SUDO'da Bu Ay... Ezgi DOĞANAY a ayrıca teşekkürlerimizi iletiyoruz. Zamanınızın hakimiyetini sudoyla özgürleştirin!

Transkript

1

2 Başarının ödülü muazzam olabilmektir.kendinizin başarmış olduğunu bilmenin mutluluğunu, kendi zamanınızın hakimi olmanın özgürlüğünü sudo yla yaşayabilirsiniz. Bilgi ve birikimlerimizi bir araya getirerek, beraber üretmenin ve paylaşmanın hazzını yaşarken, birikimlerimizin siz okurlara fayda sağladığını bilmenin süruru içerisindeyiz. 33. sayımızda Ubuntu felsefesinden yola çıkarak tasarlanmış logotypemızın getirdiği farklılıkla, dergi ekibimize dahil olan dergi yazarlarımızdan Çağrı EMER e, tasarım ekimizden Fırat BALKAY a hoşgeldin diyor,bizimle bilgi birikimlerini paylaşan Sinan ATEŞ ve Ezgi DOĞANAY a ayrıca teşekkürlerimizi iletiyoruz. Zamanınızın hakimiyetini sudoyla özgürleştirin! Bu sayımızda; Ezgi DOĞANAY ile Linux Dünyasından Haberler, Elif SUNGUR ile Scribus, Doğan AYDIN la Mongobd, Aysel AKSU yla ODTÜ bilgisayar topluluğu, Çağrı EMER ile THUNDERBIRD ve ENIGMAIL ve GIT Sürüm Kontrolü Sinan ATEŞ ile SDL ile Oyun Programcılığı Semetey COŞKUN ile C ile Dizin İçeriğinin Elde Edilmesi ni inceleyeceğiz. eylül ayının en güzel masaüstünü de dergimizde görebilirsiniz. SUDO Dergisi, GNU/GPL lisansı ile dağıtılmaktadır. SUDO Dergi Tasarımında Tamamen "Özgür Yazılımlar" Kullanılmaktadır. web: e-posta: sudo@ubuntu-tr.net SUDO'da Bu Ay... / Ezgi DOĞANAY 03 / Elif SUNĞUR 07 /Doğan AYDIN 10 / Aysel AKSU 15 / Çağrı EMER 18 /Çağrı EMER 25 / Sinan ATEŞ 29 / Semetey COŞKUN 36 / Sherlock Holmes 42

3

4 2.Adım: Yükleme CTRL+ALT+T tuşlarını birlikte kullanarak aşağıdaki komut satırlarını terminal pencereye kopyalayın. Ubuntu bit için; sudo dpkg -i linux-headers _ _all.deb linux-headers generic_ _i386.deb linux-image generic_ _i386.deb 4. Linus Torvalds ın 21 Temmuz da yaptığı duyuruya göre Linux Kernel 3.0 güzel yenilikler getiriyor. Berkeley paket filtreleme, ayrıcalıksız ICMP ECHO, XEN Dom0 desteği, WLAN üzerinde yenilikler, bir çok donanım bileşeni için yeni sürücü ve destekler, Microsoft Kinect desteği, Apple isight webcam desteği, AMD Iano Fusion desteği ve daha fazlasını örnek gösterebilirz. Şimdi sizlerle adım adım yükleme aşamalarını paylaşacağız. Böylelikle eski Kernel 2.6 nızı değiştirebileceksiniz. Uyarı: Başlamadan önce Nvidia ve Atı video sürücü progranlarınızı bilgisayarınızdan kaldırın. 1.Adım: Ubuntu için Linux Kernel 3.0 ı bilgisayara indirmek için aşağıdaki linkleri kullanarak dosyaları ana klasörünüze indirin. Ubuntu Bit için: linux-headers _ _all.deb linux-headers generic_ _i386.deb linux-image generic_ _i386.deb Ubuntu Bit için: linux-headers _ _all.deb linux-headers generic_ _amd64.deb linux-image generic_ _amd64.deb Linux Dünyasından Haberler... Ezgi DOĞANAY Okuyuculardan gelen talepler üzerine, sizlerle Ubuntu işletim sistemine Linux Kernel 3.0 paketinin nasıl yükleyeciğini paylaşacağız. Ubuntu Bit için; sudo dpkg -i linux-headers _ _all.deb linux-headers generic_ _amd64.deb linuximage generic_ _amd64.deb Şimdi yükleme için bekliyoruz, eğer hata verirse, sistem yeniden yüklenmeli ve Linux Kernel 3.0 girişi GRUB sistem yükleyicisinde seçili olmalıdır. İşte bu kadar! Artık Linux Kernel 3.0 ı Ubuntu 11.04(Naty Narwhal) işletim sistemiyle kullanabilirsiniz. Bu kernel sürümüyle ilgili bir donanım sorunuyla karşılaşırsanız, mutlaka makinayı reboot etmeli ve GRUB boot yükleyiciden eski sürümü seçmelisiniz. Uyarı: Eski Kernel sürümünü makinanızdan asla silmeyin!!

5 * Atıcı ve panellerin GTK3 lerinin performanısını artırmak için portlar. * Bir çok bozukluğun giderilmesi için çözümler ve ayrıntılı yenilikler. Ubuntu Beta Bu sürümün yayınlanamaması ihtimaline karşı, Ubuntu kullanıcıları, ALT+F2 tuşlarını birlikte kullanarak komut sayfasını açarak, update-manager-d komutunu yazarak bate sürüme ulaşabilir yeni sürümü kullanılabiri yazısını gördüğümüz zaman upgrade butonunu tıklayarak işlemi tamamlayabiliriz. 5. Ubuntu Oneiric Ocelot ile yaratıldı. Linux Kernel 3.0, multi-arch desteği, GNOME 3.2 masaüstü ortamı, GTK 3, Phyton 3.2, GCC 4.6.1, Ortak UNIX yazma sistemi ve daha pek çok yeni ve nefekesici teknolojiyi içinde barındırıyor. Ubuntu Beta 1 ile ilgili öne çıkanlar: * Linux Kernel * GNOME * Gelişmiş, bütünlük sağlayan arayüz * Yenileştirilmiş oturum ve güç göstergeleri * Yeni oturum açma ekranı * Yeni ALT+Tab anahtarlayıcısı * Deja Dup yedekleme aracı * Mozilla Thunderbird 7 alıcısı * Mozilla Firefox 7 geçerli web sunucusu * Yenilenmiş Ubuntu yazılım merkezi * Libre Office * Gelişmiş 2 boyutlu bütünlük Linux Dünyasından Haberler... Bu haberin üzerine sizlerle Ubuntu un ilk beta sürümünün içereceği enteresan özellikleri paylaşmak istedik. Ayrıca Ubuntu nun bir önceki işletim sistemi olan ün ikinci beta sürümünün 22 Eylül de yayılacağı haberini de hatırlatalım. Ubuntu (Oneiric Ocelot) Ubuntu işletim sisteminin 15. Sürümü oldu. Konuyla ilgili daha çok bilgiye Ubuntu nun sitesinde ulaşabilirsiniz. Linux Dünyasından Haberler... Ezgi DOĞANAY UBUNTU BETA 1 Eylül de, Ubuntu un ilk beta versiyonu olacak olan Ubuntu Beta nın (Oneiric Ocelot) geleceği haberi dünyaya duyuruldu.

6 6. Linux Dünyasından Haberler... VortexBox 1.10 daki en büyük güncelleme yeni bir kernel ama ayrıca bir SqueezeBox sunucusu. Ayrıca yükseltilmiş UpnP oynatıcı desteği gibi küçük güncellemelere de sahip. VortexBox 1.10 da, yeni Samsung televizyonlar ve Bang& Olufsen den Biosound için destek eklentileri mevcut. Sonos ve Logitech in yeni cihazlarının, uyumluluğu garanti etmek için test edildiğide duyuruldu. Geçerli VortexBox cihzalarına bağlanmayı sağlayan VortexBox Orbiter desteğide yenilikler arasında. VortexBox, USB yedekleme yöneticisinde, tek tıklamayla geri yüklemeyi sağlayan buton gibi kullancılar tarafında talep gören bir çok özelliği eklediklerini söyledi. Hızlandırılmış mp3 yedekleme de, çok talep gören,vortexbox un bir diğer yeni özellikleri arasında. VortexBox Hakkında: VortexBox herhangi bir bilgisayarı bir medya sunucusuna çevirebilecek Fedora tabanlı bir linux programıdır. AUDİO Cd leri MP3 ve FLAC dosyalarına otomatik olarak çevirebilir ve ID taglarıni doldurur.kesilmiş dosya Logitech SqueezeBox, Lin Or Sonos, Windows or Mac OS sistemleri içerisine akabilir. VortexBox 1.10 u buradan yükleyebilirsiniz. Linux Dünyasından Haberler... Ezgi DOĞANAY VortexBox 1.10 un piyasaya sürüleceği haberi duyuruldu. Yeni sürümün pek çok yararlı yenilikle ve güncellenmiş paketlerle geldiği söyleniyor.

7

8 1. Metin al / Metin ekle: Belgemizde metin çeçevesine aktaracağımız metni, metnimizin konumunu yer göstererek alabilir, metin çerçevesine metnimizi ekleyebilirsiniz 2. Metin düzenle: Metin çerçevesine eklediğimiz metnin, metin editörü aracılığıyla metnin yazı stilini, karakterini, rengini, punto ölçülerini,kısacası metnin yapısını düzenleyebilirsiniz. * Resim ekle(i) : Belgeye resim eklemek için menüden ekle/ resim çerçevesi(i) seçeneğine tıklayıp,belgeye bir kutu çizdikten sonra çizdiğimiz kutunun içerisine mause ile sağ tıklayarak, Resim al (ctrl+d)seçeneğini işaretleyebilir,böylelikle resmimizin konumunu belirliyerek belgedeki resim alanının içerisne resmi aktarabilirsiniz. * Tablo ekle(a): Belgeye tablo eklemek için menüden ekle/tablo ekle (A) seçeneğini işaretleyip, satır ve sütun sayısını belirliyerek tablomuzu oluşturabil irsiniz. * Pdf: Belgemizi pdf olarak kaydetmemiz için dosya/ihraç et/ pdf olarak kaydet yolunu izleyebilirsiniz. 8. * Metin çerçevesi ekle(t): Dergi,broşür,gazete v.b yapıları esas alan programızda dokümanımızı oluşturabilmek Elif SUNGUR Quarkxpress ve adobe ındesing gibi profosyonel yazılımlara alternatif olarak kullanılabilecek bir masaüstü yayıncılık yazılımı olan scribus ile pdf ve postscript olarak dosyalar elde edebilirsiniz. Kullanıcılara profosyenel sonuçlar veren scribus; jpeg, eps, jpg, png, svg ve psd gibi dosya uzantılarını desteklemektedir. Pdf,renk ayrımı, cmyk rengi postscript leriniçe ve dış aktarımı konularda çözüm sunmakta olan scribus, 20 den fazla dil kullanma olanağı sağlamaktadır. İpucları: * Yeni belge : Scribus programını açtığımızda ilk açılan penceremizde yeni belge menüsünüyle karşılacaksınız.bu menüde istediğiniz ölçülerde belge oluşturabilir ve ayarları değiştirebilirsiniz.dokümanınızın oluşumunu katlamalarını 4 kat olarak seçebilir,belgenin ölçülerini belirleyebilirsiniz. için belgemizde metin eklemek isteğimiz alana menüden ekle / metin çerçevesi (T) seçeneğini işaretleyerek metin çerçevesi oluşturabiliriz.istediğiniz dokümanı metin çerçevesine mause ile sağ tıklayarak metin al (ctrl+ D ),metin ekle,metin düzenle (CTRL+Y)yolunu takip ederek metnimizi düzenleyebilirsiniz.

9 Dergi tasarımlarımızı açık kaynak kodlu yazılımımız scribus ile tasarlıyor, pdf olarak siz okurlara sunuyoruz. * Dışarıya bağlantı web : pdf dosyamızda web sayfamızın linklerini not özellikleri menüsünden tip olarak dışarıya bağlantı web seçeneğini işaretliyerek bağlantı linkini verebilirsiniz. 9. sayfasında konunun kaçında sayfada ise o sayfaya aktarması gibi düşünebiliriz.) * Link : Dokümanımızı pdf olarak kaydettiğimizde sayfa geçişlerini ve dışarıya bağlantıları bu aracımızla yapmamız münkün.tek yapmamız gereken belgemize link ve bağlantı eklemek için menüden pencereler/pdf araçları seçeneğini işaretledikten sonra link i seçeneğini seçip, link vereceğimiz alanı belirliyerek, boşluğa tıkladığımızda not özellikleri bölümünü göreceksiniz. Not özellikleri menüsünde tip olarak linki seçtiğimizde sayfa seçeneği ile sayfalar arası geçişi sağlayabilirsiniz.ör: Elif SUNGUR Yalnız belgemizde yer alan fontları belge içerisine gömmemiz için menümüzde yer alan yazıtipi /mevcut yazı tipi _ gömülecek yazı tipi diyerek fontumuzu embedliyebilirsiniz. Menümüzde ekstralar seçeneğiyle sunum efektlerini geliştirebilirsiniz.

10

11 Geleneksel Veri Tabanları Ve MongoDB Geleneksel veri tabanları dediğimiz şey aslında sql kullanan veri tabanlarıdır. Sorgulama dili olarak sql kullanırlar ve bazı yerlerde bizi kullanmaya zorladıkları şema yapıları nedeniyle çok kısıtlayıcılardır. Blog, forum, içerik yönetim sistemleri gibi uygulamalarda bu kısıtlamalar çok önemli olmasa da bizi kendilerine uymak zorunda bırakırlar. Tek zorlukları da şemaları değildir. Eğer büyük ölçekli bir proje geliştiriyorsanız ölçeklenmesi, replikasyonu ve bölümlemesi epey zordur. Ama gelişen teknoloji bize bu konuda MongoDB bu veri tabanları arasında önde gelenlerdendir. Json benzeri bir veri saklama yöntemi kullanır. Replikasyon ve bölümleme işlemleri bir komut kadar kolaydır. Yazının ilerleyen bölümlerinde de geleneksel veri tabanları denildiğinde mysql,postgresql,sqlite gibi veri tabanları gelsin. Doküman Odaklı MySQL ve diğer geleneksel veri tabanlarında kullanılan kısıtlayıcı şemalar yerine JSON benzeri bir doküman stilini kullanır. Bu sayede bizi kısıtlamaz ve veri tabanımızın daha hızlı ve daha ölçeklenebilir olmasını sağlar. MongoDB de veri tabanları doküman, tablolar da koleksiyon olarak geçer. Örnek olarak isim, soyisim, telefon bilgilerini tutan bir mysql tablosu ve mongodb koleksiyonunu kullanan bir uygulama yapalım. Hazırladığım mysql tablosu: MongoDB koleksiyonu oluşturmak için bir komut yoktur. Siz olmayan bir koleksiyonu veri eklerseniz o koleksiyon veri ekleme anında oluşturulur. Yukarıdaki aynı şemayı oluşturmak için arkadas_listesi isimli koleksiyonu ilk veriyi eklemeniz yeterlidir. Gördüğünüz gibi verilerimiz eklediğimiz zaman koleksiyon veya mysql ismiyle tablomuz oluştu. Hatta eklemediğimiz halde _id alanı eklendi. Bu alan varsayılan olarak tüm koleksiyonlara eklenir ve tektir (unique). MongoDB de yazdığım kod çoğu programcıya tanıdık gelmiştir. Çünkü yazının başından beri dediğim gibi mongodb json benzeri bir yapı kullanır. Tam olarak adı BSON(Binary JSON) dur Doküman odaklı. 2. İndexleme. 3. Replikasyon ve yüksek kullanılabilirlik. 4. Otomatik bölümleme. 5. Sorgulama. 6. Map/reduce 7. GridFS MongoDB, ölçeklenebilir, yüksek performanslı, alışık olduğumuz veri tabanlarında kullanılan şemalar yerine doküman odaklı bir veri tabanıdır. C++ ile yazılmıştır. Bazı özelliklerini sıralamamız gerekirse: Doğan AYDIN alternatifler sunmaya devam ediyor. Son zamanlarda adları çok sık duyulmaya başlayan bu yeni nesil veri tabanlarının genel adları NoSQL veri tabanlarıdır. NoSQL veri tabanları adlarından da anlaşılacağı gibi sql dilini kullanmazlar. Her birinin kendine göre sorgulama yöntemleri vardır.

12 Replikasyon için iki tane server gereklidir. Deneme amaçlı olarak sanal sunucu kurabilirsiniz. Master yani ana sunucumuz için mongodb yi fazladan bir parametre ile çalıştırmak yeterlidir. Aynı şekilde slave yani köle veya ikincil sunucuları eklemekte aynı şekilde tek parametre ile yapılabilir. Otomatik Bölümleme Eğer elimizdeki veriler çok fazlaysa bunları saklamak için tek bir sunucu yetmeyecektir. Yapılması gereken sunucuya yeni hard disk eklemek veya yeni ve büyük kapasiteli bir sunucu almaktır. Veya çok daha ucuz olan veri tabanlarının bize sağladığı bir yöntemi kullanmaktır. Bölümleme özelliği olan veri tabanlarında ağımıza küçük ve ucuz bilgisayarlar ekleyerek verilerimizi bunlara paylaştırabiliriz. MongoDB nin bize sağladığı avantaj ise bu işlemi bir kaç satır komutla çok kolay halledebilmemizdir. Bu konu hakkında detaylı bir video vermek istiyorum. (izlemek için tıklayınız) Sorgulama MongoDB de sorgulama işlemleri geleneksel veri tabanlarında kullanılar sql dili yerine json kullanılarak yapılır. Bazı sql komutlarını mongodb de kullanmak için çevirirsek: Map/Reduce Map/reduce işlemi çok çok büyük verileri kolaylıkla işlemek için geliştirilmiş bir yöntemdir. Günümüzde neredeyse bütün büyük şirketler tarafından kullanılmakta ve geliştirilmektedir. Sql tarafından bakacak olursak group komutu gibi çalışır. 12. Replikasyon Ve Yüksek Kullanılabilirlik Replikasyon özelliği sayesinde veri tabanımızın kopyalarını ağ üzerinden erişilebilir duruma getirebiliriz. Üstelik bu özelliği diğer veri tabanlarından çok daha kolay uygulayabiliriz. Mongodb tek komut ile replikasyon oluşturmanıza yardımcı olur. Master Sunucu:/srv/mongodb/bin/mongodb --dbpath /srv/data --master Slave Sunucu: /srv/mongodb/bin/mongodb --dbpath /srv/data --slave source localhost:27017 Doğan AYDIN İndexleme Geleneksel veri tabanlarından çok farklı mongodb de geleneksel veri tabanlarında olduğu gibi indexleme özelliğini kullanabilirsiniz. MongoDB de yeni olan ise Geospatial Indexing dir. Bu özellik sayesinde yer yüzü koordinatları gibi 2 boyutlu verilerin tutulduğu alanları indexleyebiliriz.

13 { isim: "Ahmet", begeni: 20, text: "Merhaba MongoDB!" } Bu veriler üzerinde basit bir map/reduce işlemi uygulayalım: Map fonksiyonumuz: m = function() { emit( this.isim, {toplam: 1, begeni: this.begeni} ); } Reduce fonksiyonumuz: r = function(key, values) { var result = {toplam: 0, begeni: 0}; values.foreach(function(value) { result.toplam += value.toplam; result.begeni += value.begeni; }); return result; } Map/Reduce işlemi: res = db.yorum.mapreduce(m,r,{query:{isim: Ahmet },out:"ciktimiz"}); GridFS MongoDB gridfs ile birlikte bize dağıtık bir dosya sistemi sunar. GridFS ile birlikte büyük/küçük dosyaları tek bir bilgisayarda tutmak yerine bunları küçük parçalara böler. Eğer veri tabanı bölümlemesi yapmışsak bu küçük parçaları tüm veri tabanı sunucularımıza dağıtır. Bölümleme yapmamışsak sadece kendi sunucusunda küçük parçalar halinde saklar. Diyelim ki elimizde 10gb ve 20gb arası boyutlarda video dosyalarımız var ve bu dosyalarda arama yapmamız lazım. En başta bu aramayı gerçekleştirebilmek için tüm dosyanın belleğe yüklenmesi lazım. Yani en az 10gb belleğimiz olmalı. GridFS dosyaları küçük parçalar halinde sakladığı gibi sorgulamayı da bu küçük parçalar üzerinde yapar ve bu küçük parçaların en büyüğü 4mb ile sınırlıdır. Ayrıca GridFS işletim sisteminin sınırlamalarından bağımsız çalışır. Mesela bir dizinde işletim sisteminin normalde izin vermediği kadar dosya saklayabilirsiniz ve işletim sisteminin izin vermediği (uzunluk veya kullanılan karakterler) isimleri verebilirsiniz. GridFS eklenen her dosya hakkında bazı bilgiler tutar. Bunlardan bazıları id,dosya ismi,yükleme tarihi ve md5 bilgileridir. Map/Reduce işlemini uyguladıktan sonra res adında map/reduce işleminin kayıtlarını tutan bir geçici koleksiyon oluşur. Bu koleksiyon üzerinde sorgulama işlemlerimizi yapabiliriz: res.find({}); { "_id" : "Ahmet", "value" : { "toplam" : 2, "begeni" : 64 } } Yukarıda görüldüği gibi Ahmet isimli kullanıcının toplam 2 yorumundan 64 begenisi varmış. 13. Doğan AYDIN Diyelim ki elimizde bu şekilde bir kayıtlardan oluşan bir koleksiyon olsun.

14 Kaynaklar MongoDB : (incelemek için tıklamanız yeterli olacaktır) 14. Bilgi almak istediğiniz her konuda dogan1aydin@gmail.com adresinden ve ubuntu-tr forumlarından bana ulaşabilirsiniz. Bu yazıda kullandığım MongoDB sürümü pre dir. Daha eski veya daha yeni sürümlerde kullandığım fonksiyonlar değişmiş ve çalışmıyor olabilir. MongoDB GNU AGPL v3.0 ile lisanslanmıştır. mongodb.org tarafından desteklenen sürücüler yani kütüphaneler ise Apache License v2.0 ile lisanslanmıştır. Doğan AYDIN Notlar

15

16 Şimdi topluluğun işleyişinden bahsedelim biraz. Haftalık analizin yapıldığı, gelecek haftalarda yapılacak olan etkinliklerin planlamalarının ve görev paylaşımının yapıldığı, haftada bir gün yapılan toplantılar mevcut. Dergi Çalışma Grubu : Topluluk üyelerinin elektronik olarak, aylık yayınladığı e-bergi ( 'nin çalışmaları bu çalışma grubunda yürütülmektedir. Haftalık bir toplantı günü olmayan çalışma grubu, işlerini genel olarak haftalık genel topluluklarda yürütmekte. Derginin asıl amacı, Türkçe kaynak gereksinimimizi sağlamaktır. İçerisinde programlama, yazılım, donanım, grafik tasarım, oyun, bilgisayar bilimi, uygulama, güncel haberler ve biyografi konularını bulunduran dergimizin editör tayfası da bilgisayar topluluğundandır. Linux Çalışma Grubu : Linux'un ve diğer özgür yazılımların yayılmasını sağlamak amacı ile kurulan çalışma grubu, bu amaç için etkinlikler düzenlemektedir. Bunun yanında, topluluk odasında çalışma grubundan birini bulur iseniz; sorularınızı rahatlıkla sorabilirsiniz. Size mutlaka yardım edeceklerdir. Dahası istediğiniz takdirde size Linux CD'si de vereceklerdir. Ve bunun yanında yeterince katılımcının bulunması durumunda Linux için paketler hazırlamak gibi çeşitli projeleri vardır. Mobil Çalışma Grubu : Yine çok yeni olan mobil çalışma grubu, yeni gelişen mobil teknolojileri takip etmekle kalmayıp; grup sorumlusu eşliğinde uygulamalar geliştirmekte. Oyun Çalışma Grubu : Bu çalışma grubu, topluluk üyelerini oyun programlama konusunda bilgilendirmek amacı ile 16. Okuluma girdiğim ilk sene hazırlıkta okuyorken katıldım ODTÜ Bilgisayar Topluluğu'na. Prof. Dr. Göktürk Üçoluk'un danışmanlığını yaptığı CClub(Computer Club), ODTÜ'nün en etkin toplulukları arasında. Topluluğa katılım ücretsiz olmakla birlikte, isteyen herkes katılabilir. Topluluğun eski üyelerinin de şimdi çok güzel yerlerde olması daha da ilgi çekmekte. Mesela, Ekşi Sözlük'ün kurucusu SSG'nin de çalışmalarının başlarında, ODTÜ Bilgisayar Topluluğu'nun hazırladığı Programlama yarışmasına katıldığını biliyor muydunuz? Algoritma Çalışma Grubu : Bilgisayar bilimi ile ilgilenen kişilerin bir araya gelerek, verimli bir şekilde algoritmalar oluşturmaları için kurulan çalışma grubumuz henüz çok yeni. Yine bu grubumuz her yıl geleneksel olarak yapılan Geleneksel Programlama Yarışması'nın sorularını hazırlayan teknik ekibe de destek olmak amacı gütmektedir. Grafik Tasarım ve Animasyon Çalışma Grubu : Topluluk üyelerini grafik tasarım ve animasyon, modelleme ve oyun tasarımı gibi konularda bilgilendirmek amacı ile kurulan çalışma grubu, topluluğun en ilgi çekici çalışma grubu olarak kabul edilmektedir. Uygulamalı Photoshop Dersleri'nin de verildiği çalışma grubu bu gruptur. Özgürlüğün sınırlarını sen belirle! felsefesi ile çıktığımız bu yolda, bizimle aynı amaçta olan kişileri görmek ne kadar güzel. Aysel AKSU 1989 yılında özgür yazılımı yaymak amacı ile kurulan topluluk, kendi içerisinde çalışma gruplarına ayrılıyor. Her çalışma grubunun kendine ait belirli bir toplantı günü bulunmakta ve bu toplantılar haftada bir kez yapılmakta. Şimdi bu çalışma gruplarını inceleyelim isterseniz.

17 Yarışma Organizasyon Grubu : Topluluğun geleneksel olarak hazırladığı Geleneksel Programlama Yarışması'nın işlemlerinin yürütüldüğü gruptur. Sponsor anlaşmaları süreci, yarışma alanlarının ayarlanması, daha sonrasında yapılacak seminerler dizisi için kişilerle görüşülmesi gibi işlerin yapıldığı çalışma grubudur. Yarışma Organizasyon Grubu, topluluğun tüm üyelerinden oluşmaktadır. Yarışmanın hazırlanması ve uygulanması sırasında tüm topluluk üyeleri canla başla çalışmaktadır. Yerelleştirme Çalışma Grubu : Yerelleştirme çalışma grubu, Türkçe kaynak eksiğimizin giderilmesi için kurulmuştur. Makale, site ve programlar çeviri yapılan alanlar arasındadır. Yine bilişim alanında yazılmış, üyelere katkısı olacağı düşünülen yarışmaktalar. Programlarını C/C++/Python/Java dillerinde yazıyorlar. Yarışma hakkında daha fazla bilgi için adresine giriniz. Bilgisayar Topluluğu, her sene çeşitli seminerler ve söyleşiler yapmakta. Açık kaynak kodlu yazılımlar ile oluşturulacak projelerin yarıştığı Google Summer Of Code 2011 yarışmasının tanıtım semineri de çok ilgi çekti. ( k?id=66) Yine birçok etkinlikler düzenlendi döeminde. Diğer etkinlikler hakkında bilgiye adresinden ulaşabilirsiniz. Her sene yaptığı programala yarışması topluluğun en kapsamlı etkinliğidir. ( Bu sene ilk defa yapılan yapay zeka yarışması da ilgi çekmekte. Yarışma, genel olarak şu şekilde: Topluluğun teknik ekibinin hazırladığı oyun platformunda, yarışmacılar kendileri yazdıkları programlar ile Bir dönem aktif üye, bir dönem ise yönetim kurulu üyesi olduğm Bilgisayar Topluluğu, gerek çalışma gruplarının içerikleri ile; gerekse sosyal ortamı ile çok şey kattı bana. Bilişim ve Özgür yazılımın gelişmesi sürecinde üniversitelerin bilgisayar toplulukları büyük bir yere sahip. Ben de ODTÜ Bilgisayar Topluluğu'nda geçirdiğim zamanlarda Linux ile tanıştım ve kullanmaya başladım. Teşekkürler CClub. :) 17. Web Tasarım Çalışma Grubu : Topluluğun yapı taşlarından biridir. Öncelikle topluluğun sitesini güncelleyen ve tasarımını yapan çalışma grubu; e-bergi'nin de tasarımını ve yayınlanması sürecindeki web tabanlı işlerini yapmakta. Html5, Php ve Apache konularında çalışmalar yürüten çalışma grubu, üyelern öne sürdüğü proje önerilerine göre de çalışmalar yapmaktalar. makaleler de çevirilmektedir. Hatta bir yıl, Bilgisayar Mühendisliği bölüm derslerinden birinin çevirisi yapılmıştı. Aysel AKSU kurulmuştur. Phyton programlama dilini kullanarak oyun geliştirme projeleri yapmaktalar.

18

19 E-postaların bir güvenlik sorunu haline gelmesi, geliştiricileri ister istemez çözümler aramaya itti. Bunun sonucu olarak, gönderenin doğrulanması için sertifika ya da şifreleme çözümleri ortaya çıktı. Bu yazıda GnuPG temelli Enigmail eklentisi ile Thunderbird üzerinden gönderilen postaların nasıl imzalandığını ve şifrelendiğini anlatmaya çalışacağım. Şifreleme Arkadaşım, önce gidip bir asma kilit alıyor ve bana yolluyor. Ben o kilit ile kutumu kilitliyorum ve arkadaşıma yolluyorum. Taşıyıcıda anahtar olmadığından kutuyu açıp içindeki mesajı okuyamıyor. Teknik olarak ifade etmek gerekirse asma kilit genel anahtar, kilidi açan anahtar da özel anahtar oluyor. Peki arkadaşımın bana yolladığı kilidin gerçekten onun kilidi olup olmadığını nasıl anlayabilirim? Bunun için arkadaşımız asma kilidini onu tanıyanlara dağıtıyor ve üzerine kendi imzalarını atmalarını istiyor. Böylelikle ben arkadaşımdan gelen kilidi aldığımda üzerindeki imzalara bakarak o kilidin gerçekten arkadaşıma ait olduğunu anlayabiliyorum. Bu analoji imzaların taklit edilemeyeceği varsayımından ötürü gerçek dünyada kusurludur fakat 1'ler ve 0'lar dünyasında o imzalar pratik olarak taklit edilemezler. İmzalama Eğer imzaların taklit edilemeyeceğini kabul edersek, arkadaşım ona yolladığım kutu üzerinde benim imzamı görünce de, kutunun gerçekten benden geldiğine ve yolda değiştirilmediğine emin oluyor. Böylelikle güvenli şekilde mesajımızı arkadaşımıza iletmiş oluyoruz. Umarım örnek yeterince açıklayıcı olmuştur. Zira daha iyisini bulamadım. Bu işi nasıl yapıyoruz? Ubuntu depolarında Thunderbird 3.1 ve bununla uyumlu olan Enigmail eklentisi halihazırda bulunuyor. Yapmamız gereken Ubuntu Yazılım Merkezi'ne girip thunderbird diye aramak ve gelen sonuçlar arasından Enigmail ve Thunderbird'ü kurmaktan ibaret. 19. Elektronik posta teknolojisinin yaygınlaşıp, hayatımızın her alanına girmeye başlamasıyla, kötü amaçlı epostalar da kullanıcılar için büyük bir problem haline geldi Ağustos tahminlerine göre her gün gönderilen epostaların 200 milyar adedi[1] spam adı verilen istenmeyen postalardan oluşuyor. Nasıl çalışıyor? Gönderdiğimiz postaların, sadece istediğimiz alıcı tarafından içeriğine ulaşılmasını ve alıcının da mesajı bizim yolladığımızdan emin olmasını sağlayan bu sistemi arkadaşımıza verdiğimiz fakat anahtarı bizde duran bir asma kilide benzetebiliriz. Yani, diyelim ki benim bir kutum var ve arkadaşıma o kutu içerisinde çok önemli bir mesaj yollayacağım. Bu mesajın taşıyıcı tarafından görülmesini istemiyorum. Ayrıca arkadaşım kutuyu aldığında o kutuyu yollayanın ben olduğunu anlayabilmeli ki, eğer taşıyıcı, kutuyu benzeriyle değiştirmişse aldığı mesajı dikkate almasın. İlk örneklerini altmışlı yıllarda gördüğümüz e-posta sistemi, zaman içinde hızla evrilerek günümüzdeki şeklini aldı. Bu süre zarfında doğal olarak kullanıcıların ihtiyaçları da değişti. İlk çıktığı zamanlarda akademik iletişim hizmetini gören e-posta teknolojisi günümüzde artık temel iletişim ihtiyaçlarımız arasında önemli bir yer edinmiş durumda. Çağrı EMER Thunderbird ve GnuPG ile Güvenli Haberleşme

20 kısımda aşağıdaki ekranı görmeyeceksiniz. Eğer thunderbird tarafından tanınmayan bir sağlayıcıdan alınmış sertifika kullanıyorsa aşağıdaki gibi bir ekran göreceksiniz. Bu bir güvenlik açığı olarak düşünülmemelidir. Sadece, posta sunucunuz kendi sertifikasını kullanıyor olabilir. Güvenlik İstisnasını Onayla diyerek devam ediyoruz. Gelen ekran bize Thunderbird'ü ontanımlı olarak hangi işlemler için kullanmak istediğimizi soruyor. Buradan ihtiyacımıza uygun olanı seçip devam ediyor uz. Bu menüye tıklayıp Kurulum Sihirbazı'nı açıyoruz. Aslında kendi anahtarlarımızı kendi seçeneklerimize göre oluşturabiliriz fakat başlangıç için sihirbazı kullanmanın daha uygun olacağını düşündüm. Bizi aşağıdaki gibi bir ekran karşılıyor. 20. Eğer Thunderbird tarafından tanınan sertifika sağlayıcıların birinden alınmış bir sertifikaya sahipse posta sağlayıcınız bu Üstteki soruyu yanıtladığımızda artık posta hesabımız tanıtılmış ve Enigmail eklentisi kurulmuş bir halde Thunderbird'ü kullanabiliriz. Panelde OpenPGP menüsünü görüyorsanız Enigmail'in kurulmuş olduğundan emin olabilirsiniz. Bu ekranda posta hesabımızın adresini ve şifresini yazıp Devam'a tıklıyoruz. Yenilenen ekranda Thunderbird posta sunucumuzun ayarlarını bulmaya çalışıyor. Eğer büyük sağlayıcılardan birini kullanıyorsanız bu kısımda ekstra bir ayar yapmanıza gerek yok. Yok Thunderbird ayarlarınızı tanıyamazsa elle ayarlamaları yapabilirsiniz. Hesap oluştur diyerek devam ediyoruz. Çağrı EMER Thunderbird'de kullanıcı hesaplarının tanıtılması Öncelikle Thunderbird'ü açıyoruz. Bizi şöyle bir ekran karşılıyor.

21 Gelen ekranda yeni bir anahtar çifti mi oluşturacağımı yoksa olan bir çifti mi ediyoruz. Bize oluşturacağı anahtarın özelliklerini söylüyor. Bu ekrani da geçiyoruz. 21. Gelen ekranda performans için bazı ayarlar yapmak istediğini söylüyor. Kabul ediyorum. Siz burada detaylar butonuna tıklayıp hangi ayarların değiştirileceğini görebilir ve hangilerinin değiştirileceğine karar verebilirsiniz. kullanacağımı soruyor ben yeni bir tane oluşturacağımı söyleyip devam ediyorum. Bir sonraki ekranda unutmamamız gereken bir şifre belirleyip yazıyoruz ve devam Aşağıdaki ekran varsayılan olarak bütün postaları imzalamak isteyip istemediğimizi soruyor. Yine bir tercih meselesi, ben alıcıya göre imzalamaya karar vereceğimi söyleyip devam ediyorum. Çağrı EMER Bir sonraki aşamada bize bütün postaları şifrelemeyi isteyip istemediğimiz soruyor. Bu soruya da alıcıya göre karar vereceğimi söyleyip tamamlıyorum. İleri tuşu ile devam ediyoruz. Gelen ekranda Thunderbird'e tanımlı olan hangi hesaplar için anahtar üretmek istediğimiz soruyor. Ben her hesap için farklı anahtar çifti kullanmayı tercih ettiğimden sadece şu anda kullanacağım hesap için anahtar üretmeyi seçtim.

22 Bu aşamayı da tamamladıktan sonra artık günlük kullanımımız için bu işlemleri bir daha yapmak zorunda değiliz. Yeni bir posta yazıp anahtarlarımızı deneyelim. altında imzalama veya şifreleme ya da her ikisini de seçebiliriz. Sağ altta gördüğünüz sarı renkteki anahtar ve kalem postanın hem imzalanacağını hem de şifreleneceğini anlatıyor. Sertifikayı oluşturunca şöyle bir uyarı veriyor. Şimdi genel anahtarımızı bir anahtar sunucuya yükleyelim ki bizi arayanlar bulabilsinler. OpenPGP menüsünden Anahtar Yönetimi'ne geliyoruz ve Açılan pencerede Ontanımlı olarak tüm anahtarları göster dedikten sonra oluşturduğumuz anahtara sağ tıklayıp Genel Anahtarları Anahtar Sunucusuna Yükle seçeneğiyle bir anahtar sunucuya yüklemek istediğimizi söylüyoruz. Postamızı yolladığımızda karşıdaki kullanıcı gelen postanın üzerinde yeşil bir kısım görüyor. Bu kısım postanın gerçekten de benden geldiğini belli eden kısım. Mühürlü mektup ve kilit işaretleri de ayrıca şifreleme yapıldığını anlatıyor. Bu işaretlerden birine tıklayıp detaylı bilgilere ulaşabiliriz. Eğer şifrelediğimiz postayı yolda biri ele geçirip okumaya kalksaydı arkadaşımızın anahtarı olmadığından şöyle bir ekranla karşılaşacaktı. Bu uyarıyı da geçtiğimizde artık anahtar çiftimizi kullanabilir haldeyiz. Bu ekranda OpenPGP menüsü 22. Çağrı EMER Anahtar üretimine başlıyor. Anahtar üretmek üstelik 2048 bitlik bir anahtar üretmek biraz zaman isteyen bir iş. Hızlı olmasını istiyorsak disk kullanımını gerektiren işlemler yapabilir, internette gezebiliriz. Anahtar üretimi bitince bizi şöyle bir ekran karşılıyor. Bu noktada bir iptal sertifikası oluşturmak yararımıza olacaktır. İleride artık anahtarımızı daha fazla kullanmak istemediğimizde ya da yeni bir anahtar üretmek istediğimiz zamanlar için bir kenarda bulunması her daim iyidir.

23 Şimdi tanıdığımız birinin anahtarını nasıl imzalarız ona bakalım. Yine Anahtar Yönetimi penceresini açıyoruz ve imzalamak istediğimiz anahtarın üzerine sağ tıklayıp Anahtarı İmzala diyoruz. Gelen pencerede Gelen ekranda posta adresine tıklıyoruz ve anahtar özellikleri açılıyor. Burada göreceğiniz gibi anahtar hem anahtarı üreten kişi hem de kullanıcı2 tarafından imzalanmış. Ne kadar çok imza o kadar çok güvenilirlik anlamına geliyor. Hatta dünyanın çeşitli yerlerinde geliştiriciler genellikle buluştuğunda anahtar imzalama partileri düzenlenir. Bunu da bir ek bilgi olarak verelim. Bir ek daha Debian geliştiricisi olmak için anahtarınızın, sizinle mümkünse yüzyüze görüşmüş bir Debian geliştiricisi tarafından imzalanması gereklidir. Özetle, imza iyidir. 23. Gördüğünüz gibi mesajımız şifrelenmiş durumda ve sadece arkadaşımız tarafından deşifre edilebiliyor. Bu işlem bittikten sonra tekrar anahtarlarımızı sunucuya yükleyelim ki imzalanmış halleri sunucuda da bulunsun. Şimdi gidip anahtarımızı yüklediğimiz anahtar sunucudan anahtarımızın nasıl gözüktüğüne bakabiliriz. Anahtarımızı yüklediğimiz sunucuya gidiyor ve posta adresimizi aratıyoruz. Çağrı EMER anahtarın gerçekten arkadaşımıza ait olup olmadığını ne kadar dikkatli kontrol ettiğimizi seçip Tamam diyoruz.

24 [1] Eğer daha önce size posta göndermemiş birine şifrelenmiş posta göndermek istiyorsanız, o posta hesabına ait genel anahtara ihtiyacınız olacaktır. Anahtar sunucular bu işi yaparlar ve kişilerin genel anahtarlarını tutarlar. Böylelikle biz daha önce hiç imzalanmış postasını almadığımız birinin genel anahtarını anahtar sunucudan bilgisayarımıza aktararak o kişiye şifrelenmiş posta gönderebiliriz. Güvenli postalar dilerim :) Kullanmadığınız anahtarlarınızı silmenize gerek yok fakat illa silmek istiyorsanız önce dosyaya aktar diyerek özel anahtarınızla birlikte bir yedeğini almanızı tavsiye ederim. Daha sonra penceresinde sağ tıklayıp Anahtarı Sil diyebilirsiniz. Yedeğini almadığınız anahtarı asla ama asla geçersiz kılmadan önce silmeyin. Bu işlemin geri dönüşü yoktur. Üstelik sildiğiniz anahtarla şifrelenmiş postaları anahtarınızı sildikten sonra okuyamayacağınız da aklınızda bulunsun. Çağrı EMER Son olarak anahtarımızı artık kullanmak istemediğimizde neler yapmamız gerektiğine bir bakalım. Tekrar Anahtar Yönetimi'ne dönüyoruz. Kullanmak istemediğimiz anahtara sağ tıklayıp Anahtar Feshet diyoruz. Bu işlem bittikten sonra anahtarımızı tekrar anahtar sunucuya yüklüyoruz ki bakanlar artık kullanmadığımızı bilsinler.

25

26 Git, Subversion gibi dosyaları takip etmekten ziyade içeriği takip eder ve içeriğin SHA1 toplamını veri adı olarak kullanır. Adreslenebilir içerik olarak adlandırılan bu kavram, nesnenin tuttuğu ham veri dışında başka bir şeyden haberdar olmamasını sağladığından, nesnelere verilen referanslar tek yönlüdür. Yani blob adı verilen nesne bir dosyayı ve dosyanın içinde ne olduğunu tutmaktansa direkt olarak dosya içeriğini alır ve SHA1 toplamını isim olarak kullanır. Blobların içinde tutulduğu dizinler Git altında tree olarak adlandırılırlar. Aynı blob nesneleri gibi, tree nesneleri de sadece tuttukları blobların adlarını bilirler. Tree nesneleri de SHA1 toplamları alındığından, Subversion'da olanın aksine tuttukları verinin SHA1 toplamı değiştiğinde değişirler. Tree'leri bilgisayarımız içinde bulunan dizinlere benzetebiliriz. Yine bloblarda olduğu gibi bu benzetme kavramın sadece daha iyi anlaşılması için kullanılmıştır. SHA1 toplamlarının alınması birbirlerine oldukça benzeyen fakat küçük değişikliklere sahip olan iki adet büyük boyutlu dosya için ilk başta etkin bir yöntem olarak görünmeyebilir. Fakat Git, bu işi dosya arasındaki farklılıkları tutan delta'lar ile optimize eder ve oldukça yer tasarrufu Commit adı verilen nesne bir depoya yapılan değişikliğin tutulduğu veriden ibarettir. Commit'ler aslında tam olarak yapılan değişikliklerin listesini tutmazlar gerçi bunu yapmaları da gerekmez çünkü bir commit ile, içinde bulunduğu tree ve değişiklik yapılan dosya karşılaştırılarak değişiklikler kolayca hesaplanabilir. Commit'i geleneksel bir sistemde en son değişikliği kimin nerede yaptığını tutan bilgi olarak düşünebiliriz. 1da177e4c3f41524e886b7f1b8a0c1fc732 1cac2 Git içinde bulundurduğu her nesneyi 40 karakterden oluşan SHA1 toplamı ile ifade ettiğinden dolayı bir dosya ismini okumak insanlar için oldukça zordur. Örneğin, yukarıdaki sayılar aslında Linus Torvalds'ın, Linux Çekirdeği'ne Git üzerinden yaptığı ilk commit'i temsil etmektedir. Dolayısıyla bu problemin çözümü adına tag denen etiketleri kullanıma sunmuştur. Tag'ler bir nesneyi işaret eden kullanıcı dostu isimlerden oluşur. Bu tip nesneler için de dizinlerimizi tuttuğumuz kısımlar üzerine yapıştırdığımız ufak hatırlatıcı notları verebiliriz. 26. Blob mu? O da ne? Tree Nesnesi Commit ve Tag'ler Daha önceki yazımda Subversion'dan bahsetmiş ve Git'e ileriki bir zamanda değineceğimi söylemiştim. Bu yazıda Git'in temel yapısı ve Subversion ile arasındaki farklardan bahsetmeye çalışacağım yılında Linus Torvalds tarafından başlatılan ve geçtiğimiz yıllar içerisinde de oldukça gelişen açık kaynak Git sürüm kontrol sistemi, Linux Çekirdeği, Perl, Gnome, PostgreSQL ve Debian gibi pekçok büyük projenin geliştirilmesinde kullanılıyor. Şimdi merkezi şekilde çalışan Subversion'ın aksine, dağıtık bir sürüm kontrol sistemi olan Git'in nasıl çalıştığına bakalım. sağlar. Böylelikle, kriptografik açıdan güçlü olarak addedilen SHA1 algoritması sayesinde her değişikliğin farklı bir isime sahip olacağından emin olunur. Blobları, üzerinde değişiklik yaptığımız belgelere benzetirsek çok da yanılmış sayılmayız. Yalnız şunu eklemek gerekir ki bu benzetme yalnızca kavramın daha rahat anlaşılması için kullanılmıştır. Bloblar aslında geleneksel anlamda bizim bildiğimiz belgeler değillerdir. Çağrı EMER Git Sürüm Kontrol Sistemi

27 Eğer sahipli kod yazıyorsanız Git yararınıza olmayabilir. Zira dağıtık bir sistem olduğundan kullanıcılar bir kere deponun kopyasını aldıklarında isterlerse bunu başkalarıyla paylaşabilirler. Subversion böyle değildir. Herkes merkezi bir depoda çalışmak durumunda olduğundan depoya kimin ne zaman nasıl erişeceği bellidir ve kodun istemsizce dağıtılması konusunda avantaj sağlar. Öte yandan merkezi depolar, yaptığınız her değişikliğin herkes tarafından görülmeden istediğiniz birkaç kişiyle çalışmanızı sağlamak için ekstra erişim kontrol sistemlerine gerek duyarken Git için bir arkadaşınızla istediğiniz commit'leri paylaştığınız bir ortamda ana depoya commit yapmanıza dolaşıyla geliştirmenin erken safhalarındaki kısımları herkesin görmesine izin vermenize gerek kalmaz. Bu aslında yaptığınız geliştirmeyi olgunlaştırabileceğiniz bir alan demektir. Dolayısıyla bir projenin farklı kısımlarında çalışan takımlara sahip olan kullanıcılar için Git kısmen daha avantajlıdır diyebiliriz. Git'i öğrenmesi Subversion'a göre biraz daha zordur denilebilir. Fakat öğrenme süreci tamamlandıktan sonra Git'in kodu dallara ayırma ve birleştirme konusunda olan eksikliği öğrenmek 27. Yine merkezi bir sistem olmadığından Git üzerinde çalışırken veri kaybetme ihtimalimiz Subversion'da çalışırkenkinden daha azdır. Zira dağıtık olması nedeniyle ana deponun kopyaları pek çok istemcide bulunur ve ana depoya zarar gelmesi halinde diğer istemcilerden depo kurtarılabilir. Öte yandan Subversion merkezi bir depoda tutulduğundan, herhangi bir hatada veri kazanımı oldukça İki sistemin disk kullanımına geldiğimizde avantajın yine Git'ten yana olduğunu görürüz. Subversion her verinizin iki kopyasını tutar. Biri çalıştığınız biri de sunucunuza yaptığınız commit'leri bildirmek için kullanılan referans dosyalardır. Dolayısıyla bu diskte olması gerektiğinden fazla yer kaplamasına neden olur. Sayısal bir örnek verecek olursak Mozilla vakfının on senelik çalışmalarının tutulduğu Subversion deposu 12GB'ın üzerinde yer kaplarken, aynı deponun Git eşleniği 420MB kadar yer kaplamaktadır. Arada otuz kata yakın bir fark vardır. Disk kullanımı bu haldeyken Subversion'ın aslında bir depo içindeki herhangi bir dizini yerelinize indirmeye olanak sağlaması görece avantajdır. Yani yukarıdaki örnek için konuşursak Firefox 3.6'nın kodlarını incelemek için 12GB veriyi yerelinize çekmek zorunda değilsinizdir. İhtiyacınız olanı indirir ve işinizi görürsünüz. Öte yandan Git deposu ile çalışacak olursanız Mozilla'nın 420MB'lik tüm verişini indirmeniz gerekir. Görüldüğü gibi aslında iki sistem burada birbirini dengelemektedir. Birini kısmen çekebilmeniz, diğerinin ise tamamını çekmek zorunda olmanıza rağmen depo boyutunun küçük olması avantajlardır. Git'in temel mantığını anladıktan sonra sıra şimdi SVN ile arasındaki farklara geldi. Yazının başında da belirttiğimiz üzere bu iki sistemin en büyük farkı birinin dağıtık birinin ise merkezi bir sistem olmasıdır. Git ile çalışmak için her seferinde ana sunucuya bağlanmak zorunda kalmazsanız. Dağıtık olmasının güzel yanı budur. Zira depoyu bir kere yerelinize aldığınız zaman hiç ana depoya bağlanmaya gerek duymadan yerelde istediğiniz gibi çalışmanıza olanak verir. Subversion ise merkezi bir sistem olduğundan çalışmak için ağ bağlantısına ihtiyacınız vardır. Günümüzde sürekli ağ bağlantısına sahip olmak büyük bir problem teşkil etmeyebilir. Fakat çalıştıracağınız her komutun ağ erişimine ihtiyaç duyması bekleme zamanı olarak size geri dönecektir. Bu açıdan bakıldığında Git, Subversion'a göre oldukça avantajlıdır. zordur ve tutulan yedeklerden geri dönülmesini gerektirebileceğinden son yapılan değişikliklerin tamamen kaybolmasına yol açabilir. Çağrı EMER Git, SVN'e karşı

28 gerekir. Yazının geneline bakıldığında, yazarın Git'in daha iyi bir sistem olduğunu düşündüğü yanılgısına kapılabilinir. Halbuki durum böyle değildir. Yukarıda verilenler her kaynakta bulabileceğiniz genel geçer doğruları ifade etmektedir. Şahsi görüşlerim 28. Linux altında Git oldukça performanslı çalışmaktadır fakat diğer platformlar için aynı şeyi söylemek pek doğru olmayacaktır. Öte yandan Subversion her platform altında sunucu performansına bağlı olarak öldükça iyi çalışmaktadır. Bunu Subversion projesinin Git'ten daha uzun süredir ortada olmasına bağlamak yanlış olmayacaktır. Zira aynı şey görsel araçlar için de geçerlidir. Subversion'ın daha uzun süredir kullanılıyor olması görsel geliştirme araçlarının Subversion için daha gelişmiş olmasını mantıklı kılar. yazının dışında tutulmuştur. Ayrıca bu satırların yazarı olarak ben, Git'i öğrenmek için çok tembel olduğumu bahane ederek Subversion kullanmaktayımdır :) Dolayısıyla kullanacağınız sürüm kontrol sistemini tamamen kendi ihtiyaçlarınız ve öğrenmek için üzerine ayıracağınız vakit belirleyecektir. İki sistemi de kullanan dünya çapında oldukça büyük projeler olması da zaten bu savı destekler niteliktedir. istendiğinde birleştirme işlemleri yapılabilse de bu Git'e göre oldukça hantal kalmakta ve uzaktaki bir sunucuda asıl kodun kopyaları çıkarılarak yapılmaktadır. Çağrı EMER Subversion üzerinde geri ve ileriye doğru gitmek dosya versiyonları 1, 2, 3 gibi değiştiğinden oldukça kolay ve içgüdüseldir. Git için bu böyle değildir çünkü isimlendirme için başka bir altyapı kullanır. Öte yandan Git için GitHub gibi sosyal bir kodlama platformu mevcut ve çeşitli kullanımlar için ücretsizken Subversion için bildiğim kadarıyla böyle bir organizasyon ya da şirket yoktur. Dolayısıyla Subversion kullanmak için kendi sunucunuzu kurmanız

29

30 tarafından C programlama dili ile yazılımş, çapraz platform, özgür ve açık kaynak kodlu yazılım çoklu ortam kütüphanesi. Birçok platformda değişikliğe gerek duymadan grafik, ses, klavye, fare etkileşimi sunan bir arabirim niteliğindedir. Yazılım geliştiriciler SDL kullanarak birçok platform (Linux, Syllable, Haiku/BeOS, OpenVMS, Windows, Mac OS X, AmigaOS ve klonu MorphOS) için bilgisayar oyunları ve çoklu ortam uygulamaları geliştirebilirler. Zaman içerisinde C dilinin dışında C++, Perl, Python ve Pascal gibi birçok popüler dil içinde SDL kütüphaneleri geliştirilmiş, yaygın olarak kullanılmaktadır. Yukarıda da yazdığı gibi kütüphanemiz C ile yazılmış, açık kaynak ve platform bağımsız bir kütüphanedir. Bu kütüphaneyi kullanarak 2D(2 Boyutlu) oyunlar yapabiliriz. Sistemimize Kuralım Bu kütüphane ayrıca sonradan yazılmış kütüphanelerle güçlendirilmiştir.bu kütüphaneleride sistemimize kurarak kullanacağız.bu kütüphaneleri Ubuntumuza kurmak için Synaptic Paket Yöneticisini açarak arama kısmına SDL yazalım.gelen seçeneklerden aşağıdaki kütüphaneleri işaretleyelim ve kuralım. 30. Sinan ATEŞ Bilgisayar kullanmaya hemen hemen hepimiz ilk olarak oyun oynayarak başlamışızdır. Biraz daha ileri gittiğimizde artık bir programlama dili öğreniriz ve konsol ekranında çalışan programlar yazarız. Bu programlardan sonra bir seviye daha atlayarak Grafik Arayüzü olan programlar yazarız. Bütün bu süreç içerisinde bazılarımızın içerisinde hep hayallerindeki bir oyunu yazmak vardır. Bu yazı dizisinde kendi oyunlarımızı yazabilmek için gerekli bir alt yapıyı oluşturmaya çalışacağız.umarım bu yazı dizisi ilginizi çeker. Burada yazacağımız dersler 2 Boyutlu basit oyunlar yapmamız için bir temel oluşturacaktır. Bir seviye atlayarak 3 Boyutlu oyunlarda yazabilirsiniz. Tahmin edebileceğiniz gibi yazacağınız oyunlar muhteşem grafiklere sahip, hatalardan arındırılmış, gerçekçi oyunlar olmayacaktır. Şunu söyleyebilirim ki yazdığınız oyunlar sizi fazlasıyla mutlu edecektir. Aslında oyun yazmak bir ekip işidir. Bu ekipte programcılar dışında senaryo, grafik, ses gibi bir çok alandan insan çalışır. Ayrıca programcıları bile kendi aralarında ayırabiliriz. Oyun içi mekanikleri yazanlar, grafik motoru, fizik motoru, AI(yapay zeka)... programcıları gibi farklı sınıflara ayırabiliriz. Grafik motoru ile ekranda grafikleri gösterebilmek, fizik motoru ile oyun içerisinde oluşturduğumuz ortamın fizik kuralları ile uyumlu olabilmesini sağlamak için kullanılır. Oyunlarda düşmanımızında biraz mantıklı hareket etmesini isteriz değil mi? Bunu da yapay zeka ile sağlarız. Bunları bu şekilde ayrı ayrı yazmanın avantajı, bu kodların bir başka oyunda veya oyunumuzun devam serilerinde tekrar kullanılabilmesini sağlar. Eğer bütün herşey baştan yazılmaya kalkışılsa kaybedilecek zamanı tahmin edebiliyor musunuz? Ayrıca bu yazdığımız kodlarla bir başkasıda kendi oyununu yapabilir. Bu yüzden bunlar oyun motorları diye adlandırılır. Piyasa da bir çok açık kaynak ve ücretsiz oyun motorları mevcut. Belki bu işe meraklıysanız bu motorlarla içli dışlı olabilir, oyunlarınızı biraz daha güzelleştirebilirsiniz. Oyun yapımı hakkında bu kadar önbilgiden sonra şimdide kullanacağımız kütüphane hakkında biraz bilgi verelim. Programlama dili olarak C++ kullanacağız çünkü C++ bu endüstride kabul görmüş bir dil. Hız olarak en verimli dil olduğu söyleniyor. Oyun yapımı için C++ ile birlikte kısaca SDL diye bilinen bir kütüphane kullanacağız. SDL aslında bir kısalmadır ki açılımı şu şekildedir. Simple DirectMedia Layer. Aşağıdaki yazıyı aynen Wikipediadan buraya aktardım. SDL (Simple DirectMedia Layer), ilk olarak 1998 yılında Sam Lantinga

31 31. Kütüphanemizi sistemimize kurduktan sonra derleme işleminin nasıl yapılacağına göz atalım. Konsol kullanarak C++ kodlarını derlemek için g++ kaynak.cpp -o program_adi komutunu kullanırız. Eğer programımıza bir kütüphane bağlamak istersek kullanacağımız anahtar -l(küçük L, -1 değil), ardından da kütüphane ismi gelir.bizimde yazdığımız oyun kodlarına SDL kütüphanesinin bağlanması gerekir. Yani vereceğimiz komut g++ kaynak.cpp -o program_adi -lsdl Çalıştırmak için./program_adi komutlarını kullanırız.eğer bir IDE kullanıyorsak yapmamız gereken ayarlarda hemen hemen aynıdır.burada örnek olarak NetBeans geliştirme ortamı için gerekli ayarları anlatacağım. Diğer geliştirme ortamları içinde ayarlar benzer olacaktır. Aslında yaptığımız iş derleyicinin Linker(Bağlayıcı) ayarlarını, parametrelerini ayarlamaktır. İlk olarak C++ projemizi açıyoruz. Sol üst tarafta açıtığımız projeyi görüyoruz. Bunun üzerine sağ tuşla tıklıyoruz ve Properties(Özellikler) kısmına giriyoruz. Burası ilgili proje üzerinde yapacağımız ayarların özellikleri bulunmaktadır, biz burada C++ derleyici ayarlarını yapacağımız için C++ compiler bölümüne giriyoruz. Açılan ayarlardan Command Line bölümü altındaki Additional Options bölümüne gerekli anahtarımızı giriyoruz -lsdl. Hepsi bu kadar. Bu paketleri kurmak şimdilik bizim için yeterli eğer gerekli olursa gerektiği zaman başka kütüphanelerde kurarız. Bu kütüphanelerden kurduğumuz ilk üç kütüphane SDL çekirdek kütüphaneleridir. İmage kütüphanesi grafik işlemleri ile alakalı kütüphanedir. SDL sadece.bmp uzantılı grafik dosyalarını hafızaya yükler ve işlem yapabilir.diğer dosya formatlarını da kullanabilmek için bu kütüphaneden yararlanacağız.ttf(true Type Fonts) kütüphanesi ekrana belli fontlar kullanarak yazılar yazmak için kullanacağımız kütüphanedir. Sessiz bir oyun tabiki yeteri kadar heyacan vermiyecektir. Ses ile ilgili işlemler için Mixer kütüphanesini kullanacağız.net kütüphanesinin işlevini ise tahmin edebilirsiniz, bu da network işlemleri ile alakalı kütüphanedir. Derleme Ayarları Sinan ATEŞ libsdl-1.2debian libsdl-1.2debian-alsa libsdl-1.2dev libsdl-image1.2 libsdl-image1.2-dev libsdl-ttf2.0 libsdl-ttf2.0-dev libsdl-mixer1.2 libsdl-mixer1.2-dev libsdl-net1.2 libsdl-net1.2-dev

32 SDL_Quit() komutu kullanılır.herhangi bir argüman almaz, bütün açık olan alt sistemleri sonlandırır ve programı kapatır. Eğer biz sadece tek bir alt sistemi kapatmak istiyorsak SDL_QuitSubSystem() komutu kullanılır. Kapatmak istediğimiz alt sistemin bayrağını argüman olarak bildiririz. Şimdi şunu sorabilirsiniz birden fazla alt sistemi nasıl çalıştırabiliriz? Cevabı basit çalıştırmak istediğimiz alt sistemlerin bayrak değişkenlerini bit düzeyinde işlem yapan veya bağlacı ( ) ile bağlamamız gerekir.mesela zamanlayıcı ve grafik alt sistemlerini çalıştırmak istersek SDL_Init(SDL_INIT_TIMER SDL_INIT_VIDEO) kodunu yazmamız yeterlidir. Son olarakta bir sistemin o anda çalışır vaziyette olup olmadığını kontrol etmek isteyebilirsiniz.bunun içinde yapmanız gereken SDL_WasInit() fonksiyonunu kullanmanız gerekir.argüman olarak çalışıp çalışmadığı öğrenilmek istenilen alt sistemin bayrak değişkeni alır.sıfırdan farklı bir değer dönüyorsa sistem çalışıyor durumdadır.ufak bir kod parçası verecek olursak şöyle 32. Bu sistemleri işimiz bittiği zaman kapatmamız gerekir.bunun için de C++ programcıları bazı kütüphaneleri kullanırken ilk olarak ilklenmesi gerektiğini biliyorlardır. İşte SDL'de de aynı durum sözkonusudur. SDL fonksiyonları kullanılmadan önce SDL'nin ilklenmesi, çalıştırılması veya kullanıma hazırlanması gerekir. Artık siz bu işleme ne ad verirseniz. SDL 8 tane alt sisteme sahiptir.bunlar Ses, Video(Grafik), Timer(Zaman), CDROM, Olay Yakalama(Event), Çoklu Sinan ATEŞ SDL Alt Sistemleri Görev(Thread), Joystick ve Dosya Giriş-Çıkış sistemleridir.bu sistemleri kullanmadan önce çalıştırılması gerekir.bu çalıştırma programın başında olabileceği gibi gerektiği zamanda yapılabilir. Çalıştırmak için SDL_Init() veya SDL_InitSubSystem() komutları kullanılır. İkisi arasındaki fark SDL_Init() programın başında kullanılmalıdır. SDL_InitSubystem() ise çalışma anında istediğiniz alt sistemi çalıştırmamızı sağlar. Kullanım şekli, çalıştırılacak olan alt sistemin bayrakları(flag) argüman olarak bu komutlara geçilir. Örneğin Grafik(Video) alt sistemini çalıştırmak için SDL_Init(SDL_INIT_VIDEO) kodu kullanılır.diğer alt sistemlerin bayrak listesi aşağıdaki gibidir. SDL_INIT_EVERYTHING - Bütün sistemleri çalıştırır. SDL_INIT_VIDEO - Grafik(Video) SDL_INIT_TIMER - Zamanlayıcı SDL_INIT_AUDIO - Ses SDL_INIT_CDROM - CD-Rom SDL_INIT_JOYSTICK Joystick SDL_INIT_EVENTTHREAD - Çok görevlilik(thread) SDL_INIT_NOPARACHUTE - SDL'in hata sinyallerini yakalamasını önler

33 zaten herşeyi anlatıyor. Pencere Oluşturma Sabırsızlandığınızı biliyorum ama işin temelini de göstermek gerektiğini düşünüyorum.bu yüzden bu kadar hikayeyi yazdık.şimdi ilk uygulamamızı yazacağız.bu program sadece bir pencere oluşturuyor ve kapatıyor. İşte kodlar (Örnek 1) //Ornek1-Pencere olusturma #include <SDL/SDL.h> #include <iostream> using namespace std; int main(){ if(sdl_init(sdl_init_everything)= =-1){ cout<<"butun sistemler baslatilamadi\n"; return 0; } cout<<"sdl sistemleri baslatildi.\n"; SDL_Surface *pencere=null; pencere=sdl_setvideomode(640, 480, 32, SDL_SWSURFACE); SDL_Flip(pencere); SDL_Delay(3000); parametreleri şu şekildedir. İlk iki parametre (örneğimizde 640,480) oluşturulacak pencerenin ekran çözünürlüğüdür. Üçüncü parametre (örneğimizde 32) ekranda bit başına düşen piksel sayısıdır.son parametre ise pencernin özelliklerini belirten bir bayrak değişkeni alır.örneğimizdeki bu bayrak değişkeni, pencere özelliklerinin sistem belleğinde tutulacağını söyler. Aşağıda diğer bayrak değişkenleride listelenmiştir. SDL_SWSURFACE -> yüzeye ait bilgilerin sistem belleğinde tutulmasını sağlar. SDL_HWSURFACE -> yüzeye ait bilgilerin ekran kartının belleğinde tutulmasını sağlar. SDL_ASYNCBLIT -> asenkron yüzey göstermeyi aktif hale getirir. Bu genellikle tek işlemcili makinalarda bit işlemeyi (blit bit block transfer - bit bloğu değişimi) yavaşlatır ama SMP sistemlerde hız artışı sağlayabilir. SDL_ANYFORMAT -> Normalde eğer video yüzeyi kullanılamayacak bir ekran derinliği (bpp) isterse SDL gölge bir yüzey ile bunu emule eder. SDL_ANYFORMAT bayrağı ile SDL'in bunu yapması engellenir ve SDL'in yüzeyin derinliğini umursamadan onu kullanması sağlanır. SDL_HWPALETTE -> SDL'e ayrıcalıklı palet erişimi verir. Bu bayrak olmadan SDL_SetColors komutu ile istediğiniz renge herzaman ulaşamayabilirsiniz. 33. kod Sinan ATEŞ Yukarıdaki SDL_Quit(); cout<<"sdl sistemleri durduruldu.\n"; return 0; } İlk 2 satırda bize gerekli olan başlık dosyalarını programımıza dahil ettik. İsim uzayımızı belirledik.main fonksiyonumuzun içinden açıklamaya başlarsak, ilk olarak bütün SDL alt sistemlerini çalıştırdık bunu yaparken, if şartı ile kendimize hata yakalamak için kolaylık sağlayacak bazı tedbirler aldık. SDL_Init() fonksiyonu başarısız olursa -1 değeri döndürecek, ekrana hatanın nerde olduğunu yazacak ve program sonlandırılacak. Bu sayede programımızın neresinde sorun olduğunu anlayabileceğiz.eğer çalıştırma işlemi başarılı olursa konsola başarılı olduğuna dair bir mesaj yazacak.şimdi ilk defa göreceğiniz SDL_Surface(Türkçesi Yüzey) SDLde önceden tanımlanmış bir yapıdır.yüzeyler bizim yüklediğimiz grafik dosyalarını tutmaya yarar.burada pencere adlı bir yüzey işaretçisi tanımlıyoruz ve NULL değeri atıyoruz.çünkü herhangi bir bellek sızıntısına imkan vermemek için, işaretçileri tanımladığımız anda onlara ilk değerlerini vermek aslında iyi bir yöntemdir. Daha sonra bu pencere adlı yüzeyimizi ekranda gösterilecek olan asıl yüzey olarak bazı özelliklerini ayarlıyoruz.bunu SDL_SetVideo() fonksiyonu ile yapıyoruz.bu fonksyonun if(sdl_wasinit(sdl_init_video)!=0) printf("video alt sistemi yüklü.\n"); else printf("video alt sistemi yüklü değil.\n");

34 Pencere açmayı öğrendiğimize göre bu pencereye bir grafik koymakla işe başlayalım. Bu işlem hakkında ön bilgi vermek gerekirse bir kaç söz söyleyebiliriz. İlk olarak grafik dosyası hafızaya yüklenir bu yüklenen dosya tabiki SDL_Surface yapısı kullanılarak hafızada tutulur. Yüklediğimiz grafiğin tutulduğu yüzeyi ana pencere olarak kullanacağımız yüzeyin üstüne uyguluyoruz. Uygulamakla grafik hemen gözükmez, gözükmesi için bu yüzeyin yenilenmesi gerekir. Yüzeyimizi yeniledikten sonra grafiğimiz artık ekranda gözükecektir.yuklemek istediğimiz grafik dosyası programımız ile aynı dizinde olmalıdır.fonksiyona argüman olarak dosyanın ismi verilir, eğer farklı bir yerde ise dosyanın dizinide yazılmalıdır. 34. SDL_Flip() fonksiyonu argüman olarak bildirilen yüzeyi günceller.burada pencere adlı yüzeyi ekranda gösterilecek olan asıl yüzey olarak ayarlamıştık, bu ayarların güncellenmesi gerekir ki bu yüzey ekranda gözüksün. Bu işlemi SDL_Flip() fonksiyonu ile yapıyoruz. Bu fonksiyonu kaldırıp tekrar derleyerek programınızdaki değişiklikleri gözlemleyebilirsiniz. SDL_Delay() fonksiyonu penceremizin hemen kapanmaması için kullandığımız bir fonksiyondur.argüman olarak verilen (milisaniye cinsinden) süre kadar programı bekletir. İleride programı bir ana döngü içerisine aldığımız zaman buna ihtiyacımız kalmayacaktır.programın çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır. Merhaba Dünya Bir video modunun uygun olup olmadığınıda kontrol edebilirsiniz.bunun için kullanmanız gereken, SDL_VideoModeOK(640,480,32,SDL _SWSURFACE) eğer uygun değil ise false, uygunsa true değerleri döner.örnek bir kullanım ise şöyle verilebilir. if (!SDL_VideoModeOK(640, 480, 32, SDL_HWSURFACE)) cout<<"ekran modu uygun değil.\n"; else cout<<"ekran modu uygun.\n"; Sinan ATEŞ SDL_DOUBLEBUF -> Çifte tamponlamayı etkin hale getirir. Sadece SDL_HWSURFACE bayrağı ile beraber kullanılabilir. SDL_FULLSCREEN -> SDL tam ekran çalıştırmaya çalışıyor. SDL_OPENGL -> OpenGL render ekranı yaratır. SDL_GL_SetAttribute komutu ile OpenGL ayarlamalarına başlamadan önce bu bayrağın etkinleştirilmesi gerekir. SDL_OPENGLBLIT -> Üstteki gibidir ama aynı zamanda blitting (*yardım*) işlemlerine izin verir. SDL_RESIZABLE -> Boyutlandırılabilir bir pencere yaratır. Pencere boyutları değiştirildiği zaman SDL_VIDEORESIZE olayı tetiklenir ve SDL_SetVideoMode yeni boyut ile tekrar çağırılabilir. SDL_NOFRAME -> Mümkün ise çerçevesiz bir pencere yaratır. Tam ekran modu otomatik olarak bu bayrağı etkinleştirir.

35 uyguladığımız için bu yüzeyin tekrar güncellenmesi gerekiyor.böylece iki yüzey tek bir yüzey halini alıyor.grafik adlı yüzey ile işimiz bittiğine göre bu bellek alanını serbest bırabiliriz, bunu da SDL_FreeSurface() ile yapıyoruz.programın çıktısı aşağıdaki gibi olmalıdır. Şimdilik bu kadar yeterli. Bir sonraki yazıda grafik işlemlerine devam edeceğiz.grafiğimizi pencere üzerinde istediğimiz yere yerleştirme, kesme gibi işlemleri öğreneceğiz. Yazdığımız örneklerde kapatma tuşu çalışmayacaktır. Bunun için endişelenmeyin, ilerleyen konularda(events, Olay yakalama) bu sorunu çözeceğiz. 35. Sinan ATEŞ //ornek2- grafik yuklemek #include <SDL/SDL.h> #include <iostream> using namespace std; int main(){ if(sdl_init(sdl_init_everything)==-1){ cout<<"butun sistemler baslatilamadi\n"; return 0; } cout<<"sdl sistemleri baslatildi.\n"; SDL_Surface *pencere=null; SDL_Surface *grafik=null; pencere=sdl_setvideomode(640, 480, 32, SDL_SWSURFACE); grafik=sdl_loadbmp("merhaba.bmp"); SDL_BlitSurface(grafik,NULL,pencere,NULL); SDL_Flip(pencere); SDL_Delay(3000); SDL_FreeSurface(grafik); SDL_Quit(); cout<<"sdl sistemleri durduruldu.\n"; return 0; } Programda ilk olarak iki tane Surface tipinde işaretçi tanımlıyoruz. Bunlardan birisini ana pencere olarak, diğerini ise yüklediğimiz grafiği tutmak için kullanacağız. Grafiği yüklemek için SDL_LoadBMP(); fonksiyonunu kullanıyoruz.bu SDL varsayılan grafik yükleme fonksiyonudur, sadece.bmp uzantılı dosyaları yükler.merak etmeyin başka uzantılı grafik dosyalarını yüklemeyide öğreneceğiz ve bunlarda oldukça basit, image kütüphanesini boşuna yüklemedik.merhaba.bmp isimli grafik dosyasını hafızaya yükledik ve yerini grafik adlı işaretçi ile tutuyoruz. SDL_BlitSurface() fonksiyonu bir yüzeyi bir başka yüzey üzerine uygular. Bunu iki tabakayı üst üste yapıştırmak gibi de düşünebilirsiniz.argüman sırası üste uygulanacak olan yüzey, ve bunun gerekli ayarları, üstüne uygulanacak olan yüzey, ve bu yüzeyin ayarları. Şimdilik ayarları NULL yani boş geçiyoruz.ilerde bunlarla alakalı örneklerimiz olacak.burada tahmin ettiğiniz gibi ilk yüzey ikinci yüzey üzerine uygulanıyor.sdl_flip(pencere) fonksiyonu ile pencere yüzeyi üzerine bir başka yüzey