MESLEKİ BECERİLERİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ (MESGEP)

Transkript

1 MESLEKİ BECERİLERİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ (MESGEP) DEZAVANTAJLI BİREYLERİN EĞİTİM İHTİYAÇLARI ANALİZİ ARAŞTIRMA RAPORU İL RAPORLARI I

2 II

3 İÇINDEKILER ÖNSÖZ Prof. Dr. Nabi AVCI, Milli Eğitim Bakanı...IX ÖNSÖZ Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZ, MEB Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü...XI 1. ADANA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI ADIYAMAN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI AĞRI İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI ANKARA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI ANTALYA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI ARDAHAN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR AYDIN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ III

4 7.2. NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR BALIKESİR İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR BAYBURT İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR BİNGÖL İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR BURSA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR ÇANKIRI İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR DİYARBAKIR İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR IV

5 14. ELAZIĞ İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR ERZİNCAN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR ERZURUM İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR GAZİANTEP İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR GİRESUN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR HATAY İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR İSTANBUL İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI V

6 20.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR İZMİR İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR KAHRAMANMARAŞ İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR KARABÜK İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR KARS İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR KOCAELİ İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR MALATYA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR MARDİN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE VI

7 27.6. ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR MERSİN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR MUŞ İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR SİİRT İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR SİVAS İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR ŞANLIURFA İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR TRABZON İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR TUNCELİ İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM VII

8 34.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR VAN İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ NÜFUS EĞİTİM VE İSTİHDAM DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI HEDEF KİTLE ARAŞTIRMA BULGULARI DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR VIII

9 ÖNSÖZ Türkiye nin önemli sorun alanlarından olan işsizlik ve mesleksizliğin çözüm yolu, yaygın ve kaliteli mesleki eğitimden geçmektedir. Öte yandan hızla değişen teknolojik bilgi, üretim yöntemleri ve iş hayatındaki gelişmeler bir meslek sahibi olanları da bilgi ve becerilerini sürekli olarak yenilemeye, hatta meslek değiştirmeye zorlamaktadır. Dolayısıyla vasıfsız işgücüne bilgi ve beceri kazandıracak, bir meslek sahibi yapacak çalışmaların yanında; hayat boyu öğrenme yaklaşımıyla çalışanların mesleklerinde ilerlemeleri, bilimsel ve teknolojik gelişmelere uyum sağlamaları, mesleğini değiştirmek isteyenlerin ilgi ve isteklerine uygun programlarla yeni meslek edinmeleri gibi faaliyetler önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda hayata geçirilen Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi ; meslek sahibi olmayan genç işsizlere, dezavantajlı gruplara ve mesleğini değiştirmek isteyenlere ilgi ve istidatları göz önüne alınarak meslek edindirmeyi, var olan becerileri üst seviyelere çıkararak mesleki yeterlilikler kazandırmayı, mesleki ve teknik eğitim kurumlarındaki yönetici ve öğretmenlerin kalite standartlarını yükseltmeyi amaçlamaktadır. Gerçekleştirilmesi planlanan çalışmaların içinde engelliler, hükümlüler, göç edenler, dul ve yetimler, şiddet mağduru kadınlar gibi çok çeşitli özel politika gerektiren gruplara yaşamlarını kolaylaştıracak beceriler kazandırılacak olması ayrı bir öneme ve anlama sahiptir. Zira toplumların olduğu kadar, bireylerin refahı ve mutluluğu her bireyin ilgi ve yetenekleri yönünde eğitim almasına bağlıdır. Toplumun fertlerini ekonomik ve sosyal hayata katılmaktan alıkoyan engelleri kaldırarak dezavantajlı grupların hayatını değiştirmeyi ve geleceğe ümitle bakmalarını hedefleyen Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi nin gerçekleştirilmesinde emeği geçen herkese teşekkür eder, projenin başarı ile tamamlanmasını temenni ederim. IX Prof. Dr. Nabî AVCI Millî Eğitim Bakanı

10 X

11 gerektiren bireylere sunulacak mesleki eğitim faaliyetlerini planlamak ve uygulanmasına katkı sağlamak amacını taşımaktadır. Söz konusu araştırma ile 35 pilot ildeki proje hedef kitlesinin sayısal olarak tespit edilmesi ve gruplandırılması, seçilen hedef kitlenin ilgi ve istidatlarının tespit edilmesi ve seçilen pilot illerde sektörün acil ihtiyaçlarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Hedef gruplar mesleki eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak engelliler ve diğer dezavantaj grupları olmak üzere iki grupta toplanmıştır. Engelliler grubunda ortopedik, zihinsel, görme ve işitme engelliler yer alırken diğer dezavantajlılar grubu hükümlüler/eski hükümlüler, güvenlik sebebiyle göç edenler, muhtaç durumdaki dul/yetimler ve şiddet gördüğü için evinden ayrılmış kadınlardan oluşmaktadır. Söz konusu çalışmadan elde edilen bulgular; il düzeyinde özel politika gerektiren gruplar için düzenlenecek meslek kurslarının belirlenmesinde, müfredat geliştirmede, eğitim ortamlarının düzenlenmesinde ve öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde kullanılacaktır. Proje kapsamında farklı grupların ihtiyaçlarına göre düzenlenecek eğitimler ile bireylere kazandırılacak mesleki beceriler yoluyla dezavantajlı bireylerin istihdam olanakları artırılarak, kendilerine yetebilen, üretken ve mutlu bireyler olmalarına katkı sağlanacaktır. Dezavantajlı durumda olan her bir bireyin hayatına yapılacak en ufak katkının hem söz konusu birey hem de toplumun geneli açısından doğurabileceği olumlu sonuçlardan hareketle, bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde emeği geçen herkese içtenlikle teşekkür ederim. XI ÖNSÖZ Günümüzün bilgi temelli ekonomileri, iş gücünün geçmişle kıyaslanamayacak kadar yüksek bilgi ve becerilere sahip olmasının yanı sıra bu bilgi ve becerilerin gelişmeler doğrultusunda sürekli güncellenmesini gerektirmektedir. Bu bağlamda uluslararası niteliğe sahip ve küresel düzeyde rekabet edebilme amacında olan ülkemiz ekonomisi için kaliteli, sürekli ve erişilebilir mesleki ve teknik eğitim hayati öneme sahiptir. Mesleki eğitim, nitelikli iş gücü ihtiyacını karşılamasının yanı sıra sosyo-ekonomik düzeyin yükseltilmesi ve sosyal barışın sağlanması açısından da önemli bir işleve sahiptir. Bu noktadan hareketle başta özel politika gerektiren veya dezavantajlı gruplar olmak üzere toplumun tüm kesimlerinin hayat boyu öğrenme yaklaşımı içerisinde mesleki eğitim fırsatlarından eşit oranda yararlanarak toplumsal yaşama tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve bu yolla sosyal refahın yaygınlaştırılması Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi nin hareket noktasını oluşturmuştur. Bireylerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda mesleki becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlayarak, devletimizin sosyal sorumluluk rolünü yerine getirmesine destek olmak amacıyla planlanan Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi çalışmalarının başlangıç adımı olarak tasarlanan bu araştırma, özel politika Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZ MEB Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü

12 XII

13 1. ADANA 1.1 İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Adana nın genelde Türkiye ortalamasında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle altyapı ve ulaşım endeksinde Türkiye ortalamasının üstünde seyreden Adana, eğitim altyapısı ve düzeyine ilişkin endekste ise Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Adana, ekonomik etkinlik bileşenlerinden işgücü piyasası dışındaki tüm göstergelerde Türkiye ortalamasının üstünde performans sergilemektedir. Sahip olduğu iç dinamikleri dış ticaret kanallarıyla zenginleştiren Adana, tarım alanındaki ekonomik gücünü finansal piyasalara yansıtarak bölgenin iş ve finans merkezi olma niteliğini kazanmıştır döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Adana nın içerisinde yer aldığı TR62 Bölgesinde %62 olarak gerçekleşmiştir yılı itibariyle Türkiye genelinde TL olan kişi başına gayri safi katma değer TR62 Bölgesinde TL olup, bu miktar Türkiye ortalamasının %78,5 idir NÜFUS döneminde Adana nın nüfusu %5,09 oranında artarak e ulaşmıştır. Aynı dönemde Adana nın kent nüfus oranındaki hızlı artış dikkat çekmektedir de %80,3 olan kent nüfus oranı 2011 de %88,4 e yükselerek Türkiye ortalamasının bir hayli üzerine çıkmıştır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Adana 0-14 yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerinde, 65+ yaş grubunda ise altındadır. Diğer yaş gruplarında anlamlı bir fark bulunmadığı söylenebilir. Bu durumun Adana nın özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinden aldığı göçten kaynaklandığı düşünülmektedir. Adana da İkamet eden nüfusun %40 ı Adana dışındaki illerin nüfusuna kayıtlıdır. Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır, Mersin ve Adıyaman, Adana nın en yoğun göç aldığı illerdir döneminde Adana nın en yoğun biçimde göç verdiği iller ise sırasıyla, İstanbul, Mersin, Ankara, Şanlıurfa ve Antalya dır. Nüfusun bitirilen eğitim düzeyine göre dağılımında Adana nın Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir. Adana da okuma-yazma bilmeyenlerin Türkiye ortalamasının üzerine çıkması ve bu oranın kadınlarda %11 i geçmesi dikkat çekmektedir. 1

14 Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) Bitirilen Eğitim Düzeyi TÜRKİYE (%) Adana (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 2,46 11,57 7,07 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 4,26 7,36 5,83 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 22,48 28,26 25,40 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 29,89 21,27 25,53 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 25,80 20,34 23,04 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 11,79 8,48 10,12 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 3,32 2,72 3,02 Kaynak: EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adana da, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranı ise Türkiye ortalamasının bir hayli altında seyretmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Yaş Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam ,23 24,95 25,61 Brüt 109,32 108,42 108, ,77 35,74 36,78 Net 99,51 99,21 99, ,58 53,89 54,76 Kaynak: Adana da eğitim öğretim yılında ilköğretimden kişi mezun olmuş, kişi (%84,75) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %60,3 ü genel, %39,7 si mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine çok yakındır. Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Erkek ,24 37,99 85,23 55,42 44,58 Kadın ,41 28,81 84,22 65,79 34,21 Toplam ,11 33,64 84,75 60,30 39,70 Kaynak: Ortaöğretimdeki okullaşma oranında Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adana da genel ortaöğretimdeki öğrenci sayısının ağırlığı dikkat çekmektedir. Çizelge 4 te görüldüğü gibi Adana da mesleki ve teknik ortaöğretime devam eden kadınların oranı Türkiye ortalamasından %10 kadar daha düşüktür. 2

15 Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam TÜRKİYE Adana Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 94,54 88,16 91,44 54,22 60,55 57,30 40,32 27,61 34,14 Net 68,69 67,34 68,03 39,79 47,46 43,52 28,90 19,88 24,51 Kaynak: TR62 Bölgesi nüfusunun %55,8 i Adana da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Adana daki işgücünün 776 bin kişi olduğu, bunların 693 bininin istihdam edildiği ve 83 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TR62 (Adana, Mersin) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) İşgücü (Bin ) İstihdam Edilenler (Bin ) İşsiz (Bin ) İşgücüne Katılma Oranı (%) 73,4 31,4 52,0 İşsizlik Oranı (%) 9,4 13,7 10,7 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 11,3 22,3 14,2 İstihdam Oranı (%) 66,5 27,1 46,3 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) Kaynak: İşgücüne ilişkin temel verilerin tamamında Adana, Türkiye ortalamasının üzerinde oranlara sahiptir. İşgücüne katılma ve istihdam oranlarının yüksekliğinin olumlu, işsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin ise olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. Türkiye genelinde okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimli işgücünün toplam işgücü içerisindeki oranı %54 tür. Bu oran Adana da %64,5 e ulaşmaktadır. Adana, yükseköğretimli işgücünün oranı bakımından da Türkiye ortalamasının altındadır. TÜİK in 2011 yılı verilerine göre, Adana nın içerisinde bulunduğu TR62 Bölgesinde 15 ve daha yukarı yaş grubundaki çalışanların %46,6 sı SGK ya kayıtlıdır. Kayıtlılık oranı yaş grubunda %56,7 ye yükselirken, 55 üstü yaş grubunda %20 nin altına düşmektedir. Çizelge 6: Çalışanların Statülere Göre Dağılımı Çalışma Statüsü Zorunlu Sigortalı (4/A-İşçi) Zorunlu Sigortalı (4/B-Esnaf) Aktif Sigortalı (4/B-Tarım) Aktif Sigortalı (4/C-Memur) TOPLAM Kaynak: 3

16 Adana da SGK ya kayıtlı olarak çalışanların çalışma statüsüne göre dağılımı Çizelge 6 da verilmiştir döneminde işçi statüsünde çalışanların sayısında meydana gelen artış ile esnaf sayısındaki azalma dikkat çekmektedir. Ancak, 2010 dan itibaren esnaf sayısının da yükselmeye başladığının belirtilmesi gerekmektedir. Çizelge 7: Çalışan Sayısına Göre İşyeri Büyüklükleri (2011) Çalışan Sayısı Toplam Kaynak: yılı verilerine göre Adana daki işyeri sayısı olup bunun 625 inde 50 ve daha fazla kişi çalışmaktadır DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI Ekim 2012 verilerine göre, Adana da 479 işletmenin toplam engelliyi istihdam etme zorunluluğu vardır. Bu kontenjanın doluluk oranı kamu işletmelerinde %93,24, özel işletmelerde %83,13, toplamda ise %84,44 tür. 325 engelli de kontenjan fazlası olarak kamu ve özel işletmelerde istihdam edilmektedir. Çizelge 8: Engelli Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Özel Toplam Engelli Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Engelli Sayısı Çalışan Engelli Sayısı Açık Engelli Kontenjanı Kontenjan Fazlası Engelli Sayısı Kaynak: Ekim 2012 verilerine göre, Adana da 22 kamu işletmesi toplam 223 eski hükümlüyü istihdam etmek zorundadır. Bu kontenjanın doluluk oranı %86,10 dur. 31 eski hükümlü de kontenjan fazlası olarak istihdam edilmektedir. Bu bağlamda istihdam edilen toplam eski hükümlü sayısı kontenjanın üzerine çıkmaktadır. Çizelge 9: Eski Hükümlü Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Eski Hükümlü Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 22 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Eski Hükümlü Sayısı 223 Çalışan Eski Hükümlü Sayısı 192 Açık Eski Hükümlü Kontenjanı 31 Kontenjan Fazlası Eski Hükümlü Sayısı 82 Kaynak: Adana da engelli kontenjanından iş aramak için İŞKUR a başvuranların sayısında döneminde anlamlı bir değişiklik görülmediği halde işe yerleştirmeler iki katına yükselmiştir. Buna rağmen iş bekleyen engelli sayısının sözü edilen dönemde dan ya yükseldiğine dikkat çekmek gerekmektedir. 4

17 2007 yılında engelli kontenjanından işe yerleşmek için İŞKUR a başvuranlar içerisinde kadınların oranı %33,54 tür. Bu oran 2011 yılında %42,74 e yükselmiştir. Engelli kadınların iş hayatına girme eğilimlerinin yükseldiğini göstermesi açısından bu veri önemlidir. Ancak, 2007 de iş bekleyen engelli kadınların %12,42 si işe yerleşirken 2011 de bu oranın %8,17 ye düştüğüne de dikkat çekmek gerekmektedir. Bu veriler engelli kadınların iş hayatına girişlerini kolaylaştırmak için işletmelerin hazır bulunuşluk düzeylerini yükseltmelerinin gereğine dikkat çekmektedir. Çizelge 10: Engelli Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Kaynak: Adana da döneminde eski hükümlü kontenjanından işe yerleştirilmek üzere İŞKUR a başvuranların sayısı 278 den 44 e, işe yerleştirilenlerin sayısı ise 162 den 1 e düşmüştür. Aynı dönemde iş bekleyen eski hükümlü sayısında da azalma görülmektedir. Çizelge 11: Eski Hükümlü Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Kaynak: 5

18 1.5. HEDEF KİTLE Araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden yaş grubunda olup Adana nın il ve ilçe merkezinde yaşayanların tahmini sayıları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 12: Adana da Yaşayan Araştırma Kapsamındaki Dezavantajlı Bireylerin Tahmini Sayıları Dezavantaj Grubu Sayısı Dezavantaj Grubu Sayısı Ortopedik Engelliler Eski Hükümlüler Zihinsel Engelliler Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler Görme Engelliler Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler İşitme Engelliler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar 360 Engelliler Toplamı Engelliler Dışındaki Dezavantajlı Gruplar Toplamı GENEL TOPLAM : ARAŞTIRMA BULGULARI Adana da 221 i engelli olmak üzere araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden toplam 531 ine anket uygulanmıştır. Görüşülen bireylerin tüm engel gruplarında çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Muhtaç durumdaki dul ve yetimlerde kadın sayısının yüksek oluşu yoksulluk karşısında daha kırılgan olduklarını göstermektedir. Görüşülenlerin yaş dağılımları açısından engellilerde dengeli bir dağılım olduğu görülmektedir. Engelliler dışındaki dezavantajlı kümelerde de ağırlığı ikinci ve üçüncü yaş kümesi oluşturmaktadır. Her iki kümede de eğitimde ağırlık lise altı öğrenim görenlerdedir. Yükseköğrenimli kişi sayısı ise engelliler grubunda daha yüksektir. Çizelge 13: Adana da Anket Uygulanan Dezavantajlı Bireylerin Dağılımı Gösterge Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Engelliler (TOPLAM) Hükümlüler/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul ve Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılan Kadınlar Engelli Dışındakiler (TOPLAM) GENEL TOPLAM % Cinsiyet Yaş Grubu Erkek ,87 Kadın , , , ,02 Lise Altı ,53 Eğitim Durumu Lise ,14 Yükseköğretim ,33 TOPLAM Adana da anket uygulanan 126 işletmenin 41 inde dezavantajlı birey istihdam edilmiş olup istihdam edilen kişi sayısı 241 dir. 6

19 Çizelge 14: Adana da Anket Uygulanan İşletmelerin Çalışan Sayısına Göre Büyüklükleri AÇIKLAMA Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklükleri Toplam Anket Uygulanan İşletme Sayısı Dezavantajlı Birey Çalıştıran İşletme Sayısı Dezavantajlı Çalışan Sayısı DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI Araştırma bulgularının sonuçları da göz önüne alınarak Adana da dezavantaj gruplarına göre açılabilecek meslek kursları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 15: Adana da Dezavantaj Gruplarına Göre Açılabilecek Meslek Kursları Engel/Dezavantaj Grupları Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Hükümlü/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Etmiş ler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar Kurs Açılabilecek Alan/Meslek/Beceri Konuları Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları Servis Komiliği, Bulaşıkçılık/Meydancılık, Temizlik İşçiliği, El Sanatları Bilgisayar Operatörlüğü, Yabancı Dil, Çağrı Merkezi Operatörlüğü Bilgisayar Operatörlüğü, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Pizzacılık, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil, İplik, Yabancı Dil, El Sanatları Satış Elemanı, Bilgisayar Operatörlüğü, Kaynakçılık, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Kuaförlük, Betonarme Kalıpçılığı, Betonarme Demirciliği Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Bilgisayar Operatörlüğü, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Temizlik Elemanı Bilgisayar Operatörlüğü, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Tarım ve Hayvancılık, Bilgisayarlı Muhasebe, Sera İşçiliği El Sanatları, Kuaförlük, Sekreterlik, Büro Elemanı, Girişimcilik 7

20 8

21 2. ADIYAMAN 2.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Adıyaman ın genelde Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle sağlık ve eğitim endeksinde Türkiye ortalamasının altında seyreden Adıyaman, altyapı ve ulaşım alanına ilişkin endekste ise Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahiptir. Adıyaman ekonomik etkinlik bileşenlerinden finansal piyasalar ve dış ticaret alanlarındaki göstergeler de olumsuz bir performans sergilemektedir. Sahip olduğu turizm potansiyeline rağmen, turizm endeksinde de Türkiye ortalamasının altında bir değere sahiptir döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Adıyaman ın içerisinde yer aldığı TRC1 Bölgesinde %53,5 olarak gerçekleşmiştir yılı itibariyle Türkiye genelinde TL olan kişi başına gayri safi katma değer TRC1 Bölgesinde TL olup bu miktar Türkiye ortalamasının %49 udur NÜFUS döneminde Adıyaman ın nüfusu %1,9 oranında artarak e ulaşmıştır de %56,47 olan Adıyaman ın kent nüfus oranı 2011 de %60,04 e yükselmiş olmakla beraber Türkiye ortalamasının çok altındadır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Adıyaman 0-14 ve yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerinde, diğer yaş gruplarında ise altındadır. Adıyaman da iktisaden faal nüfus Türkiye ortalamasının %4 oranında altında yer almaktadır. Adıyaman da ikamet eden nüfusun %94,06 sı Adıyaman nüfusuna kayıtlıdır döneminde Adıyaman ın diğer illerden aldığı toplam göç kişi olup nüfusunun %2,34 ü kadardır. İstanbul, Malatya ve Gaziantep göç alınan illerin ön sıralarında bulunmaktadır. Adıyaman ın, diğer illere verdiği göç kişi olup, İstanbul, Ankara, Kocaeli göç verilen illerin ilk sıralarındadır. Adıyaman ili 2007 yılında Türkiye nüfusunun %0,83 ünü oluştururken, 2011 yılında söz konusu oran %0,79 a kadar düşmüştür. Adıyaman ın

22 yaş grubu nüfusunun %30 un üzerinde olduğu da göz önünde bulundurulduğunda bu ilin göç veren bir il olduğu söylenebilir. Okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimlilerin toplam nüfus içerisindeki oranı Türkiye genelinde %64,31, Adıyaman da ise %71,16 dır. Lise ve üstü eğitimlilerde kadınların dezavantajlı durumları dikkat çekmektedir. Türkiye genelinde lise ve üstü eğitim kurumunu bitirenlerin oranı %32,19, Adıyaman da ise %25,25 tir. Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) TÜRKİYE (%) Adıyaman (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 5,08 19,35 12,25 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 5,14 8,43 6,79 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 20,11 25,39 22,76 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 33,59 25,17 29,36 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 23,41 14,05 18,71 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 8,80 4,31 6,54 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 3,87 3,29 3,58 Kaynak: EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adıyaman da, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranı ise Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Yaş Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam ,46 27,59 27,53 Brüt 108,22 107,54 107, ,01 39,94 39,98 Net 98,77 98,63 98, ,11 62,27 62,18 Kaynak: Adıyaman da eğitim öğretim yılında ilköğretimden kişi mezun olmuş, kişi (%80,77) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %53,32 si genel, %46,68 i mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine yakındır. Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Erkek ,54 38,14 82,67 53,87 46,13 Kadın ,47 37,22 78,69 52,70 47,30 Toplam ,07 37,70 80,77 53,32 46,68 Kaynak: 10

23 Ortaöğretimdeki okullaşma oranında Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olan Adıyaman da genel ortaöğretimdeki öğrenci sayısının ağırlığı dikkat çekmektedir. Adıyaman da mesleki ve teknik ortaöğretime devam eden kadınların oranı Türkiye ortalamasından %6 kadar daha düşüktür. Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam TÜRKİYE Adıyaman Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 97,57 83,75 90,82 65,70 52,18 59,10 31,86 31,57 31,72 Net 63,88 59,42 61,70 39,18 35,58 37,43 24,69 23,84 24,28 Kaynak: TRC1 Bölgesi nüfusunun %24,03 ü Adıyaman da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Adıyaman daki işgücünün 163 bin kişi olduğu, bunların 139 bininin istihdam edildiği ve 23 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) İşgücü (Bin ) İstihdam Edilenler (Bin ) İşsiz (Bin ) İşgücüne Katılma Oranı (%) 72,3 14,2 42,6 İşsizlik Oranı (%) 14,8 12,3 14,4 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 16 17,9 16,2 İstihdam Oranı (%) 61,6 12,4 36,5 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) Kaynak: Çizelge 5 te görüldüğü üzere işgücüne ilişkin temel verilerin tamamında Adıyaman ilini de kapsayan TRC1 Bölgesi, Türkiye ortalamasının gerisinde değerlere sahiptir. Bunlar içerisinde en fazla dikkat çeken, işgücüne katılma ve istihdam oranlarındaki düşüklüktür. İşsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin de olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. Türkiye genelinde okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimli işgücünün toplam işgücü içerisindeki oranı %54 tür. Bu oran Adıyaman ilinin bulunduğu TRC1 Bölgesinde %74,5 e ulaşmaktadır. Adıyaman, yükseköğretimli işgücünün oranı bakımından da Türkiye ortalamasının altındadır. TÜİK in 2011 yılı verilerine göre, Adıyaman ın içerisinde bulunduğu TRC1 Bölgesinde 15 ve daha yukarı yaş grubundaki çalışanların %46,8 i SGK ya kayıtlıdır. Kayıtlılık oranı yaş grubunda %58,7 ye yükselirken, 55 üstü yaş grubunda %35 in altına düşmektedir. 11

24 Çizelge 6: Çalışanların Statülere Göre Dağılımı Çalışma Statüsü Zorunlu Sigortalı (4/A-İşçi) Zorunlu Sigortalı (4/B-Esnaf) Aktif Sigortalı (4/B-Tarım) Aktif Sigortalı (4/C-Memur) TOPLAM Kaynak: Adıyaman da SGK ya kayıtlı olarak çalışanların çalışma statüsüne göre dağılımı Çizelge 6 da verilmiştir döneminde tüm statülerde çalışanların sayısında bir artış görülmektedir. Tarım sigortalı çalışanların sayısında 2009 yılında bir azalma görülse de ilerleyen yıllarda tekrar yükselişe geçtiği söylenebilir. Çizelge 7: Çalışan Sayısına Göre İşyeri Büyüklükleri (2011) Çalışan Sayısı Toplam Kaynak: yılı verilerine göre Adıyaman daki işyeri sayısı olup bunun 107 sinde 50 ve daha fazla kişi çalışmaktadır DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI Ekim 2012 verilerine göre, Adıyaman da 64 işletmenin toplam 396 engelliyi istihdam etme zorunluluğu vardır. Bu kontenjanın doluluk oranı kamu işletmelerinde %98,98 özel işletmelerde %82,55 toplamda ise %86,62 dir. Kontenjan fazlası olarak kamu ve özel işletmelerde 62 engelli istihdam edilmektedir. Çizelge 8: Engelli Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Özel Toplam Engelli Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Engelli Sayısı Çalışan Engelli Sayısı Açık Engelli Kontenjanı Kontenjan Fazlası Engelli Sayısı Kaynak: Ekim 2012 verilerine göre, Adıyaman da 10 kamu işletmesi toplam 62 eski hükümlüyü istihdam etmek zorundadır. Bu kontenjanın doluluk oranı %96,8 dir. Kontenjan fazlası olarak 21 eski hükümlü istihdam edilmektedir. 12

25 Çizelge 9: Eski Hükümlü Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Eski Hükümlü Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 10 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Eski Hükümlü Sayısı 62 Çalışan Eski Hükümlü Sayısı 60 Açık Eski Hükümlü Kontenjanı 2 Kontenjan Fazlası Eski Hükümlü Sayısı 21 Kaynak: Adıyaman da engelli kontenjanından iş aramak için İŞKUR a başvuranların sayısında döneminde üç katı artış görülürken, işe yerleştirmelerde de altı katı kadar bir artış olduğu söylenebilir. Bunun yanı sıra iş bekleyen engelli sayısının sözü edilen dönemde 563 ten 912 ye yükseldiğine dikkat çekmek gerekmektedir yılında engelli kontenjanından işe yerleşmek için İŞKUR a başvuranlar içerisinde kadınların oranı %17,28 dir. Bu oran 2011 yılında %51,15 e yükselmiştir. Engelli kadınların iş hayatına girme eğilimlerinin yükseldiğini göstermesi açısından bu veri önemlidir de iş bekleyen engelli kadınların %2,60 ı işe yerleşirken, 2011 de bu oranın %12,73 e yükseldiği dikkat çekmektedir. Çizelge 10: Engelli Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Kaynak: Adıyaman da döneminde eski hükümlü kontenjanından işe yerleştirilmek üzere İŞKUR a başvuranların sayısı 72 den 10 a, işe yerleştirilenlerin sayısı ise 13 ten 3 e düşmüştür. Aynı dönemde iş bekleyen eski hükümlü sayısında da azalma görülmektedir. 13

26 Çizelge 11: Eski Hükümlü Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Başvuru İşe Yerleştirme Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü Kaynak: HEDEF KİTLE Araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden yaş grubunda olup Adıyaman ın il ve ilçe merkezinde yaşayanların tahmini sayıları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 12: Adıyaman da Yaşayan Araştırma Kapsamındaki Dezavantajlı Bireylerin Tahmini Sayıları Dezavantaj grubu Sayısı Dezavantaj grubu Sayısı Ortopedik Engelliler 250 Eski Hükümlüler Zihinsel Engelliler 380 Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler 140 Görme Engelliler 180 Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar İşitme Engelliler 140 Engelliler Dışındaki Dezavantajlı Gruplar Toplamı Engelliler Toplamı 950 GENEL TOPLAM ARAŞTIRMA BULGULARI Adıyaman da 88 i engelli olmak üzere araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden toplam 198 ine anket uygulanmıştır. Görüşülen bireylerin tüm engel gruplarında çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Muhtaç durumdaki dul ve yetimlerde kadın sayısının yüksek oluşu yoksulluk karşısında daha kırılgan olduklarını göstermektedir. Görüşülenlerin yaş dağılımları açısından engellilerde birinci yaş grubu ağırlıktadır. Engelliler dışındaki dezavantajlı kümelerde de ağırlığı ikinci ve üçüncü yaş kümesi oluşturmaktadır. Her iki kümede de eğitimde ağırlık lise altı öğrenim görenlerdedir. Yükseköğrenimli kişi sayısı ise engelliler dışındaki dezavantajlı gruplarda daha yüksektir. 14

27 Çizelge 13: Adıyaman da Anket Uygulanan Dezavantajlı Bireylerin Dağılımı Gösterge Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Engelliler (TOPLAM) Hükümlüler/Eski Hükümlüler Muhtaç D urumdaki Dul ve Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler Şiddet Gördüğü için Evden Ayrılan Kadınlar Engelli Dışındakiler (TOPLAM) GENEL TOPLAM % Cinsiyet Yaş Grubu Erkek ,81 Kadın , , , ,73 Lise Altı ,73 Eğitim Durumu Lise ,76 Yükseköğretim ,52 TOPLAM Adıyaman da anket uygulanan 132 işletmenin 21 inde dezavantajlı birey istihdam edilmiş olup istihdam edilen kişi sayısı 28 dir. Çizelge 14: Adıyaman da Anket Uygulanan işletmelerin Çalışan Sayısına Göre Büyüklükleri AÇIKLAMA Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklükleri Toplam Anket Uygulanan İşletme Sayısı Dezavantajlı Birey Çalıştıran İşletme Sayısı Dezavantaj Çalışan Sayısı

28 2.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI Araştırma bulgularının sonuçları da göz önüne alınarak Adıyaman da dezavantaj gruplarına göre açılabilecek meslek kursları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 15: Adıyaman da Dezavantaj Gruplarına Göre Açılabilecek Meslek Kursları Engel/Dezavantaj Grupları Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Hükümlü/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar Kurs Açılabilecek Alan/Meslek/Beceri Konuları Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları, Gıda Üretim İşçiliği, Yabancı Dil Gıda Ambalaj, Konfeksiyon İşçiliği (Meydancı) Bilgisayar Operatörlüğü, Masörlük, Yabancı Dil, El Sanatları Mobilyacılık, Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları, Tiyatro Tarım Ve Hayvancılık, Gıda Üretim İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Satış Elemanı, El Sanatları, Girişimcilik El Sanatları, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Gıda Üretim İşçiliği, Kuaförlük, Aşçılık, Pastacılık Tarım Ve Hayvancılık, Gıda Üretim İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Konfeksiyon İşçiliği, El Sanatları, Aşçılık, Pastacılık 16

29 3. AĞRI 3.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Ağrı nın Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle eğitim ve sosyal yaşam alanında olumsuz göstergelere sahip olan Ağrı, ulaşım ve altyapıda Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Ağrı, tarım alanındaki potansiyeli ile öne çıkmaktadır. Tarımın gücünü ekonomik etkinlik kaynağı olarak kullanırken, hayvancılık alanında da yüksek performans göstermektedir döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Ağrı nın içerisinde yer aldığı TRA2 Bölgesinde %57,3 olarak gerçekleşmiştir yılı itibariyle Türkiye genelinde TL olan kişi başına gayri safi katma değer TRA2 Bölgesinde TL olup bu miktar Türkiye ortalamasının %38,4 üdür NÜFUS döneminde Ağrı nın nüfusu %4,6 oranında artarak a ulaşmıştır. Aynı dönemde Ağrı nın kent nüfus oranındaki azalış dikkat çekmektedir de %53,19 olan kent nüfus oranı 2011 de %52,37 ye düşerek Türkiye ortalamasının bir hayli altında yer almaktadır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Ağrı 0-14 ve yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerindeyken, diğer yaş gruplarında altındadır. Ağrı nın iktisaden faal nüfusunun Türkiye ortalamasından %10 civarında düşük olması dikkat çekmektedir. Türkiye genelinde %25 olan 0-14 yaş grubunun toplam nüfus içerisindeki oranının Ağrı da %40 a yaklaşması dikkat çekmektedir. Bu veriler doğurganlık oranının yüksekliğine işaret etmektedir. Ağrı da İkamet eden nüfusun %91,64 ü Ağrı nüfusuna kayıtlıdır döneminde Ağrı nın diğer illerden aldığı toplam göç kişi olup nüfusunun %2,79 u kadardır. İstanbul, İzmir ve Van göç alınan illerin ön sıralarında bulunmaktadır. Aynı dönemde Ağrı nın, diğer illere verdiği göç dir. İstanbul, Ankara, İzmir göç verilen illerin ilk sıralarındadır. Ağrı ili 2007 yılında Türkiye nüfusunun %0,75 ini oluştururken, 2011 yılında söz konusu oran %0,74 e düşmüştür. Ağrı nın 0-14 yaş nüfusunun %40 kadar olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu ilin net göç veren bir il olduğu söylenebilir. 17

30 Nüfusun bitirilen eğitim düzeyine göre dağılımında, okuma-yazma bilmeyen ve okuma-yazma bilen fakat bir okul bitirmeyenlerde kadınların oranı Türkiye genelinde %11,9 iken, Ağrı da ise bu oranın %31,9 olması dikkat çekmektedir. Aynı şekilde, Ağrı ilkokul ve üzeri eğitimlerde de Türkiye ortalamasının oldukça altındadır. Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) TÜRKİYE (%) Ağrı (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 4,59 23,00 13,22 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 14,05 23,91 18,67 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 21,19 19,50 20,40 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 29,12 14,74 22,38 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 16,96 6,62 12,12 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 5,88 3,10 4,58 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 8,20 9,12 8,63 Kaynak: EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Ağrı nın, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranının ise Türkiye ortalamasının yarısı kadar olması oldukça dikkat çekmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Yaş Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam ,41 15,18 15,30 Brüt 110,72 112,78 111, ,34 21,74 22,05 Net 98,08 99,11 98, ,69 33,51 34,11 Kaynak: Ağrı da eğitim öğretim yılında ilköğretimden kişi mezun olmuş, kişi (%65,90) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %51,76 sı genel, %48,24 ü mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine yakındır. Ancak, ilköğretimden mezun olanların cinsiyetlere göre dağılımında erkek ve kız sayıları arasındaki farkın büyüklüğü dikkat çekmektedir. Bu fark kızların okullaşmasındaki sorunlara işaret etmektedir. Ancak, eğitim öğretim yılı ilköğretimdeki okullaşma oranının yüksekliği ile birlikte değerlendirildiğinde, söz konusu farkın kısa sürede kapanacağı veya kız öğrencilerin anlamlı bir bölümünün okula kayıtlı olmakla beraber devam etmedikleri sonucu çıkartılabilir. 18

31 Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Erkek ,10 29,93 65,03 53,97 46,03 Kadın ,65 34,54 67,19 48,59 51,41 Toplam ,11 31,79 65,90 51,76 48,24 Kaynak: Ağrı nın ortaöğretimdeki okullaşma oranı Türkiye ortalamasının bir hayli altındadır. Mesleki ve teknik ortaöğretimdeki okullaşmada da Ağrı nın dezavantajlı durumu aşağıdaki Çizelge de açıkça görülmektedir. Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) TÜRKİYE Ağrı Mesleki ve Teknik Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 54,58 39,95 47,64 35,19 22,62 29,23 19,39 17,33 18,41 Net 37,03 26,70 32,13 22,69 14,87 18,98 14,34 11,83 13,15 Kaynak: TRA1 Bölgesi nüfusunun %47,99 u Ağrı da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Ağrı daki işgücünün 183 bin kişi olduğu, bunların 165 bininin istihdam edildiği ve 18 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TRA1 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) İşgücü (Bin ) İstihdam Edilenler (Bin ) İşsiz (Bin ) İşgücüne Katılma Oranı (%) 76,9 31,6 54,4 İşsizlik Oranı (%) 12,9 3,5 10,2 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 19, ,8 İstihdam Oranı (%) 66,9 30,5 48,8 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) Kaynak: Çizelge 5 te görüldüğü üzere işgücüne ilişkin temel verileri incelendiğinde Ağrı ilini de kapsayan TRA2 Bölgesi, işgücüne katılım oranında Türkiye değerlerinin üzerinde olmasına rağmen işsizlik oranında Türkiye ortalamasından daha yüksektir. İşsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin de olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. 19