2013 YILI SOSYO-EKONOMİK VERİLERİNE İLİŞKİN TÜRKİYE KAMU-SEN RAPORU

Transkript

1 2013 YILI SOSYO-EKONOMİK VERİLERİNE İLİŞKİN TÜRKİYE KAMU-SEN RAPORU AR-GE MERKEZİ HAZIRLAYAN Ercan HAN

2 2 Türkiye Kamu-Sen

3 Uzunca bir süreden beri istikrarlı bir büyüme sağladığı iddia edilen Türkiye ekonomisinin aslında söylendiği kadar sağlam temellere dayanmadığı, 2008 yılından sonraki gelişmelerde bir kez daha görülmüştür. En küçük siyasi istikrarsızlık karşısında döviz kurlarıyla birlikte faizlerin yükselmesi, ülkeden ciddi oranda nakit çıkışının yaşanması ve şirketlerin kârlılık oranlarının düşmesi ekonomimizin kırılgan yapısını gün yüzüne çıkarmıştır. Türkiye nin geride bıraktığı son yıllık periyot ekonomik açıdan incelendiğinde, yurt içinde üretilen mal ve hizmet tutarının yükseldiğini, ülke ekonomisinin genişlediğini söylemek mümkündür. Ancak bu genişlemenin toplumun hangi kesimlerine ne şekilde yansıdığı, ekonominin diğer parametrelerinde ne tür değişiklikler yaşandığı en az milli gelirin büyümesi kadar önemlidir. ÖNSÖZ Ülkelerin sağlıklı bir büyüme göstermeleri, büyüyen ekonominin toplumun en alt gelir grubundan en üst gelir grubuna kadar hayat seviyesinin adil bir şekilde yükselmesi ve ülke kaynaklarının da ekonomik büyümeye paralel olarak artması ve zenginleşmesiyle mümkündür. Büyümenin; salt ekonomik verilerle açıklanacak matematiksel bir olgu olmaktan öteye sosyal yönünün daha önemli olduğu kabul edilmelidir. Türkiye ekonomisinin son 12 yılda belirgin bir yükseliş yaşadığı kabul edilebilir ancak bu süreçte elden çıkarılarak yabancı sermayeye bırakılan KİT ler, maden arazileri, limanlar ve orman alanlarından elde edilen özelleştirme gelirleri ile yüksek miktarlı yeni borçlanma göz ardı edilemez. Öyle ki, 2002 yılından bugüne değin yaklaşık 50,5 milyar dolar tutarında özelleştirme geliri elde edilmesine rağmen sürekli büyüdüğü iddia edilen ülkemiz ekonomisinde dışarıya sattığımız malların tutarı, yurt dışından ithal ettiklerimizi karşılayamamıştır. Buna bağlı olarak bütün olumsuzluk ve krizlere rağmen 2001 yılında cari fazla veren bir ekonomiden, arasında toplam yaklaşık 400 milyar dolar cari açık veren bir ekonomiye gelinmiştir. Cari açığı kapatmak için çare sıcak paraya dayalı borçlanmada bulunmuş; 2002 yılında 129,7 milyar dolar olan dış borçlar 2013 yılı sonunda 372,7 milyar dolara aynı yıl 122,2 milyar TL olan iç borçlar ise 2013 sonu itibarı ile 403 milyar TL ye ulaşmıştır. Türkiye nin 3

4 toplam borç yükü 2002 yılında 230 milyar dolar dolayında bulunurken bugün bu rakam 600 milyar dolara dayanmış, bütçenin önemli bir bölümü faiz ödemelerine ayrılmaya devam etmiştir. Görülüyor ki, IMF ye olan borçları bitirdik söylemi koca bir balon olmaktan öteye gidememiş, bir finans kuruluşuna olan borçlar kapatılırken, başka finans kuruluşlarından çok daha fazla borç alınmıştır. Bütün bunlar yaşanırken ülkemizin büyük bir kesimi ya borçlanarak ya da yerel yönetimler ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan yardımlar aracılığıyla hayatını devam ettirmektedir. İşsizlik, tarihin en ağır ekonomik krizini yaşadığımız 2001 yılı seviyelerinden daha aşağıya indirilememiş, vatandaşlarımızın kendileri ve ailelerine yetecek düzeyde bir ücrete kavuşması mümkün olmamıştır. Ülkemizde yaratılan dar mutlu azınlık kadrosu sürekli gelirlerini artırıp büyürken, toplumun geneli borç batağı içinde, sosyal yardımlara muhtaç olarak yaşamak zorunda bırakılmıştır. Türkiye, ithal ürünlerin işgali altında ürettiğinden fazla tüketen, kazandığından fazlasını harcayan bir ülke haline gelmiştir. Elimizdeki kaynaklar memura, işçiye, emekliye, dar gelirliye harcanacağına yandaşlara peşkeş çekilmektedir. Üretim yerine tüketim özendirilerek, başka ülkelere kaynak aktarılmaktadır. Özelleştirme gelirleri ve yeni alınan borçlar, faiz lobisini mutlu etmektedir. Ülkemiz yıllarını boşa harcamaktadır. Bu kısır döngü kırılmadığı, ekonomi üretime, yatırıma, istihdama ve refaha yönlendirilmediği takdirde ülkemiz ekonomik olarak işgal altında kalmaya devam edecektir. Yıllardır ekonomik büyüme söylemi ile bir masala inandırılan insanımızın tükenen kaynaklarımızdan, 600 milyar dolara ulaşan toplam borcumuzdan, düşmeyen işsizliğimizden, reel olarak yükselmeyen gelirimizden, ipotek altına alınan geleceğimizden haberdar edilmesi zorunludur. Elinizdeki bu kitapçık Konfederasyonumuz Ar-Ge Merkezi uzmanları tarafından, tamamı resmi kaynaklardan derlenen bilgilere dayanılarak hazırlanmıştır. Bilgi en değerli sermayedir. gerçeğinden yola çıkarak vatandaşlarımızın; elde edeceği doğru bilgiler aracılığıyla, ülkemizin daha güzel yarınlara daha emin adımlarla yürüme iradesini ortaya koyması dileklerimle, saygılar sunarım. İsmail KONCUK Genel Merkezi 4

5 Kaynak: TÜİK yılında enflasyon oranı bir önceki yıla göre 1.24 puan artarak %7,4 oranına yükselmiştir. 5

6 Kaynak: İŞ YATIRIM yılı ortalama dolar kuru %1,91 olarak belirlenmiş, arasında dolar %46,9 değer kazanmıştır. 6

7 Kaynak: Hazine Müs.- TÜİK yılında 230,5 milyar $ olan GSYİH 2013 te %256 oranında artarak 820 milyar $ a yükselmiştir. 7

8 Kaynak: TÜİK- Kişi başına düşen milli gelir 2013 yılında $ olarak belirlenmiştir. 8

9 Kaynak: TÜİK yılında ekonomi %4 büyümüştür. Ancak ekonomide dalgalanmalar yaşandığı görülmektedir. 9

10 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md.- Yıllara göre artış gösteren bir ivme çizen vergi gelirleri 2013 yılında 326,1 milyar TL olmuştur. 10

11 Kaynak: Özelleştirme İdaresi Başk.- Özelleştirme bütün hızıyla sürmektedir. Son 10 yılda 50,5 milyar $ lık özelleştirme geliri elde edilmiş, KİT ler, limanlar, köprüler, madenler özelleştirilmiştir. 11

12 Kaynak: BİST- Borsa 2007 yılından beri istikrarsız bir görüntü çizmektedir. 12

13 Kaynak: TÜİK yılında ithalat 251,7 milyar $ ve ihracat 151,8 milyar $ olarak hesaplanmıştır. 13

14 Kaynak: TÜİK yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %60,3 olarak belirlenmiştir. Üreterek yurt dışına sattığımız ürünlerin, dışarıdan yaptığımız alımları karşılayamadığı ve her yıl milyarlarca $ lık kaynağın dış ticaret açığı olarak yurt dışına ödendiği görülmektedir. 14

15 Kaynak: TÜİK yılında 15,5 milyar $ olan dış ticaret açığı 2013 te % 644 oranında artarak 99,8 milyar $ a yükselmiştir. 15

16 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md.- Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md yılında 50 milyar TL faiz harcaması gerçekleşmiştir. Türkiye de son 11 yılda faize yapılan toplam 597,3 milyar TL lik kaynak faize aktarılmıştır. 16

17 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md yılında gerçekleşen bütçe açığı miktarı 18,4 milyar TL olarak belirlenmiştir. 11 yıllık dönemde toplam bütçe açığı miktarının 327,8 milyar TL olduğu görülmektedir. 17

18 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md yılı cari açık miktarı 64,3 milyar $ olarak belirlenmiştir yılında ülke tarihinin en yüksek ikinci cari açığı oluşmuştur yılları arasındaki 11 yıllık dönemde toplam cari açık miktarı ise 399,3 milyar $ olmuştur. 18

19 Kaynak: Hazine Müs.- Ortaya çıkan finans ihtiyacını karşılamak için yurt dışından borçlanılmaktadır. IMF ye olan borçların kapatıldığı ifade edilmesine rağmen 2002 ile 2013 yılları arasında toplam 243 milyar $ yeni dış borç alınmıştır. Dış borçlar son 11 yılda %187,4 oranında artmıştır. 19

20 Kaynak: Hazine Müs. - İç borçlanmada aynı hızla sürmektedir. Toplam iç borç stoku 2013 yılında 403 milyar $ olarak belirlenmiştir ile 2013 yılları arasında iç borçlara 253,1 milyar TL daha eklenmiş, bu dönemde iç borç toplamındaki artış %168,8 olmuştur. 20

21 Kaynak: Hazine Müs.- *İç Borç rakamları yıllık ortalama dolar kuru üzerinden hesaplanmıştır yılında ülkemizin borç yükü 33,9 milyar $ dış borç, 8,6 milyar $ iç borç olmak üzere toplam 42,5 milyar $ daha artmıştır. Başka bir ifade ile 2013 yılında Türkiye 42,5 milyar $ daha borçlanmıştır yılından bugüne değin Türkiye 445 milyar $ daha borçlanmıştır. 21

22 Kaynak: TÜSİAD- rsc/shared/file/dolayli-dolaysiz-vergi.pdf Dünya Gaz.- Ülkemizde ortaya çıkan finans açığının kapatılması için vatandaşlarımız üzerindeki vergi yükü arttırılmaktadır. Cari açığın kapatılması, borç faizlerinin ödenmesi için vergi gelirleri arttırılmakta ancak vergide adalet sağlanamamakta, vatandaşlardan geliri ile orantılı vergi tahsil etmek yerine, harcamalar üzerinden tahsilat yapılmaktadır. Öyle ki; dolaylı vergilerin OECD ortalaması %31,8 iken Türkiye ortalamasının OECD ortalamasından %37,9 oranında yüksek çıkarak %69,7 olduğu belirlenmiştir. 22

23 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md yılında memurlar ve sözleşmeli personele yapılan personel harcamaları 102,11 milyar TL, toplam personel harcamaları ise 109,54 milyar TL olarak belirlenmiştir. 23

24 Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Gen. Md yılında personel harcamalarının GSYİH içindeki payı memurlar ve sözleşmeli personel için %6,5 olarak gerçekleşmiştir. 24

25 Kaynak: Türkiye Kamu-Sen 2013 yılı sonunda ortalama memur maaşı TL olmuştur. 25

26 Kaynak: Türkiye Kamu-Sen 2013 yılı Aralık ayında en düşük dereceli memur maaşı TL olmuştur. 26

27 Kaynak: Türkiye Kamu-Sen 2002 yılında 484 TL olan açlık sınırı 2013 yılında %295 oranında artarak TL ye yükselmiştir. 27

28 ÜRÜN MEMURUN ALIM GÜCÜ DEĞİŞİMİ ( ) BİRİM FİYAT (TL) MEMUR MAAŞI İLE ALINABİLEN MİKTAR 2012/2013 ALIM GÜCÜ ERİME Aralık 2012 Aralık 2013 Aralık 2012 Aralık 2013 Miktar Yüzde Yumurta (adet) 0,30 0, (adet) 5568 (adet) -652 (adet) -10,48 K. Fasulye (kg) 5,22 7, (kg) 280 (kg) -77 (kg) -21,56 Barbunya (kg) 6,35 7, (kg) 267 (kg) -27 (kg) -9,18 Mercimek (kg) 3,13 3, (kg) 557 (kg) -19 (kg) -3,19 B. Peynir (kg) 14,91 16, (kg) 121 (kg) -4 (kg) -3,20 Patates (kg) 0,84 1, (kg) 1237 (kg) -984 (kg) -44,30 K. Soğan (kg) 0,87 0, (kg) 2066 (kg) -79 (kg) -3,68 Armut (kg) 2,78 3, (kg) 661 (kg) -10 (kg) -1,49 S. Biber (kg) 1,67 2, (kg) 832 (kg) -285 (kg) -25,51 Ç. Biber (kg) 1,54 2, (kg) 857 (kg) -355 (kg) -29,29 Kabak (kg) 1,48 2, (kg) 895 (kg) -366 (kg) -29,02 Patlıcan (kg) 1,39 2, (kg) 895 (kg) -447 (kg) -33,31 D. Biber (kg) 1,88 2, (kg) 740 (kg) -253 (kg) -25,48 Domates (kg) 1,35 2, (kg) 978 (kg) -404 (kg) -29,23 28

29 Salatalık (kg) 1,21 1, (kg) 1078 (kg) -464 (kg) -30,09 Marul (adet) 1,25 1, (adet) 1285 (adet) -208 (adet) -13,93 Ispanak (kg) 1,74 2, (kg) 967 (kg) -105 (kg) -9,79 Havuç (kg) 1,23 1, (kg) 1421 (kg) -96 (kg) -6,33 Y. Soğan (kg) 3,28 3, (kg) 505 (kg) -64 (kg) -11,25 Ekmek (kg) 2,62 2, (kg) 677 (kg) -35 (kg) -4,92 Pirinç (kg) 4,28 4, (kg) 418 (kg) -18 (kg) -4,13 Un (kg) 2,04 2, (kg) 883 (kg) -32 (kg) -3,50 Yufka (kg) 3,83 4, (kg) 476 (kg) -11 (kg) -2,26 Reçel (kg) 9,93 10, (kg) 186 (kg) -2 (kg) -1,06 İlaç (kutu) 8,97 11, (kutu) 178 (kutu) -30 (kutu) -14,42 Mazot (lt) 4,10 4, (lt) 440 (lt) -15 (lt) -3,30 LPG (lt) 2,82 3, (lt) 621 (lt) -41 (lt) -6,19 Simit (adet) 1,00 1, (adet) 1432 (adet) -434 (adet) 23,26 Çay (bardak) 0,75 1, (bardak) 1603 (bardak) -885 (bardak) -35,57 Kaynak: TÜİK- enflasyon hesabı Türkiye Kamu-Sen Memur maaşlarına yapılan artışlar, zorunlu harcama kalıplarına gelen zamların gerisinde kalmakta, bu nedenle memurların alım gücü her geçen yıl biraz daha düşmektedir. 29

30 Kaynak: TÜİK- Türkiye Kamu-Sen 2002 yılı 100 baz alındığında 2013 yılında Türkiye büyüme endeksi 169 olmuştur. Buna göre ülke ekonomisi son 11 yılda reel olarak %69 büyümüştür. 30

31 Kaynak: TÜİK yılı 100 baz alındığında 2013 yılında TÜFE endeksi 260,4 olmuş, ülkemizdeki mal ve hizmet bedelleri bu süreçte %160,4 oranında zamlanmıştır. 31

32 Kaynak: TÜİK- Türkiye Kamu-Sen 2002 yılı 100 baz alındığında 2013 yılında TÜFE endeksi 260,4 ve açlık sınırı endeksi 300 olarak hesaplanmıştır. Buna göre vatandaşlarımızın zorunlu olarak tüketmek durumunda olduğu ürünlerin enflasyona göre %15,2 daha hızlı zamlandığı görülmüştür. 32

33 Kaynak: TÜİK- Türkiye Kamu-Sen 2013 yılında ekonomik genişleme 440,2 ve memur maaşı endeksi 377,1 oranında belirlenmiştir. ülkemizdeki ekonomik genişlemenin gerisinde kalan memur maaşları 2002 yılından beri reel olarak %16,7 değer kaybetmiştir. 33

34 Kaynak: Türkiye Kamu-Sen 2002 yılı 100 baz alındığında memur reel geçim endeksi 2013 yılında 84,8 olmuştur. Memurların kendileri ve aileleri için yapmak zorunda olduğu harcamalar enflasyonun üzerinde zamlanırken memurlar da zorunlu tüketim kalıpları için %15,2 daha fazla para vermek durumunda kalmıştır. 34

35 Kaynak: Türkiye Kamu-Sen 2002 yılı 100 baz alındığında reel memur maaşı endeksi 2013 yılında 83,3 olmuş, sonuçlar memur maaşlarının %16,7 oranında eridiğini ortaya koymuştur. 35

36 Kaynak: OECD Devlet Personel Başkanlığı- TÜİK- Türkiye OECD ülkeleri içinde memur başına düşen kişi sayısı bakımından en kötü durumda olan ülkelerden biridir. Finlandiya da bir memur ortalama 9 kişiye hizmet vermekteyken Türkiye de bir memur ortalama 32 kişiye hizmet vermekte ve gelişmiş ülkelerdeki meslektaşlarına göre 2 kat daha fazla iş yüküyle karşı karşıya kalmaktadır. 36

37 Kaynak: TÜİK- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ülke nüfusu artmasına rağmen tarımsal üretim düşmekte, Türkiye nin gıda ihtiyacı ile birlikte dışa bağımlılığı da artmaktadır. 37

38 Kaynak: TÜİK- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Deniz ürünlerinde de büyük düşüş yaşanmaktadır. Denizlerimizden elde edilen ürünler 2002 yılına göre %24,2 azalmıştır. 38

39 Kaynak: TÜİK- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tatlı su kaynaklarımız da verimli kullanılamamakta, kaynaklarımızdan elde ettiğimiz ürünler yıllar içinde azalmaktadır. 39

40 Kaynak: TÜİK- Halk kütüphanesi sayısı her geçen yıl azalmakta, kültüre ve bilgiye verilen önem azalmaktadır. Ülkemizde 2000 yılında bin 350 halk kütüphanesi varken bu rakam 2012 yılında bin 112 ye düşmüş, geride kalan 12 yıl içinde 238 halk kütüphanesi kapanmıştır. 40

41 Kaynak: TÜİK- Kütüphane sayısında azalmaya bağlı olarak, kütüphanelerden faydalanan vatandaşlarımızın sayısında da belirgin bir düşüş yaşanmaktadır yılında halk kütüphanelerinden 20 milyon 964 bin vatandaşımız faydalanmışken bu sayı 2012 yılında 19 milyon 546 ya gerilemiştir. 41

42 Kaynak: TÜİK- TCDD Ekonomik büyüme, teknolojik ilerleme, inşaat yapmanın kolaylaşması ve inşaat maliyetlerinin düşmesine rağmen yerli kaynakları kullanan demiryoluna yeterli öenm verilmemektedir. Son 10 yılda yalnızca 945 km demiryolu yapılmıştır. Dolayısıyla geride kalan süreçte yılda yalnızca 94,5 km demiryolu yapılmıştır. 42

43 Kaynak: TÜİK- TCDD Yeni demiryolu yapılmasına rağmen ülkemizi yakıtta dışa bağımlılıktan kurtaracak olan demiryolu ulaşımı ihmal edilmektedir. Bu nedenle demiryolu ile taşınan yolcu sayısında da büyük düşüş yaşanmaktadır. Öyle ki 1998 ile 2012 arasında demiryolu yolcu sayısında %36 lık bir düşüş yaşanmıştır. 43

44 Kaynak: TCMB- Ekonomideki istikrarsızlık ve dalgalanma vatandaşların borç sorunu ile karşı karşıya kalmasına ve borçlarını ödeyememesine neden olmaktadır. Ferdi kredi borçlu sayısı son 4 yılda kişi artarak 2012 yılında kişiye yükselmiştir. 44

45 Kaynak: TCMB- Borcunu ödeyemeyen vatandaşlarımızın sayısı yeniden artmaya başlamıştır ekonomik krizi ile zirve yapan protestolu senetler 2013 yılında yeniden yükselmiştir. 45

46 Kaynak: TÜİK işsizlik oranı çift haneli sayıda kalmış ve %10 seviyesinde belirlenmiştir. ekonomide her şeyin yolunda olduğu, milli gelirin arttığı ifade edilmesine rağmen yeterinde istihdam artışı sağlanamamakta, işsizlik bir türlü düşürülememektedir. 46

47 Kaynak: TÜİK- Ekonomide yaşanan olumsuzluklar evlenme ve boşanma istatistiklerine de yansımakta özellikle ekonomik kriz dönemlerinde evlenme sayıları düşerken boşanmalar artmaktadır yılı ile karşılaştırıldığında evlenenlerin sayısı yalnızca %17,6 artarken boşanan çift sayısı %31,5 artmıştır. Dolayısıyla 2002 yılına boşanmalar evlenme hızına göre yaklaşık 2 kat daha fazla olmuştur. 47

48 TÜRKİYE DE KAMU GÖREVLİLERİNİN BORÇLANMA DURUMLARINA İLİŞKİN ALAN ARAŞTIRMASI Türkiye Kamu-Sen Araştırma Geliştirme Merkezi, Türkiye genelinde kamu görevlilerinin borçlanma durumları ve borç yapılarına ilişkin bir alan araştırması gerçekleştirmiştir. Ankete 81 ilde farklı kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan toplam 6606 kamu görevlisi katılmıştır. Ankete katılanların yüzde 90 ı erkekler, yüzde 10 u da kadınlardan oluşmuştur. Cinsiyetiniz? cevap frekans % kümülatif % Erkek ,0 90,0 Kadın ,0 100,0 Toplam ,0 Araştırmada deneklere gelir durumları, giderleri, harcama kalemleri ve tutarları ile borç miktarları, borçlanma nedenleri, borçlarının vadesi ve borcun ödenmesine ilişkin sorun yaşayıp yaşamadıklarına dair sorular yöneltilmiştir. 48

49 Hanenize giren toplam gelirin aylık tutarı ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % 1500 TL den az 240 3,6 3, TL TL arası 264 4,0 7, TL TL arası ,3 20, TL TL arası ,1 38, TL TL arası ,2 51, TL TL arası 492 7,4 58, TL TL arası ,6 69, TL ve üzeri ,8 100,0 Toplam ,0 Araştırmada kamu görevlilerine hane halkı toplam gelir miktarına ilişkin yöneltilen soruya verilen cevaplardan kamu görevlilerinin yüzde 13,3 ünün aylık toplam gelirinin 1750 ile 2000 lira, yüzde 17,1 inin 2000 ile 2250 lira, yüzde 10,6 sının ise 2750 ile 3000 lira arasında olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre memurların yüzde 69,2 sinin aylık 3000 liranın altında bir gelire sahip olduğu, memur ailesinin yalnızca yüzde 30,8 inin eline aylık 3000 TL nin üzerinde kazanç geçtiği görülmüştür. 49

50 Hanenizin aylık toplam gideri ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % 1500 TL den az 330 5,0 5, TL TL arası 432 6,6 11, TL TL arası 648 9,8 21, TL TL arası ,9 32, TL TL arası ,6 42, TL TL arası 648 9,8 52, TL TL arası ,9 65, TL ve üzeri ,4 100,0 Toplam ,0 Buna karşın araştırmada memurların giderlerinin gelirlerinden daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle alt ve üst gelir grubundaki kamu görevlilerinin harcamalarının kazançlarından daha fazla olduğu görülmüştür. Öyle ki, memurların yüzde 30,8 inin aylık geliri 3000 TL ve üzerinde iken aylık harcama tutarı 3000 TL ve üzerinde olanların oranı yüzde 34,4 olarak belirlenmiştir. Düşük gelir gruplarındakilerin ise zorunlu harcamalarını kısmak yoluyla geçimini sağlamaya çalıştığı ortaya çıkmıştır. Araştırmada kamu görevlilerinin zorunlu harcama kalemleri içinde en fazla payı kira ve konut giderlerinin teşkil ettiği, ardından gıda ve eğitim harcamalarının ailenin toplam giderleri içinde önemli bir paya sahip olduğu görülmüştür. Buna göre araştırmaya katılan memurların yüzde 43,2 si en çok harcamayı konut, yüzde 32 si gıda, yüzde 12,6 sı ise eğitim için gerçekleştirdiğini belirtmiştir. 50

51 Araştırmada, memurların aile bütçesinden en az giyinmeye pay ayırdıkları, ardından da ev eşyası, iletişim ve sosyal yaşam harcamalarının geldiği ortaya çıkmıştır. Buna göre memurların zorunlu harcamalarda önemli ve vazgeçilmez olarak gördükleri kira, gıda ve eğitim için; giyinme, ev eşyası ve iletişim harcamalarını kıstıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ailenizde en çok harcama hangi tüketim kalıbına yapılmaktadır? Cevap frekans % kümülatif % Kira-ev ,2 43,2 Gıda ,0 75,2 Isınma 180 2,7 77,9 Giyinme 24 0,4 78,3 İletişim (Telefon, internet vs.) 54 0,8 79,1 Elektrik, su giderleri 102 1,5 80,6 Ev eşyası 54 0,8 81,4 Ulaşım (Yol parası, benzin, mazot, LPG) 336 5,1 86,5 Eğitim ,6 99,1 Sosyal yaşam (Sinema, tiyatro, spor vs.) 60 0,9 100,0 Toplam ,0 Araştırmada, kamu görevlilerinin yüzde 97 sinin her ay düzenli olarak borç ödediği görülmüştür. Düzenli borcu olmayan memurların oranı ise yalnızca yüzde 3 olarak belirlenmiştir. 51

52 Aylık düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuz var mı? cevap frekans % kümülatif % Evet ,0 97,0 Hayır 198 3,0 100,0 Toplam ,0 Cevabınız Evet ise; düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun türü nedir? cevap frekans % kümülatif % genel % Kredi kartı ,1 21,1 20,4 Banka kredisi ,4 66,5 44,1 Şahsi borç 122 1,9 68,4 1,8 Senet karşılığı 26 0,4 68,8 0,5 Bu şıkların hepsi ya da en az 2 si ,2 100,0 30,2 Toplam ,0 100,0 Araştırmada borçlu olan kamu görevlilerinin yüzde 21,1 inin kredi kartı, yüzde 45,4 ünün ise banka kredisi borcu olduğu ortaya çıkmıştır. Şahsi borç alan memurların oranı yüzde 1,9; senet karşılığı borcu olanların oranı ise yüzde 0,4 olarak belirlenmiştir. 52

53 Bununla birlikte araştırmanın en dikkat çeken yönü, memurların birden çok yere borçlu olduğudur. Memurların yüzde 31,2 si kredi kartı, banka kredisi, şahsi borç veya senet karşılığı olarak en az iki ya da daha fazla türden borcu olduğunu ifade etmiştir. Buna göre memurların büyük oranda birden fazla kaynaktan borç kullandığı ortaya çıkmıştır. Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun nedeni nedir? cevap frekans % kümülatif % genel % Bireysel kredi ,8 26,8 26,0 Konut kredisi ,2 44,0 16,7 Şahsi borç 141 2,2 46,2 2,1 Otomobil kredisi ,3 65,5 18,8 Bu şıkların hepsi ya da en az 2 si ,5 100,0 33,4 Toplam ,0 100,0 Ankete katılan kamu görevlilerine borçlanma nedenlerine ilişkin olarak yöneltilen soruya memurların yüzde 26,8 i bireysel ihtiyaçlar nedeniyle, yüzde 19,3 ü otomobil nedeniyle, yüzde 17,2 si konut nedeniyle, yüzde 2,2 si ise şahsi nedenlerle düzenli borç ödedikleri cevabını vermişlerdir. Bununla birlikte ankete katılan memurların yüzde 34,5 i birden çok nedenle borçlu olduğunu ifade etmiştir. 53

54 Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun tutarı ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % genel % 5000 TL den az ,3 30,3 29, TL TL arası ,5 40,8 10, TL TL arası ,2 55,0 13, TL TL arası ,3 65,3 10, TL TL arası 481 7,5 72,8 7, TL TL arası 410 6,4 79,2 6, TL den fazla ,8 100,0 20,1 Toplam ,0 Araştırmada kamu görevlilerinin yarısının (%50,5) 5000 TL ile TL arasında borcu olduğu görülmüştür. Bununla birlikte memurların yüzde 20,1 inin borcunun bin liranın üzerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bir başka deyişle, her 5 memurdan birinin bin liradan fazla borcu bulunmaktadır. 54

55 Düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzun vadesi ne kadardır? cevap frekans % kümülatif % genel % 1 yıldan az ,0 12,0 11,6 1-3 yıl arası ,6 44,6 31,6 3-5 yıl arası ,2 74,8 29, yıl arası ,4 96,2 20,8 10 yıldan fazla 244 3,8 100,0 3,7 Toplam ,0 100,0 Ankette kamu görevlilerinin uzun sürelerle borçlandıkları ve hayatlarının önemli bir bölümünü borç ödemekle geçirmek zorunda kalacakları görülmektedir. Memurların yalnızca yüzde 12 sinin borçlarının vadesi 1 yıldan daha kısa iken, yüzde 32,6 sının 1-3 yıl arası, yüzde 30,2 sinin 3-5 yıl arası, yüzde 21,4 ünün 5-10 yıl arası olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre kamu görevlilerinin yüzde 84,2 si orta ve uzun vadeli borçlu iken ankete katılan kamu görevlilerinin yüzde 3,8 i ise borçlarının 10 yıldan daha uzun bir vadeye yayıldığını ve çok uzun vadeli borçlu olduklarını ifade etmişlerdir. Son 3 yıl içinde borcunuzu ödeyememe sorunuyla karşılaştınız mı? cevap frekans % kümülatif % genel % Evet ,1 62,1 60,2 Hayır ,9 100,0 36,8 Toplam ,0 100,0 55

56 Araştırmada düzenli olarak borç ödemek zorunda olan kamu görevlilerinin yüzde 62,1 inin geçtiğimiz 3 yıl içinde çeşitli şekillerde borcunu ödeyememe sorunuyla karşılaştığı görülmüştür. Son 3 yıl içinde borçlarını ödeme sorunu yaşamayan kamu görevlilerinin oranı ise yalnızca yüzde 37,9 olarak belirlenmiştir. Buna göre çeşitli nedenlerle borç ödeme sorunu yaşayanların oranı bütün memurlar içinde yüzde 60,2 olmuştur. Cevabınız Evet ise; düzenli olarak ödemek zorunda olduğunuz borcunuzu ödememeniz nedeniyle ne tür bir yaptırımla karşı karşıya kaldınız? cevap frekans % kümülatif % genel % Hiçbir yaptırımla karşılaşmadım ,2 45,3 27,5 Temerrüde düşerek cezai faiz ödedim ,8 81,0 21,5 Banka hesabıma bloke konuldu 287 7,2 88,1 4,4 Borcumla ilgili yasal süreç başlatıldı 227 5,7 93,8 3,5 Borcumla ilgili haciz işlemiyle karşılaştım 239 6,0 100,0 3,6 Toplam ,0 100,0 Son 3 yıl içinde borçlarını ödeyememe sorunuyla karşı karşıya kalanların yüzde 45,2 sinin herhangi bir yaptırımla karşılaşmadan önce sorunu çözdüğü görülmektedir. Buna karşın, borçlarını ödeyemeyen memurlardan 54,8 i çeşitli yaptırımla karşılaşmıştır. Söz konusu kamu görevlilerinin yüzde 35,8 i taksitlerini aksattığı için cezai faiz ödediğini ifade ederken yüzde 7,2 si banka hesabına bloke konulduğunu, yüzde 5,7 si yasal yaptırımla karşılaştığını, yüzde 6 sı ise hakkında haciz işlemi uygulandığını belirtmiştir. Borçlarını ödeme sorunu yaşayan ve çeşitli yaptırımla karşılaşan kamu görevlileri, bütün kamu görevlileri nezdinde değerlendirildiğinde memurların yüzde 21,5 inin borçlarından dolayı cezai faiz ödediği, yüzde 4,4 ünün hesabına bloke konulduğu, yüzde 3,5 inin yasal yaptırımlarla cezalandırıldığı, yüzde 3,6 sına ise haciz işlemi uygulandığı görülmüştür. 56