BİR İŞLETMENİN TEDARİKÇİ DEĞERLENDİRME VE SEÇİM PROBLEMİNİN ÇÖZÜMÜNDE AAS VE VIKOR YÖNTEMLERİNİN KULLANILMASI

Transkript

1 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural BİR İŞLETMENİN TEDARİKÇİ DEĞERLENDİRME VE SEÇİM PROBLEMİNİN ÇÖZÜMÜNDE AAS VE VIKOR YÖNTEMLERİNİN KULLANILMASI İmre Ferah GÖKTÜRK 1, Avni Yücel ERYILMAZ 2, Bahadır YÖRÜR 1, Yıldız YULUĞKURAL 1 1 Kocaeli Üniversitesi, Mühendisli Faültesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Kocaeli, gferah@gmailcom, bayorur@ocaeliedutr, yildizyulugural@ocaeliedutr 2 Haliç Üniversitesi, Mühendisli Faültesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bomonti, Şişli/İstanbul, avnieryilmaz@halicedutr Geliş Tarihi: Kabul Tarihi: ÖZET Tedariçi değerlendirme ve seçim problemi, işletmelerin ileriye dönü planlarının gerçeleştirilmesi açısından önem taşımatadır Tedari zinciri yönetimindei bu önemli sorunun üstesinden gelme ise işletmelere önemli ölçüde reabet avantaı sağlamatadır Ço riterli bir arar verme problemi olan tedariçi değerlendirme ve seçim problemi, günümüze adar ço sayıda değişi yöntem ve yalaşımların ullanılmasıyla çözülmeye çalışılmıştır Bu çalışmanın amacı, VIKOR yöntemi ullanımı ile, maine imalatı gerçeleştiren bir işletmenin 14 tedariçisi arasında bir değerlendirme ve sıralama gerçeleştirmetir VIKOR yönteminin çözümünde önemli bir rol oynayan değerlendirme riterlerinin ağırlılandırılmasında, riterlerin arşılılı etileşim içermesinden dolayı Analiti Ağ Süreci (AAS) yönteminden yararlanılmıştır Uzlaşı çözümün elde edilmesinde diate alınan masimum grup faydasının farlı değerleri için ayrı ayrı VIKOR çözümleri elde edilmiş ve sonuçlar yorumlanmıştır Anahtar Kelimeler: Tedariçi Değerlendirme ve Seçimi, Analiti Ağ Süreci (AAS) Yöntemi, VIKOR Yöntemi USAGE OF ANP AND VIKOR METHODS FOR SUPPLIER ASSESSMENT AND SELECTION PROBLEM OF A COMPANY ABSTRACT Supplier assessment and selection problem is an important milestone to perform business plan for a company Therefore, to solve this important problem in supply chain management brings competitiveness to the company Supplier assessment and selection problem based on multi criteria decision maing problem is tried to solve by numerous different method and approaches until today The aim of this study is to order and evaluate 14 suppliers of a machine manufacturer company by using VIKOR method Analytic Networ Process (ANP) method was used due to the interactions among criteria which has an important role to weight evaluation criteria in VIKOR method VIKOR solutions are obtained for the different values of the maximum group utility which has taen into consideration to have a compromise solution, and results are interpreted Keywords: Supplier Evaluation and Selection, Analytic Networ Process (ANP), VlseKriteriumsa Optimizacia I Kompromisno Resene (VIKOR) Method 1 GİRİŞ Pe ço işletme için üretim ve loisti planlama faaliyetlerinde i en önemli bileşenlerden birisi tedariçi değerlendirme ve seçim sürecidir Tedariçi seçiminin doğru şeilde yapılamaması, işletmeleri finansal ve operasyonel açıdan sııntıya soabilmele birlite, işletmenin yer aldığı tedari zinciri/zincirlerinde de çeşitli 61

2 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural boyutlarda problemlerin yaşanmasına sebebiyet vermetedir Tedariçi seçiminin doğru bir şeilde gerçeleştirilmesi ise; satın alma maliyetlerinde düşüş sağlaren, reabet gücünün ve tedari zinciri içerisinde yer alan son ullanıcı memnuniyetinin de artışına iman tanımatadır[1] Günümüz şartlarında işletmeler birlite çalışabilme imanı bulduları ço sayıda tedariçi ile arşılaşabilmetedirler Bu durum ise, reabetin yoğun yaşandığı günümüz dünyasında, işletmeler açısından tedariçi değerlendirme ve seçim problemini daha önemli hale getirmetedir Tedariçi değerlendirme alanında gerçeleştirilen il çalışmalar incelendiğinde, arar verme sürecinde finansal ölçelerin ön planda tutulduğu diat çemete, daha sonra ise değerlendirme sürecine ço sayıda değerlendirme riterinin dahil edildiği görülmetedir Tedariçi değerlendirme ve seçimi problemi, sayısal ve sayısal olmayan pe ço fatörü bir arada barındırabilen, armaşı ço riterli bir arar verme problemi olara nitelendirilmetedir[2, 3] Dolayısıyla bu tür bir problemin sistemati olara değerlendirilmesi doğru çözümler üretebilme açısından önem taşımatadır[4] Tedariçi değerlendirme ve seçimi problemlerinin çözümlenmesinde günümüze gelinceye adar birço değişi yalaşım ullanılmıştır Bu yöntemler arasında ümeleme analizi[5], vaa esaslı nedenselli (CBR)[6, 7], toplam maliyet modelleri[8], matemati programlama modelleri[9-11], istatistisel modeller[12, 13], yapay zea esaslı yöntemler[14, 15] ve ço riterli arar verme yöntemleri[16-19] sayılabilmetedir[20] Ayrıca ço riterli arar verme yöntemlerinin entegrasyonu sağlanara oluşturulmuş çözümlerde literatürde yer almatadır[21-23] Bu çalışmada maine imalatı gerçeleştiren bir işletmenin üretim esnasında ullandığı bir yarı mamulü temin ettiği tedariçileri arasında değerlendirme yapma amacıyla entegre bir çözüm metodoloisi ullanılmıştır Metodoloi Analiti Ağ Süreci (AAS) ve VIKOR (Vise Kriteriumsa Optimizacia I Kompromisno Resene) yöntemlerinin entegrasyonuna dayanmatadır VIKOR yöntemi birbirleriyle çelişen riterler esasına dayalı olara mevcut alternatifler arasında uzlaşı bir çözüm bulmayı amaçlayan bir yalaşımdır[24] Yöntemin ullanılmasında her bir riterin, çözüm içerisindei önem derecesini ortaya oyan, ağırlığı eşit abul edilebileceği gibi, Analiti Hiyerarşi Süreci (AHS) veya AAS gibi ço riterli arar verme yöntemlerinden elde edilebilece ağırlılar da çözüm için ullanılabilir Çalışmada, mevcut arar problemi için ortaya onan değerlendirme riterlerinin birbiri ile çelişen yapıda olması nedeniyle problemin çözümünde VIKOR yöntemi, riter ağırlılarının belirlenmesinde ise model yapısının hiyerarşi bir yapıda modellenememesinden ve arşılılı etileşimlerden dolayı AAS yönteminin ullanılmasına arar verilmiştir Mevcut literatür incelendiğinde; VIKOR yönteminin değişi alanlarda ve değişi ço riterli arar verme yöntemlerinin entegrasyonu ile ullanıldığı görülmetedir Tsai ve diğerleri tarafından, Tayvan ulusal parı için bir web sitesinin oluşturulması amacıyla önerilen web sitesi alternatiflerinin değerlendirildiği bir çalışma gerçeleştirmiştir[25] Bu çalışmada değerlendirme riterleri arasındai ilişi yapısının ortaya onması amacıyla DEMATEL (Decision maing trial and evaluation laboratory) yönteminden yararlanılmış, belirlenen değerlendirme riterlerinin ağırlılarının hesaplanmasında AAS yöntemi ullanılmış ve alternatiflerin sıralanması VIKOR yöntemi ile gerçeleştirilmiştir Liou ve Chuang tarafından gerçeleştirilen diğer bir çalışma; Tsai ve diğerleri tarafından ortaya onan çözüm yalaşımının hava yolu endüstrisinde dış ayna ullanımının değerlendirilmesi problemine uygulandığı görülmetedir[26] Ho ve diğerleri; sermaye varlıları fiyatlandırma modeli esasına dayalı portföy seçimi probleminin çözümünde DEMATEL, AAS ve VIKOR yöntemleri entegrasyonundan faydalanmışlardır[27] Diğer bir çalışma Wu ve diğerleri tarafından Tayvan dai üç üniversitenin eğitim merezlerinin BSC (Balanced scorecard) yöntemi ile değerlendirilmesine yöneli olara DEMATEL, AAS ve VIKOR yöntemleri entegrasyonunu ullanmışlardır[28] Bu çalışmada da AAS yönteminden yine riter ağırlılarının tespit edilmesinde yararlanılmıştır Bayal gerçeleştirdiği çalışmasında banacılı setöründei gerçe bir uygulamayı ele almıştır Çalışmanın amacı, en iyiden en ötüye doğru bir sıralama yapara sınava atılan adaylar arasından en iyi alternatifleri belirlemetir Sınav bölümlerinin ağırlılarının belirlenmesinde AHS ve Entropy yöntemlerinden yararlanılmıştır Adayların sıralanması amacıyla ise hesaplanan her bir ağırlı tipi için VIKOR ve TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) yöntemleri dönüşümlü olara ullanılmıştır[29] Lixin ve diğerleri tarafından loisti setöründe gerçeleştirilen bir diğer çalışmada, loisti servis sağlayıcıları arasındai sıralama VIKOR yöntemi ullanılara 62

3 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural gerçeleştirilmiştir Çalışmada VIKOR yönteminde ullanılan riterlerin ağırlılandırılması AAS yöntemi ullanılara sağlanmıştır[30] Mevcut literatür örnelerinden görüleceği üzere VIKOR yöntemi değişi yöntemlerin entegrasyonu ile birlite ullanılmıştır Ayrıca riter ağırlılarının belirlenmesinde de; riter ağırlılarının eşit abul edilmesinden, entropy, AHS, AAS gibi ço riterli arar verme yöntemlerinden yararlanılmıştır Özellile tedariçi seçimi onusunda yapılan çalışmalar incelendiğinde, Dicson (1966) tarafından öne sürülen ve genellile lasi anlamda abul görmüş olan riterlerin ullanıldığı görülmetedir[31] Bu çalışmada, arar probleminin daha iyi temsil edilebilmesi amacıyla lasi alt riterler yerine çalışmanın gerçeleştirildiği firmanın yapısına uygun, mevcut verilerden türetilmiş sayısal değer alabilen alt riterler ullanılmıştır Çalışmanın iinci aşamasında çözüm amaçlı ullanılan metodoloiye ait teori bilgiler sunulmuştur Önerilen yalaşımın uygulaması üçüncü bölümde ve uygulamaya ait sonuç ve değerlendirmeler ise dördüncü bölümde yer almatadır 2 METODOLOJİ 21 Analiti Ağ Süreci (AAS) Yöntemi Analiti Ağ Süreci (AAS) yöntemi, Saaty nin[32] önerdiği ço ölçütlü bir arar verme teniği olan AHS nin genişletilmiş ve daha genel formda verilmiş bir şelidir[33] Her ii yöntem de iili arşılaştırma esasına dayanmatadır AHS arar problemini hiyerarşi bir yapıda modelleren, AAS yapılar arasındai esin hiyerarşiyi aldırara AHS yi genelleştirir[34, 35] AHS nin önemli bir abulü, hiyerarşidei elemanların birbirinden bağımsız olduğudur Karar problemleri; yapıdai bileşenler arasında armaşı bağımlılılar, arşılılı etileşimler ya da geri bildirimleri içerdiğinde hiyerarşi biçimde modellenemezler AAS yöntemi bu türden problemlerin çözümünde olaylıla ullanılabilmete ve armaşı arar durumlarının daha doğru bir şeilde modellenebildiği bir yalaşım olara öne çımatadır[33] AAS yönteminin çözüm süreci aşağıdai temel adımlarla açılanabilmetedir[33, 36, 37]: Adım 1: Model geliştirme ve problemin yapılandırılması Karar problemi açıça ortaya onmalı ve bileşenler arası etileşimler belirlenere problemin yapısına uygun bir modele dönüştürülmelidir Söz onusu yapının oluşturulması sırasında ise beyin fırtınası ya da diğer uygun yöntemlerin ullanımı vasıtasıyla uzmanlardan elde edilen görüşlere başvurulmatadır Adım 2: İili arşılaştırma matrisleri ve önceli vetörleri Varlılara anlamlı büyülüler atamanın te yolu onları başa varlılarla ilişilendirere arşılaştırmatır[33] AHS ve AAS'de bu amaçla gerçeleştirilen işleme iili arşılaştırma adı verilmetedir İili arşılaştırma, elemanların bağlı olduları riterlere ne düzeyde atı sağladılarıyla ilgili verileri sağlama için bilgi ve tecrübeye dayanan yargıların ortaya onmasıdır Bileşenlerin göreli önem değerlerinin ortaya onmasında ullanılan iili arşılaştırmalar, Saaty tarafından önerilen 1-9 salasına göre gerçeleştirilmetedir[38] Böylelile bir yerel önceli vetörü, formül (1) in ullanımı vasıtasıyla birbirleri ile ilişili elemanların göreli önemlerinin bir tahmini olara elde edilebilmetedir Bu eşitlite A iili ıyaslamalar matrisi, w öz vetör ve max λ ise en büyü öz değerdir A w = λ w (1) max AHS ve AAS ile problem çözümünde ullanılan iili ıyaslama işlemlerinde yargıların tutarlı olması çözümün doğruluğu açısından önemlidir İili arşılaştırma matrisleri yapılıren her bir matrisin tutarlılığı ontrol edilir Tutarsızlı indesi 0,10 dan üçü çıarsa matris tutarlı abul edilere işlemlere devam edilir, asi durumda ise bileşenler arası iili arşılaştırmaların terar gözden geçirilmesi gereir Adım 3: Ağırlılandırılmamış süpermatris Geri bildirimli sistemlerde üstünlü durumlarını belirlemede bileşenler ve elemanlar arasındai tüm etileşimlerin hesaplamaya dahil edilmesi için süpermatris yöntemi geliştirilmiştir Süpermatris, genel olara ağ yapısında mümün olan tüm iili arşılaştırmalar sonucu elde edilmiş olan üstünlü vetörlerinden oluşan bir are matristir C N ler ağ yapısındai bileşenler e Nn ler bileşenlerin elemanları W i ler üstünlü vetörlerinden oluşan blo matrisler olma üzere bir süpermatris Şeil 1 de gösterilmetedir 63

4 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural e 11 e11 e 12 C1 e 1n1 e 21 e 22 W = C2 e2n 2 en1 C n en 2 enun e 12 C C 1 2 e1 n e21 e22 e2 n en 1 e 1 2 N2 W W W N1 W W W N 2 Şeil 1 Süpermatris [33] CN enn N W1 N W 2N WNN Adım 4: Ağırlılandırılmış süpermatrise dönüştürme Oluşturulan süpermatris üzerinde çözüme yöneli işlemlerin yapılabilmesi için matrisin stoasti olması zorunluluğu bulunmatadır[33] Bir bileşendei elemanların birbirleriyle ve başa bileşenlerdei elemanlarla arşılaştırılmaları sonucunda ortaya çıan özvetör değerleri süpermatrise yerleştirildiğinde elde edilen matris stoasti olmayabilmetedir Bu durumda süpermatrisin ağırlılandırılması yoluyla sütun toplamlarının 1 e eşit olmasının sağlanması geremetedir Elde edilen bu yeni süpermatrise ağırlılandırılmış süpermatris denilmetedir Adım 5: Limit süpermatrisin elde edilmesi ve nihai çözüme ulaşma Elemanların birbiri üzerindei uzun dönemli nispi etileri süpermatrisin satır ve sütunları durağanlaşana adar yüse bir uvveti alınara belirlenmetedir Oluşturulan bu yeni matrise limit süpermatris adı verilmetedir Limit süpermatristei her sütunun normalleştirilmesiyle alternatiflere ilişin son önceliler elde edilmete ve en yüse önem ağırlığına sahip olan alternatif en iyi alternatif olara seçilmetedir 22 VIKOR Yöntemi Gerçe yaşam problemlerinin pe çoğunda birbirleriyle çelişili ve farlı ölçelerde ölçülebilen riterler bulunabilmetedir Bu tür arar problemlerinin çözümünde tüm riterleri eş zamanlı olara çözüme dahil edebilme her zaman mümün olamamatadır VIKOR yöntemi, çelişili ve birbirleriyle çelişen riterler ile ço riterli arar problemlerinin çözümü için, Opricovic ve Tzeng tarafından geliştirilmiş olan bir metodoloidir[24] Bu bağlamda VIKOR, uzlaşı bir sıralama belirlemeyi ve belirtilen ağırlılar altında uzlaşı bir çözüme ulaşmayı sağlayan bir yöntemdir[39] Uzlaşı çözüm, tüm riterler tarafından optimum şeilde sağlanan ve orta abul üzerinde anlaşmaya varmatır[40] Yöntemin esası, ço riterli arar vermede uzlaşı programlama yalaşımında toplama fonsiyonu olara ullanılan Lp ölçütüne dayanmatadır[41] Uzlaşı sıralamaya her alternatifin her riter için değerlendirildiği varsayımı altında, ideal çözüme yaınlı değerleri arşılaştırılara ulaşılmatadır[42] Karar problemi için mümün olan alternatifler A 1, A 2,, A,, A m olara temsil edilmete ve çözüm için ullanılan riterler = 1, 2,, n olma üzere, A alternatifinin riterdei değeri f ve riterin ağırlığı ise w olara gösterilmetedir VIKOR yönteminin temelini oluşturan L p ölçütü Formül (2) de verilmetedir L p n = = 1 [ w ( f f )/( f f )] p 1/ p 1 p ; = 1, 2,, m (2) 64

5 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural Formül (2) dei w değeri uzman görüşleri doğrultusunda belirlenebileceği gibi riter ağırlılarının hesaplanmasına iman tanıyan herhangi bir ço riterli arar verme yöntemi ile de elde edilebilmetedir Burada diat edilmesi gereen ağırlı toplamlarının 1 e eşit olmasıdır p=1 VIKOR yönteminde L (S ) ve ullanılmatadır[40, 42] S = L p= 1 = L p= n [ w ( f f ) ( f f )] = 1 (Q ) notasyonları sıralama ölçütlerini formüle etme amacıyla / (3) {( f f )/ ( f f )} = 1, 2, K n p= Q = L = max, (4) VIKOR uzlaşı sıralama yönteminin uygulama adımları aşağıdai gibi özetlenebilmetedir Adım 1: Her riter için en iyi (f ) ve en ötü (f - ) değerlerin belirlenmesi Bu adımda riterin bir fayda riteri olduğu düşünüldüğünde f ve f - değerleri aşağıdai gibi belirlenmetedir f max f = min f = f = 1, 2, K, n Adım 2: Ortalama grup faydası ve masimal pişmanlığının hesaplanması Ortalama grup faydası hesaplanıren Formül (3), pişmanlı değerinin hesaplanmasında da Formül (4) ullanılmatadır Adım 3: İndes değerlerinin hesaplanması Bu adımın uygulanmasında Formül (5)den yararlanılmatadır R = v( S S ) / ( S S ) + (1 v)( Q Q ) / ( Q Q ) = 1, 2, K, m (5) Burada, S = min S S = max S Q = minq Q = maxq ; v değeri masimum grup faydasını sağlayan stratei için ağırlığı ifade ederen, (1-v) arşıt görüşteilerin minimum pişmanlığının ağırlığını ifade etmetedir[42] Adım 4: Uzlaşı çözümü elde etme amacıyla alternatiflerin sıralanması Bu aşamada her bir alternatif için hesaplanmış olan S, Q ve R değerleri üçüten büyüğe doğru sıralanara üç ayrı sıralama oluşturulmatadır[43] Adım 5: Q (minimum) değerine göre gerçeleştirilen sıralamada aşağıda verilen oşulların sağlanması ' durumunda A alternatifi uzlaşı çözüm olara önerilmetedir Koşul1 C 1 abul edilebilir avanta, " ' R( A ) R( A ) DR DR = 1/( J 1) ; alternatif sayısını göstermetedir ' Burada A, R değerlerine göre gerçeleştirilen sıralamada 1, etmetedir Koşul 2 C 2 arar vermede abul edilebilir istirar, A '' ise 2 sırada yer alan alternatifi ifade 65

6 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural ' A alternatifi aynı zamanda S ve/veya Q açısından incelendiğinde de sıralamadai en iyi alternatif olmalıdır Bu oşulları sağlayan uzlaşı çözüm arar verme sürecinde istirarlı abul edilir Verilen bu ii oşuldan biri sağlanmadığında uzlaşı çözüm ümesi şu şeilde önerilmetedir: ' '' - C 2 oşulunun sağlanmaması durumunda A ve A alternatifleri, ' '' m - C 1 oşulunun sağlanmaması durumunda ise A, A, K, A alternatifleri ve değeri masimum M için - R A M ' ( ) R( A ) < DR belirlenir (bu alternatiflerin pozisyonları arasında bir yaınlı bulunmatadır) - R değerlerine göre sıralanan en iyi alternatif, minimum R değerine sahip alternatiflerden biridir[40, 42, 44] Elde edilen temel sıralama sonucu alternatiflerin bir uzlaşı sıralama listesi ve alternatiflere ait avanta oranına bağlı bir uzlaşı çözümdür VIKOR yöntemi, arar vericinin özellile sistem tasarımının başında tercihlerini tam olara neyin etilediğinin farında olmadığı durumlarda ullanılmaya elverişli ço riterli bir arar verme aracıdır Elde edilen uzlaşı çözüm, grup faydasını masimize etmesi ve bireysel pişmanlığı minimize etmesi baımından arar verici tarafından abul görebilece bir çözüm olara ortaya çımatadır[42] VIKOR yöntemi, diğer ço riterli arar verme yöntemlerine göre nispeten yeni bir yöntem olmala birlite farlı uygulama alanlarında çözüm aracı olara ullanılmıştır Örneğin; Tzeng ve diğerleri[44] tarafından gerçeleştirilen çalışma Tayvan ısa ve orta vadeli toplu taşıma strateisinin belirlenmesi amacıyla, ullanılabilece farlı yaıt alternatiflerine sahip otobüsler arasında bir değerlendirme temin etmetedir Chu ve diğerleri[45], bilgi toplumu başarımını ortaya oymada basit ağırlılı ortalamalar yöntemi (SAW), TOPSIS ve VIKOR yöntemlerinin grup arar analizine uygulanabilirlilerindei benzerli ve farlılıları değerlendirmişlerdir Gerçeleştirilen bir diğer çalışma yazılım programı geliştirme proelerinin değerlendirilmesine yöneli olara Büyüözan ve Ruan tarafından bulanı VIKOR yöntemi ullanımıyla ortaya onmuştur[43] Bunların yanı sıra; malzeme ve eipman seçimi[24, 46], bana performanslarının değerlendirilmesi[47], bilgi sistemleri/bilgi tenoloileri dış ayna proelerinde tedariçi tercihlerinin optimize edilmesi[26, 48, 49], arazi ullanımı ısıtlama ararlarının değerlendirilmesi[50], havayolu servis alitesi arttırma çalışmaları[51, 52], üniversite eğitim sisteminde performans değerlendirmesi[28], yenilenebilir eneri proeleri değerlendirmesi[53] ve portföy seçimi[27] gibi farlı alanlarda uygulamaları yer almatadır 3 MAKİNA İMALATÇISI BİR İŞLETMENİN TEDARİKÇİ DEĞERLENDİRME VE SEÇİM SÜRECİNİN AAS VE VIKOR YÖNTEMLERİ İLE İNCELENMESİ Bu bölümde, maine imalatı gerçeleştiren bir işletmenin tedariçileri ele alınmata ve belirlenen değerlendirme riterleri doğrultusunda işbirliği yapılabilece en uygun tedariçi/tedariçilerin saptanması amacıyla ii aşamalı bir çözüm önerisi sunulmatadır Çalışmanın birinci aşamasında problemin yapısına uygun değerlendirme riterleri belirlenere, riter ağırlıları AAS yöntemi ile hesaplanmatadır Çalışmanın iinci aşamasında ise VIKOR yöntemi ullanılara belirlenen 14 alternatif tedariçi arasından en uygun olanlar farlı arar ortamlarına bağlı olara sıralanmatadır 31 Kriter Ağırlılarının Hesaplanması Literatürde tedariçi değerlendirme ve seçim problemi için ullanılan ço sayıda riter yer almatadır Bu çalışmada değerlendirme amacıyla belirlenen dört ana riter literatürde de yaygın olara ullanılan teslim, alite, hizmet ve fiyat riterleridir Her bir ana ritere ait belirlenen alt riterler ise problemin yapısına uygun olara tespit edilmiştir Her bir alt ritere ait açılamalar Tablo 1 de yer almatadır 66

7 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural Tablo 1 Tedariçi seçim problemi değerlendirme riterleri Ana riter Alt Kriter Açılama Ortalama parça başına teslim süresi Tedariçiden talep edilen toplam parça adedi ve gerçeleşen sipariş süresi verilerinin oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçiden talep edilen toplam parça adedi ve sipariş sayısına Sipariş başına düşen parça adedi bağlı olara elde edilmiş oransal değerdir Teslim Toplam sipariş süresi bazında Tedariçinin ürünleri toplam eren teslim etme süresinin termin Kalite stoğa eren girme oranı Toplam sipariş süresi bazında üretim planını gecitirme oranı İade mitar oranı İade sipariş oranı Kalite ontrole tabi tutulan parça sayısı Acil mal taleplerine geri dönüş süresi Hizmet İade edilen ürünün parça başına geri dönüş süresi Fiyat Birim parça fiyatı Ödeme vadesi süresine oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçinin ürünleri toplam gecimeli teslim etme süresinin termin süresine oranlanmasıyla elde edilmiştir Toplam iade mitarının toplam parça mitarına oranlanmasıyla elde edilmiştir İade edilen ürün içeren toplam sipariş sayısının toplam sipariş sayısına oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçi tarafından alite ontrole tabi tutulan parça adedinin toplam parça adedine oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçinin acil mal taleplerine 100 alemli sipariş bazında geri dönüş süresidir Toplam iade edilen parça teslim süresinin iade mitarına oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçiden alınan ürünlerin toplam bedelinin sipariş mitarına oranlanmasıyla elde edilmiştir Tedariçinin ödemede sağladığı olaylıtır Problemin yapısı diate alındığında; belirlenen riterler doğrultusunda uzman görüşlerine dayalı olara oluşturulan AAS modeli Şeil 2 de görülmetedir Şeil 2 Tedariçi değerlendirme problemi bileşen ağırlılandırma modeli 67

8 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural Probleme özel olara oluşturulan AAS modeli; imalat gerçeleştiren firmaların satın alma bölümlerinde çalışan uzman işilere uygulanan bir anet formu yardımıyla elde edilen verilerle, Superdecisions paet programı vasıtasıyla değerlendirilmiştir Değerlendirme sonrasında Şeil 2 de görülen AAS modeline ait elde edilen sonuçlar Tablo 2 de görüldüğü gibidir Tablo 2 AAS modeli için normalize edilmiş çözüm sonuçları Teslim 0,09 Ortalama parça başına teslim süresi 0,02 Sipariş başına düşen parça adedi 0,24 0,03 Toplam sipariş süresi bazında stoğa eren girme oranı 0,06 Toplam sipariş süresi bazında üretim planını gecitirme oranı Kalite 0,09 İade mitar oranı 0,34 0,05 İade sipariş oranı 0,26 Kalite ontrole tabi tutulan parça sayısı Hizmet 0,23 Acil mal taleplerine geri dönüş süresi 0,18 0,03 İade edilen ürünün parça başına geri dönüş süresi Fiyat 0,09 Birim parça fiyatı 0,24 0,05 Ödeme vadesi 32 VIKOR Yöntemi İle Tedariçi Seçenelerinin Değerlendirilmesi Çalışmanın iinci aşamasında; mevcut arar problemi için belirlenen tedariçi değerlendirme riterlerinin AAS yöntemi ile değerlendirilmesinden ve her bir değerlendirme riterinin ağırlığının ortaya onmasından sonra, çalışılması düşünülen 14 tedariçinin VIKOR yöntemi ile sıralanması işlemi gerçeleştirilecetir Tablo 3; belirlenen 11 değerlendirme riterine göre her bir alternatif tedariçinin sahip olduğu verileri göstermetedir Tablo 3 Tedariçilere ilişin veriler Ortalama Parça Başına Teslim Süresi Sipariş Başına Düşen Parça Adedi İade Mitar Oranı İade Sipariş Oranı Toplam Sipariş Süresi Bazında Üretim Planını Gecitirme Oranı Toplam Sipariş Süresi Bazında Stoğa Eren Girme Oranı Kalite Kontrole Tabi Tutulan Parça Oranı İade Edilen Ürünün Parça Başına Geri Dönüş Süresi Birim Parça Fiyatı Acil Mal Taleplerine Geri Dönüş Süresi (100 Ödeme alemli Vadesi siparişte) Alternatif Tedariçiler Tedariçi 1 0,86 14,38 0,20 0,38 0,08 0,00 0,65 0,90 12,50 90,00 2,00 Tedariçi 2 0,31 58,67 0,02 0,22 0,52 0,00 0,57 1,20 12,90 45,00 1,50 Tedariçi 3 0,37 32,80 0,09 0,24 0,00 0,03 0,66 2,50 12,74 60,00 3,00 Tedariçi 4 0,35 32,16 0,09 0,21 0,00 0,11 0,65 1,50 13,20 30,00 1,75 Tedariçi 5 0,39 34,70 0,00 0,00 0,00 0,05 0,54 0,00 14,10 60,00 1,25 Tedariçi 6 0,42 49,36 0,17 0,43 0,43 0,00 0,79 3,00 12,15 45,00 1,20 Tedariçi 7 0,67 34,80 0,00 0,00 0,57 0,00 0,82 0,00 14,80 90,00 2,80 Tedariçi 8 0,76 11,67 0,06 0,17 0,00 0,12 0,49 3,50 13,50 60,00 1,10 Tedariçi 9 0,08 182,33 0,00 0,17 0,00 0,00 0,82 0,80 14,50 30,00 2,20 Tedariçi 10 1,79 12,16 0,07 0,08 0,40 0,00 0,84 0,75 12,60 30,00 1,60 Tedariçi 11 0,16 80,10 0,05 0,50 0,00 0,30 0,72 2,00 13,00 60,00 1,50 Tedariçi 12 0,35 63,80 0,01 0,20 0,14 0,00 0,79 1,80 13,05 90,00 2,90 Tedariçi 13 0,55 36,50 0,00 0,00 0,03 0,00 0,84 0,00 13,95 90,00 2,75 Tedariçi 14 0,34 47,88 0,04 0,16 0,00 0,18 0,73 2,45 13,85 60,00 3,00 68

9 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural Tablo 3 de yer alan veriler tedariçilerin son üç aylı dönemdei verilerinin ortalamasının alınmasıyla elde edilmiştir Tablo incelendiği iade mitar oranı, iade sipariş oranı, toplam sipariş süresi bazında üretim planını gecitirme oranı, toplam sipariş süresi bazında stoğa eren girme ve iade edilen ürünün parça başına geri dönüş süresi riterlerinde belli verilerin sıfır değerini aldıları görülmetedir Bu durum, o riterler için alternatif tedariçilerde ilgili değişenliğin sadece negatif yönde gerçeleştiği ve riterin anlamı bazında bir değişenliğin olmadığı anlamına gelmetedir VIKOR yönteminin uygulama adımları aşağıda verilmetedir Adım 1 VIKOR yönteminin 1 adımında Tablo 3 tei veriler ullanılara her bir değerlendirme riteri için en iyi ve en ötü değerler belirlenmiştir Belirlenen bu değerler Tablo 4 te görülmetedir Tablo 4 Her Kriter için En İyi (f )ve En Kötü (f - ) Değerler Kriterler f - f K1 Ortalama parça teslim süresi 1,79 0,08 K2 Sipariş başına düşen parça adedi 182,33 11,67 K3 Toplam sipariş süresi bazında stoğa eren girme oranı 0,00 0,30 K4 Toplam sipariş süresi bazında üretim planını gecitirme oranı 0,00 0,57 K5 İade mitar oranı 0,00 0,20 K6 İade sipariş oranı 0,00 0,50 K7 Kalite ontrole tabi tutulan parça sayısı 0,84 0,49 K8 Acil mal taleplerine geri dönüş süresi 1,10 3,00 K9 İade edilen ürün parça başına geri dönüş süresi 0,00 3,50 K10 Birim parça fiyatı 12,15 14,80 K11 Ödeme vadesi 90,00 30,00 Adım 2 VIKOR yönteminin uygulanmasında iinci adım her bir alternatif tedariçi için ortalama grup faydası (S) ve masimal pişmanlığının (Q) hesaplanmasıdır Bu değerlerin hesaplanması sırasında Formül (3) ve Formül (4) ten faydalanılmıştır Hesaplama sonrası elde edilen değerler Tablo 5 de verilmetedir Adım 3 Her bir tedariçi alternatifi için indes değerlerinin hesaplanması Bu adımın uygulanmasında ise Formül (5)den yararlanılmıştır Karar vericinin alabileceği farlı ris düzeylerindei seçim sonucunu görebilme amacıyla, formül (5) de masimum grup faydasını sağlayan v değeri sırasıyla 0, 025, 05, 075 ve 1 değerleri olara alınmış ve beş ayrı R değeri hesaplanmıştır v değerleri 0 ve 1 arasında değişenli gösterdiğinde elde edilen R değerlerine göre alternatiflerin sıralanmasında değişili olabilmetedir v değerlerinin çözüm sonuçları üzerindei etisinin araştırılması farlı arar ortamlarında doğru arar verebilme için önem arz etmetedir Hesaplama sonrası elde edilen değerler Tablo 5 de verilmetedir Tablo 5 Tedariçiler İçin S, Q ve farlı v değerleri için R değerleri (v= 0) (v= 025) (v= 05) (v= 075) (v= 1) S Q R R R R R 1 0,471 0,141 0,393 0,465 0,538 0,611 0, ,502 0,205 0,699 0,717 0,735 0,753 0, ,584 0,226 0,796 0,847 0,898 0,949 1, ,479 0,140 0,384 0,464 0,545 0,625 0, ,430 0,226 0,795 0,739 0,682 0,626 0, ,362 0,081 0,101 0,170 0,240 0,309 0, ,447 0,202 0,682 0,666 0,649 0,632 0, ,494 0,268 1,000 0,937 0,875 0,812 0, ,396 0,131 0,341 0,374 0,407 0,440 0, ,227 0,059 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,399 0,089 0,140 0,225 0,311 0,397 0, ,428 0,214 0,739 0,695 0,651 0,607 0, ,339 0,196 0,654 0,569 0,485 0,400 0, ,558 0,226 0,796 0,829 0,861 0,894 0,927 69

10 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural Adım 4 Bu aşamada her bir alternatif için hesaplanmış olan S, Q ve farlı R değerleri üçüten büyüğe doğru sıralanara çözümde ullanılaca sıralama listeleri oluşturulmuştur Sıralama sonuçlarını gösteren listeler Tablo 6 da verilmetedir Tablo 6 Farlı v Değerleri İçin Duyarlılı Analizi Sonuçları S değerine Q değerine R değerine göre sıralama göre sıralama göre sıralama (v= 0) (v= 025) (v= 05) (v= 075) (v= 1) Adım 5 Uzlaşı çözüm önerisi değerlendirmesi Yapılan hesaplamaların ardından uzlaşı çözümün belirlenebilmesi için ii ayrı oşulun gerçelenmesi geremetedir Bölüm 22 de detayları verilen C1 oşulunun sağlanması durumu farlı v değerleri için yapılan hesaplamalar sonucunda aşağıda verildiği gibidir v = 0 durumu için 1, 10, 11 ve 14 sırada yer alan tedariçilerin abul edilebilir avantaa sahip olduları görülmetedir Diğer tedariçiler v=0 durumu için C1 oşulunu sağlamamatadırlar v = 025 durumu için 1, 3, 5, 9, 10, 11 ve 13 sırada yer alan tedariçilerin abul edilebilir avantaa sahip olduları görülmetedir Diğer tedariçiler v = 025 durumu için C1 oşulunu sağlamamatadırlar v = 05 durumu için 2, 4, 9, 10 ve 11 sırada yer alan tedariçilerin abul edilebilir avantaa sahip olduları görülmetedir Diğer tedariçiler v = 05 durumu için C1 oşulunu sağlamamatadırlar v = 075 durumu için 6, 7, 8, 9 ve 10 sırada yer alan tedariçilerin abul edilebilir avantaa sahip olduları görülmetedir Diğer tedariçiler v = 075 durumu için C1 oşulunu sağlamamatadırlar v = 1 durumu için 2, 6, 10 ve 11 sırada yer alan tedariçilerin abul edilebilir avantaa sahip olduları görülmetedir Diğer tedariçiler v = 1 durumu için C1 oşulunu sağlamamatadırlar Yuarıda verilen değerlendirmelerin ardından C 2 arar vermede abul edilebilir istirar oşulu araştırılmıştır Bu oşulun gerçelenmesi alternatif tedariçinin S, Q ve R değerlerine göre aynı sıralamada yer almasına bağlıdır S ve Q değerleri için daha önceden hesaplama gerçeleştirilmiş ve bu ii değer için yapılan sıralamada aynı sırada yer alan alternatifler Tablo 6 da oyu renli olara verilmiştir Her bir alternatif için R değerindei sıralama v değerine bağlı olara değişmetedir Tablo 6 incelendiğinde 7 ve 9 tedariçilerin v = 075 durumu dışında C2 oşulunu sağladıları görülmetedir 10 tedariçi v nin tüm değerleri için bu oşulu sağlamatadır Yine 14 tedariçi v nin 025 ve 05 değerleri dışında C2 oşulunu sağlamatadır Uzlaşı çözümün önerilebilmesi her ii oşulun aynı anda gerçelenmesine bağlı olduğundan, farlı v durumları için her ii oşulu sağlayan alternatif tedariçilerin araştırılması geremetedir Tablo 6 ve adım 5 de yer alan açılamalara göre 10 ve 14 tedariçilerin v = 0 durumu için her ii oşulu da sağladığı ve uzlaşı çözüm için önerilebileceleri görülmetedir Bu ii tedariçi arasında bir değerlendirme yapma gereirse, 10 tedariçinin 14 tedariçiye göre daha yüse bir performans sergilediği söylenebilir 70

11 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural v nin diğer durumları için de aynı şeilde inceleme yapıldığında; v = 025 ve v = 05 değerleri için sırasıyla 10 ve 9 tedariçinin, v = 075 ve v = 1 değerleri için sadece 10 tedariçinin uzlaşı çözüm olara önerilebileceği görülmetedir 4 SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER Tedariçi değerlendirme ve seçim problemi, tedari zinciri içerisinde yer alan işletmelerin etin çözüm geliştirmeleri gereen bir arar problemi durumundadır Bu nedenle işletmeler için mevcut veya potansiyel tedariçi durumda bulunan firmaları doğru bir şeilde değerlendirme ve bu doğrultuda seçim yapma bir zorunlulutur Tedariçi değerlendirme ve seçimi; birbiriyle çelişen özellite ço sayıda değerlendirme riterini diate alan armaşı bir ço riterli arar verme problemidir Dolayısıyla, doğru ararlar üretebilme mevcut arar problemini temsil eden uygun modelin ortaya onmasına ve doğru çözüm yönteminin ullanılmasına bağlıdır Bu çalışmada, maine imalatı gerçeleştiren bir işletmenin mevcut tedariçileri arasında bir değerlendirme yapılması hedeflenmiştir Bu amaçla, arar probleminin incelenmesinde ullanılaca değerlendirme riterleri, arar sorununu iyi temsil edebilece yeterlilite ve tüm tedariçiler arasındai değişenlileri ortaya oyabilece apsamdai verilerden türetilmiştir Türetilen riterlerin birbiriyle çelişen yapıda olmaları nedeniyle problem çözme ve değerlendirmede VIKOR yöntemi tercih edilmiştir VIKOR yönteminin çözümünde ullanılan riterlerin ağırlı değerleri, arar vericinin bilgi ve tecrübesine bağlı olara değerlendirmeye atılabileceği gibi, herhangi bir ço riterli arar verme yönteminden yararlanılara da hesaplanabilmetedir Mevcut arar probleminin armaşı ilişiler içeren ve hiyerarşi olara modellenmeye elverişli olmayan yapısı nedeniyle değerlendirme riterlerine ait ağırlıların elde edilmesinde AAS yönteminden yararlanılmıştır Üzerinde çalışılan arar probleminde, öncelile alite, maliyet, teslimat ve hizmet olma üzere 4 ana riter ve bunlara bağlı olara ortaya onmuş 11 alt riter ile AAS modeli oluşturulmuştur Bu sayede VIKOR çözümünde ullanılaca olan 11 değerlendirme riterinin ağırlıları tespit edilmiştir Yapılan değerlendirme sonucunda alite ontrole tabi tutulan parça sayısı riteri 026 ile en yüse ağırlı değerini alıren, 002 değeri ile sipariş başına düşen parça adedi riteri en düşü ağırlı değerine sahip olmuştur Çalışmada farlı v değerleri için beş ayrı çözüm önerisi geliştirilmiştir Yapılan beş farlı çözüm önerisine göre; v değerinin 0 olduğu durumda 10 ve 14 tedariçiler, 025 ve 050 olduğu durumda 9 ve 10 tedariçiler, 075 ve 100 olduğu durumda ise sadece 10 tedariçi belirlenen riterler ve ağırlıları doğrultusunda çalışılabilir tedariçiler olara önerilmetedir Görüldüğü gibi 10 tedariçi her v değeri için uygun bir alternatif durumundadır Bu çalışma ile önerilen uzlaşı çözümler, arar vericinin farlı ris durumlarına göre değerlendirme yapabilmesine ve uygun tedariçi veya tedariçileri seçebilmesine iman tanımatadır Gelece çalışmalarda, tedariçi seçiminde sayısal olmayan riterler de arar problemine dahil edilere bulanı VIKOR yalaşımı ile yeni bir çözüm geliştirilmesi mümündür Ayrıca riter ağırlılarının hesaplanmasında istatistisel yöntemlerden faydalanılara daha obetif sonuçlar elde edilebilmesi sağlanabilir KAYNAKÇA [1] S Önüt, SS Kara, and E Işı, Long term supplier selection using a combined fuzzy MCDM approach: A case study for a telecommunication company, Expert Systems with Applications, 36, (2009) [2] D Özgen, S Önüt, B Gülsün, UR Tuzaya, and G Tuzaya, A two-phase possibilistic linear programming methodology for multi-obective supplier evaluation and order allocation problems, Information Sciences, 178, (2008) [3] SS Kara, Supplier selection with an integrated methodology in unnown environment, Expert Systems with Applications, 38, (2011) [4] C Gencer and D Gurpınar, Analytic networ process in supplier selection: A case study in an electronic firm, Applied Mathematical Modeling, 31, (2007) 71

12 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural [5] L Boer, E Labro, and P Morlacchi, A review of methods supporting supplier selection, European Journal of Purchasing & Supply Management, 7(2), (2001) [6] KL Choy, WB Lee, and V Lo, Design of a case based intelligent supplier relationship management system-the integration of supplier rating system and product coding system, Expert Systems with Applications, 25, (2003) [7] RCoo, Case-based reasoning systems in purchasing: Applications and development, International Journal of Purchasing and Materials Management, 33(1), (1997) [8] Z Degraeve, E Labro, and F Roodhooft, An evaluation of vendor selection models from a total cost of ownership perspective, European Journal Operation Research, 125, (2000) [9] S Talluri and R Narasimhan, Vendor evaluation with performance variability: a max min approach, European Journal Operation Research, 146, (2003) [10] J Zhu, A buyer seller game model for selection and negotiation of purchasing bids: extensions and new models, European Journal Operation Research, 134, (2004) [11] SH Ghodspour and C O Brien, The total cost of logistics in supplier selection under conditions of multiple sourcing, multiple criteria and capacity constraint, International Journal Production Economics, 73, (2001) [12] C Hinle, PJ Robinson, and PE Green, Vendor evaluation using clusters analysis, Journal of Purchasing, 5(3), (1969) [13] B Ronen and D Trietsch, A decision support system for purchasing management of large proects, Operations Research, 36(6), (1998) [14] V Albino and A Garavelli, A neural networ application to subcontractor rating in construction firms, International Journal of Proect Management, 16(1), 9-14 (1998) [15] K Choy, WB Lee, and L Victor, An intelligent supplier management tool for benchmaring suppliers in outsource manufacturing, Expert System with Applications, 22, (2002) [16] E Lee, S Ha, and S Kim, Supplier selection and management system considering relationships in supply chain management, IEEE Transactions on Engineering Management, 48, (2001) [17] F Liu and H Hai, The voting analytic hierarchy process method for selecting supplier, International Journal of Production Economics, 97(3), (2005) [18] J Saris and S Talluri, A model for strategic supplier selection, Journal of Supply Chain Management, 38, (2002) [19] C-T Chena, C-T Lin, and S-F Huangb, A fuzzy approach for supplier evaluation and selection in supply chain management, International Journal of Production Economics, (2006) [20] G Aydın Kesin, S İlhan, and C Özan, The Fuzzy ART algorithm: A categorization method for supplier evaluation and selection, Expert Systems with Applications, 37, (2010) [21] TM Lang, JH Chiang, and LW Lan, Selection of optimal supplier in supply chain management strategy with analytic networ process and choquet integral, Computers & Industrial Engineering 57, (2009) 72

13 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural [22] RJ Kou, YC Wang, and FC Tien, Integration of artificial neural networ and MADA methods for green supplier selection, Journal of Cleaner Production, 18, (2010) [23] EA Demirtas and O Ustun, Analytic networ process and multi-period goal programming integration in purchasing Decisions, Computers & Industrial Engineering, 56, (2009) [24] P Chatteree, VM Athawale, and S Charaborty, Selection of materials using compromise raning and outraning methods, Materials and Design, 30, (2009) [25] W-H Tsai, W-C Chou, and C-W Lai, An effective evaluation model and improvement analysis for national par websites: A case study of Taiwan, Tourism Management, 31, (2010) [26] JJH Liou and Y-T Chuang, Developing a hybrid multi-criteria model for selection of outsourcing providers, Expert Systems with Applications, 37, (2010) [27] W-R, J Ho, C-L Tsai, G-H Tzeng, and S-K Fang, Combined DEMATEL technique with a novel MCDM model for exploring portfolio selection based on CAPM, Expert Systems with Applications, 38, (2011) [28] H-Y Wu, Y-K Lin, and C-H Chang, Performance evaluation of extension education centers in universities based on the balanced scorecard, Evaluation and Program Planning, 34, (2011) [29] İÖ Bayal, Ço Ölçütlü Karar Verme Yöntemlerinin Personel Seçimi Problemine Uygulanması, Yüse Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, No (2007) [30] D Lixin, L Ying, and Z Zhiguang, Selection of Logistics Service Provider Based on Analytic Networ Process and VIKOR Algorithm, In Proceedings of the IEEE International Conference on Networing, Sensing and Control, ICNSC 2008, 6-8 April, Hainan, China, , (2008) [31] GW Dicson, An Analysis of Vendor Selection Systems and Decisions, Journal of Purchasing, 2, 5-17, (1966) [32] TL Saaty, The analytic hierarchy process, Mc Graw-Hill, New Yor, (1980) [33] TL Saaty, The Analytic Networ Process: Decision Maing With Dependence and Feedbac RWS Publ, Pittsburg (1996) [34] EE Karsa, S Sözer, and SE Alptein, Product planning in quality function deployment using a combined analytic networ process and goal programming approach, Computers & Industrial Engineering, 44, (2002) [35] LM Meade and A Presley, R&D Proect Selection Using the Analytic Networ Process, IEEE Transactions on Engineering Management, 49(1), (2002) [36] TL Saaty, Fundamentals of the Analytic Networ Process, Proceedings of ISAHP, Kobe, Japan (1999) [37] LM Meade and J Saris, Analyzing organizational proect alternatives for agile manufacturing processes: An analytic networ approach, International Journal of Production Research, 37(2), (1999) [38] TL Saaty, Multicriteria decision maing: The analytic hierarchy process, RWS Publications, Pittsburg (1988) 73

14 Bir İşletmenin Tedariçi Değerlendirme ve Seçim Probleminin İ F Götür, A Y Eryılmaz, B Yörür, Y Yuluğural [39] İ Ertuğrul ve N Karaaşoğlu, Bana şube performanslarının VIKOR yöntemi ile değerlendirilmesi, Endüstri Mühendisliği Dergisi, 20(1), (2008) [40] S Opricovic and GH Tzeng, Compromise Solution by MCDM Methods: a Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal of Operational Research, 156, (2004) [41] PL Yu, A class of solutions for group decision problems, Management Science, 19(8), (1973) [42] S Opricovic and GH Tzeng, Extended VIKOR Method in Comparison with Other Outraning Methods, European Journal of Operational Research, 178, (2007) [43] G Büyüözan and D Ruan, Evaluation of software development proects using a fuzzy multi-criteria decision approach, Mathematics and Computers in Simulation, 77, (2008) [44] G-H Tzeng, C-W Lin, and S Opricovic, Multi-criteria analysis of alternative-fuel buses for public transportation, Energy Policy, 33, (2005) [45] M-T Chu, J Shyu, G-W Tzeng, and R Khosla, R, Comparison among three analytical methods for nowledge communities group-decision analysis, Expert Systems with Applications, 33, (2007) [46] AA Bazzazi, M Osanloo, and B Karimi, Deriving preference order of open pit mines equipment through MADM methods: Application of modified VIKOR method, Expert Systems with Applications, 38, (2011) [47] H-Y Wu, G-H Tzeng, and Y-H Chen, A fuzzy MCDM approach for evaluating baning performance based on Balanced Scorecard, Expert Systems with Applications, 36, (2009) [48] LY Chen, VM Athawale, and S Charaborty, Optimizing partners choice in IS/IT outsourcing proects: The strategic decision of fuzzy VIKOR, International Journal Production Economics, 120, (2009) [49] A Sanayei, SF Mousavi, and A Yazdanhah, Group decision maing process for supplier selection with VIKOR under fuzzy environment, Expert Systems with Applications, 37, (2010) [50] C-L Chang and C-H Hsu, Multi-criteria analysis via the VIKOR method for prioritizing land-use restraint strategies in the Tseng-Wen reservoir watershed, Journal of Environmental Management, 90, (2009) [51] JJH Liou, C-Y Tsai, R-H Lin, and G-H Tzeng, G-H, A modified VIKOR multiple-criteria decision method for improving domestic airlines service quality, Journal of Air Transport Management, doi:101016/airtraman (2010) [52] M-S Kuo and G-S Liang, Combining VIKOR with GRA techniques to evaluate service quality of airports under fuzzy environment, Expert Systems with Applications, 38, (2011) [53] JR San Cristóbal, Multi-criteria decision-maing in the selection of a renewable energy Proect in Spain: The VIKOR method, Renewable Energy, 36, (2011) 74