LHC & ATLAS. Gökhan Ünel - Univ. Irvine UPHDYO V
|
|
- Deniz Demirkan
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 LHC & ATLAS Gökhan Ünel - Univ. Irvine UPHDYO V
2 sözlük 2 Onlar Siz Ben bunch paketçik bohça detector dedektör algıç calibration kalibrasyon ayarlama alignment? hizalama background fon ardalan collimator? eşçizgileyici Parçacık Fiziği: Maddenin temel yapıtaşlarını ve bunların etkileşmelerini anlamaya ve deneysel gözlemleri bunlarla açıklayan bilim dalı.
3 konular LHC genel bilgiler Bu makinaya neden ihtiyacımız var? Nasıl yapılmış, nasıl çalışıyor? Test çalışmasından örnekler. 3 LHC de çarpışmalar Ne çarpışıyor? Nasıl oluyor? 4 deney aleti hangileridir?, hangi fizik konularına bakılacak? ATLAS Deneyi TRG ref., DAQ, imalat Algıçlar (İç algıç, Enerji ölçümü, Müon algıçları) Çalışılacak olan fizik: Fener fiziği Beklenen ve beklenmeyen keşif fiziği
4 İnsan meraklı bir canlıdır. 4 Fizik deneysel bir bilimdir.
5 Bu sıralar merak edilenler Maddenin temel yapıtaşları nelerdir? Niçin kütlemiz var? Madde-karşımadde simetrisi nasıl kırılmış? Madde parçacıkları ve kuvvet taşıyıcılar arasında temek bir simetri var mı? Evrende gerçekten 4 kuvvet mi var? Bu kuvvetler tek bir birleşik kuram ile açıklanabilir mi? SM de fermionlar kütlesizdir, Higgs elle konur SM birbirine yakın oranda madde / anti-made oluşumu önerir SM madde parçacıkları ½ spin, kuvvet taşıyıcıları tam spindir SM bilinen kuvvetleri birleştirmez. 5 Yaşadığımız evren 3+1 boyutlu mu? SM boyut sayısını vermez. Karanlık madde & karadelik nedir? Labda üretilebilir mi? SM evrenin yalnız %~4ünü oluşturuyor.
6 Bu merak nasıl giderilecek? 6 Bilinen formülle başla: E=mc 2, ilk evrende var olmuş olan ağır temel parçacıklar yeniden üretilebilir, bu temel parçacıklar araştırılarak, evreni en temek seviyede açıklayan yasalar bulanabilir. Amaçlarımız: Hızlandırılan parçacıklar enerji kazanır. Çarpışmalar kütle-enerji-kütle dönüşümünü sağlar. Algıçlar çıkan parçacıkları inceleyip etkileşmeleri ve bunların arkasındaki fizik kurallarını anlamamızı sağlar.
7 LHC deki pp çarpışmaları buradaki şartlara denktir LHC Entering Opera/on 3
8 Large Hadron Collider LHC makinası Lake of Geneva CMS LHC tünelinde daha önce LEP e+e- çarpıştırıcısı vardı. (2009 dan sonra) Ldesign = 1034 cm-2 s-1 (2012/3 dan sonra) ALICE Heavy ions ort s = 14 TeV Airp LHC de proton ve ağır iyon çarpışmaları olacak: pp s = TeV Linitial < few x 1033LHCb cm-2 s-1 ATLAS (e.g. Pb-Pb at ~ 1150 TeV) Large Hadron Collider (LHC) çevre uzunluğu 27 km olan halka tipi bir çarpıştırıcıdır. Genevre yakınlarında yerin 7 yaklaşık 100m altında bir tünelde barınır.
9 Hedef : Lumi=10 34 Demet-demet etkileşmeleri β*=0.5m ε*=3.75μm --> proton / bohça Lumi / bohça = > 2808 bohça gereklidir bohçalar arası 7.5 m 7 TeV, 0.5A/demet => 350 MJ/demet 9 3lü mıknatıslarla son focus (triplets) bohça arası=25 ns, bohçaları ayırmak için açılı çarpışma yapılır. (boru içinde p-p aralığı 194mm) etkileşme noktasında demet boyu 16μm, açısı 300 μrad. bu etkileşme noktasına ~24m uzaklıktaki üçlü mıknatıs triplet ile yapılır.
10 LHC hızlandırıcı complex tamamı Linac Booster LHC haklası 8 bölgeye ayrılmıştır PS SPS LHC > 50 yıldan sonra CERN hızlandırıcı 9 düzeneği hala ayakta
11 LHC nin yapısı slide borrowed from Lynn Evans
12 LHC genel bilgiler 4.6 milyar CHF atm boşluk toplam mıknatıs sayısı: süper-iletken dipole mıknatıs aslında bir boru içinde 2 mıknatıs, arası 56mm!!! 11 protonlar saniyede tur atarlar
13 LHC hızlandırıcı zorluk: Dipol Mıknatıslar uzunluğunda 35T ağırlığında Evrendeki en cool halka? 1.9 K (CMBR yaklaşık 2.7 K) LHC mıknatısları yüksek-basınçlı superakışkan helium ile soğutulurlar. Gereken dipol manyetik alan enerjiye ters, yarıçapa düz oranlıdır. p = 7 TeV ve R = 4.3 km ise: B = 8.4 T gereklidir. Akım A ancak süperiletkenlikle sağlanır.
14 süperiletkenler ve soğutma km Nb-Ti superiletken kablo kullanıldı. Nb-Ti 10 K de superiletken olmaya başlar verebileceğimiz max akım bellidir; kabloların kesit alanı bellidir --> istediğimiz ısı bulunur. ker hablo: 36 sarım km sarım her sarım: 6400 tek tel 1.9K e 3 adımda erişilir. 300->80K: T sıvı N ile He soğutulur. 80->4.5K: sıvılaşan He mıknatısların içine yollanır. 4.5->1.9K: son soğutma (supek akışkanlık için) bu soğukluk için yaklaşık 170 kw güç gerekir. Genevre kantonu=120mw her tel: 7μm çap
15 LHC başlama planı 15 Eylül 2009 sonu makine kapanıyor, 24/7 nöbetler başlıyor. Ekim 2009 sonu demetler dönmeye başlıyor İlk çarpışmalar kışında olacak TeV : 100 pb -1 veri toplanacak TeV: 2010 bahar veya yazında. sonra TeV için hazırlık molası verilecek İlk verilerle yapılacak işler algıcın hızalanması ve ayarlanması, SM süreçlerin tekrar edilmesi. süreç olay/s Σ olay/ 10fb -1 önceki deneylerde Σ olay (2007 de) Z ee LEP t tbar Tevatron b bbar Belle/Babar H m=130 GeV ? Susy, m g=1 TeV Black Holes (md=3 TeV) L=10 33
16 10 Eylül 2008: LHC çalışmasının ilk günü ilk (tek) demetler halka içinde döndüler Tasarımdan gerçekleşmeye kadar görev alan 5 CERN müdürü: Schopper, Rubbia, Llewellyn Smith, Maiani, Aymar (sağdan sola) 14
17 İlk Tur: 10 Eylül sabah 10:30 da ALICE deneyi yakınındaki bir ekranda görülen 2 dairesel iz, DEMET 1 in 1 defa döndüğünü gösterdi 09:30: Çalışmalar başlıyor 10:30: Demet 1 (saat yönü) dönüşü tamamlıyor 15:00: Demet 2 (ters saat yönü) dönüşü tamamlıyor 22:00: Demet 2 yüzlerce defa dönüyor demet enerjisi: 450 GeV, demet yoğunluğu: 2 x 10 9 proton / bohça
18 Demetler superiletken Radyo-Frekansı (RF) kovuklar tarafından hızlandırılır proton makinelerinde hızlanma dert olmaz. Sinkrotron ışınımından doğan enerji kaybı ~ 1/m 4 [~ E 4 beam/rm 4 ] LHC at 7 TeV LEP at 100 GeV Synchrotron radiation loss 6.7 kev/turn 3 GeV/turn Peak accelerating voltage 16 MV/beam 3600 MV/beam 12
19 RF yakalanmasını hatırlayalım 19 Eğer frekans ve faz doğru tutulursa, parçacıklar bohça içinde kalmaya devam ederler yoksa dağılırlar.
20 LHC de RF ile protonların yakalanması RF yok, bohçanın bozulması ~ 25*10 tur aldı, yani yaklaşık 25 ms İlk yakalama denemesi, yanlış faz Yakalama, birinci dereceden düzeltilmiş injection fazıyla. Tam yakalama, tam doğru injection fazıyla. 20 Courtesy E. Ciapala her satır 1 LHC turu, zaman yukarı doğru
21 LHC de durum: tamir bitmek üzere. Biten bölgeler soğutuluyor.
22 konular LHC genel bilgiler Bu makinaya neden ihtiyacımız var? Nasıl yapılmış, nasıl çalışıyor? Test çalışmasından örnekler. 22 LHC de çarpışmalar Ne çarpışıyor? Nasıl oluyor? 4 deney aleti hangileridir?, hangi fizik konularına bakılacak? ATLAS Deneyi TRG ref., DAQ, imalat Algıçlar (İç algıç, Enerji ölçümü, Müon algıçları) Çalışılacak olan fizik: Fener fiziği Beklenen ve beklenmeyen keşif fiziği
23 25 ns Event rate: N = L x σ (pp) 109 interactions/s Mostly soft (low p T ) events Interesting hard (high-p T ) events are rare
24 ee mi yoksa pp mi? 24 çok güçlü algıçlar gerekir. Elektronlar (pozitronlar) noktasal parçacıklar olup iç yapıları yoktur. Hızlandırıcının enerjisi, yani 2 defa demet enerjisi tamamen çarpışmaya aktarılır. Ecoll= Eb1+ Eb2= 2Eb İyi: Çarpışma enerjisi hassas olarak belli bir kütle bölgesine ayarlanabilir (Z). hassas ölçüm (LEP) Kötü: Bir enerjiden sonra çok fazla synchrotron ışınımı olduğu için, elektron kullanmak etkin olmuyor Protonlar (antiprotonlar) gluonlar tarafından bir arada tutlan quarklardan (uud) oluşurlar. Demetlerin enerjileri protonun yapıtaşları tarafından taşınır. Çarpışmayı aslında proton değil yapıtaşlarından biri yapar: Ecoll < 2Eb İyi: tek bir demet enerjisiyle farklı süreçlerli ve farklı kütleleri taramak mümkündür. Keşif makinesi (LHC) Kötü: Çarpışmaya aktarılabilen enerji hızlandırıcı enerjisinden azdır ve bütün süreçlerin büyük bir ardalanı olur.
25 LHC Deneyleri 25 İlk çarpışmalar Kasım 2009 da bekleniyor. CMS: general purpose 2900 Physicists 184 Institutions 38 countries 550 MCHF TOTEM ATLAS general purpose 2800 Physicists 169 Institutions 37 countries 550 MCHF ALICE: Heavy Ions 1000 Physicists 105 Institutions 30 countries 150 MCHF LHCb: B-physics, CP-violation 700 Physicists 52 Institutions 15 countries 75 MCHF Plus two much smaller experiments with very forward detectors at Point-1: LHCf Point-5: Totem
26 Tesir kesitleri ve üretim hızları L = cm -2 s -1 ile: (LHC) Inelastic proton-proton reactions: 10 9 / s bb pairs / s tt pairs 8 / s W e ν Z e e 150 / s 15 / s Higgs (150 GeV) 0.2 / s Gluino, Squarks (1 TeV) 0.03 / s LHC bir fabrikadır: top-quarks, b-quarks, W, Z,. Higgs, Zorluk: bütün bu parçacıkları algılamak lazım! 31
27 Deneysel Zorluklar 27 Yüksek etkileşim miktarı Her biri 100 milyar proton içeren bohçalar her deneyin merkezinden saniyede 40 milyon defa geçecekler. ATLAS ve CMS de her saniye yaklaşık 1 milyar protonproton etkileşimi olacak (ALICE ve LHCb de bir kaç yüz kat daha az). Yüksek Parçacık yoğunluğu: Her 25ns de binlerce parçacık algıçın içine giriyor. ATLAS ve CMS de ~ 100 M kanal veri ~ 1 MB/25ns yani 40 TB veri / s# Yüksek Radyasyon seviyeleri Radyasyona dayanıklı algıçlar ve elektronik malzeme
28 konular LHC genel bilgiler Bu makinaya neden ihtiyacımız var? Nasıl yapılmış, nasıl çalışıyor? Test çalışmasından örnekler. 28 LHC de çarpışmalar Ne çarpışıyor? Nasıl oluyor? 4 deney aleti hangileridir?, hangi fizik konularına bakılacak? ATLAS Deneyi TRG ref., DAQ, imalat Algıçlar (İç algıç, Enerji ölçümü, Müon algıçları) Çalışılacak olan fizik: Fener fiziği Beklenen ve beklenmeyen keşif fiziği
29 29 ATLAS Algıcı, deney alanı ve mağrası: Point-1 Uzunluk = 55 m Genişlik = 32 m Yükseklik = 35 m Side C Side C Side A Side A
30 ATLAS Algıcı m ATLAS superimposed to the 5 floors of building m 7000 Tons 44
31 LHC de Demet (tek) ilk defa 10 Eylül 2008 tarihinde dolaştı m ötedeki üçüncül eşçizgileyici Demet saçılma olayları her 4 algıçta da gözlendi.
32 32 10 Eylül 2008 ATLAS da ilk demet saçılması olayı (saat 10:19) Anında (online) görüntüleme Sonradan (offline) görüntüleme 61
33 p-p çarpışmaları 33 ~40MHz çarpışma x 25 pp etkileşme = ~1 GHz etkileime hızı her olay ~1.5MB veri veri/saniye miktarı dünyadaki herkes tarafından aynı anda yapılan ~ 20 telefon konuşmasıyla aynıdır. bu kadar çok veriyi kaydedip işleyemeyiz en ilginç olayları seçip sırf onlarla ilgilenmeliyiz.
34 Olay seçimi ve okuması: TDAQ 34 1GHz den 300Hz e seçim yapılmalı. (gerçek zamanda 10milyon defa) LVL1 tetikleme sonuçları 100kHz de gelir. Yerel kaba (genel) bilgiyi kullanarak (kalorimetre, muonlar), iç iz sürme bilgisini kullanmadan LVL1 in bulduğu ilginç bilgilerin coğrafi yerlerine İlginç Bölgeler (Regions of Interest) denir Bu bilgi LVL2 de ilgili algıçların yerel verileri kullanarak olayı incelemesini sağlar LVL2 olay hızını 3-4 khz e indirir. kısmi olay bilgisini kullanarak. LVL3 olay hızını Hz e indirir. tam olay bilgisini kullanarak.
35 Mass Storage ~ 300 MB/s TDAQ Sub-Farm Output Event Filter Network Dataflow DAQ SFO EFN Mimari (yapısal görünüm) EF accept (~0.2 khz) ~ sec Trigger EFP EF ~ 200 Hz Event Filter Processors Event Filter 35 Event Builder ~ 4 GB/s Read-Out Systems 120 GB/s Sub-Farm Input Dataflow Manager Event Building Network Read-Out Buffers Read-Out Links Read-Out Drivers FE Pipelines Det. R/O EB DFM ROS SFI Other detectors EBN ROB ROB ROB ROD ROD ROD Calo MuTrCh L2 accept (~3 khz) RoI data (~2%) RoI requests L1 accept (100 khz) 40 MHz L2N L2SV ~10 ms 2.5 µs High Level Trigger L2P ROIB RoI L2 Level 1 ~3 khz L2 Network L2 Processing Units RoI Builder L2 Supervisor Level khz 40 MHz
36 Regions Of Interest Requested event data Event data requests Delete commands Gigabit Ethernet ATLAS da olayların izlediği yol 36 CERN computer centre Data storage Event rate ~ 200 Hz 6 Local Storage SubFarm Outputs (SFOs) DataFlow Manager dual-cpu nodes ~1600 Event Filter (EF) Network switches ~100 Event Builder SubFarm Inputs (SFIs) ~ 500 LVL2 farm pros stores LVL2 output Secondlevel trigger SDX1 yerüstü Network switches LVL2 Supervisor Event data pulled: partial 100 khz, full ~ 3 khz ~150 PCs 1600 Read- Out Links Data of events accepted by first-level trigger VME Dedicated links USA15 UX15 yeraltı RoI Builder Read-Out Subsystems (ROSs) Timing Trigger Control (TTC) Read- Out Drivers (RODs) Firstlevel trigger Event data 100 khz, 1600 fragments of ~ 1 kbyte each şimdi bu 3 yere bakalım=>
37 ATLAS Cavern 46
38 38 Algıç elektroniği, algıç kontrolü, tetikleme ve veri okuma elektroniği sistemleri geçen zaman boyunca algıcın kozmik ışınlarla test edilmesiye birlikte bir araya getirildi. LAr kalorimetre okuma elektroniğin bir kısmı 1. Seviye Trigger elektroniğin bir kısmı Yer altındaki odalarda yaklaşık 300 dolapta (racks) gereken elektronik okuma aletleri bulunur.
39 SDX1 ATLAS HLT Farms Final size for max L1 rate (TDR) ~ 500 PCs for L2 + ~ 1800 PCs for EF (multi-core technology) For 2008: 850 PCs installed total of 27 XPU racks = 35% of final system (1 rack = 31 PCs) (XPU = can be connected to L2 or EF) x 8 cores CPU: 2 x Intel Harpertown quad-core 2.5 GHz RAM: 2 GB / core, i.e. 16 GB Final system : total of 17 L EF racks of which 28 (of 79) 5 racks SUSY2009, Northeastern June 09, P Jenni (CERN) as XPU 53 LHC Entering Opera/on
40 ATLAS Algıcının Yönetim Odası: Eyül 2008 de LHC den ilk olaylar 40
41 Hızlı cevap verip ilginç olayların seçimini sağlayan algıçlar Okuma & veri kaydı. Parçacık algıçlarına kısa giriş Değişik parçacıklar bazı malzemelerde farklı izler bırakırlar Bu malzemelerden çeşitli algıçlar yapılıp, etkileşmelerde çıkan parçacıklar izlenebilir. Yani etkileşmenin kendisi izlenebilir 41 Momentum Ölçümü manyetik alan altında bırakılan izlerin takibi silicon (pixel + strip) izsürücü izlere bakarak parçacıkların tanınması Enerji Ölçümü EM kalorimetre Hadron kalorimetre
42 42
43 ATLAS Algıcının parçaları 43 İz sürme (İç Algıç) η <2.5 2T solenoid ile silicon (pixel + strip) izsürücü geçiş ışınımı izsürücüsü (TRT) e/π ayrışımı b işaretleme etkinliği %50 Enerji Ölçümü η <5.0 EM kalorimetre : Pb-LAr, akordiyon şeklinde Hadron kalorimetre : Fe/Sci (merkez), Cu/W-LAr (ön kısım) Muon Ölçümü η <2.7 4T toroid spektrometre MDT ve CSC : iz sürmek için RPC ve TGC : hızlı tetiklemek için
44 ATLAS Algıcının parçaları 44 Solenoid Muon detectors Barrel Toroids Endcap Toroids Forward calorimeter Hadronic calorimeter Electromagnetic calorimeter Inner detectors
45 Transition radiation turn-on observed with high-momentum muons as compared to test beam results İz sürme Silikon algıcı Pixel : R=12.3cm ideal 16μm, kozmik 24μm hassasiyet SCT : R=51.4cm ideal 24μm, kozmik 30μm hassasiyet TRT algıcı R=108.2cm ideal 130μm, kozmik 187μm hassasiyet 45
46 Enerji Ölçümü 46 EM kalorimetre: 22X o L1 Tetiklemeye dahil (JEP) η:3.2 veri η:2.5 tetikleme Cu/Pb Lar karışımı %1 hata, yüksek çözünürlük ΔηxΔΦ=0.02x0.02 )%$&2(% <=)% #=)% #=!% <=!% Measure energy better than 1% at high energies Hadron kalorimetre η:1.7 veri Çelik-sintilatör karışımı, 2 yönlü okuma iyi çözünürlük: ΔηxΔΦ=0.1x0.1 (,%/"&'()*'0% %.;03361#<(')#>#= =#>#?'D@#@#A#####
47 Müon sistemi 47 4 Farklı algıç Varil bölgesi tetikleme: RPC, iz sürme: MDT kapak bölgesi tetikleme: TGC, iz sürme: MDT,CSC Yaklaşık 1M kanaldan veri gelir μm hassasiyet 6 GeV ve üstü muonların tetiklenmesi mümkündür.
48 LHC deki kazadan sonra ATLAS kendini kozmik ışınları tetikleyip okumaya verdi. >300 Milyon olay kaydedildi. 2 malzeme indirme ve 2 asansör kuyuları rahatlıkla seçiliyor. 48 ATLAS RPC izlerin kesişme noktasının yüzeye izdüşümü
49 ATLAS İç Algıcı ve Muon Spectrometri arasındaki bağ 49 MS Muon φ açısı ID İç Algıç tafından ölçülen momentum ile Muon Spektrometresinden gelen sonuçların karşılastırılması (~ 3 GeV enerji kalorimetrede yutuluyor) Muon momentumu (manyetik alan ile)
50 Fener fiziği 50 Veya ilk çarpışmalarden ne bekleyebiliriz? (10 TeV de pb -1 data ile) Algıcın yeteneğini LHC ortamında anlamak ve ilk ölçümleri yapmak: minimum bias olaylarda particle çokluğu : bir kaç saatlik veri QCD jet tesir kesitini ~30% hata ile ölçmek. W, Z tesir kesitlerini 10% hata ile ölçmek: 100 pb -1 top quark sinyalini ile görmek : ~ 50 pb -1 tt tesir kesitini %20 & m top 10GeV hatayla ölçmek: 100 pb -1. PDF bilgimizi W/Z bozonları ile O(100) pb -1 veri kullanıp arttırmak. MC nun gerçeğe ayarlanması (minimum-bias, alt olaylar, tt, W/Z +jets, QCD jets, ) Ve daha ilginç keşifler: SUSY : gluino ~ 1 TeV? Z ~ 1 TeV kütleye dek? Sürprizler?
51 Sonraki Fizik Amaçları 51 Higgs bozonunu bulup SM in deneysel doğrulamasını tamamlamak (veya tersi! - Higgssiz modeller de var.) SM de kütlesiz, sağ ve sol elli fermiyonlar vardır, Ani simetri kırılması ve Higgs mekanizması ile kütle kazanılır SM ötesi kuramları bulmak SuperSymmetry GUTs ExtraDimensions Little Higgs Technicolor Composite models...?
52 Higgs Avı 52 LEP limit m H > GeV discovery in 1 st year for any H mass
53 Susy Avı 53 Eğer Susy skalası TeV civarındaysa, yeteri sayıda üretimi olacaktır. Eğer L =10 31 cm -2 s -1 de günde 1 olay bekliyoruz q q g Zincirleme bozunumlar sonunda çok ilginç son durumlar (bir çok jetlar, leptonlar, kayıp dik enerji) bekliyoruz. χ~ 0 1 Bozunum sorunda ortaya çıkan en hafif süpersimetrik parçacık (lsp) kararlıdır, yüksüzdür ve zayıf etkileşir. algılanmadan kaçar(ν gibi) son durumda kayıp dik enerji verir. Kayıp E T ~ χ 0 1
54 Sonuç 54 LHC şimdiye kadar yapılmış bilim projeleri içinde sınırları en çok zorlayanlardan biridir. 10 Eylül 2008 deki çok başarılı başlangıçtan sonra, LHC, 2 mıknatıs arasındaki arızalı elektrik bağlantısının neden olduğu bir kazadan sonra çalışmalar durdu. Tamir işleri başarıyla ilerlemekte ve ilk çarpışmaların yapılacağı tarih olarak Kış 2009 olarak görünmektedir. Önce 7 sonra 10 TeV de yapılacak olan bu veri toplamanın 2010 yazına kadar sürmesi beklenmektedir. Deneylerin kozmik ışınlarla veri toplaması devam etmektedir. Bu verilerle algıçların ilk ayarlanması, hizalanması, zamanlama ölçümlerinin vs yapılması mümkün olmuştur. Deneyler çarpışma verilerini toplamaya hazırdır. ATLAS deney sonuçlarını incelemeye hazırdır. Önce bilinen sonuçlar tekrar edildikten sonra yeni fizik aranacaktır. Doğanın SM ötesinde ne fizik kullandığını bilmiyoruz. Bahisler hala açıktır.
55 55 Dikkatiniz için hepinize teşekkürler, Davetiniz için bütün kurullara teşekkürler, ÖDEVLER Eger LHC protonlarını LEPII elektronları ile çarpıştıracak olsak, nasıl bir algıç geometrisi bize en yararlı olur? Sayfa 14 deki resimde pp çarpışmasının bazı özellikleri yazılmıştır. e+e- çarpışması için bunların hangileri geçerlidir? Yedek sayfalar...
56 Unification of Forces
57 FAQs 57 The total energy in each beam at maximum energy is about 350 MJ, which is about as energetic as a 400 t train, like the French TGV, travelling at 150 km/h. This is enough energy to melt around 500 kg of copper. The total energy stored in the LHC magnets is some 30 times higher (11 GJ). 10h beam circulation time Protons at full energy in the LHC will be travelling at times the speed of light.
58 Worldwide LHC Computing Grid (wlcg) Balloon (30 Km) WLCG is a worldwide collaborative effort on an unprecedented scale in terms of storage and CPU requirements, as well as the software project s size CD stack with 1 year LHC data! (~ 20 Km) GRID computing developed to solve problem of data storage and analysis Concorde (15 Km) LHC data volume per year: Petabytes One CD has ~ 600 Megabytes 1 Petabyte = 10 9 MB = Byte (Note: the WWW is from CERN... ) 50 CD-ROM = 35 GB 6 cm Mt. Blanc (4.8 Km) 54
59 wlgc: Worldwide LHC Computing Grid 59 Tier-0 (CERN): Data recording Initial data reconstruction Data distribution Tier-1 (11 centres): Permanent storage Re-processing Analysis Tier-2 (federations of 130 centres): Simulation End-user analysis
60 H f Higgs decay modes ~ m f Remember: light fully-hadronic final states cannot be extracted from QCD background at hadron colliders m H < 130 GeV : H bb, ττ dominate best search channels at the LHC : qqh qq ττ, tth bb l+x (?) H γγ (rare decay mode) This is the most difficult region (S/B <<1)! m H > 130 GeV : H WW (*), ZZ (*) dominate best search channels at the LHC : H ZZ (*) 4l (gold-plated) H WW (*) lν lν Especially in the region m H <130 GeV, excellent detector performance needed to suppress the huge backgrounds: b-tag, l/γ E-resolution, γ/j separation, missing E T resolution, forward jet tag, etc. Higgs searches used as benchmarks for ATLAS and CMS detector design 86
61 Upgrade components Proton flux / Beam power 50 MeV 160 MeV Linac2 Linac4 1.4 GeV 4 GeV PSB LPSPL Output energy 26 GeV 50 GeV 450 GeV 1 TeV PS SPS PS2 SPS+ LPSPL: Low Power Superconducting Proton Linac (4 GeV) PS2: High Energy PS (~ 5 to 50 GeV 0.3 Hz) SPS+: Superconducting SPS (50 to1000 GeV) SLHC: Superluminosity LHC (up to cm -2 s -1 ) DLHC: Double energy LHC (1 to ~14 TeV) 7 TeV LHC / SLHC DLHC ~ 14 TeV L. Evans EDMS
LHC. Gökhan Ünel - Univ. CaIifornia at Irvine. 04 Nisan 2010
LHC Gökhan Ünel - Univ. CaIifornia at Irvine 04 Nisan 2010 1 LHC makinası Large Hadron Collider 2 Lake of Geneva CMS LHC tünelinde daha önce LEP e + e - çarpıştırıcısı vardı. LHC de proton ve ağır iyon
DetaylıBoğaziçi Üniversitesi. 20 Temmuz 2015 - CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 4
- Algıç Fiziği --Saime Gürbüz Boğaziçi Üniversitesi 20 Temmuz 2015 - CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 4 2 3 4 Algıç Nedir? Algılamak görmek midir? Görmek gerekli ve yeterli midir? Doğa(fizik) olaylarını algılamamızı
DetaylıCERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017
CERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017 2 CERN CERN; Fransızca Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi kelimelerinin
DetaylıCERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve LCG (LHC Computing Grid) Projesi
CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve LCG (LHC Computing Grid) Projesi Gülsen Önengüt Çukurova Üniversitesi, Fizik Bölümü CERN, Compact Muon Solenoid (CMS) Deneyi 2. Ulusal Grid Çalıştayı, 1 Mart 2007,
DetaylıBugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden LHC. Zaman, uzay ve madde Büyük Patlama sırasında ortaya çıktı.
2 NEDEN?? : Yüksek enerjilerde parçacıkları çarpıştırıyoruz. Parçacıkları kırıp içlerine bakmak istiyoruz. DENEY Hızlandırıcılar Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden küçük bir
DetaylıParçacık Algıçları. Gökhan Ünel / UCI. !! Türk Öğretmenler Programı -2. ! Temmuz 2014
Parçacık Algıçları Gökhan Ünel / UCI!! Türk Öğretmenler Programı -2! Temmuz 2014 Parçacık Fiziği fiziği Kozmoloji Nükleer Fizik fizik Katıhal Fiziği Astronomi Astrofizik Küçük Kimya-biyoloji Kimya-Biyoloji
DetaylıMaddenin içine yaptığımız yolculukta...
HİGGS NEDİR? Maddenin içine yaptığımız yolculukta... madde atom elektron proton quark çekirdek nötron Standart Model Standart Model Atomun İçi Doğadaki Temel Kuvvetler Temel Kuvvetler Değişim Parçacıkları
DetaylıTheory Tajik (Tajikistan)
Q3-1 Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Bu probleme başlamadan önce ayrı bir zarfta verilen genel talimatları lütfen okuyunuz. Bu görevde, CERN de bulunan parçacık hızlandırıcısının LHC ( Büyük Hadron Çarpıştırıcısı)
DetaylıHızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar
Hızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar 1 Hızlandırıcı nedir? Çarpıştırıcı nedir? Parçacık hızlandırıcıları, elektrik yükü olan atomik veya atom-altı parçacıkları oldukça yüksek hızlara (ışık hızına bile oldukça
DetaylıParçacık Algıçları. Gökhan Ünel / UCI. !! Türk Öğretmenler Programı -1. ! Şubat 2014
Parçacık Algıçları Gökhan Ünel / UCI Türk Öğretmenler Programı -1 Şubat 2014 Parçacık Fiziği fiziği Kozmoloji Nükleer Fizik fizik Katıhal Fiziği Astronomi Astrofizik Küçük Kimya-biyoloji Kimya-Biyoloji
DetaylıSTANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK
STANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK MUSA ÖZCAN TTP 8 (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI 8) 21-27 OCAK 2018 1 Bugünü anlamak için, geçmişe bakmak. Büyüğü anlamak için, en küçüğe bakmak. *TTP 8 Güncel sorunlar Gökhan
DetaylıATLAS Dünyası. Standart Model. ATLAS ağ sayfası Karşımadde
Fizikçiler dünyanın ne olduğunu ve onu neyin bir arada tuttuğunu açıklayan isimli bir kuram geliştirmişlerdir. yüzlerce parçacığı ve karmaşık etkileşmeleri yalnızca aşağıdakilerle açıklayabilen bir kuramdır:
DetaylıGüncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN CERN Türk Öğretmenler Programı Şubat 2014
Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN CERN Türk Öğretmenler Programı 23-27 Şubat 2014 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan sonra evrenimiz
DetaylıUluslararası Lineer Çarpıştırıcı'da (ILC) Ayar Aracı Bozonları ile Süpersimetri Kırılması
Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı'da (ILC) Ayar Aracı Bozonları ile Süpersimetri Kırılması Hale Sert 04 Eylül 2012 İÇERİK Giriş Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) ve Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı (ILC)
Detaylı125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi
125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi CMS Deneyi, CERN 4 Temmuz 2012 Özet Bugün, CERN deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndaki (BHÇ) CMS deneyi araştırmacıları, CERN de ve Melbourne daki ICHEP 2012
DetaylıParçacık Algıçları. Gökhan Ünel / UC Irvine. Türk Öğretmenler Çalıştayı -3. Şubat 2015
Parçacık Algıçları Gökhan Ünel / UC Irvine Türk Öğretmenler Çalıştayı -3 Şubat 2015 2 Algılamak hakkında Algılamak görmek midir? Görmek gerekli ve yeterli midir? Bilimsel düşünce kesin kanıtlara dayanır.
DetaylıCMS DENEYİNDEKİ HADRONİK KALORİMETREDE KAYIP DİK ENERJİNİN ÖLÇÜMÜ. Missing Transverse Energy Measurement in Hadronic Calorimeter of CMS
CMS DENEYİNDEKİ HADRONİK KALORİMETREDE KAYIP DİK ENERJİNİN ÖLÇÜMÜ Missing Transverse Energy Measurement in Hadronic Calorimeter of CMS Ali EKENEL Fizik Anabilim Dalı Aysel KAYIŞ TOPAKSU Fizik Anabilim
DetaylıHiggs ve Higgs Buluşu. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 Haziran 1 Temmuz 2016
Higgs ve Higgs Buluşu Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 Haziran 1 Temmuz 2016 1 Standart Model de kütle sorunu Madde parçacıkları Etkileşim aracıları Parçacıklara kütlesini veren nedir? Neden
DetaylıVektör Bozon Saçılması
Vektör Bozon Saçılması V. E. Özcan University College London ATLAS Deneyi CERNTR toplantısı, 14 Ağustos 2008 Özet Nedir? Neden ilginçtir? İşin kirli tarafları Vektör bosonları yapılandırma, jetler, hızlı/tam
DetaylıParçacık Fiziği Söyleşisi
Parçacık Fiziği Söyleşisi Saleh Sultansoy - TOBB ETÜ Gökhan Ünel - UC Irvine HPFBU2012 12-19 Şubat, Kars, Kafkas Üniversitesi 1 Parçacık fiziği Maddenin ve etkileşimlerin alt yapısını anlamak 2 Büyük Patlama
DetaylıBoğaziçi Üniversitesi. 21 Temmuz 2015 - CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 4
- Algıç Fiziği 2 --Saime Gürbüz Boğaziçi Üniversitesi 21 Temmuz 2015 - CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 4 2 1 2 3 Cevaplar için tesekkürler Dalida! 4 3 4 Parıldak Sayacı Plastik Plastik veya veya Kristal Kristal
DetaylıHİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7)
HİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7) HİGGS HAKKINDA KONU BAŞLIKLARI STANDART MODEL-TEMEL PARÇACIKLAR HİGGS BOZONU HİGGS ALANI HIZLANDIRICILAR(HİGGS
Detaylıİçindekiler: CERN Globe Binası ve Micro Cosmos Müzesi
Sayı 5 / Ağutos 2017 İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ İleri Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi İçindekiler: CERN / CMS Deneyi Ziyareti...2 CMS Veri Alımı ve Analiz Çalışmaları... 3 LHCb Yeni Baryon
DetaylıCMS'DEKİ ZDC DEDEKTÖRÜ İCİN AKIM AYIRICI DEVRE. Current Splitter for ZDC Dedector in the Cms
CMS'DEKİ ZDC DEDEKTÖRÜ İCİN AKIM AYIRICI DEVRE Current Splitter for ZDC Dedector in the Cms Çağlar ZORBILMEZ Fizik Bölümü Anabilim Dalı Eda EŞKUT FizikBölümü Anabilim Dalı ÖZET Sıfır Derece Kalorimetre
DetaylıCERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU?
CERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU? CERN, 2014 te 60. kuruluş yılını kutlayacak. CERN, II. Dünya Savaşı sonunda Avrupa da ortak nükleer araştırmalar yapmak için kuruldu. CERN 58 Yıllık, Ama Adını Dünyaya
DetaylıHazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ
Hazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ 1 LEPTONLAR AYAR BOZONLARI (KUVVET TAŞIYICI BOZONLAR) KUARKLAR STANDART MODELİ ANLAMAK MADDE PARÇACIKLARI
DetaylıHiggs ve Higgs Buluşu. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26-30 Ocak 2015
Higgs ve Higgs Buluşu Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26-30 Ocak 2015 1 STANDART MODEL temel parçacıklar ve etkileşimler hakkındaki bütün bilgimizi içeren bir kuramlar bütünüdür. Force carriers
DetaylıParçacıkların Standart Modeli ve BHÇ
Parçacıkların Standart Modeli ve BHÇ Prof. Dr. Altuğ Özpineci ODTÜ Fizik Bölümü Parçacık Fiziği Maddeyi oluşturan temel yapı taşlarını ve onların temel etkileşimlerini arar Democritus (460 MÖ - 370 MÖ)
DetaylıCMS DEKİ CASTOR KALORİMETRESİNDE KULLANILAN FOTO-ÇOĞALTICI TÜPLERİN ZAMAN YANITLAMA PARAMETRELERİ VE SONUÇLARI* 1
CMS DEKİ CASTOR KALORİMETRESİNDE KULLANILAN FOTO-ÇOĞALTICI TÜPLERİN ZAMAN YANITLAMA PARAMETRELERİ VE SONUÇLARI* 1 The Timing Parameters and Results of the CMS-CASTOR Calorimeter s Phototubes Zahide DEMİR
DetaylıCERN Evren & Büyük Patlama
CERN Evren & Büyük Patlama Doç. Dr. Ayben Karasu Uysal KTO Karatay Üniversitesi l CERN l Hızlandırıcılar l ALICE Deneyi l Grid Page 1 CERN Dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma merkezidir. İsviçre
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-2. Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 04.02.2016
Hızlandırıcı Fiziği-2 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 04.02.2016 1 İçerik Hızlı bir tekrar. Doğrusal hızlandırıcılar Doğrusal hızlandırıcılarda kullanılan bazı yapılar. Yürüyen dalga kovukları ve elektron hızlandırma
DetaylıGüncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 30 Ocak 2015
Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 30 Ocak 2015 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan sonra evrenimiz
DetaylıÇağının ötesinde işleri yapma gücünü ve kararlılığını kendinde bulan insanları, belki şu an aramızda olmasalar da, herzaman hatırlayalım.
Çağının ötesinde işleri yapma gücünü ve kararlılığını kendinde bulan insanları, belki şu an aramızda olmasalar da, herzaman hatırlayalım. SPS CERN in Fransız bölgesine doğru ilerlemesi kararının imzaları
DetaylıYEN FZE DORU. Yüksek Enerji Fizii ndeki son gelimeler Fizik Bilimi nin gelecei
YEN FZE DORU Yüksek Enerji Fizii ndeki son gelimeler Fizik Bilimi nin gelecei Ör.Gör.Dr. Ahmet BNGÜL Gaziantep Üniversitesi Fizik Mühendislii Bölümü 02 Ocak 2008 16/11/2007 YFD Sayfa 1 çerik Parçacık Fizii
DetaylıLHC Run2 Beklentileri
6.5 6.5 LHC Run2 Beklentileri Sezen Sekmen Kyungpook National University CERNTR - 7 Temmuz 2015 LHC takvimi Phase-0 = ortalama pile- up / yığılma Algıçların gelişimi ATLAS Phase0 gelişmeleri CMS Phase0
DetaylıATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar
ATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar Resim 1: ATLAS ın 2012 de kaydettiği, Higgs in dört elektrona bozunma adayı. 4 Temmuz 2012 de, ATLAS deneyi, Higgs Bozonu araştırmalarındaki güncellenmiş sonuçlarının
DetaylıGüncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 4 Temmuz 2015
? Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 4 Temmuz 215 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan hemen sonra evrenimiz
DetaylıGüncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat 2016
? Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat 2016 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan hemen sonra evrenimiz
DetaylıCMS DENEYİNDEKİ SÜPERSİMETRİ ARAŞTIRMALARI * Supersymmetry Searches in Cms Experiment
Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:7 Cilt:17-1 CMS DENEYİNDEKİ SÜPERSİMETRİ ARAŞTIRMALARI * Supersymmetry Searches in Cms Experiment Aytül ADIGÜZEL Fizik Anabilim Dalı Ayşe POLATÖZ Fizik Anabilim Dalı ÖZET
DetaylıSTANDART MODEL VE ÖTESİ. Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. A. Zorluer Türk Öğretmen Çalıştayı 8 Ocak 2018
STANDART MODEL VE ÖTESİ Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. A. Zorluer Türk Öğretmen Çalıştayı 8 Ocak 2018 1 Evrenin kısa tarihi Görüldüğü gibi evrenimizin tarihi aynı zamanda atom altı parçacıkların oluşum
DetaylıCMS örneği üzerinden Tetikleme & Veri Toplama Sistemleri. Samim Erhan UCLA. Turkish Teachers Program
CMS örneği üzerinden Tetikleme & Veri Toplama Sistemleri Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program 1 Tetikleme ve veri toplama ne demektir TDK Büyük sözlük Tetikleme : Tetiklemek işi Tetiklemek : Harekete
DetaylıSTANDART MODEL in SON PARÇASI: Higgs Parçacığı Ege Üniversitesi Fizik Bölümü Nasuf Sönmez
STANDART MODEL in SON PARÇASI: Higgs Parçacığı Ege Üniversitesi Fizik Bölümü Nasuf Sönmez 12 STANDART MODEL in SON PARÇASI: Higgs Parçacığı Ege Üniversitesi Fizik Bölümü Nasuf Sönmez 2 İÇİNDEKİLER Fizik
DetaylıParçacık kinematiği. Gökhan Ünel - Univ. Irvine UPHDYO V
Parçacık kinematiği Gökhan Ünel - Univ. CaIifornia @ Irvine UPHDYO V 9.08.009-03.09.009 Giriş İnsan etrafını merak eder, gözlemlerini açıklamak ister. kedi bile merak eder! Doğayı mantıkla anyabileceğimizi
DetaylıCERN: Bilim ve Teknolojinin Hızlandırıcısı. Türkiye ve CERN / Aralık 2009 1
CERN: Bilim ve Teknolojinin Hızlandırıcısı Türkiye ve CERN / Aralık 2009 1 CERNʼün Amaçları Türkiye ve CERN / Aralık 2009 2 CERNʼün Amaçları Bilginin sınırlarını zorlamak " Evrenin başlangıcı Madde ve
DetaylıTR0300008 RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS
TFD2I. Fizik Kf>ıı K r^i 11-14 E\lıil 21102 /.S/OTcm TR0300008 Y F. l- Sil RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS B. ŞİRVANLI Using the most general model independent form of the effective Hamillonian
DetaylıParçacık Fiziği: Söyleşi
HPFBU-2012, Kafkas Üniversitesi, 12-19 Şubat 2012 Parçacık Fiziği: Söyleşi Saleh Sultansoy, TOBB ETÜ, Ankara & AMEA Fizika İnstitutu, Bakı Gökhan Ünel, UC Irvine Rutherford, Mehmet Akif ve CERN Biraz daha
DetaylıBilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN
Bilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program CERN 1954 de 12 Avrupa Ülkesi tarafından kuruldu Barış için Bilim Bugün: 21 Üye Ülke ~ 2300 kadrolu personel ~ 1600 diğer personnel
DetaylıTURKFAB Tesisinin Araş0rma Potansiyeli, Kullanıcı Profili ve Üreteceği Katma Değer
THM- YUUP Projesi Genel Değerlendirme Çalıştayı 19-20 MART 2015 HTE, ANKARA ÜNİVERSİTESİ TURKFAB Tesisinin Araş0rma Potansiyeli, Kullanıcı Profili ve Üreteceği Katma Değer Orhan Çakır Ankara Univ. & I
DetaylıDoğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri
EVREN NASIL İŞLER? Doğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri Evrenin olağanüstü karmaşıklığını açıklamak için küçüklerin dünyasını anlamak gerekir
DetaylıMüon Spektrometresi. Müonlar elektronlara benzerler fakat kütleleri elektronun kütlesinden yaklaşık 200 kat fazladır. Müon spektrometresi P T
ATLAS BIS MDT Kadri ÖZDEMİR Müon Spektrometresi Müonlar elektronlara benzerler fakat kütleleri elektronun kütlesinden yaklaşık 200 kat fazladır. Müon spektrometresi P T > 300 GeV/c durumları için ΔP T
DetaylıHİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?
Higgsli Günler HİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA? 1. STANDART MODEL En basit haliyle, temel parçacıklar ve etkileşimleri hakkında bütün bilgimizi
DetaylıYÜKSEK ENERJI FİZİĞİ VE GRID
YÜKSEK ENERJI FİZİĞİ VE GRID Ramazan Sever ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ULUSAL GRID ÇALIŞTAYI 2005 21-22 Eylül 2005, Ankara KONULAR LHC Çarpıştırıcısı Grid ve Yüksek Enerji Fizği Grid Yapılanması Geleckteki
DetaylıCMS örneği üzerinden Tetikleme & Veri Toplama Sistemleri. Samim Erhan UCLA. Turkish Teachers Program
CMS örneği üzerinden Tetikleme & Veri Toplama Sistemleri Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program 1 Tetikleme ve veri toplama ne demektir TDK Büyük sözlük Tetikleme : Tetiklemek işi Tetiklemek : Harekete
DetaylıHızlandırıcı Fiziğine ine Giriş
LOGO Hızlandırıcı Fiziğine ine Giriş Orhan Çakır Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, 6-30 Ocak 009, Ç.Ü., Adana İçerik 1 Hızlandırıcılar Tasarım ve Simulasyon
DetaylıYeni fizik için düğmeye basıldı
Yeni fizik için düğmeye basıldı Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) 10 Eylül 2008 de, tarihi günlerinden birini yaşadı. Yapımı yaklaşık 15 yıldır süren Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (Large Hadron Collider
DetaylıHIGGS HAKKINDA. STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?
HIGGS HAKKINDA Seher DAMLI (TTP- 5 katılımcısı) seher.damli@eba.gov.tr Eğitmen: Sezen SEKMEN (Kore Kyungpook Ulusal Üniversitesi adına araştırmacı olarak CERN de CMS deneyinde görevli) sezen.sekmen@cern.ch
DetaylıNasıl Analiz Yapılır? Üzerine bir çeşitleme
22 Kasım 2007 CERNTR toplantısı Yüksek Enerji Fiziğinde Nasıl Analiz Yapılır? Üzerine bir çeşitleme V. Erkcan Özcan University College London 1 Özet Amaç: Olabildiğince kısa bir zamanda bir keşif ş analizinin
DetaylıHızlandırıcı Fiziği. İleri Hızlandırma Yöntemleri. Plazma Dalgası ile Hızlandırma
Hızlandırıcı Fiziği İleri Hızlandırma Yöntemleri Plazma Dalgası ile Hızlandırma Dr. Öznur METE University of Manchester The Cockcroft Institute of Accelerator Science and Technology İletişim Bilgileri
DetaylıParçacık Fiziğinde Tetikleme ve veri toplama sistemleri
Parçacık Fiziğinde Tetikleme ve veri toplama sistemleri Gökhan Ünel - Univ. CaIifornia @ Irvine UPHDYO VII 21-26 Ağustos 2011 Bodrum - Türkiye Kavramlar 2 Algıç olayları algılamak için alet Tetikleme İstenilen
DetaylıYEN FZE DORU. Yüksek Enerji Fizii ndeki son gelimeler Fizik Bilimi nin gelecei
YEN FZE DORU Yüksek Enerji Fizii ndeki son gelimeler Fizik Bilimi nin gelecei Ör.Gör.Dr. Ahmet BNGÜL Gaziantep Üniversitesi Fizik Mühendislii Bölümü 21 Kasım 2007 16/11/2007 YFD Sayfa 1 çerik Parçacık
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-2. Veli YILDIZ (Veliko Dimov)
Hızlandırıcı Fiziği-2 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 30.06.2016 1 İçerik Hızlı bir tekrar. Doğrusal hızlandırıcılar Doğrusal hızlandırıcılarda kullanılan bazı yapılar. Yürüyen dalga kovukları ve elektron hızlandırma
DetaylıIşınım Kaynakları İçin Benzetim Programları I: SPECTRA
Işınım Kaynakları İçin Benzetim Programları I: SPECTRA Yrd. Doç. Dr. Zafer Nergiz Niğde, Fizik Bölümü 1 Yüklü Parçacıklarda Işıma İvmeli hareket yapan yüklü parçacıklar ışıma meydana getirirler. Antenlerde
DetaylıLHC Yeni Fiziğe Kucak Açıyor
LHC Yeni Fiziğe Kucak Açıyor Hedefte süpersimetri parçacıkları, karanlık madde... Üç yıl önce parçacıklara kütlelerini kazandıran Higgs bozonunu bularak tarih yazan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), iki
DetaylıATLAS ALGICI İLE ARAŞTIRMALAR
ATLAS ALGICI İLE ARAŞTIRMALAR (proje,veri analizi,etkinlik,shift) Orhan Çakır Ankara Üniversitesi ATLAS Grubu IZYEF 2013 ATLAS ALGICI Boyutlar ~20 mx 44 m Süperiletken solenoid icinde (2T) iç algıç izleyici
Detaylı6,5 pseudorapidity range in forward region of CMS experiment. This
CMS CASTOR DETEKTÖRÜNDE KULLANILAN KUVARTZ PLAKALARIN ÜRETİLMESİ VE DETEKTÖRE MONTAJI * Production of Quartz Plates Used in the CMS CASTOR Detector and Their Installation to Detector Aydın AYHAN Fizik
DetaylıALGIÇ FİZİĞİ CERN TTP 5 PROGRAMI ŞUBAT 2016
ALGIÇ FİZİĞİ CERN TTP 5 PROGRAMI ŞUBAT 2016 Algı, psikoloji ve bilişsel bilimlerde duyusal bilginin alınması, yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelir. Algılamak sadece görmek midir? Algılamak
DetaylıBilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN
Bilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program CERN 1954 de 12 Avrupa Ülkesi tarafından kuruldu Barış için Bilim Bugün: 21 Üye Ülke ~ 2300 kadrolu personel ~ 1600 diğer personnel
DetaylıİĞİ VE GRID. Ramazan Sever ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ. ULUSAL GRID ÇALIŞTAYI 2005 21-22 Eylül 2005, Ankara
YÜKSEK ENERJI FİZİĞİF İĞİ VE GRID Ramazan Sever ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ULUSAL GRID ÇALIŞTAYI 2005 21-22 Eylül 2005, Ankara KONULAR LHC Çarpıştırıcısı Grid ve Yüksek Enerji Fizği Grid Yapılanması
DetaylıALGIÇ FİZİĞİ. Ali TEMİZ TTP-6 SAMSUN
ALGIÇ FİZİĞİ Ali TEMİZ TTP-6 SAMSUN ALGI NEDİR? Algı; bilginin alınması, yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelir. Algı, duyu organlarının fiziksel uyarılması ile oluşan sinir sistemindeki
DetaylıHIZLI ALGIÇ BENZETİMİ. V. Erkcan ÖZCAN, Boğaziçi Üniversitesi
HIZLI ALGIÇ BENZETİMİ V. Erkcan ÖZCAN, Boğaziçi Üniversitesi HPFBU Okulu 12, Kars, 17 Şubat 2012 Parçacık Deneylerinde Neyin Benzetimini Yapıyoruz? T. Sjostrand, http://indico.cern.ch/getfile.py/ access?resid=0&materialid=3&confid=a042790
DetaylıALGIÇ FİZİĞİ. CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 GERİ DÜNÜT PROJESİ 1
ALGIÇ FİZİĞİ CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 GERİ DÜNÜT PROJESİ 1 Dünyanın en büyük nükleer araş/rma ve deney merkezi olan CERN de gerçekleş
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Ümit KAYA BHÇ DE 7 TEV LİK PROTON-PROTON ÇARPIŞMALARINDAKİ TEK JET OLAYLARINDA BOZUNUMUNDAN KAYNAKLI SM KATKILARININ ELENMESİ FİZİK ANABİLİM
DetaylıFİZK Ders 5. Elektrik Alanları. Dr. Ali ÖVGÜN. DAÜ Fizik Bölümü.
FİZK 104-0 Ders 5 Elektrik Alanları Dr. Ali ÖVGÜN DAÜ Fizik Bölümü Kaynaklar: -Fizik. Cilt (SERWAY) -Fiziğin Temelleri.Kitap (HALLIDAY & RESNIK) -Üniversite Fiziği (Cilt ) (SEARS ve ZEMANSKY) http://fizk104.aovgun.com
DetaylıBüyük Hadron Çarpıştırıcısı nda HZZ Bağlaşımlarının Ölçümü
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı nda HZZ Bağlaşımlarının Ölçümü Volkan ARI*, Orhan ÇAKIR*, Sinan KUDAY** Ankara YEF Günleri 12-14 Şubat 2015 * Ankara Üniversitesi Fizik Bölümü ** İstanbul Aydın Üniversitesi
DetaylıAtlas detektörünün A kısmının yapılandırılması LHD nin yapımı için 6.4 milyar dolara yakın bir para harcandı
CERN BÖLÜM-1 Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi (CERN) her anlamda bilim dünyasının son yıllardaki en popüler nesnesi. Devasal bütçesi, dünyanın her yerinden konusunda uzman iki binin üzerinde bilim adamının
DetaylıBilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN
Bilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program CERN 1954 de 12 Avrupa Ülkesi tarafından kuruldu Barış için Bilim Bugün: 21 Üye Ülke ~ 2300 kadrolu personel ~ 1600 diğer personnel
DetaylıFiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar.
Fiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar Manyetik Alan Manyetik Alan Çizgileri Manyetik Alan İçinde Hareket Eden Elektrik Yükü Akım Taşıyan Bir İletken Üzerine Etki Manyetik Kuvvet http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.tarakci/
DetaylıFİZ314 Fizikte Güncel Konular
FİZ34 Fizikte Güncel Konular 205-206 Bahar Yarıyılı Bölüm-7 23.05.206 Ankara A. OZANSOY 23.05.206 A.Ozansoy, 206 Bölüm 7: Nükleer Reaksiyonlar ve Uygulamalar.Nötron İçeren Etkileşmeler 2.Nükleer Fisyon
DetaylıPARÇACIK FİZİĞİ, HIZLANDIRICILAR ve DEDEKTÖRLER
PARÇACIK FİZİĞİ, HIZLANDIRICILAR ve DEDEKTÖRLER Dr. İlkay TÜRK ÇAKIR TAEK Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Ar-Ge Bölümü Füzyon Birimi - Hızlandırıcı Fiziği Birimi 24/09/07 III. UPHDYO 1 İÇERİK
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ CERN DEKİ ATLAS DENEYİNİN ALT DETEKTÖRLERİNDEN MÜON ODACIKLARININ TEST ANALİZLERİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ CERN DEKİ ATLAS DENEYİNİN ALT DETEKTÖRLERİNDEN MÜON ODACIKLARININ TEST ANALİZLERİ FİZİK ANABİLİM DALI ADANA, 2008 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
DetaylıIceCube Deneyinde Gözlemlenen PeV Enerjili Olayların Renk Sekizlisi Nötrino Yorumu
Maddenin Yeni Yapı Düzeyi: PREONLAR Çalıştayı 8-10 Mart 2018 IceCube Deneyinde Gözlemlenen PeV Enerjili Olayların Renk Sekizlisi Nötrino Yorumu Ümit Kaya 09.03.2018 TÜBİTAK 1001 Projesi : 114F337 A. N.
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Sedat YILMAZ CMS DENEYİ HADRONİK KALORİMETRESİNDEKİ HPD LERİN GÜRÜLTÜ ANALİZLERİ FİZİK ANABİLİM DALI ADANA, 2012 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN
DetaylıBilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN
Bilim ve Yeniliği Hızlandıran CERN Samim Erhan UCLA Turkish Teachers Program CERN 1954 de 12 Avrupa Ülkesi tarafından kuruldu Barış için Bilim Bugun: 21 Uye Ulke States ~ 2300 kadrolu personel ~ 1600 diğer
DetaylıHızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinin Diğer Uygulamaları
Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinin Diğer Uygulamaları Gökhan Ünel / UCI! TÖP -1 / Şubat 2014 !2 TÖP-1 Nereden Nereye Ernest Lawrence ın çalışan ilk döndürgeci, (1930). 11.4cm çapında olup, protonları 80
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ CMS DENEYİNDEKİ HADRONİK KALORİMETREDE KAYIP DİK ENERJİNİN ÖLÇÜMÜ FİZİK ANABİLİM DALI
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Ali EKENEL CMS DENEYİNDEKİ HADRONİK KALORİMETREDE KAYIP DİK ENERJİNİN ÖLÇÜMÜ FİZİK ANABİLİM DALI ADANA, 2012 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ
DetaylıTÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ SERBEST ELEKTRON LAZERİ PROJESİ
TÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ SERBEST ELEKTRON LAZERİ PROJESİ Turkish Accelerator and Radiation Laboratory at Ankara (TARLA) Doç. Dr. Suat ÖZKORUCUKLU İÇERİK Serbest Elektron Lazeri Prensibi Türk Hızlandırıcı
DetaylıParçacık Fiziği. Dr. Bora Akgün / Rice Üniversitesi CERN Türkiye Öğretmenleri Programı Temmuz 2015
Parçacık Fiziği Dr. Bora Akgün / Rice Üniversitesi CERN Türkiye Öğretmenleri Programı Temmuz 2015 Parçacık Fiziğinin Standard Modeli fermion boson Dönü 2 Spin/Dönü Bir parçacık özelliğidir (kütle, yük
DetaylıLHC VE VLHC BAZINDA LEPTON-HADRON ÇARPIŞTIRICILARI: E-LİNAK İLE E-HALKA KARŞILAŞTIRILMASI. Hande KARADENİZ DOKTORA TEZİ
LHC VE VLHC BAZINDA LEPTON-HADRON ÇARPIŞTIRICILARI: E-LİNAK İLE E-HALKA KARŞILAŞTIRILMASI Hande KARADENİZ DOKTORA TEZİ FİZİK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MART 2007 ANKARA Hande KARADENİZ tarafından
DetaylıProton Demeti Tanı Yöntemleri (Doğrusal Hızlandırıcılarda) Veli YILDIZ 5 Şubat 2015 HPFBU
Proton Demeti Tanı Yöntemleri (Doğrusal Hızlandırıcılarda) Veli YILDIZ 5 Şubat 2015 HPFBU İçerik Neden tanı yöntemlerine ihtiyacımız var? Hızlandırıcının çalışması sırasında kullanılan tanı yöntemleri,
DetaylıATLAS Boğaziçi Ekibi Faaliyetleri. Ekip adına V. Erkcan Özcan Boğaziçi Üniversitesi İZYEF 13-11 Eylül 2013
ATLAS Boğaziçi Ekibi Faaliyetleri Ekip adına V. Erkcan Özcan Boğaziçi Üniversitesi İZYEF 13-11 Eylül 2013 Tarihçe 1992 ATLAS LoI. 1994 Boğaziçi grubu ATLAS da. ATLAS teknik teklifine ve teknik tasarım
DetaylıMaddenin Yapısı ve Higgs Bozonu
Maddenin Yapısı ve Higgs Bozonu M. Zeyrek, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fizik Bölümü LHC deki ATLAS ve CMS deneylerinin 2012 de açıkladıkları sonuçlar Higgs bozonunun varlığını kanıtlamış, beraberinde
DetaylıTDAQ ve Algıçlar Gökhan Ünel / UCI HPFBU Şubat 2015
TDAQ ve Algıçlar Gökhan Ünel / UCI HPFBU Şubat 2015 Kavramlar 2 Algıç olayları algılamak için alet Tetikleme İstenilen olaya hızlıca verilen tepki, Bir olay olunca yapılan iş Veri toplama Algıçlardaki
DetaylıHızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinin Diğer Uygulamaları
Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinin Diğer Uygulamaları Gökhan Ünel / UCI TÖÇ-5 / Şubat 2016 2 TÖP-1 Nereden Nereye Ernest Lawrence ın çalışan ilk döndürgeci, (1930). 11.4cm çapında olup, protonları 80 kev
DetaylıGüray Erkol Özyeğin Üniversitesi
Örgü Kuantum Renk Dinamiği nde Tılsımlı Hadronların Yapısı IZYEF 13 (11.9.213) Güray Erkol Özyeğin Üniversitesi Kolaboratörler: U. Can, B. Işıldak, A. Özpinei, M. Oka, T. T. Takahashi Kuantum Renk Dinamiği
DetaylıEvrenimizdeki karanlık maddenin 3 boyutlu olarak modellenmesi Karanlık maddenin evrende ne şekilde dağıldığı hala cevabı bulunmamış sorulardan
CERN BÖLÜM-2 1970 lerin sonlarına doğru bugün hala tam olarak açıklayamadığımız inanılmaz bir keşif yapıldı. Bu keşfe göre evrendeki toplam kütlenin yüzde doksana yakını görünmezdi! Bu heyecan verici keşfin
DetaylıCERN: Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuarı
CERN: Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuarı Serkant Ali Çetin İstanbul Bilgi Üniversitesi Yüksek Enerji Fiziği Araştırma Merkezi Müdürü ATLAS ve CAST Deneyleri Türkiye Temsilcisi Kuruluşu 1952 Conseil Européen
DetaylıCMS Deneyinde Ek Boyutlu Kara Delik Üre6m ve Bozunumu
CMS Deneyinde Ek Boyutlu Kara Delik Üre6m ve Bozunumu Halil Gamsızkan Türk CERN Forumu Semineri 11 Aralık 08 Az sonra.. Mini kara delik fikri nereden geliyor? ADD Modeli Kara delik üre6mi Kara delik bozunumu
DetaylıParçacık Hızlandırıcılar
Parçacık Hızlandırıcılar 1 NELER ÖĞRENECEĞİZ? Parçacıkları neden hızlandırıyoruz? Parçacık hızlandırıcıları nerelerde kullanıyoruz? Parçacıkları nasıl hızlandırıyoruz? Hızlandırıcı çeşitleri nelerdir?
DetaylıBir fikrin üretilmesi ile uygulamaya
Dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı olan CERN de, araştırmacı kadrosunda çalışan fizikçilerden 10 kat daha fazla mühendis ve teknisyen çalışıyor. Bunun nedeni, CERN de yapılan araştırmaların,
DetaylıBAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ. Doç. Dr. Hakan YAKUT. Fizik Bölümü
2015-2016 BAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ Doç. Dr. Hakan YAKUT SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Ofis: FEF A Blok, 3. Kat, Oda No: 812, İş tel.: 6092 (+90 264 295 6092) BÖLÜM 7 MANYETİK ALANLAR 2 İÇERİK
Detaylı