ASGARİ ÜCRET FEDAKARLIK ÜCRETİ DEĞİL!

Transkript

1 1

2 DİSK-AR ASGARİ ÜCRET RAPORU (ARALIK 2017) ASGARİ ÜCRET FEDAKARLIK ÜCRETİ DEĞİL! ASGARİ ÜCRETLİ MİLLİ GELİRDEN PAY ALAMADI! ASGARİ ÜCRET AKP DÖNEMİNDE MİLLİ GELİRE GÖRE YÜZDE 30 KAYBA UĞRADI! ASGARİ ÜCRET ENFLASYONUN ALTINDA EZİLDİ! ASGARİ ÜCRET DOLARIN ALTINDA EZİLDİ! ASGARİ ÜCRET NET 2300 TL OLMALI! ÖZETLE ASGARİ ÜCRET Asgari ücret sadece asgari ücretlileri değil, bütün çalışanları ilgilendiriyor. Asgari ücret 2017 yılında enflasyona göre yüzde 4,5 kayba uğradı. Asgari ücret artışı milli gelir artışının yüzde 30 altında kaldı. Asgari ücret 2004 yılından bu yana milli gelirden düzenli pay alsaydı 2017 itibariyle brüt TL civarında olması gerekirdi. Asgari ücret 2003 yılına göre 74 dolar geriledi. Asgari ücretin satın alma gücü OECD ülkelerinin büyük çoğunluğundan daha düşüktür. Asgari ücretin tespitinde uluslararası standartlara uyulmuyor, BM, ILO ve Avrupa Konseyi standartları dikkate alınmıyor. Asgari ücretin tespitinde sadece uluslararası ilkelere değil ulusal mevzuat hükümlerine ve TÜİK verilerine de uygun davranılmıyor. TALEPLERİMİZ Asgari ücret geçim ücret olmalıdır. Asgari ücret hesabında uluslararası standartlara uyulmalı ve işçinin ailesi de dikkate alınmalıdır. Asgari ücret tespitine ilişkin 131 Sayılı ILO Sözleşmesi onaylanmalı, Avrupa Sosyal Şartı na asgari ücretle ilgili konan çekince kaldırılmalıdır. Asgari ücretin tespitinde bütün işçi konfederasyonlarına katılım hakkı sağlanmalıdır. Asgari ücret bütün çalışanlar için ortak saptanmalıdır. Asgari ücret tespitinde geçim koşulları, verimlilik ve milli gelir artışı dikkate alınmalıdır. Asgari ücret tümüyle vergi dışı bırakılmalıdır yılı için asgari ücret en az 2300 TL net olmalıdır. 2

3 GİRİŞ: ASGARİ ÜCRET FEDAKARLIK ÜCRETİ DEĞİLDİR Milyonlarca ücretli çalışanı ilgilendiren asgari ücretin tespit çalışmaları başladı. Asgari ücret beş hükümet, beş Türk-İş ve beş TİSK temsilcisinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından saptanıyor. Karar çoğunlukla alınıyor ve kesin nitelik taşıyor. Komisyon 2018 yılı asgari ücreti için çalışmalarına başladı. 1 Aralık 2017 günü yapılan ilk toplantıda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu işçi ve işverenlerden fedakârlık istedi. Sayın Bakan konuşmasında İşçi ve işverenden fedakârlık bekliyoruz. Karşılıklı fedakârlık aslında birlikte kazanmayı getirir dedi. Oysa asgari ücret tartışması bir fedakârlık konusu değildir. Anayasanın devlete yüklediği bir yükümlülük ve sosyal hukuk devleti ilkesinin gereğidir. Asgari ücret müzakeresi bir ticari alışveriş değil, iş hukukunun işçiyi koruma ilkesinin gereğidir. Öte yandan ülkemizde işçiler zaten yıllardır fedakârlık yapıyor. Milyonlarca işçi asgari düzeyde bir ücretle yaşıyor. Milyonlarca işçi sendikasız ve toplu iş sözleşmesiz çalışıyor. Çalışanların yüzde 30 u sosyal güvenceden yoksun. Taşeron işçiler onca yıldır kadrosuz çalışarak fedakârlık yapıyor. Ülkemizde işçiler Avrupa ortalamasının çok üzerinde sürelerle çalışıyor. Türkiye iş cinayetleri açısından ilk sıralarda yer alıyor. Sadece 2017 nin ilk 11 ayında en az 1851 işçi iş cinayetleri sonucu yaşamını yitirdi. Asgari ücretle çalışan zaten fedakârlık yapıyor. Asgari ücretli büyümeden ve milli gelir artışından pay alamıyor. Türkiye OECD ülkeleri arasında düşük asgari ücretli ülkeler arasında yer alıyor. Asgari ücret en az ücret ama ondan bile kesinti yapılıyor yılında 1777 lira olan brüt asgari ücretin 337 lirası, yüzde 19 u kesintiye gidiyor. İşverenlere hazineden prim desteği sağlanırken işçinin asgari ücretinden kesintiye devam. İşveren işe aldığı her yeni işçinin bütün kesintilerinden muaf tutulurken asgari ücretten kesinti devam ediyor. ASGARİ ÜCRET HESAPLAMA YÖNTEMİ ULUSLARARASI STANDARTLARA AYKIRIDIR Asgari ücret hakkı emekçilerin sermayenin insafına bırakılmaması anlamına geliyor. Asgari ücret evrensel kabul görmüş temel sosyal haklardan biridir. Evrensel ve bölgesel düzeyde çeşitli sözleşme ve antlaşmalar asgari ücret hakkını güvence altına almıştır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi nin asgari ücretle ilgili 23. maddesinde çalışan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna yaraşır bir yaşam sağlayan ve gerektiğinde her türlü sosyal koruma yolları ile de desteklenen adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır ifadesi yer almaktadır. Evrensel Bildirge açıkça işçinin kendisinin ve ailesinin insanlık onuruna uygun bir yaşam sağlayacak ücret hakkını güvence altına almaktadır. Türkiye Evrensel İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ni kabul etmiştir. Avrupa Sosyal Şartı nın ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı nın 4 (1) maddesi ise Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine iyi bir yaşam düzeyi sağlamak için yeterli adil bir ücret alma hakkı vardır hükmünü içermektedir. Türkiye tarafı olduğu Avrupa Sosyal Şartı nın bu hükmüne çekince koymuştur. Asgari ücret ile ilgili bir diğer uluslararası düzenleme Uluslararası Çalışma Örgütü, ILO nun 131 sayılı Asgari Ücret Tespitine İlişkin Sözleşmesidir. Sözleşmenin 3. maddesine göre asgari ücretin tespitinde 3

4 işçilerin ve ailelerinin ihtiyaçları, ülkedeki genel ücret seviyesi, hayat pahalılığı, sosyal güvenlik yardımları ve diğer sosyal grupların göreli yaşama standartları dikkate alınmalıdır. ILO nun 135 sayılı tavsiye kararında ise asgari ücretin, yoksulluğun alt edilmesine yönelik etkisine, bütün işçilerin ve ailelerinin ihtiyaçlarının tatminin sağlanmasına dönük vurgu yer almaktadır. Türkiye ne yazık ki 131 sayılı sözleşmeyi henüz onaylamamıştır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Çalışan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna yaraşır bir yaşam sağlayan ve gerektiğinde her türlü sosyal koruma yolları ile de desteklenen adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır Avrupa Sosyal Şartı: Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine iyi bir yaşam düzeyi sağlamak için yeterli adil bir ücret alma hakkı vardır ILO: Asgari ücretin tespitinde işçilerin ve ailelerinin ihtiyaçlarının, ülkedeki genel ücret seviyesinin, hayat pahalılığının, sosyal güvenlik yardımlarının ve diğer sosyal grupların göreli yaşama standartları dikkate alınmalıdır Kimi ülkelerde asgari ücret ulusal ölçekli toplu iş sözleşmeleri yoluyla belirlenirken kimi ülkelerde ise yasal asgari ücret uygulaması söz konusudur. Türkiye de yasal asgari ücret uygulaması vardır. Ülkemizde yasal asgari ücret uygulaması 3008 sayılı ve 1936 tarihli İş Kanunu ile mevzuatımıza girmiştir. Asgari ücret ulusal düzeyde, yaş ve sektör ayırımı yapmaksızın Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından saptanmaktadır. Komisyonun kuruluşu, görev ve yetki sorumluluğu Asgari Ücret Tespit Yönetmeliğinde belirlenmiştir. Asgari Ücret Tespit Yönetmeliği: Asgari ücret: işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret Asgari Ücret Tespit Yönetmeliğinde asgari ücret: işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti şeklinde tanımlamaktadır. Uluslararası normlara göre işçinin sadece kendisinin değil ailesinin de (hane halkının) asgari ücret tespitinde hesaba katılması gerekir. Yönetmelikteki tanımda işçinin ailesi asgari ücretin dışında bırakılmıştır. Türkiye deki asgari ücret tespit yöntemi uluslararası belgelerde yer alan ilkelerle uyumsuzdur. Yönetmeliğe göre işçi, işveren ve hükümet tarafları komisyonda 5 er üye ile temsil edilmektedir. Asgari ücret tespit komisyonu kararları çoğunlukla alınmakta ve kesin nitelik taşımaktadır. Komisyon kararlarına itiraz mümkün değildir. Dolayısıyla hükümet ve işveren tarafı aynı doğrultuda oy kullandığında işçi tarafı azınlıkta kalmaktadır arasında yapılan 17 asgari ücret tespitinde sadece 2 kez bütün taraflar mutabık kalmıştır. Bu dönem borunca işçi tarafı 13 kez asgari ücret kararına muhalefet etmiştir. İşveren tarafı ise asgari ücrete sadece 2 kez itiraz etmiştir. 17 asgari ücret artışının 15 inin işveren tarafından kabul edilmesi ve 4

5 işverenlerin asgari ücrete sadece 2 kez itiraz etmeleri asgari ücret artışlarının gerçekte kimi memnun ettiğini göstermektedir. Öte yandan Tespit Komisyonu nda sadece en büyük işçi sendikaları konfederasyonu temsil edilmekte, diğer işçi konfederasyonlarına komisyonda yer verilmemektedir. Böylece işçilerin önemli bir bölümünün komisyonda temsili engellenmektedir. Türkiye deki asgari ücret tespit yöntemi uluslararası standartlara aykırıdır TÜRKİYE DÜŞÜK ASGARİ ÜCRETLİ ÜLKELER ARASINDADIR Asgari ücret konusunda ileri sürülen iddialardan biri Türkiye de asgari ücretin dünyadaki diğer ülkelere göre yüksek olduğu yönündedir. Bu iddialar Türkiye nin asgari ücret gerçeğini yansıtmıyor. Grafik 1: Yıllık Asgari Ücret OECD (ABD Doları, SAGP,2016) Kaynak: OECD, 2017 OECD 2016 verilerine göre asgari ücretin satın alma gücü açısından Türkiye OECD ülkeleri içinde 17. sırada yer almaktadır Asgari ücretin nominal (parasal) karşılaştırması emekçiler açısından pek anlamlı değil. Önemli olan asgari ücretin alım gücünün karşılaştırılmasıdır. Buna Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) deniyor. SAGP farklı ülkelerdeki ücretlerin alım gücünün karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. 5

6 OECD 2016 verilerine göre asgari ücretin satın alma gücü açısından Türkiye OECD ülkeleri içinde 17. sırada yer almaktadır yılında 20. sırada olan Türkiye asgari ücrete yapılan yüzde 30 zam nedeniyle 2016 yılında 17. Sıraya yerleşmiştir. AB ülkeleri satın alma gücü paritesine göre Türkiye nin 2 ile 2,5 kat daha yüksek asgari ücrete sahiptir (Grafik 1). AKP DÖNEMİNDE ASGARİ ÜCRET MİLLİ GELİR ARTIŞININ YÜZDE 30 GERİSİNDE KALDI Asgari ücret milli gelir artışının, ülke ekonomisinin büyümesinin gerisinde kaldı. Asgari ücret artışını sadece enflasyon kriteri üzerinden değerlendirmek eksik bir yaklaşımdır. Asgari ücretin milli gelir ve ekonomik büyümeden pay alıp alamadığı çok önemli bir sorundur yılından bu yana reel asgari ücret reel milli gelire göre yüzde 30,5 oranında geriledi Asgari ücret 2000 li yıllarda milli gelirdeki artıştan pay alamamış, tersine milli gelir karşısında asgari ücretin kaybı yüzde 30 u aşmıştır yılı baz alındığında asgari ücret 2017 ye kadar reel olarak yüzde 36 artarken reel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla yüzde 95 oranında artmıştır. Bu tablo karşısında reel asgari ücretin reel milli gelire oranı yüzde 30,5 oranında gerilemiş oldu (Tablo 1, Grafik 1). Dolaysıyla asgari ücret enflasyona göre artmış olsa da büyüyen pastadan asgari ücretle çalışanlar, almaları gereken payı alamamıştır. TABLO 1: REEL ASGARİ ÜCRETİN REEL GSYH YE ORANI (2004:100) Reel Asgari Ücret Endeksi 2004:100 Reel GSYH Endeksi 2004:100 Reel Asgari Ücret/Reel Milli Gelir Oranı (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 6

7 ,5 Asgari ücret 2004 yılından bu yana milli gelirden düzenli pay alsaydı bugün brüt TL civarında olması gerekirdi. Asgari ücret artışı milli gelir artışının çok altında kaldığı için asgari ücretle çalışanlar ciddi kayba uğranış göreli olarak yoksullaşmış durumdadır. Diğer bir ifadeyle asgari ücretin milli gelir dağılımı içinde payı azalmıştır. Asgari ücret artan ulusal zenginlikten pay alamamıştır yılından bu yana asgari ücret milli gelir artışı karşısında sürekli gerilemiştir teki düzey 100 kabul edilirse 2017 yılında yüzde 69,5 e düşmüştür. Bu çarpıcı gerileme Grafik 2 de net bir biçimde görülmektedir. Asgari ücret 2004 yılından bu yana milli gelirden düzenli pay alsaydı 2017 itibariyle brüt TL civarında olması gerekirdi. GRAFİK 2: REEL ASGARİ ÜCRET-REEL MİLLİ GELİR DEĞİŞİM ( ) ,0% ,0% ,0% ,0% 70,0% ,0% ,0% 90 40,0% 70 30,0% 50 20,0% Reel Asgari Ücret Endeksi Reel GSYH Endeksi Reel Asgari Ücret Endeksi/Reel Milli Gelir Endeksi (Oran) 7

8 METODOLOJİK AÇIKLAMA VE AYRINTILI TABLO Asgari ücretin milli gelire oranının hesaplamasında yıl sonu asgari ücretleri esas alınmış ve 1994:100 bazlı Tüketici Fiyatları Endeksi ile reel asgari ücret endeksi bulunmuştur. 2009:100 bazlı alıcı fiyatlarıyla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla serisi 2004:100 bazlı endekse dönüştürülmüştür yılının baz alınmasının nedeni döneminde asgari ücretin milli gelire oranının en yüksek olduğu yıl olmasıdır. Böylece bu yıla göre yaşanan kayıpları görmek mümkün olmuştur. Tablo hazırlanırken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı asgari ücret istatistikleri, TÜİK 1994 bazlı TÜFE endeksi, TÜİK 2009 bazlı alıcı fiyatlarıyla GSYH verileri kullanılmış ve 2017 verileri TÜFE yüzde 12 ve büyüme yüzde 5 tahmini ile hesaba katılmıştır. Hesaplamalarda esas alınan veriler Tablo 2 de yer almaktadır. TABLO 2: ASGARİ ÜCRET VE MİLLİ GELİR VERİLERİ-AYRINTILI TABLO ( ) Yıl Asgari Ücret (Yıl Sonu) Asgari ücret endeksi Reel Asgari ücret endeksi Tüketici fiyatları endeksi (1994:100) Tüketici fiyatları 2004:100 GSYH (Alıcı Fiyatlarıyla 2009:100 Reel GSYH Endeks Reel Asgari Ücret/Reel Milli Gelir Oranı (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,5 Kaynak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı asgari ücret istatistikleri, TÜİK 1994 bazlı TÜFE endeksi, TÜİK 2009 bazlı alıcı fiyatlarıyla GSYH verileri verileri TÜFE yüzde 12 ve büyüme yüzde 5 tahmini ile hesaplanmıştır. 8

9 ASGARİ ÜCRET 2017 DE ENFLASYONA YENİLDİ! Asgari ücret enflasyon karşısında eriyor yılında net asgari ücrete yapılan yüzde 7,9 luk zam oranına karşılık, kasım ayı enflasyon oranı yüzde 12,98 olarak açıklandı. Asgari ücrete geçen yıl yapılan zam enflasyon oranının altında kaldı. Böylece 2017 yılında asgari ücret, enflasyon karşısında yaklaşık yüzde 4,5 oranında kayıp yaşadı (Tablo 3). TABLO 3: ENFLASYON KARŞISINDA ASGARİ ÜCRET ( ) Asgari Ücret (TL) 1.300, ,06 Artış ,9 Enflasyon (*) ,98 Asgari Ücrette Reel Gerileme 1301,0 1242,8 Kayıp Oranı ,52 (*) Kasım 2017 Asgari ücretin yaşadığı kayıp gıda enflasyonu karşısında çok daha büyük oldu. Asgari ücretlinin alım gücü, enflasyon karşısında, sebzede yüzde 14, süt, peynir ve yumurta grubunda yüzde 13, meyvelerde yüzde 12, yağlarda yüzde 8 azaldı (Grafik 3). GRAFİK 3: SEÇİLMİŞ GIDA ÜRÜNLERİNE GÖRE ASGARİ ÜCRETTE ALIM GÜCÜ KAYBI 16% 14% 12% 11,8% 12,7% 13,6% 14,0% 10% 8% 7,8% 6% 4% 2% 0,6% 0,7% 1,3% 2,2% 2,9% 0% Et Şeker, reçel vb. Gerçek kira Ekmek ve tahıllar Ulaştırma Katı ve Meyveler hizmetleri sıvı yağlar Süt, peynir ve yumurta Sebze Balık Kaynak: TÜİK TÜFE Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Asgari Ücret Verileri üzerinden DİSK Birleşik Metal-İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) tarafından hesaplanmıştır. 9

10 ASGARİ ÜCRET DOLAR KARŞISINDA EZİLDİ Asgari ücret döviz karşısında da ciddi bir erimeyle yüz yüze yılı başında aylık 414 ABD doları olan asgari ücret 2017 Aralık ayı itibariyle 358 dolara geriledi. Benzer biçimde asgari ücretin işverene maliyeti de dolar cinsinden geriledi yılı başında 636 dolar olan asgari ücretin işverene maliyeti 2017 Aralık ayı itibariyle 532 dolara geriledi yılında 432 dolar olan asgari ücret 2017 yılında 74 dolar gerileyerek 358 dolara indi. Aynı şekilde asgari ücretin işverene maliyeti 637 dolardan 532 dolara geriledi. Asgari ücretin dolar karşısında yaşadığı kayıp Türkiye de işgücü maliyetini dolar cinsinden de düşürdü. Bu nedenle asgari ücret artışının rekabet açısından olumsuz sonuçlar doğuracağı iddiası geçerli değildir. Döviz kurlarında halen devam eden hızlı yükseliş asgari ücreti ABD doları cinsinden aşınmasını hızlandırmaktadır. Kurlardaki artışın fiyat artışlarını tetikleyeceği dikkate alınırsa asgari ücretin reel olarak da düşmesi söz konusu olacaktır (Grafik 4). GRAFİK 4: ABD DOLARI KARŞISINDA ASGARİ ÜCRET ( ) Net Asgari Ücret İşverene Maliyet Kaynak: TCMB, Yıl başı döviz satış kurları. Yıl başı asgari ücret dikkate alınmıştır döviz kuru 1 Aralık 2017 dir. ASGARİ ÜCRETİN İŞVERENE MALİYETİ YÜZDE 70 DEN 50 YE İNDİ Son yıllarda işverenlere sağlanan çeşitli teşvikler sonucunda net asgari ücret ile asgari ücretin işverene maliyeti arasındaki fark azaldı yılında asgari ücretin işverene maliyeti, net asgari ücretin yüzde 70 i kadar daha fazlaydı. Diğer bir ifade ile net asgari ücret 100 ise işverene maliyeti 170 idi yılından itibaren brüt maliyet düşmeye başladı. 10

11 TABLO 4: ASGARİ ÜCRETİN İŞVERENE MALİYETİ ( ) Net asgari ücret (A) İşverene maliyet (B) Oran B/A (Yüzde) itibariyle asgari ücretin işverene maliyeti net asgari ücretin yüzde 49 fazlasıdır. Asgari ücret 100 ise işverene maliyeti 149 dur (Tablo 3). Devlet tarafından sağlanan teşviklerle desteklenen işverenler asgari ücret maliyet artışından önemli ölçüde korunmuştur. ASGARİ ÜCRET GEÇİM ÜCRETİ OLMALIDIR ASGARİ ÜCRET TESPİTİNDE ULUSLARARASI STANDARTLARA UYULMALIDIR Ülkemizdeki asgari ücret tespit mevzuatı asgari ücreti işçinin kendisinin asgari ihtiyaçları ile sınırlamaktadır. Bu tespit yöntemi değişmeli ve işçinin ailesini dikkate alan bir tespit yöntemi kabul edilmelidir. Asgari ücret İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Uluslararası Çalışma Örgütü nün 131 sayılı sözleşmesi ve Avrupa Sosyal Şartı na uygun biçimde işçinin kendisinin ve ailesinin insanca yaşamasına yetecek şekilde belirlenmelidir. Türkiye 131 sayılı asgari ücret tespitine ilişkin ILO sözleşmesini onaylamalı ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı na asgari ücretle ilgili konan çekince kaldırılmalıdır. ASGARİ ÜCRET TESPİTİNDE YÖNETMELİĞE VE TÜİK HESABINA UYULMALIDIR Uluslararası standartlar bir yana ülkemizde asgari ücretin ilgili yönetmeliğe uygun saptandığını dahi, söylemek mümkün değildir. Ülkemizdeki asgari ücret tespiti sadece uluslararası normlara değil, Asgari Ücret Tespit Yönetmeliğine de aykırıdır. TÜİK Asgari Ücret Tespit Komisyonu na her yıl bir işçinin geçimi için gerekli besin içi ve besin dışı harcamalara ilişkin asgari tutarı hesaplayıp sunmaktadır. Bir diğer ifadeyle yönetmelikte yer aldığı gibi TÜİK tek bir işçinin asgari yaşam maliyetini hesap etmektedir. 11

12 TABLO 5: BRÜT VE NET ASGARİ ÜCRET İLE TÜİK E GÖRE ASGARİ ÜCRET ( ) Yıl Brüt Asgari Ücret (A) Net Asgari Ücret (B) TÜİK Asgari Ücret (Bir İşçi) (C) B/C (Yüzde) , , , , , , , , , , , , , , ,9 Not: Brüt ve net asgari ücretlerde yılın başındaki asgari ücret miktarı esas alınmıştır. Tablo 5 te TÜİK tarafından yapılan hesaplanan asgari ücret ile komisyon tarafından saptanan asgari ücret yer almaktadır. Tablodan da görüleceği üzere asgari ücret TÜİK tarafından hesaplanan asgari ücretin altında kalmaktadır. TÜİK tarafından 2016 Aralık ayında Asgari Ücret Tespit Komisyonuna sunulan ve Kasım 2016 daki değerleri içeren miktar TL dir. Bu durumda 2017 yılı enflasyonu ve milli gelir artışı da bu miktara eklenerek 2017 asgari ücretinin belirlenmesi gerekiyordu. TÜİK verileri esas alınsaydı 2017 Asgari ücretinin 1950 TL civarında olması gerekiyordu. Bu rakam konfederasyonumuz tarafından 2017 için talep edilen 2000 TL düzeyine çok yakındı için saptanan asgari ücret TÜİK in 2016 Kasım ayı için hesapladığı bir işçinin asgari giderinin 265 TL altındadır (Tablo 5). BÜTÜN İŞÇİ VE MEMURLAR İÇİN TEK ASGARİ ÜCRET SAPTANMALIDIR Tüm işçi ve memurlar için toplu pazarlık yoluyla tek asgari ücret saptanmalıdır. Ülkemizde 2012 sonrasında memurların ücretleri ve dolayısıyla memur asgari ücretleri (ulusal mevzuata göre grev hakkından yoksun olsalar da) toplu sözleşme yoluyla belirlenmektedir. Toplu sözleşmeyle belirlenen ücret sadece sendika üyelerini değil tüm memurları kapsamaktadır. Ancak devletin işçi çalışanları ile devletin memur çalışanları arasında asgari ücret açısından farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Sosyal devletin ve eşitlik ilkesinin gereği tüm çalışanlar için tek asgari ücretin tespit edilmesidir. Oysa ülkemizde asgari memur maaşı ile asgari ücret arasında bazen bir kesimin bazen diğerinin aleyhinde olmak üzere- farklılıklar yaşanmaktadır. En düşük devlet memuru maaşı Temmuz 2016 itibariyle 2 bin 517 TL, Temmuz 2017 itibariyle 2 bin 790 TL olarak gerçekleşmiştir. Kuşkusuz bu memur maaşlarının yüksek olduğunu değil, işçilerin asgari ücretinin düşük olduğunu göstermektedir. 12

13 ASGARİ ÜCRET NET HESAPLANMALIDIR Net asgari ücretin tutarı konusunda uzun zamandır bir karmaşa yaşanmaktadır. Net asgari ücret olduğundan yüksek gösterilmektedir. Bilindiği gibi 2008 yılına kadar ücretler için vergi iadesi uygulaması söz konusuydu. Ücretliler topladıkları fatura ve fişler karşılığında devletten vergi iadesi almaktaydı. Vergi iadesi ücretin bir parçası değildi. Devlet tarafından yapılan bir ödemeydi de vergi iadesi uygulaması kaldırıldı ve bunun yerine Asgari Geçim İndirimi (AGİ) uygulaması başlatıldı. TABLO 6: ASGARİ ÜCRET VE ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ ( ) Yıl Net Asgari Ücret Asgari Geçim İndirimi (AGİ) AGİ Hariç Net Asgari Ücret ,6 45,6 435, ,1 50,0 477, ,6 54,7 521, ,0 59,7 570, ,1 66,5 634, ,0 73,4 699, ,0 80,3 765, ,1 90,1 858, ,0 123, , ,0 133, ,7 AGİ nin dahil edilmesiyle net asgari ücret olduğundan yüksek gösterilmeye başlandı. Oysa AGİ işveren tarafından ödenmiyor ve ücret değildir. Net asgari ücret işveren tarafından işçiye ödenen miktardır. AGİ ise devlet tarafından sağlanan bir destektir. Tabloda da görüldüğü gibi 2017 itibariyle AGİ hariç asgari ücret 1404 TL değil, 1270 TL dir. İşveren tarafından işçiye ödenen net asgari ücret budur. Diğeri bütçeden sağlanan kamusal bir destektir. AGİ asgari ücretin işverene maliyetini düşürmektedir (Tablo 6). Asgari ücret tümüyle vergi dışı bırakılmalıdır. Mevcut uygulamada asgari ücret AGİ yoluyla kademeli olarak vergiden muaf tutulmaktadır. Evli ve 5 çocuklu çalışan tümüyle vergiden muaf olabilmektedir. Ücretlerin asgari ücret kadar bölümü tümüyle vergiden muaf tutulmalıdır. ASGARİ ÜCRET 2300 NET OLMALI! Geçen yıl hazırladığımız raporda aşağıdaki gerekçeler ve hesaplama yöntemleriyle asgari ücretin net 2000 TL olması gerektiğini vurgulamıştık: 2017 için saptanacak asgari ücrette TÜİK verilerinin mutlaka dikkate alınması gerekir. TÜİK 2015 Kasım ayı itibariyle tek başına bir işçinin asgari geçim maliyetini 1600 TL olarak hesaplamıştır. Bu miktarın aradan geçen bir yıl içinde en az yüzde 10 oranında arttığı kabul edilmelidir. Bu durumda 2016 Kasım ayında bu miktarın 1750 TL civarında olacağını kabul etmek gerekir. TÜİK verileri yanında çeşitli sendikalar tarafından tespit edilen açlık ve yoksulluk sınırlarının da dikkate alınması gerekir. Ekim 2016 itibariyle göre tek başına yaşayan bir çalışanın aylık minimum 13

14 yaşama maliyeti TL arasındadır. Bu miktarın 2017 yılı içinde enflasyon oranında artacağı da dikkate alınmalıdır Orta Vadeli Programında dolar kuru 2017 için 3,18, 2018 için 3,3 ve 2019 için 3,38 olarak öngörülüyordu Kasım ayı itibariyle dolar kurunun 3,45 TL civarına yükseldiği düşünülecek olursa bunun 2017 de enflasyon üzerinde de çok önemli bir etkisi olacağını söylemek mümkündür enflasyonun resmi beklentinin üzerinde olacağını tahmin etmek güç değildir. Dolayısıyla 2016 Kasım ayında 1750 TL civarında olan tek bir işçinin asgari yaşam maliyeti 2017 de 2000 TL yi rahatlıkla bulacaktır. Asgari Ücret Tespit Yönetmeliğinde yer alan esaslar işçinin ve ailesinin insanca yaşamasına yetmemekle birlikte, bu yönetmelikteki ilkelere uyulması durumunda dahi 2017 yılı asgari ücretinin en az 2000 TL net olması gerekir. Zorunlu BES uygulamasının da asgari ücreti aşındıracağı dikkate alındığında 2000 TL net asgari ücret asgari bir taleptir yılı asgari ücret talebimiz geçen yıl açıkladığımız 2000 TL nin enflasyon ve milli gelir artışının dikkate alınarak gözden geçirilmesiyle hesaplanmıştır Orta Vadeli Programında dolar kuru 2017 için 3,18, 2018 için 3,3 lira olarak öngörülmüştü. Oysa dolar kuru 2017 Aralık ayında 3.90 TL yi çoktan aşmış durumdadır. Bunun 2018 enflasyonuna yansıyacağı açıktır. Kasım 2017 enflasyonu yüzde 13 e yaklaşmış durumdadır. Aralık enflasyonunun da bu civarda gelmesi sürpriz olmayacaktır. Öte yandan yukarıda da açıkladığımız gibi asgari ücret 2004 yılından bu yana milli gelirden düzenli pay alsaydı 2017 yılı için brüt 1777 TL değil TL civarında olması gerekirdi yılında enflasyonun yüzde olacağı ve büyüme hedefinin yüzde 5, 2018 büyüme hedefinin yüzde 5,5 olduğu dikkate alınarak enflasyon ve büyüme oranında bir artışla asgari ücretin net 2300 TL olması gerekir. Ayrıca 2000 li yıllar boyunca reel asgari ücretin reel milli gelir artışının yüzde 30 altında kaldığı kabul edilecek olursa 2300 asgari ücret talebinin dayanağı ve gerçekçi bir talep olduğu daha net olarak anlaşılacaktır. TALEPLER Asgari ücret geçim ücret olmalıdır Asgari ücret hesabında uluslararası standartlara uyulmalı ve işçinin ailesi de dikkate alınmalıdır Asgari ücret tespitine ilişkin 131 Sayılı ILO Sözleşmesi onaylanmalı, Avrupa Sosyal Şartı na asgari ücretle ilgili konan çekince kaldırılmalıdır Asgari ücretin tespitinde bütün işçi konfederasyonlarına katılım hakkı sağlanmalıdır Asgari ücret bütün çalışanlar için ortak saptanmalıdır Asgari ücret tespitinde geçim koşulları, verimlilik ve milli gelir artışı dikkate alınmalıdır Asgari ücret tümüyle vergi dışı bırakılmalıdır ASGARİ ÜCRETİN ENFLASYON KARŞISINDA KORUNMASI İÇİN, ASGARİ ÜCRETİN MİLLİ GELİR ARTIŞINDAN YARARLANMASI İÇİN, ASGARİ ÜCRETİN GEÇİM ÜCRETİ OLABİLMESİ İÇİN, ASGARİ ÜCRETTE YAŞANAN KAYIPLARIN GİDERİLMESİ İÇİN ASGARİ ÜCRET NET 2300 TL OLMALIDIR! 14