TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН. Кыргыз Республикасынын эгемендүүлүгүнүн 25 жылдыгына

Transkript

1 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН Кыргыз Республикасынын эгемендүүлүгүнүн 25 жылдыгына TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN Kırgız Cumhuriyeti nin Bağımsızlığının 25. Yıldönümüne ithafen

2 Китепти жасалгалаган: Эзги Зорлу Tasarım: Ezgi Zorlu ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙдун Кыргызстанга байланыштуу уюштурган жж. иш-чаралары 2016 Түркчө тексттердин редакторлору: Тугба Байракдарлар Санжар Мүлазымоглу Türkçe Editörler: Tuğba Bayrakdarlar Sancar Mülazımoğlu Фото-cүрөт: Гүлер Федаинин жана ТҮРКСОЙдун архиви Fotoğraflar: Güler Fedai ve TÜRKSOY Arşivi TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRKSOY un Yılları Arasındaki Kırgızistan ile İlgili Faaliyetleri Улуттар аралык Piri Reis маданият агенттигинде басылды www. pirireisajans.com Yapım Uluslararası Piri Reis Kültür Ajansı Genel Ağ: www. pirireisajans.com Басмага дaярдагандар: Кожогелди Кулуев, Шaхноза Бурханидинова Yayına Hazırlayanlar: Kojogeldi KULUYEV ve Şahnoza BURHANİDİNOVA

3 ТҮЗҮМҮ/ İÇİNDEKİLER Эгемендик китеби (Дүйсен Касеинов) / 10 Bağımsızlık Kitabı (Düsen Kaseinov) / 11 КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ ЖАНА ТҮРКСОЙ ЖЕТЕКЧИЛИГИ КАТЫШКАН ИШ-ЧАРАЛАР KIRGIZİSTAN CUMHURBAŞKANI VE TÜRKSOY YÖNETİCİLERİNİN KATILMIŞ OLDUĞU FAALİYETLER Түрк тилдүү Мамлекеттердин Башчыларынын Онунчу cаммити / 16 Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirve Toplantısı / 17 Түрк тилдүү өлкөлөрдүн кызматташуу Кеңешинин Биринчи cаммити / 18 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 1. Zirvesi / / 19 Түрк тилдүү өлкөлөрдүн кызматташуу Кеңешинин Үчүнчү cаммити / 22 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 3. Zirvesi / 23 Түрк тилдүү өлкөлөрдүн кызматташуу Кеңешинин Төртүнчү cаммити / 26 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 4. Zirvesi / 27 Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Бешинчи саммити / 30 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 5. Zirvesi / 31 Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновду кабыл алды / 34 Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, Türksoy Genel Sekreteri Düsen Kaseinov u Kabul Etti / 35 ТҮРКИЯ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ РЕЖЕП ТАЙИП ЕРДОГАНДЫН ТҮРКСОЙ ДЕЛЕГАЦИЯСЫН КАБЫЛ АЛУУСУ T.C. CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN ın TÜRKSOY HEYETİNİ KABULÜ Режеп Тайип Ердоган менен жолугушуу / 38 T.C. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TÜRKSOY Üyesi Ülkelerin Sanatçılarını Kabul Etti / 39 ТҮРКСОЙГО МҮЧӨ ӨЛКӨЛӨРДҮН МАДАНИЯТ МИНИСТРЛЕРИНИН ТУРУКТУУ КЕҢЕШИНИН ОЛТУРУМДАРЫ TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER KÜLTÜR BAKANLARI DAİMİ KONSEYİ DÖNEM TOPLANTILARI Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 27-олтуруму / 44 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 27. Dönem Toplantısı / 45 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 28-олтуруму / 48 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 28. Dönem Toplantısı / 49 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 29-олтуруму / 52 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 29. Dönem Toplantısı / 53 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 30-олтуруму / 56 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 30. Dönem Toplantısı / 57 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 31-олтуруму / 62 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 31. Dönem Toplantısı / 63 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтуруму / 66 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 32. Dönem Toplantısı / 67 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтуруму / 74 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Dönem Toplantısı / 75 ТҮРКСОЙ 2014-ЖЫЛДЫ ТҮРК ДҮЙНӨСҮНДӨ ТОКТОГУЛ САТЫЛГАНОВ ЖЫЛЫ ДЕП ЖАРЫЯЛАДЫ, 2016-ЖЫЛДЫ ТҮРК ДҮЙНӨСҮНДӨ ЖУСУП БАЛАСАГЫН ЖЫЛЫ ДЕП ЖАРЫЯЛАДЫ TÜRKSOY ANMA YILLARI Токтогул Сатылганов жылындагы (2014) эл аралык иш-чаралар / Ünlü Kırgız Ozan Toktogul Satılganov Yılı / 85

4 Жусуп Баласагын жылындагы (2016) эл аралык иш-чаралар / Ünlü Kırgız Müteffekir Yusuf Has Hacib Yılı / 101 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗДЫН УЛУТТУК СЫЙМЫКТАРЫНЫН МААРАКЕЛЕРИН БЕЛГИЛЕДИ TÜRKSOY ANMA TOPLANTILARI ТҮРКСОЙ Алыкул Осмоновдун ыр жыйнагын түрк тилине котортуп, өзүнчө китеп кылып чыгарды жана китептин жүзачар аземдерин өткөрдү / 114 Büyük Kırgız Şairi Alıkul Osmonov un Seçilmiş Şiirleri İlk Kez Türkiye Türkçesinde Yayınlandı / 115 ТҮРКСОЙ Жумамүдүн Шералиевдин 100 жылдыгын Алматы шаарында жана Алматы облусунда кыргыз-казак концерти менен белгиледи / 122 Kırgız Bestekârı Cumamüdün Şeraliyev in Doğumunun 100. Yılına İthafen Kazakistan ın Almatı Şehrinde Kırgız-Kazak Konserleri Düzenlendi / 123 ТҮРКСОЙ кинорежиссёр Төлөмүш Океевдин 80 жылдыгын Түркиянын үч шаарында салтанаттады / 126 Kırgız Yönetmen, Senarist ve Devlet Adamı Tölömüş Okeyev i Anma Törenleri Türkiye nin 3 Şehrinde Düzenlendi / 127 ТҮРКСОЙДУН 2015-жылдагы «Опера күндөрү» фестивалы кыргыздын улуу ырчысы Болот Миңжылкыевдин 75 жылдык мааракесине арналды / Türksoy Opera Günleri Ünlü Kırgız Sanatçısı Bolot Mincılkıyev e İthaf Edildi / 135 ТҮРКСОЙДУН САЛТТУУ ИШ-ЧАРАЛАРЫ TÜRKSOY UN GELENEKSEL ETKİNLİKLERİ ТҮРКСОЙ уюштурган Нооруз / 144 TÜRKSOY Nevruz Bayramı / 145 ТҮРКСОЙДУН жыл сайын берилүүчү басма сөз сыйлыгы / 158 TÜRKSOY Basın Onur Ödülleri / 159 ТҮРКСОЙДУН Түрк дүйнөсүнүн сүрөтчүлөрүнө уюштурган салттуу плэнери / 164 TÜRKSOY Ressamlar Buluşması / 165 Даректүү фильмдер фестивалында кыргызстандык режиссёр жеңди. Ага катар ТҮРКСОЙДУН салттуу фото-сүрөтчүлөр жолугушуусу өттү / 166 TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşması / 167 ТҮРКСОЙдун архитекторлор, айкелчилер салттуу жолугушуусу жана Түркиянын Болу шаарындагы Көр уулу паркы / 170 TÜRKSOY Mimarlar ve Heykeltıraşlar Buluşması / 171 ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссиялардын жана комитеттердин Жетинчи кеңешмеси Кыргызстанда өтөт / TÜRKSOY Üyesi Ülkeler Unesco Milli Komisyonları Toplantısı Kırgızistan da Yapılacak / 177 ТҮРКСОЙДУН СОҢКУ МЕЗГИЛДЕГИ ИШ-ЧАРАЛАРЫНАН TÜRKSOY UN SON ETKİNLİKLERİ Түрксой Кыргызстанда «Беш акын» теледолбоорун ачты жана анын эң соңку иш-чарасы Түркиянын Элазык шаарында өттү / 182 Beş Şair Projesi / 183 ЮНЕСКО Баш деректири Ирина Бокова Кыргызстан тууралу айтты / 192 UNESCO Genel Direktörü İrina Bokova TÜRKSOY u Ziyaret Etti / 193 ТҮРКСОЙ Азербайжан акыны Бахтияр Вахабзаденин 90 жылдыгын Бишкекте белгиледи / 194 Bahtiyar Vahapzade Anma Toplantısı / 195 Бишкекте түрк жазуучусу Халдун Танерге арналган калемгерлердин жыйыны өттү / 198 Haldun Taner Bişkek te Anıldı / 199 ТҮРКСОЙДУН камералык жаштар оркестри 2016-жылы Англияда, Шотландияда, Италияда концерт берди / 202 Türksoy Gençlik Oda Orkestrası 2016 Yılında Üç Ülkede Konser Verdi / 203

5 Кыргызстандыктар катышкан ТҮРКСОЙДУН жаштар хору катары менен үч алтын медалга татыды / 210 Türksoy Gençlik Oda Korosu ndan 3 Altın Madalya / 211 ТҮРКСОЙдун Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестри уюшулду / 216 TÜRKSOY Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası / 217 ТҮРКСОЙ койдурган «Көр уулу» операсында кыргызстандыктар башкы партияларды аткарды / 222 Kırgız Solocuları Türkiye de Köroğlu Operası nda Başrolleri Oynadılar / 223 Кайрымдуулуктун «Ишарет тили» фестивалы / 228 Türk Dünyası İşaret Dili Festivali / 229 ТҮРКСОЙ Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясын уюштуруунун башында турду / 232 Türk Dünyası Müzik Eğitimi Birliği Kuruldu / 233 Кыргыз эл акыны Омор Султановдун 80 жаш мааракеси Түркияда белгиленди / 246 Kırgız Halk Şairi Omor Sultanov un Doğumunun 80. Yıldönümü Türkiye de Kutlandı / 247 ТҮРКСОЙ Кыргызстанда «Коркут-Ата» спектаклин койдурууда / 250 "Korkut-Ata Oyunu Kırgızistan da Sahnelenecek / 251 ТҮРКСОЙ ЖАРЫЯЛАГАН ЭҢ СОҢКУ КИТЕПТЕР TÜRKSOY UN YAYINLADIĞI SON KİTAPLAR Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri / 258 Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri / 259 Бексултан Жакиевдин драмалары түрк тилинде / 260 Kırgız Oyun Yazarı Beksultan Cakiyev in Oyunları Türkiye Türkçesinde Yayınlandı / 261 Сараево кышы фестивалындагы ТҮРКСОЙдун концерти / 236 Saraybosna Kış Festivali nde TÜRKSOY Konseri / 237 Түрквизийон-2015те кыргызстандык ырчы Жийдеш Ыдырысова жеңишке жетти / Türkvizyon Şarkı Yarışması Galibi: Kırgızistanlı Sanatçı Jiydeş Idırosova Oldu / 241 ТҮРКСОЙ сыйлыктары жана куттуктоолору / 242 Türksoy Ödülleri ve Kutlamaları / 243

6 ЭГЕМЕНДИК КИТЕБИ BAĞIMSIZLIK KİTABI Атактуу франсуз философу жана жазуучусу Жан-Жак Руссонун «Ким эркин болгусу келсе ал чындыгында эле эркин! («Кто хочеть быть свободным тот действительно свободен!») деп айтканы бар. Көрдүңүзбү, эркиндикти ойлоонун, көксөөнүн өзүндө канча маани жатат. Ушул өңүттөн алып караганда, бир киши тургай, бир мамлекеттин Эгемендүүлүккө жетиши эмне деген эбегейсиз бакыт! Ал эми бир нече мамлекеттин, болгондо да, тектеш, бир тууган мамлекеттердин катары менен Эгемендүүлүккө суурулуп чыгышы айланайын, бул дүйнөгө батпагандай зор бакытпы деп ойлоп кетем! Кеп Азербайжан Республикасынын, Казакстан Республикасынын, Кыргыз Республикасынын, Өзбекстан Республикасынын, Түркмөнстандын эгемендүүлүктөрү жөнүндө кетип жатат. Эркиндикке чыккан ошол мамлекеттерди биринчи болуп алардын дагы бир кандашы Түркия Республикасы расмий таанып олтурушунда не деген ассоциация, не деген маани жатат! Ошол Улуу Эгемендүүлүккө быйыл 25 жыл толду. Ошол Улуу Эгемендүүлүктү Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан, Түркмөнстан менен катар Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ белгилөөдө! Өлкөлөр, негизинен, өздөрүндө майрамдашса, ТҮРКСОЙ жер шарын кыдырып Түркияда, андан ары Европада, андан ары Америкада түрк тилдүү беш мамлекеттин эгемендүүлүгүн жар салып жарыла ырдапчоорлоп майрамдоодо! Ар бир концертте, ар бир жолугушуу кечесинде «25» деген жазуу чоктой жанып турат! Ünlü Fransız filozof ve yazar Jean- Jacques Rousseau nun Kim özgür olmak istese o gerçekten özgürdür sözünde belirtildiği gibi kelimesi özgürlük düşüncesi ve isteği, kendi içinde birçok anlam barındırmaktadır. Bir insanın özgürlüğe kavuşması ayrı, bir ülkenin özgürlüğe kavuşması ayrı anlamlar içermektedir. Hele ki söz konusu birkaç ülke ise ve o ülkeler birbirine kardeş ise özgürlüğün anlamı apayrıdır. Böyle bir olay karşısında bir insanın duygulanmaması, mutlu olmaması mümkün değildir! 2016 yılı Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ın bağımsızlıklarının 25. yıldönümüdür. Adı geçen bu ülkelerin bağımsızlıklarını ilan ettikleri 1991 yılında kendilerini tanıyan ilk ülke Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. Tabi ki bu bir tesadüf değildir... Bu beş bağımsız Türk Cumhuriyetleri 25. Bağımsızlık yıldönümlerini kendi ülkelerinde büyük bir coşkuyla kutlarken bunun yanı sıra Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) da bu anlamlı bayramı Türkiye başta olmak üzere Avrupa ve ABD de aynı heyecanla kutlamakta, ülke halklarının coşkusuna ortak olmaktadır yılında TÜRKSOY un tüm etkinlikleri, bağımsız Türk Cumhuriyetleri'ne ithaf edilmiş olup gerçekleştirilen faaliyetler-

7 Ооба, Улуу Эгемендүүлүккө ТҮРКСОЙдун 2016-жылдагы эл аралык ишчаралар түрмөгү (циклы) арналды. Түркияны айтпаганда да, салттуу Нооруз быйыл Нью-Йорктогу Бириккен Улуттар Уюмунун залында, Вашингтондун Варнер театрында салтанатталды! ТҮРКСОЙдун камералык жаштар оркестри Англиянын, Шотландиянын, Италиянын шаарларында, ТҮРКСОЙдун жаштар хору Германияда Алтымыш алтынчы эл аралык Bayreuth музыка фестивалынын алкагында дүйнөнүн эң тандамал өлкөлөрүнөн чогулган хор жамааттары менен катар «Harmonu International» долбоору боюнча өз концерттерин тартуулашты. Аталган концерттердин бардыгы тең Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын, Өзбекстандын, Түркмөнстандын Эгемендүүлүктөрүнүн 25 жылдыгынын урматына уюштурулгандыгы афишаларда да, чакырууларда да, сахна жасалгаларында да, сүйлөгөн сөздөрдө да жар салынды! Ал эми Эгемендүүлүктүн 25 жылдыгы Кыргызстанда өзүнчө бир маданият доору, өзүнчө бир маданият ооматы менен коштолуп майрамдалып жатканы ой толгой турган символикалуу жагдай. Президент Алмазбек Атамбаевдин Жарлыгы менен 2016-жыл тарых жана маданият жылы деп жарыяланды. Бул жылы белгиленип жаткан Жусуп Баласагын бабабыздын 1000 жылдык мааракеси жетип-толуп турган бүтүндүк сыяктуу! ТҮРКСОЙ 2016-жылды түрк дүйнөсүндө Жусуп Баласагын жылы деп жарыялап, эл аралык бир катар иш-чараларды уюштурууда. Быйыл Кыргызстанда Бүткүл дүйнөлүк Көчмөндөр оюндары экинчи ирет өткөрүлүп дүйнөнүн көңүлүн буруп жатат. КМШ өлкөлөрүнүн саммити, Түрк Кеңешинин саммити! Кыргыз АССРинин түзүлгөндүгүнүн 90 жылдыгы, Кыргыз ССРинин түзүлгөндүгүнүн 80 жылдыгы ж.б. Чындыгында эле маданият доору, маданият ооматы! Дал ушул жылга «ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН» деген жаркырак китеп куп гана жарашканы турат! Бул дагы Эгемендүүлүктүн туундусу эмеспи. Китепке Кыргызстандагы элдик ыңкылаптардан кийинки мезгилдеги жылдардагы ТҮРКСОЙдун Кыргызстанга байланыштуу уюштурган иш-чараларын киргиздик. Дүйсен Касеинов, ТҮРКСОЙ Баш катчысы de kullanılan afiş, davetiye, broşür ve yayınlarda Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ın bağımsızlıklarının 25. yıldönümüne ithaf edildiği özenle belirtilmiştir. Yıl içerisinde, geleneksel etkinliklerimizden Nevruz Bayramı, New York ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Salonu nda ve Washington da Warner Tiyatrosu nda kutlanmıştır. Teşkilatımız tarafından kurulan TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası İngiltere, İskoçya ve İtalya da, TÜRK- SOY Gençlik Oda Korosu Almanya nın Bayreuth şehrinde International Harmony projesi kapsamında dünyanın en iyi bilinen koroları ile birlikte konser vermiştir. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev in 2016 yılını, Kırgızistan da Tarih ve Kültür Yılı olarak ilan etmesi vesilesiyle bağımsızlık kutlamaları da kültür yılı kutlamalarına dahil edilmiş olup yıl boyunca çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. TÜRKSOY tarafından "Yusuf Has Hacip" yılı olarak ilan edilen 2016'da büyük düşünür ve şair Yusuf Has Hacip, doğumunun yıldönümünde Türk Cumhuriyetleri'nde uluslararası düzeyde anılmıştır yılında, Dünya Göçebe Oyunları, BDT Zirvesi ve Türk Konseyi Zirvesi Kırgızistan da gerçekleşecektir. Kara Kırgız Otonom Cumhuriyeti nin kuruluşunun 90. yıldönümü, Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin kuruluşunun 80. yıldönümü yine 2016 yılına denk gelmektedir. Görüldüğü gibi 2016 yılı Kırgızistan da gerçek anlamda bir Kültür Yılı olmuştur. Dolayısıyla TÜRKSOY un Kırgızistan ile olan kültür ve sanat alanındaki ilişkilerini, ortak iş birliği ve dayanışmasını içeren TÜRK- SOY KIRGIZİSTAN 2016 kitabının yayınlanmasının 2016 yılına denk gelmesi oldukça anlamlıdır. Bu çalışma aynı zamanda bağımsızlığın da bir işaretidir. Kitabın içeriği Kırgızistan daki Halk Devrimi'nden sonra yılları arasında TÜRKSOY un üye ülkesi Kırgızistan ile yapmış olduğu ortak iş birliği ve faaliyetlerini içermektedir. Düsen Kaseinov TÜRKSOY Genel Sekreteri

8 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ ЖАНА ТҮРКСОЙ ЖЕТЕКЧИЛИГИ КАТЫШКАН ИШ-ЧАРАЛАР TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN KIRGIZİSTAN CUMHURBAŞKANI VE TÜRKSOY YÖNETİMİNİN KATILMIŞ OLDUĞU FAALİYETLER

9 Түрк тилдүү Мамлекеттердин Башчыларынын Онунчу саммити 2010-жылдын сентябрында Түркиянын Стамбул шаарында Түрк тилдүү Мамлекеттердин Башчыларынын Онунчу саммити өтүп, ага Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев, Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаев, Кыргыз Республикасынын Президенти Роза Отунбаева, Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл, Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухаммедов катышты. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов Түрк калктары арасындагы маданий байланыштарды күчөтүү жана Түрк калктарынын маданий байлыктарын бүткүл дүйнөгө таанытуу максатын көздөгөн ТҮРКСОЙдун долбоорлору тууралу Мамлекет башчыларына кенен маалымат берди. Мамлекет башчылары Астана шаарын 2012-жылдагы түрк дүйнөсүнүн борбору деп жарыялоо боюнча ТҮРКСОЙ Баш катчылыгынын сунушун колдошту. Саммитке катышкан Түрк тилдүү мамлекеттер алкагындагы башка эл аралык уюмдар да тутумдаш элдердин биримдигин күчөтүүгө арналган өз план-программалары, долбоорлору менен жогорку деңгээлдеги жолугушуунун катышуучуларын тааныштырышты. 16 Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirve Toplantısı Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirve Toplantısı Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul da gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün ev sahipliğinde düzenlenen zirveye; Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov katıldı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY un Türk halkları arasındaki kültürel ilişkileri pekiştirmek ve Türk halklarının zengin kültürünü dünyaya tanıtmak amacıyla ortaya koyduğu projeler hakkında cumhurbaşkanlarını bilgilendirdi. Zirvede, TÜRKSOY un 2012 yılında Astana nın Türk Dünyası Kültür Başkenti olması yönündeki teklifi kabul edildi. Zirvenin sonunda uluslararası kurumların yetkilileri, katılımcılara kardeş Türk halkları arasındaki kültürel ilişkilerin güçlendirilmesi konusundaki projelerini sundu. 17

10 Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Биринчи саммити 2011-жылдын 21-октябрында Казакстандын мурдагы борбору Алматы шаарында Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Биринчи саммити болуп өттү. Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңеши 2009-жылы Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Түркия ортосундагы Нахичеван Келишиминин негизинде түзүлгөн. Биринчи саммитке Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаев, Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев, Кыргыз Республикасынын Президенти Роза Отунбаева, Түркия Республикасынын Премьер-министринин орун басары Бекир Боздаг, Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Баш катчысы Xалил Акынджы, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, ТҮРКПА Баш катчысы Рамил Xасанов жана Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу 18 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 1. Zirvesi Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 1. Zirvesi 11 Ekim 2011 tarihinde Kazakistan ın eski başkenti Almatı'da gerçekleşti. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 2009 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan anlaşması ile kuruldu. Söz konusu zirveye ev sahibi Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile birlikte Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva, Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, Türk Konseyi Genel Sekreteri Halil Akıncı, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKPA Genel Sekreteri Ramil Hasanov ve Türk Konseyi Aksakallar Heyeti Başkanı Mırzatay Coldasbekov katıldı. Birinci Zirve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev in açılış konuşması ile başladı. Kazak lideri açılış konuşmasında, Türkiye de yaşanan 19

11 Кеңешинин Аксакалдар тобунун төрагасы Мырзатай Жолдасбеков катышты. Саммит Казакстандын Президенти Нурсултан Назарбаевдин алгы сөзү менен башталды. Ал Түркияда болгон террордук кол салууга байланыштуу да Түркия элине кайрат айтып өттү. Дүйнөдө 200 миллион түрк тилдүү калк бар экендигин, алардын дүйнөлүк тарых менен маданиятка кошкон салымы өлчөөсүз экендигин баса белгилөө менен, Назарбаев түрк калктарынын биримдигин дагы күчөтүүгө чакырды. Саммитте сөз алган Түркия Республикасынын Премьер-министринин орун басары Бекир Боздаг түрк дүйнөсүнүн биримдигин камсыз кылууга Түркия Республикасы айрыкча маани берип жаткандыгына токтолуп, эң оболу Түрк тилдүү мамлекеттер бир-бирине визасыз кирүү маселесин чечүү зарылдыгын ортого койду. Кези менен ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгү, жетишкендиктери да Саммитте сөзгө алынып жатты. Түркия Республикасынын Премьер-министринин орун басары Бекир Боздаг өз сөзүндө Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңеши менен катар ТҮРКСОЙ, ТҮРКПА, Түрк академиясы жана Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Аксакалдар Кеңеши биринбири толуктаган бүтүндүк катары өзүнчө бир күчтүү инфраструктурага айланып тургандыгын белгиледи. terör saldırısına dikkat çekerek Türk halkına başsağlığı diledi. Dünyada 200 milyon Türk nüfusunun olduğunu ifade eden Nazarbayev, Türk halkları olarak dünya tarihine ve kültürüne büyük katkı sağladıklarını belirtti. Yaşanabilir bir dünya için yapılacak çok şeyin olduğunu ifade eden Nursultan Nazarbayev, Türk halkları olarak birlikte hareket etmenin önemine vurgu yaptı. Zirveye Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ı temsilen katılan Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ ise açılış konuşmasında Türkiye nin Türk Dünyası ile arasındaki ilişkilere büyük önem verdiğini dile getirerek, ülkeler arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi için öncellikle Türk dili konuşan ülkeler arasındaki vizelerin kaldırılması gerektiğini vurguladı. Bozdağ konuşmasının devamında TÜRKSOY un yapmış olduğu faaliyetlerden bahsederek; TÜRKSOY, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, TÜRKPA, Türk Akademisi ve Türk Konseyi Aksakallar Heyeti olarak bunların birbirini tamamlayan, aynı amaca hizmet eden güçlü alt yapıya sahip kurumlar olduğunu belirtti. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği 1. Zirvesi sonunda Cumhurbaşkanları Almatı Deklarasyonu nu imzaladı. Konseyde TÜRKSOY un 2013 yılında Eskişehir in Türk Dünyası Kültür Başkenti olması yönündeki teklifi kabul edildi. Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Биринчи саммитинин соңунда Мамлекет башчылары Алматы декларациясына кол коюшту. ТҮРКСОЙдун сунушу саммит Декларациясына киргизилип, Эскишехир шаары (Түркия) 2013-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору деп жарыяланды

12 Түрк тилдүү Мамлекттердин кызматташуу Кеңешинин Үчүнчү саммити Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Үчүнчү саммити 2013-жылдын августунда Азербайжандын Габала шаарында өткөрүлдү. 15-августта ушул саммиттин алкагында Тышкы иштер министрлеринин Кеңешинин олтуруму болуп, андан соң ТҮРКСОЙдун концерти берилген. Олтурумда болсо ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов өзү жетектеген эл аралык уюмдун ишмердүүлүгү жөнүндө аңгеме курган. Баш катчынын айтымында, ТҮРКСОЙдун түрк тилдүү өлкөлөрдүн биринчи эл аралык уюмунун 20 жылдыгын ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн Президенттеринин катышуусунда майрамдоо чындыгында сыймыктанарлык иш! Дүйсен Касеинов мүмкүнчүлүктөн пайдаланып, урматтуу Президент мырзаларга, министр мырзаларга жана Түрк Кеңеш алкагындагы эл аралык уюм жетекчилерине ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгү үчүн ар дайыма колдоо көрсөтүп тургандыктарына байланыштуу өзүнүн ыраазычылыгын билдирип өттү. 16-августта болсо Азербайжан Президенти Илхам Алиевдин төрагалыгы астында Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Үчүнчү саммити ишин жүргүздү. Олтурумга Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаев, Кыргыз Республикасынын Президенти 22 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 3. Zirvesi Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 3. Zirvesi Ağustos 2013 tarihlerinde Azerbaycan ın Gabala şehrinde düzenlendi. Zirve kapsamında 15 Ağustos 2013 tarihinde Dışişleri Bakanlar Konseyi Oturumu düzenlendi. Oturumda, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov kürsüye çıkarak TÜRKSOY un faaliyetlerinden bahsetti. Kaseinov, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY un kuruluşunun 20. yıldönümünü Türk Dili Konuşan Ülkelerin Cumhurbaşkanlarının katılımlarıyla kutlanması bizim için gurur vericidir. dedi. Konuşmasının sonunda saygıdeğer cumhurbaşkanlarına, bakanlara ve Türk Konseyi altındaki uluslararası kuruluşların yöneticilerine, TÜRKSOY faaliyetlerinde göstermiş olduğu katılım ve katkılarından dolayı teşekkür etti. Oturumun ardından günün anlam ve önemine ithafen Türk Dünyasının sanatçılarından oluşan TÜRKSOY konseri verildi. 16 Ağustos 2013 tarihinde Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi nin 3. Zirvesi Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in başkanlığında yapıldı. Oturuma Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül katıldı. Türk Dili Konuşan Ülkelerin Cumhurbaşkanları konuşmalarında, TÜRKSOY un 20. yıl kutlamaları ve TÜRKSOY un kültürel alanda yapmış olduğu 23

13 Алмазбек Атамбаев, Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл катышты. Сүйлөгөн сөздөрүндө Түрк тилдүү Мамлекеттердин башчылары ТҮРКСОЙдун 20 жылдык мааракеси жана аталган эл аралык уюмдун эл аралык маданий кызматташтыкка кошкон бараандуу салымы туурасында да айтышып, ал саммиттин жыйынтык декларациясында белгиленди. Биригүү жана Биримдик жагдайында үстөккө-босток сөз болгон саммиттин жүрүшүндө ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов ТҮРКСОЙдун 20 жылдык мааракесинин урматы үчүн Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Түркия мамлекеттеринин башчыларына «Birlikte Dirlik» деген жазуусу бар айкел түрүндөгү эстелик белектерди тапшырды. Президенттер эстелик белектеги Огуз-Кан жөнүндөгү эпостон алынып, таасын жазылган «Birlikte Dirlik» деген чакырыкка өзгөчө маани беришти. Гейдар Алиев атындагы маданият борборунда болгон саммиттин расмий жабылыш салтанатынан соң ТҮРКСОЙ өзүнүн 20 жылдык майрамынын алкагындагы өзгөчө концертин тартуулады. Кечеге Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев, Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаев, Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев, Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл катышты. Түрк дүйнөсүнүн композиторлорунун чыгармаларын камтыган концертте Мамлекет башчылары артистерге айрыкча кол чабуу менен өздөрүнүн ыраазычылыктарын билдиришти. 24 çalışmalara ve katkılara yer verdiler. Zirvenin sonuç bildirgesinde de bu konuşmalar yer aldı. Oturumun sonunda TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY un 20. yıl kutlamaları anısına Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Cumhurbaşkanlarına Birlikte Dirlik yazılı heykelciği takdim etti. Cumhurbaşkanları, heykel cikt e yazılan Oğuz Han hakkındaki destandan alıntı Birlikte Dirlik mesajına büyük ilgi gösterdi. Haydar Aliyev Kültür Merkezi nde düzenlenen zirvenin kapanış töreninin ardından TÜRKSOY, kuruluşunun 20. yılına ithafen konser verdi. Konsere, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül katıldı. Türk Dünyası sanatçılarının bestelerinden oluşan konserde devlet başkanları alkışlarıyla sanatçılara teşekkürlerini iletti. 25

14 Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Төртүнчү саммити Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 4. Zirvesi 2014-жылдын 5-июнунда Түркиянын Бодрум шаарында Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Төртүнчү саммити болуп өттү. Ага Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев, Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаев, Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев, Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедов келип катышты. Түрк тилдүү мамлекет башчыларын үй ээси катары Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл кабыл алды. Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл форумду ачып жатып Түрк Кеңеши «Күч бирдикте!» принцибин кармануу менен көп тараптуу кызматташтыкты ишке ашыруу максатында түзүлгөндүгүн эске салып өттү жана анын айкын мисалы катары буларга токтолду: «Мына, Астанада Түрк академиясы түзүлдү. Жакынкы аралыкта Бакуда Түрк маданият жана мурас кору ишин баштайт. Биз ушул эки мекеме-уюмга абдан ишеним артып жатабыз, анткени алар биздин чиркелишкен байланыштарыбызды ого бетер бекемдейт. Болгондо да, түрк дүйнөсүнүн жалпы баалуулуктарын туу туткан жаш муундардын байланыштары аркылуу бекемдейт.» Түрк тилдүү мамлекеттердин башчылары Бодрум саммитинде бир катар алымдуу маселелерди талкуулап, чечимдерди кабыл алды. Айрыкча Улуу Жибек Жолу өлкөлөрүндө туризмди өнүктүрүү зарылдыгы белгиленди. Бирдиктүү туристтик маалымат берүүчү аянтча курууга, жаңы туристтик маршруттарды ачууга, Түрк маданияты жана мурасы корун ачуу боюнча долбоорду реализациялоого жолдомо берилди. Түрк маданияты менен көркөм өнөрүн өнүктүрүүдөгү жетишкендиктер жогорку деңгээлдеги жолугушуунун негизги сөздөрүнөн болду. Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ 20 жылдан ашык убакыттан бери маданий жана 26 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi nin 4. Zirvesi, 05 Temmuz 2014 tarihinde Türkiye nin Bodrum şehrinde düzenlendi. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün ev sahipliğinde gerçekleşen zirveye Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ka zakistan Cumhurbaşkanı Nur sul tan Nazarbayev, Kırgızistan Cum hur başkanı Almazbek Atambayev ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhammedov katıldı. Açılış konuşmasını gerçekleştiren Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Türk Konseyi ni Birlikten Kuvvet Doğar! şiarından hareketle, çok taraflı iş birliğine kurumsal bir çerçeve kazandırmak için kurulduğunu hatırlattı. Gül, bunun bir örneği olarak, Astana da Türk Akademisi kuruldu. Türk Kültürü ve Mirası Vakfı da yakında Bakü de faaliyete geçecektir. Bu iki kurumu çok önemsiyorum. Zira bunlar sayesinde geleceğimizin teminatı olan gençlerimiz, ortak değerlerimizle aramızdaki etkileşimi daha da güçlendirecektir. diye konuştu. Zirveye katılan devlet başkanları, birtakım meseleleri masaya yatırarak birçok konudaki sorunu çözüme kavuşturdu. Bu yılki Zirve, tarihî İpek Yolu üzerinde bulunan üye ülkelerin sahip olduğu zengin tarihî ve kültürel değerlere vurgu yapılması amacıyla Turizm Alanında İşbirliği temasıyla gerçekleştirildi. Devlet başkanları, turizm sektörünü farklı açılardan değerlendirerek kendi ülkelerinde ne tür imkânlara sahip olduklarını dile getirdi ve ortak eğitim alanları oluşturulması, yine Türk Dünyasının ortak kanalının açılması, Türk Kültürü ve Mirası Vakfı nın kurulması gibi teklifleri dile getirdi. Asıl dikkat çekilen konulardan biri de, Türk kültür ve sanatının geliştirilmesi ve bu alanda yapılan başarılı çalışmalara devam edilmesi oldu. 27

15 руханий көпүрөлөрдү курууга, жалпы баалуулуктардын негизиндеги байланышты күчөтүүгө ченемсиз салым кошуп келет. Бул боюнча 2014-жылдагы Түрк Кеңешине төрагалык кылуучу Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев төмөнкүлөргө токтолду: «Мен Азербайжандын демилгеси менен Түрк маданияты жана мурасы корунун түзүлүп жаткандыгына аябай кубанычтамын. Дагы бир нерсе, ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгүн жогору баалагым келет. Бизди руханий жактан, маданият боюнча бириктирип турган ушу ТҮРКСОЙ эмеспи. Биздин биримдигибиздин негизинде, албетте, түпкү тамырларыбыз, түпкү маданиятыбыз, тарыхыбыз жатат. Ошол түптүү, бепбекем жерпайда биз сопсонун кызматташтыкты жайылтып келүүдөбүз.» Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаевдин айткан сөздөрү, айрыкча туризм менен маданий байланыштарды өнүктүрүү жагдайындагы көз караштары кызыгууну жаратты. ТҮРКСОЙ 2014-жылды түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыялаган. Президент түрк дүйнөсүнүн бир катар аймактарында кыргыздын улуу төкмө акыны жана композиторуна арналган салтанаттар уюштурулганын канагаттануу менен белгиледи. Ушундай эле пикирин Түркмөнстан Президенти Гурбангули Бердимухамедов 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Махтумкули Фраги жылы деп ТҮРКСОЙ тарабынан жарыялагангандыгына байланыштуу айтты. Түрк тилдүү Мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Төртүнчү саммитин жыйынтыктап жатып Түркия Республикасынын Президенти Абдулла Гүл Түрк Кеңештин жаңы Баш катчысын оригиналдуу идеялардын генерациясын жаратууга жана Кеңештин ишмердүүлүгүн жаңыча көз менен карап иштөөгө чакырып кетти. 28 Bilindiği üzere bu alanda Türk Dünyasına 20 yılı aşkın süredir hizmet veren Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), kültürel ve manevi köprülerin kurulmasına, ortak değerlerin güçlendirilmesine büyük katkıda bulunmaktadır. Bu açıdan Türk Konseyi nin yeni Başkanlığını üstlenen İlham Aliyev in konuşması çok manidardı: Çok mutluyum. Azerbaycan ın girişimiyle Türk Kültürü Mirası Vakfı nın kurulması da artık gerçekleşiyor... Ben bugün özellikle TÜRKSOY un yaptığı çalışmalara ve faaliyetlere yüksek değer atfetmek istiyorum. Çünkü TÜRKSOY, bizleri manevi açıdan kültür ve sanat alanında birleştiren kurumdur. Bizim birliğimizin temelinde elbette ki ortak kökler, ortak kültür, tarih vardır ve bugün biz sağlam temeller üzerinde güzel bir iş birliği kuruyoruz. Akabinde, turizm ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi konusunda yaptığı konuşmalarıyla dikkatleri üzerine toplayan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, TÜRKSOY 2014 yılını Toktogul Satılganov Yılı olarak ilan ettiğini ve bu çerçevede Türk Dünyası'nın her bölgesinde büyük Kırgız ozanı Toktogul Satılganov a ithafen kutlama etkinlikleri düzenlendiğini büyük bir kıvançla dile getirdi. Aynı düşünceyle Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhammedov, TÜRKSOY 2014 Yılını Türk Dünyasında Mahtumkulu Firaki Yılı olarak ilan edildiğini belirtti. Zirvenin sonunda bakanlarla da temas halinde olarak projelerin takibini gerçekleştireceğine işaret eden Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Türk Konseyi ne yeni atanan Genel Sekreterin orijinal fikirlerine ve vizyoner gayretlerine ihtiyaç duyulacağını belirtti. 29

16 Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Бешинчи саммити Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташуу Кеңешинин Бешинчи Саммити 2015-жылдын 11-сентябрында Казакстандын борбору Астана шаарында Казакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаевдин төрагалыгы астында өттү. Ага Азербайжан Республикасынын Президенти Илхам Алиев, Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев, Түркия Улуу Улуттук Ассамблеясынын Төрагасы Исмет Йылмаз катышты. Жыйынга Түркмөнстандын Премьер-Министринин орун басары Сапартурды Тойлиев кабыл алып жаткан тараптын чакыруусу боюнча келди. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Daimi Konseyi 5. Zirvesi, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev in daveti çerçevesinde 11 Eylül 2015 tarihinde Kazakistan ın başkenti Astana da gerçekleştirildi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev in başkanlık ettiği toplantıya Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ve Türkiye Büyük Millet Meclis Başkanı İsmet Yılmaz katıldı. Ev sahibi Devletin daveti üzerine Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Saparturdı Toyliyev toplantıyı onurlandırdı. Бир катар маанилүү маселелер менен катар эл аралык түрк телеканалын түзүү жөнүндө сөз жүрүп, аны түзүү процессин тездетүүгө көмөктөшүү зарылдыгы белгиленди. - Ululararası Türk Televizyon kanalı kurulması ve tarafları kanalın kurulması sürecinde teşvik ettiklerini; Ошондой эле Саммит 2014-жылдын 8-14-сентябрь күндөрү Ысык-Көлдө (Кыргызстан) өткөн Биринчи Бүткүл дүйнөлүк Көчмөндөр оюндарынын эл аралык коомчулуктун катышуусунда ийгиликтүү уюштурулушун баса белгилөө менен, 2016-жылы Экинчи Бүткүл дүйнөлүк Көчмөндөр оюндарын өткөрүү боюнча Кыргыз Республикасынын демилгесин жактырды. Аталган иш-чараны даярдоодо түрк тилдүү мамлекеттердин спорт жагын тейлеген министрликтерин жардамдаш болууга чакырды. 30 Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 5. Zirvesi Birçok önemli konuların ele alındığı toplantıda; - Dünya genelinde geniş katılımla, Eylül 2014 tarihleri arasında Issık Göl'ünde düzenlenen Birinci Dünya Göçebe Oyunları adlı başarılı organizasyonunu ve Kırgız Cumhuriyeti nin 2016 yılında İkinci Dünya Göcebe Oyunları na ev sahipliği yapma inisiyatifini memnuniyetle karşıladıklarını ve Spordan sorumlu Bakanları bu hususta gerekli hazırlıkları yapmakla talimatlandırıldığını; - TÜRKSOY un Türk Dünyası Kültür Başkenti girişimi kapsamında 2014 yılı boyunca Tataristan Cumhuriyeti nin (R.F.) Kazan şehrinde düzenlenen etkin- 31

17 Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙдун 2014-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору Казань шаары (Татарстан, Россия) деген жарыя-чечимин жана ага байланыштуу жыл бою уюштурулган иш-чараларды жогору баалашты. Ошондой эле 2015-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору Мары шаары (Түркмөнстан) болгондугун жактырышты жылдын 24-мартында Парижде ТҮРКСОЙ менен ЮНЕСКОнун биргелешип Нооруз салтанаттарын өткөргөндүгүн, Ноорузду түрк маданиятынын салтында белгилөөгө жетишкендигин жана ушул жылы ТҮРКСОЙ өзүнүн жаштар камералык хорун түзүп, ТҮРКСОЙдун ошол жаштар камералык хору Экинчи Европалык хор оюндарында катары менен үч алтын медаль жеңип алгандыгын куттукташты. Коркут-Ата китебинин биринчи басылышынын 200 жылдыгына жана ЮНЕСКОнун 70 жылдыгына байланыштуу Түрк академиясы Парижде ЮНЕСКО менен бирдикте Коркут жана түрк дүйнөсүнүн мурасы аттуу эл аралык илимий форум өткөргөндүгүнө оң баа берилди. Жыйында Түрк академиясынын, Түрк маданияты жана мурасы корунун, Көчмөндөр цивилизациясы борборунун эл аралык уюм катары түзүлүшү колдоого алынып, тийиштүү уюштуруу процесстеринин аягына чейин чыгарылышы үчүн зарыл көрсөтмөлөр айтылды. liklerini takdirle karşıladıklarını, 2015 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilen Türkmenistan ın Merv şehri için desteklerini bildirdiklerini; - TÜRKSOY ve UNESCO nun ortak ev sahipliğinde 24 Mart 2015 tarihinde Paris te yapılan Nevruz etkinliklerinin memnuniyetle karşıladıklarını ve benzer girişimlerin sürdürülmesi arzularını dile getirdiklerini ve sosyal ve kültürel işbirliğinin desteklenmesi amacıyla organizasyon tarafından yeni bir inisiyatif olarak başlatılan TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu nun kuruluşunu ve 2. Avrupa Oyunları ndan TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu nun 3 Altın Madalya ile dönmelerini takdirle karşıladıklarını; - Türk Akademisi nin UNESCO ile işbirliği halinde 15 Eylül 2015 tarihinde Paris te Dede Korkut kitabının ilk baskısının 200. yıldönümü ve UNESCO nun kuruluşunun 70. yıldönümü çerçevesinde düzenlediği Korkut Mirası ve Türk Dünyası Uluslararası Forumu nu memnuniyetle karşıladıklarını; - Türk Akademisi, Türk Kültür ve Miras Vakfı ve Göçebe Kültür Merkezi nin uluslararası örgütler olarak kuruluşunun memnuniyetle karşıladıklarını ve kurumsallaşma süreçlerinin tamamlanması için gerekli adımlar atmaları maksadıyla ilgili yetkililere çağrıda bulunduklarını beyan ettiler. Türk Konseyi nin kararıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Daimi Konseyi 6. Zirvesi Kırgızistan da gerçekleştirilecek. Түрк Кеңешинин чечими боюнча, кезектеги Алтынчы саммит 2016-жылы Кыргызстанда өтөт

18 Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновду кабыл алды 2014-жылдын 15-октябрында Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновду кабыл алды. Дүйсен Касеинов даңазалуу кыргыз төкмө акыны жана композитору Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракелик салтанаттарына катышуу үчүн Кыргызстанга келген. Жолугушууда Алмазбек Атамбаев менен Дүйсен Касеинов түрк тилдүү өлкөлөр арасындагы маданий алакаларды тереңдетүү, маданий баалуулуктарды коргоо жана өнүктүрүү, ошондой эле ТҮРКСОЙ Кыргызстан кызматташтыгын күчөтүү жаатында пикир бөлүштү. Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлүн жиберүү, кабыл алуу, Кыргызстандын ТҮРКСОЙго мүчөлүк акысын төлөө маселелери да талкууланды. Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев өз кезегинде Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ 2014-жылды түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыялап, анын натыйжасында бир катар өлкөлөрдө эл аралык деңгээлдеги иш-чараларды уюштургандыгы үчүн, бир нече тилде Токтогул Сатылгановдун китептерин которуп-жарыялагандыгы үчүн ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновго ыраазычылык сөздөрүн айтты. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов да ТҮРКСОЙ тарабынан чыгарылган Токтогул Сатылгановдун тандалган чыгармаларынын кооз жасалгалуу түрк тилиндеги котормо китебин Президент Алмазбек Атамбаевге белек катары тапшырды. 34 Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, Türksoy Genel Sekreteri Düsen Kaseinov u Kabul Etti 15 Ekim 2014 tarihinde Kırgızistan Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov u makamında kabul etti. Kaseinov, ünlü Kırgız halk ozanı ve besteci Toktogul Satılganov un doğumunun 150. yıldönümü anma etkinliklerine katılmak üzere Bişkek e geldi. Almazbek Atambayev, Düsen Kaseinov ile Türk Dili konuşan ülkeler arasındaki kültürel ilişkileri güçlendirme, kültürel mirasları koruma, geliştirme ve TÜRKSOY ile Kırgızistan arasındaki ilişkileri güçlendirme konusunda fikir alışverişinde bulundu. Ayrıca görüşmede TÜRKSOY a Kırgızistan ülke temsilcisinin görevlendirilmesi ve Kırgızistan ın TÜRKSOY a yapacağı katkılar görüşüldü. Kırgız Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY tarafından 2014 yılının Türk Dünyasında Toktoğul Satılganov Yılı olarak ilan edilmesi, bu çerçevede birçok ülkede uluslararası düzeyde etkinliklerin yapılması ve Toktoğul Satılganov un şiirlerinin birçok farklı lehçeye aktarılarak yayınlanmasından dolayı TÜRKSOY ve Düsen Kaseinov a teşekkür etti. Görüşmenin sonunda TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY tarafından yayınlanan Toktoğul Satılganov un seçilmiş şiirlerinden oluşan kitabı Almazbek Atambayev e takdim etti. 35

19 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКИЯ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ РЕЖЕП ТАЙИП ЕРДОГАНДЫН ТҮРКСОЙ ДЕЛЕГАЦИЯСЫН КАБЫЛ АЛУУСУ TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN T.C. CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN IN TÜRKSOY HEYETİNİ KABULÜ 36 37

20 Режеп Тайип Ердоган менен жолугушуу ТҮРКСОЙ Баш катчылыгынын кайрылуусун колдоп, Нооруз салтанаттарынын убагында, тактап айтканда, 2016-жылдын 22-мартында Түркия Республикасынын Президенти Режеп Тайип Ердоган ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов баштаган топту ТҮРКСОЙдун жооптуу кызматкерлерин жана Ноорузду Түркияда салтанаттоого келген түрк дүйнөсүнүн бир катар өнөрпоздорун кабыл алды. Жолугушууда ТҮРКСОЙ Баш катчысы Ноорузга байланыштуу аткарылып келе жаткан иштер боюнча маалымат берип, дайыма өз колдоосун аябаган урматтуу Президент мырзага, түрк элдеринин салты боюнча, баш кийим кийгизип, тон жапты. Нооруздун символу болгон береке табагынан даам оозтийгизди. Түркия Республикасынын Президенти Режеп Тайип Ердоган өз сөзүндө ТҮРКСОЙ тарабынан аткарылып жаткан иштерге жогору баа берүү менен, Түрк дүйнөсү Ноорузга жарашкан рух дүйнөсү экендигин баса белгиледи. Ыйык Нооруз жалпы түрк дүйнөсүнө, жалпы адамзат дүйнөсүнө тынчтык, бейпилдик жана береке алып келишин тиледи. Президент Режеп Тайип Ердоган менен жолугушкандардын арасында кыргызстандык белгилүү ырчылар Гүлжигит Калыков жана Гүлнур Асанова болду. Ноорузду Түркияда салтанаттоого келген жана Нооруз программасы боюнча Америка Кошмо Штаттарына аттануу алдында турган Түрк дүйнөсүнүн өнөрпоздорун ошол күндөрдө Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Махир Үнал, Түркия Республикасынын тышкы иштер министри Мавлүт Чавушоглу да кабыл алды. 38 T.C. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TÜRKSOY Üyesi Ülkelerin Sanatçılarını Kabul Etti 22 Mart 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve beraberindeki heyeti Cumhurbaşkanı Sarayı nda kabul etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, TÜRKSOY Genel Sekreteri Kaseinov ile Nevruz etkinlikleri vesilesiyle Türkiye de bulunan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Moldova, Bosna-Hersek, Makedonya ve Moğolistanlı sanatçıları kabulü sırasında, Nevruz un sadece Avrasya nın değil bütün dünya ailesinin birleşmesine ve bütünleşmesine vesile olması dileğini ifade etti. Konuşmasında Cumhurbaşkanı Erdoğan, 1993 te kurulan TÜRKSOY un Türk dili, kültürü ve sanatının korunması, canlandırılması ve araştırılması yönünde gerçekleştirdiği çalışmaları takdirle karşıladığını vurguladı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Kaseinov ve beraberindeki sanatçılar kabulde, Nevruz anısına, Cumhurbaşkanı Erdoğan a içinde yumurta, buğday, çerez ve kuru yemişlerin yer aldığı bir Semeni ve geleneksel Kazak giysisi Çapan hediye ettiler. Kabulde, Kırgızistan adına ünlü sanatçılar Gülcigit Kalıkov ve Gülnur Asanova da hazır bulundu. Aynı tarihte Nevruz Kutlamaları için ABD ye gitmek üzere olan Türk Dünyasının sanatçılarını, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Mahir Ünal ve Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu makamında kabul etti. 39

21 40 41

22 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙГО МҮЧӨ ӨЛКӨЛӨРДҮН МАДАНИЯТ МИНИСТРЛЕРИНИН ТУРУКТУУ КЕҢЕШИНИН ОЛТУРУМДАРЫ TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER KÜLTÜR BAKANLARI DAİMİ KONSEYİ DÖNEM TOPLANTILARI 42 43

23 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 27-олтуруму Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 27-олтуруму 2010-жылдын майында Гагаузиянын (Молдова Республикасы) Комрат шаарында болуп өттү. ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн Маданият министрлерин жана делегация башчыларын Молдова Республикасынын Премьер-министри Влад Филат, Молдова Республикасынын маданият министри Борис Фокша жана Молдова Республикасынын Гагауз Жери автономиялуу аймактык түзүмүнүн башчысы Михаил Формуза мырзалар кабыл алышты. Туруктуу Кеңештин олтурумунун негизги маселеси катары Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙдун 2011-жылдагы ишмердүүлүгүнүн Программасы талкууланды. Кабыл алынган Программага ылайык, 2011-жыл түрк дүйнөсүндө атактуу татар акыны Абдулла Тукай жылы деп жарыяланды жана акындын 125 жылдык мааракеси түрк дүйнөсүндө эл аралык деңгээлдеги иш-чаралар менен татыктуу белгилене турган болду. Илимий симпозиумдар, поэзия кечелери, көргөзмөлөр, акындын китептерин бир нече тилде кайрадан чыгаруу иштери пландаштырылды. Ошондой эле Туруктуу Кеңештин олтурумунда 2011-жылдын март-апрель айларында Нооруз салтанатын Түркияда майрамдап-жайылтуу, Бириккен Улуттар Уюмунун Нью-Йорктогу штаб-квартирасында дагы Нооруз салтанатын өткөрүү, Түркиянын Измир шаарында ТҮРКСОЙдун эл аралык вокалисттер конкурсун уюштуруу бекитилди. 44 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 27. Dönem Toplantısı 27. Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konsey Toplantısı Mayıs 2010 tarihleri arasında Gagavuz Yeri nin (Moldova Cumhuriyeti) başkenti Komrat ta düzenlendi. TÜRKSOY Üye Ülkeler Kültür Bakanları ve Heyet Başkanları, Moldova Başbakanı Vlad Filat, Moldova Cumhuriyeti Kültür Bakanı Boris Fokşa ve Gagavuz Yeri nin Başkan ı Mihail Formuzal tarafından ağırlandı Yılı Faaliyet Planı nın görüşüldüğü toplantıda Mart-Nisan 2011 de Nevruz Bayramı nın New York ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nda kutlanması, İzmir Ulusal Şan Yarışması nın TÜRKSOY Uluslararası Şan Yarışması olarak düzenlenmesi ve Tatar şairi Abdullah Tukay ın 124. Yıldönümü münasebetiyle 2011 yılının Abdullah Tukay Yılı olarak ilan edilmesi kararları alındı. Abdullah Tukay Yılı çerçevesinde TÜRKSOY üye ülkelerinde uluslararası seminer, bilgi şöleni, sergi, şiir geceleri, fotoğrafçılar ve ressamlar buluşması gibi etkinliklerin düzenlenmesi kararlaştırıldı. Ayrıca Bakü de düzenlenen 3. TÜRKSOY Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması seminer sonuçları, Türk Dünyası Kültür Bakanları tarafından değerlendirildi. 45

24 Маданият министрлери мурдараак Баку шаарында өткөн материалдык эмес маданий мурастар боюнча ТҮРКСОЙдун Үчүнчү эл аралык семинарынын жыйынтыгын талкуулашты. Сүрөт өнөрү боюнча уюштурулган 11-чыгармачылык лабораториянын жеңүүчүсү катары өзбекстандык сүрөтчү Ортикали Казоковго ТҮРКСОЙдун атайын сыйлыгы тапшырылды жана Черногорияда өткөн 12-чыгармачылык лабораториянын жыйынтыгы чыгарылып, сыйлык ээлери аныкталды. Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 27-олтурумунун катышуучулары Гагаузия Даңкы Аллеясындагы гүл коюу аземине жана Молдова Республикасынын парламентинин көргөзмө залында уюштурулган ТҮРКСОЙдун көркөм сүрөт коллекциясы экспозициясынын ачылышына катышты TÜRKSOY Ressamlar Buluşması nın güzel sanatlar alanındaki TÜRKSOY Resim Ödülü Özbekistanlı ressam Ortikbay Kazakov a takdim edilirken, 12. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması nın birinciliğini Karadağlı Radom Marsenic kazandı. Toplantının resmi heyeti ve kültür bakanları Moldova Cumhuriyeti Parlamento Binası nda TÜRKSOY Ressamlarının eserlerinden oluşan serginin açılışını yaptıktan sonra, Gagavuz Yeri Anıtlar Parkı nı ziyaret edip çelenk bıraktı. 47

25 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 28-олтуруму 2010-жылдын 24-ноябрында Түркиянын Анталия шаарында Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 28-олтуруму болуп өттү. Жыйындын жүрүшүндө ТҮРКСОЙдун убактылуу координатору, Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Эртугрул Гүнай оболу ТҮРКСОЙ саясий уюм эместигин эске салып, так ошондуктан түрк дүйнөсү бул маданий эл аралык уюмду дүйнөдөгү эң кадыр-барктуу уюмдардын катарына жеткирүү аракеттерин көрүүсү зарыл экендигин баса белгиледи. Кеп нугу ушул жакка бурулду. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун пикиринче, көп жылдар бою келишкис эки лагерде турган түрк элдерин бүгүн камыр-жумур кылуу жеңил жумуш эмес, бирок, бул милдет, тилекке жараша, маданияттын гана колунан келет. Андыктан ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгүнүн азыркы приоритеттүү багыты түрк маданиятынын байлыгы менен ар тараптуулугун бүт дүйнөгө популяризациялоо болушу керек. Ошону менен катар Баш катчы маданий мурастар объектилерин, айрыкча мүмкүнчүлүгү жете бербеген чакан түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданий мурастарын сактап калуу өзгөчө зарылдыгын баса көрсөттү. Расмий ачылыш салтанатында жагымдуу дагы бир жаңылык болду. Башкортостандын (Россия Федерациясы) вице-премьер министри Зугура Рахматуллина сөз алып, түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ Башкортостан элдеринин маданий мурастарын калыбына келтирүүдө, сактоодо жана өнүктүрүүдө зор салым кошкондугун кеңири далилдер 48 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 28. Dönem Toplantısı Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 28. Dönem Toplantısı 24 Kasım 2010 tarihinde Antalya da düzenlendi. TÜRKSOY Dönem Koordinatörlüğü görevini yürüten Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı Ertuğrul Günay, TÜRKSOY un siyasi bir örgütlenme olmadığının altını çizerek TÜRKSOY un dünyadaki en önemli kurumlardan birisi olmasını sağlamak başlıca amacımızdır. dedi. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY un edebiyattan güzel sanatlara, müzikten tiyatroya, gerçekleştirdiği pek çok etkinlikle uzun yıllar ayrı yaşayan Türk halklarının birbirlerini tanımaları ve yakınlaşmaları sürecine ciddi katkılar sağladığını söyledi. Kaseinov, bundan sonra da TÜRKSOY un önceliğinin Türk kültürünün zenginliğini, çeşitliliğini ve kapsadığı alanın genişliğini tüm dünyaya tanıtmak olacağını bildirdi. Toplantının açılış oturumunun sonunda Başkurdistan Başbakan Yardımcısı Zuhra Rahmatullina, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov a Başkurdistan Halklar Dostluğu Devlet Nişanı nı takdim etti. Rusya Federasyonu halklarının kültürlerinin tanıtılması ve Başkurdistan (R.F.) kültürünün tanıtımına yönelik üstün gayretlerinin yanı sıra, halklar ve kültürler arası ilişkilerin güçlendirilmesine katkılarından dolayı, Başkurdistan Cumhurbaşkanı Rüstem Hamitov adına verilen nişanı alan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise, TÜRKSOY Genel Sek- 49

26 reteri olarak bana verilen en büyük armağan budur. Bu aslında hepimize verilmiş ortak bir ödüldür. Kültür Bakanı meslektaşlarıma verilen bir ödüldür. TÜRKSOY daki tüm meslektaşlarıma ve kültür adamlarına verilen bir ödüldür. dedi. аркылуу айтуу менен, Башкортостан Республикасынын (Россия Федерациясы) Президенти Рүстөм Хамитов ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновду Элдердин Достугу ордени менен сыйлагандыгын жар салды. Сыйлыкты ыйгарууда Дүйсен Касеиновдун элдердин ортосундагы чыныгы достукту камсыз кылгандыгы, Россия Федерациясынын элдеринин салттуу маданиятын жайылткандыгы айрыкча эске алынган. Анан сыйлык тапшыруу аземи болду. Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 28-олтурумунун катышуучулары Түрк тилдүү Мамлекеттердин Онунчу саммитинин (2010-жылдын сентябры. Стамбул.) Декларациясындагы ТҮРКСОЙГО тийешелүү чечимдерди аткаруу жолдорун, бир катар түрк тилдүү өлкөлөрдүн эгемендүүлүгүнүн 20 жылдык мааракесинин алкагында 2011жылы Түркмөнстандын борбору Ашгабат шаарында эл аралык маданият фестивалын уюштуруу маселесин, ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ЮНЕСКО иштери боюнча улуттук комиттеттери менен комиссияларынын кеңешмесинин (2010-жылдын 7-8-октябры. Анкара.) жыйынтыктоочу Декларациясын, Ахмед-Заки Валиди Тоган жылындагы (2010) аткарылган иш-чараларды ж.б. талкуулашты. Каралган маселелер боюнча 13 беренеден турган Анталия (Түркия) Декларациясын кабыл алышты. Олтурум соңунда Түркия Республикасынын маданият жана туризм минстри Эртугрул Гүнай ТҮРКСОЙдун убактылуу координаторлук штандартын Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 29-олтуруму өтө турган Казакстандын маданият жана маалымат министри Мухтар Кул-Мухамедге анын өкүлү аркылуу берип жиберди. 50 Oturumlarda; Eylül 2010 tarihleri arasında İstanbul da gerçekleştirilen Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirvesi Bildirgesi nde TÜRKSOY ile ilgili alınan kararlar, Türk Dili Konuşan Ülkelerin Bağımsızlıklarını Kazanmalarının 20. Yıldönümü Kutlama Etkinlikleri, 2011 yılında Türkmenistan ın başkenti Aşkabat ta düzenlenmesi planlanan Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Festivali, Ekim 2010 tarihlerinde gerçekleştirilen TÜRKSOY Üye Ülkeler UNESCO Milli Komisyonları ve Komiteleri Toplantısı nın sonuç bildirgesi, 2010 Zeki Velidi Togan Yılı çerçevesinde yapılan faaliyetler, 2011 Abdullah Tukay Yılı faaliyet planı ve 2011 Nevruz Kutlamaları nın New York taki Birleşmiş Millet Genel Kurulu nda düzenlenmesi gibi konular görüşüldü. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın ev sahipliğinde gerçekleşen Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 28. Dönem Toplantısı, Kültür ve Turizm bakanı Ertuğrul Günay ın açıkladığı sonuç bildirisi ile sona erdi. Bildirgenin okunmasının ardından Bakan Günay, koordinatörlük esasını, Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 29. Dönem Toplantısı nın ev sahipliğini yapacağı Kazakistan Kültür Bakanı Muhtar Kul-Muhammed e iletmek üzere Kazakistan Heyet Başkan Baurjan Omarov a takdim etti. 51

27 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 29-олтуруму Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 29-олтуруму 2011-жылдын сентябрында Казакстандын борбору Астана шаарында өттү. Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 29. Dönem Toplantısı, Eylül 2012 tarihlerinde 2012 Türk Dünyası Kültür Başkenti Astana da gerçekleşti. Түрк тилдүү мамлекеттердин башчыларынын Стамбул шаарында уюштурулган Онунчу саммитинде 2011-жылдагы түрк дүйнөсүнүн борбору болуп Астана шаары жарыялангандыгы белгилүү. TÜRKSOY Daimi Konseyi 29. Dönem Toplantısı, Kazakistan Kültür Bakanı ve TÜRKSOY Dönem Koordinatörü Muhtar Kul-Muhammed ile TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un yaptığı açılış konuşmalarıyla başladı. Олтурумду ТҮРКСОЙдун убактылуу координатору, Казакстан Республикасынын маданият жана маалымат министри Мухтар КулМухаммед, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Каеинов алгы, куттук сөздөрү менен ачышты. Мухтар Кул-Мухаммед Кахзакстан Республикасынын Президенти Нурсултан Назарбаевдин ТҮРКСОЙ түрк дүйнөсүнүн ЮНЕСКОсуна айланышы керек. Анүчүн ТҮРКСОЙдун укук-милдеттерин күчөтүп, ишмердүүлүгүнүн чөйрөсүн кеңитүү зарыл, деген сөздөрүн министрлерге эстетип өттү. Бул сөзгө жооп иретинде Казакстан конкреттүү 52 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 29. Dönem Toplantısı Kazakistan Kültür Bakanı Kul-Muhammed, konuk bakanları ve heyetleri selamlayarak başladığı açılış konuşmasında Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev in TÜRKSOY Türk Dünyasının UNESCO su olmalı ve bunun için TÜRKSOY un yetkilerinin güçlendirilerek çalışma alanının genişletilmesi gerekiyor. sözlerinin altını çizdi. Nazarbayev in bu sözlerine cevaben Bakan, Kazakistan ın emin adımlarla ilerlediğini ve Kazak liderinin desteği ile Astana da Türk Akademisi nin açıldığını belirtti. Türk Dünyası 53

28 кадамга баргандыгын Казакстан лидеринин демилгеси менен Астанада Түрк академиясы ачылгандыгын кошумчалады. Kültür Başkenti seçilen Astana da konuk Bakanları ve Heyet Başkanlarını ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Жыл ичинде жасалган иштер боюнча ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун отчетунда Нооруз майрамы ЮНЕСКОнун материалдык эмес маданий мурастар тизмесине киргизилгендиги сыймык менен маалымдалды. Азыр аталган майрам расмий түрдө Эл аралык Нооруз күнү деп аталат. Андыктан үстүбүздөгү жылы ТҮРКСОЙ тарабынан Нооруз салтанаттары Америка Кошмо Штаттарынын үч шаарында Нью-Йоркто, Бостондо, Вашингтондо өткөрүлдү. Нооруз программасы түрк дүйнөсүндөгү 11 элдин 120 искусство чеберинин күчү менен даярдалган. Nevruz Bayramı'nın UNESCO nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine alınmasından dolayı duyduğu memnuniyeti dile getiren TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise, Türk halklarının zengin kültürünün sadece Türk Dünyasında değil, aynı zamanda tüm dünyada tanınması için girişimler başlattık. Bu amaç doğrultusunda Nevruz Bayramı 2010 yılında ilk defa resmî olarak Paris te UNESCO Merkez Binası nda ve Strasburg da kutlandı yılında ise Nevruz Bayramı Amerikan ın üç Büyük kentinde; New York ta Birleşmiş Milletler Merkez Binası nda, Boston da ve Washington da kutlanmıştı. Bu kutlamalara 11 ülkeden 120 sanatçı katılmıştır. dedi. Ayrıca 2011 yılının Temmuz-Ağustos aylarında Türk Dili Konuşan Ülkeler; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ın bağımsızlığının 20. Yılına ithafen, Türk Dünyasının gençlerinden oluşan Uluslararası TÜRKSOY Oda Orkestrasının Türkiye ve Almanya da çok sayıda konser vereceğini bildirdi. Бир катар түрк тилдүү мамлекеттердин Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын, Өзбекстандын, Түркмөнстандын эгемендүүлүгүнүн 20 жылдык мааракесинин урматына бул жылы ТҮРКСОЙдун эл аралык жаштар камералык оркестри июль-август айларында Түркия менен Германияны кеңири аралап концерт беришти. Олтурумдун жүрүшүндө күн тартибиндеги бир катар маселелер талкууланды. Алардын арасында өткөн мезгилдеги ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгүнүн жыйынтыгы каралып, айрыкча каржылык чыгымдоолоруна, юридикалык маселелерине көңүл бурулду. Талкуудан соң 2012-жылдын Программасы бекитилди жыл түрк дүйнөсүндө Хакастын дүйнөгө белгилүү окумуштуу-түркологу Николай Катанов жылы деп жарыяланды. Катановдун 150 жылдык мааракеси ТҮРКСОЙдун уюштуруусу менен эл аралык деңгээлде татыктуу белгиленет. Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Эртугрул Гүнай алдыдагы жылы Түркияда жаңы долбоор атайын парк ачыларын, анда ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн көрүнүктүү чыгармачыл инсандарынын бюсттары коюла баштаарын жарыя кылды. Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 29-олтурумунун соңунда ТҮРКСОЙдун Баш катчысын шайлоо маселеси каралды жылдарга ТҮРКСОЙ Баш катчысы болуп Дүйсен Касеинов кайрадан шайланды. TÜRKSOY un çalışma raporu ile mali raporunu görüşerek Daimi Konsey'de 2012 yılı, Türk Dünyası'nın dünyaca ünlü Hakas Bilim Adamı ve Türkolog Nikolay Katanov un doğumunun 150. Yılına ithafen Nikolay Katanov Yılı olarak ilan edildi. Bu çerçevede TÜRKSOY tarafından Türk Dünyasının çeşitli yerlerinde uluslararası düzeyde kutlamalar gerçekleşecek. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, yeni senede yeni projelere imza atılacağını belirtti. Bu projeler çerçevesinde yeni parkların açılacağını ve bu parklarda TÜRKSOY a üye ülkelerin tarihe mal olmuş insanlarının anıtlarının yapılacağını vurguladı. Daimi Konsey in 29. Dönem Toplantısı nın sonunda, TÜRKSOY Genel Sekreterliği görevini sürdüren Düsen Kaseinov, yılları için oy birliğiyle yeniden bu göreve seçildi. Daimi Konsey'in 30. Dönem Koordinatörlüğü'nün bir sonraki toplantı yeri tespit edilene kadar ev sahibi ülke Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı Ertuğrul Günay tarafından üstlenilmesini kararlaştırdı. ТҮРКСОЙдун убактылуу координаторлук милдети Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Эртугрул Гүнайга жүктөлдү

29 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 30-олтуруму ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 30-олтуруму 2012-жылдын 5-8-сентябрында Башкортостандын (Россия Федерациясы) борбору Уфа шаарында уюштурулду. Делегация башкыр элинин улуттук баатыры жана акыны Салават Юлаевдин эстелигине гүл койду. Туруктуу Кеңештин 30-олтурумунун ачылыш салтанатында меймандарга Башкортостандын Премьер-министринин орун басары Салават Сагитов, Башкортостандын маданият министринин милдетин аткаруучу Камила Давлетова, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, ТҮРКСОЙдун убактылуу координаторунун атынан Түркиянын маданият жана туризм министринин орун басары Кемал Фахир Генч салам айтып, сөз сүйлөштү. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов тарабынан сунушталган ТҮРКСОЙдун бир жыл ичиндеги ишмердүүлүк отчетун, алдыңкы жылга Программасын Туруктуу Кеңеш угуп, талкуулап, андан соң дароо бекитип берди. Татарстандын Президенти Рустам Минниханов 2012-жылдын 30-майында ТҮРКСОЙго жасаган таанышуу сапары учурунда Татарстандын Казань шаарын 2014-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору катары жарыялоо боюнча сунуш айткан. Татарстан маданият министри Айрат Сибагатуллин ошол сунуштун зарылдыгы боюнча олтурумда атайын доклад менен чыгып сүйлөп, сунуш бир добуштан кабыл алынды. Ал эми 2013-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданият борбору Түркиянын Эскишехир шаары болот. Ага байланыштуу көрүлүп жаткан даярдыктар жана план-программа боюнча да сөз болду. Туруктуу Кеңеш ошондой эле 2013-жылды казактын 100 жылдык мааракеси белгилене турган улуу композитору Мукан Төлөбаев жылы деп жарыялаган чечим кабыл алды. 56 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 30. Dönem Toplantısı Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanlıkları Daimi Konseyi 30. Dönem Toplantısı Eylül 2012 tarihleri arsında Başkurdistan ın başkenti Ufa şehrinde gerçekleşti. Toplantının resmî töreni Başkurt halkının millî kahramanı ve şairi olan Salavat Yulayev in anıtına çelenk koyularak başladı. Daimi Konseyin açılış töreninde Başkurdistan Cumhuriyeti (R.F.) Başbakan yardımcısı Salavat Sagitov, Başkurdistan Cumhuriyeti (R.F.) Kültür Bakanı Vekili Kamila Davletova, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseyinov ve TÜRKSOY un geçici dönem koordinatörlüğünü yürüten Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Kemal Fahri Genç konuşma yaptı. Toplantıda, Türk Dünyasının temsilcileri bir araya gelerek TÜRKSOY un geçmiş faaliyetlerinin yanı sıra gelecek sene düzenlenecek olan faaliyetlerle ilgili önemli konu başlıkları üzerinde kararlar alındı. 30 Mayıs 2012 tarihinde Tataristan Cumhurbaşkanı Rüstem Minnihanov, TÜRSOY a gerçekleştirdiği ziyarette Türk Dünyası Kültür Başkenti uygulaması dahilinde Kazan ın, Türk Dünyası Kültür Başkenti olmasını arzu ettiğini dile getirmişti. Bu açıklama sonrası gerçekleştirilen başvuruyu değerlendiren Daimi Konsey, Tataristan Kültür Bakanı Ayrat Sibagatullin in yaptığı sunum sonrasında oy birliği ile Tataristan ın başkenti Kazan ı 2014 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti olarak ilan etti yılı için Türk Dünyasının Kültür Başkenti Eskişehir seçildi. Toplantı sırasında söz alan Eskişehir Valisi Kadir Koçdemir, 2013 te Eskişehir de yapılacak olan çalışmaları içeren bir sunum yaparak Daimi Konsey üyelerini bilgilendirdi. Toplantıda oy birliği ile karara bağlanan bir başka husus da ünlü Kazak bestecisi Mukan Tölebayev in doğumunun 100. yılı anısına 2013 yılının Mukan Tölebayev Yılı ilan edilmesi oldu. 57

30 58 59

31 Эл аралык Дельфи оюндары комитетинин деректири Владимир Понявиндин билдирүүсү угулуп, Жаштардын эл аралык биринчи Делфи оюндарын ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн биринде өткөрүү боюнча сунуш да оңунан чечилди. Ал эми ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин эмдиги жылдагы 31-олтуруму Кыргызстанда ЫсыкКөл форуму менен катар өтөөрү аныкталды. Андыктан олтурумга катышып жаткан Кыргыз Республикасынын маданият жана маалымат министринин орун басары Кожогелди Кулуев аркылуу Кыргыз Республикасынын маданият жана маалымат министри Ибрагим Жунусовго ТҮРКСОЙдун убактылуу координаторлук штандарты жиберилди. ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 30-олтурумунун катышуучулары Уфа шаарында бир катар иш-чараларга катышты. Айрыкча Мифтахеддин Акмолдо атындагы Башкыр мамлекеттик педагогикалык университетиндеги ТҮРКСОЙ кафедрасынын ачылышы, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновго аталган университеттин Ардактуу профессору наамын ыйгаруу салтанаты, Түрк тилдүү театрлардын Бешинчи эл аралык Тууганлык фестивалынын ачылышы, ТҮРКСОЙ уюштурган фото-сүрөтчүлөрдүн эл аралык чыгармачылык лабораториясынын Башкортостан Евразиянын бермети көргөзмөсү, Мажит Гафур атындагы Башкыр мамлекеттик академиялык драмтеатрынын Ахмет-Заки Алиди Тоган спектакли, Башкырдын улуу сыбызгычысы (кураист) Гаты Сулеймановдун 100 жылдыгына арналган мааракелик кече эстен чыккыс окуялардан болду. ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 30-олтурумунун катышуучулары жана делегация башчылары Башкортостан Республикасынын (Россия Федерациясы) Премьер-министри Азамат Илимбетовдун кабыл алуусунда да болушту Dönem toplantısında alınan kararlardan bir diğeri ise, TÜRKSOY üye ülkelerine kültür ve sanat alanında yepyeni bir soluk getirecek olan uluslararası Delfi Oyunları ile ilgiliydi. Uluslararası Delfi Oyunları Komitesi Müdürü Vilademir Ponyavin tarafından, Uluslararası Delfi Gençlik Oyunları'nın 1.sinin TÜRKSOY a üye olan ülkelerden birinde gerçekleştirilmesi teklifi onaylandı. Toplantının sonunda koordinatörlük esası, Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 31. Dönem Toplantısı nın ev sahipliğini yapacağı Kırgızistan Kültür ve Enformasyon Bakanı İbragim Cunusov a iletmek üzere Kırgızistan Kültür ve Enformasyon Bakan Yardımcısı Kojogeldi Kuluyov a takdim edildi. Toplantının akabinde, Türk Dili Konuşan Ülkelerin Kültür Bakanları ve konuklar Ufa şehrinde düzenlenen çeşitli faaliyetlere katıldı. Bu faaliyetlerden bazıları; Miftaheddin Ahmoldo Başkurt Devlet Pedagoji Üniversitesinde TÜRKSOY Kürsüsünün açılışı, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseyinov a Üniversite tarafından onursal Profesörlük Unvanı Takdim Töreni, 5.Uluslararası Tuganlık Tiyatro Festivali nin açılışı, TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşmasının Başkurdistan-Avrasya nın İncisi sergisi, Macit Gaffur Başkurt Devlet Akademi Dram Tiyatrosu'nun Ahmet Zeki Velidi Togan gösterisi ve ünlü Başkurt neyzen Gatı Süleymanof un doğumunun 100. yılına ithafen düzenlenen etkinliklerdir. Ayrıca Türk Dili Konuşan Ülkelerin Kültür Bakanları Daimi Konseyi 30. Dönem Heyeti ve katılımcıları, Başkurdistan Cumhuriyeti (R.F.) Başbakanı Azamat İlimbetov un makamında kabul edildi. 61

32 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 31-олтуруму ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 31-олтуруму 2013-жылдын 1-2-октябрында Түркия Республикасынын борбору Анкара шаарында өттү. Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanlıkları Daimi Konseyi 31. Dönem Toplantısı Ekim 2013 tarihlerinde Türkiye Cumhuriyeti nin başkenti Ankara da gerçekleşti. Айрым шарттарга байланыштуу ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин бул бийик жыйыны Кыргызстанда өткөнү жок. Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanlıkları Daimi Konseyi 31. Dönem Toplantısı bu sene Kırgızistan ın başkenti Bişkek te yapılacaktı fakat bazı sebeplerden dolayı gerçekleştirilemedi. 31-олтурумга Түркиянын маданият жана туризм министри Өмер Челик ТҮРКСОЙдун убактылуу координатору катары жетекчилик кылды жана ачылыш сөзүн сүйлөдү. Ачылыш сөзү ошондой эле ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновго да берилди. Баш катчы бул жыйын ТҮРКСОЙ Баш катчылыгынын өзүнүн жыйындар залында өтүп жаткандыгы үчүн да эсте каларлык болорун белгиледи. Андан аркы сөзүндө Дүйсен Касеинов Бириккен Улуттар Уюмунун эгидасы астындагы Цивилизациялар Диологу демилгесин Түркия колдоп жаткандыгын, Казакстандын демилгеси боюнча жылдарды Бириккен Улуттар Уюму маданияттардын жакындашуусунун эл аралык он жылдыгы деп жарыялаганын, Азербайжан Маданият аркылуу Диалог деген Дүйнөлүк форумду эки жолу өткөргөндүгүн, Кыргызстан Чыңгыз Айтматовдун Ысык-Көл форумун кайрадан ишке ашыруу боюнча иштеп жаткандыгын баяндап келип, ошолордун баарысында Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ ортодо жардамчы, колдоочу болуп турарын сөз кылды. 62 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 31. Dönem Toplantısı Toplantının açılış konuşmalarını TÜRKSOY Dönem Koordinatörü ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik ile TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov yaptı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY un 20. Yıl kutlamaları ve TÜRKSOY Daimi Konseyi vesilesiyle konuk bakanları ve heyetlerini TÜRKSOY da ağırlamaktan memnuniyet duyduğunu dile getirdi. Konuşmasının devamında Kaseinov, Türkiye, Birleşmiş Milletler Medeniyetler Diyaloğu girişimini yürütmektedir. Kazakistan ın girişimi ile yılları Birleşmiş Milletler tarafından Kültürlerarası Yakınlaşma 10 Yılı olarak ilan edildi. Azerbaycan iki kez Dünya Kültür Forumu'na ev sahipliği yaptı. Kırgızistan, Aytmatov un başlattığı Issık Göl Forumu nu canlandırmaya çalışıyor. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY, diyaloğu, hoşgörüyü, kültürel paylaşımı yetiştirmeye çalışan tüm bu girişimlerin de en aktif temsilcisidir. dedi. 63

33 Ал эми Туруктуу Кеңештин Анкара олтуруму төмөндөгүдөй чечимдерди кабыл алды: 64 Daimi Konsey Toplantısı Sonuç Bildirisi nde Öne Çıkan Başlıklar: - Түркмөнстан маданият министрлигинин демилгеси колдоого алынып, 290 жылдык мааракесинин урматына 2014-жыл түркмөндүн улуу акыны Махтумкули Фраги жылы деп жарыялансын. -Daimi Konsey, Türkmen Şairi Mahtumkulu Firaki nin doğumunun 290. yılı münasebetiyle Türkmenistan Kültür Bakanlığı nın teklifiyle 2014 yılının TÜRKSOY tarafından Mahtumkulu Yılı olarak ilan edilmesini kararlaştırmıştır. - Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министрлигинин демилгеси колдоого алынып, 150 жылдык мааракесинин урматына 2014-жыл кыргыздын улуу төкмө акыны жана композитору Токтогул Сатылганов жылы деп жарыялансын. -Daimi Konsey, Kırgız şairi Toktogul Satılganov un doğumunun 150. yılı münasebetiyle Kırgızistan Kültür Bilgi ve Turizm Bakanlığı nın teklifiyle 2014 yılının TÜRKSOY tarafından Toktogul Yılı olarak ilan edilmesinin kararlaştırmıştır. - Казань 2014-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору болгондуктан, ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтуруму Татарстан Республикасынын (Россия Федерациясы) борбору Казань шаарында өткөрүлсүн. -Daimi Konsey 32. Dönem Toplantısı Koordinatörlüğü'nün Tataristan (R.F.) Kültür Bakanlığı tarafından üstlenilmesini ve toplantının, 2014 Kazan Türk Dünyası Kültür Başkenti Yılı kapanış etkinlikleri kapsamında Kazan da yapılmasını kararlaştırmıştır. 65

34 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтуруму Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтуруму 2014-жылдын ноябрында Түрк дүйнөсүнүн 2014-жылдагы маданий борбору болуп жарыяланган Казань шаарынын (Татарстан, Россия Федерациясы) тарыхый имараты Казань Ратушесинде башталды. Туруктуу Кеңештин 32-олтурумунан мурда Татарстан Республикасынын Президенти Рустам Минниханов министрлерди жана делегация башчыларын кабыл алган. Ошондо Президент: Биз баарылап жабылып түрк дүйнөсүнүн бай мурастарын сактап калуу аракетиндебиз. Ошондуктан, өлкөлөрүбүз арасындагы кызматташтыкты дагы күчөтүүдөбүз, деген таасын сөз айткан. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов жооп иретинде: Түрк дүйнөсүнүн 2014-жылдагы маданий борбору Казанда жасалган иш-чаралар Россия Федерациясынын жылдызы жанып тургандыгын айгинеледи жана аны түрк дүйнөсү ого бетер жакшылап таанып-көрүүдө. Ошол жылдыз жакынкы жылдарда шексиз түрдө ого бетер жаркырап жанат, деген. Дүйсен Касеинов Президент Рустам Миннихановго Казань түрк дүйнөсүнүн маданий борбору деген жазуусу бар атайын даярдалган эстелик сертификатты жана ТҮРКСОЙдун Ардак медалын тапшырган. Ал эми Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин азыркы 32-олтурумун Татарстан Республикасынын (Россия Федерациясы) бийлигинин атынан атайы келип катышып жаткан Премьер-министр Ильдар Халиков кириш сөз сүйлөө менен ачты жана Россия Федерациясынын маданият министри Владимир Мединскийдин куттуктоо катын окуп берди. Россия Федерациясынын маданият министри Владимир Мединскийдин куттуктоо катында: ТҮРКСОЙ эл аралык уюму 20 жылдан ашык убакыттан 66 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 32. Dönem Toplantısı Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 32. Dönem Toplantısı, Kasım 2014 tarihlerinde 2014 Türk Dünyası Kültür Başkenti Kazan da bulunan tarihi Ratuşa binasında başladı. Daimi Konseyin 32. Dönem Toplantısı öncesinde Tataristan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Rüstem Minnihanov bakanları ve delegasyon başkanlarını kabul etti. Cumhurbaşkanı Minnihanov kabulde, Tüm çabamız, ülkelerimiz arasındaki işbirliğini artırmak ve Türk Dünyasının zengin kültürel mirasını koruyarak gelecek kuşaklara aktarmak içindir. diye konuştu. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise, 2014 Türk Dünyası Kültür Başkenti Kazan da gerçekleştirilen etkinlikler, Rusya Federasyonu'nun yıldızının parlamasına ve Türk Dünyası tarafından daha da tanınmasını sebep oldu. Bu yıldız kuşkusuz ki bundan sonraki yıllarda daha çok parlayacak dedi. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Cumhurbaşkanı Rüstem Minnihanov a 2014 Kazan Türk Dünyası Kültür Başkenti anısına özel olarak hazırlanan Kültür Başkenti Beratı nı ve TÜRKSOY Onur Madalyası nı takdim etti. Türk Dili Konuşan Ülkeler 32. Dönem Daimi Konseyi Toplantısı Tataristan Cumhuriyeti (RF) Başbakanı İldar Halikov un konuşmasıyla açıldı. Halikov, konuşmasında katılımcılara teşekkür ederken Rusya Federasyonu Kültür Bakanı Vladimir Medinskiy in toplantıya gönderdiği tebrik mesajını da okudu. Rusya Federasyonu Kültür Bakanı Vladimir Medinskiy mesajında, TÜRKSOY, yirmi yılı aşan süreden beri bütün Türk dünyasının kültür ve sanat kurumları arasındaki ilişkileri başarıyla koordine ediyor. Ülkemizde yaşayan Türk halklarının kültürü, Rusya Federasyonu nun ayrılmaz bir parçasıdır. İnanıyorum ki 67

35 бери жалпы түрк дүйнөсүндөгү социомаданий институттардын биргелешип аракеттенүүсүн координациялап келет. Биздин өлкөбүздүн аймагында жашаган көптөгөн түрк элдеринин маданияты бирдиктүү Россия маданий мейкиндигинин ажырагыс бир бөлүгү болуп саналат. Демек, биздин ТҮРКСОЙ менен өнөктөштүгүбүз Россиядагы түрк элдеринин маданиятынын сакталышына жана өнүгүшүнө оң таасир берерине ишенем, деп жазылган. Олтурумда бир катар билдирүүлөр угулуп, чечимдер кабыл алынды. Алардын арасында Түркмөнстандын Мары (Мерв) шаарынын 2015-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору болуп жарыяланышы күтүлгөн жаңылыктардан эле. Анткени ушул жылы Бодрум шаарында (Түркия) Түрк Кеңешинин Төртүнчү саммити өтүп, анда Түркмөнстандын Улуу Жибек жолунда жайгашкан Мары (Мерв) шаарын 2015-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору деп жарыялоо сунушун Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедов айтып чыккан. Ошондой эле 2015-жыл түрк дүйнөсүндө көрүнүктүү түрк жазуучусу жана драматургу Халдун Танер жылы жана Xакасиянын атактуу дастанчысы Семен Кадышев жылы деп жарыяланды. Бул чечимдер үчүн ТҮРКСОЙго мүчө 14 өлкөнүн министри добуш берди. 68 TÜRKSOY ile işbirliğimiz, Rusya daki Türk halkalarının kültürlerinin korunması ve geliştirilmesi konusunda katkı sağlamaya uzun yıllar devam edecektir ifadelerine yer verdi. Toplantıda bazı bildiriler dinlendi, kararlar kabul edildi. Türkmenistan ın Merv şehrinin 2015 Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edilmesi, toplantıda öne çıkan kararlardan biri oldu. Bodrum da düzenlenen Türk Konseyi 4. Zirve Toplantısında, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov tarafından önerilen, tarihî İpek Yolu üzerinde bulunan Türkmenistan ın Merv şehri, 14 ülke kültür bakanının oy birliği ile aldığı karar sonrasında 2015 yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edildi. TÜRKSOY Dönem Koordinatörü, Tataristan Kültür Bakanı Sibagatullin in yönettiği oturumda, arasında görev yapacak TÜRKSOY Genel Sekreteri nin seçimi yapıldı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Kaseinov, tüm kültür bakanlarının oy birliği ile göreve yeniden seçildi. 69

36 70 71

37 Татарстан Републикасынын маданият министри Айрат Сибагатуллиндин башкаруусу менен өтүп жаткан Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтуруму ошондой эле ТҮРКСОЙдун жылдар аралыгындагы Баш катчысын шайлоо маселесин да колго алды. Кайрадан ТҮРКСОЙдун Башкы катчысы болуп Дүйсен Касеинов шайланды. 20-ноябрь күнү расмий олтурум башталганга чейин Түрк тилдүү мамлекеттерден келген делегациялар жана чакырылган меймандар адегенде Казань кремлиндеги «Манеж» залында Россиянын этнографиялык музейи тарабынан уюштурулган «Орток тил белги» аттуу көргөзмө менен таанышты. Андан кийин Бардык кылымдардын жыйынтыгы» көргөзмөсүнүн ачылышына күбө болушту. Көргөзмөдө Татарстан Республикасынын мамлекеттик кеңешчиси Минтимер Шаймиев, мамлекеттик Эрмитаждын башкы деректири Михаил Пиотровский, Татарстандын маданият министри Айрат Сибагуловдор маалымат беришти Kasım 2016 tarihinde Daimi Konsey Toplantısı başlamadan önce Türk Dili Konuşan Ülkeler resmi heyeti ve konuklar, Rusya Etnografı Müzesi tarafından Kazan Kremlinin Manej salonunda düzenlenen Ortak Dil-İşaret konulu sergiyi ziyaret etti. Akabinde Tüm Asırların Neticesi konulu serginin açılış törenine katılım gösterdiler. Sergide, Tataristan Devlet Danışmanı Mintemir Şaymiyev, Devlet Ermitej Müzesi Başkanı Mihail Piotrovskiy ve Tataristan Kültür Bakanı Ayrat Sibagulov konuşma yaptı. Daimi Konseyde 2015 yılı, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı nın teklifi üzerine öykü ve tiyatro yazarı Haldun Taner in doğumunun 100. yıldönümü anısına Haldun Taner Yılı, Hakas Cumhuriyeti (R.F.) Kültür Bakanlığının teklifi üzerine Hakas destancı Semen Kadışev in doğumunun 130. yıldönümü anısına Semen Kadışev Yılı olarak kararlaştırıldı. Karar, TÜRKSOY Üye Ülkeler Kültür Bakanları tarafından oy birliğiyle kabul edildi. 73

38 Маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтуруму Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтуруму 2015-жылдын ноябрында Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору иш-чараларынын Жабылыш салтанаты учурунда өттү. Түркмөнстандын аталган шаарындагы Мары мейманканасынын Конгресстер залында башталган маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин олтурумунда ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов алгы сөз сүйлөп, өздөрүнүн меймандостугун көрсөткөндүктөрү, ТҮРКСОЙ сунуштаган эл аралык иш-чараларды дайыма колдоого алгандыктары жана айрыкча жыл бою Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору иш-чараларын уюштуруп-өткөргөндүктөрү үчүн Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедовго, жалпы түркмөн калкына чоң ыраазычылык билдирди. ТҮРКСОЙдун убактылуу координатору, Түркмөнстандын маданият министри Аннагелди Гараджаев жыйынды башкаруу менен, Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору долбоорунун алкагында жасалган иштер боюнча толук маалымат берди. ТҮРКСОЙ Баш катчылыгынын отчету жактырылып, 2016-жылга Программасы бекитилди. Азербайжан Республикасынын маданият жана туризм министрлигинин сунушу колдоого алынып, Түрк дүйнөсүнүн 2016-жылдагы маданий борбору атагы Азербайжандын тарыхый шаары Шекиге ыйгарылды. 74 Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Dönem Toplantısı Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Toplantısı Kasım tarihleri arasında "2015 Merv Türk Dünyası Kültür Başkenti Kapanış Töreni" çerçevesinde yapıldı. Mari Oteli Kongre Salonu nda düzenlenen toplantıda açılış konuşmasını gerçekleştiren TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhammedov a ve bütün Türkmenistan halkına yüksek misafirperverliklerinden dolayı teşekkürlerini sunarak 2015 Merv Türk Dünyası Kültür Başkenti Yılı etkinliklerinin başarılı geçtiğini vurguladı. Akabinde Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Toplantısı katılımcıları, son zamanlarda dünyada yaşanan terör olaylarında hayatını kaybedenlerin anısına 1 dakikalık saygı duruşunda bulundu. Ardından TÜRKSOY Dönem Koordinatörü ve Türkmenistan Kültür Bakanı Annageldi Garacayev, 2015 Merv Türk Dünyası Kültür Başkenti çerçevesinde gerçekleşen etkinlikler hakkında bilgi verdi. Toplantıda TÜRKSOY bütçesinin yanı sıra 2016 yılında gerçekleşecek faaliyetler ele alındı. 75

39 76 77

40 Кыргыз Республикасынын сунушун Кыргызстандын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов окуп берди. Ага ылайык 2016-жыл түрк дүйнөсүндө улуу ойчул жана акын, туулгандыгынын 1000 жылдыгы майрамдала турган Жусуп Баласагын (Юсуф Хас Хажиб) жылы деп жарыяланды. Жусуп Баласагындын 1000 жылдыгын майрамдоо боюнча 2015-жылдын май айында Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаевдин Жарлыгы чыккан. 27-ноябрь күнү саат 11.00де ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтурумунун катышуучулары жана делегация башчылары Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедов менен жолугушту. Бул иш-чара Түркмөнстандын Министрлер Кабинетинин кеңейтилген олтурумунун алкагында уюштурулду. Түркмөнстан Өкмөтүнун вице-премьер министри Майса Язмухаммедова Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору иш-чараларынын Жабылыш салтанаты боюнча маалымат берди. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙдун жана Түрк дүйнөсүнүн архитекторлор жана инженерлер бирлигинин атынан Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедовго Түрк дүйнөсүнө жасаган жогорку кызматы үчүн медалын тапшырды жана жүрөктөн чыккан сөздөрүн айтты. Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедов ыраазычылык сөзүндө бул медалды эгемендүү, бейтарап Түркмөнстанга, жалпы түркмөн калкына берилген жогорку даражадагы сыйлык катары кабыл алгандыгын билдирүү менен, Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору иш-чараларынын Жабылыш салтанатынын экинчи бөлүгүнө мамлекеттин бүтүндөй жетекчилик корпусунун катышарын жарыя кылды жана ТҮРКСОЙ Баш катчысына, меймандарга жакшылык, ийгилик каалады. 78 Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı önerisiyle Azerbaycan ın Şeki şehri, toplantıya katılan tüm temsilcilerin oy birliği ile 2016 Yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti seçildi. Kırgızistan Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksudov un teklifiyle, 2016 Türk Dünyasında büyük düşünür ve şair Yusuf Has Hacib in doğumunun yıldönümüne ithafen Yusuf Has Hacib Yılı olarak ilan edildi in Mayıs ayında Kırgız Cumhuriyeti Almazbek Atambayev in Yusuf Has Hacib in doğumunun yıldönümüne ithafen kutlama kararı yayınlanmıştı. Daimi Konsey Toplantısı'nda alınan kararların neticesinde, TÜRKSOY Daimi Konseyi 34. Dönem Toplantısı nın Azerbaycan da gerçekleştirmesi kararlaştırıldı. TÜRKSOY Dönem Koordinatörü olarak Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanı Ebulfaz Garayev seçildi. Toplantı, gelenekselleşmiş TÜRKSOY Sanat Ödülü Takdimi ile son buldu. Ödülü, 18. Ressamlar Buluşması nda en başarılı ressam seçilen Tataristan dan Grigori Eydinov aldı. 27 Kasım günü saat 11:00'da, TÜRKSOY a üye ülkelerin Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Toplantısı nın katılımcıları ve heyetleri, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov tarafından kabul edildi. Görüşme, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Üyeleri ile uluslararası kurumların temsilcilerinin katılımıyla gerçekleşti. Türkmenistan Başbakan Yardımcısı Maisa Yazmuhammedova, 2015 Merv Türk Dünyası Kültür Başkenti Yılı programının kapanışı hakkında bilgi verdi. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı ve Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği adına özel olarak hazırlanan Türk 79

41 Мары Түрк дүйнөсүнүн 2015-жылдагы маданий борбору иш-чараларынын Жабылыш салтанатынын көркөм бөлүгү ушул күнү саат 15.00те Түркмөндүн ак үйү (бозүйү) имаратынын ачылыш салтанаты менен айкалыштыра өткөрүлдү. Бозүй формасындагы жаңы салынган өтө чоң оригиналдуу архитектуралык курулуштун алды тарабына жүздөгөн бозүйлөр тигилип, миңдеген килемдер жаркырата салынып коюлуптур. Кол өнөрчүлүктөн, усталык менен уздуктан жаралган түркмөндөрдүн шөкөт буюмдарынын көргөзмөлөрү жайгаштырылыптыр. Жүздөгөн спортчулар улуттук оюндарды көрсөтүүгө даяр турушат. Ал эми Ак-Өргөөнүн (чоң бозүй курулушунун) ичинде 4000 кишиге эсептелген амфитеатр кенен сахнасы менен жаркырайт. Жайнаган ырчы-чоорчулар оюншоок, ыр-күү баштоо алдында. Мына ушул шарт-жагдайда түрк дүйнөсү чогулуп ушундай бир салтанат курду дейсиз көргөн дагы арманда, көрбөгөн дагы арманда!!! Түрк дүйнөсү жаркырактарга, жасалгаларга чулганып калды! Түрк дүйнөсү шаң-күлкүгө, ыр-музыкага шуңгуп кетти! Түрк дүйнөсү чабендестик менен кыраакылыкты кырына чыгарды! Түрк дүйнөсү ынтымак менен биримдикке карк болду! Чок ортосунда кыргызстандыктар жүрдү. Салтанатка ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтурумунун катышуучуларынан жана чакырылган делегациялардан сырткары Түркмөнстан Межилисинин төрагасы баштаган ондогон расмий адамдар катышты. Түркмөнстан Өкмөтүнүн вице-премьер министри Майса Язмухамедова Түркмөнстандын Президенти Гурбангули Бердимухамедовдун куттуктоо катын окуп берди. ТҮРКСОЙ баш катчысы Дүйсен Касеинов ыраазычылык сөз сүйлөдү. 80 Dünyası Hizmet Ödülü nü Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov a takdim etti. Akabinde Kaseinov, Türk Dünyasının zengin, kültürel mirasının tanıtımı ve araştırılmasına, ortak etkinliklere, kardeş haklara, işbirliğine gösterdiği desteklerden dolayı Türkmenistan Devlet Başkanı na teşekkürlerini dile getirdi. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov, madalyanın bağımsız Türkmenistan a ve bütün Türkmen halkına verilen en değerli ödül olduğunu dile getirerek TÜRKSOY Genel Sekreterliği'ne teşekkür etti Merv Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinliklerinin kapanış töreni 27 Kasım 2015 günü da Türkmen Ak Üyü resmi açılışıyla beraber gerçekleşti. Özellikle tören için inşa edilmiş muhteşem kongre ve konser salonu, Ak Çadır şeklindeki mimarisiyle yerli ve yabancı konukları büyüledi. Çadırın önündeki meydana kurulan yüze yakın Türkmen çadırında geleneksel el sanatları, eski yaşam tarzı, Türkmen örf ve adetleri sergilendi. Ak Öyi çadırının 4000 kişilik amfi sahnesinde Türk Dünyası sanatçıları konser verdi. Türk Dünyası'ndan müzisyenler, halk oyunları toplulukları ve solistlerin katıldığı sanat programına; Türkmenistan Meclis Başkanı, bakanlar, bürokratlar, büyükelçiler, rektörler, aksakallar ve çok sayıda basın mensubu katıldı. Türkmenistan Başbakanı Maysa Yazmuhamamedova törende, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov un tebrik mesajını okudu. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise teşekkür konuşması yaptı. 81

42 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙ 2014-ЖЫЛДЫ ТҮРК ДҮЙНӨСҮНДӨ ТОКТОГУЛ САТЫЛГАНОВ ЖЫЛЫ ДЕП ЖАРЫЯЛАДЫ, 2016-ЖЫЛДЫ ТҮРК ДҮЙНӨСҮНДӨ ЖУСУП БАЛАСАГЫН ЖЫЛЫ ДЕП ЖАРЫЯЛАДЫ TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN 82 TÜRKSOY ANMA YILLARI 2014 Ünlü Kırgız Ozan Toktogul Satılganov Yılı 2016 Ünlü Kırgız Müteffekir Yusuf Has Hacib Yılı 83

43 Токтогул Сатылганов жылындагы (2014) эл аралык иш-чаралар Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесине арналган соңку эл аралык иш-чара 2014-жылдын 9-декабрь күнү Азербайжан Республикасынын борбору Баку шаарында өттү. ТҮРКСОЙ тарабынан 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыялангандыктан, уюштуруу иштери ТҮРКСОЙ менен чогуу жасалган. М.Ф.Ахунзаде атындагы улуттук китепканада башталган эл аралык илимий конференцияны китепкананын деректири Керим Тахиров Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракеси тууралу кенен маалымат берүү менен ачты. Конференцияга катышкан Азербайжан Республикасынын маданият жана туризм министри Абульфаз Гараев өз сөзүндө кыргыздын улуу демократ акыны жана композитору Токтогул Сатылгановдун жаркын чыгармалары түбөлүктүү экендигин жана алар кыргыз элинин гана эмес, жалпы түрк дүйнөсүнүн көөнөрбөс кенчи болуп эсептелерин баса белгиледи. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов кайсы негиздерден 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыяланганына жана ага байланыштуу Туркияда, Казакстанда, Орусияда, Кыргызстанда, Азербайжанда эл аралык деңгээлдеги бир катар иш-чаралар уюштурулгандыгына токтолду. Конференцияга катышкан Туркиянын Эскишехир облусунун башчысы Гүнгөр Азим Туна Токтогул боюнча эл аралык маданий иш-чараны биринчилерден болуп Эскишехирде өткөргөндүгү үчүн жана Анкара университетинин профессору Гүлзура Жумакунованын Токтогул жөнүндөгү китебин, китептин азербайжан, казак, өзбек, түрк, түркмөн тилиндеги котормолорун чогуу жарыкка чыгарып, түрк дүйнөсүнө тараткандыгы үчүн сыймыктанарын кеп кылды Ünlü Kırgız Ozan Toktogul Satılganov Yılı Büyük Kırgız Ozanı Toktogul Satılganov un doğumunun 150. yılına ithafen TÜRKSOY tarafından 2014 yılı Türk Dünyası'nda Toktogul Satılganov Yılı olarak ilan edildi. Bu vesileyle Türkiye başta olmak üzere Türk Dünyası'nın farklı ülkelerinde uluslararası düzeyde etkinlikler düzenlendi. Etkinlik kapsamında son olarak 09 Kasım 2014 tarihinde Azerbaycan ın Bakü şehrinde uluslararası konferans düzenlendi. Konferans, TÜRKSOY ve M.F. Ahunzade Milli Kütüphanesi işbirliğiyle organize edildi. Açılış konuşmasını yapan Milli Kütüphane Başkanı Kerim Tahirov, Toktogul Satılganov un doğumunun 150. yıldönümü vesilesiyle düzenlenen etkinlikler hakkında bilgi verdi. Akabinde kürsüye çıkan Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Abulfaz Garayev, Kırgız millî şairi ve bestekâr Toktogul Satılganov un eserlerinin ebedi olduğunu, sadece Kırgız halkının değil tüm Türk Dünyası'nın ortak değeri olduğunu vurguladı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, 2014 yılı Türk Dünyası'nda Toktogul Satılganov Yılı kapsamında; Türkiye, Kazakistan, Rusya, Kırgızistan ve Azerbaycan da uluslararası düzeyde etkinliklerle kutlandığını belirterek bu süreçte desteklerini esirgemeyen Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı na teşekkürlerini iletti. Eskişehir Valisi Güngör Azim Tuna, Toktogul Satılganov Yılı kapsamında uluslararası kültürel etkinliklerin ilkinin Eskişehir de yapılması ve Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülzura Cumakunova nın Toktogul Satılganov hakkındaki Şiirlerle Örülen, Nağmelere Dökülen Ömür kitabının Azerbaycan, Kazak, Özbek, Türkmen, Türkiye Türkçesine aktarılarak Eskişehir de yayınlanmasından dolayı duyduğu memnuniyeti dile getirdi. 85

44 Конференцияда ошондой эле Туркиянын маданият жана туризм министринин орун басары Нихат Гүл, Түрк тилдүү Мамлекеттердин Кызматташуу Кеңешинин (Түрк Кеңеш) Баш катчысынын орун басары Адахан Мадумаров, Азербайжан жазуучулар союзунун төрагасы Анар, Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесин өткөрүү боюнча Кыргызстандын улуттук уюштуруу комитетинин төрагасынын орун басары Осмонбек Артыкбаев, Токтогул: ырларга өрүлгөн, күүлөргө төгүлгөн өмүр китебинин автору Гүлзура Жумакунова, китептин котормочулары Рамис Аскер (Азербайжан), Темирлан Төбегенов (Казакстан), Зухриддин Исомиддинов (Өзбекстан), Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, Азербайжан түркологу Низами Жеферов жана башкалар улуу акын жана композитор жөнүндөгү пикирлерин ортого салышты. Конференцияны төкмө акын, Кыргызстандын эмгек сиңирген артиси Элмирбек Иманалиев Токтогул салты боюнча төгүп ырдап жана Токтогулдун ырларын аткарып бир топ шаңга бөлөдү. Бакудагы эл аралык конференцияда акындын китептеринин, мезгилдүү басма сөздөргө жарыяланган чыгармаларынын котормолорунун, ал жөнүндө жазылган эмгектердин көргөзмөсү да уюштурулду. Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесин өткөрүү боюнча Кыргызстандын улуттук уюштуруу комитетинин төрагасынын орун басары Осмонбек Артыкбаев ушул жылдын октябрь айында Кетмен-Төбөдө өткөн 150 жылдык мааракеден телебаян көрсөттү. ТҮРКСОЙ 2014-жылды түрк дүйнөсүндө кыргыздын улуу төкмө акыны жана композитору Токтогул Сатылганов жылы деп 2013-жылдын 1-2-октябрында Анкара (Түркия) шаарында өткөн ТҮРКСОЙго мүчө Prof. Dr. Gülzura Cumakunova nın Şiirlerle Örülen, Namelere Dökülen Ömür adlı kitabı, 2015 yılında Türk-Asya Stratejik Araştırma Merkezi TASAM tarafından ödüllendirildi. Ayrıca uluslararası konferansta Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nihat Gül, Azerbaycan Yazarlar Birliği Başkanı Anar Rızayev, Toktogul Satılganov Kırgızistan Milli Organize Komitesi Başkan Yardımcısı Osmanbek Artıkbayev, Şiirlerle Örülen, Nağmelere Dökülen Ömür kitabının editörü Prof. Dr. Gülzura Cumakunova, kitabı çevirenler; Ramiz Asker (Azerbaycan), Temirlan Tövbegenov (Kazakistan), Zuhriddin İsomiddinov (Özbekistan), TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilci Kojogeldi Kuluyev ve Azerbaycanlı Türkolog Nizamı Ceferov ozan hakkındaki fikirlerini beyan etti. Kırgızistan Halk Sanatçısı Elmirbek İmanaliyev Toktogul un şiirlerinden bestelenen bestelenen eserlerini icra etti. Bakü deki uluslararası konferansta, şairin kitapları ve farklı lehçelere aktarılan eserlerinin tanıtımı yapıldı. Konferans sonunda Toktogul Satılganov Kırgızistan Millî Organize Komitesi tarafından Ekim 2014 de Ketmen Töbe şehrinde gerçekleşen Toktogul Satılganov Yılı etkinliklerinin kısa filmi gösterildi Türk Dünyasında Toktogul Satılganov Yılı kararı, Ocak 2013 tarihlerinde Türkiye nin Ankara şehrinde gerçekleştirilen Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyinin 31. Toplantısı nda alındı. Toktogul Satılganov Yılı'nın açılış töreni 03 Mart 2014 tarihinde Ankara Resim ve HeyЭлмирбек Иманалиев / Elmirbek İmanaliyev Гүлзура Жумакуноваз / Gülzura Cumakunova 86 87

45 88 89

46 Саламат Садыкова / Salamat Sadıkova өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 31-олтурумунда жарыялаган. kel Müzesi nde, 04 Mart 2014 tarihinde ise Eskişehir Yunus Emre Kültür Merkezi'nde düzenlendi. Токтогул жылынын ачылыш салтанаттары 2014-жылдын 3-мартында Түркия Республикасынын борбору Анкара шаарынын Көркөм сүрөт жана скульптура музейинде, 4-март күнү Эскишехир шаарынын Юнус Эмре маданий борборунда уюштурулган. Açılış töreninde TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kırgızistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı Kamila Taliyeva, Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Sultan Rayev, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Abdurrahman Arıcı ve Eskişehir Valisi Güngör Azim Tuna Toktogul Satılganov eserlerinin Türk Dünyası'ndaki önemi hakkında konuşmalar yaptı. Prof. Dr. Camgırbek Bököşev sunumunda şairin şiirlerindeki millî özelliklere dikkat çekti. Ошол ачылыш салтанаттарынын башкы меймандары ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, Кыргыз Республикасынын вице-премьер министри Камила Талиева, Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Султан Раев, Түркия Республикасынын маданият жана туризм министринин орун басары Абдуррахман Арыджи, Түркиянын Эскишехир облусунун башчысы Гүнгөр Азим Туна болушту жана демократ акын Токтогул Сатылгановдун чыгармачылыгынын өзүнчө улуу мектеп болгондугун жана түрк дүйнөсүндөгү ордун дааналап сөз сүйлөштү. Адегенде Токтогул Сатылгановдун өмүр жолун жана чыгармачылыгын баяндаган даректүү фильм көрсөтүлүп, ошол фильм аркылуу түрк туугандардын көпчүлүгү Токтогул Сатылганов ким экендигинен кабардар болуп жатышты. Өз кезегинде кыргыз окумуштуусу, философия илимдеринин доктору, профессор Жамгырбек Бөкөшевдин баяндамасы акындын чыгармачылыгынын акыйкатта демократиялык мүнөзгө ээ экендигин жана төкмөлүк өнөр кыргыз, казак сыяктуу элдерге гана таандык өзгөчө касиет болуп эсептелерин ачып берди. 90 Programın devamında Toktogul Satılganov un hayatı ve eserlerini konu alan kısa film gösterildi. Bu film aracılığıyla Türkiyelilerin büyük bir çoğunluğu Toktogul Satılganov hakkında bilgi sahibi oldu. Etkinliğin sanatsal bölümünde Kırgızistan dan gelen Kambarkan Folklor-Etnografik Topluluğu ve solistler şairin şiirlerinden bestelenen eserleri icra etti. Ayrıca şairin hayatını ve eserlerini anlatan fotoğraf sergisi açıldı. Necip Fazıl Kısakürek Kültür Merkezi nde devam eden Toktogul Satılganov Yılı nın İstanbul daki açılış töreni TÜRKSOY, Bahçelievler Belediyesi ve Türk Dünyası Belediyeler Birliği işbirliği ile organize edildi. Sadece Kırgızların değil, farklı milletlerinde da katılımıyla gerçekleşen etkinliğe yoğun ilgi oldu. 91

47 ЕКІ ЕЛДІҢ ЕГІЗ АҚЫНЫ ЖАМБЫЛ ЖӘНЕ ТОҚТАҒҰЛ ( ) Токтогул иш-чараларынын концерттик бөлүгүндө Кыргызстандан келген Камбаркан фольклордук-этнографиялык ансамбли жана Саламат Садыкова баштаган жеке ырчылар, комузчулар Токтогул Сатылгановдун улуу композитор болгондугун анын музыкалык чыгармаларын аткаруу менен далилдешти. Ага кошумча, акындын өмүр жолун жана чыгармачылыгын чагылдырган фотокөргөзмө сунулду. Токтогул жылынын ачылыш салтанатына арналган жогорудагыдай программадагы дагы бир эл аралык жыйын 5-март күнү даңазалуу Стамбул шаарында Нажип Фазыл Кысакүрек атындагы маданият борборунда өттү. Аны уюштурууда Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ менен катар Бакчалуу үйлөр муниципалитети жана Түрк дүйнөсүнүн муниципалитеттер бирлиги болду. Салтанат бир эле кыргыздар эмес, түрк дүйнөсүнүн түрдүү улуттарынын арбын катышкандыгы, айрыкча жандуулугу жана элдин көптүгү менен айырмаланды. Бардык жыйындарда ТҮРКСОЙ менен өнөктөш катары тыгыз иштешкен жана ТҮРКСОЙ тарабынан 2014-жылдагы түрк дүйнөсүнүн борбору деп жарыяланган Түркиянын Эскишехир облус жетекчилигине жагымдуу сөздөр айтылды. Ошондой эле ыраазычылык сөз Токтогул: ырларга өрүлгөн, күүлөргө төгүлгөн өмүр китебин жазган жана ал китепти түркчө, азериче, казакча, өзбекче, 92 ( ) Toktogul Satılganov Yılı çerçevesinde TÜRKSOY tarafından düzenlenen en büyük etkinlik 23 Mayıs 2014 tarihinde Kırgızistan ın Bişkek şehrinde yapıldı. Toktogul Satılganov Kırgız Millî Filarmoni Merkezi nin ev sahipliğinde gerçekleşen etkinlikte Kırgızistan Cumhurbaşkanı adına Cumhurbaşkanlığı Yetkilisi Daniyar Narımbayev, Kırgızistan Cumhuriyeti Meclisi Başkanı Asılbek Ceyenbekov, Kırgızistan Cumhuriyeti Enerji Bakanı Osmanbek Artıkbayev, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kazakistan Cumhuriyeti Bişkek Büyükelçisi Beybit İsabayev, Kırgızistan Halk Yazarı, Kırgız Cumhuriyeti nin Kahramanı Beksultan Cakıyev, Toktogul Valisi Toktosun Barmanov ve Toktogul Satılganov un torunu Moldocan Toktogulov konuşma yaptı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Toktogul Satılganov Yılı kapsamında düzenlenen etkinliklere yapmış olduğu desteklerinden dolayı Kırgızistan Cumhurbaaşkanı Almazbek Atambayev e teşekkürlerini ileterek Toktogul Satılganov un doğumunun 150. yıldönümü için özel olarak hazırlanan tabağı Cumhurbaşkanlığı Yetkilisi Danyar Narımbayev e takdim etti. TÜRKSOY Toktogul Madalyası'nı ise çalışmalara katkı sağlayan Kırgızistanlı iş adamlarına verdi. Etkinliğin sanatsal bölümünde Milli Orkestra, solistler ve tiyatro oyuncuları sahne aldı. Ardından Kırgız Millî Filarmonisi tarafından hazırlanan Dağ 93

48 түркмөнчө котортууну камсыздаган илим доктору жана профессор Гүлзура Жумакуновага багышталды. Аталган китеп жана котормолор биригип TASSAMдын (Түрк-Азия стратегиялык изилдөөлөр борборунун) 2015-жылдагы атайын сыйлыгына татыды. Ал эми Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесине жана ТҮРКСОЙ тарабынан 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыяланышына арналган Ачылыш салтанаты Кыргызстанда 2014-жылдын 23-майында Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясында уюштурулган. Эл аралык иш-чарада атайын докладдар жана сөздөр менен Кыргыз Республикасынын Президентинин атынан Президенттик Аппараттын жетекчиси Данияр Нарынбаев, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин төрагасы Асилбек Жээнбеков, Кыргыз Республикасынын энергетика жана өнөр жай министри Осмонбек Артыкбаев, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, Казакстан Республикасынын Кыргыз Республикасындагы толук ыйгарым 94 Bülbülü Toktogul oyunu sahnelendi. Dağ Bülbülü Toktogul oyunu seyircilerin tarafından beğeniyle karşılandı. Toktogul Satılganov Yılı kapsamında Kazakistan ın Almatı ve Astana şehirlerinde farklı tarihlerde iki etkinlik daha gerçekleştirildi. Astana daki Ala-too Bülbülü Toktogul konulu etkinlik Astana Belediyesi katkılarıyla TÜRKSOY, Kırgızistan-Astana Etnokültür Derneği, Türk Akademisi ve Kazakistan Halk Asamblesi işbirliği ile düzenlendi. Etkinlik kapsamında Uluslararası Toktogul Satılganov ve Türk Dünyası konulu bilimsel konferansa, Kazakistan Meclisi Milletvekilleri, Kazakistan Halk Asamblesi, Kazakistan, Türkiye ve Rusya daki Kırgız Diasporalarının yetkililerinin yanı sıra Millî İlimler Akademisi ve çeşitli üniversitelerden akademisyenler ile uluslararası kuruluşlardan temsilciler katıldı. Kırgızistan ı konferansta Kırgızistan Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Kamila Taliyeva nın öncülüğündeki resmî heyet temsil etti. Konferans sonunda Toktogul Satılganov adının Kazakistan ın Semey ve Taraz şehirlerindeki caddelere veril- 95

49 укуктуу элчиси Бейбит Исабаев, Кыргыз эл жазуучусу, Кыргыз Республикасынын Баатыры Бексултан Жакиев, Токтогул районунун акими Токтосун Барманов, Токтогул Сатылгановдун небереси Молдожан Токтогулов чыгып сүйлөштү. Кыргызстандын бир катар улуттук оркестрлери, эстрадалык ырчылар жана театр артистери майрамдык шаңды көкөлөттү. Айрыкча Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясынын чыгармачылык жамааты тарабынан даярдалган Тоо булбулу Токтогул театрлаштырылган ыр-күү композициясы кадимки эле Токтогул-булбул менен жолуктургандай таасир калтырды. Токтогул жылына жана анын 150 жылдык мааракесине арналган майрамдык салтанаттар Казакстанда эки башка мезгилде эки жерде Казакстандын борбору Астана шаарында жана Алматы облусунун Жамбыл районунда болду. Астанадагы Ала-Тоо булбулу Токтогул деген жалпы аталыштагы программа Астана мэриясынын колдоосу менен Кыргызстан-Астана этно-маданий бирикмеси, Түрк академиясы эл аралык уюму жана Казакстан калк Ассамблеясы тарабынан уюштурулду. Түрк академиясынын Токтогул Сатылганов жана түрк ааламы эл аралык илимий конференциясынын ишине бир катар эл аралык уюмдардан, улуттук илимдер акедемияларынан, университеттерден илимпоздор, Казакстан Парламентинин депутаттары, Казакстан калк Ассамблеясынын мүчөлөрү, Казакстандагы, Түркиядагы, Россиядагы кыргыз диаспораларынынын өкүлдөрү, мамлекеттик жана коомдук ишмерлер катышты

50 Кыргыз Республикасынын делегациясын Маданият, маалымат жана туризм министри Камила Талиева баштап келди. Конференциянын жыйынтыгы боюнча биргелешкен резолюция кабыл алынды. Анын бир беренесинде Токтогул Сатылгановдун атын Казакстандын Семей жана Тараз шаарларынын бирден көчөсүнө ыйгаруу сунушу бар. Ошондой эле өнөктөштөрдүн жана демөөрчүлөрдүн каржылык колдоосу менен Токтогул Сатылгановдун чыгармалар жыйнактарын казак тилинде чыгаруу белгиленген. Ошол эле күнү кечинде Куанышбаев атындагы музыкалык-драма театрында Тамыры бир байтерек аттуу чоң программадагы мааракелик концерт берилди. Анда Казакстан менен Кыргызстандын атактуу ырчылары жана Астанадагы Кутбилим аттуу жекшембилик кыргыз мектебинин тарбиялануучулары өз өнөрлөрүн тартуулашты. Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесине жана ТҮРКСОЙ тарабынан 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы деп жарыяланышына арналган Токтогул менен Жамбыл аттуу мааракелик программа 2014-жылдын 2-3-июнь күндөрү казак-кыргыз коомчулугунун катышуусу менен Алматы облусунун Жамбыл районунда өттү. mesi ve Toktogul Satılganov un eserlerinin Kazak Lehçesinde yayınlama kararı oy birliğiyle kabul edildi. Aynı günün akşamında Kuanışbayev Müzik Dram Tiyatrosu'nda Tamırgı Bir Bayterek (Aynı Köklü Söğüt) adlı konser verildi. Konserde Kazakistan ve Kırgızistan ın önemli sanatçıları ve Astana Kut Bilim Kırgız okulunun öğrencileri sahne aldı. Ardından TÜRKSOY Toktogul Madalyası'nı çalışmalara katkı sağlayan Kazakistanlı iş adamlarına verdi Haziran 2014 tarihlerinde Toktogul ve Cambıl konulu anma etkinliği Kırgız-Kazak sanatçılarının katılımıyla Almatı nın Cambıl şehrinde düzenlendi Yılı Türk Dünyasında Toktogul Satılganov Yılı kapanış töreni, Ekim 2014 te TÜRKSOY ve Toktogul Satılganov Kırgız Millî Komisyonu işbirliğiyle ozanın memleketi Ketmen Töbe başta olmak üzere Kırgızistan ın farklı bölgelerinde gerçekleşti. Yurt dışından gelen konukların katılımlarıyla gerçekleşen kapanış törenine TÜRKSOY dan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Genel Sekreter Yard. Fırat Purtaş ve TÜRKSOY Kazakistan Ülke Temsilcisi Malik Otorbayev katıldı. Ал эми октябрь айынын ортосунда Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесинин Кыргызстандагы башкы мааракелик майрамы Бишкек шаарында жана Токтогул Сатылгановдун кичи мекени Кетмен-Төбө өрөөнүндө улуттук майрам деңгээлинде салтанат курду. Аны жалпы Кыргызстандын облустарынын жана бир катар башка өлкөлөрдүн өкүлдөрүнүн катышуусу менен Токтогул Сатылгановдун 150 жылдык мааракесин өткөрүү боюнча Кыргызстандын улуттук уюштуруу комитети ишке ашырды. ТҮРКСОЙ жарыялаган 2014-жыл түрк дүйнөсүндө Токтогул Сатылганов жылы Долбоорунун жабылыш салтанаты дагы ушул салтанаттардын алкагына кирди. ТҮРКСОЙдон Баш катчы Дүйсен Касеинов, Баш катчынын орун басары Фырат Пурташ жана Казакстандын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Малик Отарбаев катышты жана ар кимиси ар түрдүү жыйынсалтанаттарда сөз сүйлөштү

51 Жусуп Баласагын жылындагы (2016) эл аралык иш-чаралар Кыргызстандын сунушу менен ТҮРКСОЙ 2016-жылды түрк дүйнөсүндө Жусуп Баласагын жылы деп ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 33-олтурумунда (2015-жылдын ноябры, Түркмөнстандын Мары шаары) жарыялаган. Бул чечим улуу ойчул жана акын, даңазалуу «Кутадгу билиг» китебинин автору Жусуп Баласагындын 1000 жылдык улуу мааракесинин урматына кабыл алынды. Жусуп Баласагынга байланыштуу жарыяланган чечим Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаевдин 2015-жылы май айында чыгарган «Жусуп Баласагындын 100 жылдыгын өткөрүү жөнүндө» Жарлыгына да туура келет. Жарлыкта Кыргыз Өкмөтүнө: «Кыргыз Республикасынын ЮНЕСКО иштери боюнча улуттук комиссиясы, Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ, Түрк академиясы жана башка эл аралык уюмдар менен бирге иштеп, Жусуп Баласагындын 1000 жылдыгын жогорку эл аралык деңгээлде өткөрүү боюнча чараларды иштеп чыксын жана жүзөгө ашырсын - деген тапшырма берилген. Жусуп Баласагын жылынын ачылыш салтанаты 2016-жылдын 19-февралында Түркиянын Стамбул шаарында өткөрүлдү. 35 кишиден турган Кыргызстандын расмий жана чыгармачылык делегациясын Маданият маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов баштап келди. Салтанатка ошондой эле ТҮРКСОЙ баш катчысы Дүйсен Касеинов, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчиси Ибрагим Жунусов, Түркиянын маданият жана туризм министринин биринчи орун басары Хусейин Йайман, Эскишехир облус башчысы Гүнгөр Азим Туна, Түрк дүйнөсүнүн муниципалитеттер бирлигинин төрагасы жана Коджаели облусунун башчысы Ибрагим Ünlü Kırgız Müteffekir Yusuf Has Hacib Yılı Büyük düşünür, şair ve Kutadgu Bilig eserinin yazarı Yusuf Has Hacib in doğumunun yıldönümüne ithafen TÜRKSOY tarafından 2016 yılı Türk Dünyasında Yusuf Has Hacib Yılı olarak ilan edildi. Karar Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 33. Toplantısı nda (26-28 Kasım 2015 Türkmenistan-Merv) oy birliğiyle alındı. Daimi Konseyde alınan karar, Mayıs 2015 te Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev in Yusuf Has Hacib Anma Etkinlikleri kararı ile de örtüşmektedir. Kararda; Kırgızistan UNESCO Millî Komisyonu, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Türk Akademisi ve başka uluslararası kuruluşlarla ortaklaşa, Yusuf Has Hacib in doğumunun yılına ithafen çeşitli faaliyetlerin düzenlenmesi konusu ele alındı. Yusuf Has Hacib Yılı"nın açılış töreni 19 Şubat 2016 tarihinde İstanbul şehrinde gerçekleştirildi. Kırgızistan dan törene Kırgızistan Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksudov öncülüğünde 35 kişiden oluşan resmî heyet iştirak etti. Açılışa, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kırgızistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Hüseyin Yayman, Eskişehir Valisi Güngör Azim Tuna, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Başkanı ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, İstanbul Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın katıldı. Ayrıca Üniversite Rektörleri, Türk-Kırgız Derneği ve Türk dili konuşan ülkelerin temsilcilerinin de katıldığı törende, Yusuf Has Hacib in Türk Dünyası'na ve insanlığa kattığı manevi mirasları konuşuldu. 101

52 Караосманоглу, Стамбул шаарынын Зейтинбурну район башчысы Мурат Айдын катышты жана Жусуп Баласагындын баа жеткис рухий мурастары, алардын түрк дүйнөсүнүн маданиятындагы жана жалпы адамзат маданиятындагы ченемсиз орду тууралу узун сабак сөз сүйлөштү. Мындан сырткары бир катар университет ректорлору, Стамбул шаарынын мекеме-уюм жетекчилери, түрк-кыргыз коомчулугу, түрк тилдүү өлкөлөрдүн өкүлдөрү келишти. Etkinliğin sanatsal bölümünde, Kırgız Halk Sanatçısı Kırgızbay Osmanov un Yusuf Has Hacip ile ilgili tiyatro gösterisi, Ordo-Sahna Müzik Etnografik Topluluğu, Kırgız Halk Sanatçısı Gülnur Satılganova, Bakıt Şatenov, Ömürzak Kayıpov un besteleri ve Ak-Maral Devlet Dans Topluluğunun dansları seyirciler tarafından büyük ilgiyle karşılandı. Ama Türkiye deki terör saldırıları dolayısıyla program kısa sürdü. Кыргыз эл артиси Кыргызбай Осмонов Жусуп Баласагындын образын түзгөн театрлаштырылган көрсөтмө, «Ордо-Сахна» музыкалык-этнографиялык тобунун жана Кыргыз эл артиси Гүлнур Сатылганованын, Бакыт Шатеновдун, Өмүрзак Кайыповдун аткарган ырлары, Ак-Марал мамлекеттик бий тобунун бийлери эл аралык салтанатты шаңга бөлөдү. Бирок, Түркиядагы террор курмандыктарына байланыштуу программа кыскартылып калды Nisan 2016 tarihlerinde Kazakistan'ın Almatı şehrinde El-Farabi Üniversitesi tarafından Yusuf Has Hacib in Türk Dünyası Kültürüne Katkıları konulu uluslararası ilmî konferans gerçekleştirildi апрелде Казакстан Республикасынын Алматы шаарындагы Аль-Фараби университети «Жусуп Баласагындын түрк дүйнөсүнүн маданиятына кошкон салымы» аттуу эл аралык илимий конференция өткөрдү. Ага ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, Кыргызстандан академик Абдылдажан Акматалиев баштаган 5 кишиден турган окумуштуулар делегациясы да катышты жана докладдар менен чыгып сүйлөштү. Мындай эл аралык конференция Бишкекте, Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинде «Кыргыз жана карахандар каганаттары: Куттуу билим жана мамлекет» деген темада уюштурулган. Анда кыргызстандык окумуштуулардан сырткары, чет өлкөлүк белгилүү кыргыз таануучу, түрколог, археолог, этнолог жана башка окумуштуулар ой бөлүшкөн. Эл аралык илимий 102 Konferansta TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Abdıldacan Ahmataliyev in öncülüğünde Kırgızistanlı akademisyenlerden oluşan 5 kişi konuşma yaptı. Bişkek şehrinde Yusuf Balasagun Kırgız Millî Üniversitesi nde Kırgız ve Karahanlılar Kağanlıkları: Kutlu Bilim ve Devlet konulu uluslararası konferans düzenlendi. Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı himayelerindeki Tarih Bilimini Geliştirme Komisyonu iç planına uygun Miras Vakfı tarafından organize edilen konferansa, Kırgızistanlı bilim adamlarının yanı sıra yurt dışından çok sayıda Türkolog, arkeolog, etnolog katıldı. Konferansta Kırgızistan Cumhurbaşkanının tebrik mektubu da okundu. Cumhurbaşkanı, büyük Kırgız Kağanlığı (9.-10.yy) ile Karahanlılar Kağanlığı dönemi 103

53

54 жыйын Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу тарых илимин өнүктүрүү комиссиясынын иш планына ылайык, «Мурас» фонду тарабынан уюштурулуп, анда Кыргыз Республикасынын Президентинин куттуктоосу да окулду. Куттуктоо катта Улуу Кыргыз каганатынын доору (9-10-кылымдар) менен катар эле Жусуп Баласагын чыккан Карахандар доору да кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн жылдызы жанган учуру болгондугу, Жусуп Баласагын Чыгыш мусулман кайра жаралуу доорунун залкар ойчулу, Карахандар каганатынын көрүнүктүү мамлекеттик ишмери экендиги баса көрсөтүлгөн. ТҮРКСОЙдун биргелешип уюштуруусу менен 2016-жылдын 25-апрели күнү Македониянын Гостивар шаарындагы Визйон эл аралык университетинде «Жусуп Баласагындын түрк маданиятындагы өзгөчө орду» аттуу эл аралык илимий конференция өттү. Конференцияга расмий өкүлдөр катары Македониянын мамлекеттик министри Хади Незир, Түркия Республикасынын Македониядагы элчилигинин экинчи катчысы Юсуф Зия Кенар, ТҮРКСОЙ баш катчысынын орун басары, профессор Фырат Пурташ, Визйон эл аралык университетинин ректору Фадыл Коджа, Скопье шаарындагы Юнус Эмре маданият борборунун деректири Мехмед Самсакчи катышты жана сөз сүйлөштү. Конференциянын панел бөлүгүндө кыргызстандык окумуштуу Саида Бурханидинованын доклады кыйла кызыгууну жаратты. Жыйынтыктоочу сөзүндө Визйон эл аралык университетинин ректору Фадыл Коджа бул эл аралык конференция университеттин ТҮРКСОЙ менен ушул жылдын февраль айында кызматташуу боюнча кол койгон келишиминин негизинде уюшулгандыгын баса көрсөттү. 106 Kırgız tarihinin en parlak dönemi olduğunu; şair, yazar ve düşünür olan Yusuf Has Hacip'in de aynı zamanda bu dönemin en bilinen devlet adamı olduğunu mektubunda ifade etti. 25 Nisan 2016 tarihinde TÜRKSOY ve Vizyon Uluslararası Üniversitesi işbirliğiyle Makedonya nın Gostivar şehrindeki Yusuf Has Hacib in Türk Kültüründeki Yeri konulu uluslararası bilimsel konferans düzenledi. Konferansın açılış konuşmalarını Makedonya Devlet Bakanı Hadi Nezir, Türkiye Cumhuriyeti nin Makedonya daki Büyükelçiliğinin İkinci Katibi Yusuf Ziya Kenar, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, Vizyon Uluslararası Üniversitesi Rektörü Fadıl Koca, Üsküp şehrindeki Yunus Emre Kültür Merkezi'nin Müdürü Mehmet Samsakçi yaptı. Vizyon Uluslararası Üniversitesi nin Rektörü Fadıl Koca, TÜRKSOY ile bu yılın Şubat ayında yaptığı işbirliği sözleşmesinin esasında bu konferansın yapıldığını belirtti. Konferansın panel bölümünde, Türkiye de eğitim görmekte olan Kırgızistanlı Doktora Öğrencisi Saıda Burhanidinova nın sunumu büyük ilgi uyandırdı. Büyük düşünür Yusuf Has Hacib in doğumunun yılı vesilesiyle Yusuf Has Hacib in Türk Dünyası'na Etkileri adlı ikinci uluslararası bilimsel konferans,

55 Жусуп Баласагын жылына жана улуу ойчулдун 1000 жылдыгына байланыштуу дагы бир «Жусуп Баласагындын түрк дүйнөсүнө таасирлери» аттуу эл аралык илимий конференция Түндүк Кипр Түркия Республикасынын Гирне шаарындагы Гирне Американ университетинин Миллениум Сенат Конгресси залында 18май күнү ачылды. Конференцияда аталган университеттин ректору, профессор Кутсал Өзтүрк, ТҮРКСОЙ баш катчысы, профессор Дүйсен Касеинов ачылыш куттук сөздөрүн сүйлөштү. Дүйсен Касеинов өз сөзүндө улуу Жусуп Баласагын атабыз илимдин тили катары колдонгон түрк тилинде мынаке бүгүн бул эл аралык конференция өтүп жаткандыгына сыймыктанып тургандыгын айтты. Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан, Түркия илимпоздорунун жана жергиликтүү окумуштуулардын докладдары өзүнчө китеп болуп жарыяланды. Түндүк Кипр Түркия Республикасынын Гирне Американ университетинде уюштурулган эл аралык илимий конференциядан соң Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ тарабынан даярдалган концерт берилди. Түркия Республикасынын радио жана теле берүүлөр жогорку башкармалыгынын «Адамгерчиликтин булактары жана тарбия» департаменти тарабынан демилгеленген жана ТҮРКСОЙ, ТИКА биргелешип уюштурган «Жаштардын келечек менен байланышы» эл аралык сегизинчи көчмө семинары май күндөрү Кыргызстанда Жусуп Баласагын жылынын алкагында уюштурулду. Түрк 108 Mayıs 2016 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Girne Amerikan Üniversitesi Milenyum Kongre Salonu nda başladı. Konferansta Girne Amerikan Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kutsal Öztürk ve TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov açılış konuşmasını yaptı. Düsen Kaseinov konuşmasında, Yusuf Has Hacib in bilim dili olarak kullandığı Türk Dili nin uluslararası konferansta kullanılmasından dolayı gurur duyduğunu dile getirdi. KKTC başta olmak üzere Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkiyeli bilim adamlarının sunumlarıyla gerçekleşen konferansın sonunda Türk Dünyası Konseri verildi. Bilim adamlarının konferans sırasında sunmuş olduğu sunumları daha sonra kitap haline getirildi Mayıs 2016 tarihlerinde TÜRKSOY, TİKA Türkiye Cumhuriyeti Radyo Televizyon Üst Kurulu RTÜK İnsan Kaynakları ve Eğitim Daire Başkanlığı işbirliğiyle Uluslararası Gençlerin Gelecek ile İletişimi Göçmen Semineri, Yusuf Has Hacib Yılı kapsamında Kırgızistan da düzenlendi. Türk Dünyası'ndan 84 kişi (bunların yarısı gençler ve öğrenciler) Kırgızistan da buluştu. 109

56 дүйнөсүнөн 84 киши (алардын жарымы жаштар, студенттер) Кыргызстанга барды. Жусуп Баласагын жылына арналган эл аралык сегизинчи көчмө семинардын ачылыш салтанаты Кыргыз-түрк «Манас» университетинде болду жана Кыргыз Республикасынын Премьер-министри Сооронбай Жээнбековдун куттуктоосун Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министринин орун басары Айнура Темирбаева окуп берди. Ачылыш куттук сөздөрүн ошондой эле Кыргыз-түрк «Манас» университетинин биринчи проректору Асылбек Кулмурзаев, Түркия Республикасынын радио жана теле берүүлөр жогорку башкармалыгынын төрагасы Илхан Йерликайа, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев сүйлөштү. Программада Бишкек шаарындагы Жусуп Баласагындын эстелигине, Чыңгыз Айтматовдун, Манастын эстелигине саякат жана сүрөткө түшүүлөр орун алды. Ата-Бейит музей-комплексине, Жусуп Баласагындын туулган жери болгон эски Баласагын шаарынын жайгашкан жерине азыркы Токмок шаарынын «Бурана» мунарасы турган аймакка таанышуу саякаты уюштурулду. Саякат жүрүшү ошондой эле Чолпон-Ата шаарындагы Чыңгыз Айтматов атындагы «Рух-Ордо» комплексине да жасалды. Түрк дүйнөсүнөн чогулган меймандар үчүн чолпон-аталык өнөрпоздордун тартуулаган концерти жана шаардагы атайын уюштурулган бак тигүү расмиси өзгөчө эсте каларлык болду. Бак тигүү «Жаштардын келечек менен байланышы» эл аралык көчмө семинарынын башынан бери келаткан салттуу иш-чарасы. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ev sahipliğinde gerçekleşen açılış töreninde Kırgız Cumhuriyeti Başbakanı Sooranbay Ceenbekov in kutlama mesajını, Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür Enfarmasyon ve Turizm Bakan Yardımcısı Aynura Temirbayeva okudu. Жусуп Баласагын жылына арналган эл аралык сегизинчи көчмө семинардын саякат жүрүшүнүн ар бир учуру боюнча жаштар кечки семинардык сабактарда өз ой-толгоолорун жазышып, пикир бөлүшүштү. Ошол ой-толгоолорун ар кимиси өз мекенинде жергиликтүү гезит-журналдарга да жарыялашат. TÜRKSOY tarafından ilan edilen Yusuf Has Hacib Yılı kapsamındaki uluslararası etkinlikler, 2016 yılının sonuna kadar devam edecek. Yakın bir zamanda Kırgızistan Cumhuriyeti tarafından Doğumunun Yılında Yusuf Has Hacib kutlamaları, eski Balasagun, şimdiki Tokmok, şehrinde bulunan Burana Müze-Kompleksi'nin çevresinde gerçekleştirileceği bilgisi alındı. Жусуп Баласагындын 1000 жылдыгынын урматына ТҮРКСОЙ тарабынан жарыяланган Жусуп Баласагын жылынын алкагындагы эл аралык иш-чаралар 2016-жылдын соңуна чейин түрк дүйнөсүндө улантылат. Жакынкы күндөрдө 1000 жылдык мааракени Кыргыз Республикасы Жусуп Баласагын төрөлгөн эски Баласагын шаары жайгашкан Токмок шаарынын «Бурана» музей-комплексинин айланасында эл аралык чоң деңгээлде майрамдоого, театрлаштырылган оюнзоок көрсөтүүгө камданып жаткандыгы маалым болду. 110 Açılış konuşmalarını, Manas Üniversitesi Rektörü Asılbel Kulmurzayev, Türkiye Cumhuriyeti Radyo Televizyon Üst Kurulu Başkanı İlhan Yerlikaya, TÜRKSOY Kırgızistan Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev yaptı. Etkinlik çerçevesinde, Bişkek teki Yusuf Has Hacip, Cengiz Aytmatov ve Manas Anıtına ziyaret, Ata-Beyit Müze-Kompleksine, Yusuf Has Hacib in doğum yeri olan eski Balasagun, şimdiki Tokmok şehrine, Burana minaresinin bulunduğu bölgeye gezi düzenlendi. Gezi daha sonra Çolpon-Ata şehrindeki Cengiz Aytmatov Ruh-Orda Kompleksi'nde devam etti. Türk Dünyası'ndan gelen misafirler için Çolpon Atalılar konser ve Ağaç Dikme etkinliği düzenledi. Ağaç Dikme etkinliği uluslararası Gençlerin Gelecek ile İletişimi Göçmen Semineri geleneksel etkinliklerinden biridir. Aynı gün akşamında düzenlen oturumda gençler, gezi hakkındaki düşüncelerinin birbirleriyle paylaştı. Gençlerin bu görüşleri daha sonra ülkelerindeki gazete ve dergilerde yayınlanacaktır. 111

57 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗДЫН УЛУТТУК СЫЙМЫКТАРЫНЫН МААРАКЕЛЕРИН БЕЛГИЛЕДИ TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRKSOY ANMA TOPLANTILARI

58 ТҮРКСОЙ Алыкул Осмоновдун ыр жыйнагын түрк тилине котортуп, өзүнчө китеп кылып чыгарды жана китептин жүзачар аземдерин өткөрдү ТҮРКСОЙ кыргыздын улуу акыны Алыкул Осмоновдун туулгандыгынын 100 жылдыгынын урматына акындын тандалган ырларын түрк тилине котортуп, «Ben, Şairi Kırgız ın» деген ат менен тарыхта биринчи жолу түрк тилинде өзүнчө китеп кылып жарыкка чыгарды. Акындын «Мен кыргыздын акыны» деген белгилүү ыры бар эмеспи, ошол ырдын аты китепке пайдаланылды. Анткени, китептин бетинде «кыргыз» деген сөздүн болушу зарыл эле. Алыкул Осмоновду билбеген түрк окурмандары анын кыргыз акыны экендигин дароо билгенге мүмкүнчүлүк түзүлдү. Китепти чыгаруу жана Түркияда таанытымын өткөрүү долбоорлору Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчилиги менен биргеликте ишке ашырылганын белгилей кетели. Оболу Алыкул Осмоновдун мыкты ырлары тандалып алынып, анан котормого берилди. Ырларды түрк тилине сөзмө-сөз которуу иштерине Түркиядагы түрк тилин мыкты билген илимпоздор тартылды. Илим доктору Калмамат Куламшаев, Карабүк университетинин доценти Жылдыз Исмаилова, Анкара университетинин аспиранты Нурабүбү Борбукеева, Кыргызстандагы «Жетиген» журналынын кызматкери Динара Асылбекова жакшылап жардам беришти. 114 Büyük Kırgız Şairi Alıkul Osmonov un Seçilmiş Şiirleri İlk Kez Türkiye Türkçesinde Yayınlandı TÜRKSOY doğumunun 100. yılı vesilesi ile Kırgız halkının ünlü şairi Alıkul Osmonov un seçilmiş şiir kitabını yayınladı. İlk kez Türkiye Türkçesinde yayınlanan Alıkul Osmonov un seçilmiş şiir kitabına, şairin Ben, Şairi Kırgız ın şiirinin adı verildi. Böylece Alıkul Osmonov u bilmeyen Türk okuyucuları, onun Kırgız şairi olduğunu öğrenmiş oldu. Kitabın yayınlanması ve Türkiye deki tanıtım etkinlikleri TÜRKSOY ve Kırgızistan ın Ankara Büyükelçiliği işbirliğiyle yapıldı. Şiirler, Dr. Kalmamat Kulamşaev Karabük Üniversitesinden Doç. Dr. Cıldız İsmailova, Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi Nurabübü Borbukeyeva ve Kırgızistan daki Cetigen dergisinin görevlisi Dinara Asılbekova nın katkılarıyla Türkiye Türkçesine aktarıldı. Şiirlerin editörlüğü, şair ve gazeteci Kenan Çarboğa tarafından yapıldı. Ayrıca kitapta daha önce Toktogul Satılganov un şiirlerini çeviren edebiyatçı İbrahim Türkhan ın şiirlerine de yer verildi. 115

59 Ибрагим Түркхан / İbrahim Türkhan Кенан Чарбога / Kenan Çarboğa Ал эми поэтикалык-адабий котормосун негизинен таланттуу түрк акыны Кенан Чарбога жасады жана китепке мурда Токтогул Сатылгановдун ырларын которгон адабиятчы Ибрагим Түркхандын айрым котормолору жана макаласы пайдаланылды. Алыкулдун түркчө китебинин мыкты болушу үчүн котормочулар менен аябай иштешилди. Бир нече жолу кайра-кайра оңдоттурулду. Акынды түрк туугандарга уят кылып албоо аракеттери жүрдү. Алыкул Осмоновдун «Ben,Şairi Kırgız ın» китебине Кыргызстандан алдырган бир катар фото-сүрөттөр пайдаланылды. Анткени, түрк окурмандарына Алыкул Осмоновду кененирээк тааныштыруу жагы көздөлдү. Китеп ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун баш сөзү менен чыкты. Баш сөздө да Алыкул Осмонов боюнча урунттуу маалыматтар берилген. Д.Касеинов баш сөзүндө Алыкул Осмоновду аз жашаган, бирок, аз жашаса да түрк дүйнөсүнүн сыймыгына айланган улуу таланттар Абдулла Тукай, Магжан Жумабаев, Микаил Мушфик, Жахит Сыткы Таранжы менен катар турат деп баса белгиледи. Ал эми китеп жарыкка чыккандан кийин Алыкул Осмоновдун 100 жылдыгына жана акындын түрк тилинде чыккан «Ben, Şairi Kırgızın» китебинин жүзачар аземине арналган эл аралык жыйындар 12-октябрь күнү Амасия шаарындагы Амасия Университетинде, 13-октябрь күнү Анкара шаарындагы ТҮРКСОЙ имаратынын жыйындар залында кѳрүнүктүү окуя катары уюштурулду. Иш-чараларга Кыргызстандан Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов баштаган 16 адамдан турган делегация келип катышты. 116 Türkiye de şairin daha da iyi tanıtılması için tercümanlar ve edebiyatçılar Ben Şairi Kırgız ın kitabının hazırlık aşamasında çok ter döktü. Kitap, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un önsözü ile yayınlandı. Alıkul Osmonov hakkında bilgilerin verildiği ön sözde Düsen Kaseinov, şairin kısa bir hayat sürdürdüğünü, buna rağmen Türk Dünyası'nın övünç kaynağı Abdullah Tukay, Mağcan Cumabaev, Mikail Müşvik ve Cahit Sıtkı Tarhancı gibi değerli şahsiyetlerin arasında yer aldığını belirtti. Kırgız şairi Alıkul Osmonov un doğumunun 100.yılına ithafen anma törenleri ve Ben, Şairi Kırgız ın kitabının tanıtım günleri, 12 Ekim 2015 tarihinde Amasya Üniversitesi nde ve 13 Ekim 2015 tarihinde Ankara daki TÜRKSOY Genel Sekreterliği binasında gerçekleşti. Törenlere, Kırgızistan dan Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksutov başkanlığındaki 19 kişiden oluşan resmî heyet katıldı. 12 Ekim 2015 tarinde Amasya Üniversitesi'nde yapılan törende Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksutov, Kırgızistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov, Amasya Valisi İbrahim Çomaktekin, TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, Amasya Üniversitesi Rektörü Metin Orbay, Dr. Kalmamat Kulumşayev, Alıkul Evi Müzesi'nin Müdürü Pamirbek Kazıbayev ve Alıkul Osmonov un şiirlerini Türkiye Türkçesine aktaran şair Kenan Çarboğa açılış konuşmalarını yaptı. 117

60 октябрь күнү Амасия шаарындагы Амасия Университетинде уюштурулган Алыкул Осмоновду даңазалоо иш-чарасында Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчиси Ибрагим Жунусов, Амасия облусунун башчысы Ибрахим Чомактекин, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу ѳкүлү Кожогелди Кулуев, Амасия университетинин ректору Метин Орбай, илим доктору Калмамат Куламшаев, Алыкул үй-музейинин деректири Памирбек Казыбаев, Алыкул Осмоновдун түрк тилиндеги китебинин котормочусу Кенан Чарбога жана башкалар сүйлөштү. 13 Ekim 2015 tarihinde Ankara daki TÜRKSOY Genel Sekreterliği binasında yapılan Alıkul Osmonov anma töreninde Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksutov, Kırgızistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Yıldırım Ak, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, Alıkul Osmanov un şiirlerini Türkiye Türkçesine aktaran şair İbrahim Türkhan, Karabük Üniversitesi'nden Doç. Dr. Cıldız İsmailova, Kırgızistan Halk Yazarı Melis Abakirov, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülzada Cumakunov ve TÜRKSOY Kazakistan Ülke Temsilcisi Malik Otorbaev açılış konuşmalarını yaptı. Ал эми 13-октябрь күнү Анкара шаарындагы ТҮРКСОЙ имаратында өткөн Алыкул Осмонов иш-чарасында Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчиси Ибрагим Жунусов, Түркия Республикасынын маданият жана туризм министринин орун басары Йылдырым Ак, ТҮРКСОЙ Баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ, Алыкул Осмоновдун ырларын түрк тилине которгон адабиятчы Ибрагим Түркхан, Карабүк университетинин доценти, илим доктору Жылдыз Исмаилова, Анкарадагы автордук укукту коргоо мекемесинин деректир орун басары Илтер Йешилай, Кыргыз эл жазучусу Мелис Абакиров, Анкара университетинин профессору, илим доктору Гүлзура Жумакунова, Казакстан Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Малик Отарбаев жана башкалар сүйлөштү. Жалпылап айтканда, алар Алыкул Осмоновдун чыгармаларынын экинчи жүз жылдыктагы сапары Түркия баштаган түрк тилдүү элдерди айрыкча Her iki törende de Kırgızgızistan Halk Sanatçısı Kırgızbay Osmonov, Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi Cıparisa İsabaeva, solist Ömürzak Kayıpov, oyuncu Dinara Abdılkadırova ların yanı sıra Türkiye de eğitim görmekte olan Kırgızistanlı öğrenciler Alıkul Osmonov un şiirlerini Kırgız ve Türkiye Türkçesinde seslendirdi. Törenlerde, film yönetmeni Tınay İbragimov un Alıkul Osmonov un hayatını konu alan kısa filim gösterimi seyircilerle buluştu. Kardeş Kalemler Dergisi Ekim ayı sayısını, Kırgız halkının ünlü şairi Alıkul Osmanov un doğumun 100. yılına ithaf etti. Dergide, Şairin Türkiye Türkçesindeki seçilmiş şiirleri ve eserlerine yer verildi. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kase- 119

61 аралай тургандыгын, түрк дүйнѳсүнүн руханий кенчи катары калыптанарын баса белгилешти. Эки иш-чарада тең Кыргыз эл артиси Кыргызбай Осмонов, эмгек сиңирген артис Жыпариса Көчөрбаева, ырчы Өмүрзак Кайыпов, актриса Динара Абдыкадырова, Түркиядагы кыргызстандык студенттер жана башкалар Алыкул Осмоновдун ырларын кыргыз жана түрк тилдеринде кѳркѳм окушту жана акындын сөзүнө жазылган обондуу ырларды аткарышты. Жыйындарда кинорежиссёр Тынай Ибрагимовдун жаңы тартылган «Алыкул» даректүү фильми кыскартылып кѳрсѳтүлдү. ТҮРКСОЙдун кийлигишүүсү менен Түркиядагы «Kardeş kalemler» журналы октябрь айындагы санын кыргыздын улуу акыны Алыкул Осмоновго, анын чыгармачылыгына арнады. Акындын түрк тилине мыкты которулган ырлары тандалып басылды. Кыргызстандан алдырган сүрөттөр дагы колдонулду. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун, профессор Гүлзура Жумакунованын, Нурабүбү Борбукееванын, Ибрагим Түркхандын макалалары басылды. ТҮРКСОЙ Алыкул Осмоновдун түрк тилинде чыккан «Ben,Şairi Kırgız ın» китебинин жүзачар аземин Бишкекте Кыргыз-түрк «Манас» университети менен биргеликте уюштурду. 21-ноябрь күнкү (2015) бул иш-чарада аталган университеттин биринчи проректору Асылбек Кулмурзаев, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, профессор Осмонакун Ибраимов, Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин бөлүм башчысы Мирлан Самыйкожо, Кыргыз эл жазуучусу Мелис Абакиров, Кыргыз эл акындары Майрамкан Абылкасымова, Рамис Рыскулов жана башкалар сүйлөштү. Алыкул Осмоновдун акындык артыкчылыктары, «Ben, Şairi Kırgızın» китебиндеги түркчө котормолордун ийгиликтүүлүгү, ТҮРКСОЙ эл аралык уюмунун акындын 100 жылдыгында жасаган бул иши тарыхый мааниге ээ экендиги баса белгиленди. Кыргыз эл артиси Каныкей Эралиева, эмгек сиңирген артис Бакыт Шатенов Алыкул Осмоновдун сөзүнө жазылган жана башка ырлардан жаңыртып, университеттин кыргыз жана түрк студенттери атайын даярдалган сценарий боюнча акындын ырларын кыргыз жана түрк тилдеринде көркөм окушту. Кыргыз Республикасындагы Алыкул Осмоновдун 100 жылдык мааракесин өткөрүү боюнча түзүлгөн улуттук комиссиянын мааракелик иш-чараларын жыйынтыктаган башкы салтанат ноябрда Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясында өттү. Салтанаттуу жыйынга ТҮРКСОЙдон Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев катышты жана ТҮРКСОЙ тарабынан жасалган иштерди баяндап сөз сүйлөдү. Алыкул Осмоновдун сүрөтү түшүрүлгөн ТҮРКСОЙдун кооз табагын ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун атынан Кыргыз Республикасындагы Алыкул Осмоновдун 100 жылдык мааракесин өткөрүү боюнча улуттук комиссиянын төрайымы, Вице-премьер министр Дамира Ниязалиевага тапшырды. 120 inov, Prof. Dr. Gülzura Cumakunova, Nurabübü Borbukeeyava ve İbrahim Türkkan ın makalelerinin de içerdiği dergide çok sayıda şairin fotoğrafları kullanıldı. Alıkul Osmanov un Ben, Şairi Kırgız ın kitabının tanıtım etkinliği, TÜRKSOY ve Manas Üniversitesi tarafından Bişkek te yapıldı. 21 Kasım 2015 tarihinde gerçekleştirilen törenin açılış konuşmalarını, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü Asılbek Kulmurzaev, TÜRKSOY Kırgızistan Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, Prof. Dr. Osmonakun İbragimov, Kırgızistan Kültür Enformasyon ve Turizm Bakanlığı Daire Başkanı Mirlan Samıykojo, Kırgızgızistan Halk Yazarı Melis Abakirov, Kırgızistan Halk Şairleri Mayramkan Abılkasımova ve Ramis Rıskulov yaptı. Konuşmalarda, şairin özelliğine, Ben, Şairi Kırgız ın kitabının başarısına ve Alıkul Osmonov un Doğumun 100. Yılı kapsamında düzenlenen etkinliklerin önemine dikkat çekildi. Akabinde, Kırgızistan Halk Sanatçısı Kanıkey Eraliyeva, Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi Bakıt Şatenov Alıkul Osmonov un şiirlerinden bestelenmiş eserlerini icra etti. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi öğrencileri de şairin şiirlerini Kırgız ve Türkiye Türkçesinde seslendirdi. Alıkul Osmonov un doğumunun 100. yılı kutlamaları için Kırgızistan Cumhuriyeti tarafından Millî Komisyonu oluşturuldu. Millî Komisyon tarafından düzenlenen etkinliklerin kapanış töreni 2015 yılının Kasım ayında gerçekleşti. Toktogul Satılganov Kırgız Millî Filarmonisinin ev sahipliğinde gerçekleşen törende, TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev açılış konuşmasını yaptı. Ayrıca Kuluyev, Alıkul Osmonov un resminin yer aldığı tabağı TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un adına Millî Komisyonun Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Damira Niyazaliyeva ya takdim etti. 121

62 ТҮРКСОЙ Жумамүдүн Шералиевдин 100 жылдыгын Алматы шаарында жана Алматы облусунда кыргызказак концерти менен белгиледи ТҮРКСОЙ Кыргыздын залкар обончу-композтитору, Кыргыз эл артиси, Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын ээси Жумамүдүн Шералиевдин 100 жылдык мааракесинин урматына 2015-жылдын июнь күндөрү Казакстанда кыргыз-казак концертин уюштурду. Репертуардын дээрлик басымдуу бөлүгүн Жумамүдүн Шералиевдин классикалык ырлары түздү Haziran 2015 tarihlerinde Kazakistan ın Almatı şehrinde Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY tarafından Kırgız bestekârı, Kırgızistan Halk Sanatçısı ve Toktogul Satılganov Devlet Ödülü Sahibi Cumamüdün Şeraliyev in doğumunun 100. yılına ithafen, Kazak-Kırgız konserleri düzenlendi. Konser repertuarında Cumamüdün Şeraliyev in klasik eserleri ağırlıklı olarak yer aldı. 15-июнь күнү кечинде Алматы шаарынын Жамбыл атындагы мамлекеттик филармониясында башталган концертке Кыргызстандын Токтогул Сатылганов атындагы кыргыз улуттук филармониясынын Карамолдо Орозов атындагы академиялык эл аспаптар оркестри, солистер, Алматынын Жамбыл атындагы мамлекеттик филармониясынын артистери, Жумамүдүн Шералиевдин ырларын ырдаган башка бир катар кыргыз, казак ырчылары катышты. Almatı Cambıl Kazak Devlet Filarmonisi ev sahipliğinde gerçekleşen konsere, Kırgızistan Totogul Satılganov Kırgız Millî Filarmonisi Karamoldo Orozov Akademik Halk Çalgıları Orkestrası, Almatı Cambıl Devlet Filarmonisi sanatçıları ve Cumamüdün Şeraliyev in bestelerini icra eden çok sayıda Kazak-Kırgız sanatçıları sahne aldı. Эл аралык салтанаттын ачылышында Алматы шаардык акимчилигинин маданият жана мамлекеттик тил башкармалыгынын башчысы Рузанна Бектурсынова, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, Токтогул Сатылганов атындагы кыргыз улуттук филармониясынын баш деректири Кыргызбай Осмонов, Жамбыл атындагы казак мамлекеттик филармониясынын баш деректири Ахан Абдуалиев, Жумамүдүн Шералиев атындагы эл аралык фонддун башчысы, композитордун кызы Нарынкүл Шералиевалар кыргыздын улуттук сыймыгына айланган обончу-композитор Жумамүдүн Шералиев жөнүндө, анын ырларынын казак элинде дагы илгертен алымдуулугу жөнүндө, кыргыз-казак концертин Казакстанда өткөрүүнүн зарылдыгы жөнүндө айтышты. Концертте айрыкча кыргызстандык ырчылар Анарбек Ибраев, Бакыт Шатенов, Майрам Дүйшекеева, Кутман Жолдошов, Гүлмира Жолдошова, Токтобек Асаналиев, Чырмаш Төрөбеков, казак ырчылары Алтынбек Коразбаев, Балгат 122 Kırgız Bestekârı Cumamüdün Şeraliyev in Doğumunun 100. Yılına İthafen Kazakistan ın Almatı Şehrinde Kırgız-Kazak Konserleri Düzenlendi 15 Haziran 2016 tarihinde başlayan konserin açılış konuşmalarını Almatı Valiliği Kültür ve Devlet Dil Yönetimi Başkanı Ruzanna Bektursınova, TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, Toktogul Satılganov Kırgız Devlet Filarmonisi Başkanı Kırgızbay Osmonov, Almatı Cambıl Kazak Devlet Filarmonisi Başkanı Ahan Abdualiyev, Cumamüdün Şeraliyev Vakfı Başkanı aynı zamanda Cumamüdün Şeraliyev in kızı olan Narınkül Şeraliyeva yaptı. Açılış konuşmalarının ardından sahne alan Kırgızistanlı sanatçılar; Anarbak İbrayev, Bakıt Şatenov, Mayram Düşekeyeva, Tamara İsabekova, Toktobek Asanaliyev, Abidin Temirov, Kazakistanlı Sanatçıları; Altınbek Korazbayev, Balgat Samidinova ve Kazak-Kırgız ozanı Amantay Kutmanaliyev seyircilerin beğenisini kazandı. Kırgız- Kazak ezgilerini icra eden Karamoldo Orozov Akademik Halk Çalgıları 123

63 Самудинова, Ермек Шашайулы аткарган ырлар залда айрыкча сүрөөн, сурануу жаратты. Казак-кыргыз бир туугандыгын төкмө акын Амантай Кутманалиев эргип ырга салды. Карамолдо Орозов атындагы академиялык эл аспаптар оркестрине Кыргыз эл артистери Сардарбек Жумалиев, Сагынбек Акматалиев, Эмгек сиңирген артис Боронбай Кулахматов дирижерлук жасашты. Оркестрдин аткаруусундагы кыргыз менен казактын күүлөрү да казакстандыктар тарабынан канагаттануу менен кабыл алынды. Казакстан Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Малик Отарбаев ТҮРКСОЙ тарабынан демилгеленген жана уюштурулган бул долбоорду колдоого алышкан Кыргызстандын жана Казакстандын мекеме-уюм жетекчилерине ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун атынан белектерди жана ыраазычылык каттарды тапшырды. Негизги өзөгү Жумамүдүн Шералиевдин чыгармаларынан түзүлгөн ушул кыргыз-казак мааракелик концерти 16-июнь күнү Алматы облусунун Жамбыл районунун борборунда уланды. Алматы облусунун Жамбыл районунда артистер концерт тартуулоодон сырткары Узун-Агачтагы Жамбыл Жабаевдин үй-музейине, кабырына, атактуу казак композитору Нургыйса Тилендиевдин эстелигине зыярат жасашты. Orkestrasının şefliğini, Kırgız Halk Sanatçısı Sardarbek Cumaliyev, Sagınbek Ahmetaliyev ve Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi Boranbay Kulahmatov yaptı. Konserin sonunda TÜRKSOY un Kazakistan Ülke Temsilcisi Malik Otarbayev, organizasyonun gerçekleşmesinde emeği geçen Kırgızistan ve Kazakistanlı üst düzey yöneticilere TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov adına teşekkür etti. Cumamüdün Şeraliyev in doğumun 100. yılına ithafen düzenlenen Kırgız-Kazak konseri 16 Haziran 2016 tarihinde Almatı nın Cambıl ilçesinde devam etti. Cambıl ilçesinde düzenlenen konserin ardından sanatçılar ve konuklar Uzun-Ağaç bölgesindeki Cambıl Cabayev in müzesini, kabrini ve büyük Kazak bestekarı Nurgıysa Tilendiyev in anıtını ziyaret etti. Kırgızistanlı 64 sanatçının katılımıyla gerçekleşen TÜRKSOY tarafından düzenlenen Kırgız-Kazak konseri, Kırgızistan ın bağımsızlığını kazandığı yıllardan beri Kazakistan da düzenlen en büyük konserlerinden biri olarak hafızalara kazındı. ТҮРКСОЙдун уюштуруусунда Кыргызстандан 64 киши келди. Бул эгемендик мезгилиндеги көп сандагы артистер менен Кыргызстандын Казакстанга жасаган алгачкы гастролу болуп калды

64 ТҮРКСОЙ кинорежиссёр Төлөмүш Океевдин 80 жылдыгын Түркиянын үч шаарында салтанаттады ТҮРКСОЙ Кыргыз Республикасынын Түркия Республикасындагы элчилиги менен бирдикте кыргыздын даңазалуу кинорежиссёру, Кыргызстандын жана СССРдин эл артиси, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы биринчи элчиси Төлөмүш Океевдин 80 жылдык мааракесине арналган иш-чараларды Түркиянын үч шаарында салтанаттады. Мааракелик иш-чаралар 24-декабрда Стамбулдагы Мимар Синан атындагы көркөм өнөр университетинде, 25-декабрда Анкарадагы Гази университетинде жана 26-декабрда Карабүк шаарындагы Карабүк университетинде өттү. Кыргызстандан Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин алдындагы Кинематография департаментинин деректири Мукталы Бектеналиев баштаган жана курамына Саламат Садыкова, Муратбек Бегалиев, Гулмира Керимова, Ашыр Чокубаев, Калича Акматова, Жылдыз Бакашева, Азиза Океева кирген делегация келип катышты жана режиссёрдун «Бакайдын жайыты», «Сүйүү закымдары» фильмдери кезектеше түркчө титрлер менен көрсөтүлдү. Кыргыз эл артиси Саламат Садыкованын аткаруусундагы Төлөмүш Океев сүйүп уккан ырлар кечени ого бетер көркүнө чыгарып жатты. 126 Kırgız Yönetmen, Senarist ve Devlet Adamı Tölömüş Okeyev i Anma Törenleri Türkiye nin 3 Şehrinde Düzenlendi Büyük Kırgız Yönetmeni, Kırgızistan ve SSCB Halk Sanatçısı, Kırgızistan ın Ankara daki ilk Büyükelçisi ve TÜRKSOY Teşkilatı'nın Kırgızistan Daimi Temsilcisi Tölömüş Okeyev, doğumunun 80. yılında TÜRKSOY ve Kırgızistan ın Ankara Büyükelçiliği işbirliğiyle Türkiye nin 3 şehrinde anıldı. Tölömüş Okeyev in doğumunun 80. yılına ithefen 24 Aralık 2015 tarihinde İstanbul Mimar Sinan Üniversitesi, 25 Aralık 2015 tarihinde Ankara Gazi Üniversitesi, 26 Aralık 2015 tarihinde Karabük Üniversitesi'nde anma törenleri düzenlendi. Törene, Kırgızistan dan Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanlığı Devlet Sinema Departmanı Müdürü Muktalı Bektanaliyev in başkanlığında Salamat Sadıkova, Muratbek Begaliyev, Gülmira Kerimova, Aşır Çokubayev, Kaliça Akmatova, Cıldız Bekaşova ve Aziza Okeyeva nın olduğu resmî heyet katıldı. Etkinlik kapsamında Okeyev in, Çocukluğumuzun Gökyüzü ve Aşk Serabı isimli filmlerin gösterimi ve Kırgızistan Halk Sanatçısı Salamat Sadıkova nın kısa bir konseri dinleyicilerin büyük beğenisini kazandı. 127

65 Төлөмүш Океев тууралу эскерүүнү Стамбулдагы Мимар Синан атындагы көркөм өнөр университетинде кыргыздын эң кадырлуу аксакалы, Кыргыз эл жазуучусу жана Кыргыз Республикасынын Баатыры Бексултан Жакиев баштап берди. Ал Түркияга Түрк Кеңешинин тутумундагы Аксакалдар Кеңешинин чакыруусу менен келген экен. Эскерүү сөздөрү андан ары ТҮРКСОЙ баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ, Кыргыз Республикасынын Стамбулдагы баш консулу Ренат Тулебердиев, Кыргызстандын кинематография иштери боюнча департаментинин деректири Мукталы Бектеналиев, Стамбулдагы Мимар Синан атындагы көркөм өнөр университетинин ректору Ялчын Карайагиз, Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын ректору Муратбек Бегалиев, Кыргыз эл артиси Ашыр Чокубаев, Төлөмүш Океевдин кызы, Океев атындагы фонддун жетекчиси Азиза Океева тарабынан улантылды. Ал эми 25-декабрда өткөн Анкара шаарынын Гази университетиндеги Төлөмүш Океевдин 80 жылдык салтанатына Кыргыз Республикасынын Түркия Республикасындагы элчиси Ибрагим Жунусов катышты жана сөз 128 İstanbul Mimar Sinan Üniversitesi nde düzenlenen törende açılış konuşmasını gerçekleştiren Kırgız Halk Yazarı, Kırgızistan Cumhuriyeti'nin Kahramanı ve Aksakalı Beksultan Cakiyev in ardından TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kırgızistan ın İstanbul Baş Konsolosu Renat Tuleberdiyev, Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanlığı Devlet Sinema Departmanı Müdürü Muktalı Bektanaliyev İMSGÜ Rektörü Yalçın Karayağız, Kalıy Moldobasanov Kırgız Millî Konservatörü Rektörü Muratbek Begaliyev, Kırgız Halk Sanatçısı Muratbek Begaliyev ve Tölömüş Okeyev in kızı ve Okeyev Vakfı Başkanı Aziza Okeyeva konuşma yaptı. 25 Aralık 2015 tarihinde Ankara Gazi Üniversitesi'nde Kırgız Devlet Sanatçısı Tölömüş Okeyev için düzenlenen anma törenine Kırgızistan Ankara Büyükelçisi Prof. Dr. İbragim Junusov, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, Alıkul Osmonov Millî Kütüphane Başkanı Cıldız Bakaşeva, Sinemacı Prof. Dr. Ahmet Suat, Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı sahibi Kaliça Akmatova ve Gazi 129

66 сүйлөдү. Кийинки сөз ээлери Гази университетинин проректору Мехмет Түркер, ТҮРКСОЙ баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ, Алыкул Осмонов атындагы кыргыз улуттук китепканасынын деректири Жылдыз Бакашева, түркиялык кино ишмери, профессор Ахмет Суат, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артиси Калича Акматова болушту. 26-декабрь күнү Төлөмүш Океевдин 80 жылдыгына арналган мааракелик иш-чаралар Түркиянын Карабүк шаарындагы Карабүк университетинде соңуна чыкты. ТҮРКСОЙ баш катчысы Дүйсен Касеинов соңку кечедеги өз сөзүндө Түрк дүйнөсүнүн Чыңгыз Айтматов борбору түзүлгөн ушул университетте Айтматовдун үзөңгүлөшү Океевдин 80 жылдыгынын белгиленишин абдан жарашыктуу окуя катары сыпаттады, Төлөмүш Океев Кыргыз Республикасынын Түркиядагы биринчи элчиси эле эмес, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу биринчи өкүлү болуп да иштегендигин белгиледи. 130 Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Türker başta olmak üzere çok sayıda izleyici katıldı. Okeyev i Anma Töreni'nin sonuncusu Karabük Üniversitesi'nde düzenlendi. Törenin açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Cengiz Aytmatov Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi nin bulunduğu Karabük Üniversitesi'nde Aytmatov un hemşerisi Tölömüş Okeyev i anmamız çok büyük bir etkinliktir. Okeyev sadece Kırgızistan ın ilk Ankara Büyükelçisi değil, aynı zamanda TÜRKSOY un da ilk Kırgızistan Ülke Temsilcisidir. dedi Karabük Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Refik Polat, Kırgızistan ın Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov, Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanlığı Devlet Sinema Departmanı Müdürü Muktalı Bektanaliyev, bürokrat Orhan Alimoğlu, Okeyev in çok sayıda filminin müziğini yapan bestekar Muratbek Begaliyev, Tölömüş Okeyev in kızı ve Okeyev Vakfı Başkanı Aziza Okeyeva, Tölömüş Okeyev in yönetmenlik ve yöneticiliğini özelliğini konu alan konuşmalar yaptı. 131

67 Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Doğumunun 80. Yılında Ünlü Sinema Yönetmeni ve Kırgız Devlet Sanatçısı TÖLÖMÜŞ OKEYEV İ ANMA TOPLANTISI 26 Aralık 2015 Cumartesi Karabük Üniversitesi Prof.Dr. Bektaş AÇIKGÖZ Konferans Salonu Saat 14:00 Кечеде сөз сүйлөшкөн Карабүк университетинин ректору Рефик Полат, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчиси Ибрагим Жунусов, Кыргызстандын кинематография боюнча мамлекеттик департаментинин директору Мукталы Бектеналиев, Карабүк облусунун жетекчиси Орхан Алимоглу, Океевдин бир катар фильминин музыкасын жазган композитор Муратбек Бегалиев, Төлөмүш Океевдин кызы, Океев атындагы фонддун жетекчиси Азиза Океевалар Төлөмүш Океевдин чыгармачылык, дипломатиялык ишмердигиндеги урунттуу учурларга токтолушту. Кыргыз эл артиси Саламат Садыкова кыргыздын таланттарын Түркияга биринчи алып келген, кездирген, маданий байланыштарды түзгөн Төлөмүш Океев болгондугун баса белгилөө менен, Океев айрыкча сүйүп уккан ырларды аткарып берди. Кече соңунда Төлөмүш Океевдин «Сүйүү закымдары» фильми түрк тилиндеги титр менен көрсөтүлдү. Ошондой эле делегация Карабүк университетинин Чыңгыз Айтматов атындагы борборунун иштери менен таанышып, борбордун уюштуруучусу доктор, доцент Жылдыз Исмаиловага ийгиликтерди каалашты. ТҮРКСОЙ мааракелик иш-чаралардын алдында «Төлөмүш Океев» деген чакан таанытым китепчесин чыгарып, ар бир кеченин катышуучуларына Төлөмүш Океевдин фотосүрөттөрү, өмүр таржымалы, чыгармачылык жолу басылган ошол китепчени таратып турду Kırgızistan Halk Sanatçısı Salamat Sadıkova, Kırgızistan-Türkiye arasındaki ilk kültürel köprülerin temeline Okeyev in attığını dile getirerek, Okeyev in sevdiği türküleri seslendirdi. Törenin sonunda, Okeyev in Aşk Serabı isimli film gösteriminin ardından heyet, Karabük Üniversitesi Cengiz Aytmatov Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Başkanı Cıldız İsmailova dan Cengiz Aytmatov Araştırma Merkezinin çalışmalarıyla ilgili bilgi aldı. TÜRKSOY tarafından yayınlanan Tölömüş Okeyev in hayatını konu alan Tölemiş Okeyev kitapçığı ise katılımcılara tören başlamadan dağıtıldı. 133

68 ТҮРКСОЙДУН 2015-жылдагы «Опера күндөрү» фестивалы кыргыздын улуу ырчысы Болот Миңжылкыевдин 75 жылдык мааракесине арналды Эгер тирүү болсо кыргыздын улуу опера ырчысы, атактуу бас, СССРдин жана Кыргыз ССРинин эл артиси Болот Миңжылкыев 2015-жылы 75 жашка чыкмак. Түрк тилдүү өлкөлөрдүн опера дүйнөсүндө бул дата эң көрүнүктүү окуялардын бири. Андыктан Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙдун Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун демилге-сунушу менен 2015-жылдагы ТҮРКСОЙдун XVIII «Опера күндѳрү» эл аралык фестивалын Болот Миңжылкыевдин 75 жылдыгына арнап, анын аты менен ѳткѳрүү маселеси алдынала чечилген. Ошентип Миңжылкыевдин 75 жылдыгына арналган «Опера күндѳрү» фестивалын ТҮРКСОЙ 15-сентябрь күнү Стамбул шаарынын Лейла Генчер атындагы опералык борборунда Түркия мамлекеттик опера жана балет театрынын симфониялык оркестринин коштоосу менен баштады. Көрүнүктүү түрк дирижёру Айтуга Ульген дирижёрлук жасады Türksoy Opera Günleri Ünlü Kırgız Sanatçısı Bolot Mincılkıyev e İthaf Edildi TÜRKSOY Uluslararası XVIII. Opera Günleri, doğumunun 75. yıldönümünde SSCB ve Kırgızistan Halk Sanatçısı, Operacı Bolot Mincılkıyev e ithaf edildi. Opera Günleri, 15 Eylül 2015 tarihinde İstanbul Leyla Gencer Opera ve Sanat Merkezinde Aytuğ Ülgen in şefliğini yürüttüğü T.C. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın eşliğinde başladı. Etkinlik daha sonra, Eylül 2015 tarihlerinde KKTC nin Girne şehrinde bulunan tarihî Bellapais Manastır ında devam etti. Etkinlikte Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan, Türkiye, Tataristan(R.F), Türkmenistan, Başkurdistan (R.F), KKTC ve Sincan Uygur Özerk Bölgesinden (Çin) gelen sanatçılar sahne aldı. 135

69 Элнура Самарбекова / Elnura Samarbekova

70 Концерттик программалар андан ары сентябрда Түндүк Кипр Түркия Республикасынын Гирне шаарындагы Беллапаис Монастырында улантылды. Ünlü opera sanatçısı Bolot Minkılcıyev in anısına gerçekleştiren TÜRKSOY XVIII. Opera Günleri Eylül 2015 tarihlerinde Antalya nın Aspendos Tiyatrosu'nda düzenlenen törenle sona erdi. Кыргыздын улуу опера ырчысы Болот Миңжылкыевдин аты менен ѳткѳрүлгѳн ТҮРКСОЙдун «Опера күндѳрү» фестивалын Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын, Түркиянын, Түркмѳнстандын, Түндүк Кипрдин, Татарстандын (Россия), Башкортостандын (Россия), СиньцзяньУйгур автоном районунун (Кытай) таланттары толуктады. XVIII. TÜRKSOY Opera Günleri kapsamında gerçekleştirilen konserin repertuarında Mozart, Verdi gibi dünyaca ünlü bestecilerin yanı sıra K. Moldıbasonov, Z. İsmagilov, K. Karayev, V. Abdigüzelov gibi Türk Dünyası'nın ustalarının eserleri de yer aldı. Болот Миңжылкыевдин 75 жылдык мааракесинин урматына ырчынын аты менен уюштурулган ТҮРКСОЙдун XVIII «Опера күндѳрү» эл аралык фестивалы 2015-жылдын сентябрында Түркиянын Анталия шаарынын байыртадан башкача баркталып келаткан Аспендос театрында жыйынтыкталды. Ар жылы дүйнѳлүк жана европалык мыкты чыгармачылык жамааттардын концерттери, спектаклдери коюлуп келген антикалык театрда бул жолу Анталия мамлекеттик симфониялык оркестринин коштоосу менен Моцарттын, Вердинин чыгармаларына аралаш К.Молдобасановдун, З.Исмагиловдун, К.Караевдин, В.Абдыгюзеловдун чыгармалары түрк дүйнѳсүнүн музыкалык шедеврлери да аткарылды. 138 Uluslararası XVIII. TÜRKSOY Opera Günleri'ne, Kırgızistanlı sanatçılar; Abdıldaz Maldıbayev, Kırgız Millî Opera ve Bale Tiyatrosu'nun solisti Bahtıbek Ibıkıyev, piyanist Yulya Babiç, Togtogul Satılganov Millî Filarmonisi nin solisti Elnura Samarbekova nın Issık Göl Dansı ve Perizat isimli eserleri seyirciler tarafından ilgi ile karşılandı. Ayrıca Aspendos Antik Tiyatrosu nun açık alanında gerçekleşen festivalde Kazak, Azerbaycan, Türk, Başkurt sanatçıları tarafından Spartak, Ceti Sulu, Don-Kihot gibi dünya klasikleri icra edildi. Bolot Minkılcıyev in hayatını konu alan broşür, afiş ve davetiyeler etkinlik öncesi sanatseverlere dağıtıldı. Etkinlik sırasında opera sanatçısı Bolot Mincılkıyev in hizmet ettiği San Petersburg şehrindeki Marin Tiyatrosu'nun önüne sanatçının heykelinin yapılması gündeme geldi. 139

71 Бактыбек Ыбыкеев / Baktıbek Ibıkeyev Демек, фестивалды эки симфониялык оркестр Түркия мамлекеттик опера жана балет театрынынын симфониялык оркестри жана Анталия мамлекеттик симфониялык оркестри коштоду. Бул фестиваль тарыхындагы биринчи окуя. ТҮРКСОЙдун Болот Миңжылкыевдин 75 жылдык мааракесине арналган XVIII «Опера күндѳрү» эл аралык фестивалына Кыргызстандан Абдылас Малдыбаев атындагы Кыргыз улуттук опера жана балет театрынын солисти Бактыбек Ыбыкеев, концертмейстер Юлия Бабич, Токтогул Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясынын солисти Элнура Самарбекова келип катышты. «Ысык-Кѳл вальсы», «Паризат» сыяктуу ырлар овация менен кабыл алынды. ТҮРКСОЙдун «Опера күндѳрү» фестивалында биринчи жолу балет чыгармалары аткарылып, Аспендос антикалык театрынын ачык асман алдында жайгашкан оркестринин керемет музыкасынын жана таш дубалдардагы түркүн-түс агылга-нурлардын коштоосунда «Спартак», «Жети сулуу», «Дон-Кихот» сыяктуу классикалардан үзүндүлѳр казак, азербайжан, түрк, башкыр таланттары тарабынан ѳзгѳчѳ эргүүдѳ, жандуулукта аткарылды. Кыргызстандан болсо балет жубу (пара) шарттарга байланыштуу келе алган эмес. Фестивалдын жүрүшүндө Болот Миңжылкыев жөнүндө брошюралар, буклеттер арбын чыгарылып таратылды жана афишаларга, чакырууларга, сахна жасалгаларына ырчынын сүрөттөрү байма-бай басылды

72 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙДУН САЛТТУУ ИШ-ЧАРАЛАРЫ TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRKSOY UN GELENEKSEL ETKİNLİKLERİ

73 ТҮРКСОЙ уюштурган Нооруз 2016-жылы 28-март күнү кечинде Нью-Йорктогу Бириккен Улуттар Уюмунун залында Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ Нооруз салтанатын өткөрдү. Иш-чара ТҮРКСОЙго мүчө бир катар өлкөлөрдүн Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын, Өзбекстандын, Түркмөнстандын эгемендүүлүгүнүн 25 жылдык мааракесинин урматына уюштурулган жана аны уюштурууга БУУнун Нью-Йорктогу Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан, Түркия жана Түркмөнстан мамлекеттеринин туруктуу өкүлчүлүктөрү колдоо көрсөткөн. Салтанатта чыгып сүйлөгөн БУУнун Баш катчысынын орун басары Ян Элиассон: Радикалдардын катуу чабуулуна каршы туруш үчүн тайсалдабастык жана биримдик керек. Радикал күчтөр араздаштырууга жана каршылаштырууга далалат кылып жатат. Мындай аракеттерге биздин бере турган жообубуз ушул салтанаттагыдай биримдик жана кебелбес рух болууга тийиш, деп баса белгиледи. 144 TÜRKSOY Nevruz Bayramı Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı nın geleneksel etkinlerinden olan Nevruz Bayramı, 28 Mart 2016 tarihinde New York ta bulunan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Salonu nda coşkuyla kutlandı. TÜRKSOY a üye ülkeler; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ın Bağımsızlıklarının 25. Yıldönümüne ithaf edilen kutlamaya, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nun Nezdinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye Daimî Temsilciliği büyük destek sağladı. Kutlamanın açılış konuşmasını yapan Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Yardımcısı Jan Eliasson, Şiddet içeren radikal saldırılar, tehditlere boyun eğmeyerek, güç birliği yaparak aşılır. Radikal güçler, ayrışma ve kutuplaşma ister. Buna verilecek en iyi cevap bir araya gelmektir dedi. 145

74 Ал эми ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов өз сөзүндө буларга токтолду: «Үстүбүздөгү жылы Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан жана Түркмөнстан өлкөлөрү эгемендүүлүгүнүн 25 жылдык мааракесин белгилейт. Ушул маанилүү окуянын урматына бул жерге келип Нооруз салтанатын уюштурууга колдоо көрсөткөн Бириккен Улуттар Уюмунун Баш катчысы Пан Ги Мун мырзага ыраазычылык билдирем. Биздин бүгүнкү майрамыбыз Чыгыштын улуу ойчулу жана акыны, быйыл 1000 жылдык мааракеси майрамдалып жаткан Жусуп Баласагындын бир учкул сөзүн бекемдеп турат: Эй, адамзат, жакшылыкты гана тынымсыз жалгаштыра бер, анткени ал түбөлүктүү! Расмий сөздөрдөн соң түрк тилдүү 15 улуттан келген 120га жакын артистин катышуусунда түрдүү улуттук ырлардан жана бийлерден түзүлгөн өзгөчө шаңдуу концерт берилди. Алардын арасында кыргыздын кылым карытаар Паризат аттуу элдик ыры кыргыздын таланттуу жаш ырчылары Гүлжигит Калыков жана Гүлнур Асанова тарабынан мукам жаңырды. Бул концертти мурдагылардан айырмалап турган түрдүү улуттук музыкалык аспаптарды кучагына алган ТҮРКСОЙдун курама ансамбли болду. Курама ансамблдин ичинде Кыргызстандан келген «Акак» комузчулар ансамбли өзүнүн өзгөчө ордун ээлеп турду. Көрүүчүлөр курама ансамблдин аткаруусундагы күүлөргө жана анын коштоосундагы ырларга чоң урмат көрсөтө ордуларынан туруп кол чабышты. 146 TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, İçinde bulunduğumuz yılda Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan, bağımsızlıklarının 25. yıldönümü kutlayacaktır. Bu kutlamalara ithaf edilen TÜRKSOY Nevruz Bayramı'nın, BM Genele Kurulu nda gerçekleşmesinde çok önemli desteği olan BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon a huzurlarınızda minnettarlığımı arz ediyorum. Bizim bugünkü bayramımız, doğumunun yıldönümü olan büyük düşünür ve şair Yusuf Has Hacib in İyilik yapmakta devam et ey iyi kişi, iyilik kocamaz, onun ömrü sonsuzdur. sözüyle aynen örtüşüyor. dedi. Resmî konuşmaların ardından, Türk Dünyası'nın 15 ülkesinden 120 ye yakın sanatçının katılımıyla, halk danslarından ve türkülerinden oluşan muhteşem bir konser verildi. Konserde Kırgız halkının millî türkülerinden olan Perizat, Kırgız sanatçılar Gülcigit Kalıkov ve Gülnur Asanova tarafından seslendirildi. Bu konserin geçen yılkilerden farkı, Türk Dünyası'nın yetenekli sanatçılarından oluşan TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası'nın konserde yer almasıydı. Kırgızistan Akak Komuzcular Topluluğu'nun da içinde bulunduğu TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası'na ilgi büyüktü. Seyirciler, orkestrayı ayakta alkışladı. TÜRKSOY Nevruz Bayramı, New York tan sonra 01 Nisan 2016 tarihinde ABD nin başkenti Washington şehrinde bulunan Warner Tiyatrosu nda devam etti. Şenliklere ABD deki Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve 147

75 ТҮРКСОЙдун Нооруз салтанаты Нью-Йорктон кийин 1-апрель күнү АКШнын борбору Вашингтон шаарындагы Варнер театрында уланды. Ага Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын жана Түркиянын АКШдагы элчиликтери колдоо көрсөтүшкөн. Вашингтондо Нооруз салтанаты мындан туура 5 жыл мурда 2011-жылы дал ушул ТҮРКСОЙдун уюштуруусунда салтанат курган. Ошентип, түрк дүйнөсүнүн таланттарынын күчү менен даярдалган Нооруз салтанаты кайра да Вашингтондо кайталанды жана иш-чара ТҮРКСОЙго мүчө беш өлкөнүн эгемендүүлүгүнүн 25 жылдык мааракесине арналды. Бул жолку Нооруз салтанатын ТҮРКСОЙдун курама ансамбли айрыкча чырайына чыгарды. Курама ансамбль Вашингтондо кыргыздын сезим кызыткан «Машботой» күүсүн ажарына чыгара аткарды. Курама ансамблдин ортосунда Кыргызстандан келген «Акак» комузчулар ансамбли турду! Ошентип Атайдын «Машботою» кыргыздын комузу менен кыл кыягынан сырткары азербайжандын тар, кеманча, түрктүн баглама, кеменже, канун, казактын домбура, шертер, жетиген, кылкобыз, татардын баян, гагауздун най, якуттун ооз комуз, монголдун морин-хур, өзбектин дойра сыяктуу түрлүү улуттук музыкалык аспаптары менен коштолду. 148 Türkiye büyükelçilikleri destek verdi. Washington da TÜRKSOY Nevruz Bayramı, 5 yıl önce aynı coşkuyla kutlanmıştı. TÜRKSOY un Washington daki Nevruz Bayramı nda TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası, izleyicileri adeta büyüledi. Akak Komuzcular Topluluğu tarafından icra edilen Kırgız halkının millî ezgisi olan Maşbotoy ise seyircileri kendine hayran bıraktı. Duyguları yeniden canlandıran Maşbotoy ezgisini icra ederken Kırgız komuzuna, Azerbaycan ın tar; Türkiye nin bağlama, kanun, kemençe; Kazakistan ın dombıra, şerter, yatuğan, kıl kopuz; Tataristan ın akardeon, Yakutistan ın ağız kopuzu, Gagauz Yeri nin ney, Özbekistan ın doira, Moğolistan ın morin-hur gibi halk çalgıları eşlik etti. Amerika daki Nevruz Bayramı na Kırgızistan dan Akak Komuzcular Topluluğu, Sımbad, Şaptık Dans Toplulukları, solistler Gülcigit Kalıkov, Gülnur Asanova ve kostüm tasarımcısı Sayra Momunbayeva nin içinde bulunduğu 17 kişilik grup katıldı. New York ve Washington daki kutlamaların sonundaki Nevruz Semeni Sunumu, Amerikalıları ayrı heyecanlandırdı. Türk Dünyası'nın 15 ülkesinden 120 sanatçı, aynı anda, aynı sahnede millî türküleri, dansları ve kostümleriyle yer alarak kendilerini izlemeye gelenlere semeni tabağını sundu. 149

76 Америкадагы Нооруз салтанаттарына «Акак» комузчулар ансамблинин, «Сымбат», «Шаттык» бий ансамблдеринин өкүлдөрү, ырчылар Гүлжигит Калыков, Гүлнур Асанова, дизайнер Сайра Момунбаева жалпысы Кыргызстандан 17 киши катышты. Ырас, Нью-Йоркто да, Вашингтондо да 15 түрлүү улуттан түркүн-түс жаркырак кийимчен 120 артис ортого чыкканда америкалыктар салтанатка жан-оту менен жуурулушуп жабыла туруп кол чаап жатты! Фольклордук чыгармалар бир жагынан, хореографиялык чыгармалар бир жагынан коштоп, жаратылыштын Ноорузда жандангандыгынын символу катары, атайын табактарга өстүрүлгөн көк майса чөптөр сахнага алып чыгылып, береке белгилери катары өрүк, мейиз, жаңгак сыяктуу даамдар жайната сунулуп көрүүчүлөр үчүн эгерим көздөн өчкүс учур болду! Америкалыктардын айрым пикирлерин кыстара кетели: - Бул унутулгус шоу түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданияттарынын чыныгы диалогу дээр элем. Мен эл аралык иштер боюнча адисмин. Андыктан бул концерттеги кереметти бийик деңгээлде толук сездим, дейт Морган Стрейм Университетинин Башкармалык мүчөсү Реймонд Терри. 150 Amerikalıların Nevruz Bayramı hakkında düşüncelerinin özeti: -Nevruz Bayramı, bize Türk dili konuşan ülkelerin medeniyetlerinin diyalogunu gösterdi. Ben uluslararası ilişkiler uzmanıyım. Dolayısıyla benim için bu konserin değeri çok büyüktü. Dr. Raymond Terry - Morgan Stream Üniversitesi -Bu oldukça fenomen bir konser oldu. Katıldığım için çok mutluyum. Millî kostümler, Türk halklarının millî türküleri ve dansları çok güzeldi. Aaron Melou-İzleyici -Muhteşem bir konser! Birisi bana 15 halkın sanatçıları aynı anda aynı sahnede yeteneklerini sergileyecek dese inanmazdım. Bunu mümkün hale getiren TÜRKSOY a minnettarım. Tom Hanney - Amerikalı Yapımcı ve İş Adamı yılında ise TÜRKSOY Nevruz Bayramı Avrupa da kutlandı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un öncülüğünde Türk Dünyası'ndan 140 sanatçının katılımıyla, 24 Mart 2015 tarihinde Paris teki UNESCO nun Genel Kurulu Salonu'nda, 80 sanatçının katılımıyla

77

78 - Бул бир феноменалдуу концерт болду. Катышканыма аябай кубанычтуумун. Улуттук костюмдар, түрк элдеринин түрдүү бийлери не деген шумдук! Сценарийдин ийкемдүүлүгүн айтпаңыз! деди Аарон Мэлоу аттуу көрүүчү. - Кандай жаркыраган концерт! Бир сахнага 15 улуттун таланттары сыят деп бирөөсү айтса мен ишенбейт элем. Ошондой мүмкүндүктү түзгөн ТҮРКСОЙдун эмгегине өзгөчө ыраазымын, дейт америкалык бизнесмен жана продюсер Том Ханней. Биз жогоруда 2016-жылы ТҮРКСОЙ тарабынан АКШда уюштурулган Нооруз салтанаттары тууралу кыскача сөз кылдык. Ал эми өткөн 2015-жылы ТҮРКСОЙ Нооруз салтанаттарын Европада жайылтуу менен алпурушкан. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов түрк дүйнөсүнөн чогулган 140 артистин катышуусунда 24-март күнү Парижде ЮНЕСКОнун баш кеңсесинин залында, 80 артистин катышуусунда 26-март күнү Кельнда (Германия), 28-март күнү Венада (Австрия)Нооруз концерттерин чоң аншлаг менен өткөргөн. Европадагы майрамдык салтанаттарда кыргыз ырчылары Токтобек Асаналиев, Салима Балтаева, Гүлзайыр Сагынова, Азамат Сарыбаев жана «Каухар», «Агама», «Сымбат» бий топтору өз өнөрлөрүн тартуулашкан. Америкадагы же Европадагы иш-чаралар Ноорузду жайылтуунун экинчи этабы. Биринчи этап ТҮРКСОЙ жыл сайын Нооруз майрамын Түркия Республикасынын ондогон шаарларында 20-марттан 30-мартка чейин уюштурат. Маселен, Нооруз салтанаттары 2016-жылы Стамбул, Анкара, Эскишехир, Бурса, Ушак, Билежик, Болу, Дүзже, Девели шаарларында салтанат курса, 2015-жылы Түркияга Азербайжандан, Кыргызстандан, Казакстандан, Кытайдан (уйгурлар), Өзбекстандан, Ирандан (ирандык түрктөр), Молдовадан (гагауздар), Россиядан (татарлар, түштүк осетиндер, балкарлар, карачайлар) келген өнөрпоздор тарабынан быйылкыдан да көбүрөөк жерлерде Стамбул, Анкара, Болу, Амасия, Самсун, Хатай, Адана, Испарта, Авшин, Девели, Алиага, Измир, Денизли шаарларында уюштурулган. Түркиядагы Нооруз салтанаттарына 2016-жылы Кыргызстандан 47 өнөрпоз, 2015-жылы 34 өнөрпоз келип катышкан жылы 22-мартта Түркия Республикасынын Президенти Режеп Тайип Ердоган ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсөн Касеинов баштаган топту ТҮРКСОЙдун жооптуу кызматкерлерин жана түрк дүйнөсүнүн бир катар өнөрпоздорун кабыл алды жана ТҮРКСОЙ тарабынан аткарылып жаткан иштерге жогору баа берди. 154 Mart 2015 tarihinde Köln de, 28 Mart 2015 tarihinde ise Venedik'te Nevruz Şenlikleri coşkuyla kutlandı. Avrupa daki Nevruz Bayramı'nda, Kırgızistan dan solistler; Toktobek Asanaliyev, Salima Baltayeva, Gülzayır Sagınova, Azamat Sarıbayev ve Kauhar, Agama, Sımbat Dans Toplulukları yeteneklerini sergiledi. Yurt dışındaki kutlamalar TÜRKSOY Nevruz Bayramı'nın ikinci etabıdır. TÜRKSOY Nevruz Bayramı'nın ilk etabı her sene öncelikle Türkiye nin çeşitli şehirlerinde 20 Mart-30 Mart günleri arasında kutlanır yılında İstanbul başta olmak üzere Eskişehir, Ankara, Uşak, Bursa, Bilecik, Bolu, Düzce, Develi şehirlerinde kutlandı yılında ise, Türkiye nin yanı sıra Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Sincan Uygur Özerk Bçlgesi (Çin), İranlı Türkmen, Gagauz Yeri (Moldova ), Tataristan (R.F.), Karaçay-Malkar (R.F.), Güney Osetya dan (R.F.) gelen sanatçıların katılımıyla İstanbul, Ankara, Bolu, Amasya, Samsun, Hatay, Adana, Isparta, Avşin, Develi, Aliağa, İzmir ve Denizli şehirlerinde kutlandı. Türkiye deki Nevruz Bayramı na 2016 yılında Kırgızistan 47 sanatçı, 2015 yılında 34 sanatçı katıldı. 22 Mart 2015 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un öncülüğündeki TÜRKSOY Ülke Temsilcilerini ve Türk Dünyası'nın sanatçılarını makamında kabul etti. Görüşmede Erdoğan, TÜRKSOY tarafından düzenlenen faaliyetlerin başarılarına dikkat çekti. 155

79

80 ТҮРКСОЙДУН жыл сайын берилүүчү басма сөз сыйлыгы ТҮРКСОЙ жыл сайын түрк тилдүү элдердин маданият темасын мыкты чагылдырган журналисттерине жана басылма жетекчилерине Басма сөз сыйлыгын ыйгарууну салтка айландырган. TÜRKSOY her sene, Türk kültür ve sanatına katkıda bulunan değerli basın mensupları için TÜRKSOY Basın Onur Ödül Töreni düzenlemektedir жылдын жыйынтыгы боюнча жарыяланган Басма сөз сыйлыгын тапшыруу аземи 2015-жылдын 24-февралында Түркиянын борбору Анкара шаарында уюштурулду жылды ТҮРКСОЙ түрк дүйнөсүндө көрүнүктүү түрк жазуучусу жана драматургу Халдун Танер жылы деп жарыялаган. Басма сөз сыйлыгы ошол Халдун Танер жылынын ачылыш салтанатында Анкара Опера театрында берилди Daimî Konsey tarafından kabul görülen 2015 TÜRKSOY Basın Onur Ödül Töreni 24 Şubat 2015 yılında Başkent Ankara da gerçekleşti. Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Өмер Челик, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов өз сөздөрүндө түрк дүйнөсүнүн маданий бай мурастары ушул басма сөз кызматкерлеринин жардамы менен да сакталып жана өнүгүп келаткандыгын белгилешти. Бул жолку ТҮРКСОЙдун Басма сөз сыйлыгына Кыргызстандан үч киши татыктуу болду. Алар «Эркин Тоо» гезитинин бөлүм башчысы, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер Карбалас Бакиров, Коомдук телерадио берүүлөр корпорациясынын телережиссёру, Кыргыз эл артиси Айнур Алдашева жана «Азаттык» радиосунун баяндамачысы, акын 158 TÜRKSOY Basın Onur Ödülleri 2015 yılı Türk Dünyası'nda Haldun Taner Yılı açılış töreni kapsamında düzenlen TÜRKSOY Basın Onur Ödül Töreni'ne Ankara Devlet Opera ve Balesi ev sahipliği yaptı. Açılış konuşmasını sırasında T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsein Kaseinov, Türk Dünyası'nın kültürel zenginliklerinin basın mensuplarının sayesinde korunduğunu ve geliştirildiğini belirtti. Kırgızistan ın Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov onur konuğu olarak katıldığı törende, TÜRKSOY Basın Onur Ödülü'ne Kırgızistanlı üç basın mensubu layık görüldü. Kırgızistan dan TÜRKSOY Basın Onur Ödülü'ne layık görülen; Erkin Too Gazetesi'nin Daire Başkanı Kırgızistan Kültür Emektarı Karbalaz Bakirov, yönetmen, Kırgızistan Halk Sanatçısı Aynur Aldaşeva, Azattık Radyosunun muhabiri, 159

81 жана журналист Зайырбек Ажыматов. Кыргызстандыктарга сыйлыкты Кыргыз Республикасынын Түркия Республикасындагы толук ыйгарым укуктуу элчиси Ибрагим Жунусов тапшырды. Элчи бул салтанатка ардактуу мейман катары чакырылган эле. Сыйлык ээлери болгон Азербайжандын, Казакстандын, Кыргызстандын, Түркиянын, Түндүк Кипрдин, Түркмөнстандын, Македониянын, Башкортостандын (Россия), Дагестандын (Россия), Хакасиянын (Россия), Татарстандын (Россия) басма сөз кызматкерлери атайын программа боюнча Түркиянын Анкара, Кападокия, Кайсери, Стамбул аймактарын жети күн бою кыдырып көрүштү. Айрыкча Анкарадагы Мустафа Кемал Ататүрк мавзолейин, Анкара чептерин, Анадолу цивилизациялар музейин, ТРТ мамлекеттик телерадио компаниясын, Стамбул шаарындагы «Панорама 1453» музейдиарамасын, Топкапы Аксарай музейин, Султанахмет мечитин кыдыруулар, Анкаранын ТҮРКСОЙ баш кеңсесиндеги, Түркиянын басма сөз, басмакана жана маалымат иштери боюнча башкы дирекциясындагы, Түркиянын тышкы иштер министрлигинин Коомдук дипломатия координациялык борборундагы 160 şair ve gazeteci Zairbek Acımatov a ödüllerini Kırgızistan Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov takdim etti. TÜRKSOY Basın Onur Ödülü'ne layık görülen Azebeycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Türkmenistan, KKTC, Makedonya, Başkurdistan (R.F), Tataristan (R.F), Hakasya (R.F), Dağıstan ın (R.F) basın mensuplarına program kapsamında Türkiye nin Kapadokya, Kayseri, İstanbul şehirlerinde gezi düzen- 161

82 жолугушуулар, Түркия Республикасынын Президентинин кеңешчиси Саваж Баркчин мырзанын кабыл алуусу, Кападокиядагы жанар тоо ландшафттарын, байыркы христиандардын жер алдындагы үйлөрүн, үңкүр монастырларын кезүүлөр алдаканча таасирлүү болду. Ал эми 2015-жылдын жыйынтыгы боюнча ыйгарылган Басма сөз сыйлыгын тапшыруу аземи 2016-жылдын 27-апрелинде Азербайжандын Шеки шаарында «Шеки 2016-жылдагы түрк дүйнөсүнүн маданий борбору» долбоорунун ачылыш аземинде тапшырылды. Кыргызстандан «Жетиген» журналынын башкы редактору Абдиламит Жумашев, көрүнүктүү калемгер, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер Мундузбек Тентимишев сыйлык ээлери болушту. Кыргызстандын эмгек сиңирген артиси Динара Акулова салтанатта элди эргиткен кыргыз ырларын аткарды. Алар үчүн да Азербайжанда кызыктуу программа жасалды жылдын жыйынтыгы боюнча ТҮРКСОЙ Басма сөз сыйлыгын тапшыруу аземи 2014-жылы Түркиянын Эскишехир шаарында уюштурулуп, Кыргызстандан сыйлыкты КТРКнын «Улутман» теле берүүлөр тизиминин автору, Кыргыз эл артиси Түгөлбай Казаков алган. Андан мурунку жылдары бул сыйлыкка Тынчтыкбек Чоротегин, Эмилбек Момунов татыктуу болгон. 162 lendi. Ayrıca gazeteciler Ankara daki Anıtkabir, Ankara Kalesi, Anadolu Medeniyetler Müzesi, İstanbul 1453 Panorama Müzesi'ni, Topkapı ve Aksaray Müzesi, Sultan Ahmet Camii'nin yanı sıra TÜRKSOY, Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği'ni ziyaret etti Daimî Konsey tarafından kabul görülen 2016 TÜRKSOY Basın Onur Ödül Töreni, 27 Nisan 2016 tarihinde Azerbaycan ın Şeki şehrinde düzenlendi Şeki Türk Dünyası Kültür Başkenti açılış töreni kapsamında gerçekleşen törende Kırgızistan dan Cetigen dergisi baş editörü Adilamit Cumaşev ve yazar, Kırgızistan Kültür Emektarı Munduzbek Tentemişev TÜRKSOY Basın Onur Ödülü'ne layık görüldü. Ödül töreninin ardından program kapsamında basın mensupları için çeşitli etkinlikler organize edildi Daimî Konsey tarafından kabul görülen 2014 TÜRKSOY Basın Onur Ödül Töreni, Eskişehir de düzenlenmiş olup Kırgızistan dan ödüle Kırgızistan Devlet Kanalı'nın Ulutman programının sunucusu Tügölbay Kazakov layık görülmüştü. Daha önceki senelerde TÜRKSOY Basın Onur Ödülü'ne Kırgızistan dan Tınıçtıkbek Çorotegin ve Emilbek Momunov layık görülmüştür. 163

83 ТҮРКСОЙДУН Түрк дүйнөсүнүн сүрөтчүлөрүнө уюштурган салттуу плэнери 2015-жылдын 3-августунда Түркиянын Аксарай шаарында ТҮРКСОЙдун 18-плэнерине катышкан сүрөтчүлөрдүн көргөзмөсү болду. Плэнерге 18 өлкөнүн сүрөтчүлөрү топтолгон. Аксарай шаарында алар эки жума бою, тактап айтканда, 17-июлдан баштап чыгармачылык менен иштешти. Ушул жерде жараткан чыгармаларынын негизинде көргөзмө уюштурулду. Эки жуманын ичинде түрк дүйнөсүнөн чогулган сүрөтчүлөр 100дөн ашык чыгарма жаратышкан. ТҮРКСОЙдун бул салттуу иш-чарасы 2015-жылы Аксарай шаар башчылыгы менен биргеликте уюштурулду. Түрк дүйнөсүнүн сүрөтчүлөрү 17-июлдан 5-августка чейин ушул Аксарай шаарынын сүйүктүү меймандары болушту. Кыргызстандын атынан катышкан сүрөтчү Бектен Усубалиев эки жумада беш сүрөт тартууга жетишкен. Баарысы тең Түркиянын турмушунан. Айрыкча «Аксарайдагы мончо», «Эски тегирмен», «Белимчиктин кызгалдактары» аттуу сүрөттөрү көрүүчүлөрдүн кызыгуусун туудурду. Бектен Усубалиевдин сүрөттөрү өз кезегинде Люксембург, Венгрия көргөзмөлөрүнө коюлган. ТҮРКСОЙдун түрк дүйнөсүнүн сүрөтчүлөрүнө уюштурган салттуу плэнери 1998жылы башталган жана жыл сайын өткөрүлүп келет жылдан бери жагын алсак, 2010-жылы Түркиянын Стамбул шаарында Кыргызстандан Момунбек Астардын катышуусу менен, 2011-жылы Түркиянын Ахлат шаарында Кыргызстандан Алмагүл Бөлөкованын катышуусу менен, 2012-жылы Түркиянын Сапанжа шаарында Кыргызстандан Аваз Момункуловдун катышуусу менен, 2013-жылы Түркиянын Эскишехир шаарында Кыргызстандан Халида Шимова менен Адилбек Байтерековдун катышуусу менен, 2014-жылы Азербайжандын Шеки шаарында Кыргызстандан Дүйшөбек Исаковдун катышуусу менен уюштурулган. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması 03 Ağustos 2015 tarihinde TÜRKSOY XVIII. Ressamlar Buluşması Resim Sergisi, Türkiye nin Aksaray şehrinde açıldı. XVIII. Ressamlar Buluşması'nda 18 ülkeden yetenekli ressamlar bir araya geldi. İki hafta boyunca ressamlar, yoğun bir çalışma sürecinin ardından eserlerini tamamlamasıyla, Aksaray Adese Park Site AVM de kapsamlı bir sergi gerçekleştirildi. Söz konusu sergide 18 ülkeden Aksaray a gelen 21 ressamın yaptığı 100 eser tanıtıldı. TÜRKSOY ve Aksaray Belediyesi işbirliğiyle gerçekleştirilen TÜRKSOY XVIII. Ressamlar Buluşması'nın sanatçıları 17 Temmuz 05 Ağustos 2016 tarihleri arasında Aksaray'da misafir edildi. Kırgızistan ı temsilen katılan Ressam Bekten Usubaliyev iki hafta içerisinde Türkiye deki hayatı anlatan 5 eser yaptı. Usubaliyev in Aksaray Hamamı, Antik Değirmen ve Belimçik in Gelincikleri konulu eserleri sanatseverler tarafından büyük ilgi gördü. Bekten Usubaliyev daha önce Lüksemburg, Macaristan gibi ülkelerde kişisel sergilerini de açtı. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması nın ilki 1998 yılında yapıldı. O tarihten itibaren her sene farklı bölgelerde Türk Dünyası'nın farklı ressamlarının katılımlarıyla düzenli olarak organize edilmektedir yılları arasında Ressamlar Buluşması'na Kırgızistan ı temsilen 6 ressam katıldı ve muhteşem eserleriyle adeta göz kamaştırdı yılları Arasında Ressamlar Buluşması'na Katılan Kırgızistanlı Ressamlar -Momunbek Astardın İstanbul / Türkiye - Almagül Bölökova Ahlat / Türkiye - Avaz Momunkulov Sapanca / Türkiye - Halida Şimova, Adilbek Bayterekov Eskişehir / Türkiye - Düyşönbek İsakov 2014 Şeki / Azerbaycan

84 Даректүү фильмдер фестивалында кыргызстандык режиссёр жеңди. Ага катар ТҮРКСОЙДУН салттуу фото-сүрөтчүлөр жолугушуусу өттү ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов менен Түркиянын Сафранболу шаар башчысы Неждет Аксойдун алдынала сүйлөшүүлөрүнүн негизинде ТҮРКСОЙдун салттуу Он экинчи фото-сүрөтчүлөр жолугушуусу жана Он алтынчы Алтын Сафран даректүү фильмдер фестивалы 2015-жылы бир убакта, айкалышкан программада Сафранболу шаарында өтө турган болуп чечилген. Андыктан Салттуу фото-сүрөтчүлөр жолугушуусу октябрда, ал эми Даректүү фильмдер фестивалы 9-11-октябрда өттү. Даректүү фильмдер фестивалына жол киренин кымбаттыгына байланыштуу Кыргызстан тарап эч кимди жибере албастыгын билдирип кат жазды. Бирок, ТҮРКСОЙ кийлигишип жатып, Сафранболудагы Он алтынчы Алтын Сафран даректүү фильмдер фестивалын өткөрүү комитетине кыргызстандык бир режиссердун келиш-кетиш учак белеттерин төлөттүрүп берди. Натыйжада фестивалга Кыргызстандан белгилүү кинорежиссёр Тынай Ибрагимов келип катышты. Бактыга жараша, Кыргызстандын атынан сунушталган Тынай Ибрагимовдун «Он үчүнчү» аттуу даректүү фильми Сафранболудагы Он алтынчы Алтын Сафран Фестивалында 5000 доллар өлчөмүндөгү башбайгени жеңип алды! Фестивалга 54 фильм сунушталган экен. Он алтынчы Алтын Сафран Фестивалын уюштурууга Түркиянын маданият жана туризм министрлигинин Кино иштери боюнча департаменти, Түрк дүйнөсүнун муниципалитеттер биримдиги жардам көрсөткөндүгүн да белгилей кетели. 166 TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşması Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kasinov ile Safranbolu Belediye Başkanı Necten Aksoy başkanlığında, XII. TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşması ve XVI. Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali nin aynı tarihlerde Safranbolu da gerçekleşmesi kararı alındı Ekim 2015 tarihleri arasında XII. TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşması, tarihleri arasında XVI. Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali Safranbolu şehrinde düzenlendi. 54 filmin yer aldığı XVI. Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali ne Kırgızistan ı temsilen yönetmen Tınay İbragimov katıldı. İbragimov, On Üçüncü isimli belgesel filmi ile birinci olarak 5000 $ lık ödüle layık görüldü. XVI. Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Müdürlüğü ve Türk Dünyası Belediyeler Birliği katkılarıyla gerçekleşti. Tınay İbragimov festivalin ardından, TÜRKSOY tarafından doğumunun 100. yıldönümüne ithafen düzenlenen büyük Kırgız Şairi Alıkul Osmanov un Anma Töreni ne de katıldı. Amasya ve Ankara da düzenlenen anma töreninde yönetmen Tınay İbragimov tarafından çekilen Alıkul Osmonov un hayatını konu alan kısa film seyircilerle buluştu. 167

85 Тынай Ибрагимов жеңиштен кийин Түркияда ТҮРКСОЙдун «Алыкул Осмонов-100» иш-чараларына катышты жана анын «Алыкул» телефильми ишчаралар өткөн Амасия, Анкара шаарларында көрсөтүлдү. Ал эми ушул мезгилдерде Сафранболу шаарында өтүп жаткан ТҮРКСОЙдун салттуу Он экинчи фото-сүрөтчүлөр жолугушуусуна Азербайжандан, Казакстандан, Кыргызстандан, Түркиядан, Татарстандан (Россия), Башкортостандан (Россия), Тывадан (Россия), Гагауз Жеринен (Молдова), Түндүк Кипр Түрк Республикасынан, Кабардин-Балкардан (Россия), Македониядан, Кырымдан (Россия), Босния-Герчектен, Ирак түркмөндөрүнөн, Иран азербайжандарынан 30 фото-сүрөтчү чогулду. Кыргызстандан бул салттуу иш-чарага мурда да келип жүргөн белгилүү фотосурөтчү Алимжан Жоробаев катышып, Сафранболунун эски, оригиналдуу, эч бир өлкөнүн курулуштарына, дизайнына окшобогон имараттарын, үйлөрдүн ички жасалгаларын, шаар менен табигаттын камыр-жумурлугун кайталапкайталап сүрөткө тартты. Сафранболу шаарын ошол тарыхка бап оригиналдуулугу боюнча 1994жылы ЮНЕСКО өзгөчө маданий очок катары Дүйнөлүк Мурастар Тизмесине киргизген. Aynı tarihlerde Safranbolu da gerçekleştirilen TÜRKSOY Geleneksel XVII. Fotoğraf Sanatçıları Buluşması nda Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Tataristan (R.F.), Başkurdistan (R.F.), Tıva (R.F.), Gagauz Yeri (Moldova), Kuzey Kıbrıs Türkiye Cumhuriyeti, Karaçay-Malkar (R.F.), Makedonya, Kırım (R.F.), Bosna Hersek, Irak Türkmenleri ve İran Azerbaycan Türklerinden 30 fotoğraf sanatçısı buluştu. Buluşmaya, Kırgızistan ı temsilen daha önce de etkinliklere katılan tanınmış fotoğraf sanatçısı Alimcan Corabayev katıldı. Corabayev in eserlerinde ağırlıklı olarak UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan Safranbolu Evleri"nin iç mimarisi, şehir ile doğanın bir arada kullanımı yer aldı yılları arasında düzenlenen TÜRKSOY Fotoğrafçılar Buluşması'na Kırgızistan dan 4 sanatçı katıldı. Şayloo Cekşebayev, Alimcan Corabayev, Artur Bolcurov ve Kamila Esen gibi Kırgızistan ın tanınmış fotoğraf sanatçılarının yer aldığı buluşmalar, 2010 da Başkurdistan (R.F.), 2011 de Tataristan (R.F.) ve Altay (R.F.), 2012 de Kazakistan, 2013 te Azerbaycan, 2014 te Türkiye de gerçekleştirildi. ТҮРКСОЙдун салттуу фото-сүрөтчүлөр жолугушуусу, 2010-жылдан бери жагын алсак, 2010-жылы Башкортостанда, 2011-жылы Татарстанда, Алтайда, 2012-жылы Казакстанда, 2013-жылы Азербайжанда, 2014-жылы Түркияда өткөрүлүп, Кыргызстандан Шайлоо Жекшебаев, Алимжан Жоробаев, Артур Болжуров, Камила Эсен сыяктуу фото-сүрөтчүлөр катышкан

86 ТҮРКСОЙдун архитекторлор, айкелчилер салттуу жолугушуусу жана Түркиянын Болу шаарындагы Көр уулу паркы ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн архитекторлору менен айкелчилеринин жыл сайын уюштурулчу салттуу жолугушуусу эки жылдан бери эл аралык чоң долбоор менен алпурушууда. Тактап айтсак, Түркиянын Болу шаарында Көр уулу паркын куруп, аны түрк дүйнөсүнүн биримдик символуна айландыруу аракетин көрүп жатышат. TÜRKSOY un geleneksel etkinliklerinden biri olan TÜRKSOY Mimarlar ve Heykeltıraşlar Buluşması iki yıldır ayrı bir heyecanla gerçekleşmektedir. Buluşma Bolu Belediyesi ile Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) işbirliğiyle Bolu Köroğlu Parkı İnşaat Projesi çerçevesinde düzenlenmektedir жылдын августунда өткөн ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн архитекторлору менен айкелчилеринин жолугушуусунда ТҮРКСОЙ менен Болу шаар башчылыгы демилгелеген Көр уулу паркын түзүү эл аралык долбоору бир добуштан жактырылды жана болочок паркка атайын уч-кыйырсыз кенен жер аянты бөлүнүп берилди. Türk Dünyası'nın çeşitli ülkelerinden en iyi heykeltıraş ve mimarlarının imzasıyla inşa edilecek olan Bolu Köroğlu Parkı, Türk kültürü ve sanatını yansıtan kardeşlik sembolü olacaktır. ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн архитекторлору менен айкелчилеринин Болудагы жолугушуунун алкагында элдик дастандын эле каарманы эмес, тарыхый инсан Көр уулуна арналган Үчүнчү эл аралык илимий симпозиум да өттү. Симпозиумда Көр уулунун чыныгы баатыр, жалындуу акын, түрк дүйнөсүнүн сыймыгы экендиги бир катар мисалдар менен далилденди жылдын 21-январында Болу шаарында кайрадан жолугушуу-жыйын уюштурулуп, анда ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, Болу шаар башчысы Алаадддин Йылмаз, Болу облусунун башчысы Айдын Баруш жана башкалар сүйлөштү. Эл аралык парктын негизги скульптуралык комплексин куруу боюнча эл аралык деңгээлде конкурс жарыяланды. Айрыкча башкы фигура катары элдик 170 TÜRKSOY Mimarlar ve Heykeltıraşlar Buluşması Ağustos 2015 tarihlerinde gerçekleştirilen TÜRKSOY Mimarlar ve Heykeltıraşlar Buluşması'nda, Köroğlu Parkı için özel alan tahsis edildi. Bunun yanı sıra çalışma toplantısı esnasında katılımcılar, kendi ön çalışmalarını gösterdi ve ortak bir yol haritası belirledi. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye nin heykeltıraş ve mimarlarının katılımlarıyla gerçekleştirilen buluşmanın kapsamında, III. Uluslararası Köroğlu Sempozyumu da düzenlendi. Söz konusu sempozyumda Köroğlu nun gerçek kahramanlığı, şairlik özelliği ve Türk Dünyası'ndaki önemi ele alındı. 21 Ocak 2016 tarihinde yeniden Bolu şehrinde çalışma toplantısı yapıldı. Toplantıda TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Bolu Belediye Başkanı Alaaddin Yılmaz, Bolu Valisi Aydın Baruş projeyle ilgili eklemleri ve değişiklikleri dile getirdi. 171

87

88 Köroğlu Müzesi, Türk Dünyası Kültür-Bilim Merkezi ve 30 metrelik Köroğlu nun ana anıtının yer alacağı Köroğlu Parkı için TÜRKSOY ve Bolu Belediyesi bir yarışma düzenledi. Bunun için de sahayla ilgili saygın uzmanlardan oluşan bir özel jüri oluşturuldu. Oluşturulan jürilerin arasında Kırgızistan Mimarlar Birliği Başkanı Alımbek Abdıraimov da yer aldı Ağustos 2016 tarihleri arasında düzenlenen Köroğlu Festivali nde yarışmanın sonucu açıklandı. Açılış konuşmalarının ardından Bolu Belediye Başkanı Alaaddin Yılmaz ile TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, jüri üyelerine teşekkür belgelerini takdim ettikten sonra Köroğlu Heykeli ve Kaide Binası Uluslararası Tasarım Yarışması nda dereceye giren isimleri açıkladı. Dereceye giren isimler: баатырдын Көр уулунун гигант эстелиги 30 метрлик бийиктикте орнош керек. Көр уулу Түрк тилдүү өлкөлөрдүн, түрк дүйнөсүнүн дүйнөлүк жалпы бренди болуш керек. Демек, ал жерде Көр уулу музейи, анан түрк дүйнөсүнүн илимий-маданий борбору, конгресс-борбор кошо курулушу шарт. Жарыяланган конкурс боюнча калыстар тобу да түзүлдү. Кыргызстандан калыстар тобунун курамына Кыргыз Республикасынын архитекторлор союзунун төрагасы Алымбек Абдраимов кирди. Мындан сырткары, Көр уулу эл аралык паркында түрк дүйнөсүндөгү ар бир өлкөнүн бөлүнүп берилген жер аянты болот жана ал жерге ар бир өлкө Көр уулу сыяктуу улуттук баатырларынын, улуттук сыймыктарынын эстелигин, музейин ж.б. курууга милдеттүү. Эл аралык дизайнердик конкурстун жеңүүчүлөрүнө төмөндөгүдөй сыйлыктар каралды. 1-орунга 50 миң түрк лирасы, экинчи орунга 30 миң түрк лирасы, үчүнчү орунга 20 миң түрк лирасы. Конкурстун жыйынтыгы 2016-жылдын август айынын соңунда Көр уулу эл аралык фестивалында чыгарылды. Биринчи орунга казакстандык Адил Тусупбеков менен Мурат Мансуров тарабынан даярдалган эмгек татыктуу болду. 1. Yedil Tussibbekov- Mimar, Murat Mansurov - Heykeltraş (Kazakistan) 2. İbrahim Bakır- Mimar, Murat Oğuz- Heykeltıraş (Türkiye) 3. Abdukakhar Turdiev- Mimar, Tulyagan Tadjıkhodjaev- Heykeltıraş (Özbekistan) Mansiyon Ödülleri: 1. İbrahim Bakır Mimar- Özcan Özkarakaş Heykeltraş 2. Elbay Gasımzada Mimar- Maksud Mammadov Heykeltraş baycan) (Azer- 3. Latif Rustemov Mimar- Sait Rüstem Heykeltıraş (Türkiye) Yarışma sonucunda birinci seçilen tasarıma 50 Bin TL, ikinciye 30 Bin TL, üçüncüye ise 20 Bin TL ödül verildi. Ayrıca Ankara-İstanbul yolu üzerine inşa edilecek Köroğlu Parkı nda, Türk Dili Konuşan Ülkeler için ayrı alan tahsis edilecektir. O alanlara her ülke kendi millî değerlerini simgeleyen şahsiyetlerin anıtını dikecek ve kültürünü anlatan müzeler inşa edecektir. Ал эми түрк дүйнөсүнүн Көр уулу эл аралык паркы Анкара-Стамбул жолун бойлото курулууда

89 ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссиялардын жана комитеттердин Жетинчи кеңешмеси Кыргызстанда өтөт ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссияларынын жана комитеттеринин Жетинчи кеңешмеси 2017-жылы Кыргызстанда Ысык-Көлдө уюштурулат. Мындай чечим 2016-жылдын 9-июнунда Түркиянын Стамбул шаарында өткөн ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссияларынын жана комитеттеринин Алтынчы кеңешмесинде кабыл алынды. Алтынчы кеңешмеге ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссияларынын жана комитеттеринин, ТҮРКСОЙдун, Түрк Кеңештин, ТүркПАнын жана башка ЮНЕСКО багыты боюнча иш алып барган мекемелердин жетекчилери жана өкүлдөрү катышты. Кыргызстандан ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссиянын жооптуу катчысы Эльнура Корчуева баштаган чакан делегация келди. Аталган кеңешмеде ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов сөз алды. Ал түрк элдеринин маданияты жомок, эпостордон баштап бешик ырларына чейинки, кол өнөрчүлүктөн баштап улуттук дасторконго чейинки материалдык эмес мурастарга өзгөчө бай экендигин эскертип келип: «ТҮРКСОЙдун ишмердүүлүгү ушул баалуулуктарды коргоону жана жайылтууну күчтөндүрүүгө багытталган. Ошон үчүн биздин эл аралык уюм түрк дүйнөсүнүн башкы рупору болуп олтурат!» деди сыймыктануу менен. Баш катчы ошол эле кезде Нооруз, Ашуг, «Манас» дастаны сыяктуу руханий байлыктар ЮНЕСКОнун материалдык эмес мурастарынын ардак тизмесине киргендигин кошумчалады. Алтынчы кеңешмеде Түркия Республикасынын маданият жана туризм министри Наби Авжы ЮНЕСКО Баш деректири Ирина Бокованын «ЮНЕСКО ЮНЕСКОнун өзүнөн гана турбайт. ЮНЕСКОнун өз идеалдарын реализациялоо иштеринде ТҮРКСОЙ сыяктуу кадыр-барктуу эл аралык уюмдар менен кызматташуусу да теңдешсиз салымын кошуп келет,» деп айткан сөзүн катышуучулардын эсине TÜRKSOY Üyesi Ülkeler Unesco Milli Komisyonları Toplantısı Kırgızistan da Yapılacak 7. TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı 2017 yılında Kırgızistan ın Issık-Göl şehrinde yapılacaktır. Bu karar, 09 Haziran 2016 tarihinde İstanbul da düzenlenen 6. TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı sırasında alındı. TÜRKSOY, Türk Konseyi, TÜRKPA ve diğer uluslararası kurum yönecilerinin bulunduğu 6. TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı na Kırgızistan dan UNESCO Kırgızistan Millî Komisyon Başkanı Elnura Korçuyeve nın da aralarında bulunduğu resmî heyet katıldı. Toplatının açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Destanlardan masallara, ninnilerden ağıtlara, el sanatlarından mutfağa, Türk halkları, somut olmayan kültür alanında çok zengin ve çeşitli bir mirasa sahiptir. TÜRKSOY, hazırladığı internet sayfası, yaptığı yayınlar, düzenlediği seminerler ve atölye çalışmalarıyla bu alanda farkındalık yaratmaya gayret etmektedir. dedi. Konuşmasının devamında Kaseinov, Nevruz, Aşıklık gibi geleneksel mirasların ortak dosya olarak sunulduğunu ve listeye dahil edildiğini belirtti. T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, UNESCO Genel Direktörü (İrina) Bokova nın da dediği gibi UNESCO sadece UNESCO dan ibaret değildir. Özellikle TÜRKSOY gibi başka uluslararası iş birliklerinin UNESCO ideallerine hizmet konusunda ve iş birliğinde çok değerli ve vazgeçilmez katkıları var.emek, fikir ve icraatla zenginleşen bu toplantıların Türk Dünyası adına çok değerli bir misyon üstlendiğine gönülden inanıyorum. Dolayısıyla TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyon toplantılarının yapılmasında ve sürekli hale gelmesindeki değerli katkıları için TÜRKSOY Genel Sekreteri Sayın Düsen Kaseinov a ve çalışma arkadaşlarına bir kez daha teşekkür ediyorum. şeklinde konuştu. 177

90 салды жана иш ошол нуктан бузулбай кетип жатканына ыраазычылык билдирди. Komisyon Toplantısı'nda UNESCO Somut Kültürel Miras için ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras için ayrı oturumlar düzenlendi. ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссиялардын жана комитеттердин бул кеңешмесинде Материалдык эмес маданий мурастар боюнча өзүнчө, материалдык жана нукура маданият боюнча өзүнчө семинарлар уюштурулду. TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları toplantısının illki 2010 yılında Ankara / Türkiye, ikincisi 2011 yılında Kazan / Tataristan ( R.F.), üçüncüsü 2012 yılında Astana / Kazakistan, dördüncüsü 2013 yılında Eskişehir / Türkiye, beşincisi 2014 yılında Bakü / Azerbaycan da gerçekleştirildi. ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ЮНЕСКО иштери боюнча Улуттук комиссияларынын жана комитеттеринин буга чейинки кеңешмелери 2010жылы Анкарада (Түркия), 2011-жылы Казанда (Татарстан, Россия), 2012жылы Астанада (Казакстан), 2013-жылы Эскишехирде (Түркия), 2014-жылы Бакуда (Азербайжан) өткөн

91 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙДУН СОҢКУ МЕЗГИЛДЕГИ ИШ-ЧАРАЛАРЫНАН TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRKSOY UN SON ETKİNLİKLERİ

92 Түрксой Кыргызстанда «Беш акын» теледолбоорун ачты жана анын эң соңку иш-чарасы Түркиянын Элазык шаарында өттү 2015-жыл ичинде ТҮРКСОЙ Кыргызстанда «Беш акын» аттуу бир жылдык теледолбоорду ишке ашырды. Бул долбоор Кыргыз улуттук жазуучулар союзу, Кыргызстандын коомдук телерадио берүүлөр корпорациясы менен бирдикте жасалып, жыл ичинде беш жолу адабий-музыкалуу кече өткөрүлдү. Алып баруучулук милдет оозунан сөзү куюлган акын Мирлан Самыйкожого жүктөлдү. Биринчи кече май айында, экинчи кече июнь айында, үчүнчү кече октябрь айында, төртүнчү кече ноябрь айында, бешинчи кече декабрь айында Коомдук телерадио берүүлөр корпорациясынын студиясында тартылды жана көрүүчүлөрдүн өзгөчө кызыгууларын жаратуу менен, жылдарда ар бир теле кече бир нече жолудан кайталанып көрсөтүлдү. Биринчи кечеде жылдары туулган акындар: Асан Жакшылыков, Анатай Өмүрканов, Меңди Мамазаирова, Нурпаис Жаркынбаев, Өмүрбек Дөлөев; экинчи кечеде жылдары туулган акындар: Карбалас Бакиров, Бактыгүл Чотурова, Маркабай Ааматов, Тынчтыкбек Нурмамбетов, Кыялбек Урмамбетов; үчүнчү кечеде жылдары туулган акындар: Жедигер Саалаев, Атантай Акбаров, Алтынай Темирова, Жыпара Исабаева, Олжобай Шакир; төртүнчү кечеде жылдары туулган акындар: Элдар Аттокуров, Рыспай Исаков, Аида Эгембердиева, Зайырбек Ажыматов, Назгүл Осмонова; бешинчи кечеде жылдары туулган акындар: Алтынбек Исмаилов, Жылдызбек Турсунбаев, Сайра Кадырова, Кыял Тажиева, Бердибек Жамгырчиев күч сынашты. «Беш акын» теледолбоорунун биринчи ачылыш кечесинде Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, Кыргыз улуттук жазуучулар союзунун төрагасы Акбар Рыскулов, Коомдук телерадио берүүлөр корпорациясынын башкы деректиринин орун басары Кайрат Иманалиев сөз 182 Beş Şair Projesi Beş Şair projesi 2015 yılında Kırgızistan da düzenlendi.projenin son etabı ise Türkiye nin Elazığ şehrinde gerçekleşti. TÜRKSOY, Kırgız Millî Yazarlar Birliği ve Kırgız Devlet Radyo Televizyon Kurumu işbirliğiyle düzenlenen proje, yıl içinde beş kez müzik ve edebiyat etkinliğiyle gerçekleşti yılında ilki Mayıs, ikincisi Haziran, üçüncüsü Ekim, dördüncüsü Kasım ve beşincisi Aralık ayında yapılan etkinliklerin çekimi, Kırgız Devlet Radyo Televizyon Kurumu tarafından yapılarak yayınlandı. Etkinliklerin tekrarı yıl boyunca aralıklı olarak pek çok televizyon kanalında gösterildi. Projenin sunuculuğunu şair Mirlan Samıykojo yaptı. Beş Şair 1. Etabında 60 ve 70 yaş kategorisinde bir araya gelen şairler arasında: Asan Cakşılıkov, Anatay Ömürkanov, Mendi Mamazairova, Nurpains Carkınbaev, Ömürbek Dölöyev; Beş Şair 2. Etabında 50 ve 60 yaş kategorisinde bir araya gelen şairler arasında: Karbalas Bakirov, Baktıgül Çoturova, Tınçtıbek Nurmambeteov, Markabay Aaamatov, Kıyalbek Urmambetov; Beş Şair 3. Etabında 40 ve 50 yaş kategorisinde bir araya gelen şairler arasında: Cediger Saalyev, Atantay Akbarov, Altınay Temirova, Cıpara İsabayeva, Olcobay Şakir; Beş Şair 4. Etabında 30 ve 40 yaş kategorisinde bir araya gelen şairler arasında: Eldar Attokurov, Rıspay İsakov, Aida Egemberdieva, Zayırbek Acımatov, Nazgül Osmonova; Beş Şair 5. Etabında 20 ve 30 yaş kategorisinde bir araya gelen şairler arasında: Altınbek İsmailov, Cıldızbek Tursunbayev, Sayra Kadırova, Kıyal Taciyeva, Berdibek Camgırçiyev gibi isimler yer aldı. Beş Şair projesinin açılış töreninde TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, Kırgızistan Millî Yazarlar Birliği başkanı Akbar Rıskulov ve Kırgız Devlet Radyo Televizyon Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Kayrat İmanaliyev açılış konuşmalarını gerçekleştirdi. Konuşmacılar, son yıllarda toplum 183

93 сүйлөшүп, соңку жылдарда жазма акындарга коомчулук тарабынан анча көңүл бурулбай калгандыгына, ошол өксүктү толтуруу максатында ушул теледолбоор ачылып жаткандыгына токтолушту. Экинчи телекечеге ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов атайы өзү келип катышты жана ТҮРКСОЙ бул долбоорду түрк дүйнөсүнүн деңгээлинде ачып жаткандыгын, биринчи Манастын урпактары баштасын деген чечимге келгендигин, демек, жоопкерчилик өтө чоң экендигин сөз кылды. «Беш акын» телесынагынын катышуучулары окуган ырлардын, ырларына жазылган обондордун, түрк тилдүү акындардан которгон котормолорунун, ыр жазгандан башка өнөрлөрүнүн жана белет тартибинде сунулган суроолорго берилген жооптордун деңгээлине атайын түзүлгөн калыстар тобу баа берди. Калыстар тобуна Кыргыз эл акындары Майрамкан Абылкасымова, Омор Султанов, Төлөгөн Мамеев, Кыргыз эл артиси Түгөлбай Казаков, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмерлер жана адабият сынчылары Кадыркул Даутов, Омор Сооронов киришип, алар жыл ичиндеги сынакка катышкандардын арасынан Анатай Өмүркановду, Карбалас Бакировду, Атантай Акбаровду, Зайырбек Ажыматовду, Алтынбек Исмаиловду жеңүүчү деп табышты. «Беш акын» телесынагынын соңку бешинчи телекечесине улай жеңүүчүлөрдү сыйлоо аземи өттү. Атайы Анкара шаарынан (Түркия) келишкен ТҮРКСОЙ Баш 184 tarafından şairlere yeterli kadar ilgi gösterilmediğine dikkat çekerek bu açığı kapatmak amacıyla Beş Şair projesini organize ettiklerini belirtti. Beş Şair projesinin 2.Etabına TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov kendisi katıldı. Kaseinov, Beş Şair projesini öncelikle bu Manas'ın torunları başlattı. Daha sonra bu tüm Türk Dünyası'nda yaygınlaşacaktır diyerek Kırgız halkının üzerinde büyük bir sorumluluk olduğunu hatırlattı. Beş Şair projesinde yer alan katılımcılar: okuduğu şiirlerine, bestelenen bestelerine, Türk Dünyası şairlerinin şiirlerinden şiirlerinden aktarmalara ve yönlendirilen sorulara verdiği cevablarına göre juri üyeleri tarafından puanlandı. Kırgızistan Halk Şairleri Mayramkan Abılkasımova, Omor Sultanov, Tölögön Mameyev, Kırgızistan Halk Sanatçısı Tügölbay Kazakov, Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen İş Adamı Unvanı Sahibi ve edebiyat eleştirmenleri Kadırkul Dautov, Omor Sooronov un juri üyesi olduğu projede, katılanlar arasında Anatay Ömürkanov, Karbalas Bakirov, Atantay Akbarov, Zayırbek Acımatov ve Altınbek İsmailov galip geldi. Beş Şair 5. Etabının kapsamında Ödül Takdim Töreni düzenlendi. Törende TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev kazananlara, TÜRKSOY Toktogul Madalyası, Katılım Belgesi ve beş yüz dolarlık ödülü takdim etti. Ayrıca Akbar Rıskulov, 185

94

95 катчысынын орун басары Фырат Пурташ, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев жеңүүчүлөрдүн ар бирине ТҮРКСОЙдун Токтогул медалын, атайын сертификат жана 500 (беш жүз) доллардан сыйлык беришти. Акбар Рыскулов Кыргыз улуттук жазуучулар союзунун сыйлыктарын, Кайрат Иманалиев Коомдук телерадио берүүлөр корпорациясынын сыйлыктарын тапшырышты. Дагы бир белгилей кетчү жагдай, жобого ылайык, «Беш акын» теледолбоорунун кечелерине башка өлкөлөрдүн таланттуу инсандары ардактуу мейман катары чакырылып турду. Маселен, Түркиядан Евразия жазуучулар бирлигинин төрагасы Якуп Өмероглу, стамбулдук адабиятчы-окумуштуу Бахтияр Аслан, Кытай Эл Республикасынан биринчи даражадагы ырчысы Дүйшөкан Сейит кызы, композитор Мабетжума Мамбетакун, Казакстандык акындар Кадырбек Кунапияуулу, Саят Камшыгер катышып, куттук сөздөрүн сүйлөштү. Жыйынтыгында «Беш акын» теле долбоору Казакстанга өткөрүлүп берилди. Жогоруда белгиленгендей, «Беш акын» теледолбоору 2015-жыл ичинде Кыргызстанга эң көп кайталанып көрсөтүлгөн бирден-бир алымдуу телеберүү болду. Андыктан, бул долбоорду Кыргызстанда чыгуучу «Жетиген» журналы Жылдын мыкты теледолбоору деп атап, теледолбоордун демилгечиси жана уюштуруучусу, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуевге атайын сыйлыгын ыйгарды. 188 Kırgız Millî Yazarlar Birliği adına ve Kayrat İmanaliev Kırgız Devlet Radyo Televizyon Kurumu adına hediyelerini takdim etti. Yıl boyunce düzenlenen Beş Şair projesinin etaplarına yabancı ülkelerden değerli şahsiyetler onur konuğu olarak davet edildi. Türkiye den Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu, İstanbullu edebiyatçı ve bilim adamı Bahtiyar Arslan, Çin Halk Cumhuriyeti nin önemli ses sanatçılarından biri Düyşökan Seyit Kızı, bestekâr Mabetcuma Mambetakun, Kazakistan dan şairler Kadırbek Kunapiyauulu ve Sayat Kamşıger etkinliklere katılarak tebrik mesajlarını iletti. Etkinliğin son aşamasında oylama yapılarak Beş Şair projesi Kazakistan a devredildi. Beş Şair projesi 2015 yılında en çok izlenen müzik ve edebiyat dalında program olarak rekor kırdı. Kırgızistan da yayınlanan Cetigen dergisi ise projeyi Yılın En İyi Program olarak ilan etti. Bu vesileyle projenin organizatörü Kojogeldi Kuluyev e Cetigen dergisi tarafından özel ödül takdim edildi yılının Mayıs ayında Türkiye nin Elazığ şehrinde geleneksel Hazar Şiir Akşamları festivali 23. kez düzenlendi. Hazar Şiir Akşamları Türk Dünyası'nın en önemli festivallerinden biridir. 189

96 2016-жылдын май айында Түркиянын Элазык шаарында «Хазар поэзия кечтери» аттуу жалпы түрк дүйнөсүнүн салттуу поэзия фестивалы 23жолу майрамдалды. «Хазар поэзия кечтери» түрк дүйнөсүндөгү эң масштабдуу поэзия майрамы болуп эсептелет. Андыктан ТҮРКСОЙ Кыргызстанда өткөн «Беш акын» теледолбоорунун жеңүүчүлөрүн ошол майрамга чакыруу, катыштыруу орундуу болорун билдирип «Хазар поэзия кечтери» фестивалынын уюштуруучуларына Элазык облус жетекчилигине кайрылды. Сунуш кабыл алынып, долбоордун жеңүүчүлөрү Карбалас Бакиров, Атантай Акбаров, Зайырбек Ажыматов, Алтынбек Исмаилов Түркиянын Элазык шаарындагы ыр майрамынын ардактуу меймандары болушту (Анатай Өмүрканов шарттарга байланыштуу келе албады). Алар менен бирге Түркиядагы поэзия фестивалына кыргыз акындарынан Акбар Рыскулов, Кожогелди Кулуев жана Жедигер Саалаев чакырылды. Фестивалдын жүрүшүндө Кыргызстанда өткөн «Беш акын» теледолбоорунун жеңүүчүлөрү үчүн өзүнчө жолугушуулар уюштурулду. Elazığ Valiliği tarafından düzenlenen Hazar Şiir Akşamları festivalinde, Beş Şair projesinin kazananları: Karbalas Bakirov, Atantay Akbarov, Zayırbek Acımatov ve Altınbek İsmailov gecenin onur konukları oldu. (Anatay Ömürkanov bazı sebeplerden dolayı katılamadı.) Kırgız şairler Akbar Rıskulov, Kojogeldi Kuluyev ve Cediger Saalayev de festivale davet edildi. Festival kapsamında Beş Şair projesinin kazananları için özel buluşmalar gerçekleştirildi. Hazar Şiir Akşamları festivalinde konuşma yapan TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, TÜRKSOY faaliyetlerindeki desteklerinden dolayısıyla Elazığ Valisi Murat Zorluoğlu na minnettarlığını dile getirerek TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov adına TÜRKSOY plaketi ve tabağını takdim etti. «Хазар поэзия кечтери» поэзия майрамынын ачылышында Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев сөз сүйлөп, ТҮРКСОЙ менен өнөктөш катары иш алпаргандыгы үчүн Элазык облус башчысы Мурат Зорлуоглуна ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун атынан ТҮРКСОЙ плакетин кооз табагын эстелик белек катары тапшырды

97 ЮНЕСКО Баш деректири Ирина Бокова Кыргызстан тууралу айтты Түркия Республикасына биринчи жолу расмий иш сапар менен келген ЮНЕСКО Баш деректири Ирина Георгиевна Бокова 2015-жылдын 5-январь күнү Анкара шаарында жайгашкан ТҮРКСОЙдун баш кеңсесине ат тизгинин бурду. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu nun daveti üzerine 7. Büyükelçiler Konferansı na katılmak ve resmî temaslarda bulunmak üzere Türkiye ye gelen UNESCO Genel Direktörü Irina Bokova, 05 Ocak 2015 tarihinde Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı nı (TÜRKSOY) ziyaret etti. ТҮРКСОЙдун кызматкерлери жана өнөктөштөрү менен болгон жолугушууда Ирина Бокова адамзат үчүн маданияттан өткөн баалуулук, маданияттан өткөн мактаныч жок экендигин баса белгилөө менен, буга 2014-жылдын август айында Кыргызстанда расмий сапар менен болгон кезинде дагы бир жолу ынангандыгын ортого салды: Bokova yaptığı konuşmasına, Türkiye ye yaptığı ilk resmî ziyarette, yaklaşık 20 yıldır işbirliği içinde bulundukları TÜRKSOY u ziyaret etmekten duyduğu memnuniyeti dile getirerek başladı. -Түрк тилдүү өлкөлөр, деди өз сөзүндө ЮНЕСКОнун Баш деректири, сандаган баалуу мурастарга ээ. Ошондон айрыкча канагат алышат. Мен өткөн жылы Кыргызстанда болдум. Кыргыздардын «Манас» дастаны (үчилтиги) ЮНЕСКОнун дүйнөлүк мурастар тизмесине киргизилген эле. Анын сертификатын Кыргызстанга алпарып, өз колум менен тапшырдым жана элдин ушунчалык сүйүнүч менен кабыл алганын көрүп өзгөчө канагат алдым. Ирина Бокова ошондой эле Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙго карата дагы өз пикирин билдирди: - ЮНЕСКО жалгыз эмес. Анын ТҮРКСОЙ сындуу татыктуу өнөктөшү бар. 192 UNESCO Genel Direktörü İrina Bokova TÜRKSOY u Ziyaret Etti UNESCO olarak kültüre büyük önem verdiklerini belirten İrina Bokova, Kültür, insanlığın sahip olduğu en büyük değerdir. düşüncesine dikkat çekti. Ayrıca Ağustos 2014 yılında Kırgızistan a düzenlediği resmî ziyaretten bahseden Bokova, Türk halkları, somut olmayan kültür alanında çok zengin mirasa sahiptir. Ben geçen sene Kırgızistan da bulundum. Dünyanın en uzun destanı olan Manas, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alındı. Bu vesileyle Kırgızistan da sertifika töreni düzenlendi. Manas destanı için hazırlanan sertifikayı Kırgız halkına takdim ettim ve Kırgızların misafirperverliğinden çok memnun kaldım. dedi. TÜRKSOY faaliyetleri hakkında düşüncelerini paylaşan İrina Bokova, UNESCO yalnız değil, onun TÜRKSOY gibi aynı amaca hizmet eden ortağı var. cümlesiyle konuşmalarını sonlandırdı. 193

98 ТҮРКСОЙ Азербайжан акыны Бахтияр Вахабзаденин90 жылдыгын Бишкекте белгиледи ТҮРКСОЙ Азербайжандын улуу акыны Бахтияр Вахабзаденин 90 жылдыгына карата «Бахтияр Вахабзаденин түрк тилдериндеги 90 ыры» аттуу китеп чыгарган. Китепте азербайжан, казак, өзбек, түркмөн, түрк тилдериндеги ырлар менен катар кыргыз тилиндеги котормолорго да орун берилген. Дегеле атактуу акындын 90 жылдыгына жана анын ошол түрк тилдеринде чыккан китебинин таанытымына арналган адабиймузыкалуу кечени ТҮРКСОЙ эл аралык уюму Азербайжан Республикасынын Кыргыз Республикасындагы элчилиги, Алыкул Осмонов атындагы Кыргыз улуттук китепканасы менен бирге 2015-жылдын 11-ноябрь күнү Алыкул Осмонов атындагы Кыргыз улуттук китепканасында өткөрдү. Салтанатка Азербайжан Республикасынын Кыргыз Республикасындагы элчиси Гидаят Оруджев, Казакстан Республикасынын Кыргыз Республикасындагы элчиси Айымдос Бозжигитов, Түркия Республикасынын Кыргыз Республикасындагы элчиси Метин Кылыч, Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов, Кыргыз-түрк «Манас» университетинин ректору Себахаттин Балжы жана башка расмий адамдар, кыргызстандык акын-жазуучулар, Бишкектеги азербайжан диаспорасы келип катышты. Адегенде Бахтияр Вахабзаде тууралу даректүү фильм көрсөтүлүп, анан артистер жана студенттер тарабынан акындын ырлары азербайжан, кыргыз, түрк, казак тилдеринде окулду. 194 Bahtiyar Vahapzade Anma Toplantısı Azerbaycan ın büyük şairi, ünlü oyun yazarı, çağdaş Türk edebiyatının görkemli temsilcisi Bahtiyar Vahabzade nin doğumunun 90. yıldönümü hem Azerbaycan da hem de Türk Dünyası'nda kutlandı. Kutlama kapsamında Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Bahtiyar Vahabzade nin hatırasını yaşatmak ve Türk Dünyası okucusuna detaylı bir şekilde tanıtmak maksadıyla büyük şairin 90. yıldönümü anısına Türk Dillerinde Bahtiyar Vahabzade nin 90 Şiiri kitabını yayınladı. Kitabın içeriğinde Bahtiyar Vahabzade nin Azerbaycan, Kazak, Özbek Türkmen, Türkiye Türkçesinin yanı sıra Kırgız Türkçesine aktarılmış seçilmiş şiirleri yer aldı. 11 Kasım 2015 tarihinde Alıkul Osmonov Kırgız Millî Kütüphanesinin ev sahipliğinde Bişkek te Bahtiyar Vahabzade Anma Toplantısı düzenlendi. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Azerbaycan ın Bişkek Büyükelçiliği ve Alıkul Osmonov Kırgız Millî Kütüphanesinin işbirliğiyle düzenlenen etkinlik kapsamında Türk Dillerinde Bahtiyar Vahabzade nin 90 Şiiri kitabının tanıtımı yapıldı. Etkinliğe Azerbaycan ın Bişkek Büyükelçisi Hidayat Orucov, Kazakistan ın Bişkek Büyükelçisi Ayımdos Bozjigitov, Türkiye Cumhuriyeti Bişkek Büyükelçisi Metin Kılıç, Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksutov, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü Sebahattin Balcı başta olmak üzere çok sayıda bürökrat, şair ve yazarlar teşrif etti. 195

99 Сөзгө чыгышкан Азербайжан Республикасынын Кыргыз Республикасындагы элчиси Гидаят Оруджев, Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министри Алтынбек Максүтов, Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, Азербайжандын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Елчин Гафарлы, Вахабзадени кыргыз тилине которгон акын Бактыгүл Чотурова жана башкалар Бахтияр Вахабзаденин поэзиясынын оригиналдуулугун, көркөмдүүлүгүн, адамдык адеп-ахлакты, элдердин достугун жогорку планга койгондугун жана акындын окумуштуулук ийгиликтерин баяндап өтүштү. Кези менен Кыргызстанга келип тургандыгы, кыргызстандык азербайжандар менен катышы бар экендиги да айтылды. Эл аралык эскерүү кечесинде Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артиси, уйгур элинин уулу Султан Каримов кыргызча да, азериче да, уйгурча да ырдап, кеченин деңгээлин көтөрдү. Кыргызстан калкы Ассамблеясынын алдындагы Азербайжан маданий борборунун өнөрпоздору дагы Бахтияр Вахабзаденин сөзүнө жазылган азербайжанча ырлардан ырдап, бийлеп беришти. ТҮРКСОЙ Бахтияр Вахабзаденин 90 жылдыгына жана «Бахтияр Вахабзаденин түрк тилдериндеги 90 ыры» аттуу китептин таанытымына арналган чоң программадагы салтанатты 2014-жылдын 9-10-декабрында Түркиянын борбору Анкара шаарында да уюштурду. Ага Вахабзадени кыргыз тилине которгон кыргыз акыны, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер Бактыгүл Чотурова чакырылып,бардык программасына катышты. 196 Açılış konuşmalarına geçmeden önce, Bahtiyar Vahabzade nin hayatını konu alan kısa film gösterisi sunuldu ve öğrenciler tarafından şairin şiirleri Türk lehçelerinde seslendirildi. Azerbaycan ın Bişkek Büyükelçisi Hidayat Orucov, Türkiye Cumhuriyeti Bişkek Büyükelçisi Metin Kılıç, Kırgızistan Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Altınbek Maksutov, TÜRKSOY un Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, TÜRKSOY un Azerbaycan Ülke Temsilcisi Elçin Gafarlı ve şairin şiirlerini Kırgız Türkçesine aktaran şair Baktıgül Çoturova nın yaptığı konuşmasında, Vahtiyar Vahabzade nin eserlerindeki şiirlerin doğallığı ve estetikliği, insanların ahlaki değerleri ve halklar arasındaki dostluğa verildiği önemle belirtilerek şairin bilimsel alanda yapmış olduğu başarıları ele alındı. Akabinde Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi ve Uygur Halkının Büyük Ses Sanatçısı Sultan Karimov, Kırgız, Azerbaycan, Uygur Türkçesiyle seslendirdiği türküleriyle, Kırgızistan daki Azerbaycan Kültür Merkezinin sanatçıları Bahtiyar Vahabzade nin şiirlerinden bestelenmiş beste ve Azerbaycan halk danslarıyla katılımcıları adeta büyüledi tarihlerinde Bahtiyar Vahabzade Anma Toplantısı ve Türk Dillerinde Bahtiyar Vahabzade nin 90 Şiiri kitabının tanıtımı TÜRKSOY tarafından Ankara da düzenledi. TÜRKSOY Genel Sekreterliği nde düzenlenen etkinliğe, şairin şiirlerini Kırgız Türkçesine aktaran şair ve Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi Baktıgül Çoturova da katıldı. 197

100 Бишкекте түрк жазуучусу Халдун Танерге арналган калемгерлердин жыйыны өттү ТҮРКСОЙ 2014-жылдын ноябрында Түрк тилдүү өлкөлөрдүн маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин Казань шаарында (Татарстан, Россия) өткөн 32-олтурумунда 2015-жылды Түрк жазуучусу жана драматургу Xалдун Танер жылы деп жарыялаган. Ошого байланыштуу 2015-жылдын 27-июнь күнү Бишкектеги Кыргыз улуттук жазуучулар союзунда калемгердин чыгармачылык дүйнөсүн таанытууга арналган чоң жыйын болуп өттү. Жыйында Түркиядагы Евразия жазуучулар бирлигинин төрагасы Якуп Өмароглу бул жылы 100 жылдыгы белгиленип жаткан Халдун Танердин өмүр баяны, чыгармачылык жолу боюнча баяндама жасады. Халдун Танерди, анын чыгармаларын Түркия окурмандарынан сырткаркы түрк дүйнөсүнүн окурмандары биле бербегендигинен улам кыргыз-түрк калемгерлеринин байланышын күчөтүү боюнча да сөз кетти. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов ТҮРКСОЙдун учурдагы бир милдети ошол таланттуу, бирок, өзүнүн улутунан тышкары чыга албай калган жазуучуларды да түрк дүйнөсүнө таанытуу экендигине, ошон үчүн ТҮРКСОЙ 2015-жылды түрк дүйнөсүндө Xалдун Танер жылы деп жарыялагандыгына токтолду. 198 Haldun Taner Bişkek te Anıldı Kasım 2014 tarihinde Tataristan ın (R.F) başkenti Kazan da gerçekleştirilen TÜRKSOY Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi 32. Toplantısı nda Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığının teklifi üzerine 2015 yılı, Haldun Taner Yılı olarak edilmişti. Haldun Taner Yılı kapsamında 27 Haziran 2015 tarihinde Kırgız Millî Yazarlar Birliği tarafından Bişkek te yazarın hayatını ve yaratıcılığını tanıtmaya yönelik anma toplantısı düzenlendi. Toplantıya TÜRKSOY Genel Sekreteri Duysen Kaseyinov, Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu, edebiyat eleştirmeni Prof. Dr. Bahtiyar Aslan, TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev, Kırgız Millî Yazarlar Birliği Başkanı Akbar Rızkılov, Kırgızistan Halk Şairleri Mayramkan Abılkasımova, Tölögöv Mamaeyev, Kırgız Halk Yazarı Melis Abakirov Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Uzman Unvanı Sahibi Tınçtıbek Nurmambetov katıldı. Açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseyinov, TÜRKSOY un 2015 yılını Haldun Taner Yılı olarak ilan ettiğini, Haldun Taner Yılı etkinlikleri çerçevesinde yetenekli öykü ve tiyatro yazarının yaratıcılığını geniş biçimde dünyaya tanıtmayı TÜRKSOY un amaç edindiğini belirtti. 199

101 Жыйында Кыргызстандын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев, Стамбул шаарынан келген адабиятчы, илим доктору, профессор Бахтияр Аслан, Кыргыз улуттук жазуучулар союзунун төрагасы Акбар Рыскулов, Кыргыз эл акындары Майрамкан Абылкасымова, Төлөгөн Мамеев, Кыргыз эл жазуучусу Мелис Абакиров, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер Тынчтыкбек Нурмамбетов жана башкалар ой бөлүштү. Түркиядагы Евразия жазуучулар бирлигинин төрагасы Якуп Өмароглу Евразия жазуучулар бирлиги ушул жылы жалпы түрк дүйнөсүндө Халдун Танер атындагы сыйлыкты жарыялагандыгын, сыйлыкка катыша турган чыгармалардын темасы чектелбестигин, бул иш-чара дагы Халдун Танерди таанытууга мүмкүндүк ачаарын айтып келип, сыйлыктын шарттарын түшүндүрүп өттү. Халдун Танер сыйлыгынын шарттары Кыргыз улуттук жазуучулар союзуна илинип, Кыргызстандын айрым басылмаларында жарыяланмай болду. Жыйын соңунда Дүйсен Касеинов ТҮРКСОЙдун атынан учурда начар шартта иштеп жаткан Кыргыз улуттук жазуучулар союзуна жардам катары тизе компүтерин (ноутбук), факс, ксерокопия тапшырды. Kırgızistan-Türkiye arasında edebî ilişkileri güçlendirilmesine dikkat çeken Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu, Haldun Taner in hayatını ve edebî mirasının özelliklerini anlattı. Akabinde Ömeroğlu, Doğumunun 100. Yılında Haldun Taner Uluslararası Tiyatro Eseri Yarışması nın ilan edildiğini, yarışmaya Türk Dünyası'nın dört bir yanından kalemine güvenen herkesin katılabileceğini, yazarlar eserlerini istediği konuda Türk edebî dil ve lehçelerinden birinde yazabileceklerini ifade etti. Toplantının sonunda TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kırgızistan Avrasya Yazarlar Birliği'ne dizüstü bilgisayar, faks ve fotokopi makinası hediye etti

102 ТҮРКСОЙДУН камералык жаштар оркестри 2016-жылы Англияда, Шотландияда, Италияда концерт берди - Ооба, түрктөр улуттук аспаптарын эле, элдик музыкаларын эле ойнобостон, классиканы да катырышат... Айрыкча жаштарын карасаңар, жаштарын Haziran - 31 Temmuz 2016 tarihleri arasında TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, Avrupa nın 3 ülkesinde konser verdi. ТҮРКСОЙ камералык жаштар оркестринин 24-июлдан 31-июлга чейинки (2016-жыл) Европадагы концерттерине келгендер мындай пикирди айтпаска аргасыз. Türk Dünyası'nın farklı ülkelerinden seçilmiş genç yeteneklerin bir araya getirilmesiyle oluşan TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası'nın 2016 yılındaki ilk konseri İngiltere nin Oxford şehrinde düzenledi. Konser, 350 sene önce İngiltere nin ünlü mimarı Christopher Ren tarafından inşa edilen Sheldonien Tiyatrosu nda gerçekleştirildi. Oxford Üniversitesi nin diploma töreni her yıl aynı tiyatroda düzenlenmektedir. Оркестрдин алгачкы концерти Оксворддо (Англия) башталды. Концерт мындан 350 жыл мурда британиялык атактуу архитектор Кристофер Рен тарабынан курулган Шелдониан театрында (Sheldonian Theater) берилди. Белгилүү болгондой, ал жерде жыл сайын Оксфорд университетинин дипломдору тапшырылат. «Оркестрдин Англиядагы концерттер сериясы биринчи ушул Оксворддо башталып, андан кийин Лондондо уланганы логикалуу да, символикалуу да...» деп жүрүштү жаш музыканттар өздөрү. ТҮРКСОЙ камералык жаштар оркестринин курамында Кыргызстандын, Азербайжандын, Казакстандын, Өзбекстандын, Түркмөнстандын, Түркиянын, Орусия Федерациясындагы Башкортостан, Татарстан, Xакасия өлкөлөрүнүн жаш музыканттары бар. Дирижерлору Анвар Акбаров (Казакстан), Мустафа Мехмандаров (Азербайжан). Кыргызстандан Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын бүтүрүүчүлөрү жана студенттери Уулжан Таалайбекова, Аккыз Ыдырысова, Талантбек Молдоканов, Мирлан Уланбек уулу, Ширин Ташыбаева катышты. Программасында Грига, Вивальди, Чайковскийден кийин Шнитке жаңырат, анын артынан түрк дүйнөсүнүн композиторлору Гара Гараевдин, Муратбек Бегалиевдин, Сухан Туйлиевдин, Мансур Сагатовдун, Алмас Серкебаевдин чыгармалары кетет. 202 Türksoy Gençlik Oda Orkestrası 2016 Yılında Üç Ülkede Konser Verdi Uygur kökenli Kazak maestro Anvar Akbarov ve Azerbaycan dan genç yetenek Mustafa Mehmandarov un şef olarak yer aldığı orkestrada bu yıl Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Türkiye, Başkurdistan (R.F), Tataristan (R.F) ve Hakas (R.F) ülkelerinin genç sanatçıları sahne aldı. TÜRKSOY Oda Orkestrası'nda, Kırgızistan ı Kalıymoldobasanov Kırgız Millî Konservatuarı'nın mezunları ve öğrencileri olan; Uulcan Talaaybekova, Akkız Idırısova, Talantbeg Moldokanov, Mirlan Ulanbek uulu ve Şirin Taşıbayeva temsil etti. Oxford şehrinden sonra konserler Londra da devam etti. Konserin repertuarında Türk Dünyası'nın ünlü bestecileri; Gara Garayev, Muratbek Begaliyev, Suhan Tuyliyev, Mansur Sagatov, Almaz Serkebayev in eserlerinin yanı sıra Griga, Vivaldi, Çaykovski ve Schnittke nin eserleri yer aldı. TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası'nın İngiltere de düzenlenen iki konserinin ardından, İSME (Uluslararası Müzik Eğitim Vakfı) uluslararası sempozyumunun kapsamında İskoçya nın Glasgow ve Edingburg, uluslararası Emilia Romagna Müzik Festivali nin kapsamında İtalya nın Forli ve Pesaro şehirlerinde konserler gerçekleştirildi. 203

103

104 ТҮРКСОЙ камералык жаштар оркестри Англиянын жогоруда аталган эки жеринде концерт бергенден кийин чыгармачылык сапар дагы ары карай уланды. ИСМЕнин (Музыкалык билим берүү боюнча эл аралык коом) бүткүл дүйнөлук симпозиумунун алкагында Шотландиянын Глазгоу жана Единбург шаарында эки концерт тартууланды. Дагы эки концерт «Emilia Romagna» эл аралык музыкалык фестивалынын алкагында Италияда жаңырды. Концерттерде кыргыз композитору Муратбек Бегалиевдин Кыргыз сюитасы аттуу чыгармасы репертуардан түшкөнү жок. Бул тууралу Би-би-си радиосунун кыргыз кызматы да чагылдырды. Концерттик сериялар ТҮРКСОЙ тарабынан бир катар түрк тилдүү мамлекеттердин Кыргызстандын, Азербайжандын, Казакстандын, Өзбекстандын, Түркмөнстандын эгемендүүлүктөрүнүн 25 жылдык мааракесинин урматына уюштурулган. Европанын кайсыл жеринде болбосун афишада жана банерде ал толук чагылдырылып турду. Быйылкы концертке даярдануу иштери июлда Түркиянын Болу шаарында Болу шаар башчылыгы менен ТҮРКСОЙ кызматташтыгында жүргүзүлдү. Түркиянын Сафранболу шаарында концерттин жүзачары болду. Ал эми ТҮРКСОЙ камералык жаштар оркестрин уюштурууну ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов мындан алты жыл мурда колго алган. Биринчи концерти 2010-жылы Анкарада атактуу маэстро Фуат Мансуровдун эстелигине арналып өткөрүлгөн. Оркестр буга чейин тогуз жолу чогулуп, дүйнөнүн түрлүү шаарларында 40тан ашык концерт берген. Эки диск чыгарган. Демек, оркестр мүчөлөрү керек учурда түрк дүйнөсүнүн кайсы гана бурчунан болбосун чакыртылып турат. 206 Konserlerde Kırgız bestekârı Muratbek Begaliyev in Kırgız Siuti eseri seyircilerin beğenisini kazanarak BBC Kırgız radyosuna haber oldu. Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarının 25. yıldönümü kutlamaları kapsamında gerçekleştirilen konserlerin afişi Avrupa nın her bir köşesinde boy gösterdi. Konserlerin bu yılki hazırlıkları, Temmuz 2016 tarihleri arasında TÜRKSOY ve Bolu Belediyesi Başkanlığı iş birliği ile Türkiye nin Bolu şehrinde yapıldı. Konserin açılış töreni Türkiye nin Safranbolu şehrinde gerçekleşti. TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı Genel Sekreteri tarafından altı yıl önce kurulmuştur. Orkestranın ilk konseri 2010 yılında orkestra şefi Fuat Mansurov un anısına ithafen Ankara da verilmiştir. TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, kuruluşundan bu yana farklı sanatçılarla dokuz kez toplanmış ve dünyanın önemli sanat merkezlerinde 40 solo konserle sahne almıştır de Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarının 20. yıldönümüne ithaf edilen ilk albümünü yayınlayan TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, 2013 yılında TÜRKSOY un kuruluşunun 20. yılına ithafen ikinci albümünü kaydetmiştir. Şu an orkestranın konser vermesi için Türk Dünyası'nın her yerinden davet gelmekte. 207

105

106 Кыргызстандыктар катышкан ТҮРКСОЙДУН жаштар хору катары менен үч алтын медалга татыды 2015-жылдын июль айында Германиянын Магдебург шаарында өткөн Экинчи Европалык хор фестивалында кыргызстандык жаштардын төрт өкүлү катышкан ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хору катары менен үч алтын медалга татыды. Жети мамлекеттин музыка билермандарынан турган калыстар тобу Фестивалдын 10 номинациясынын ичинен «Руханий музыка», «Заманбап музыка», «Фольклор» номинациялары боюнча алтын медалды катары менен ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хоруна ыйгарды жана бул ѳзгѳчѳ чоң жеңиш катары бааланды. ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хоруна Кыргызстандан, Казакстандан, Азербайжандан, Түркиядан жана Татарстандан (Россия) 32 жаш солист катышып, хормейстрлер Гүлмира Куттыбадамова (Казакстан), Элнара Каримова (Азербайжан) дирижерлук жасашкан. Германияда өткөн Экинчи Европалык хор фестивалында ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хору кыргыз элинин «Комузчу», «Таранчы», «Сүйгѳнүм чыкса болбойбу» деген ырларын да аткарды. Кыргызстандан аталган хордун курамына Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын жолдомосу менен Дүйшөмбек кызы Айдай, Бейшеев Таир, Асамудинов Улан, Кайыпчы кызы Сымбат кирген. 210 Türksoy Gençlik Oda Korosu ndan 3 Altın Madalya Temmuz 2015 tarihleri arasında Almanya nın Magdeburg şehrinde dünyanın en iyi koro ekiplerinin sahne aldığı 2. Avrupa Koro Oyunları düzenlendi. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tataristan (RF) ve Türkiye den genç konservatuvar öğrencilerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu, katıldıkları ilk yarışmada seçici kurul tarafından 3 Altın Madalya ya layık görüldü. Türk Dünyası'nı ve Türkiye yi temsil eden 32 gençten oluşan TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu'nun şefliğini Kazakistanlı Gülmira Kuttıbadamova ve Azerbaycanlı Elnara Karimava yürüttü. Almanya da düzenlenen 35 devletten 100 civarında koro ekiplerinin birbirleriyle yarıştığı 2. Avrupa Koro Oyunları nda TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu Kırgız halkının Komuzcu, Serçeci ve Sevdalım Gelse Olmazmı isimli besteler seslendirildi. Söz konusu TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu nda Kırgızistan ı 2015 yılında, Kalıy Moldobasanov Kırgız Devlet Millî Konservatuarı'nın önerisiyle kabul edilen Ayday Düyşöbek kızı, Tair Beyşeyev, Ulan Asamudinov ve Sımbat Kayıpçı kızı temsil etti. 211

107

108 Экинчи Европалык хор фестивалына 35 мамлекеттен 100гө жакын хор жамааттары жарышка түшкөн. Ал эми ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хору 2014-жылдын ноябрь айында Казань шаарында өткөн түрк тилдүү мамлекеттердин маданият министрлеринин Туруктуу Кеңешинин 32-олтурумунун чечимине ылайык, 2015-жылдын июнь айында уюштурулган жана Анкара шаарында даярданышкан. Демек, 2-июндан 18-июлга чейин аларды ТҮРКСОЙ Түркияда, Германияда жана Италияда алып жүрдү. ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хору 2016-жылы август айынын биринчи он күндүгүндө дагы Алтымыш алтынчы эл аралык Bayreuth музыка фестивалынын алкагында дүйнөнүн эң тандамал өлкөлөрүнөн чогулган хор жамааттары менен катар «Harmonu International» долбоору боюнча Германия Федеративдүү Республикасынын айрым шаарларында концерт берди. Бул фестивалда ушундай курамдагы хор жамааттары менен концерт берүү ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хору үчүн өзгөчө сыймык! Анын курамында Кыргызстандан Акимжан Ыманбек, Калиев Анарбек, Жанарбай Миран деген таланттуу жаштар болду. ТҮРКСОЙдун камералык жаштар хорунун бул жолку концерттери Азербайжан Республикасынын, Казакстан Республикасынын, Кыргызстан Республикасынын, Өзбекстан Республикасынын, Түркмөнстан Республикасынын эгемендүүлүгүнүн 25 жылдык мааракесине багышталды. Афишаларында, зал жасалгаларында дагы бул дата бадырайта жазылып коюлду. 214 TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu, 2014 yılında Kazan da gerçekleşen Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimî Konseyi, 32. Dönem Toplantısı nın kararıyla Haziran 2015'te kuruldu. Hazırlıklarını Ankara şehrinde tamamladıktan sonra TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu, Temmuz 2015 tarihleri arasında Türkiye başta olmak üzere Almanya ve İtalya da düzenlenen turnelere katıldı Ağustos 2016 tarihleri arasında TÜRKSOY Gençlik Korosu 66. Junger Künstler Bayreuth Müzik Festivali kapsamında Almanya nın farklı şehirlerinde 6 konser gerçekleştirdi. Böyle büyük bir festivalde yer almak TÜRKSOY Gençlik Korosu için elbette onur vericiydi. Koroda Kırgızistan ı bu yıl, İmanbek Akimcan, Anarbek Kaliyev ve Miran Canarbay isimli gençler temsil etti. TÜRKSOY Gençlik Oda Korosu bu seneki konserlerini, bağımsızlıklarının 25.yıldönümünü kutlayan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan a ithaf etti. 215

109 ТҮРКСОЙДУН Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестри уюшулду ТҮРКСОЙ үстүбүздөгү 2016-жылы жаңы долбоор катары Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестрин түзүп, анын алгачкы расмий концерттери Түрк дүйнөсүнүн көркөм өнөр чеберлери деген ат менен Азербайжанда берилди. Бул гастрол жана концерт Түрк дүйнөсүндөгү Азербайжан Республикасынын, Казакстан Республикасынын, Кыргыз Республикасынын, Өзбекстан Республикасынын, Түркмөнстандын эгемендүүлүгүнүн 25 жылдык мааракесинин урматына уюштурулган. Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестринин биринчи концерти Азербайжан Республикасынын маданият жана туризм министрлигинин колдоосу менен 2016-жылдын 25-июнунда Азербайжандын борбору Баку шаарында тартууланды. Азербайжандын тарыхый имараты Баку мамлекеттик филармониясындагы бул концертте Азербайжандын маданият жана туризм министри Абульфаз Гараев сөз сүйлөп, жаңы уюшулган Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестринин тушоосу ТҮРКСОЙго мүчө өлкөлөрдүн ичинен Азербайжанда чечилип жатканына сыймыктангандыгын билдирди жана улуттук өнөрлөрдүн уюткусу боло турган оркестрге кең келечек каалады. 216 TÜRKSOY Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı nın 2016 yılında kurulan en yeni topluluğu Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası, ilk konserini Azerbaycan da düzenledi. Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası nın Türk Dünyası İnce Sanat Ustaları isimli ilk konseri, Türk Cumhuriyetleri; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ın Bağımsızlıklarının 25. Yıldönümüne ithaf edildi. TÜRKSOY Genel Sekreterliği ve Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı iş birliğiyle düzenlen Türk Dünyası İnce Sanat Ustaları konseri, 25 Haziran 2016 tarihinde Azerbaycan ın başkenti Bakü de gerçekleştirildi. Azerbaycan Devlet Filarmonisi nin tarihî binasında gerçekleştirilen konserin açılış konuşmasını yapan Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanı Ebülfes Garayev, Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası nın ilk konserini Azerbaycan da gerçekleştirmesinden dolayı duyduğu memnuniyeti ifade ederek orkestraya başarılar diledi. Türk Dünyası Halk Çalgıları Orkestrası nın Azerbaycan daki ikinci konseri ise 27 Haziran 2016 tarihinde, 2016 Türk Dünyası Kültür Başkenti Şeki şehrinde düzenledi. 217

110

111 Ошентип түрк тилинде сүйлөгөн элдердин комуз, ооз комуз, домбура, баглама, сурнай, шертер, кыл-кобуз, тар, кеманча, кыл-кыяк, курай, най, кавал, морин-нур, гармон, рубаб, топшур, чаткан, дойра, жетиген, канун сыяктуу улуттук музыкалык аспаптары чогуу салтанат куруу бактысына ээ болууда. Ал эми экинчи концерт 2016-жылдагы Түрк дүйнөсүнүн борбору Азербайжандын Шеки шаарында 27-июнь күнү Жибек жолу эл аралык фестивалынын алкагында тартууланды. Концерттерге азербайжандык дирижёр Агаберди Пашаев менен казакстандык дирижёр Марат Жалбиров башчылык кылышты жана тогуз улуттун элдик аспаптары, ырчылары катышты. Кыргызстандан Акак ансамблинин комузчулары Гүлшан Таалайбекова, Рахат Эргалиева жана ырчы Адилет Азим уулу өз өнөрлөрүн көрсөтүштү. Белгилей кете турган нерсе, Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестринин негизи ушул жылдагы ТҮРКСОЙ тарабынан уюшутурулган Нооруз салтанаттарында түптөлгөн. Алар курама ансамбль катары түрк элдеринин бир катар улуттук музыкалык аспаптарынын коштоосунда түрдүү улуттардын музыкаларын аткарышкан. Кыргыздын Машботой күүсү да Түркиянын Анкара, Стамбул шаарларында, Америка Кошмо Штаттарынын Нью-Йорк, Вашингтон шаарларында жаңырган жана көрүүчүлөр тарабынан овация менен кабыл алынган. ТҮРКСОЙдун Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестри ошол жагдайда түптөлгөндүгүн баса белгилей кетмекчибиз. Түрк дүйнөсү эл аспаптар оркестринин концерттерин ушул жылы күз айлары Түркияда, Түндүк Кипрде, Казакстанда жана Кыргызстанда уюштуруу жагы мерчемделүүдө Uluslararası İpekyolu Müzik Festivali nin açılışında sahne alan orkestrada Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Türkiye, Rusya Federasyonu'nun özerk bölgelerinden Başkurdistan, Saha-Yakut, Moldova nın Gagavuz Yeri ve Moğolistan dan sanatçılar yer alırken şef olarak Azerbaycan dan Ağaverdi Paşayev ve Kazakistan dan Marat Zhalbirov görev aldı. Kırgızistan adına orkestrada Akak Komuzcular Topluluğu sanatçıları Gülşan Taalaybekove, Rahat Ergaliyeva ve solist Adilet Azim uulu yer aldı. TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası, Türk dili konuşan devletlerin komuz, ağız kopuzu, dombıra, bağlama, sırnay, şerter, kıl-kobız, tar, kemança, kıl-kıyak, kuray, nay, kaval, morin hur, garmon, rubab, topşur, çatgan, doyra, jetigen ve kanun gibi geleneksel halk çalgılarını bir araya getirmekte ve Türk Dünyası etnik enstrümanlarından oluşmaktadır. Türk halklarına ait etnik ve geleneksel müzikleri icra eden orkestra Mart 2016 yılında Uluslararası Nevruz Bayramı'nda kuruldu. Ankara, İstanbul (Türkiye), New York ve Washington (ABD) de kutlanan Nevruz Bayramı'nda, orkestranın icra ettiği Kırgız millî ezgisi Maşbotoy seyirciler tarafından büyük ilgiyle karşılandı. Söz konusu orkestra, 2016 yılının sonbahar aylarında Türkiye başta olmak üzere KKTC, Kazakistan ve Kırgızistan da konserler düzenlemeye hazırlanıyor. 221

112 ТҮРКСОЙ койдурган «Көр уулу» операсында кыргызстандыктар башкы партияларды аткарды ТҮРКСОЙ, эл аралык долбоор катары, Азербайжан маданият жана туризм министрлиги, Түркия маданият жана туризм министрлиги, Түркиянын Мерсин шаар башчылыгы менен өнөктөштүктө азербайжан элинин улуу композитору Узеир Гаджибековдун атактуу «Көр уулу» («Көроглу») операсын Түркиянын Мерсин мамлекеттик опера жана балет театрында жаңыдан койдурду. Бул иш-чара азербайжандын улуу композитору Узеир Гаджибековдун 130 жылдык мааракесинин урматына жасалды. Атактуу опералык спектаклдин премьерасы 2016-жылдын 9-16-январь күндөрүндө Түркиянын Мерсин мамлекеттик опера жана балет театрында аншлаг менен жүрдү. 222 Kırgız Solocuları Türkiye de Köroğlu Operası nda Başrolleri Oynadılar Doğu nun ve Türk-İslam sanat dünyasının ilk opera eserlerinden biri olan, Azerbaycanlı bestekâr Üzeyir Hacıbeyli nin ölümsüz eseri Köroğlu Operası, TÜRKSOY, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Mersin Opera Bale Müdürlüğü ve Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı, Mersi Büyükşehir Belediyesi iş birliğiyle yeniden sahnelendi. Türk Dünyası'nın dâhi bestecilerinden biri olan Üzeyir Hacıbeyli nin 130. yıldönümü vesilesiyle sahne alan Köroğlu Operası nın prömiyeri Ocak 2015 tarihleri arasında Mersin de yapıldı. Mersin Devlet Opera ve Balesi ev sahipliğinde sahnelenen Köroğlu Operası kapsamında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye den önde gelen sanatçılar sahne aldı. 223

113

114 «Көр уулу» операсынын бул жолку коюлушунда башкы партияларды кыргызстандык таланттар да аткарды. Көр уулу Абдылас Малдыбаев атындагы Кыргыз улуттук опера жана балет театрынын солисти, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артиси Садырбек Жумашев, Хасан хан Абдылас Малдыбаев атындагы Кыргыз улуттук опера жана балет театрынын солисти Бактыбек Ыбыкеев. Ушул эле театрдын дагы бир солист кызы Асель Бекбаева сарай кызын ойнойт. Спектаклдин режиссер-коюучусу профессор Афлатун Ниметзаде, ал эми дирижерлору Азербайжан эл артиси Рауф Абдуллаев жана италиялык дирижер Л. Марио Колданато. Хормейстери Казак улуттук искусство университетинин хормейстри Гүлмира Куттыбадамова менен Мерсин театрынын хормейстри Аныл Айдын. «Көр уулу» 2009-жылы Бишкекте Абдылас Малдыбаев атындагы Кыргыз улуттук опера жана балет театрында даярдалып, ага 250 артис катышкан жана төрт мамлекетте коюлган. Узеир Гаджибековдун өлбөс-өчпөс «Көр уулу» чыгармасы Чыгыш түрк-ислам искусствосунун биринчи операсы болуп саналат. 226 Kırgız solocuları bu yıl Köroğlu Operası nda başrolleri oynadılar. Köroğlu nu, Abdılas Maldıbayev Kırgız Millî Opera ve Bale Tiyatrosu solisti, Kırgızistan Kültürüne Emeği Geçen Sanatçı Unvanı Sahibi Sadırbek Cumaşev, Hasan Han ı, Abdılas Maldıbayev Kırgız Millî Opera ve Bale Tiyatrosu solisti Bakıtbek Ibıkeyev oynadı. Solist Asel Bekbayeva ise saray kızını oynadı. Eflatun Neimetzade nin sanat yönetmenliğindeki eserin dekorlarını Savaş Camgöz, koreografisini Mehmet Balkan, orkestra şefliğini Azerbaycan Devlet Opera ve Balesi nden Rauf Abdullayev ve İtalyalı şef L. Mario Koldanato, koro şefliğini ise Şabıt Kazak Devlet Sanat Üniversitesi nden Gulmira Kuttıbadamova ve Mersinli koro şefi Anıl Aydın yaparken, ışık düzeninden ses düzenine, makyajdan kostüm tasarımlarına kadar her alanda pek çok sanatçının katkıda bulunduğu eser, Türk Dünyası'nın sanatçıları arasındaki iş birliğinin vücut bulduğu eşsiz yapısıyla izleyenleri bir kez daha büyüledi. TÜRKSOY organizasyonu ile Bişkek te hazırlığı yapılan Köroğlu Operası 2009 yılında 4 ülkede, 250 kişilik uluslararası bir ekiple sahnelenmişti. 227

115 Кайрымдуулуктун «Ишарет тили» фестивалы ТҮРКСОЙ Түркиянын Чанкыры шаар башчылыгы менен өнөктөштүктө «Ишарет тили аттуу фестивалды уюштурду жана ал 2016-жылдын 4-5-май күндөрү Түркияда өттү. Бул фестиваль баарынан мурда кайрымдуулукту каңшаарлап турат. Анткени, анын катышуучулары ишарет менен (жаңсап) сүйлөгөн дүлөйдудук балдар-кыздар (мектеп окуучулары). Болгондо да алардын ичинен чыккан таланттуулар. ТҮРКСОЙ имаратындагы салтанаттын ачылышында ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов фестивалдар ТҮРКСОЙдо ай сайын, апта сайын өтүп турарын, бирок бул фестиваль ТҮРКСОЙ үчүн да жаңылык экендигин ишарет тили менен биринчи жолу фестиваль өтүп жаткандыгын баса белгиледи. Анан: «Түрк дүйнөсү дейбиз. Түрк дүйнөсү дал ушул мончоктой кыздар, мончоктой балдар менен толук болуп турат. Карагылачы, кандай сулуу балдар-кыздар!» деп үнү каргылданып кетти. Албетте, фестивалдын катышуучулары дайыма эле сүйүнүчтө болушат. Бирок, бул сыяктуу укпаган, ошол эле кезде сүйлөй албаган мөлтүрөгөн балдаркыздардын сүйүнүчтөрүндөй сүйүнүчтү ким көргөн да ким көрбөгөн! Фестивалга алар Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан жана Түркия өлкөлөрүнөн келишти. Ишарет тили фестивалында Кыргызстандын атынан Республикалык дүлөйдудук балдар мектебинин эң таланттуу 13 окуучусу мектептин музыка боюнча тарбиячысы Римма Черныхтын жана мектеп деректири Каныкей Жаманбаеванын жетекчилигинде өз өнөрлөрүн сунушту. Türk Dünyası İşaret Dili Festivali Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) ve Çankırı Belediyesi tarafından Mayıs 2016 tarihlerinde gerçekleştirilen Türk Dünyası İşaret Dili Festivali kapsamında Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan dan işitme ve konuşma engelli gençler Türkiye ye geldi. Türk Dünyası gençleri ile ilk kez gerçekleştirilen festivalin açılışı, TÜRKSOY Genel Sekreterliği nde yapıldı. İşitme ve konuşma engelli gençlerin birbirinden güzel gösterileri ile gerçekleştirilen açılışa TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov da iştirak etti. Etkinlikte konuşan Genel Sekreter Kaseinov, Türk Dünyası ndan özel eğitimli öğrencilerinin bir araya gelmesi büyük bir adımdır. Bu festival için Belediye Başkanı İrfan Dinç e teşekkür ediyorum. Umut ediyorum ki, bu festival Türk Dünyası ndaki özel eğitimli çocuklar için bir başlangıç olacaktır. dedi. Türk Dünyası İşaret Dili Festivali ne Kırgızistan adına Kırgızistan İşitme Konuşma Engelliler Okulunun en yetenekli 13 öğrencisi, okulun müzik öğretmeni Rimma Çernıhtın ve okul müdürü Kanıkey Camambayeva iştirak etti. Camila Muratova nın Akkayın isimli şarkısıyla dans eden Kırgız kızları yöresel kıyafetleri ile salonda renkli bir tablo oluşturdu. Son gösterilerinde kızlar ve erkekler hep beraber Kara Corgo Kırgız halk dansını oynadılar. Tarihî ve kültürel birlikteliğin ürünü olan bu buluşmada katılımcıların Kara Corgo oyunu ayakta alkışlandı. Alkışlar oyun bittikten sonra da salonu terk etmedi. Кыргызстандык кыздар Жамила Муратованын «Ак кайың» аттуу ырынын музыкасынын ыргагында тимеле жаркырап, тимеле назик, ийкемдүү бийлешип,

116 жарашыктуу улуттук костюмдары бийге куп жарашып турду. Соңку чыгышында кыздар, балдар чогуу Кара-Жоргону бийлешти эле зал бийчилер менен аралашып кеткендей болду. Тынымсыз коштогон кол чабуулар бий бүткөндөн кийин да кыйлага чейин уланды. Ошол жерде канча улут өкүлдөрү катышып олтурса «Кара Жоргого» ошончо кызыгуу жаралды! Жогоруда аталган төрт мамлекеттен келген жана улуттук кийимдерин кийинген балдар-кыздар башка күнү Түркиянын Чанкыры шаар башчылыгынын алдындагы борбордук аянтка да чогулушту. Чанкыры шаар башчысы Ирфан Динч мырза фестивалдын ар бир катышуучусу менен кол алышып учурашып, жаркылдап үн катып, анан кийин барып аларды Түркиянын тарыхый жана маданий Чанкыры шаарына келиши менен куттуктап сөз сүйлөдү. Балким ушул мончоктой кыздар менен балдар биринчи жолу шаар башчысы Мэр менен тике мандайлаша туруп, кол алышып жаткандыр... Андан кийин салтанат улантылды. Ар бир өлкөдөн келген дудук-дүлөй балдар өзүлөрүнүн өнөрлөрүн көрсөтүштү бийлешти, үнсүз, ишарет менен ырдашты. Фестивалга күбө болгон шаар калкы жаңырган музыканын коштоосунда ишаретчи-дирижердун жаңсоосунун жардамы менен дүлөй-дудук балдардын жаңсап (үнсүз) ырдаганын, кадимкидей тапырата бийлегенин көрүп, ыраазы боло, үстөккө-босток кол чаап турушту. Алардын тарткан сүрөттөрүнө, кол өнөрчүлүк чыгармаларына да жогору баа беришти. Айрыкча ар бир өлкөнүн балдары өз өлкөсүнүн гимнин жаңсоо менен ырдашканда балдар өздөрү башкача бир сезим-туюмда болушуп, үндөрү чыкпаса да, дене-колдорун башкача бир ийкемге, кыймылга келтиришип патриоттуулук аларда да айрыкча күч экендигине, өз мекенине болгон сүйүүлөрү ашып-ташып тургандыгына ынандырышты. Андан соң Чанкыры шаар башчысы Ирфан Динч мырза өзү баштап, борбордук аянтта, борбордук көчөлөрдө жүрүш (парад) жасалды. Festivalin devamı dört ülkeden gelen engelli çocukların katılımıyla Çankırı şehrinin merkez meydanında devam etti. Çankırı Belediye Başkanı İrfan Dinç, açılış konuşmasını yapmadan önce festivalin her bir katılımcısı ile tokalaşıp onları ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Belki de ilk defa engelli öğrenciler bir belediye başkanıyla tokalaşmıştı. Açılış konuşmalarının ardından, yurt dışından gelen gençlerle beraber Türkiye nin farklı bölgelerinden gelen işitme ve konuşma engelli gençler danslarıyla, şarkılarıyla yeteneklerini sergiledi. Böyle güzel bir performans karşısında seyircilerin duygulanmaması mümkün değildi. Seyirciler, gençleri ayakta aralıksızca alkışladı. Ayrıca gençlerin yeteneği dans ve şarkılarla sınırlı değildi. Onların el işçiliği ve yaptığı resimler de izleyiciler tarafından yoğun ilgiyle karşılandı. Gösteri esnasında gençler, ülkelerinin istiklal marşını işaret diliyle söyledi. Vatana olan sevgilerini, sesleriyle duyuramasa bile onlar haraketleriyle ve gözlerindeki ışıkla dünyaya gösterdi. Gösterinin ardından, Çankırı Belediye Başkanı İrfan Dinç in öncülüğünde şehir merkezine yürüyüş düzenlendi. Festivalin coşkusu işitme engelli gençlerin haricinde şehrin her köşesinde duyuluyordu... Дүлөй-дудук балдар укпаган улуттук музыкалар Чанкыры шаарынын чар тарабын каптап кетип жатты

117 ТҮРКСОЙ Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясын уюштуруунун башында турду Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясы (MAMOTM) 2015-жылдын 3-апрели күнү Түркиянын Анкара шаарында жайгашкан ТҮРКСОЙдун баш кеңсесинде уюштурулду. Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясын уюштуруунун башында ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов турду жана ал жаңы түзүлгөн MAMOTMнын президенти болуп шайланды. Учурда ТҮРКСОЙ Баш катчысы милдетин аткарып жаткан, кезинде Казакстандын маданият министри болуп иштеген, Курмангазы атындагы Казак улуттук консерваториясын он жылдай жетектеген ишмерди Ассоциация президенттигине бир добуштан шайлашты. Уюштуруу жыйыны ТҮРКСОЙ, MÜZED (Түркиянын музыкалык билим берүү ассоциациясы) жана Түркиянын Болу шаарындагы Абант Иззет Байсал университети тарабынан чакырылып, ага түрк дүйнөсүнүн бир катар консерваторияларынын, университеттеринин жетекчилери менен катар Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын ректору, профессор, Кыргыз эл артиси Муратбек Бегалиев да келип катышты жана MAMOTM башкармалыгына мүчө болуп шайланды. 232 Türk Dünyası Müzik Eğitimi Birliği Kuruldu MASTERCLASS DÜZENLEDİ Türk Dünyası Müzik Eğitim Birliği 03 Nisan 2015 tarihinde Ankara bulunan TÜRKSOY Genel Sekreterliği nde kuruldu. Türk Dünyası Müzik Eğitim Birliği nin başkanlığına, daha önce Kazakistan ın eski Kültür Bakanlığını ve Kurmangazi Kazak Millî Konservatuarı nın rektörlüğünü yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, katılımcıların oy birliğiyle seçildi. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Müzik Eğitimcileri Derneği MÜZED ve Abant İzzet Baysal Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen toplantıya TÜRKSOY üyesi ülkelerden rektörler ve müzik eğitimcileri katıldı. Kırgızistan adına toplantıda, Kalıy Moldobasanov Kırgız Millî Konservatuarı Rektörü, Kırgız Halk Sanatçısı Prof. Dr. Muratbek Begaliev iştirak etti ve Türk Dünyası Müzik Eğitim Birliği Başkanlığı nın üyeliğine seçildi. Türk Dünyası Müzik Eğitim Birliği Başkanlığı'na seçilen Düsen Kesionov açılış konuşmasında, Türk Dünyası'ndaki müzik eğitiminin güçlendirilme- 233

118 MAMOTMнын жаңы шайланган президенти катары Дүйсен Касеинов сөз сүйлөп, эми түрк дүйнөсүндөгү музыкалык билим берүү алакасы күчөөрүн жана бир системага салынарын, бул байланыш мектепке чейинки билим берүү тармактарына чейин жетерин айтып келип, MAMOTMнын ар дайыма ISME (музыкалык билим берүү боюнча эл аралык ассоциация) менен кызматташуусу шарт экендигин баса белгиледи жылдын 6-8-май күндөрү Түркиянын Болу шаарында Экинчи эл аралык Жибек Жолу конференциясы уюштурулуп, анда ISMEнин (музыкалык билим берүү боюнча эл аралык ассоциациясынын) ушул жылы Шотландиянын Глазгоу шаарында өтө турган Дүйнөлүк конференциясына катышууга Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясынын (MAMOTMнын) камылгалары көрүлдү жылдын июль күндөрү Англиянын Глазгоу шаарында өткөн ISMEнин (Музыкалык билим берүү боюнча эл аралык ассоциациянын) Дүйнөлүк конференциясына MAMOTMнын (Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясынын) бир катар мүчөлөрү катышты. Алардын арасында Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын ректору Муратбек Бегалиев да болду. Ошондой эле, Болуда кабыл алынган чечимге ылайык, ISME Дүйнөлүк конференциясынын алкагында ТҮРКСОЙдун жаштар камералык оркестринин концерти берилди. si, onun belli bir sisteme oturturulması ve o sistemin anaokullarda bile uygulanması gerektiğine dikkat çekti. Ayrıca, bu süreçte Uluslararası Müzik Eğitimi Birliği ISME gibi kuruşlarla iş birliği yapılmasının şart olduğunu vurguladı Mayıs 2016 tarihlerinde Türkiye nin Bolu şehrinde MÜZED Uluslararası II. İpekyolu Konferansı düzenlendi. Konferansta Türk Dünyası Müzik Birliği üyelerinin, bu yıl ISME Uluslararası Konferansı'na katılması gündeme geldi Haziran 2016 tarihleri arasında İskoçya nın Glasgow şehrinde gerçekleştirilen ISME Uluslararası Konferansı'na Türk Dünyası Müzik Birliği nin bazı üyeleri katıldı. Bunların arasında Kalıy Moldobasonov, Kırgız Millî Konservatuarı Rektörü Prof. Dr. Muratbek Begaliev de vardı. Konferansın sonunda TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası konser verdi. ISME Uluslarası Konferansı, 2017 yılında Türk Dünyası Müzik Birliği nin öncülüğünde Ankara da bulunan TÜRKSOY Genel Sekreterliği'nde yapılacak. Эми ISMEнин (Музыкалык билим берүү боюнча эл аралык ассоциациянын) кезектеги уюштуруу жыйыны 2017-жылдын февраль айында MAMOTMнын (Түрк дүйнөсүнүн музыкалык билим берүү эл аралык ассоциациясынын) демилгеси менен Түркиянын Анкара шаарында ТҮРКСОЙ баш кеңсесинде өтөт

119 Сараево кышы фестивалындагы ТҮРКСОЙдун концерти Босния-Герцегде өтчү «Сараево кышы» фестивалына ТҮРКСОЙ эки жылдан бери өзгөчө колдоосун көрсөтүүдө жылкы аталган фестивалда ТҮРКСОЙ «Алтайдан Балкандарга чейин» аттуу атайын даярдалган концерт берип, ушул эле аталышта сүрөт көргөзмөсүн ачты. Фестивалдын ачылыш салтанатында ТҮРКСОЙ Баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ сөз сүйлөп, Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ өзүнүн 25 жылга жакын ишмердүүлүгүндө Босния-Герцег менен алгач ирет алака түзүп жаткандыгын, бул өлкө ТҮРКСОЙго мүчө болбогону менен, анын бай маданияты ТҮРКСОЙду айрыкча кызыктырарын, анткени бул чөлкөмдө байыртадан түрк тектүү элдер да жашап келгендигин, алака мындан ары сөзсүз күчтөнөрүн айтты жылкы «Сараево кышы» фестивалынын «Алтайдан Балкандарга чейин» аттуу концертинде Кыргызстандан белгилүү ырчы Салима Балтаева ырдап, залда бөтөнчө жанданууну жаратты. Ал эми ТҮРКСОЙдун сүрөт көргөзмөсүндө кыргызстандык таланттуу сүрөтчү Халида Шимованын сүрөттөрү коюлду. 236 Saraybosna Kış Festivali nde TÜRKSOY Konseri 32 yıldır, savaş dönemi de dâhil olmak üzere aralıksız gerçekleştirilen Saraybosna Kış Festivali, 2 yıldır Türk Dünyası'nın kendine has renklerini taşıyan özel sanatçı gruplarını ağırlamaktadır yılının Şubat ayında 31 incisi düzenlenen Saraybosna Kış Festivali kapsamında, Sazgen Sazı Kazakistan Halk Çalgıları eşliğinde Geleneksel Türk Dünyası Müzik Konseri ve Altaylar dan Balkanlar a Türk Dünyası Resim Sergisi düzenlendi. TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş konserdeki konuşmasında, Türk Dünyası'nın UNESCO su olarak adlandırılan TÜRKSOY un, 25 yıldır Türk dili konuşan halklar ve akraba topluluklar arasındaki kültürel ortaklığı ve gönül bağlarını güçlendirmek için faaliyet gösterdiğini belirterek, bu özelliğiyle Bosna Hersek in kültür coğrafyalarının temel unsurlarından olduğunu kaydetti. Daha önce Bosna Hersek ten çok sayıda çok sayıda ressam, fotoğraf sanatçısı ve dans topluluklarını Türkiye de, Azerbaycan da ve 237

120 2016-жылы болсо Босния-Герцегдеги «Сараево кышы» фестивалы февраль күндөрү өтүп, ага ТҮРКСОЙ, ТИКА, Түркиянын Анкара шаарындагы Кечиөрен муниципалитети, ЮНУС Емре институту, Түркия Республикасынын Босния-Герцегдеги элчилиги колдоолорун көрсөтүү менен, фестиваль өзгөчө чоң деңгээлде Сараево, Горажде, Мостар шаарларында уюштурулду. Фестивалдын ардактуу меймандарынын арасында ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов да болду жана Ачылыш салтанатында сөз сүйлөдү. Сараеводогу Улуттук опера жана балет театрындагы, ошондой эле Босниянын улуттук театрындагы эл аралык деңгээлдеги концерттер элдин эсинен чыкпай турган окуялардан болуп калды. Концерттерге ТҮРКСОЙдун уюштуруусу менен азербайжан ырчысы Чынара Ширинова, казак ырчысы Венера Алпысбаева, татар ырчысы Артур Исламов, түрк ырчысы Өмер Түркменоглу, Ашик Кул Нури менен катар кыргызстандык ырчылар Саян Исин, Гүлмира Касымкулова да катышты. Tataristan da misafir ettiklerini aktaran Purtaş, TÜRKSOY olarak ilk kez Bosna Hersek te bir etkinlik düzenlediklerini vurguladı. Purtaş, festival kapsamında Saraybosna da Altaylar dan Balkanlar a Türk Dünyası Resim Sergisi ni açtıklarını hatırlatarak, bu tür etkinliklerle TÜRKSOY un tanınırlığının Balkanlar da daha çok artacağını ifade etti. Geleneksel Türk Dünyası Müzik Konseri nde Kırgızistan adına sahne alan ünlü ses sanatçısı Salima Baltayeva, seyircilerin beğenisini kazandı. Altaylar dan Balkanlar a Türk Dünyası Resim Sergisi nde Kırgızistanlı ressam Halida Şimova nın muhteşem eserleri yer aldı yılında 32. düzenlenen Saraybosna Kış Festivali kapsamında Altaylar dan Balkanlar a Türk Dünyası Klasik Ezgileri Konseri, Şubat 2016 tarihleri arasında Bosna Hersek in Gorajde, Mostar ve başkent Saraybosna şehirlerinde düzenlendi. TÜRKSOY, TİKA Yunus Emre Enstitüsü, Keçiören Belediyesi, T.C. Saraybosna Büyükelçiliği nin destekleriyle gerçekleşen konsere TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un yanı sıra çok sayıda davetli katıldı. Seyirciler tarafından büyük ilgiyle karşılanan konserde, Azerbaycan dan Çınara Şirinova, Kazakistan dan Venera Alpısbayeva, Kırgızistan dan Gülira Kasımkulova ve Sayan İsin, Türkiye den Ömer Türkmenoğlu ve Aşık Kul Nuri, Tataristan dan Artur Islamov sahne aldı

121 Түрквизийон-2015те кыргызстандык ырчы Жийдеш Ыдырысова жеңишке жетти! 2015 Türkvizyon Şarkı Yarışması Galibi: Kırgızistanlı Sanatçı Jiydeş Idırosova Oldu ТҮРКСОЙдун долбоору катары Түркия музыка каналы (TMB) Түрквизион аттуу ырчылар жарышын уюштуруп келет. Türkvizyon Şarkı Yarışması, TMB TV ve TÜRKSOY iş birliğiyle her sene geleneksel olarak Türk dili konuşan ülkeler arasında düzenlenmektedir жылы бул тележарыш 19-декабрь күнү Стамбул шаарында өткөрүлдү. Салтанаттын ачылышында сүйлөгөн сөзүндө ТҮРКСОЙ Баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ жаштарга жарышкан айрыкча жарашарын, ал эми таланттуу жаштардын жарышы бүгүнкү күндү келечек менен байланыштырарын белгиледи. Фырат Пурташ ошондуктан Түркия музыка каналындагы (TMB) Түрквизион жаш ырчылар жарышынын жалпы түрк дүйнөсүндө өзгөчө мааниси бар экендигин чечмеледи. Türkvizyon Şarkı Yarışması nın üçüncüsü 19 Aralık 2015 tarihinde İstanbul Yahya Kemal Beyatlı Gösteri Merkezi nde gerçekleştirildi. 20 ülkenin katılımlarıyla gerçekleşen yarışmanın açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş, yetenekli gençlere yarışmanın yakıştığını ve geleceğin gençlerin elinde olduğunu dile getirdi. TÜRKSOY olarak her zaman bu tür yarışmaları desteklediği ifade eden Purtaş, TMB nin Türkvizyon Şarkı Yarışması, Türk Dünyası için önemli olduğunu vurguladı. Түрквизион-2015 ырчылар жарышынын жыйынтыгында 194 баллдык добуш топтоо менен кыргызстандык ырчы Жийдеш Ыдырысова биринчи орунду камсыздагандыгын эл аралык деңгээлдеги калыстар тобу жарыя салды! Биринчи орунда Кыргызстан! Uluslararası Juri değerlendirmelerinin ardından, 2015 Türkvizyon Şarkı Yarışmasına Kırgızistan dan katılan Jiydeş Idırosova 194 puan ile birinci oldu. Тележарышта Жийдеш Ыдырысова акын Кыялбек Урманбетовдун сөзүнө жазылган Ким билет? аттуу ырды ырдап чыккан. Жарышка 20 өлкөнүн ырчылары катышкандыгы эле бул Долбоордун алымдуулугун айтып турат. Түрквизион-2015те экинчи орунга казакстандык, үчүнчү орунга түркиялык ырчы татыктуу болду. Kim Bili şarkısıyla Kırgızistanlı sanatçı Jiydeş Idırısova nın birinci olduğu yarışmada, Kazakistan ikinci, Türkiye üçüncü oldu. Türkvizyon Şarkı Yarışması nın ikincisi 2014 yılında 2014 Türk Dünyası Kültür Başkenti Kazan da, birincisi ise 2013 yılında 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Eskişehir de gerçekleştirdi. Жаш эстрадалык ырчылардын Түрквизион тележарышы 2014-жылы Татарстандын Казань шаарында, 2013-жылы Түркиянын Ескишехир шаарында өткөн

122 Türksoy Ödülleri ve Kutlamaları MASTERCLASS DÜZENLEDİ ТҮРКСОЙ сыйлыктары жана куттуктоолору ТҮРКСОЙдун эл аралык деңгээлде берилүүчү эки чоң сыйлыгы бар «Түрк дүйнөсүнүн санатчысы» ордени жана ТҮРКСОЙдун Алтын медалы. TÜRKSOY un uluslararası düzeyde 2 büyük ödülü bulunmaktadır. Bunların birincisi, Türk Dünyası Sanatçısı nişanı, ikincisi ise TÜRKSOY Altın Madalyası dır жылы композитор, Кыргыз эл артиси, Мамлекеттик Токтогул сыйлыгынын ээси Муратбек Бегалиев «Түрк дүйнөсүнүн санатчысы» ордени менен сыйланган. Орденге композитор бийик чабыттагы музыкалык чыгармалары жана Кыргызстанда улуттук консерваторияны түзүп-түптөгөндүгү, өнүктүргөндүгү үчүн татыктуу болгон. Türk Dünyası Sanatçısı nişanına, TÜRKSOY tarafından 2015 yılında başarılı eserleri ve Kırgız Millî Konservatuarı'ndaki hizmetleri için Kırgız bestekâr, Kırgızistan Halk Sanatçısı ve Toktogul Satılganov Devlet Ödülü Sahibi Muratbek Begaliyev layık görüldü. Ал эми ТҮРКСОЙдун Алтын медалы2016-жылы атактуу опера ырчысы, Кыргыз ССРинин жана СССРдин эл артиси Кайыргүл Сартпаевага чыгармачылык байсалдуу жолунда классикаларды жеткире аткаргандыгы, опералык исскуствону өнүктүрүүгө кошкон өзгөчө салымы үчүн берилди. *** Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙдун атынан мааракелерде түрк дүйнөсүнүн атактуу өнөр адамдарын жана мекемелерди куттуктоо салты уланып келет. Буга чейин: 242 TÜRKSOY un Türk Dünyası Sanatçısı nişanına ilk olarak, ünlü bestekâr, Azerbaycan Halk Sanatçısı, Eski Kültür Bakanı ve TÜRKSOY un ilk Genel Sekreteri Polat Bülbüloğlu layık görülmüştü. İkinci olarak Kırgız bestekâr Muratbek Begaliyev layık görüldü. TÜRKSOY Altın Madalyası na, 2016 yılında dünya klasik eserlerini başarıyla icra ettiği ve opera sanatını geliştirme yolunda yapmış olduğu hizmetleri sebebiyle operacı, SSCB ve Kırgızistan Halk Sanatçısı Kayırgül Sartbayeva layık görüldü. *** 243

123 жылы Бишкекте өткөн салтанатта Кыргыз эл акыны, Кыргыз Республикасынын Баатыры Сооронбай Жусуевдин 90 жаш мааракеси менен ТҮРКСОЙдун атынан барып ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов куттуктады. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) tarafından geleneksel olarak her sene Türk kültür ve sanatını geliştirme yolunda hizmet etmiş değerli şahsiyet ve kurumlar için kutlama törenleri düzenlenmektedir. Örneğin: жылы Бишкекте өткөн салтанатта композитор, Кыргыз эл артиси, Мамлекеттик Токтогул сыйлыгынын ээси Муратбек Бегалиевди 60 жаш мааракеси менен ТҮРКСОЙдун атынан барып ТҮРКСОЙ Баш катчысынын орун басары Фырат Пурташ куттуктады. -Kırgızistan Halk Sanatçısı ve Kırgız Cumhuriyeti nin Kahramanı Sooronbay Cusuyev in Doğumunun 90. Yıldönümü (2015) жылы Бишкекте өткөн салтанатта Мураталы Куреңкеев атындагы музыкалык окуу жайынын 75 жылдык мааракеси менен ТҮРКСОЙдун атынан барып Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев куттуктады жылы Бишкекте өткөн салтанатта комузчу, Кыргыз эл артиси, СССРдин эл артиси Самара Токтакунованы 70 жаш мааракеси менен ТҮРКСОЙдун атынан барып Кыргыз Республикасынын ТҮРКСОЙдогу өкүлү Кожогелди Кулуев куттуктады жылы Бишкекте Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясында өткөн салтанатта атактуу опера ырчысы, Кыргыз эл артиси, СССРдин эл артиси Кайыргүл Сартбаеваны 80 жаш мааракеси менен ТҮРКСОЙдун атынан барып ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов куттуктады Kırgızistan Halk Sanatçısı ve Toktogul Satılganov Devlet Ödülü Sahibi Muratbek Begaliyev in Doğumunun 60. Yıldönümü (2015), -Muratalı Kerenkeyev Müzik Okulunun Kuruluşunun 75. Yıldönümü (2015), -Komuzcu, SSCB ve Kırgızistan Halk Sanatçısı Samara Toktokunova nın Doğumunun 70. Yıldönümü (2015), -Kalıy Moldobasanov Kırgız Millî Konservatuarı nda gerçekleşen ünlü operacı, SSCB ve Kırgızistan Halk Sanatçısı Kayırgül Sartbayeva nın Doğumunun 80.Yıldönümü (2016) Söz konusu kutlamalar, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş ve TÜRKSOY Kırgızistan Ülke Temsilcisi Kojogeldi Kuluyev in katılımlarıyla gerçekleşti. 245

124 Кыргыз эл акыны Омор Султановдун 80 жаш мааракеси Түркияда белгиленди Түркиядагы Евразия жазуучулар бирлигинин чакыруусу менен Түркияга келген Кыргыз эл акыны Омор Султановдун 80 жаш мааракеси 2015-жылдын 7-декабрь күнү ТҮРКСОЙдун жыйындар залында адабий-музыкалуу кече катары өттү. Акынды Евразия жазуучулар бирлигинин төрагасы Якуп Өмароглу, ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов, Кыргыз Республикасынын Түркиядагы элчиси Ибрагим Жунусов куттуктап сөз сүйлөштү. Kırgızistan Halk Şairi Omor Sultanov un 80. Yıldönümü, 07 Aralık 2015 tarihinde TÜRKSOY Genel Sekreterliği nde kutlandı. TÜRKSOY, Avrasya Yazarlar Birliği ve Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği iş birliğiyle düzenlenen törende TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsein Kaseinov, Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu ve Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov açılış konuşmalarını gerçekleştirerek şaire duygu dolu dilek mesajlarını iletti. Ибрагим Жунусов Омор Султановду азыркы түрк дүйнөсүнүн акындарынын эле аксакалы эмес, ашыктарынын, мажнундарынын да аксакалы деп атады анын сүйүү ырларына айрыкча баа берип. Büyükelçi İbragim Cunusov, Omor Sultonov un Kırgız edebiyatı için önemine değinerek kendisinin şiirleri ile nesillerin aşık olduğunu, hüzünlendiğini, Türk Dünyası'nın ak sakalı olarak Sultanov un okuyucularına her daim ilham verdiğini dile getirdi. Омор Султановдун акындык чыгармачылыгынын артыкчылыктары тууралу түндүк-кипрлик атактуу жазуучу Исмаил Бозкурт, гагауз жазуучусу Тодур Занет, кыргыз акын-жазуучулары Кожогелди Кулуев, Айдарбек Сарманбетов, түрк адабиятчысы жана котормочусу Ибрагим Түркхан кенен айтып беришти. Эң негизгиси, салтанатта Евразия жазуучулар союзу бир жыл мурда жарыялаган «Омор Султанов 2015-жылдагы Түрк дүйнөсүнүн адабият адамы» сыйлыгы кол чабуулардын коштоосунда тапшырылды. 246 Kırgız Halk Şairi Omor Sultanov un Doğumunun 80. Yıldönümü Türkiye de Kutlandı Tören sırasında söz alan KKTC yazarı İsmail Bozkurt, Gagavuz yazarı Todur Zanet, Kırgız şair ve yazarı Kojogeldi Kuluyev, Ayderbek Sarmanbetov, Türk edebiyatçısı ve tercüman İbrahim Türkhan, Omor Sultanov un şiir sanatındaki özelliğinden bahsetti. Ardından ödül törenine geçildi. 247

125 Акындын ырларына жазылган айрым обондор таланттуу обончу жана аткаруучу Абидин Темиров тарабынан аткарылды. Омор Султанов өз сөзүндө Евразия жазуучулар бирлиги менен ТҮРКСОЙдун өнөктөштүгүн адабият урматына жасалган албан аракет катары баалап келип: «80 жаштан коркпош керек экен, деди. Мен силердин сөздөрдү, мактоолорду аванс катары кабыл алып жатам. Ашыктык ырларын чындап эми жазсамбы деп жатам. Жаштарды сүйүүгө чындап эми тарбияласамбы деп жатам...» Мааракелик жыйында Омор Султановдун Евразия жазуучулар бирлигинин жардамы менен түрк тилинде жарык көргөн «Yorgunluk Şiirleri» («Чарчоонун ырлары») аттуу поэтикалык жана «Ak Yol» («Ак жол») аттуу прозалык китептери окурмандарга автордун кол тамгасы менен таркатылды. 248 Avrasya Yazarlar Birliği tarafından 2015 Türk Dünyası'nda Yılın Edebiyat Adamı ödülüne layık görülen Omor Sultanov un ödülünü Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu takdim etti. Ödül töreninden sonra şairin şiirlerinden bestelenmiş besteler, genç sanatçı Abidin Temirov tarafından seslendirildi. Alkışlar eşliğinde kürsüye çıkan Omor Sultanov, Avrasya Yazarlar Birliği ve TÜRKSOY iş birliğiyle edebiyat alanında büyük çalışmalar yapıldığını dile getirerek 80 yaştan korkmamak gerekiyormuş. Ben sizlerin övgü dolu konuşmalarınızı ödünç olarak alıyorum. Aşk şiirlerimi daha yeni kaleme alacağım ve gençlerimizi aşk yoluna daha yeni davet edeceğim. dedi. Kutlama, Omor Sultanov un Avrasya Yazarlar Birliği tarafından Türkçe yayınlanan Yorgunluğun 100. Şiiri ve Ak Yol kitabının imza töreni ile sona erdi. 249

126 ТҮРКСОЙ Кыргызстанда «Коркут-Ата» спектаклин койдурууда Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ Токтоболот Абдымомунов атындагы Кыргыз улуттук академиялык драма театрында «Коркут-Ата» спектаклин даярдатууда. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Toktobolot Abdımomunov Kırgız Millî Akademik Dram Tiyatrosu nda Korkut-Ata oyunun hazırlıklarına başladı. «Коркут-Ата» дастаны түрк элдеринин байыркы орток тарыхын, салтсанаасын, турмуш-тиричилигин, көркөм сөз өнөрүн тааныта турган этнографиялык чыгарма, эпикалык мурас. Коркут-Ата өзү 8-кылымда Сыр-Дарыя боюнда жашаган даанышман, акын, күүчү, баатыр. КоркутАта боюнча азербайжан эли да, түрк эли да, түркмөн эли да, казак эли да мыкты билишет жана Коркут-Атаны өзгөчө сыймык тутушат. Андыктан, бардык жанрларда чыгармалары бар. Dede Korkut Destanı, Türk halklarının ortak tarihini, örf ve âdetini, yaşam şeklini, sözlü edebiyatını anlatan etnografik eserdir. Aynı zamanda Türk halklarının en değerli kahramanlık miraslarından biridir. Dede Korkut, 8. yy da Sır Derya nın kenarında yaşayan ozan, düşünür ve kahramandır. Тилекке каршы Коркут-Атаны кыргыздар андай деңгээлде биле беришпейт, барктай беришпейт. ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев менен жолугушканда Президент да ушул туурасында кеп салганы бар. 250 Korkut-Ata Oyunu Kırgızistan da Sahnelenecek MASTERCLASS DÜZENLEDİ Dede Korkut, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Türkiye de çok bilinir ve bu ülkelerin aynı zamanda gurur kaynağıdır. Fakat Kırgızlar, Dede Korkut u pek bilmezler. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev da, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ile görüşmesinde Kaseinov a bu konudan bahsetti. 251

127

128 Аталган өксүктү толтуруу максатында ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеинов Кыргызстанда Коркут-Ата боюнча драма жаздыруу жана спектакль койдуруу демилгеси менен чыкты. Сураныч боюнча, драматург Кайрат Иманалиев узак убакытта «Коркут-Ата» аттуу притча-фантазиясын жазып бүтүрдү. Анан ТҮРКСОЙ аны койдуруу сунушу менен Токтоболот Абдымомунов атындагы Кыргыз улуттук академиялык драма театрынын деректири Темирлан Сманбековго жана театр жамаатына кайрылды. Сунуш колдоо тапты. Спектаклдин бардык чыгымдары ТҮРКСОЙ тарабынан төлөнүүдө. Учурда театрдын чыгармачыл жамааты «Коркут-Ата» спектаклин даярдоого кызуу киришкен кези. Режиссерлук милдетти театрдын көркөм жетекчиси Марат Козукеев өзү аткарууда. Сүрөтчүсү Бакыт Тилекматов, музыкалаштырган Абдыбакас Осмонов. Ролдорду аткарууга Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артистери Темирлан Сманбеков, Шайгүл Алсейитова, Калича Сейдалиева, артистер Калык Акматов, Адыл Болорбек уулу жана башкалар тартылышкан. Bunun üzerine TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kayran İmanaliyev tarafından kaleme alınınan, Dede Korkut un hayatını konu alan Korkut-Ata oyununun sahnelenmesine karar verdi. Daha sonra Kaseinov, Korkut-Ata oyunun sahnelenmesi için Toktobolot Abdımomunov Kırgız Millî Akademik Dram Tiyatrosu müdürü Temirlan Smanbekov a ile görüştü. Görüşme çok olumlu geçti. Oyunun bütün masrafları TÜRKSOY Genel Sekreterliği tarafından karşılanacak. Şu an Kırgız Millî Akademik Dram Tiyatrosu sanatçıları sıkı bir hazırlık içinde. Yönetmenliğini Marat Kozukeyev üstlendiği Korkut-Ata oyununun ekibinde: Ressam - Bakıt Tilekmatov, müzikleştiren Abdıbakas Osmanov, başrollerde Şaygül Alseyitova, Kaliça Seydaliyeva, Kalık Akmatov, Adıl Bolorbek uulu vd. yer almaktadır. Oyun, çok yakında Toktobolot Abdımomunov Kırgız Millî Akademik Dram Tiyatrosu nda seyircilerle buluşacak. Спектакль жакында өз көрүүчүлөрүн тапмакчы

129 ТҮРКСОЙ КЫРГЫЗСТАН ТҮРКСОЙ ЖАРЫЯЛАГАН ЭҢ СОҢКУ КИТЕПТЕР TÜRKSOY - KIRGIZİSTAN TÜRKSOY UN YAYINLADIĞI SON KİTAPLAR

130 Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri Казактын даңазалуу акыны Олжас Сулейменовдун 80 жаш мааракесинин урматына 2016-жылы ТҮРКСОЙ «Türk Dillerinde Olcas Suleymenov un Şiirleri» («Олжас Сулейменовдун ырлары түрк тилдеринде») аттуу китеп чыгарды. Büyük Kazak yazarı Olcas Süleymenov un doğumunun 80. yıldönümüne ithafen 2016 yılında TÜRKSOY, Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri başlıklı kitap yayınladı. Китеп акындын азербайжан, башкурт, казак, кыргыз, кумык, өзбек, татар, тыва, түрк, уйгур он тилдеги котормолорун кучагына камтыйт. Kitapta, şairin Azerbaycan, Başkurt, Kazak, Kırgız, Kumık, Özbek, Tatar, Tıva, Uygur ve Türkiye Türkçesine aktarılmış seçme şiirleri yer almakta. Кыргыз тилиндеги котормолорду ар мезгилдерде кыргыз акындары Сооронбай Жусуев, Жолон Мамытов, Нурпаис Жаркынбай, Бактыгүл Чотурова жана Жедигер Саалай түп нускадан орус тилинен которушкан. Kırgız Türkçesideki şiirlerini farklı dönemlerde, Sooronbay Cusuyev, Colon Mamıtov, Nurpais Carkınbay, Baktıgül Çoturova ve Cediger Saalay Rusça'dan tercüme etti. Китеп ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун, ошондой эле Казакстан Республикасынын Түркия Республикасындагы элчиси Жансейит Түймөбаевдин түрк тилинде жазылган баш сөздөрү менен чыккан. Kitabın ön sözü, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Kazakistan ın Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev tarafından kaleme alındı. Түрк маданияты эл аралык уюму ТҮРКСОЙ жана Казакстан Республикасынын Түркия Республикасындагы элчилиги Олжас Сулейменовдун 80 жаш мааракесине арналган иш-чараларды 2016-жылы Түркиянын Эрзурум, Байбурт, Анкара шаарларында уюштурду. Олжас Сулейменовдун түрк тилиндеги биринчи китеби 1976-жылы Үлкү Тамер деген калемгердин которуусунда «Fiziğin Duası» («Физиктин дубасы») деген ат менен жарык көргөн экен. Азыркы китеби 40 жылдан кийин Түркияда чыккан экинчи басылма. 258 Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri MASTERCLASS DÜZENLEDİ Türk Dillerinde Olcas Süleymenov un Şiirleri kitabı, 1976 yılında Ülkü Tamer tarafından ilk defa Türkiye Türkçesiyle yayınlanan Fiziğin Duası isimli kitabından 40 sene sonra Olcas Süleymenov un Türkiye de yayınlanan ikinci kitabı oldu. TÜRKSOY ve Kazakistan ın Ankara Büyükelçiliği iş birliğiyle 2016 yılında düzenlenen Olcas Süleymanov un 80. Yıldönümü, Türkiye nin Erzurum, Bayburt ve Ankara şehirlerinde coşkuyla kutlandı. 259

131 Бексултан Жакиевдин драмалары түрк тилинде 260 Kırgız Oyun Yazarı Beksultan Cakiyev in Oyunları Türkiye Türkçesinde Yayınlandı Masterclass Düzenledi Кыргыз Республикасынын Баатыры, Кыргыз эл жазуучусу, Мамлекеттик Токтогул сыйлыгынын ээси Бексултан Жакиевдин 80 жаш мааракесинин урматына ТҮРКСОЙ драматургдун «Yaydan Çıkan Nağmeler» («Саадак какты») деген китебин түрк тилинде жарыкка чыгарды. Kırgız Cumhuriyeti nin Kahramanı, Kırgız Halk Yazarı ve Toktogul Satılganov Devlet Ödülü Sahibi Beksultan Cakiyev in doğumunun 80.yıldönümüne ithafen TÜRKSOY, yazarın Saadak Katı (Yaydan Çıkan Nağmeler) kitabı Türkiye Türkçesinde yayınladı. Китепте кыргыз окурмандарына кеңири тааныш, бир канча жолу спектакль болуп коюлган жана коюлуп жаткан Бексултан Жакиевдин «Саадак какты», «Жүрөлүчү жүрөк оорутпай», «Улуу Үркүндө» драмалары орун алган. Kitabın içeriğinde, Kırgız okuyucuların yakından bildiği Saadak Katı (Yaydan Çıkan Nağmeler), Cürölüçü Cürök Orutpay (Kalp Kırmayalım), Uluu Ürkünde (Yurtsuz Kalan Halk) isimli eserler yer almaktadır. Аларды Түркияда иштеген илим доктору Калмамат Куламшаев кыргыз тилинен түрк тилине которгон. Бишкектеги Кыргызтүрк «Манас» университетинин профессору Бурханеттин Чакыжы редакциялап чыккан. Dr. Kalmamat Kulamşayev in tarafından Türkiye Türkçesine aktarılan kitabın editörlüğünü, Türkiye-Kırgızistan Manas Üniversitesi Türkçe Okutmanı Prof. Dr. Burhaneddin Çakıcı yaptı. Улуттун улуу рухун сезип-кармап жашагандан артык олжо жок экендигин осуяттаган, үй-бүлөлүү уулу болгонуна карабастан, карылар үйүнө кетүүгө аргасыз болгон кыргыз аксакалынын психологиялык чалкеш жагдайын (азыркы заман көйгөйүн) Milletin ruhunu, geniş ailesi olmasına rağmen huzur evinde kalmak zorunda kalan Kırgız aksakalının psikolojisini ve 1916 Kırgız İsyanın daki öfkeleri ele alan Cakiyev in 3 eserine, Türkiyeli okurlar kayıtsız kalmayacaktır. 261

132 чечмелеген, ошондой эле Улуу Үркүндүн сары зил сабактарын айкын көрсөткөн Жакиевдин үч драмасы Түркия окурмандарын эч качан кайдыгер калтырбайт деген ишеним бар. Китеп ТҮРКСОЙ Баш катчысы Дүйсен Касеиновдун «21 жашында классика жазган кыргыз драматургу» аттуу түрк тилиндеги баш сөзү менен чыкты. Бурханеттин Чакыжынын драмалар боюнча түрк окурмандарына берген кыскача багыттамасы да кирди. ТҮРКСОЙдун сунушу менен Түркияда чыгуучу «Kardeş Kalemler» журналы Бексултан Жакиевдин ушул китептеги «Yurtsuz Kalan Halk»(«Улуу Үркүндө») драмасын 2016-жылдын июнь айындагы санында баскан. Демек, удулу келип, улуттарды кызыктырган темадан кыя өткөн эмес. Kitap TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov un 21 Yaşında Dünya Klasiği Yaratan Kırgız Oyun Yazarı başlıklı ön sözüyle yayınlandı. Ayrıca kitapta, Prof. Dr. Burhaneddin Çakıcı nın Beksultan Cakiyev in eserleriyle ilgili görüşlerine de yer verildi. Cakiyev in Uluu Ürkündö (Yurtsuz Kalan Halk) eseri, TÜRKSOY un teklifiyle Kardeş Kalemler dergisinin Temmuz 2016 sayısında yayınlandı. Yaydan Çıkan Nağmeler kitabı, daha yeni yayınlandığı için tanıtımı henüz yapılmadı. Bu kitap Beksultan Cakiyev in Türkiye Türkçesinde yayınlanan ilk kitabıdır. Китеп жаңы эле жарык көргөндүктөн, жүзачар аземдерин өткөрүү али алдыда. «Yaydan Çıkan Nağmeler» Бексултан Жакиевдин түрк тилинде чыккан алгачкы китеби болуп саналат