TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ. M. İbrahim Coşkun

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ. M. İbrahim Coşkun"

Transkript

1 TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ M. İbrahim Coşkun KİLİS

2 2

3 Hazırladığım bu kitabın siz elektronik laboratuarı dersi alan öğrencilere bu zorlu, ancak bir o kadar da zevkli uğraşınızda yol göstereceğini umuyorum. Elektronik laboratuar çalışmalarınızda elde edeceğiniz bilgi ve tecrübe hayatınız boyunca size faydalı olacak, her tarafımızda bizi sarmış olan elektrikli-elektronik cihazları daha iyi anlamanızı sağlayacaktır M. İbrahim Coşkun 3

4 Ohm kanunu 4

5 İçindekiler Deneylere Hazırlık Çalışmaları... 7 Temel Bilgiler KISIM: (AC) R-L-C Deneyleri DENEY 1: AC devrelere giriş DENEY 2:AC kondansatör devreleri DENEY 3: AC indüktör devreleri DENEY 4: RC ve RL devrelerde kare ve sinüsodial sinyalin çıkışını, faz farkının ve gerilim üçgeninin incelenmesi DENEY 5: Yüksek pas ve alçak pas filtreler KISIM: YARIİLETKEN DENEYLERİ DENEY 6: DC Diyot Devreleri DENEY 7: AC diyot Devreleri DENEY 8: Transistörlerin incelenmesi

6 6

7 DENEY 1: AC SİNYALİN ÜRETİLMESİ ve İNCELENMESİ, AC DİRENÇ DEVRELERİ- Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1-Bir dalga için frekans, periyot, dalgaboyu ve genlik nedir açıklayınız(son ikisini şekil çizerek gösteriniz). 2- AC ve DC nedir? Arasında ne gibi farklar vardır? Günlük hayatta kullandığımız AC ve DC güç kaynaklarına birer örnek veriniz 3-Sinyal üreteci ne işe yarar? 4-Osiloskop nedir? 5- Etkin (RMS) voltaj, Vp-p, V av nedir varsa formülleriyle birlikte açıklayınız 7

8 8

9 DENEY 2: AC Kondansatör Devreleri - Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1-Xc nedir açıklayınız ve formulünü belirtiniz? 2-Bir devredeki Xc yi artırmak için neler yapılabilir? (İpucu: 2 yolu var) 3-Sadece kondansatör olduğu bir devrede alternatif sinyalin frekansınınn arttırılmasının devreye etkisi nasıl olur? 4-Paralel bağlı kondansatörlerin eşdeğer kapasitesi hangi formülle hesaplanır? 5-Seri bağlı kondansatörlerin eşdeğer kapasitesi hangi formülle hesaplanır? 6-Sadece 100nF lık bir kondansatörün bağlı olduğu devreye frekansı 2Khz ve rms voltajı 3V olan AC sinyal uygulanırsa devrenin Xc sini ve akımını hesaplayınız. 7-Aşağıdaki devrede sadece C 3 ve C 4 kondansatörleri seri olarak bağlanmak isteniyor. Devrenin akımını ölçecek multimetreyle birlikte gerekli bağlantıları aşağıdaki şekil üzerinde gösteriniz 9

10 10

11 DENEY 3: AC İndüktör Devreleri - Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1-X L nedir açıklayınız ve formulünü belirtiniz? 2-Bir devredeki X L yi artırmak için neler yapılabilir? (İpucu: en az 2 yolu var) 3-Sadece indüktörün olduğu bir devrede alternatif sinyalin frekansının arttırılmasının devreye etkisi nasıl olur? 4-Sadece 20 mh lik bir indüktörün bağlı olduğu devreye frekansı 1Khz ve rms voltajı 5V olan AC sinyal uygulanırsa devrenin X L sini ve akımını hesaplayınız. 11

12 12

13 DENEY 4: RC ve RL DEVRELERİNDE KARE ve SİNÜSODİAL SİNYALİN ÇIKIŞINI, FAZ FARKININ ve GERİLİM ÜÇGENİNİN İNCELENMESİ- Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1- Bir A dalgası, B dalgasının 90 0 gerisindedir. A ve B dalgalarını, aralarındaki faz farkını gösterecek şekilde basitçe çiziniz. 2- RL devresinde voltaj üçgenini çiziniz. Bu devrenin toplam voltajını veren formülü yazınız 3- RC devresinde voltaj üçgenini çiziniz. Bu devrenin toplam voltajını veren formülü yazınız 4- Aşağıdaki şekil üzerinde sadece R2 ve C4 ün kullanıldığı bir RC devresi için gerekli bağlantıları yapınız 13

14 14

15 DENEY 5: YÜKSEK ve ALÇAK PAS FİLTRELER - Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1- Yüksek pas filtre devresi nedir açıklayınız 2- Alçak pas filtre devresi nedir açıklayınız 3- Kesme frekansı nedir açıklayınız. 4- Giriş voltajı 10 V olan bir sistemde çıkış voltajı kaç V olduğunda frekans, kesme frekansıdır? 5- Kondansatörün sığası 220 nf, indüktörün indüktansı 100mH olan bir RLC devresi için rezonans frekansını formülünü yazıp, rezonans frekansını hesaplayınız. 15

16 16

17 DENEY 6: DC Diyot devreleri - Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1- Bir Si diyota doğru bağlantı yapıldığında kaç volttan itibaren akım geçmesi beklenir? 2- Delinme voltajı nedir açıklayınız 3- Normal bir diyot için basitçe akım-voltaj grafiğini(karakteristiğini) çiziniz 4- Zener diyotunun normal diyottan farkı nedir? 17

18 18

19 DENEY 7: AC Diyot devreleri - Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1- Şekildeki diyot devresinde giren alternatif sinyalin devreden çıkış şeklini çiziniz 2- Kondansatörlü doğrultucudan çıkan sinyalin şekli nasıl olmaktadır gösteriniz 3- Şekildeki devrenin adı nedir? 4- Bu devreden çıkan sinyalin şeklini çiziniz 19

20 20

21 DENEY 8: Transistör devreleri- Deneye Hazırlık Çalışması Ad/Soyad: 1- Transistör için β nedir formülünü yazıp kısaca açıklayınız µa =.. ma 20 ma =.. A 0.5 A =.ma 2 ma =.µa 3- β= 250 olan bir transistorde baz akımı (i b ) 10 µa ise kolektör akımı(i c ) kaç ma olur hesaplayınız? 4- Transistörde kolektör voltajı arttırılırsa kolektör akımının nasıl değişmesi beklenir? 5- Basit bir V C - I C grafiği çiziniz 21

22 22

23 TEMEL BİLGİLER ALTERNATIF SİNYAL KARAKTERİSTİKLERİ ÖLÇÜM CİHAZLARI Osiloskop Sinyal dalga şeklini gözle görülür hale getiren osiloskoplar elektronik laboratuarlarındaki geniş kullanım alanı sayesinde, en yaygın kullanılan ölçü cihazlardandır. Osiloskopun diğer ölçü aletlerine göre sağladığı avantaj, giriş sinyalinin zamana göre dalga şeklindeki değişimi yanı sıra voltaj seviyelerindeki değişimi de gözle görülür hale getirmesidir. Bir multimetre yalnızca etkin veya ortalama akım şiddeti ve voltaj değerlerini gösterir. Çalışma prensipleri multimetrenin bir noktadan diğerine sinyali takip etmesine imkan vermez. Buna karşılık osiloskop çok kısa süreli bile olsa giriş yapan sinyali her noktada takip etme olanağı sağlar. Buradan multimetrelerin osiloskop karşısında önemsiz bir ölçü aleti olduğu anlamını çıkarmamalıyız. Çünkü, her iki cihaz da faydalı ve birbirini tamamlayan cihazlardır. Multimetreler doğru akım şiddeti ve voltajını ölçerken, dalga şekli bilinen alternatif akım ve voltaj ölçümünde bir de devredeki dirençleri ölçmekte kullanılır. Bu kullanım şeklinde multimetreler osiloskopa göre daha faydalı olduğu gibi kullanımı da daha kolaydır. Şekil: Deneyler boyunca kullanılacak osiloskop 1. Diğer ölçme sistemlerine göre osiloskopun temel üstünlükleri nelerdir? Zaman içinde sinyalde meydana gelen değişimleri görüntülü olarak izleyebiliriz. 2. Osiloskop akım şiddeti ölçmekte kullanılabilir mi? Osiloskop esas olarak girişine uygulanan voltajların ölçülmesi için kullanılır. 3. Osiloskopla Doğru Akım ölçülebilir mi? 23

24 Birçok osiloskop modelinde bu mümkün olmakla birlikte, multimetre bulunuyorsa doğru akım ölçmek için osiloskop pek tercih edilmez. 4. Hassas ölçüm nasıl sağlanır? Farklı ayar basamaklarını veya ölçüm kademelerini doğru kalibre ederek. Sinyal Jeneratörü Sinyal jeneratörleri pratikte karşılaşılan çeşitli tipte sinyalleri üretmek için kullanılan cihazlardır. Bu sinyalleri kullanarak üzerinde çalışılan bir devrede giriş şartlarını simule etmek suretiyle devrenin göstereceği davranışları analiz edebiliriz. Esas olarak bunların yapısında dalga formları üreten bir salınım devresi mevcuttur. Bu dalga formlarının frekansları bir dış kumandayla ayarlanabilir. Kumanda düğmesi üretilen dalganın frekansını nümerik olarak görmemize olanak verir. Şekil Zamanımızda kullanılan gelişmiş jeneratörler sinüs dalgasına ilaveten bir takım ilginç deneyler için gerekli üçgen ve kare sinyaller de üretebilir. Bu tip cihazlar genelde Fonksiyon Jeneratörü (Function Generator) olarak adlandırılır. 24

25 Sinyal jeneratörlerinin bir çoğunun sunduğu diğer olanak dışarıdan sağlanan veya cihaz içinde üretilen bir sinyalin kullanılması yoluyla önceden belirlenmiş iki uç değer arasında sürekli frekans değişimi üretmektir. Bu şekilde bir cihazın frekans değişimine gösterdiği reaksiyon (cevap) osiloskop yardımıyla hemen analiz edilebilir. Burada çıkış sinyali ekranda izlenebilir. Osiloskopta olduğu gibi bazı kavramların daha anlaşılır olması için aşağıdaki bazı soruları cevaplayacağız. 1. Sinyal jeneratörleri ne için kullanılır? Pratikte cihazları harekete geçiren olası şartların simule edilmesi yoluyla cihazların(devrelerin) detaylı davranış analizlerini yapmak amacıyla kullanılırlar. 2. Sinyal jeneratöründe bulunması şart olan kumandalar nelerdir? Çıkış sinyali frekansı ve genlik seviyesi kumandalarıdır. Çünkü bunlar sayesinde sinyal tatbik edilen cihazın önceden kararlaştırılabilen harekete geçme şartlarını bilebiliriz. 3. Bir fonksiyon jeneratörü ile ne tip sinyaller üretilebilir? Genel olarak üç çeşittir: Sinüzoidal, üçgen ve kare sinyaller Alternatif sinyalin temel kavramları Periyot : Bir dalganın geçiş süresidir. Frekans: Bir saniyede tekrarlanan(oluşan) dalga sayısıdır. Periyodun tersidir. Alternatif akımın maksimum değeri: Bir dalga içinde akım şiddetinin veya voltajın eriştiği en büyük değerdir. Etkin (rms) akım şiddeti veya voltajın 2 ile çarpımıdır. Anlık akım veya voltaj: Akım şiddetinin veya voltajın her hangi bir anda aldığı değerdir. Bunlar küçük harflerle, i ve e ile gösterilir. E = V o sin ( w ω t + φ ), burada φ faz açısıdır. I = I max sin ω t = I o sin ω t, burada ω t = 2π f (birimi rad/sn) ve t = zaman (birimi saniye) Etkin (RMS) akım şiddeti: Aynı dirençten aynı sürede geçen doğru akımın meydana getirdiği ısıya eşit ısı açığa çıkartan alternatif akım şiddetidir. Etkin (RMS) voltaj: Bir direncin iki ucuna uygulanan doğru akım voltajı ile aynı iki uca aynı süre uygulandığında aynı ısı etkisini meydana getiren alternatif akım voltajıdır. Değişken voltaja karşılık gelen alternatif voltajda denebilir. AC moda multimetreler etkin değeri ölçer. Bizim için bir sinüzoidal dalgada V rms = 0,707* V p olduğunu bilmek yeterlidir. Alternatif voltajın ortalama değeri : Bir dalga esnasında voltajın aldığı tüm anlık değerlerin ortalamasıdır. Alternatif akımın ortalama değeri : Bir sinüs esnasında akım şiddetinin aldığı anlık değerlerin ortalamasıdır. 25

26 Alternatif Voltaj sinüzoidal dalga hareketine ait parametrelerin bir özetini görelim Voltajın sinüs dalgası şeklindeki ifadesi aşağıdaki gibidir: V = V p sin ω t ile Bu ifadedeki parametreler şunlardır: t= zaman, V= anlık voltaj (t zamanındaki voltaj) ve V p = t anındaki uç voltaj. V nin V p ile +V p arasındaki mutlak büyüklüğüne uçtan uca voltaj V p-p denir. Bakınız şekil V p-p = V maks. - V min. veya V p-p = V p ( V p ) = 2 V p. 26

27 1.KISIM ALTERNATİF AKIMDA (AC) Direnç (R) İndüktör (L) Kondansatör (C) Devreleri (1-5 DENEYLER) 27

28 (1 5) Deneylerde şekildeki ünite kullanılacaktır. Şekil : RLC ünitesi 28

29 DENEY 1 AC SİNYALİN ÜRETİLMESİ ve İNCELENMESİ, AC DİRENÇ DEVRELERİ KULLANILACAK MALZEMELER Sinyal üreteci, Osiloskop, RLC ünitesinin 1.devresi AMAÇ Bu deneyde sinyal üreteci ile oluşturacağımız farklı alternatif sinyalleri osiloskop ve multimetre ile gözleyip değerini ölçeceğiz. Deney boyunca: Sinüsodial, üçgen ve kare dalgalar şeklinde sinyal üretip osiloskopda gözlemek Üretilen bir sinüsodial sinyalin, osiloskop yardımı ile V max, V pp, V rms değerlerini ölçmek, multimetre ile V rms (Klasik multimetreler V max ve V pp değerlerini ölçemez) değerini ölçmek Sinüsodial sinyalin frekansının değiştirilmesinin dalgada meydana getirdiği değişikleri gözlemek Sinüsodial sinyalin genliğinin değiştirilmesinin dalgada meydana getirdiği değişiklikleri gözlemek TEORİK BİLGİ Bu deneyle ilgili teorik bilgi temel bilgiler kısmındadır. DENEYİN YAPILIŞI Sinyal üreteci ve osiloskop şekilde görüldüğü gibi birbirine bağlanır. Osiloskobun sivri ucu kırmızı kabloya baglanmalıdır. NOT: Osiloskop probundaki kademenin her zaman 1 konumunda bulunmasına dikkat edin 29

30 1.KISIM: Sinüsodial, üçgen ve kare dalgalar şeklinde sinyal üretip osiloskopda gözlemek: 1-Sinyal üretecinin dalga şekli tuşlarını kullanarak farklı şekillerde dalgalar elde ediniz. Bu dalgaları osiloskopda gözlediniz mi? 2- Sinüsodial sinyalde, sinyal üretecinin kademelerini değiştirmeden osiloskop üzerinde ayar tuşlarını kullanarak dalgayı incelemeye devam edin. Bunu yaparak osiloskop cihazını tanıyınız. Osiloskop kademelerinin değiştirilmesi orijinal sinyali etkilermi? 3- Sinüsodial sinyalde osiloskopun kanal1 kablosunu söküp(bu kablo çevirerek çıkartılmalıdır), kanal2 kısmına takınız. Ekrandaki görüntüde ne değişiklik oldu? 2.KISIM: Üretilen bir sinüsodial sinyalin, osiloskop yardımı ile V max, V pp, V rms değerlerini ölçmek, multimetre ile V rms (Klasik multimetreler V max ve V pp değerlerini ölçemez) değerini ölçmek 1-Sinüsodial bir dalga elde ediniz. Osiloskobun: measure-show all tuşlarını kullanarak V max, V pp, V rms değerlerinin ekrana gelmesini sağlayıp bu değerleri ölçünüz. 2- Sinyal jeneratörünün ayarlarını değiştirmeden uçları arasına AC voltaj ölçüm kademesine ayarlanmış bir multimetre bağlayın. Bunu yaparken osiloskop bağlantınızı kesmeye gerek yoktur. Multimetrede ölçülen hangi voltaj değeridir? Bu değer osiloskopda gösterilen V rms voltajı ile hemen hemen aynı değere mi sahiptir? 30

31 V rms değeri nedir genel bilgiler kısmından faydalanarak yazın 3- Multimetre ve osiloskop bağlantısını sökmeden sinyal jeneratörünün amplitude(genlik) kademesini kullanarak dalgada değişiklik yapınız. Farklı genlik için ölçtüğünüz değerleri tabloya yazın. Tablodaki değerleri yorumlayın. Genliğin artması ne anlama gelmektedir? Ölçüm V max (Osiloskop) V pp (Osiloskop) V rms (Osiloskop) V (Multimetre) KISIM: Sinüsodial sinyalin frekansının değiştirilmesinin dalgada meydana getirdiği değişikleri gözlemek 1- Multimetre ve osiloskop bağlantısını sökmeden sinyal jeneratörünün frekans tuşlarını kullanarak dalgada değişiklik yapınız. Frekansı değiştirmek için kare şeklindeki tuşlar kullanılır. Daha hassas ayarlama için yuvarlak frekans tuşunu kullanın. Sinyal üretecinin ekranında gördüğünüz değer üretilen sinyalin frekansıdır. Bu değerin birimine dikkat edin. Frekansın değiştirilmesi osiloskopda gözlenen dalgada nasıl değişiklikler yaptı açıklayınız. Frekansın değiştirilmesi osiloskopda ve multimetrede ölçülen V max, V pp, V rms gibi değerleri değiştiriyormu? 4.KISIM: AC Direnç Devresi Şekil 31

32 Şekilde görüldüğü gibi arasına kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 1 üzerindeki hata şalterini 1 no.lu pozisyona getirin. Böylece devrede hiç hata bulunmayacaktır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek fazla kısa devre elemanı veya prop bulunmasın. Aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü : Ana ünitenin GNDSG yazan terminaline bağlayın. Osiloskop : Kanal 1 i 1.1 nolu noktaya bağlayın. Böylece devrenin akımını gösteren ampermetrenin bulunduğu R2 direncinden oluşan basit devresi kurmuş olduk. bir direnç Sinyal üretecinden sinyalin genliğini değiştirin ve measure modundan rms voltajının ve devredeki akımın değişimini inceleyin. Açıklamalarınızı belirtin. Sinyal üretecinden 100 Hz Hz aralığında sinyalin frekansını değiştirin ve measure modundan rms voltajının ve devredeki akımın değişimini inceleyin. Herhangi bir değişiklik oluyor mu? Kısa devre elemanını kullanarak R2 direncini R3 veya R4 ile değiştirin. Devrenin akımı değişti mi? YORUM-SONUÇ: 32

33 DENEY 2: AC KONDANSATÖR DEVRELERİ KULLANILACAK MALZEMELER Sinyal üreteci, Osiloskop, RLC ünitesinin 1.devresi, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ Xc nin frekansa göre değişimini incelemek Xc nin kapasiteye göre değişimini incelemek Seri-paralel kondansatör devrelerinde Xc TEORİK BİLGİ Elektronik devlerede bulunan diğer bir çeşit eleman da kondansatörlerdir.bir kondansatör esas olarak aralarında hava, kağıt, plastik, seramik ve mika gibi yalıtkan bir malzeme bulunan (bu malzemelere dielektrik denir) bir birine paralel iki metal plakadan oluşan bir elemandır. Bir kondansatörün kapasitesi, plakalarının alan büyüklüğü, aralarındaki açıklık ve aralarındaki dielektrik maddenin cinsine bağlıdır. Öyleki plakalar ne kadar büyük ve dielektrik ne kadar ince ise kapasite o kadar büyüktür. Bir kondansatörün iki terminalide bir doğru akım uygulanırsa aradaki yalıtkan dielektrik nedeniyle kondansatör üzerinden akım geçmeyecektir. Buna karşılık negatif kutup tarafına bağlanan plakada serbest elektron fazlalığı, pozitif kutba bağlanan diğerinde ise aynı elektrik yükü kadar elektron eksikliği oluşacaktır.bu sırada plakalara dokunan dielektriğin yüzeylerinde ise dielektrik polarizasyonu denilen olay meydana gelecektir. Kondanstörün plakalarına uygulanan voltaj kaldırılırsa üzerlerinde birikmiş olan zıt yükler arasındaki çekim nedeniyle bunlar arasındaki potansiyel fark devam edecektir. Ancak, iletken bir tel ile kondansatörün iki terminali dışarıdan birleştirilirse kısa bir süre için tel üzerinden bir akım geçecek ve plakalar tekrar ilk baştaki yüksüz (nötr) durumuna dönecektir. Bu nedenle kapasite(sığa) bir kondansatörün verilen bir voltaj farkı altında elektrik yükü biriktirebilme (ve saklama) yeteneğidir. Kondansatörlerin kapasitesi farad ( F ) birimi ile ölçülür. Bu birim aslında çok büyük bir birimdir. Pratikte askatları olan mikrofarad (faradın milyonda biri - µf), nanofarad (faradın milyarda biri - nf ) ve pikofarad (faradın bin milyarda biri - pf) kullanılır. 1 µf = 10-6 F, 1 nf = 10-9 F ve 1 pf = F Piyasada çok değişik şekil ve model kondansatör mevcuttur. Kullanım yerine en uygun olanı kullanabilmek için bunların ana karakteristiklerini iyi bilmek gerekir. 33

34 Şekil Kapasiteleri 0,1 µf tan küçük poliester kondansatörler. Şekil Elektrolitik aluminyum kondansatörler. Varyabıl Kondansatörler(Değişken kondansatörler) Kapasitif devreler Yüksüz bir kondansatörü alternatif akım jeneratörüne bağlarsak gerçekte kondansatör içinden herhangi bir elektrik yükü geçmez. Ancak kondansatörün plakaları ile dielektrik madde arasında kutuplaşma oluşur. Plaka ile arasındaki voltaj ne kadar fazla ise dielektriğin plakalara bakan yüzlerinde,dolayısıyla plakalarda o kadar çok yük birikecektir. Dielektrikteki yük ile ona bakan plakadaki yük zıt işaretlidir. Plakalar üzerindeki voltaj alternatif olduğundan kondansatör dolup boşalıyormuş veya bu sırada sanki devrede bir akım dolaşıyormuş gibi görünecektir. Akımın yön değiştirdiği anda ise plakalar üzerindeki polarite değişecektir. 34

35 Sadece kondansatörün olduğu bir devrede akım: burada, V = Rms voltaj (Volt), i = akım (Amper) ile bulunur. DENEYİN YAPILIŞI Öncelikle sinyal üretecini devremize şekildeki gibi bağlamalıyız. Deneyin tüm kısımlarında bu bağlantı şekli sabit kalacaktır. Kırmızı ve siyah kablonun yerlerine dikkat ediniz. Şekil: Sinyal üretecinin RLC devresine bağlanışı Bu deneyin tüm kısımlarında osiloskobun sadece bir kanalı kullanılacaktır. Eğer takılı ise ikinci kanalın kablosunu sökünüz. 1.KISIM: Kapasitif Reaktans X C ve frekansla değişimi Devre 1 in hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. 35

36 Şekil Sadece C 2 kondansatörünün bağlı olduğu devre Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 1.17 No. Sokete (Devreye gelen sinyali izlemek için) DİKKAT: Farklı frekanslar için ölçüm yaparak tabloyu doldurun. Frekansı değiştirdikçe akımında aynı şekilde değişmesi beklenir. Tablo Frekans Osiloskop (rms voltajı) Kapasitörün sığası -C (Multimetreyle ölçülen) Akım (Multimetreden ölçülen) Akım(Teorik olarak hesaplanan) 1 KHz 2 KHz 3 KHz 4 KHz 6 KHz 7 KHz 36

37 Hesaplamalar: Tablodaki değerleri kullanarak aşağıdaki grafiği çiziniz. İ (ma) F r e k a n s ( khz) 37

38 Frekansın değişiminin devreden geçen akıma etkisi nasıl olmuştur açıklayın? Frekansa bağlı olarak akımın değişimi kapasitif reaktans bağıntısıyla uyumlumudur? 2.KISIM: Kapasitenin(Kondansatörün sığasının) değişmesinin devreye etkisi Devre 1 in hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. Devrenin güç bağlantısını yapmadan önce multimetreyi kondansatör ölçme modune getirerek C 2, C 3, C 4, C 5, C 6 kondansatörlerinin sığasını ölçerek aşağıdaki tabloya yazın 38

39 Şekil Sadece C 2 kondansatörünün bağlı olduğu devre Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 1.17 No. Sokete (Devreye gelen sinyali izlemek için) Sinyal jeneratörünün çıkışını sabit bir değere (örneğin:2 khz) sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal genlik düğmesinden(amplitude) kanal 1 deki sinyalin rms voltajını belli bir değere ayarlayın. Ölçümler boyunca frekansı ve voltaj değerini sabit tutun. Böylece devredeki kapasitansın değişmesinin devreden geçen akıma etkisini inceleyeceğiz. Bağlantı kablolarını değiştirerek sırasıyla devredeki kondansatörleri değiştirin. 39

40 Tablo Kapasite rms voltajı (Osiloskoptan ölçülelen) Voltaj Frekans(Sinyal üretecindeki) Kapasitörün sığası(multimetreyle ölçülen) Akım (Multimetre ile ölçülen) Akım (Teorik olarak hesaplanan) C 2 C 3 C 4 C 5 Hesaplamalar: Tablodaki değerleri kullanarak aşağıdaki grafiği çiziniz. İ (ma) S ı ğ a (nf) 40

41 Kapasitörün değişiminin devreden geçen akıma etkisi nasıl olmuştur açıklayın? Kapasiteye bağlı olarak akımın değişimi kapasitif reaktans bağıntısıyla uyumlumudur? 3.KISIM: AC devrede paralel ve seri bağlanmış kondansatörler Teorik Bilgi: Paralel bağlantı: Paralel bağlanmış kondansatörlerin karakteristiği seri bağlanmış dirençler gibidir. Paralel bağlanmış C1 ve C2 kondansatörlerinin eşdeğeri için genel ifade şöyle yazılır: C eş = C 1 + C 2 Devre 1 in hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. 41

42 Şekil C 2 ve C 3 kondansatörünün paralel bağlandığı devree Sinyal jeneratörünün çıkışını 2 khz sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal çıkış genlik kumanda düğmesinden rms voltajını belli bir değere ayarlayıp tabloya yazın. Hesaplamaları ve ölçümleri gerçekleştirip tabloya yazın. Seri bağlantı: Seri bağlanmış kondansatörlerin karakteristiği paralel bağlanmış dirençler gibidir. Seri bağlanmış C1 ve C2 kondansatörlerinin eşdeğeri için genel ifade şöyle yazılır: Devre 1 in hata şalterini orada değilsee 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. 42

43 Şekil C 2 ve C 6 kondansatörlerinin seri bağlandığı devre Sinyal jeneratörünün çıkışını sabit bir değere (2 khz) sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal çıkış genlik kumanda düğmesinden rms voltajını belli bir değere ayarlayıp tabloya yazın. Hesaplamaları ve ölçümleri gerçekleştirip tabloya yazın. Devre (Örnek: 50 nf + 47 nf Seri) Osiloskop(r ms voltajı) Frekans(Sinyal üretecindeki) Eşdeğer kapasite (Hesaplanan) Akım (Multimetre ile ölçülen) Akım (Teorik olarak hesaplanan) 43

44 Hesaplamalar: Seri ve paralel bağlı devrelerde devredeki akımın eşdeğer sığaya göre uyumlu bir şekilde değişip değişmediğini açıklayın YORUM-SONUÇ: 44

45 DENEY 3: AC indüktör devreleri KULLANILACAK MALZEMELER Sinyal üreteci, Osiloskop, RLC ünitesinin 2.devresi, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ X L nin frekansa göre değişimini incelemek X L nin indüktansa göre değişimini incelemek Seri bağlı indükleyicilerle X L TEORİK BİLGİ İndükleyiciler alternatif akım sinyallerinin kontrol ve işlenmesinde kullanılmanın ötesinde, elektrik devrelerinde kullanılan temel elemanlardandır. İndükleyiciler bir nüve üzerine sarılmış tel bobinden oluşur. Bobinin dağılmaması için tel bir makaranın üzerine sarılmış olabilir. Şekil Hava veya demir nüve üzerine tek kat sarımlı çeşitli indükleyiciler. 45

46 Her tip indükleyicinin tel sarımlarından doğan bir elektrik direnci vardır. Bu uygulamada dikkate alınmalıdır. Çünkü devreye katılan bu direnç indüksiyon etkisine ilave olarak hesaba alınmalıdır. Bir indükleyicin gösterdiği etkinin büyüklüğüne indüktansı denir ve Henry ölçü birimi ile ifade edilir. Bir indükleyici üzerinden bir saniyede bir amperlik alternatif akım geçtiğinde indükleyicinin iki terminali arasında bir voltluk potansiyel fark meydana geliyorsa bu indükleyicinin indüktansı bir Henrydir. Indüktans göstermek için H harfi kullanılır. Akım doğrultucularda filtre olarak kullanımı dışında diğer indükleyiciler için henry çok büyük bir birimdir. Bu nedenle henry nin askatları kullanılır. Bunlar Henrynin bindebiri olan milihenry, mh ile gösterilir ve milyonda biri olan mikrohenry, µh ile gösterilir. İndüktör bulunan bir devrede akım bağıntısı ile verilir. Burada X L ile bulunan indüktif reaktanstır. X L = 2πfL DENEYİN YAPILIŞI Öncelikle sinyal üretecini devremize şekildeki gibi bağlamalıyız. Deneyin tüm kısımlarında bu bağlantı şekli sabit kalacaktır. Kırmızı ve siyah kablonun yerlerine dikkat ediniz. Şekil: Sinyal üretecinin RLC devresine bağlanışı 46

47 Bu deneyin tüm kısımlarında osiloskobun sadece bir kanalı kullanılacaktır. Eğer takılı ise ikinci kanalın kablosunu sökünüz. 1.KISIM: İndüktif Reaktans X L ve frekansla değişimi Bu çalışmayı Devre 3 üzerinde yapacağız. Şekildeki gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 3 ün hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. X L = 2πfL : indüktif reaktans :Akım Şekil Sadece L 2 indükleyicisinin bağlı olduğu devre Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 1.15 No. sokete (Devreye gelen sinyali izlemek için) 47

48 Devrenin bağlantılarını tamamladıktan sonra devreden akımın rms voltajının değerine göre değişimini inceleyin. Rms voltajını değiştirmek için sinyal üretecinin genlik düğmesini kullanmalısınız. Rms voltajının değişimi ile akımın değişimi nasıl oluyor açıklayın? Şimdi rms voltajını belli bir değere getirdikten sonra farklı frekanslar için akımı ölçün ve tabloyu doldurun. Frekans değişiminin akıma olan etkisini hesaplamalar kısmında hesaplayın. Frekans Voltaj Osiloskop (rms voltajı) İndükleyicinin indüktansı L- (Multimetreyle ölçülen) Akım (Multimetreden ölçülen) Akım (Teorik olarak hesaplanan) 1 KHz 2 KHz 5 KHz Hesaplamalar: Frekansın değişiminin devreden geçen akıma etkisi nasıl olmuştur açıklayın? Frekansa bağlı olarak akımın değişimi indüktif reaktans bağıntısıyla uyumlumudur? Şekil üzerine indüktif reaktansın frekansa göre değişim grafiğini çizin. 48

49 X L (Ω) F r e k a n s ( khz) 2.KISIM: Değişen indüktansın indüktif reaktans üzerinde etkisi Bu çalışmayı Devre 3 üzerinde yapacağız. Şekildeki gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 3 ün hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. Şekil Sadece L 2 indükleyicisinin bağlı olduğu devre 49

50 Devreye farklı indüktanslar bağlayarak akımın değişimini inceleyin. Tabloyu doldurun ve indüktansın değişmesi ile indüktif reaktans ve dolayısı ile akımın nasıl değişeceğini hesaplayın. İndüktans (Kodu ve katalog değeri) rms voltajı (Osiloskoptan ölçülebilir) Voltaj Frekans(Sinyal üretecindeki) İndükleyicinin indüktansı (Multimetreyle ölçülen) Akım (Multimetre ile ölçülen) Akım (Teorik olarak hesaplanan) (2 Khz) (2 Khz) (2 Khz) Hesaplamalar: Her bir okuma ile elde edilen sonuçlarla verilen indüktans değerini kullanarak indüktif reaktansı hesaplayın ve şekil üzerine indüktif reaktansın frekansa göre değişim grafiğini çizin. i (ma) Frekans (khz) 50

51 3.KISIM: AC devrede seri bağlanmış indükleyiciler Bu çalışmayı Devre 3 üzerinde yapacağız. Şekilde görüldüğü gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 3 ün hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolü yapın. Şekil L 2 ve L 5 indükleyicilerinin seri bağlı olduğu devre Birkaç farklı indükleyiciyi seri bağlayarak eşdeğer indüktansı ve yeni indüktif reaktansı hesaplayın. akımın buna bağlı olarak değişimini inceleyin. Hesaplamalar kısmını ve tabloyu doldurun. Hesaplamalar: 51

52 Devre (Örnek:68 mh + 68 mh Seri) Frekans Rms Voltajı Akım İndüktif Reaktans YORUM-SONUÇ: 52

53 DENEY 4 RC ve RL DEVRELERİNDE KARE ve SİNÜSODİAL SİNYALİN ÇIKIŞINI, FAZ FARKININ ve GERİLİM ÜÇGENİNİN İNCELENMESİ KULLANILACAK MALZEMELER Sinyal üreteci, Osiloskop, RLC ünitesinin 1.ve 2.devresi AMAÇ Sinüsodial ve kare dalgalar şeklinde sinyalin RC devresinden çıkışını incelemek RC devresinde faz farkını ve gerilim üçgenini incelemek Sinüsodial ve kare dalgalar şeklinde sinyalin RL devresinden çıkışını incelemek RL devresinde faz farkını ve gerilim üçgenini incelemek TEORİK BİLGİ Eğer üzerinde pasif elemanlar bulunan bir devreye enerji verilirse bu elemanlar üç değişik şekilde davranış gösterirler: 1. Enerjiyi ısı olarak harcarlar. 2. Manyetik alan olarak saklarlar. 3. Elektrik yükü olarak saklarlar. Eğer devrede enerjinin tamamı yalnızca ısı enerjisi harcanıyorsa bu eleman saf dirençtir. Eğer, manyetik enerji olarak saklanıyorsa eleman bir indükleyicidir, şayet enerji elektrik yükü olarak saklanıyorsa eleman bir kondansatördür. Pratikte bir devrede bu üç özellik tek başına olmaz. Kural olarak çoğu zaman iki ve hatta üçü de aynı anda mevcuttur. Ancak çalışmalarımızın kolay olması için bağımsız elektriksel kavramlar olarak farz edilmektedir. Empedans ve Ohm Kanunu Alternatif akım devrelerinde üzerlerinde akım dolaşan direnç, indükleyici ve kondansatör olmak üzere üç çeşit pasif eleman bulunur. Empedans böyle bir devrede bu üç elemanın akıma karşı koyma özelliği olarak tanımlanır. Empedans Z sembolu ile gösterilir. Tek bir elemanın veya bir devre dalı üzerindeki elemanların ya da bütün bir devrenin empedansı devre veya elemanı besleyen voltajın orada dolaşan akım şiddetine oranı olarak tanımlanır. Voltaj O halde, Empedans = veya Akım şiddeti Eğer voltaj ve akım şiddeti sinüzoidal ise Z bir modül ve argüman (açı) ile temsil edilir. Bu argümana veya voltaj ile akım şiddeti arasındaki açıya faz açısı veya kısaca faz denir. 53

54 Faz açısı Eğer voltaj ve akım şiddeti zamanın fonksiyonu olarak aynı zaman ekseni üzerinde grafikle gösterilirse her hangi bir anda voltaj ve akım şiddetinin büyüklükleri arasında bir fark olduğu görülecektir. Devre elemanı yalnızca bir direnç ise bu fark sıfırdır. Bu ikisi arasındaki fark faz açısı ile de ifade edilebilir. Faz açısı 90 0 veya radyan cinsinden π/2 den büyük olamaz. Bir faz açısından söz edildiğinde bu, akım şiddeti ( I ) ile voltaj ( V ) arasındaki fark olarak düşünülmelidir. Direnç R: Yalnızca direnç içeren bir devrede (saf direnç) akım şiddeti ile voltaj aynı fazdadır. Bakınız şekil Bu durumda, Z = R olur. Şekil Öz indüksiyon - L : Yalnızca indükleyici içeren bir devrede (saf indüksiyon) akım şiddeti 90 0 a π/2 radyan voltajın gerisindedir. Bakınız şekil Bu durumda, Empedansın modülü Z = ω L. Şekil Kapasite C : Yalnızca kondansatör bulunan bir devrede (saf kapasite) akım şiddeti voltajın 90 0 veya π/2 radyan önündedir. Bakınız şekil Bu durumda, Empedansın modülü = 1 / ω C 54

55 Şekil RL devresinde voltaj üçgeni İndükleyicinin direnç ve öz indüktansı üzerindeki potansiyel farkların toplamının güç kaynağının devreye verdiği etkin (rms) voltaja eşit olduğu açıktır. O halde V R + V L nin bir vektörel toplam olduğuna dikkat etmeliyiz. Bakınız şekil V V L φ V R Şekil: RL devresinde voltaj üçgeni RC devresinde voltaj üçgeni Bu devreler bir kondansatör ve buna bağlanmış dirençlerden oluşur. Bunların tamamı devre çalışmasında hesaba alınmalıdır. Çünkü devrenin direncini bu sistem belirler. Kondansatörün ve direcin üzerindeki potansiyel farkların toplamının güç kaynağının devreye verdiği etkin (rms) voltaja eşit olduğu açıktır. O halde V R + V C nin bir vektörel toplam olduğuna dikkat etmeliyiz. Bakınız şekil 0 Θ V R V C V Şekil RC devresinde voltaj üçgeni 55

56 DENEYİN YAPILIŞI 1.KISIM: Kare dalga ve sinüsoidal akım girişi durumunda kapasite 1. ve 2. Kısımdaki deneyleri şekildeki devre 1 üzerinde yapacağız. Şekil de görüldüğü gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 1 in hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Şekil Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 1.23 No. Sokete (Çıkış sinyalini gözlemek için) Kanal 2 den 1.1 No. Sokete (Giriş sinyalini gözlemek için) Önce sinyal jeneratörünün frekansını 4 khz lik bir kare dalga elde edecek şekilde, sonra Kanal 2 de ki dalganın rms voltajı 5 V olacak şekilde genlik kumandasını ayarlayın. Kanal 1 deki dalga izinin genliğini kaydedin. Dalga formunu şekil üzerine çizin. 56

57 Şekil Şimdi ile 1.26 arasına kısa devre elemanını tekrar bağlayın. Sinyal jeneratörünün frekansını 1 khz e getirip sonra giriş dalga şeklini sinüzoidal olarak ayarlayın. Şekil üzerine Kanal 1 de gördüğünüz dalga şeklini çizin. Şekil 2.KISIM: RC devresinde faz farkını ve gerilim üçgenini incelemek Bu çalışmayı aynı devre üzerinde yapacağız. 57

58 Şekil Sinyal jeneratörünü 2 khz sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal çıkış genlik kumanda düğmesinden voltmetrede 5 V okunacak şekilde ayarlama yapın. Güç kaynağının voltajını 5 volta ayarlayın ve voltmetre ile C6 ve R4 üzerindeki voltajları ölçün C3.1. C6 üzerindeki voltaj (1.26 ve 1.31 arası) = R4 üzerindeki voltaj (1.8 ve 1.25 arası) = C3.2. Devrenin toplam voltajı (1.3 ve 1.33 arası) = Devrenin empedansını Z = V / I formülü ile hesaplayın Hesaplama: C3.8. Devrenin empedansı Z = V / I =. Devrenin empedansını bir de Z = R X L çıkacakmı? Hesaplama: formülü ile hesaplayalım. Bakalım hemen hemen eşit C3.9. Devrenin empedansı =.. Direnç üzerindeki voltaj ile kondansatör üzerindeki voltaj arasında 90 0 faz farkı vardır. Bu iki voltajın toplamı ise devreyi besleyen güç kaynağının voltajına eşittir. Ancak bu toplam skaler değil aşagıdaki şekilde de görüldüğü gibi vektöreldir. Toplam voltaj üçgenden faydalanarak bulunabilir. 58

59 Şekildeki ilk çizimde gösterildiği gibi devrenin faz grafiğini ölçekli olarak çizin. V R (Yatay) ve V C (Dikey). I 0 Θ V R V C V Şekil Faz grafiğinden güç kaynağının voltaj değeri V için yaklaşık 5 V bulunması gerekmektedir. 3.KISIM: Kare dalga ve sünizoidal akım girişi durumunda indüktans Bu çalışmayı Devre 3 üzerinde yapacağız. Şekilde görüldüğü gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 3 ün hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. Şekil 59

60 Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 2.1 No. Sokete (Giriş sinyalini gözlemek için) Kanal 2 den 2.18 No. Sokete (Çıkış sinyalini gözlemek için) Sinyal jeneratörünün frekansını 2 khz e getirin sonra Kanal 1 de ki dalganın rms voltajı 3 V olacak şekilde genlik kumandasını ayarlayın. Kanal 2 de gördüğünüz dalgayı şekil üzerine çizin. Şekil Şimdi sinyal jeneratörünün frekansını 1 khz e getirip dalga şeklini sinüzoidal yapın. Kanal 2 de gördüğünüz sinyalin dalga şeklini aynen şekil üzerine çizin. Şekil 60

61 4.KISIM: RL Devresinde faz farkı ve gerilim üçgenini incelemek 3. kısımda kullandığınız devreyi değiştirmeyin. Şekil Sinyal jeneratörünün çıkışını 2 khz sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal çıkış genlik kumanda düğmesinden voltmetrede 5 V okunacak şekilde ayarlama yapın. C3.5. L6 üzerindeki voltaj = C3.6. R10 üzerindeki voltaj = 2.1 ile 2.2 arasındaki kısa devre elemanını alıp yerine ampermetreyi koyun. Devre 3 de dolaşan akımı ölçün. C3.7. Devre 3 de dolaşan akımın şiddeti = Direnç ve indükleyici üzerlerindeki voltajlar arsındaki faz farkı yaklaşık 90 0 dir. Direnç ve indükleyici üzerindeki voltajların fazlarının toplamı devreyi besleyen güç kaynağının fazına eşittir. Şekil de verilen kareli grafik zeminde V R ve devre 3 ün I akım şiddetini yatay eksen, V L yi düşey eken üzerinde göstermek suretiyle devrenin faz grafiğini çizin. V I 0 Θ V L V R Şekil

62 Ölçekli olarak çizilen grafik üzerinde V ölçüldüğünde 5 volttan biraz az bulunmalıdır. Bunun nedeni indükleyicinin de bir direnç özelliği olmasındandır. O halde V L voltajı devre akımının önündedir ancak faz açısı 90 0 nin altındadır. Ölçtüğünüz voltaj değerleri ile V, V L ve V R için faz üçgenini çizin. Devrenin empedansını Z = V / I formülü ile hesaplayın Hesaplama: C3.8. Devrenin empedansı = Z = V / I =. Devrenin empedansını bir de Z = R X L çıkacakmı? Hesaplama: formülü ile hesaplayalım. Bakalım hemen hemen eşit C3.9. Devrenin empedansı. YORUM-SONUÇ 62

63 DENEY 5: YÜKSEK ve ALÇAK PAS FİLTRELER Yüksek pas ve alçak pas filtre devrelerinin incelenmesi RLC devreleri, rezonans durumunun incelenmesi KULLANILACAK MALZEMELER Sinyal üreteci, Osiloskop, RLC ünitesinin 3.devresi, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ Yüksek pas filtre devresinin kurularak incelenmesi Alçak pas filtre devresinin kurularak incelenmesi TEORİK BİLGİ Yüksek pas ve alçak pas filtreler Alçak pas filtreler düşük frekanslı sinyalleri geçirken yüksek frekanslı sinyalleri geçirmeyen devrelerdir. Yüksek pas fitreler ise aksine düşük frekanslı sinyalleri geçirmez, yüksek frekanslı olanları geçirir. Çıkış voltajı giriş voltajının 0,7 katı olduğu anki frekansa kesme frekansı denir. Bir RC devre için kesme frekansını veren ifade aşağıdaki gibidir: Şekil Alçak pas RC,RL ve Yüksek pas RC,RL devreleri 63

64 Seri rezonans Bir devrenin besleme voltajı devreden geçen akım ile aynı fazda ise o devre rezonans halindedir denir. Bu durumda karmaşık empedansın ohmik dirence indirgendiğini söyleyebiliriz. Bu devrenin reaktansı sıfırdır dersek de yine aynı şeyi söylemiş oluruz. R jω L -j /ω C RLC Seri devre Şekil Pulsation ve rezonans frekansları Empedansı Z = 1 Z = R + j (ω L - ) = R + jx ω C Daha önce söylendiği gibi rezonans şartı X = 0 dır. Buna göre rezonans pulsation değeri: X = (ω 0 L - ) = 0, ω 0 L = ve ω 2 0 = ω 0 C ω 0 C L C Buradan, 1 ω 0 = = rezonans pulsation bulunur. L C ω = 2πf olduğunu biliyoruz. O halde, 1 2πf 0 = yazarsak, buradan L C 1 f 0 = = rezonans frekansı elde edilir. 2π L C 64

65 DENEYİN YAPILIŞI Direnç-Kondansatör filtreleri 1.KISIM: Alçak pas filtre Bu çalışmayı Devre 1 üzerinde yapacağız. Şekilde görüldüğü gibi kısa devre elemanları yerleştirin. Devre 1 in hata şalterini orada değilsee 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolü yapın. Şekil Şimdi aşağıdaki bağlantıları yapın: Sinyal Jeneratörü: Jeneratörden ana ünite üzerindeki GNDSG soketine Osiloskop : Kanal 1 den 1.1 No. Sokete (Giriş sinyali) : Kanal 2 den 1.17 No sokete (Çıkış sinyali) Sinyal jeneratörünün çıkışını 100 Hz sinüzoidal dalgaya ayarlayın. Jeneratörün sinyal genlik kumanda düğmesinden kanal 1 deki sinyalin rms voltajı 2 V olacak şekilde ayarlama yapın (6 p-p bölme). Bu, filtreye giriş sinyali olacaktır. Kanal 2 deki sinyalin rms genliğini (amplitüt) gözleyin. Bu kanal fitrenin çıkış sinyalini göstermektedir. Bulduğunuz değeri Tablonun ilk satırına yazın. Aynı işlemi maksimum frekans değerleri ile tekrar edin. Giriş sinyali amplitüdünü 2 V rms muhafaza ederek frekansı Tablodaki değerlere ayarlayın. 65

66 Kanal 2 deki genlik giriş voltajının 0,7 katı olacak şekilde frekansı ayarlayın. Örneğin, 1.4 V rms Frekansı not alıp Tabloya yazın. Bu devrenin frekans açısını gösterir. Kanal 1 ve kanal 2 deki sinyal izlerini kullanarak 100 Hz ve 100 khz için kanal 1 ve kanal 2 nin faz açılarını ve faz ilişkilerini ölçün. Sinyalleri en rahat izleyebileceğiniz zaman ayarlamasını yapın. Frekans 100 Hz 1 khz (Kesme frekansı) 10 khz 100 khz Elemanlar Giriş Vrms (V) R = 1 K, Çıkış Vrms (V) 1,4 C = 47 nf Alçak pas SORU: Bu devre gerçekten beklendiği gibi sadece düşük frekanslardaki sinyali mi geçiriyor. Yüksek frekanslarda çıkış voltajı düşüyor mu gözlemlerinizi yorumlayın. SORU: Buldugunuz kesme frekansı Hesaplayarak gösterin: Hesaplamalar Kesme frekansı f c = bağıntısı ile bulunan frekansa hemen hemen eşit çıkıyor mu? Şimdi Şekil deki alçak pas filtresini farklı bir kondansatörle tekrar kuralım. C2 yerine C3 kondansatörünü bağlayın. Kesme frekansının ile verilen bağıntıya göre sağlanıp sağlanmadığını yine kontrol edelim. 2V olan giriş rms voltajını değiştirmeyin. Çıkışta 1.4 V değerini bulmak için frekansı değiştirin. Teorik olarak hesaplanan frekansda istenen sonuç elde ediliyor mu belirtin. Hesaplamalar Kesme frekansı f c = 2. KISIM: Yüksek pas filtre Şimdi aşağıdaki şekilde verilen devreyi kurun. Böylece R direnci ile C kondansatörünün yerlerini değiştirmiş olacaksınız. Bu devre için kanal 2 nin girişini 1.23 no.lu sokete bağlayın. Bu şekilde devrede bir yüksek pas filtre oluştu. İşlemlere devam ederek bulunan değerleri Tabloya yazın. Osiloskop : Kanal 1 den 1.1 No. Sokete (Giriş sinyali) : Kanal 2 den 1.23 No sokete (Çıkış sinyali) 66

67 Şekil 5.7. Frekans 100 Hz 1 khz (Kesme 10 khz 100 khz Elemanlar frekansı) Giriş Vrms (V) R = 1 K, Çıkış Vrms (V) Tablo 1,4 C = 47 nf Yüksek pas SORU: Bu devre gerçekten beklendiği gibi sadece yüksek frekanslardaki sinyali mi geçiriyor. Düşük frekanslarda çıkış voltajı düşüyor mu gözlemlerinizi yorumlayın. SORU: Buldugunuz kesme frekansı bağıntısı ile bulunan frekansa hemen hemen eşit çıkıyor mu? Hesaplayarak gösterin: Hesaplamalar Kesme frekansı f c = C4.1. Bir alçak pas filtrede frekans azaldığında çıkış voltajında hangisini gözlemleriz? C4.2. Kapasitesi daha büyük bir kondansatör için kesme frekansı ne olur? 67

68 Bu çalışmayı Devre 3 üzerinde yapacağız. Şekilde görüldüğü gibi kısa devre elemanlarını yerleştirin. Bu şekilde R10, L9 ve C9 u kullanarak bir RLC devresi kurmuş olduk. Devre 3 ün hata şalterini orada değilse 1 no.lu pozisyona getirin. Devre normal çalışma modunda olmalıdır. Devre üzerinde kısa devreye neden olabilecek kullanılmayan kısa devre elemanı veya prop bulunmaması için gerekli kontrolu yapın. olan rezonans frekansını L9 indüktörünün indüktansını ve C9 kondansatörünün sığasını multimetre ile ölçüp hesaplayın. Bu devreden geçen akım bu rezonans frekansında maksimum olmalıdır. Hesaplamalar: Şekil YORUM-SONUÇ: 68

69 2.KISIM ALTERNATİF (AC) ve DOĞRU AKIMDA (DC) DİYOT ve TRANSİSTÖR Devreleri (6-8 DENEYLER) 69

70 Şekil: Diyot ve Transistör Deneylerinde kullanılacak devreler 70

71 DENEY 6: DC Diyot devreleri KULLANILACAK MALZEMELER ES05GK ünitesi, Diyot Devreleri, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ Normal diyotların ve zener diyotlarının pozitif bağlantıda karakteristiğini incelemek Normal diyotların ve zener diyotlarının negatif bağlantıda karakteristiğini incelemek Diyotlar Bir yarısı n-tipi diğer yarısı p-tipi yarıiletkenden oluşan bir kristal yapılabilir. N ve P tipin birleştiği bölgeye eklem denir. Bu şekilde oluşan yapıya diyot adı verilir. Engel katmanı Bir N ve bir P tipi yarıiletken birleştirilirse, birleşme yerinde arkadan gelen serbest elektronların eklem içine sızmasına karşı engel oluşturan bir örtü meydana gelir. Bu örtüye fakirleşmiş katman (depletion) ve orada oluşan potansiyel farka engel voltajı veya potansiyel engeli denir C sıcaklıkta silisyum diyotlarda bu voltaj 0,7 volt, germanyum diyotlarda ise 0,3 volttur. Doğru polarizasyon Bir diyotun p yanını bir kaynağın pozitif kutbuna, n yanını negatif kutbuna bağlarsak buna doğru polarizasyon denir. Burada p tipi tarafın (+) ya, n-tipi tarafın ( - ) ye bağlandığını hatırlatmış oluyoruz. Şekil Doğru polarizasyonda yüksek akım üretilir 71

72 Ters polarizasyon Eğer doğru akım kaynağının kutupları şekilde görüldüğü gibi yer değiştirse bu duruma ters polarizasyon denir. Dikkat edilirse burada + kutup diyotun n-tipi tarafına kutup ise p-tipi tarafına bağlanmıştır. Şekil Ters polarizasyonda diyot içindeki azınlık yük taşıyıcıları ve yüzey katkı atomları nedeniyle devrede küçük bir akım gözlenir. Buna ters akım denir, I r ile gösterilir. Diyota ters olarak bağlanan voltaj artırıldığında delinme voltajı denilen bir değere ulaştığında diyottan akım geçmeye başlar Diyotun şematik gösterimi Şekil de bir doğrultucu diyotunun şematik gösterim sembolünü görüyorsunuz. Diyotun p tarafına anot n tarafına katot denir. Diyotun sembolündeki üçgen ok başı diyot içindeki normal akım yönünü gösterir. Ticari olarak kullanılan diyotlarda katot tarafı diyotun dış yüzünde bir çizgi ile belirtilir. Şekil Şekil diyot üzerinden geçen akım ve voltajın ölçülmesinde kullanılabilecek basit bir devreyi göstermektedir. Şekildeki gibi doğru polarizasyon ile güç kaynağına bağlanmıştır. Bu durumda kaynağın voltajı artırıldıkça diyottan geçen akım da artar. Devreye seri olarak bağlayacağımız bir ampermetre ile voltaja bağlı olarak diyottan geçen akımdaki değişimi ölçebiliriz. Paralel olarak bağlayacağımız bir 72

73 voltmetre ise bize diyot üzerindeki voltajı gösterecektir. Diyot üzerindeki voltaja karşı geçen akımın grafiğini çizersek şekildeki sonucu alırız. Şekil Doğru polarizasyon bağlantısı uygulandığında voltaj engel voltajına ulaşana kadar diyottan çok az akım geçer. Bu değere ulaşıldığında (Silisyum diyot için yaklaşık 0,7 volttur) akım birden keskin bir artış gösterir. Bu noktadan yani 0,7 volttan yukarı çok ufak artışlarda bile geçen akım büyük artışlar gösterir. Akımın büyük bir hızla artış göstermeye başladığı bu voltaj değerine kompanse voltajı denir. Bir silikon diyotta bu değer engel voltajına eşit olup yaklaşık 0,7 volttur. Germanyumun kompanse voltajı ise 0,3 volttur. Ters polarizasyon bağlantısı yapılırsa diyotta belli belirsiz bir ters akımın ki, buna bazen sızma akımı denir, var olduğu görülür. Ters voltaj önemli ölçüde artırıldığında sızma akımı çok ufak da olsa artmaya başlar. Ancak delinme voltajı dediğimiz değere ulaştığında birden diyot içinden ters yönde geçen akım hızla artar. Bazı diyotlarda delinme voltajı yüzlerce volt mertebesinde olabilir. Buradan mantıken bir diyotun delinme voltajının altında çalışması gerektiği anlaşılmaktadır. O halde uygulamalarda kullanım yerinde karşılaşılabilecek en yüksek ters voltaj değerinden daha yüksek bir delinme voltajına sahip diyot seçilmek suretiyle, devrede kullanılan diyotlarda ters akımın oluşmaması garanti altına alınır. Bir diyot iki şekilde hasar görebilir. Birincisi delinme voltajının aşılması, diğeri ise diyotun nominal çalışma voltajının aşılmasıdır. Her aktif cihazda I V değeri kadar bir güç harcanır. Bunun çok üzerine çıkıldığında cihaz yanar. Bazı imalatçılar kataloglarında her diyot için azami izin verilen akım şiddeti veya diyotun kullanılabileceği nominal güç belirtilir. Bazen teknik literatürde alçak sinyal diyotları (nominal güçleri 0,5 w tan az) ve doğrultucu diyotları (nominal güçleri 0,5 w üzeri) olarak iki tip diyot tanımlanır. Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak diyot üzerinden geçen akımı sınırlandırmak veya kontrol altında tutabilmek için diyotun seri olarak bağlanmış bir direnç ile birlikte kullanılmasının gerekli olacağı sonucunu çıkartabiliriz. Devre Kaynakları Farklı alıştırmalardaki deney devrelerinde KAYNAK devrenin geri kalanına hizmet sunan bir baz olarak düşünülmelidir. Set üzerindeki 12 V ve 12 V ile gösterilen değişken kaynaklara ES05GK.. ana ünitedeki iki potansiyometre ile kumanda edilir. Alternatif voltaj çıkışı yaklaşık 12 V rms veya 18 V u biraz geçen uç değerdedir. Bakınız şekil 73

74 Şekil Zener diyotu Küçük sinyal diyotları ve doğrultucuları delinme voltajına yakın değerlerde asla kullanılmamalıdır. Çünkü bu durumda hasar görebilirler. Buna karşılık Zener diyotları farklıdır. Bunlar delinme voltajı civarında kullanılmak amacıyla silisyumdan yapılmış ancak özel olarak geliştirilmişlerdir. Zener diyotu besleme voltajında ve yük değerindeki büyük değişimlere rağmen sabit bir çıkış voltajı verebilen voltaj regülatörlerinin en önemli kısmıdır. Şekilde Zener diyotun şematik sembolü görülmektedir. Şekil Silikon diyotların içindeki katkıların miktarını ayarlamak suretiyle imalatçılar 2V tan 200 V a kadar değişen delinme voltajına sahip zener diyotları yapabilirler. Bu diyotların delinme, ters akım ve doğru akım bölgelerinin her üçünde de kullanılması mümkündür. Şekilde bir zener diyotunun i-v grafiği görülmektedir. Doğru akım bölgesinde yaklaşık 0,7 V tan itibaren sıradan bir silisyum diyot gibi akım geçirmeye başlar. Sıfır ile delinme voltajı aralığındaki ters akım veya sızdırma bölgesinde çok az bir ters akım gözlenir. Zener diyotunda delinme noktasında keskin bir dönüş yaparken akım hemen hemen dikey olarak artar. Delinme bölgesinin büyük bir bölümünde voltaj bir V Z değerinde sabit kalır. 74

75 Şekil Zener diyotu ile voltaj regülasyonu Geçen akımın değişmesine karşılık çıkış voltajı hemen hemen sabit kalan zener diyotlarına bazen voltaj regülatörü diyotu denir. Normal kullanım şeklinde şekilde de görüldüğü gibi zener diyotu devreye üzerinde ters polarizasyon olacak şekilde bağlanır. Ayrıca delinmenin meydana getirilmesi için V S voltajının V Z delinme voltajından büyük olması gerekir. Ancak her zaman diyotla seri olarak bağlanan bir R S direnci kullanılmalıdır. Bu direnç diyottan geçen zener akımını nominal akımın altında tutarak diyotun yanmasını önler. Buna dikkat edilmezse aşırı güç harcayan her eleman gibi diyot yanar. Şekil Buradaki direnç üzerindeki voltaj kaynağın voltajı ile zener voltajı arasındaki farka eşittir. Yani: V S - V Z dir.o halde dirençten geçen akım: V S V Z I = R S 75

76 Zener diyotun çalışma noktası, yük doğrusu ile çalışma eğrisinin kesişme noktasıdır. Yük doğrusu iki nokta yardımı ile çizilir. Bu iki noktadan biri V Z =0 I nin ölçülmesi, diğeri ise I = 0 iken V Z nin ölçülmesi ile bulunabilir. Değişik bir kaynak voltajı veya değişik bir dirençle bir yük doğrusu çizseniz dahi bulacağınız zener voltajı buna çok yakın olacaktır. Çünkü o aralıkta çalışma eğrisi hemen hemen dikeydir. Şekil Şekilde bir yük üzerindeki voltajı regüle eden bir zener diyotunu göstermektedir. Bu devrede iki tane birleşme noktası olduğundan daha önce gördüğümüz zener devrelerinden biraz daha karmaşıktır. Ancak ana prensip aynıdır. Zener diyot yine delinme noktasında çalışacak ve yük üzerindeki voltajı hemen hemen sabit tutacaktır. 1. KISIM: Diyotlarla çalışma: Doğru polarizasyon Buradaki çalışma şekil Devre 1ile gösterilen baskı devredir. Şekildeki yazılı direnç değerleri alıştırma içinde istenilen hesaplamalar için gerekecektir. Bütün devrelerin doğru olarak çalışmasını istiyorsak hata şalterinin N (aşağı) pozisyonda olması gerektiğini hatırlayınız. ES05GK.. ana ünitesi üzerindeki düğmeye basarak veya dışarıdan güç kaynağı kullanıyorsanız onunla devreyi besleyiniz. Kaynağın U voltajının (bakınız şekil ) 0 olmasına dikkat ediniz. DEVRE 1 ve Devre KAYNAKLARI yardımıyla şekilde görülen düzenlemeyi yapınız. Eğer ayrı voltmetre ve ampermetreniz yoksa bir Multimetre ile önce voltajı sonra akımı ölçünüz. Bu işlemler sırasında multimetreyi devreye doğru şekilde bağlamaya ve multimetrenin gerekli ölçme skala ve kademelerini seçmeye dikkat edin. Şekil 76

77 Diyotun terminalleri arasındaki voltajı Tablodaki değerlere ayarlayıp geçen akımları ölçüp tabloya yazınız. Tablo Voltaj (V) 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,55 0,6 0,65 0,7 0,75 0,8 0,85 Akım ( ma) 2.KISIM : Diyotlarla çalışma:ters polarizasyon Şimdi aynı düzenekte güç kaynağının kutuplarının yerlerini değiştirerek (ters polarizasyon) yukarıda yaptığınız deneyi tekrar edin. Bakınız şekil Deneyde Tabloda verilen voltaj değerlerine karşı gelen akım ölçüm değerlerini tabloya yazdıktan sonra Şekil üzerinde V x I grafiğini çiziniz. Şekil 77

78 Tablo Voltaj (V) Akım ( ma) 3.KISIM: Zener diyotlu voltaj regülatörü-doğru polarizasyonda Şekil de DEVRE 4 görülmektedir. Burada R5 (22 ohm) ve R6 (470 ohm) dirençlerinin değerleri verilmiştir. Ancak bunlar modül üzerinde yazılı değildir. Bu, 5,1 voltluk bir zener voltaj regülatörü devresidir. Hata şalterinin N (aşağı) pozisyonunda olduğunu kontrol edin. Devre 4 üzerindeki zener diyotunu R5 direnci ile seri bağlayın. Diyot doğru polarizasyonda olmak üzere bu devreyi KAYNAKLAR devresinin 2V kaynağından besleyin. Bakınız şekil Şekil 78

79 Bu deneyden elde ettiğiniz verileri tablo üzerine yazın. Tablo Voltaj (V) 0,55 0,6 0,65 0,7 0,75 0,8 0,85 Akım (ma) 4. KISIM: Zener diyotlu voltaj regülatörü-ters polarizasyonda Aşağıdaki deneyi yapmak için f3 ile 4.2 soketi arasına ampermetre bağlayın. CA2 kanalı ile 4.3 soketi arasına bir köprü yaparak 4.3. soketini toprağa bağlayın. Voltmetreyi şekilde görüldüğü gibi 4.4. ile 4.5 soketlerine bağlayın. Şekil 79

80 Voltaj (V) Akım (ma) ,8-5,0-5,2-5,4-6,0-7,0 YORUM SONUÇ: 80

81 DENEY 7: AC Diyot devreleri KULLANILACAK MALZEMELER Osiloskop, ES05GK ünitesi, Diyot Devreleri, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ Diyot karakteristiğinin sinüsodial sinyallere etkisini incelemek Diyotları dalga kırpıcı devrelerde kullanımını incelemek TEORİK BİLGİ DİYOTUN DOĞRULTUCU OLARAK KULLANILMASI Alternatif Voltaj Doğrultucu devrelerini tam anlayabilmek için bu paragraf içinde sinüzoidal dalga hareketine ait parametrelerin bir özetini göreceğiz. V nin V p ile +V p arasındaki mutlak büyüklüğüne uçtan uca voltaj V p-p denir.bakınız şekil V p-p = V maks. - V min. veya V p-p = V p ( V p ) = 2 V p. Şekil 81

82 Frekans: Frekans periyodik bir dalganın bir noktadan tam bir dalga formunun (bir dalga boyu) geçme süresi olan periyodun tersidir. Yani f = 1/T. Periyodu ise bir sinüs yaratmak için geçen zaman olarak tanımlayabiliriz. Şekil de tam bir dalga formunu görüyorsunuz. Genelde frekans için kullanılan birim sinüs/sn dir. Matematiksel olarak ifade edilirken radyan/sn cinsinden yazılır. Bu yukarıdaki ifadede yer alan ω (açısal hız) dır. Dolayısıyla, 1 Hz = 2 π rad/sn. Etkin değer: Bir alternatif voltajının etkin veya rms değeri bir direnç içinde ısıya dönüşerek kaybolan alternatif akım ile aynı etkiyi meydana getiren doğru akım voltajına eşittir. Bizim için bir sinüzoidal dalgada V rms = 0,707* V p olduğunu bilmek yeterlidir. Ortalama değer: Bir sinüs boyunca voltajın aldığı değerlerin ortalamasıdır. Eğer bir dalga sinüzoidal dalgada olduğu gibi simetrik ise ortalama sıfırdır. Çünkü negatif değerler pozitif değerleri silecektir. Yarım Dalga doğrultucu Şekilde yarım dalga doğrultucunun devre şeması görülmektedir. Voltaj sinüsünün pozitif yarısında silikon diyotlar için 0,7 germanyum diyotlar için 0,3 volttan büyük bütün doğru (DC) voltaj değerleri için diyot doğru polarize olmuştur. Bu durum yük direnci üzerinden yarım sinüs voltaj dalgası geçmesine neden olur. Bu açıklamayı basitleştirmek için ideal diyot yaklaşıklamasını kullanacağız. Çünkü, kaynağın uç voltajı genelde diyotun kompanse voltajından büyüktür. Şekilde görüldüğü gibi doğrultulmuş voltajın uç değeri uygulama voltajının uç değerine eşittir. Sinüsün negatif yarısında diyot ters polarizasyondadır. Bu durumda ters yöndeki akım (sızma akımı) hesaba katılmazsa yük direnci üzerinden geçen akım sıfır olur ile arasında yük direncinin üzerindeki voltajın sıfıra düşmesinin nedeni budur. Yarım dalga doğrultuculardaki ana prensip giren alternatif voltajın çıkışta dalgalanan doğru voltaja dönmüş olmasıdır. Burada yük direnci üzerinde akım hep aynı yönde akar. AA (alternatif akım) nin DA (doğru akım) ye dönüşmesine doğrultma denir. Şekil 82

83 Şekil Kondansatörlü doğrultucu Bir fitrenin ortalama çıkışı dalgalı doğru akım voltajı verir. Bu tip filtrelerin kullanımı pil veya akü şarj etmek, doğru akım motoru çalıştırmak ve benzeri diğer bazı işlerle sınırlıdır. Elektronikte kullanılan doğru akım aynen bir pilin verdiği gibi sabit değerli olmalı ve dalgalanma yapmamalıdır. Yarım veya tam dalga doğrultuculardan aldığımız akımın bu amaçla kullanılabilmesi için filtre kullanılması şarttır. Şekil Açık olduğu halde ters polarize durumdaki diyottan geçemeyen kondansatördeki yük R direnci üzerinden akar ve kondansatör boşalmaya başlar. İşte biraz önce bahsi geçen doğrultucu devre tasarımında kondansatör kullanma fikrinin can damarı buradadır. Buradaki prensip R ile C nin çarpımı ile gösterilen kondansatör boşalma zamanı sabitinin giriş sinyalinin T periyodundan büyük olmasıdır. Bundan amaç şekilde belirtildiği gibi diyotun ters polarize olup ta çalışmadığı süre içinde kondansatörün üzerindeki yükün çok küçük bir miktarının direnç üzerinden boşalmasını sağlamaktır. Kaynak voltajı tekrar uç değere doğru artışa geçtiğinde diyot akım geçirmeye başlarken bir yandan da kondansatör kaybettiği yükleri kazanır ve üzerindeki voltaj V p değerini alana kadar dolmaya devem eder. Böylece giriş voltajının her sinüsünde aynı işlem devam eder. Kondansatöre gelince, giriş sinüsünün ilk çeyreğinde kondansatörün ilk doluşundan sonra üzerindeki voltaj yaklaşık olarak kaynak voltajı ile aynıdır. Şekilde yük üzerindeki voltaj görülmektedir. 83

84 Şekil Diyot köprülü tam dalga doğrultucu Burada diyot köprüsü kullanılan filtreyi göreceğiz. Bu hem bir yarım dalga filtrenin uç voltaj değerini hem de tam dalga filtrenin maksimum ortalama voltajını sağlayabilen doğrultucudur. Şekilde bir köprü doğrultucu görülmektedir. Şekil Voltaj sinüsünün pozitif yarısında (V A > V B ) D1 ve D4 diyotları doğru polarizasyondadır. Bundan dolayı yük üzerindeki voltajın polarizasyonu şöyledir: Altta daha az üstte daha çok. Voltaj sinüsünün negatif yarısında D2 ve D3 diyotları doğru polarize olur. Bir önceki durumdaki gibi yük üzerindeki voltaj yine aynı şekilde polarize olur. Voltaj sinüsünün her iki yarısında da yükten geçen akımın yönü aynıdır, dolayısıyla her iki durumda da hangi diyotun akım geçirdiğine bağlı olmaksızın yük üzerindeki polarite aynıdır. Yük üzerindeki voltajın Şekilde görülen yarım dalga doğrultulmuş sinyal şeklinde olmasının nedeni budur. Dikkat ederseniz burada kaynak voltajının tamamı yük üzerinde görülmektedir. Yarım dalga doğrultucular yerine bu düzeneği kullanmamızın nedeni buradan anlaşılmaktadır. Doğrultulmuş voltajın ortalama değerinin daha önce bulduğumuzun iki katı olduğunu çıkartabiliriz: Şekil 84

85 DENEYİN YAPILIŞI 1.KISIM Yarım dalga doğrultucu-negatif dalga kırpıcı Şekilde M3 modülü üzerindeki DEVRE 2 görülmektedir. Burada R3 ve C1 in yanında gördüğümüz değerler devre plakasında basılı değildir. Bu bir yarım dalga doğrultucudur ve çalışma şekli aşağıda görüldüğü gibidir. Hata şalterinin N pozisyonunda olduğunu kontrol edin ve sonra ES05GK.. ana ünitesi üzerindeki düğmeye basarak veya dışarıdan bağladığınız kaynaktan devreyi besleyin. DEVRE 2 ve KAYNAKLAR devrelerini kullanarak şekilde görülen devre düzenini kurun. Şekil 2.6 noktasından yük üzerindeki voltajı osiloskop ekranında gösterin. Bunu 2.1 nolu noktadan osiloskopa aktararak göstereceğiniz diyota giriş voltajı ile karşılaştırın. Eğer mümkün ise her iki voltajı da aynı anda ekrana alın. Burada giriş voltajının çizili olduğunu dikkat alarak şekil üstüne yük üzerindeki voltajın grafiğini çizin. Şekil 85

86 2. KISIM : Yarım dalga doğrultucu-pozitif dalga kırpıcı Çalıştığınız devrede. 2.2 ile 2.4 noktaları arasındaki kısa devre elemanını çıkartıp 2.3 ile 2.5 arasına takın ve şekilde görülen devre düzenlemesini hazırlamış olun. Şekil Yük üzerindeki voltajın grafiğini tekrar şekil üzerine çizin ve bir önceki ile karşılaştırın. Şekil 3. KISIM: Kondansatörlü dalga doğrultucu Aşağıdaki çalışma ile daha önce üzerinde çalıştığımız kondansatörün filtrede gösterdiği fonksiyonu daha detaylı inceleyeceğiz. Şekilde görülen devre düzenlemesini hazırlayın. 2.2 ile 2.4 ve 2.5 ile 2.7 arasına kısa devre elemanları yerleştirin. 86

87 Şekil Yük üzerindeki bulduğunuz yeni voltajları şekildeki grafiğe çizin. 4.KISIM: Köprülü doğrultucu Şekil Şekil de DEVRE 3 görülmektedir. Bu diyotlardan oluşan bir köprüden meydana gelen bir tam dalga doğrultucusudur. Çalışma şeklini aşağıda göreceğiz. Modül üzerindeki bütün hata şalterlerinin N pozisyonunda olduğuna dikkat edin. ES05GK.. ana ünitesi üzerindeki düğmeye basarak veya dışarıdan güç kaynağı kullanıyorsanız onunla devreyi besleyin. 87

88 Şekil Şekilde görülen devre düzenlemesini hazırlayın. Doğrultucunun çıkış değerini şekil deki grafik üzerine çizin. YORUM-SONUÇ: Şekil 88

89 DENEY 8: Transistör devreleri KULLANILACAK MALZEMELER ES05GK ünitesi, Transistör devreleri, Ampermetre ve voltmetre AMAÇ Transistörlerin çalışma şeklini anlamak Basit transistör devrelerinde transistör karakteristiğini incelemek TEORİK BİLGİ PNP ve NPN olmak üzere iki çeşit iki kutuplu transistör vardır. Bunlar iki adet diyotun birleştirilmesine benzerler. NPN transistör, PNP transistörün tümleridir. Bu, akım ve gerilimlerin bir NPN transistör içindeki davranışı ile karşılaştırıldığında, PNP transistörün bunlara karşı koyma davranışı göstermesi demektir. Şekilde bu transistörlerin şematik (sembolik) gösterimleri ile terminal bacaklarının isimlendirilmesi verilmiştir. Kollektör ve Emiter akımları arasındaki bağlantı: Şekil Doğru polarizasyon altında kollektördeki akım emiterdeki akıma hemen hemen eşittir. Emiter ve kollektör arasındaki ilişkiyi gösteren α, kazanç değeri aşağıdaki gibi tanımlanır. I C α = I E Bu değer bir çok durumda yaklaşık olarak bire eşittir. Ortak emiterli yapılanış Serbest elektronlar önceki paragraftaki gibi hareket ederler ve emiter bu elektronlar ile doludur. V BE 0,7 volttan büyük olduğu zaman emiter bu elektronları bazın içine iter. Ancak kollektör diyotu ters polarizasyonda olduğundan fakirleşmiş katmanın elektrik alanı elektronları kollektör bölgesine iterek elektronların buradan çıkarak güç kaynağına gitmelerini sağlar. Bakınız şekil 89

90 V CE V BE Şekil Kazanç β Bu kazanç şu şekilde ifade edilir: I C β C.C. =. I B Bunun değeri bazen değerine kadar yükselse bile genellikle 50 ile 300 arasındadır. Kollektör eğrileri Transistörün β CC değerinin yaklaşık 100 olması halinde kollektör akımı baz akımının 100 katıdır. Eğer V CE nin değeri çok fazla artırılırsa kollektör diyotu delinecek, transistör beklenen fonksiyonunu yapamayacaktır. Yani, o zaman transistör akım kaynağı görevine son verecektir. Bir transistördeki maksimum voltaj değişimi transistörün akım kaynağı olarak görev yapabildiği kollektör-emiter kısmının voltaj değişim aralığıdır. Şekil b de V CE,1 V ile delinme voltajı arasında değişebilir. Bu aktif çalışma aralığında tutulduğu sürece transistör kontrollü akım kaynağı olarak görev yapar. Bu aralık dışında tutulduğunda transistör görev yapamaz. 90

91 Delinme Şekil I B nin 20 µa yapılması durumunda I C x V CE grafiği şekil c deki gibi elde edilecektir. Bu eğri şekil b ile benzerdir. Bir farkla ki, dirsek noktası üzerinde kollektör akımı I C, 2 ma dir. Şekil I B nin birçok değişik değeri için bu eğriyi aynı grafik üzerine çizersek kollektör eğrilerini şekil gösterildiği şekilde elde ederiz. Β DC değeri yaklaşık 100 olan bir transistör kullandığımızı söylediğimize göre normal voltaj bölgesi içindeki her nokta için kollektör akımı baz akımı değerinin 100 katı olacaktır. D.A. voltaj ve akım değerleri ile çizildiğimden bunlara çoğu zaman statik kolektör eğrileri denir. 91

92 Baz akımının sıfır olduğu alt eğriye dikkat ederseniz kollektör diyotundan gelen sızıntı akımı nedeniyle kolektörde ufak bir akım vardır. Silikon transistor lerde bu sızıntı akımı çok küçük olduğundan pratikte dikkate alınmaz. Bu grafiklerden akımların büyük olması durumunda delinme voltajının küçüldüğünü de dikkate almamız gerektiği anlaşılmaktadır. Yani yüksek kollektör akımları için transistörün izin verilen voltaj değişim aralığı daha dardır. Burada önemli olan transistörün her şart altında delinmeden çalışmasının garanti altında olmasıdır. Baz (base) eğrileri Şekil a da baz-emiter voltajına karşı baz akımı grafiği görülmektedir. Transistörde baz-emiter bölümü bir diyot olduğundan elde edeceğimiz grafiğin bir diyot eğrisine benzeyeceğini tahmin etmek güç olmayacaktır. Burada elde edilen de budur. Transistör içinde diyottan başka değişkenlerin de bulunduğunu unutmamalıyız. Yüksek kollektör voltajı bunun daha fazla elektron almasına neden olur ki, bu baz akımının azalmasına neden olan bir şeydir. Bu fikir şekil b de görebilmektedir. Verilen bir V BE için en yüksek V CE nin hafifçe daha düşük baz akımına sahip olduğu görülür. Early effect denilen bu olgu da burada ihmal edilebilir. I B I B V CE = 1 V CE = 20 0,7 V BE V BE V BE Şekil Kesme ve delinme Şekildeki grafikte altta görülen eğri sıfır olan baz akımına aittir. I B = 0 şartı baz ayağında devrenin açık olması ile aynı anlamdadır. Baz devresinin açık olması halinde kollektörden geçen akımı I CEO ile göstereceğiz. Burada CEO harfler baz devresi açık kollektörden emitere anlamına kullanılmıştır. 92

93 Şekil Şekil I B = 0 şartını sağlayan eğriyi göstermektedir. Yeteri kadar büyük bir kollektör voltajı ile BV CEO ile gösterilen delinme voltajına ulaşılabilir. Burada CEO yine baz devresi açık kollektörden emitere anlamına kullanılmıştır. Transistörün normal çalışmasını yapabilmesi için V CE nin BV CEO den küçük olması gereklidir. Transistörlerin maksimum spesifikasyonlarını içeren teknik veri listelerinin çoğunda BV CEO yer alır. Transistörlerin tipine bağlı olarak delinme voltajı 20 volttan küçük veya 200 volttan büyük olabilir. Genel bir kural olarak yüksek emniyet payı bırakmak amacıyla transistör tasarımında V CE nin değeri BV CEO oldukça altında tutulur. Devre tasarımında maksimum nominal çalışma sınır değerlerinde çalışmaya zorlanan bir transistörün faydalı ömrü kısalır. Kollektör doyma voltajı Şekil kollektör eğrilerinden birini göstermekle beraber aşağıdaki açıklamalar her hangi bir kollektör eğrisi için geçerlidir. Eğrinin ilk bölümü doyma bölgesi olup orijin ile dirsek arasında bütün eğrileri kapsar. Yatay düz bölüm transistörün kontrollu akım kaynağı olarak görev yaptığı aktif çalışma bölgesidir. Son bölüm delinme veya bozulma bölgesidir. Bu bölgeden her zaman kaçınılması gerekir. Doyma bölgesinde kollektör diyotu doğru polarizasyondadır ve transistör normal fonksiyonunu kaybeder, akım kaynağı yerine küçük bir direnç gibi görev yapar. Baz akımında ek bir artış kollektör akımında ek bir atış sağlamaya yetmez. Doyma bölgesinde kollektör-emiter voltajı mevcut kollektör akımının değerine bağlı olarak, genellikle bir voltun birkaç onda biridir. Şekil Transistörün aktif bölgede çalışması için kollektör diyotunun ters polarizasyonda olması gerekir. Bunun için yaklaşık 1 volttan biraz fazla bir gerilim yeterlidir. 93

94 DENEYİN YAPILIŞI 1.KISIM: Sabit Vc gerilimi için transistör kazancının incelenmesi Şekilde deney devresi DEVRE 5 görülmektedir. Modül üzerinde değerleri yazılı olmayan dirençlerden R7 ve R8 için şekilde değerler verilmiştir. Buradaki bir NPN transistör olup baz ve kollektör devrelerinde birer direnç vardır. Hata şalterini kontrol ederek N pozisyonunda (aşağı) olmasına dikkat edin. Transistörü KAYNAKLAR devresine şekil de görüldüğü gibi bağlayın. Şekil A1 ampermetresini µa ve A2 ampermetresini ma kademelerinde ölçü yapmak üzere ayarlayın. Bu bağlantılar yapıldığında şekildeki devre düzeni kurulmuş olacaktır. Transistörün bazından 10 µa akım geçecek şekilde U kaynak potansiyometresini ayarlayın. A2 ampermetresinde okuduğunuz değeri Tablo deki ilk boş kutuya yazın. Bu akım için β CC kazancını da tabloya yazın. U potansiyometresi ayarını değiştirerek A1 ampermetresinde okunan akım değerleri 10 ve katları kadar artırın. Her yeni değer için bulacağınız kollektör akımı ve β CC kazanclarını tablo 5.4.1ye yazın. 94

TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ. M. İbrahim Coşkun

TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ. M. İbrahim Coşkun TEMEL ELEKTRONİK DENEYLERİ M. İbrahim Coşkun KİLİS 2012 1 2 Hazırladığım bu kitabın siz elektronik laboratuarı dersi alan öğrencilere bu zorlu, ancak bir o kadar da zevkli uğraşınızda yol göstereceğini

Detaylı

EEME210 ELEKTRONİK LABORATUARI

EEME210 ELEKTRONİK LABORATUARI Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü EEME210 ELEKTRONİK LABORATUARI DENEY 02: ZENER DİYOT ve AKIM GERİLİM KARAKTERİSTİĞİ 2014-2015 BAHAR Grup Kodu: Deney Tarihi:

Detaylı

Şekil 1: Zener diyot sembol ve görünüşleri. Zener akımı. Gerilim Regülasyonu. bölgesi. Şekil 2: Zener diyotun akım-gerilim karakteristiği

Şekil 1: Zener diyot sembol ve görünüşleri. Zener akımı. Gerilim Regülasyonu. bölgesi. Şekil 2: Zener diyotun akım-gerilim karakteristiği ZENER DİYOT VE AKIM-GERİLİM KARAKTERİSTİĞİ Küçük sinyal diyotları, delinme gerilimine yakın değerlerde hasar görebileceğinden, bu değerlerde kullanılamazlar. Buna karşılık, Zener diyotlar delinme gerilimi

Detaylı

EET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME

EET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME Deney No:1 Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar: AC Güç Kaynağı, Osiloskop, 2 tane 1k

Detaylı

EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI

EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI DENEY 01: DİYOTLAR ve DİYOTUN AKIM-GERİLİM KARAKTERİSTİĞİ 2014-2015 BAHAR Grup Kodu: Deney

Detaylı

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri 2. Alternatif Akım =AC (Alternating Current) Değeri ve yönü zamana göre belirli bir düzen içerisinde değişen akıma AC denir. En çok bilinen AC dalga biçimi Sinüs dalgasıdır. Bununla birlikte farklı uygulamalarda

Detaylı

Şekil 1: Diyot sembol ve görünüşleri

Şekil 1: Diyot sembol ve görünüşleri DİYOTLAR ve DİYOTUN AKIM-GERİLİM KARAKTERİSTİĞİ Diyotlar; bir yarısı N-tipi, diğer yarısı P-tipi yarıiletkenden oluşan kristal elemanlardır ve tek yönlü akım geçiren yarıiletken devre elemanlarıdır. N

Detaylı

Bölüm 3 AC Devreler. 1. AC devrede, seri RC ağının karakteristiklerini anlamak. 2. Kapasitif reaktans, empedans ve faz açısı kavramlarını anlamak.

Bölüm 3 AC Devreler. 1. AC devrede, seri RC ağının karakteristiklerini anlamak. 2. Kapasitif reaktans, empedans ve faz açısı kavramlarını anlamak. Bölüm 3 AC Devreler DENEY 3-1 AC RC Devresi DENEYİN AMACI 1. AC devrede, seri RC ağının karakteristiklerini anlamak. 2. Kapasitif reaktans, empedans ve faz açısı kavramlarını anlamak. GENEL BİLGİLER Saf

Detaylı

DENEY 1-1 AC Gerilim Ölçümü

DENEY 1-1 AC Gerilim Ölçümü DENEY 1-1 AC Gerilim Ölçümü DENEYİN AMACI 1. AC gerilimlerin nasıl ölçüldüğünü öğrenmek. 2. AC voltmetrenin nasıl kullanıldığını öğrenmek. GENEL BİLGİLER AC voltmetre, ac gerilimleri ölçmek için kullanılan

Detaylı

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI Dr. Öğr. Üyesi Ahmet ÇİFCİ Elektrik enerjisi, alternatif akım ve doğru akım olarak

Detaylı

Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız.

Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız. ÖLÇME VE KONTROL ALETLERİ Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız. Voltmetre devrenin iki noktası arasındaki potansiyel

Detaylı

Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü. Deney 1: OHM KANUNU

Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü. Deney 1: OHM KANUNU Deney 1: OHM KANUNU Giriş: Potansiyel farkın bir devrede elektronların akmasını sağlayan etmen olduğu bilinmektedir. Öyleyse bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel fark arttıkça kesitinden birim zaman

Detaylı

DENEY TARİHİ RAPOR TESLİM TARİHİ NOT

DENEY TARİHİ RAPOR TESLİM TARİHİ NOT DENEY 3 SERİ VE PARALEL RLC DEVRELERİ Malzeme Listesi: 1 adet 100mH, 1 adet 1.5 mh, 1 adet 100mH ve 1 adet 100 uh Bobin 1 adet 820nF, 1 adet 200 nf, 1 adet 100pF ve 1 adet 100 nf Kondansatör 1 adet 100

Detaylı

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU DENEY NO : DENEYİN ADI : DENEY TARİHİ : DENEYİ YAPANLAR : RAPORU HAZIRLAYANIN

Detaylı

DENEY-4 RL DEVRE ANALİZİ. Alternatif akım altında seri RL devresinin analizi ve deneysel olarak incelenmesi.

DENEY-4 RL DEVRE ANALİZİ. Alternatif akım altında seri RL devresinin analizi ve deneysel olarak incelenmesi. DENEY-4 RL DEVRE ANALİZİ 1. DENEYİN AMACI Alternatif akım altında seri RL devresinin analizi ve deneysel olarak incelenmesi. Kullanılan Alet ve Malzemeler: 1. Osiloskop 2. Sinyal jeneratörü 3. Çeşitli

Detaylı

8. ALTERNATİF AKIM VE SERİ RLC DEVRESİ

8. ALTERNATİF AKIM VE SERİ RLC DEVRESİ 8. ATENATİF AKIM E SEİ DEESİ AMAÇA 1. Alternatif akım ve gerilim ölçmeyi öğrenmek. Direnç, kondansatör ve indüktans oluşan seri bir alternatif akım devresini analiz etmek AAÇA oltmetre, ampermetre, kondansatör

Detaylı

DENEY 3: RC Devrelerin İncelenmesi ve Lissajous Örüntüleri

DENEY 3: RC Devrelerin İncelenmesi ve Lissajous Örüntüleri 1. Seri RC Devresinde Akım ve Gerilim Ölçme 1.1. Deneyin Amacı: a.) Seri RC devresinin özelliklerinin incelenmesi b.) AC devre ölçümlerinin ve hesaplamalarının yapılması 1.2. Teorik Bilgi: Kondansatörler

Detaylı

AC DEVRELERDE BOBİNLER

AC DEVRELERDE BOBİNLER AC DEVRELERDE BOBİNLER 4.1 Amaçlar Sabit Frekanslı AC Devrelerde Bobin Bobinin voltaj ve akımının ölçülmesi Voltaj ve akım arasındaki faz farkının bulunması Gücün hesaplanması Voltaj, akım ve güç eğrilerinin

Detaylı

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 1. Direnç Renk Kodları Direnç Renk Tablosu Renk Sayı Çarpan Tolerans SİYAH 0 1 KAHVERENGİ 1 10 ± %1 KIRMIZI 2 100 ± %2 TURUNCU 3 1000 SARI 4 10.000 YEŞİL 5 100.000 ± %0.5 MAVİ

Detaylı

EEM 202 DENEY 10. Tablo 10.1 Deney 10 da kullanılan devre elemanları ve malzeme listesi

EEM 202 DENEY 10. Tablo 10.1 Deney 10 da kullanılan devre elemanları ve malzeme listesi EEM 0 DENEY 0 SABİT FEKANSTA DEVEEİ 0. Amaçlar Sabit frekansta devrelerinin incelenmesi. Seri devresi Paralel devresi 0. Devre Elemanları Ve Kullanılan Malzemeler Bu deneyde kullanılan devre elemanları

Detaylı

EET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME

EET-202 DEVRE ANALİZİ-II DENEY FÖYÜ OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME OSİLOSKOP İLE PERİYOT, FREKANS VE GERİLİM ÖLÇME Deney No:1 Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar: AC Güç Kaynağı, Osiloskop, 2 tane 1k

Detaylı

YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü ESM 413 Enerji Sistemleri Laboratuvarı-I

YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü ESM 413 Enerji Sistemleri Laboratuvarı-I YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü ESM 413 Enerji Sistemleri Laboratuvarı-I DENEY -1- ELEKTRONİK ELEMANLARIN TANITIMI ve AKIM, GERİLİM ÖLÇÜMÜ HAZIRLIK SORULARI:

Detaylı

DENEY FÖYÜ 4: Alternatif Akım ve Osiloskop

DENEY FÖYÜ 4: Alternatif Akım ve Osiloskop Deneyin Amacı: DENEY FÖYÜ 4: Alternatif Akım ve Osiloskop Osiloskop kullanarak alternatif gerilimlerin incelenmesi Deney Malzemeleri: 5 Adet 1kΩ, 5 adet 10kΩ, 5 Adet 2k2Ω, 1 Adet potansiyometre(1kω), 4

Detaylı

ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 8- AC Devreler. Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt.

ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 8- AC Devreler. Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt. ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 8- AC Devreler Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt Ahmet.ozkurt@deu.edu.tr http://ahmetozkurt.net İçerik AC ve DC Empedans RMS değeri Bobin ve kondansatörün

Detaylı

Mekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Seri ve Paralel RLC Devreleri

Mekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Seri ve Paralel RLC Devreleri YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNA FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK LABORATUARI (LAB I) DENEY 3 Deney Adı: Seri ve Paralel RLC Devreleri Öğretim Üyesi: Yard. Doç. Dr. Erhan AKDOĞAN

Detaylı

DENEY 3: DOĞRULTUCU DEVRELER Deneyin Amacı

DENEY 3: DOĞRULTUCU DEVRELER Deneyin Amacı DENEY 3: DOĞRULTUCU DEVRELER 3.1. Deneyin Amacı Yarım ve tam dalga doğrultucunun çalışma prensibinin öğrenilmesi ve doğrultucu çıkışındaki dalgalanmayı azaltmak için kullanılan kondansatörün etkisinin

Detaylı

V R. Devre 1 i normal pozisyonuna getirin. Şalter (yukarı) N konumuna alınmış olmalıdır. Böylece devrede herhangi bir hata bulunmayacaktır.

V R. Devre 1 i normal pozisyonuna getirin. Şalter (yukarı) N konumuna alınmış olmalıdır. Böylece devrede herhangi bir hata bulunmayacaktır. Ohm Kanunu Bir devreden geçen akımın şiddeti uygulanan gerilim ile doğru orantılı, devrenin elektrik direnci ile ters orantılıdır. Bunun matematiksel olarak ifadesi şöyledir: I V R Burada V = Gerilim (Birimi

Detaylı

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=?

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=? S1-5 kw lık bir elektrik cihazı 360 dakika süresince çalıştırılacaktır. Bu elektrik cihazının yaptığı işi hesaplayınız. ( 1 saat 60 dakikadır. ) A-30Kwh B-50 Kwh C-72Kwh D-80Kwh S2-400 miliwatt kaç Kilowatt

Detaylı

1.1. Deneyin Amacı Temel yarı iletken elemanlardan, diyot ve zener diyotun tanımlanması, test edilmesi ve bazı karakteristiklerinin incelenmesi.

1.1. Deneyin Amacı Temel yarı iletken elemanlardan, diyot ve zener diyotun tanımlanması, test edilmesi ve bazı karakteristiklerinin incelenmesi. DNY 1: DİYOT KARAKTRİSTİKLRİ 1.1. Deneyin Amacı Temel yarı iletken elemanlardan, diyot ve zener diyotun tanımlanması, test edilmesi ve bazı karakteristiklerinin incelenmesi. 1.2. Kullanılacak Aletler ve

Detaylı

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ. DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ. DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ TEMEL BİLGİLER DiRENÇLER DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI Elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa direnç

Detaylı

DENEY 2: AC Devrelerde R, L,C elemanlarının dirençlerinin frekans ile ilişkileri ve RC Devrelerin İncelenmesi

DENEY 2: AC Devrelerde R, L,C elemanlarının dirençlerinin frekans ile ilişkileri ve RC Devrelerin İncelenmesi ilişkileri ve RC Devrelerin 1. Alternatif Akım Devrelerinde Çeşitli Dirençlerin Frekansla Olan İlişkisi 1.1. Deneyin Amacı: AA. da R,L ve C elemanlarının frekansa bağlı olarak değişimini incelemek. 1.2.

Detaylı

6. DENEY Alternatif Akım Kaynağı ve Osiloskop Cihazlarının Kullanımı

6. DENEY Alternatif Akım Kaynağı ve Osiloskop Cihazlarının Kullanımı 6. DENEY Alternatif Akım Kaynağı ve Osiloskop Cihazlarının Kullanımı Deneyin Amacı: Osiloskop kullanarak alternatif gerilimlerin incelenmesi Deney Malzemeleri: Osiloskop Alternatif Akım Kaynağı Uyarı:

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI DENEYİ YAPTIRAN: DENEYİN ADI: DENEY NO: DENEYİ YAPANIN ADI ve SOYADI:

Detaylı

5. Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülebilen Değerleri

5. Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülebilen Değerleri Elektrik devrelerinde ölçülebilen büyüklükler olan; 5. Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülebilen Değerleri Akım Gerilim Devrede bulunan kaynakların tiplerine göre değişik şekillerde olabilir. Zamana bağlı

Detaylı

DENEY 5: RC DEVRESİNİN OSİLOSKOPLA GEÇİCİ REJİM ANALİZİ

DENEY 5: RC DEVRESİNİN OSİLOSKOPLA GEÇİCİ REJİM ANALİZİ A. DENEYİN AMACI : Seri RC devresinin geçici rejim davranışını osiloskop ile analiz etmek. B. KULLANILACAK ARAÇ VE MALZEMELER : 1. Sinyal Üreteci, 2. Osiloskop, 3. Değişik değerlerde direnç ve kondansatörler.

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 KONDANSATÖRLER VE BOBİNLER Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Arş. Gör. M.

Detaylı

DENEY 1: DĠRENÇLERĠN SERĠ/PARALEL/KARIġIK BAĞLANMASI VE AKIM, GERĠLĠM ÖLÇÜLMESĠ

DENEY 1: DĠRENÇLERĠN SERĠ/PARALEL/KARIġIK BAĞLANMASI VE AKIM, GERĠLĠM ÖLÇÜLMESĠ Numara : Adı Soyadı : Grup Numarası : DENEY 1: DĠRENÇLERĠN SERĠ/PARALEL/KARIġIK BAĞLANMASI VE AKIM, GERĠLĠM ÖLÇÜLMESĠ Amaç: Teorik Bilgi: Ġstenenler: Aşağıda şemaları verilmiş olan 3 farklı devreyi kurarak,

Detaylı

DENEY-2 ANİ DEĞER, ORTALAMA DEĞER VE ETKİN DEĞER

DENEY-2 ANİ DEĞER, ORTALAMA DEĞER VE ETKİN DEĞER DENEY-2 ANİ DEĞER, ORTALAMA DEĞER VE ETKİN DEĞER TEORİK BİLGİ Alternatıf akımın elde edilmesi Zaman içerisinde yönü ve şiddeti belli bir düzen içerisinde değişen akıma alternatif akım denir. Alternatif

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ELK 2008 DEVRELER II LABORATUARI

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ELK 2008 DEVRELER II LABORATUARI DİRENÇ-ENDÜKTANS VE DİRENÇ KAPASİTANS FİLTRE DEVRELERİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 1. Alçak geçiren filtre devrelerinin çalışmasını anlatınız. 2. Yüksek geçiren filtre devrelerinin çalışmasını anlatınız. 3. R-L

Detaylı

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ Hazırlayan Arş. Gör. Ahmet NUR DENEY-1 ÖLÇÜ ALETLERİNİN İNCELENMESİ Kapaksız

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI DENEYİ YAPTIRAN: DENEYİN ADI: DENEY NO: DENEYİ YAPANIN ADI ve SOYADI: SINIFI: OKUL NO: DENEY GRUP NO:

Detaylı

GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ

GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ Regüleli Güç Kaynakları Elektronik cihazlar harcadıkları güçlere göre farklı akımlara ihtiyaç duyarlar. Örneğin; bir radyo veya amplifikatörün hoparlöründen duyulan ses şiddetine

Detaylı

DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP

DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP Amaç: Bu deneyin amacı, öğrencilerin alternatif akım ve gerilim hakkında bilgi edinmesini sağlamaktır. Deney sonunda öğrencilerin, periyot, frekans, genlik,

Detaylı

DENEY 10: SERİ RLC DEVRESİNİN ANALİZİ VE REZONANS

DENEY 10: SERİ RLC DEVRESİNİN ANALİZİ VE REZONANS A. DENEYİN AMACI : Seri RLC devresinin AC analizini yapmak ve bu devrede rezonans durumunu incelemek. B. KULLANILACAK ARAÇ VE MALZEMELER : 1. AC güç kaynağı, 2. Sinyal üreteci, 3. Değişik değerlerde dirençler

Detaylı

Değişken Doğru Akım Zaman göre yönü değişmeyen ancak değeri değişen akımlara değişken doğru akım denir.

Değişken Doğru Akım Zaman göre yönü değişmeyen ancak değeri değişen akımlara değişken doğru akım denir. DC AKIM ÖLÇMELERİ Doğru Akım Doğru akım, zamana bağlı olarak yönü değişmeyen akıma denir. Kısa gösterimi DA (Doğru Akım) ya da İngilizce haliyle DC (Direct Current) şeklindedir. Doğru akımın yönü değişmese

Detaylı

DENEY TARİHİ RAPOR TESLİM TARİHİ NOT

DENEY TARİHİ RAPOR TESLİM TARİHİ NOT DENEY 2 OHM-KIRCHOFF KANUNLARI VE BOBİN-DİRENÇ-KONDANSATÖR Malzeme Listesi: 1 adet 47Ω, 1 adet 100Ω, 1 adet 1,5KΩ ve 1 adet 6.8KΩ Dirençler 1 adet 100mH Bobin 1 adet 220nF Kondansatör Deneyde Kullanılacak

Detaylı

BÖLÜM 3 ALTERNATİF AKIMDA SERİ DEVRELER

BÖLÜM 3 ALTERNATİF AKIMDA SERİ DEVRELER BÖÜM 3 ATENATİF AKMDA SEİ DEVEE 3.1 - (DİENÇ - BOBİN SEİ BAĞANMAS 3. - (DİENÇ - KONDANSATÖÜN SEİ BAĞANMAS 3.3 -- (DİENÇ-BOBİN - KONDANSATÖ SEİ BAĞANMAS 3.4 -- SEİ DEVESİNDE GÜÇ 77 ATENATİF AKM DEVE ANAİİ

Detaylı

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ DENEY-1:DİYOT

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ DENEY-1:DİYOT T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ Deneyin Amacı: DENEY-1:DİYOT Elektronik devre elemanı olan diyotun teorik ve pratik olarak tanıtılması, diyot

Detaylı

Şekil 7.1. (a) Sinüs dalga giriş sinyali, (b) yarım dalga doğrultmaç çıkışı, (c) tam dalga doğrultmaç çıkışı

Şekil 7.1. (a) Sinüs dalga giriş sinyali, (b) yarım dalga doğrultmaç çıkışı, (c) tam dalga doğrultmaç çıkışı DENEY NO : 7 DENEY ADI : DOĞRULTUCULAR Amaç 1. Yarım dalga ve tam dalga doğrultucu oluşturmak 2. Dalgacıkları azaltmak için kondansatör filtrelerinin kullanımını incelemek. 3. Dalgacıkları azaltmak için

Detaylı

14. SİNÜSOİDAL AKIMDA DİRENÇ, KAPASİTE, İNDÜKTANS VE ORTAK İNDÜKTANSIN ÖLÇÜLMESİ

14. SİNÜSOİDAL AKIMDA DİRENÇ, KAPASİTE, İNDÜKTANS VE ORTAK İNDÜKTANSIN ÖLÇÜLMESİ 14. SİNÜSOİDAL AKIMDA DİRENÇ, KAPASİTE, İNDÜKTANS VE ORTAK İNDÜKTANSIN ÖLÇÜLMESİ Sinüsoidal Akımda Direncin Ölçülmesi Sinüsoidal akımda, direnç üzerindeki gerilim ve akım dalga şekilleri ve fazörleri aşağıdaki

Detaylı

DENEY FÖYÜ 7: Seri ve Paralel Rezonans Devreleri

DENEY FÖYÜ 7: Seri ve Paralel Rezonans Devreleri DENEY FÖYÜ 7: Seri ve Paralel Rezonans Devreleri Deneyin Amacı: Seri ve paralel rezonans devrelerini incelemek, devrelerin karakteristik parametrelerini hesaplamak ve ölçmek, rezonans eğrilerini çizmek.

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ELK222 TEMEL ELEKTRİK LABORATUARI-II

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü ELK222 TEMEL ELEKTRİK LABORATUARI-II ALTERNATİF AKIM KÖPRÜLERİ 1. Hazırlık Soruları Deneye gelmeden önce aşağıdaki soruları cevaplayınız ve deney öncesinde rapor halinde sununuz. Omik, kapasitif ve endüktif yük ne demektir? Açıklayınız. Omik

Detaylı

kdeney NO:1 OSİLASKOP VE MULTİMETRE İLE ÖLÇME 1) Osiloskop ile Periyot, Frekans ve Gerlim Ölçme

kdeney NO:1 OSİLASKOP VE MULTİMETRE İLE ÖLÇME 1) Osiloskop ile Periyot, Frekans ve Gerlim Ölçme kdeney NO:1 OSİLASKOP VE MULTİMETRE İLE ÖLÇME 1) Osiloskop ile Periyot, Frekans ve Gerlim Ölçme Amaç: Osiloskop kullanarak AC gerilimin genlik, periyot ve frekans değerlerinin ölçmesi Gerekli Ekipmanlar:

Detaylı

Şekil 1. R dirençli basit bir devre

Şekil 1. R dirençli basit bir devre DENEY 2. OHM KANUNU Amaç: incelenmesi. Elektrik devrelerinde gerilim, akım ve direnç arasındaki ilişkinin Ohm kanunu ile Kuramsal Bilgi: Bir iletkenden geçen elektrik akımına karşı, iletken maddenin içyapısına

Detaylı

EEM 202 DENEY 8 RC DEVRELERİ-I SABİT BİR FREKANSTA RC DEVRELERİ

EEM 202 DENEY 8 RC DEVRELERİ-I SABİT BİR FREKANSTA RC DEVRELERİ Ad&oyad: DEELEİ- ABİT Bİ FEKANTA DEELEİ 8. Amaçlar abit Frekanslı seri devrelerinde empedans, akım ve güç bağıntıları abit Frekanslı paralel devrelerinde admitans, akım ve güç bağıntıları. 8.4 Devre Elemanları

Detaylı

Deney 3: Diyotlar ve Diyot Uygulamaları. Amaç: Araç ve Malzeme: Teori:

Deney 3: Diyotlar ve Diyot Uygulamaları. Amaç: Araç ve Malzeme: Teori: Deney 3: Diyotlar ve Diyot Uygulamaları Amaç: Diyot elemanını ve çeşitlerini tanımak Diyotun çalışma mantığını kavramak Diyot sağlamlık kontrolü İleri kutuplama, geri kutuplama ve gerilim düşümü. Araç

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT103 ELEKTRİK DEVRE TEMELLERİ DERSİ LABORATUVARI DENEY NO: 7 KONDANSATÖRLER VE BOBİNLER Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Arş. Gör. Sümeyye

Detaylı

DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ

DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ 1.1. DENEYİN AMACI Bu deneyde diyotların akım-gerilim karakteristiği incelenecektir. Bir ölçü aleti ile (volt-ohm metre) diyodun ölçülmesi ve kontrol edilmesi (anot ve katot

Detaylı

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I DENEY 2: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ VE AC-DC DOĞRULTUCU UYGULAMALARI Ad Soyad

Detaylı

Alternatif Akım Devreleri

Alternatif Akım Devreleri Alternatif akım sürekli yönü ve şiddeti değişen bir akımdır. Alternatif akımda bazı devre elemanları (bobin, kapasitör, yarı iletken devre elemanları) doğruakım devrelerinde olduğundan farklı davranırlar.

Detaylı

Ölçü Aletlerinin Tanıtılması

Ölçü Aletlerinin Tanıtılması Teknoloji Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği 2017-2018 Bahar Yarıyılı EEM108 Elektrik Devreleri I Laboratuvarı 1 Ölçü Aletlerinin Tanıtılması Öğrenci Adı : Numarası : Tarihi : kurallarını okuyunuz.

Detaylı

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU DENEY NO : DENEYĠN ADI : DENEY TARĠHĠ : DENEYĠ YAPANLAR : RAPORU HAZIRLAYANIN

Detaylı

AC DEVRELERDE KONDANSATÖRLER

AC DEVRELERDE KONDANSATÖRLER A DEVRELERDE KONDANSATÖRLER 7.1 Amaçlar: Sabit frekansta çalışan kondansatörler Kondansatör voltaj ve akımı arasındaki faz farkının ölçülmesi Kondansatör voltaj ve akım şiddetleri arasındaki ilişkiler

Detaylı

DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI. 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi.

DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI. 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi. DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI Amaç: 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi. Kuramsal Bilgi: i. Kondansatörler Kondansatör doğru akım (DC)

Detaylı

DENEY 4. Rezonans Devreleri

DENEY 4. Rezonans Devreleri ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELN2104 Elektrik Devreleri Laboratuarı II 2012-2013 Bahar DENEY 4 Rezonans Devreleri Deneyi Yapanın Değerlendirme Adı Soyadı

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY FÖYÜ DENEY ADI AC AKIM, GERİLİM VE GÜÇ DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEY SORUMLUSU DENEY GRUBU: DENEY TARİHİ : TESLİM

Detaylı

DENEYDEN HAKKINDA TEORİK BİLGİ:

DENEYDEN HAKKINDA TEORİK BİLGİ: DENEY NO : 1 DENEYİN ADI : SERİ RL-RC DEVRELERİ DENEYİN AMACI : Alternatif akım devrelerinde; seri bağlı direnç, bobin ve kondansatör davranışının incelenmesi DENEYDEN HAKKINDA TEORİK BİLGİ: Alternatif

Detaylı

ZENER DİYOTLAR. Hedefler

ZENER DİYOTLAR. Hedefler ZENER DİYOTLAR Hedefler Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Zener diyotları tanıyacak ve çalışma prensiplerini kavrayacaksınız. Örnek devreler üzerinde Zener diyotlu regülasyon devrelerini öğreneceksiniz. 2

Detaylı

DENEY 5: ALTERNATİF AKIMDA FAZ FARKI (R, L VE C İÇİN)

DENEY 5: ALTERNATİF AKIMDA FAZ FARKI (R, L VE C İÇİN) DENEY 5: ALTERNATİF AKIMDA FAZ FARKI (R, L VE C İÇİN) A. DENEYİN AMACI : Bu deneyin amacı, pasif elemanların (direnç, bobin ve sığaç) AC tepkilerini incelemek ve pasif elemanlar üzerindeki faz farkını

Detaylı

ELEKTRONİK-I DERSİ LABORATUVARI DENEY 2: Zener ve LED Diyot Deneyleri

ELEKTRONİK-I DERSİ LABORATUVARI DENEY 2: Zener ve LED Diyot Deneyleri DENEYİN AMACI ELEKTRONİK-I DERSİ LABORATUVARI DENEY 2: Zener ve LED Diyot Deneyleri Zener ve LED Diyotların karakteristiklerini anlamak. Zener ve LED Diyotların tiplerinin kendine özgü özelliklerini tanımak.

Detaylı

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I

T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I T.C. YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESM 413 ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUVARI I DENEY 6: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ VE AC-DC DOĞRULTUCU UYGULAMALARI Ad Soyad

Detaylı

BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI

BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI DENEY NO: 8 JFET TRANSİSTÖRLER VE KARAKTERİSTİKLERİ Laboratuvar Grup

Detaylı

F AKIM DEVRELER A. DEVRE ELEMANLARI VE TEMEL DEVRELER

F AKIM DEVRELER A. DEVRE ELEMANLARI VE TEMEL DEVRELER ALTERNATİF AKIM DEVRELERİ A. DEVRE ELEMANLARI VE TEMEL DEVRELER Alternatif akım devrelerinde akımın geçişine karşı üç çeşit direnç (zorluk) gösterilir. Devre elamanları dediğimiz bu dirençler: () R omik

Detaylı

DENEY 8: BOBİNLİ DEVRELERİN ANALİZİ

DENEY 8: BOBİNLİ DEVRELERİN ANALİZİ A. DENEYİN AMACI : Bobin indüktansının deneysel olarak hesaplanması ve basit bobinli devrelerin analizi. B. KULLANILACAK ARAÇ VE MALZEMELER : 1. AC güç kaynağı,. Değişik değerlerde dirençler ve bobin kutusu.

Detaylı

Şekil 5-1 Frekans modülasyonunun gösterimi

Şekil 5-1 Frekans modülasyonunun gösterimi FREKANS MODÜLASYONU (FM) MODÜLATÖRLERİ (5.DENEY) DENEY NO : 5 DENEY ADI : Frekans Modülasyonu (FM) Modülatörleri DENEYİN AMACI :Varaktör diyotun karakteristiğinin ve çalışma prensibinin incelenmesi. Gerilim

Detaylı

Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU

Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU Doğru Akım Devreleri Elektrik Akımı Direnç ve Ohm Yasası Elektromotor Kuvvet (EMK) Kirchoff un Akım Kuralı Kirchoff un İlmek Kuralı Seri ve Paralel

Detaylı

BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI

BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI CİHAZLARIN TANITIMI ve SİNYALLER Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Arş. Gör.

Detaylı

ALTERNATİF AKIMIN DENKLEMİ

ALTERNATİF AKIMIN DENKLEMİ 1 ALTERNATİF AKIMIN DENKLEMİ Ani ve Maksimum Değerler Alternatif akımın elde edilişi incelendiğinde iletkenin 90 ve 270 lik dönme hareketinin sonunda maksimum emk nın indüklendiği görülür. Alternatif akımın

Detaylı

EEM 202 DENEY 9 Ad&Soyad: No: RC DEVRELERİ-II DEĞİŞKEN BİR FREKANSTA RC DEVRELERİ (FİLTRELER)

EEM 202 DENEY 9 Ad&Soyad: No: RC DEVRELERİ-II DEĞİŞKEN BİR FREKANSTA RC DEVRELERİ (FİLTRELER) EEM 0 DENEY 9 Ad&oyad: R DEVRELERİ-II DEĞİŞKEN BİR FREKANTA R DEVRELERİ (FİLTRELER) 9. Amaçlar Değişken frekansta R devreleri: Kazanç ve faz karakteristikleri Alçak-Geçiren filtre Yüksek-Geçiren filtre

Detaylı

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır.

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır. ELEKTRİK AKIMI Potansiyelleri farklı olan iki iletken cisim birbirlerine dokundurulduğunda potansiyelleri eşit oluncaya kadar birinden diğerine elektrik yükü akışı olur. Potansiyeller eşitlendiğinde yani

Detaylı

Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü

Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü ESM 413 Enerji Sistemleri Laboratuvarı-II RL, RC ve RLC DEVRELERİNİN AC ANALİZİ Puanlandırma Sistemi: Hazırlık Soruları:

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 1. Alternatif akım (AC) ve doğru akım nedir örnek vererek kısaca tanımını yapınız. 2. Alternatif akımda aynı frekansa sahip iki sinyal arasındaki faz farkı grafik üzerinde (osiloskopta)

Detaylı

ALTERNATİF AKIMIN TANIMI

ALTERNATİF AKIMIN TANIMI ALTERNATİF AKIM ALTERNATİF AKIMIN TANIMI Belirli üreteçler sürekli kutup değiştiren elektrik enerjisi üretirler. (Örnek: Döner elektromekanik jeneratörler) Voltajın zamana bağlı olarak sürekli yön değiştirmesi

Detaylı

V R1 V R2 V R3 V R4. Hesaplanan Ölçülen

V R1 V R2 V R3 V R4. Hesaplanan Ölçülen DENEY NO : 1 DENEYİN ADI : Kirchhoff Akım/Gerilim Yasaları ve Düğüm Gerilimleri Yöntemi DENEYİN AMACI : Kirchhoff akım/gerilim yasalarının ve düğüm gerilimleri yöntemi ile hesaplanan devre akım ve gerilimlerinin

Detaylı

Doğru Akım Devreleri

Doğru Akım Devreleri Doğru Akım Devreleri ELEKTROMOTOR KUVVETİ Kapalı bir devrede sabit bir akımın oluşturulabilmesi için elektromotor kuvvet (emk) adı verilen bir enerji kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır. Şekilde devreye elektromotor

Detaylı

1) Seri ve paralel bağlı dirençlerin eşdeğer direncinin bulunması. 2) Kirchhoff akım ve gerilim yasalarının incelenmesi.

1) Seri ve paralel bağlı dirençlerin eşdeğer direncinin bulunması. 2) Kirchhoff akım ve gerilim yasalarının incelenmesi. DENEY 3. DİRENÇLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI Amaç: 1) Seri ve paralel bağlı dirençlerin eşdeğer direncinin bulunması. 2) Kirchhoff akım ve gerilim yasalarının incelenmesi. Kuramsal Bilgi: Elektrik devrelerinde

Detaylı

DENEY 1 1.1. DC GERİLİM ÖLÇÜMÜ DENEYİN AMACI

DENEY 1 1.1. DC GERİLİM ÖLÇÜMÜ DENEYİN AMACI DENEY 1 1.1. DC GERİLİM ÖLÇÜMÜ 1. DC gerilimin nasıl ölçüldüğünü öğrenmek. 2. KL-21001 Deney Düzeneğini tanımak. 3. Voltmetrenin nasıl kullanıldığını öğrenmek. Devre elemanı üzerinden akım akmasını sağlayan

Detaylı

ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DEVRE VE KISA DEVRE KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 324-04

ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DEVRE VE KISA DEVRE KARAKTERİSTİKLERİ DENEY 324-04 ĐNÖNÜ ÜNĐERSĐTESĐ MÜHENDĐSĐK FAKÜTESĐ EEKTRĐK-EEKTRONĐK MÜH. BÖ. ÜÇ-FAZ SENKRON JENERATÖRÜN AÇIK DERE E KISA DERE KARAKTERİSTİKERİ DENEY 4-04. AMAÇ: Senkron jeneratör olarak çalışan üç faz senkron makinanın

Detaylı

DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ

DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ DENEY 2: TEMEL ELEKTRİK YASALARI-GERİLİM VE AKIM ÖLÇÜMLERİ A. DENEYİN AMACI : Ohm ve Kirchoff Kanunları nın geçerliliğinin deneysel olarak gözlemlenmesi ve gerilim ve akım ölçümlerinin yapılması B. KULLANILACAK

Detaylı

DENEY 7 Pasif Elektronik Filtreler: Direnç-Kondansatör (RC) ve Direnç-Bobin (RL) Devreleri

DENEY 7 Pasif Elektronik Filtreler: Direnç-Kondansatör (RC) ve Direnç-Bobin (RL) Devreleri DENEY 7 Pasif Elektronik Filtreler: Direnç-Kondansatör (RC) ve Direnç-Bobin (RL) Devreleri 1. Amaç Bu deneyin amacı; alternatif akım devrelerinde, direnç-kondansatör birleşimi ile oluşturulan RC filtre

Detaylı

DENEY 2: ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE KONDANSATÖR VE BOBİN DAVRANIŞININ İNCELENMESİ

DENEY 2: ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE KONDANSATÖR VE BOBİN DAVRANIŞININ İNCELENMESİ DENEY 2: ALTERNATİF AKIM DEVRELERİNDE KONDANSATÖR VE BOBİN DAVRANIŞININ İNCELENMESİ Deneyin Amacı *Alternatif akım devrelerinde sıklıkla kullanılan (alternatif işaret, frekans, faz farkı, fazör diyagramı,

Detaylı

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU

ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU ADIYAMAN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ DEVRE ANALĠZĠ LABORATUVARI-II DENEY RAPORU DENEY NO : DENEYĠN ADI : DENEY TARĠHĠ : DENEYĠ YAPANLAR : RAPORU HAZIRLAYANIN

Detaylı

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-3 Doğru Akım Devreleri Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-3 Doğru Akım Devreleri Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi Ders Notu-3 Doğru Akım Devreleri Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU ELEKTROMOTOR KUVVETİ Kapalı bir devrede sabit bir akımın oluşturulabilmesi için

Detaylı

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Giresun Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Bölüm Başkanı Bölümün tanıtılması Elektrik Elektronik Mühendisliğinin tanıtılması Mühendislik Etiği Birim Sistemleri Direnç,

Detaylı

ELEKTRİK DEVRELERİ-2 LABORATUVARI IV. DENEY FÖYÜ

ELEKTRİK DEVRELERİ-2 LABORATUVARI IV. DENEY FÖYÜ EEKTİK DEEEİ-2 ABOATUAI I. DENEY FÖYÜ ATENATİF AKIM ATINDA DEE ANAİİ Amaç: Alternatif akım altında seri devresinin analizi ve deneysel olarak incelenmesi Gerekli Ekipmanlar: Güç Kaynağı, Ampermetre, oltmetre,

Detaylı

4.1. Deneyin Amacı Zener diyotun I-V karakteristiğini çıkarmak, zener diyotun gerilim regülatörü olarak kullanılışını öğrenmek

4.1. Deneyin Amacı Zener diyotun I-V karakteristiğini çıkarmak, zener diyotun gerilim regülatörü olarak kullanılışını öğrenmek DENEY 4: ZENER DİYOT (Güncellenecek) 4.1. Deneyin Amacı Zener diyotun I-V karakteristiğini çıkarmak, zener diyotun gerilim regülatörü olarak kullanılışını öğrenmek 4.2. Kullanılacak Aletler ve Malzemeler

Detaylı

DENEY 4: SERİ VE PARALEL REZONANS DEVRELERİ

DENEY 4: SERİ VE PARALEL REZONANS DEVRELERİ Deneyin Amacı DENEY 4: SERİ VE PARALEL REZONANS DEVRELERİ Seri ve paralel RLC devrelerinde rezonans durumunun gözlenmesi, rezonans eğrisinin elde edilmesi ve devrenin karakteristik parametrelerinin ölçülmesi

Detaylı

Alternatif Akım Devre Analizi

Alternatif Akım Devre Analizi Alternatif Akım Devre Analizi Öğr.Gör. Emre ÖZER Alternatif Akımın Tanımı Zamaniçerisindeyönüveşiddeti belli bir düzen içerisinde (periyodik) değişen akıma alternatif akımdenir. En bilinen alternatif akım

Detaylı

DENEYLERDE KULLANILACAK LABORATUVAR EKİPMANLARI

DENEYLERDE KULLANILACAK LABORATUVAR EKİPMANLARI DENEYLERDE KULLANILACAK LABORATUVAR EKİPMANLARI Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Devre ve Elektronik Laboratuvarında yer alan her bir masada aşağıda isim ve özellikleri

Detaylı

dirençli Gerekli Donanım: AC güç kaynağı Osiloskop

dirençli Gerekli Donanım: AC güç kaynağı Osiloskop DENEY 01 DİRENÇLİ TETİKLEME Amaç: Tristörü iletime sokmak için gerekli tetikleme sinyalini üretmenin temel yöntemi olan dirençli tetikleme incelenecektir. Gerekli Donanım: AC güç kaynağı Osiloskop Kademeli

Detaylı