PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ

Transkript

1 PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ Yrd.Doç.Dr. Simay KIRCA Güz Yarıyılı DERS 5

2 KÜLTÜREL PEYZAJLAR Kültür; toplumların yaşam biçimleri, gelenek ve göreneklerinin, üretim olanaklarının bileşkesi olarak toplumsal kimliğin özüdür. SÜREÇ UYGARLIK Kültür, çevre biçimlenmesinde doğrudan etkili olan en önemli olgu olarak çevre oluşumunda da en temel belirleyicilerden biridir.

3 Bir kültürel peyzaj alanının kimliğinde; - coğrafi konum, - alanın sahip olduğu doğal değerler, - tarihi olaylar, - insan eli ile oluşturulmuş yapılanma biçimi, - estetik değerler, - alanın taşıdığı simgesel değerler ve - sosyo-ekonomik yapı belirleyici olmaktadır. kültür varlıkları, sit ve koruma (korunma) Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Mevzuatı, 1983 tarihli, 5226 sayılı kanun 2863 sayılı T.C. Kültür Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası «Kültür varlıkları, tarih öncesi ve tarihi dönemlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan yer üstünde, yer altında ya da su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır.»

4 Kültür varlıkları; değişik uygarlıkların sanat anlayışlı, bilim ve teknoloji düzeyi, sosyal yaşamı hakkında somut veriler sağlayan ve korunmalarında kamu yararı görülen eşya ve yapıtlar olarak tanımlanmaktadır. Anıtlar, anıtsal yapılar, küçük ölçekli konutlar, bu konutların oluşturduğu tarihi kent dokuları, kırsal yerleşimler, vb. Taşınır kültür varlıkları Taşınmaz kültür ve doğa varlıkları Doğal değerler ANITLAR DOĞAL ANITLAR SİTLER Doğal Sit Tarihi Sit Arkeolojik Sit Kentsel Sit Karma Sit

5 ANITLAR Tek yapı ya da farklı işlevlerin bir arada toplandığı yapılar grubu Ayasofya Müzesi Tek yapı ölçeğinde anıt İstanbul-Ayasofya Müzesi, Bursa-Ulu Camii, Konya-İnce Minareli Medrese Trabzon-Sümela Manastırı, Antalya-Yivli Minare,... Farklı işlevlerin bir arada toplandığı yapılar grubu İstanbul-Topkapı Sarayı, Edirne-Selimiye Külliyesi, Bursa-Muradiye Külliyesi, Aydın-Nasuh Paşa Külliyesi Yivli Minare Topkapı Sarayı Muradiye Külliyesi Sümela Manastırı

6 SİTLER Sitler, tarih öncesinden bugüne kadar gelen çeşitli uygarlıkların ürünü olan ve yaşadıkları dönemlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent kalıntıları, önemli tarihi olaylarının geçtiği yerler ve saptaması yapılmış doğa özellikleri ile korunması gerekli alanlardır. Doğal Sit Doğal oluşumları ya da insanlar tarafından gerçekleştirilen düzenlemeler sonucu korunacak değere sahip olan doğa alanlarıdır. Kapadokya-Göreme Ulusal Parkı içindeki Göreme Vadisi ve Ihlara Vadisi (UNESCO Dünya Miras Listesi) Kazdağı Milli Parkı Göreme Vadisi Kazdağı Milli Parkı

7 Tarihi Sit Önemli bir tarihi olay ile ilgili olan, önemli tarihi olayların geçtiği ya da bir ulusun geleceği ile ilgili önemli bir tarihsel gelişime tanıklık etmiş alanlar, yerler tarihi sit alanlarıdır. Muş - Malazgirt Ovası Çanakkale - Gelibolu Yarımadası Afyon - Kocatepe Malazgirt Ovası Gelibolu Yarımadası Kocatepe

8 Perge Arkeolojik Sit Tarih öncesinden Endüstri Devrimi sonrasına kadar olan dönemde yaşamış uygarlık ve kültürlere ait yerleşimsel ya da yapısal kalıntıların bulunduğu alanlardır. Çatalhöyük Boğazköy Hattuşaş Truva Bergama Gordion Efes Aphrodisias Perge Side Çatalhöyük Gordion Efes

9 Amasya Kentsel Sit Alanı Kentsel Sit Eski kentlerin dokusal özelliklerini, yapısal özelliklerini, sokak, meydan gibi kentsel açık mekan kültürünü, konut yapılarını ve geleneksel yaşam biçiminin yansımalarını yapısal çevre olarak bünyesinde barındıran mahalleler, alanlardır. Gaziantep Muğla Kastamonu Mardin Antalya Şanlıurfa İstanbul Konya Amasya Mardin Kentsel Sit Alanı

10 Kapadokya-Uçhisar Karma Sit Tanımlanan sit türlerinden en az iki sitin özelliklerine sahip olan alanlardır. Muğla, Dalyan-İztuzu (Dalyan oluşumu ve İztuzu Plajı, Kaunos Antik Kenti) Kapadokya, Uçhisar (kentsel doku ve jeolojik oluşumlar Dalyan-İztuzu Plajı Kaunos Antik Kenti

11 KORUMA Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında muhafaza, bakım, onarım ve restorasyon etkinliklerini kapsamaktadır. Bu anlamda, koruma alanları da bu özelliklere sahip olan korunması zorunlu olan alanlardır. Ancak bu alanlar sahip oldukları özellikler ve nitelikler doğrultusunda farklı tiplerde kültürel çevreler ve peyzajlar oluşmaktadır. Koruma yöntemi belirlenirken de bu özellikler göz önünde bulundurularak farklı müdahale biçimleri ve koruma yöntemleri geliştirilmektedir. Midas Anıtı - Eskişehir

12 Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kültürel peyzaj, kültürel ve doğal kaynaklar ile bu bağlamda yaban hayatı ve evcil hayvanları içeren, tarihi bir olay ve etkinlikle birlikte anılan ya da çeşitli kültürel ve estetik değerler sergileyen coğrafi alanlardır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Kültürel peyzaj alanları insan ve doğa tarafından ortaklaşa oluşturulmuş alanlardır. Yani doğa ve insanın ortak eserleri; doğa ve insanın birlikte oluşturduğu çevrelerdir. Aslında tüm peyzaj alanları kültürel ögelere sahiptir. Çünkü tüm bu alanlar insan eli ile oluşmuş ögeler içermektedirler. Ancak, bir alanın kültürel peyzaj alanı niteliği kazanması için doğa-insan birlikteliğinin süreç içinde önemli ürünler vermesi ve bu ürünlerin belli niteliklerde ve uyum içerisinde olması gerekmektedir.

13 Kültürel peyzajı oluşturan çevre elemanları Kültürel çevre elemanları Fiziksel çevre elemanları Doğal çevre Çevre kaynakları ve coğrafi özellikler Biçimlendirilmiş çevre İnsanların çevre üzerinde yaptığı değişiklikler Gelişimi Yaban hayatı, gelenekgörenekler, dini inançlar, üretim biçimleri, sosyal gelişmeler Ülke ve bölge ölçeğinden, tek yapı ölçeğine kadar; jeomorfoloji, topografik özellikler, dağ ve su oluşumlarından bitki türlerine kadar farklı ölçek ve nitelikteki çevresel oluşumlar Bir grup ya da topluma ait olan inançlar ve algılar, değer yargıları ve normlar, gelenekler ve davranışlar gibi inanç ve ahlaki yargılar Bir grup insanın çoğunluğunun fikir birliğine vardığı davranışlar, duygular ve fikirler (adalete, eşitliğe inanmak gibi), yani her türlü inançtan ve değer yargılarından bağımsız gelişen toplumun sağduyusunu oluşturan mantıksal kararlar Tüm bu ortak duyguların, değerlerin ve inançların sosyalleşme ve eğitim aracılığıyla korunup, bir nesilden diğerine aktarılarak tasarım elemanlarına, yapı kültürüne ve fiziksel çevreye yansımaları

14 KÜLTÜRÜN OLUŞTURDUĞU ÇEVRE YANİ BİÇİMLENDİRİLMİŞ ÇEVRE Geleneksel dönem; bugün de farklı dönem ve kültürlere ait çeşitli kalıntıları ve yapıları bünyesinde barındıran, tarih öncesi dönemlere ilişkin kültür varlıklarını da kapsayan ve 18.yüzyıl öncesi dönem Devrim çağı; 19.yüzyıldan II. Dünya Savaşı na kadar olan süreçte artan sanayileşme sürecini de içeren ve kentleşme sonrası olarak ifade edilen dönem Modern ve post-modern dönem; artan küreselleşme ve kentleşmenin etkisi ile güncel gereksinimler doğrultusunda biçimlenen İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki dönem Yerleşik hayata geçiş Sosyo-ekonomik düzen Doğal çevreyle artan düzeyde etkileşim

15 Doğal çevreyle etkileşim düzeyi nasıl anlaşılabilir? Doğaya yakınlık ve hemerobi kavramları günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğal Vejetasyon Potansiyel Doğal Vejetasyon Mevcut Vejetasyon insanın doğa üzerindeki etkisinin anlaşılmasında başlıca göstergeler olarak kullanılmaktadır. biyolojik çeşitlilik yaşam alanları arasındaki bağlantılılık (parçalanma düzeyi) genel çevresel nitelikler (hava, su, toprak kalitesi)

16 YARARLANILAN KAYNAKLAR PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ DERS SUNUMLARI Yrd.Doç.Dr. Alev Perihan BEKDEMİR

17 DERS BİTTİ!