Bu sayfa bilinçli olarak boş bırakılmıştır

Transkript

1

2 Bu sayfa bilinçli olarak boş bırakılmıştır

3 ECZACILIK YETERLİLİK STANDARTLARI 013

4 Bu sayfa bilinçli olarak boş bırakılmıştır

5 ECZACILIK YETERLİLİK STANDARTLARI 013 Birinci Basım Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES Mayıs 013

6 ECZACILIK YETERLİLİK STANDARTLARI 013 Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES GEMAŞ Eczacılık Kitapları Dizisi: 1 ISBN: Baskı: Birinci Basım, Mayıs 013 Sayfa ve Kapak Tasarımı: Dr.Ecz. Mehmet Ali EGE Yayın ve Dağıtım: GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar dışında, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılmaz. Kâzım Dirik Mahallesi 37/ Sok. No: Bornova - İZMİR Telefon: (3) Faks: (3) İnternet: Baskı: Kubilay Ofset Reprodüksiyon Tic. Ltd. Şti. Tuna Mahallesi Sanat Caddesi No.1/1-O Çamdibi İş Merkezi Çamdibi İzmir Tel: (3) Faks: (3)

7 Bölüm 1 : Yeterlilik Standartları Çerçevesi Giriş Eczacılık Uygulamalarında Yeterlilik ve Kalite Standartları Yeterlilik Standartlarında Başlıca Belirleyiciler Gerekli Bilgi, Beceri ve Nitelikler Yeterliliklere Esas Oluşturan Meslek Uygulaması Performans ölçümü Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması İleri düzey meslek uygulamasının tanınması İleri düzey meslek uygulaması ve uzmanlaşma Meslek uygulamasının kapsamı Meslek uygulama profili oluşturma Meslek Yaşamında Yeterlilik Standartları Meslek Yeterlilik Çerçevesinin Uygulanması İlk tescil ve tescilin yenilenmesi Stajyer eğitimi Tescil yenileme İşverenler Sürekli mesleksel gelişim Bir Meslek Uygulama Profili Geliştirme Meslek uygulama profili örnekleri Bölüm - Meslek Yeterlilik Standartları Meslek Yeterlilik Standartlarının Yapısı Meslek Yeterlilik Standartları Özeti Meslek Yeterlilik Standartları Alan 1 Mesleksel ve etik sorumluluk Alan İletişim, işbirliği ve öz yönetim... 5 Alan 3 Liderlik ve yönetim Alan 4 Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama Alan 5 Farmasötik preparatların hazırlanması Alan 6 Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma Alan 7 İlaçların optimal kullanımına destek olma ve katkıda bulunma Alan 8 Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim Eczacı Olarak İlk Tescilde Gerekli Yeterlilik Standartları Özeti Yararlanılan Kaynaklar... 85

8

9 ÖNSÖZ Günümüzde mal ve hizmetlerde kaliteyi güvence altına almaya yönelik uygunluk değelendirmeleri akreditasyon olarak adlandırılmaktadır. Yüksek öğretimde akreditasyon; bir yüksek öğretim kurumunun ya da bu kurum tarafından uygulanmakta olan herhangi bir programın, ulusal ve/veya uluslararası düzeyde belirli performans standartlarına (kalite, verimlilik, etkinlik, vb) sahip olduğunu gösteren ve ilgili öğretim kurumunda akademik kalitenin iyileştirilmesi, saydamlık ve hesap verme sorumluluğunu ortaya koymayı amaçlayan bir sistemdir. Bir akademik programın akreditasyonu verilen eğitimin kalite standartları yönünden değerlendirilmesidir. Tıp ve eczacılık gibi bazı meslekler doğrudan halk sağlığı ile ilgili olduklarından, bu özellikleri gereği belirli kalite standartlarını güvence altına almak zorundadırlar. Bu açıdan bakıldığında, eczacılık lisans eğitimi akademik programının akreditasyonu, eczacılık fakültelerinde verilen lisans eğitiminin kalite standartları yönünden değerlendirilmesidir. Akreditasyon sürecindeki ilk aşama, akreditasyonun temelini oluşturan ve akreditasyon kurumu tarafından yüksek öğretim programını değerlendirmeye olanak sağlayacak olan mükemmeliyet standartlarının belirlenmesidir. Bu standartlar, oluşturulacak sistemin gereklerini ortaya koyar ve yüksek nitelikli eğitim programlarının geliştirilmesi için yapılması gerekenleri belirler. Diğer bir ifade ile standartlar, bir yüksek öğretim programının kabul edilebilir düzeyde olduğuna karar verilebilmesi için hangi ögelerin programda bulunması gerektiğini gösterirler. Bu nedenle, Eczacılık Meslek Eğitim Programı, eczacılık mesleğinin uygulanması açısından gerekli yeterlilikleri sağlayacak nitelikte olmalı ve öğrencilerin eğitimlerinde hedeflenen tüm çıktıları ve mesleki yeterlilikleri kazanmalarını sağlamalıdır. Şeffaflık gereksinimi nedeniyle, günümüzde sağlık profesyonellerinin eğitim, mesleksel gelişim ve akreditasyonunda yeterlilikler çerçevesinin kullanılması popüler hale gelmiştir. Küresel olarak uygulanmak üzere ilk yeterlilik çerçevesi tıp eğitimi için geliştirilmiştir. Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu (Word Federation for Medical Education, WFME)'na göre tıp alanındaki yeterlilikler öncelikle küresel olarak uygulanabilir ve aktarılabilir, erişilebilir ve şeffaf olmalıdır. Federasyon, öğretim, kültür, sosyo-ekonomik koşullar ve sağlık sistemi farklılıklarını göz önünde bulunduran, temel tıp eğitimine yönelik küresel yeterlilik standartlarını tanımlamıştır. Uluslararası Eczacılık Federasyonu (International Pharmaceutical Federation, FIP) da eczacılık alanında küresel olarak uygulanabilir bir yeterlilikler çerçevesi yaklaşımını desteklemektedir. Kasım 1997'de FIP, UNESCO ve WHO'nun işbirliği ile kurulan üçlü bir yapı olan Eczacılık Eğitimi Özel Görev Komitesi (The Pharmacy Education Taskforce, PET) halen eczacılık hizmetlerinde küresel bir yeterlilikler çerçevesini hazırlamak üzere çalışmalarını sürdürmektedir. Yeterlilik Standartları, kişinin bilgilenme (üniversite eğitimi aracılığıyla) ve deneyim (eğitim sürecindeki stajlar ve daha sonraki meslek uygulamaları aracılığıyla) temelinde kazandığı, bir eczacının mesleğini gerektiği gibi yapmasını sağlayan beceri, tutum ve diğer özellikleri (değerler ve inançlar dâhil) tanımlar. Buna karşılık Meslek Uygulama Standartları, meslek uygulamalarında belirli bir uyum ve tutarlılık düzeyi sağlamak üzere eczacıların başvurdukları sistemler, süreçler ve bilgilerle ilgilidir. Eczacılar bu sayede kendi meslek uygulamalarını değerlendirip belirli kalite göstergelerine göre ölçebilirler. Başka bir deyişle, meslek uygulama standartları, mesleğe mensup kişilerin, sundukları hizmetleri geliştirmek için başvurdukları bir kendi kendini değerlendirme ve kalite denetim aracı olarak işlev görür. Sağlıkta akreditasyon T.C. Sağlık Bakanlığının da gündemindedir. Bakanlık "Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi nin akreditasyonu için bir dizi çalışma başlatmıştır. Dünyadaki gelişmeler ve bu çalışmaların Türkiye de eczacılık eğitimini ve eczacılık hizmetlerini her yönüyle etkileyeceği açıktır. Bu nedenle, elinizdeki Eczacılık Yeterlilik Standartları 013 kitabı, eczacılık mesleği için kritik önem taşıyan böylesi bir dönemde, mesleğin geleceğine yönelik çalışmalara mütevazi bir katkı sağlamak üzere hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanma sürecinde bana destek olan Dr.Ecz. Elif ERTUNA, Dr.Ecz. Mehmet ARUN, Dr.Ecz. Göksel GÖKÇE ve Dr.Ecz.Mehmet Ali EGE ye teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, eczacılık yeterlilik standartlarının hazırlanması düşüncemi başından beri destekleyen ve bu kitabın basım ve dağıtımına katkılarından dolayı İzmir Eczacı Odası'na şükranlarımı sunarım.

10

11 Yeterlilik Standartları Çerçevesi Giriş Eczacılar, ilaç kullanımına dayalı sağlık çıktılarını sahip oldukları özgün bilgi ve becerilerle optimum düzeye çıkarmak için çalışan sağlık çalışanlarıdır. Başkalarına hizmet sunmayı üstlenme, beraberinde, bu hizmetlerin, mesleksel ve etik kurallara ve beklenen davranışlara uygun olarak verilmesi yükümlülüğünü de getirir. Meslekte yeterliliğin korunup sürdürülmesi ve meslek uygulamalarının bunun çizdiği sınırlar içinde kalması bu kapsama giren etik bir yükümlülüktür. Yeterlilik yeni bir kavram olmamakla birlikte, son yıllarda ortaya çıkan yeterlilik temelli eğitim, akreditasyon ve meslekte tescil gibi girişimler sonucunda daha öne çıkmıştır. Eczacılık alanında ileri gitmiş Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere ve Avustralya gibi ülkelerde eczacılar için yeterlilik standartları oluşturulmasına yönelik geçmişteki çabalar, temelde, meslek uygulamalarının güncel kapsamının ortaya konmasına odaklanmıştır. Yeterlilik standartlarının hazırlanmasında izlenen bir yaklaşım karmaşık mesleksel işlevlerin birbiriyle bağlantılı bir dizi görevlere ayrıştırılarak tanımlaması şeklindedir. Bu yaklaşım meslek uygulamalarının tanımlanmasını ve ölçülmesini destekleme bakımından yararlıdır. Buna karşın, verilen hizmetlerin içsel bütünlüğünü gözden kaçırma, profesyonel hizmet sunumunun temelini oluşturan karmaşık nitelikteki kavramsal, analitik ve davranışsal işlevleri olduğundan az gösterme riski taşır. Bu nedenle, bu kitaptaki eczacılık yeterlilik standartları, kullanımı kolaylaştırmak ve daha etkin kılmak için ulusal ve uluslararası gelişmeler dikkate alınarak derlenmiştir. Bu amaçla özellikle Avustralya Eczacılık Yeterlilik Standartları nın 010 yılında güncellenen son sürümünden geniş ölçüde yararlanılmıştır. Yeterlilik standartlarının değeri, halkın sağlık ve güvenliğini sağlama hedefini gözeterek meslek uygulamalarını ve meslekteki gelişmeleri destekleme ve kolaylaştırma kapasitesine bağlıdır. Meslek uygulamaları sürekli bir oluşum, değişim ve gelişim süreci yaşarlar. Bu, eczacılık meslek yeterlilikleri için de geçerlidir. Dolayısıyla, bu kitapta tanımlanan yeterlilik standartlarının dinamik nitelikte olduğu ve toplumun güncel sağlık hizmeti gereksinimlerine ve toplumdaki değişikliklere paralel olarak düzenli aralıklarla yeniden değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. 1. Eczacılık Uygulamalarında Yeterlilik ve Kalite Standartları Yeterlilik Standartları, kişinin bilgilenme (üniversite eğitimi aracılığıyla) ve deneyim (stajlar ve daha sonraki meslek uygulamaları aracılığıyla) temelinde kazandığı, bir eczacının mesleğini gerektiği gibi yapmasını sağlayan becerileri, tutumları ve diğer özellikleri (değerler ve inançlar dâhil) tanımlar. Buna karşılık meslek uygulama standartları, meslek uygulamalarında belirli bir uyum ve tutarlılık düzeyi sağlamak üzere eczacıların başvurdukları sistemler, süreçler ve bilgilerle ilgilidir. Eczacılar bu sayede kendi meslek uygulamalarını değerlendirip belirli kalite göstergelerine göre ölçebilirler. Başka bir deyişle, meslek uygulama standartları, mesleğe mensup kişilerin, sundukları hizmetleri geliştirmek için başvurdukları bir kendi kendini değerlendirme ve kalite denetim aracı olarak işlev görür. Eczacılık mesleğini meslek uygulama standartlarına göre yapan bir eczacının, mesleksel yeterlilik sahibi olması gerektiği açıktır. Eczacılık hizmetleriyle sağlıkta en iyi sonuçların alınabilmesi için yeterlilik ve kalite standartlarının benimsenmesi şarttır. 1.3 Yeterlilik Standartlarında Başlıca Belirleyiciler Bu kitaptaki yeterlilik standartlarının hazırlanmasında çeşitli kaynaklardan yararlanılmıştır. Bunlardan ilki eczacılık meslek uygulamalarına ilişkin Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization, ILO) nün aşağıda verilen Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması - ISCO 08 deki görev tanımdır.

12 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Eczacılar; tıbbi ürünleri depolar, muhafaza eder ve ilaç hazırlar, tıp doktorları ve diğer sağlık uzmanları tarafından yazılan reçetelere göre verilen ilaçların yan etkileri ve doğru kullanımı hakkında bilgi verirler. İnsan sağlığını en iyi hale getirmeye yönelik ilaçla tedavilerin araştırılmasına, test edilmesine, hazırlanmasına, reçetelenmesine ve izlenmesine katkı sağlarlar. Kapsanan görevleri şunlardır: (a) Tıp doktorları ve diğer sağlık çalışanlarının tıbbi ürünler için yazdığı reçeteleri almak, hastaların ilaç kullanım geçmişlerini kontrol etmek, ilaçları hazırlamadan önce uygun dozaj, uygulama yöntemleri ve ilaç uyumluluğunu sağlamak; (b) reçetedeki ilaçları vermek amacıyla sıvı ilaçlar, merhemler, tozlar, tabletler ve diğer ilaçları hazırlamak veya hazırlanışını ve etiketlenmesini denetlemek; (c) ilaç etkileşimleri, uyumsuzluk ve kontrendikasyonları, yan etkileri, doz ve uygun ilaç depolama konuları ile ilgili olarak hekimlere ve hastalara bilgi ve danışmanlık hizmeti vermek; (d) bireysel hastaların ilaç tedavisinin kalite ve etkinliği ile belirli ilaç veya tedavilerin etkinliğini planlamak, gözlemlemek, incelemek ve değerlendirmek için diğer sağlık çalışanları ile işbirliği yapmak; (e) yasal ve mesleksel gereklilikleri yerine getirmek için reçete dosyalarını tutmak, uyuşturucular, zehirler ve bağımlılık yapan ilaçlar ile ilgili kayıt düzenlemek; (f) aşılar, serumlar ve diğer ilaçların bozulmasına karşı önlem almak ve depolamak; (g) genel sağlık durumları ile ilgili olarak hastalara danışmanlık yapmak, reçetesiz ilaçlar ile teşhis ve tedavi yardımları sağlamak; (h) eczacılık teknisyenleri, stajyerleri ve eczane yardımcı satış elemanlarının çalışmalarını denetlemek ve koordine etmek; (i) eczacılık, kozmetik ve ilgili kimyasal ürünleri geliştirmek ve iyileştirmek için araştırmalar yürütmek; (j) üretim teknikleri ve ilaç içerikleri hakkında kimyacılar, mühendisler ve diğer profesyoneller ile görüşmek; (k) belirtilen standartlar ile ilgili olarak ilaçların kimlik bilgisini, saflık ve etkisini belirlemek için test ve analiz etmek; (l) ilaç ürünlerinin etiketlerini hazırlamak, paketlemek ve tanıtımını yapmak; (m) belirli ilaçlar ile ilgili bilgi ve riskleri belirlemek. Gerçekten de eczacılar, ilaçlarla ilgili uzmanlıklarını sağlıkla ilgili sonuçları optimize etmek ve ilaç kullanımında hata olasılığını asgariye indirmek üzere kullanan sağlık çalışanlarıdır. Zehirli maddelerle ilgili bilgilerini, bunların güvenli şekilde kullanılmasını sağlamak, kullananlara ve yakın çevresindekilere zarar vermesini önlemek için kullanırlar. Eczacılık meslek uygulaması, ilaçların kaliteli kullanımını sağlayacak sistemler ve bilgiler yanında, ilaçların saklanması, hazırlanması, kullanılması ve tedariği konularında da uzmanlık gerektirir. Serbest eczacılar, kolay erişilebilen sağlık çalışanları olarak, insan sağlığını korumak ve hastalıkları azaltmak üzere eğitim ve danışmanlık dâhil birinci basamak sağlık hizmeti sunarlar. Etik ve profesyonel davranma, sağlam bir eczacılık bilgisi, etkili problem çözme, organizasyon ve iletişim becerileri eczacılık meslek uygulamasının temelini oluşturur. Bu kitaptaki eczacılık yeterlilik standartlarının hazırlanmasında Avustralya Eczacılık Kurulu ve T.C. Sağlık Bakanlığı nın hazırladığı Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon ile ilgili yayınlardan yararlanılmıştır. Bu yayınlardaki en önemli konulardan biri olan ilaçların kaliteli kullanımı, ilaç yönetimine ilişkin seçeneklerin akılcı bir şekilde belirlenmesi, ilaç kullanılması gerektiğinde en uygun olanın seçilmesi ve ilaçların güvenli ve etkili biçimde kullanılması şeklinde özetlenebilir. Bu kitaptaki yeterlilik standartlarının hazırlanmasında, Avustralya Eczacılık Kurulu tarafından yapılan aşağıdaki meslek uygulama tanımı da göz önünde bulundurulmuştur.

13 Yeterlilik Standartları Çerçevesi Karşılığı ödenmiş olsun ya da olmasın, kişinin bir eczacı olarak meslek becerilerini ve bilgisini kullanarak icra ettiği her görev bir eczacılık meslek uygulamasıdır. Tescil açısından eczacılık meslek uygulamaları, yalnızca doğrudan klinik hizmetlerin sağlanmasıyla sınırlı değildir. Ayrıca, hastalarla klinik dışı doğrudan ilişkiler; yönetim, idarecilik, eğitim, araştırma, danışmanlık, düzenleme veya politika geliştirme alanlarında üstlenilen roller; meslekte hizmetlerin güvenli ve etkili biçimde verilmesi ve/veya mesleksel becerilerin kullanılması üzerinde etkili olan diğer görevler de bu kapsamdadır. 1 Son olarak yeterliliklerin hazırlanmasında Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) nun Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) Temel Alan Yeterlilikleri kapsamındaki Temel Alan Kodu: 7 olan Sağlık belgesinin.1.3. Sağlık Temel Alanı Yüksek Lisans Yeterlilikleri (Akademik Ağırlıklı) ve/veya..3. Sağlık Temel Alanı Yüksek Lisans Yeterlilikleri (Meslek Ağırlıklı) bölümleri de dikkate alınmıştır. Sağlık Bakanlığı "Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi nin akreditasyonu için bir dizi çalışma başlatmıştır. Bu çalışmalar kapsamında öncelikle, Sağlıkta Kalite Standartları (SKS) ile Değerlendirici Eğitim Programı nın akreditasyonu hedeflenmektedir. Bunun hemen ardından kurumsal yapının da akreditasyonu ile Türkiye Sağlıkta Akreditasyon Sistemi nin kuruluşu tamamlanmış olacaktır. Bu amaçla uzun süredir çalışmalar yürüten Sağlık Bakanlığı, sağlık sektöründe akreditasyon faaliyeti yapan kurumları akredite eden, alanında tek yetkili ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş olan ISQua (The International Society for Quality in Health Care) ile sözleşme imzalayarak resmi akreditasyon sürecini başlatmıştır. Uluslararası bir akreditasyon programı çerçevesinde yılları içinde Sağlıkta Kalite Standartlarının ve Değerlendirici Eğitim Programı nın akreditasyonu ISQua tarafından gerçekleştirilecektir. Sağlık Bakanlığının ISQua'ya üyelik başvurusunun da bununla eş zamanlı olarak kabul edileceği ve bu şekilde stratejik işbirliği çalışmaları başlatılacağı bildirilmiştir. 1.4 Gerekli Bilgi, Beceri ve Nitelikler Ülkemizde eczacılık mesleğini yapmak isteyen bir kimsenin bir eczacılık fakültesini veya Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) tarafından denk standartta olduğu kabul edilen yurt dışındaki bir başka eczacılık okulunu başarıyla tamamlamış olması gerekir. Eczacılık eğitimi bir dizi birbiriyle ilişkili uygulamalı bilim dallarından oluşur. Bunların temelinde ise bir dizi temel bilim yer alır. Temel bilimler, uygulamalı bilimlerin yeterince kavranabilmesi için gereklidir (bakınız Ek ). Öğrenme çıktıları üç boyuttan oluşur ve bir alandaki yeterliliğin sağladığı niteliklerin tanımlanmasında ve o alandaki yeterlilik tiplerinin karşılaştırılmasında araç olarak kullanılır. Öğrenme çıktılarının üç boyutu şunlardır: Bilgi Öğrencilerin bildikleri veya kavradıkları. Beceriler Öğrencilerin yapabildikleri ya da bilgilerini ve kavradıklarını uygulayış şekilleri. Yeterlilikler Öğrencilerin bilgi ve becerileri yaşama geçirebilme durumları. Sonuncu boyutu oluşturan yeterlilikler hem özel hem de genel yeterlilikleri kapsar. Genel yeterlilikler çoğu zaman bir üniversite mezununun sahip olduğu özellikler veya nitelikler olarak bilinir. Gelişmiş ülkelerin çoğunda, eczacılık fakültelerinde verilen eczacılık eğitiminden beklenen genel nitelikleri ve eczacılığa özgü öğrenme çıktılarını tanımlayan akreditasyon ölçütleri geliştirilmiştir. Ayrıca, yeni mezunların staj sonrası eczacı olarak ilk tescillerini yaptırabilmeleri için staj eğitimine ilişkin bir dizi öğrenme çıktısı belirlenmiştir. Genel nitelikler çoğu kez yeterlilik standartları kapsamına alınmıştır. Bunlar, meslek performansının her yönü için temel oluşturan etkili iletişim kurma becerileri, sorun çözme yetisi, karar verme sürecinin gerektirdiği mesleksel ve etik davranışlar, sorumluluk üstlenme ve hesap verebilirlik gibi tutumları kapsar. Aşağıda sıralanan nitelik ve beceriler eczacılık uygulamaları bakımından özellikle önemlidir: Sayısal Temel matematiksel ilişkileri kavrayabilme ve çeşitli hesapları yapabilme, büyüklük sıralaması oluşturabilme, kestirimlerde bulunabilme ve standartları doğru kullanabilme. Belirli bir etkinlik, öge veya metin içinde saklı matematiksel bilgi ve ilişkileri yorumlayabilme, ayırt edebilme ve araştırabilme. Hesaplama Hesaplamalarda yer alan işlemleri açıklayabilme, ilaç dozlarını ve doz rejimlerini doğru hesaplayabilme, özel hasta popülasyonlarının doz hesaplamalarını ve ayarlamalarını yapabilme, farmasötik preparatların hazırlanmasında kullanılan hesaplama tablolarını doğru biçimde doldurabilme. İletişim Bilgi, tez ve analizleri etkili biçimde iletebilme. Fikirler ve amaçlar arasındaki karmaşık ilişkileri net olarak açıklayan yazılı metinler oluşturabilme, esnek ve uyumlandırıcı teknikleri içeren sürekli ve karmaşık sözel işlemleri yapabilme. Bilgi okuryazarlığı Bilgiyi edinebilme, denetleyebilme, organize edebilme, sunabilme veya bilgiyi etkin bir şekilde kullanabilme konularında bilgi okuryazarlığı ve özellikli beceriler anlayışı. Karmaşık önermeler, fikirler veya 3

14 Yeterlilik Standartları Çerçevesi soyutlamalar içeren materyalleri yazılı, diyagram şeklinde veya diğer görsel biçimleriyle okuyabilme, yorumlayabilme ve eleştirel biçimde değerlendirebilme kapasitesi de bu kapsama girer. 1 Öte yandan, yakın paydaşlar olmaları nedeniyle, tıp, diş hekimliği, eczacılık ve veterinerlik bilim dalları için geçerli olmak üzere, mezunların ortak asgari yeterliliklerini yansıtan bir dizi öğrenme çıktılarının hazırlanması ideal bir yaklaşım olabilir. Bu, ortak akademik standartları belirlemek üzere sayılan mesleklerin eğitiminin verildiği okullar için ortak bir Akademik Öğrenim ve Öğretim Standartları Projesi şeklinde geliştirilebilir. Bunun, ilgili disiplinlerin meslek uygulama standartları ve yeterlilikleri gözden geçirilerek ve ilgili disiplinleri temsil eden toplulukların görüşleri alınarak geliştirilebileceği açıktır. 1.5 Yeterliliklere Esas Oluşturan Meslek Uygulaması Performans ölçümü Yeterlilik, genellikle bir bireyin özgün bir işlev veya görevi, istenen bir standarda göre başarılı ve tutarlı (kalıcı) bir şekilde icra edebilmesi için gereken bilgi, beceri ve niteliklere sahip olmasını ifade eder. Yeterlilik kavramının özünü, bireyin belirli koşullar altında gösterdiği performansın özgün bir dış ölçüte karşı değerlendirilmesi oluşturur. Bu kitapta verilen yeterlilik standartları çerçevesi, yeterlilik sahibi bir eczacıdan beklenen performans düzeyini belirleyen performans (başarım) ölçütlerini içermektedir. Tanımlanan yeterlilik standartları sadece performansın ana ögelerine odaklanmıştır ve gözlemlenebilir sonuç ve davranışlar bakımından yeterlilik taşıyan bir eczacının neleri yapabilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bu şekilde yeterlilik standartları bir dış ölçüt olarak kullanılarak, eczacının güncel performansı, kendisinden beklenen performansa göre karşılaştırılmaktadır Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması Son yıllarda eczacılık meslek uygulamalarında ve bu uygulamaların yaşama geçirildiği çalışma ortamlarında önemli değişiklikler olmuştur. İşte bu nedenle, artık kabul görmüş bir kavram olan eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması nın nasıl belirleneceğini ve/veya tanımlanacağını düşünme zamanı gelmiştir. Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulamasının ilgili otorite olan T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından tanınması için yapılması gerekenler konusunda en büyük sorumluluk eczacılık fakültelerimiz ve Türk Eczacıları Birliği (TEB) ne aittir. Topluma kaliteli eczacılık hizmeti sunulabilmesi için, mesleğin gelişimine yön verme sorumluluğu olan bu kurumsal yapıların, eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması ve icrası konularında çalışmalar yapmaları, farkındalık yaratmaları, fikir ve strateji üretmeleri gerekmektedir. Bu yapılırken, paydaş konumundaki diğer sağlık mesleklerinin meslek örgütleri (ör., Türk Tabipleri Birliği, Türk Diş Hekimleri Birliği) ve hizmeti alan konumundaki vatandaşlarla yapılması gereken işbirliği, ayrı bir meslek stratejisi konusu olarak gündemdedir. Miller tarafından önerilen yeterlilik modelinde 1 yeterlilik ile performans arasında bir ayrım yapılmaktadır (Şekil 1). Bu model uyarınca, bir meslek insanı herhangi bir meslek uygulamasına ilişkin yeterliliğini, onu açıklayarak ve göstererek kanıtlayabilir (bilir ve nasıl olduğunu gösterir). Ancak, kapasitesini meslek icrasının düzenli bir parçası haline getirene kadar (nasıl yapıldığını gösterir ve yapar), bu yetkinliği henüz bir performans olarak kabul edilemez. Bu senaryoya göre, bir meslek insanı yeterlilik standartlarında tanımlandığı şekliyle belirli bir meslek uygulama alanında yeterliliğini kanıtlayabilir. Ancak, edindiği klinik deneyim sayesinde uzmanlık birikimi sağlamış bir başka pratisyenin, aynı meslek uygulama alanında çok daha üst düzeylerde performans göstermesi mümkündür. Dolayısıyla, ileri düzey meslek uygulamasının sadece yeterlilik standartları esas alınarak tanımlanmaya çalışılması uygun değildir. Meslek performansı, meslek uygulamasının bireyin o meslekteki yetenek ve deneyimiyle desteklenen bir boyutudur ve en alt düzeyden en üst düzeye doğru uzanan kesintisiz bir süreçtir. Bu süreklilik içinde ilerleme, mesleğin kesintisiz olarak uygulanması ile uzmanlaşmaya yol açan deneyimin bir fonksiyonudur. 1 Miller GE. The assessment of clinical skills/ competence/ performans. Acad Med (Supp) 1990; 65:S

15 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Şekil 1: Basit bir yeterlilik modeli Performans sürekliliği içinde genel olarak gözlenen davranışlar genel düzey performans olarak tanımlanır. İleri düzey performans ise mesleğin uygulanmasında sergilenen davranışların genel olarak gözlenenin ötesine geçtiği durumları ifade etmek için kullanılır. Bu kavram, Büyük Britanya Kraliyet Eczacılık Topluluğu (Royal Pharmaceutical Society of Great Britain) tarafından eczacılıkta ileri düzey meslek uygulamasına ilişkin olarak geliştirilen tanımın temelini oluşturur. Bu tanım uyarlanmış haliyle şu şekildedir: Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması, ilgili eczacının uzmanlığını, ilk tescildeki meslek uygulama düzeyinden, meslektaşların ve söz konusu uzmanlık alanındaki kamuoyunun uzmanlığın kazanılmasına dayanak oluşturan eğitim, öğretim ve deneyimi özel olarak tanımalarını gerektirecek ölçüde farklı kılan bir meslek uygulama düzeyidir. İleri düzey meslek uygulamasının tanımlanması için değişik sağlık mesleklerinde çeşitli yaklaşımlara başvurulmuştur. Avustralya da hemşirelikte ileri düzey meslek uygulaması için farklı yeterlilik kümeleri kullanılarak ileri yeterlilik standartları tanımlanmıştır (ör., tescilli hemşire / ileri düzey tescilli hemşire). Birleşik Krallık ta eczacılıkta ileri düzey meslek uygulaması na yönelik olarak Yeterlilik Geliştirme ve Değerlendirme Grubu (Competency Development ve Evaluation Group) tarafından üç düzeyli (temel, mükemmellik, ustalık) bir yeterlilik standardı çerçevesi geliştirilmiştir. Adı geçen otorite genel düzey meslek icrası için de yeterlilikleri tanımlamış, ancak bunu farklı bir yeterlilik kümesinden hareketle yapmıştır İleri düzey meslek uygulamasının tanınması Avustralya gibi birçok ileri ülkede, ulusal sağlık meslekleri tescil kurulları ve ilgili yasal düzenlemeler, geçici tescil (provisonal registration), genel tescil (general registration) ve mesleği icra etmeyen (non-practising registration) olmak üzere farklı tescil kategorileri öngörür. Uzman teriminin kullanılması, yasal düzenlemelerin sıkı denetimi altındadır. Kimi mesleklerde, bu arada özellikle tıp ve diş hekimliğinde, bu kategori yasal düzenlemeler kapsamında özel olarak tanınır. Diğer mesleklerle ilgili uzman unvanının tanınması için başvurunun mutlaka ilgili Bakanlık düzeyinde yapılması gerekmektedir. Kimi durumlarda tescil için onay da verilebilmektedir (ör., Avustralya da pratisyen hemşireler, pratisyen ebeler veya optometristler belli bazı tarifeli ilaçları yazabileceklerine ilişkin olarak tescillenebilirler), ancak bunlar da Bakanlar Kurulu onayına tabidir. Eczacılıkta ileri düzey meslek uygulamasının tanınması, kamu güvenliği adına hareket eden Avustralya Eczacılık Kurulu (Pharmacy Board of Australia, PBA) nun Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmak üzere önerileri almasını, değerlendirmesini ve ilgili merciye iletmesini gerektirir. İleri düzey meslek uygulamasının nasıl tanınacağının belirlenmesi görevi mesleğin kendisine aittir. Bu durumda Avustralya Eczacılık Kurulu onay için iletilen önerinin eczacılık sektörüyle danışma sürecinde hazırlandığının kanıtlarını arar. Bununla birlikte kurul, tescilin onaylanması için nelerin gerektiğini tam olarak belirleyebilir. Bu gerekliliklere başlıca örnekler şunlardır: İleri düzey meslek uygulamasının yapıldığı alanın tanımlanması Daha önceki öğrenimin/ek niteliklerin tanınması 5

16 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Yeni bir meslek uygulaması olup olmadığı Yeterliliğinin sürdürülmesi (staj ve sürekli mesleksel gelişim) Standartlarının akreditasyonu Onay geçerlilik süresi. Gerektirdikleri ne olursa olsun, ileri düzey meslek uygulaması terimi, mesleği daha uzun süre icra etmiş, daha üst düzey bilgi ve becerileri olan, mesleğin icrasının gerektirdiği nitelik ve gereksinimler konusunda derin bilgisi olduğunu gösteren tutum ve davranışlara sahip, sürekli mükemmellik arayışı içinde olan bir kişiyi akla getirmelidir İleri düzey meslek uygulaması ve uzmanlaşma Eczacılık meslek uygulaması kapsamının son yıllarda önemli ölçüde değiştiği, eczacılık sektörünün kendi içinde olsun dışında olsun kabul edilmektedir. Mesleğin kapsamındaki bu değişimin bir sonucu olarak eczacıların yöneticilik, majistral ilaç hazırlama veya ilaç yönetimi gibi meslek uygulamasının belirli alanlarına odaklanma eğilimleri artmaktadır. Eczacılar, meslek uygulamasının kapsamını bu şekilde sınırlayarak uzmanlık ve performanslarını daha ileriye götürme fırsatı bulurlar. Meslek faaliyetinin belirli bir alanla sınırlanmasının ya da uzmanlaşma nın, çoğu zaman ileri meslek uygulaması ile eş anlamlı sayılmasının nedeni de bu olabilir. İleri uzmanlık eğitimiyle kazanılan uzmanlığın (specialisation) gelişmiş uzmanlaşma (enhanced expertise) ile eşdeğer olduğu tıp modeli bu durumu daha da pekiştirmektedir. Ne var ki, uzmanlaşma terimi performans düzeyini değil, yalnızca meslek uygulamasının kapsamını anlatmaktadır. Ayrıca uzmanlaşma kendi içinde ek bir uzmanlık da getirmez. Dolayısıyla, uzmanlaşma, performansta herhangi bir artış olmaksızın da sağlanabilir. Sonuçta, bu tür bir karışıklıktan kaçınmak için eczacılık meslek uygulamasının, uygulamanın kapsamı ve performans düzeyi üzerinden tartışılması daha yerinde olacaktır Meslek uygulamasının kapsamı Bu kitapta verilen eczacılık yeterlilik standartları çerçevesi, eczacıların çoğunluğunun çalıştığı meslek alanları yanında, sınırlı sayıda eczacının çalıştığı alanları da kapsamaktadır. Çerçeve, genel terimlerle, eczacıların etkili bir meslek performansı sergileyebilmeleri için en gerekli olan bilgi, beceri, öznitelikler ve mesleğin uygulanmasına ilişkin bir dizi kabul edilebilir standartlarını ortaya koymaktadır. Herhangi bir eczacıda bulunması gereken yeterlilikler onun meslek uygulamasının kapsamına bağlıdır. Başka bir deyişle, yeterlilikler eczacıların meslekteki rollerine veya sundukları hizmetlere göre değişiklik gösterir. Dolayısıyla bu kitapta verilen yeterlilikler çerçevesi, meslekten kişiler ve diğer paydaşlar için bir referans noktası ve bir kılavuz işlevi görmek üzere tasarlanmıştır. Kişi ve kuruluşların, verilen bu yeterlilikler çerçevesinden rollerine veya hizmetlerine denk düşen yeterlilik standartlarını seçmeleri ve bunları kendi özel ortamlarında kullanmak üzere uyarlamaları beklenmektedir. Mesleğin uygulama kapsamı verilen sekiz yeterlilik alanının tümünü birden kapsayacak kadar geniş olabileceği gibi, yalnızca 3-4 alanı da içerebilir. Bu ikinci durumda, mesleğin göreceli olarak dar bir kapsamda uygulandığı düşünülmelidir Meslek uygulama profili oluşturma Performans düzeyi, meslek uygulamasının eczacının bireysel uzmanlığıyla desteklenen bir boyutu olarak tanımlanmıştı. Yukarıda anlatıldığı üzere, uygulama kapsamı, meslek uygulamasının Yeterlilik Standardı Alanları aracılığıyla tanımlanabilecek bir boyutudur. Meslek uygulamasının kapsamı ve performans düzeyi birlikte, bir eczacının meslek uygulama profilini ortaya koyar (bakınız, Bölüm 1.8, Bir Meslek Uygulama Profili Geliştirme). Şekil, Amerika Birleşik Devletleri Eczacılık Akreditasyon Kurulu (Council on Credentialing in Pharmacy in the US) ndan uyarlanmıştır. Bu şekilde eczacılık meslek uygulaması, mesleğin uygulanma kapsamı ve performans düzeyi temel alınarak dört ana grupta sınıflandırılmıştır (genel eczacı, ileri genel eczacı, odaklanmış eczacı, ileri odaklanmış eczacı). Council on Credentialing in Pharmacy. Scope of contemporary pharmacy practice: roles, responsibilities, and functions of pharmacists and pharmacy technicians. J Am Pharm Assoc 010; 50:e35 e69. 6

17 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Şekil : Meslek uygulama tipinin belirlenmesi için meslek uygulama kapsamı ve performansın kullanılması 1.6 Meslek Yaşamında Yeterlilik Standartları Yeterlilik standartları bir eczacının meslek yaşamının hemen her yerine girmiş olmasına rağmen eczacıların çoğu bunların varlığından veya meslek yaşamları üzerindeki etkilerinden görece habersizdir. Şekil 3, yeterlilik standartlarının meslek etkinlikleriyle ilgili yapı ve sistemleri geniş ölçüde belirlediğini görsel olarak ifade etmektedir. Yeterlilik standartlarının eczacılık mesleğinin güncel uygulamalarıyla kısıtlı kalmadığını, aynı zamanda, mesleğin gelecekteki uygulama fırsatları için bir anahtar işlevi gördüğünü ifade etmektedir. 1.7 Meslek Yeterlilik Çerçevesinin Uygulanması Eczacılık meslek yeterlilik standartları değişik kişi, kuruluş ve yapılar tarafından farklı amaçlar için kullanılır. Şekil 4 te 010 yılında yayımlanan Avustralya Ulusal Eczacılık Meslek Yeterlilik Standartları Çerçevesi nin potansiyel uygulamaları verilmektedir. Bu kitaptaki yeterlilik çerçevesi de mümkün olduğu kadar esnek bir yapıda hazırlanmış ve yeterlilik standartlarının nasıl kullanılacağına ilişkin aşırı belirlemeci bir yaklaşım yerine, genel bir yol göstericilikle yetinilmeye çalışılmıştır İlk tescil ve tescilin yenilenmesi Bazı ülkelerde ilk tescil ve tescilin yenilenmesi iki farklı kavramdır. Örneğin Avustralya da ilk kez tescil olacaklar ve meslekten bir süre uzak kaldıktan sonra tescil yenilemek zorunda olanlar, yeterliliklerini genel performans düzeyinde kanıtlamak durumundadırlar. Böylece, mesleğe yeni başlayan eczacıların güncel eczacılık uygulamaları bakımından yeterli ve sağlam bir meslek temeline sahip olmaları sağlanmış olur. Bu gibi durumlarda uygulanması gereken standartlar Bölüm.3 te gölgelendirilmiş alanlar halinde belirtilmiştir. 7

18 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Şekil 3: Eczacılıkta yeterlilik için anahtar-kilit modeli: Bir eczacının meslek yaşamında yeterlilik standartlarının yeri Stajyer eğitimi Birçok ileri ülkede stajyer eğitimleri bu işte uzman kuruluşlar tarafından verilir. Stajyer eğitim programı hazırlayan bu gibi kuruluşlar, akademik eğitimlerini meslek uygulamalarıyla entegre edebilmeleri konusunda stajyerlere yardımcı olmak için yeterlilik standartlarını kullanırlar. Bu, stajyerleri ulusal kurul sınavı süreçlerine hazırlamak bakımından önemlidir Tescil yenileme Eczacılar ilk tescil sonrası mesleğe girer ve bir veya daha fazla alanda deneyim kazanırlar (ör., hastane uygulamaları, serbest eczane uygulamaları). Çoğu mesleklerini ilaç danışma, ilaç yönetimi değerlendirme ve yöneticilik gibi görev tanımı çok net olarak yapılmış alanlarda sürdürürler. Yeterliliğe dayalı tescil yenileme süreci eczacıların yeterliliklerini koruduklarını kanıtlamalarını gerektirir. Birçok ülkede eczacılar kendi meslek uygulama alanları bakımından önemli olan yeterlilik standartlarını (seçilmiş ögeler ve performans ölçütleriyle birlikte) belirlemek için kendi ulusal yeterlilikler çerçevesini kullanırlar ve eczacılık kurullarına yeterlilik durumlarının sürdüğüne ilişkin kanıtları bu çerçeveye göre sunmaları beklenir Mesleğin yapılmadığı dönemlerde tescilin korunması Bu kitapta verilen Alan 1 Mesleksel ve etik sorumluluk ve Alan İletişim, işbirliği ve öz yönetim eczacılık mesleğinin uygulandığı tüm uygulama alanları için geçerlidir. Dolayısıyla, mesleğini yapmamasına rağmen tescilini sürdürmek isteyen eczacıların, en azından, temel nitelikteki bu iki alana ilişkin yeterliliklerini sürdürmeleri beklenir Özel hizmetlerin sağlanmasında akreditasyon İlk tescil ve tescil yenileme işlemlerindekine benzer bir sürecin akreditasyon yetkisi olan makamlar tarafından belirli meslek alanları için de işletilmesi öngörülmektedir (ör., Avustralya Hastane Eczacıları Derneği ve Avustralya Danışman Eczacılar Derneği tarafından ilaç yönetimi değerlendirmeleri için sağlanan akreditasyonlar gibi). 8

19 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Şekil 4: Avustralya da Ulusal Eczacılık Yeterlilik Standartları Çerçevesi nin Uygulamaları İşverenler İlaç danışma, sitotoksik ilaç preparatlarının hazırlanması ve ileri düzey yöneticilik gibi belirli alanlarda çalıştırmak için eczacı arayan işverenler, iş tanımlarını hazırlamak, işe alım sürecini desteklemek ve performans değerlendirmelerine yardımcı olmak üzere ilgili yeterlilik standartlarını (seçilmiş ögeler ve performans ölçütleriyle birlikte) kullanabilirler Sürekli mesleksel gelişim Her eczacı, meslek gelişimini yönlendirmek için bu kitapta verilen meslek yeterlilikler çerçevesinden yararlanabilir. Bölüm 1.8 de anlatılan sürece başvurularak, yerine getirilen görev veya sağlanan hizmetlerle ilgili yeterlilik standartlarını ortaya koyan bir meslek uygulama profili oluşturmak mümkündür. Daha ileri düzeyde gelişim sağlanmasını gerektiren alanlar, özdüşünüm* veya iş performansı değerlendirmesi yoluyla belirlenebilir. Bunlar, sürekli mesleksel gelişim etkinliklerinin seçilmesini yönlendirecek kişisel bir öğrenme planının hazırlanmasında temel olarak kullanılabilir. Sürekli mesleksel gelişim etkinliklerini ve derslerini düzenleyenler, her bir etkinlik veya dersin gerektirdiği yeterlilik standartlarını net biçimde tanımlayarak sundukları hizmetlerin gereksinimlere uygunluğunu büyük ölçüde artırabilirler. 1.8 Bir Meslek Uygulama Profili Geliştirme Bu kitapta sunulan yeterlilik standartları çağdaş eczacılık meslek uygulamalarını etkin bir şekilde uygulayan eczacılarda bulunması gereken genel yeterlilikler çerçevesini tanımlamaktadır. Ancak, aşağıda açıklanan altı basamaklı bir süreç yardımıyla, eczacılıkta özel görevler, meslek pozisyonları ve hizmetler için gerekli olan yeterlilikleri gösteren bir meslek uygulama profili tanımlamak mümkündür. Adım 1: Adım : Adım 3: İlgili standartları içeren alanları seçiniz. Bu seçim, eczacılıktaki tüm çalışma alanları için geçerli olan Alan 1 ve Alan yi mutlaka kapsamalıdır. Her yeterlilik alanında gündemde olan görev veya hizmet bakımından temel etkinlikleri tanımlayan standartları seçiniz. Bu seçim, Alan 1 ve Alan deki tüm standartları içermelidir. Gündemdeki görev veya hizmet bakımından geçerli standardı anlatan yapı taşlarını temsil eden ögeleri belirleyiniz ve seçiniz. 9

20 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Adım 4: Adım 5: Yetkin bir eczacıdan beklenen performans düzeyini belirleyen ve bulunması gereken davranışları temsil eden performans ölçütlerini tayin ediniz ve seçiniz. Gölgelendirilmemiş performans ölçütlerinin seçildiği her durumda, bu öge için gölgelendirilmiş performans ölçütlerinin de MUTLAKA SEÇİLMESİ gerekir. Performans ölçütleri ile doğrudan ilişkili ve gündemdeki görev veya hizmete özel olmalarını sağlamak için kanıt örneklerini gözden geçiriniz ve gerekli değişiklikleri yapınız. Kanıt örnekleri iş yerindeki değerlendirmeyi yönlendirecek şekilde tasarlanmıştır. Bunların, gerektiğinde gündemdeki görev/hizmet ve çalışma ortamı bakımından uygun göstergeleri sağlayacak biçimde uyarlanmaları gerekir. Adım 6: Adım 1 den Adım 5 e kadar olan aşamalarda yapılan seçimleri, aşağıda Tablo 1 de verilen örneklerde olduğu gibi bir meslek uygulama profili oluşturmak için kullanınız Meslek uygulama profili örnekleri Bir eczacının meslek uygulama profili Tablo 1 de verilen örneklerde olduğu gibi görsel olarak hazırlanabilir. Bu şekilde görsel olarak hazırlanan bir meslek uygulama profili, söz konusu meslek uygulamasının hem kapsam hem de performans düzeyini yansıtır. Burada örnek olarak verilen iki ayrı meslek uygulama profilinin temelinde birçok varsayım yattığından, bu örnekler uygunluğu kontrol edilmeden herhangi bir eczacıya doğrudan uygulanmamalıdır. Bir eczacının meslek uygulama profili oluşturulurken yaptığı görevin özellikleri mutlaka dikkate alınmalıdır. 10

21 Yeterlilik Standartları Çerçevesi Tablo 1: Meslek uygulama profili örnekleri Örnek 1: Serbest eczanede ilaç dağıtımından sorumlu bir eczacının meslek uygulama profili Çalışma Alanı (*= her zaman uygulanması gereken) Standartlar Ögeler Performans Ölçütleri 1. Mesleksel ve etik sorumluluk* Tümü Tümü Tümü. İletişim, işbirliği ve özyönetim* Tümü Tümü Tümü 4. Reçeteye yazılan ilaçları inceleme ve karşılama Tümü Tümü Tümü 5. Farmasötik preparatların hazırlanması Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmetleri sunma İlaçların optimal kullanımını yaygınlaştırma ve buna katkı Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim ve 6 Tümü 1 ve 3 Tümü 1 ve , ve Örnek : Devlet hastanesinde üretim sorumlusu kıdemli bir eczacının meslek uygulama profili 1 ve Tümü Tümü 1-3 Tümü Tümü Tümü 1 1, 3-5 1, ve, 4-6 Tümü Tümü 1-3, 6 ve , Çalışma Alanı (*=her zaman uygulanması gereken) Standartlar Ögeler Performans Ölçütleri 1. Mesleksel ve etik sorumluluk* Tümü Tümü Tümü. İletişim, işbirliği ve özyönetim* Tümü Tümü Tümü 3. Liderlik ve yönetim ve 3 1 ve ve Farmasötik preparatların hazırlanması Tümü Tümü Tümü 7. İlaçların optimal kullanımını yaygınlaştırma ve buna katkı Eleştirel analiz, araştırma ve eğitim ve ve 4 1 ve 3 Tümü 1-3 Tümü 1, ve 5 Tümü 1-5 Tümü Tümü 1-4 Tümü 1 ve, 4-6 Tümü -6 Tümü 1, Tümü Tümü 1 ve 3 11

22 Yeterlilik Standartları Çerçevesi 1 Tablo 1 de verilen meslek uygulama profili örneklerinin grafik gösterimi. Yeterlilik Standartları Görev Serbest eczanede ilaç dağıtımından sorumlu bir eczacı (Örnek 1) Devlet hastanesinde üretim sorumlusu kıdemli eczacı (Örnek ) = Yeterlilik standardındaki tüm ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir = Yeterlilik standardındaki bazı ögelerin ve performans ölçütlerinin karşılanması gerekir 1

23 Meslek Yeterlilik Standartları.1 Meslek Yeterlilik Standartlarının Yapısı Yeterlilik standartları, mesleğin çalışma veya sorumluluk alanlarına göre gruplandırılmıştır. Gerek alanların gerekse herhangi bir alandaki standartların veriliş sırası onların önem veya uygunluğuna ilişkin bir hiyerarşi ifade etmemektedir. Bu konu, meslek uygulaması değerlendirilmekte olan bir eczacının meslek uygulama kapsamıyla belirlenir. Bununla birlikte, Alan 1 ve Alan eczacılık uygulamalarının tüm alanları için ortaktır. Her alan ve her yeterlilik standardı için açıklayıcı bir yorum verilmektedir. Bu yorumlar, değerlendirme sürecine yardımcı olmak üzere ilgili alanın kapsam ve bağlamına ilişkin bilgiler vermektedir (Şekil 5). Şekil 5: Yeterlilik standartlarının yapısı Yeterlilik standartlarının her biri, belirli bir meslek etkinliğini tanımlamaktadır. Ancak, çalışma yaşamında standartlar çoğu zaman ilgili eczacının bir değerlendirme yapmasına elvermeyecek kadar geniş kapsamlıdır. Bu nedenle her standart kendi içinde ögelerine ayrılmıştır. Bu ögeler, belirli bir standart kapsamındaki etkinlikleri veya görevleri daha ayrıntılı biçimde tanımlamaktadır. Bu yolla iş yerinin gerektirdiği tüm bilgi, beceri, tutum ve diğer önemli meslek özelliklerinin birbirleriyle entegre edilerek bütünselleştirilmesi amaçlanmaktadır. İş yerinde beklenen performansı göstermek üzere ayrıştırılmış ögelere performans ölçütleri iliştirilmiştir. Bu ölçütler, mesleğinde yeterlilik sahibi bir kişinin gözlemlenebilir sonuçlar veya davranışlar açısından ne yapacağını ifade etmekte ve performansın yeterli olduğu çıkarsamasının yapılabileceği kanıtları tanımlamaktadır. Performans ölçütleri performansın yalnızca temel yönlerine odaklanmaktadır; bu nedenle, tam kapsayıcı olmayıp göstergesel niteliktedir. Kanıt örnekleri ise değerlendirmeyi yapana birtakım ipuçları vererek performansın yorumlanmasında veya değerlendirilmesinde yardımcı olur. Dolayısıyla, kanıt örneklerinin, performansın değerlendirildiği belirli bir rol veya hizmete ve iş yerine göre uyarlanması gerekir. Kanıt örnekleri değerlendirmenin bağlamı (yeterliliğin