Vergi İncelemelerine Konu Teşkil Muhasebe Kayıtları ve İşlemler. İsmail ÖĞÜN Yeminli Mali Müşavir E. Baş Hesap Uzmanı

Transkript

1 Vergi İncelemelerine Konu Teşkil Muhasebe Kayıtları ve İşlemler Yeminli Mali Müşavir E. Baş Hesap Uzmanı

2 2 Türk Vergi Sistemi Modern Vergiciliğe Geçiş Beyan Esası Kural Olarak Verilen Beyannamelerin Mükellef Tarafından Tartışılamaz Olduğu (İhtirazi Kayıtla beyan, bazı istisnai durumlar hariç) ve İdarenin Kabul Etme Zorunluluğu Vergi Cezaları ve İdarenin, Beyanın Doğru Yapılmasını Sağlayan Vergi İnceleme Yetkisi ve İzaha Davet Müessesesi

3 3 Vergi Matrahına Etki Eden İşlemler 1. Değerleme hükümlerinin yanlış uygulanması 2. Sehven yapılan mükerrer kayıtlar 3. Üretim ve ticaret işletmelerinde maliyet artırıcı işlemler; Kullanılan sahte faturalar Kullanılan muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler Yüksek oranda fire hesaplamaları 4. Maliyet yazılması gereken unsurların doğrudan gider yazılması 5. Genel giderlerin olduğundan fazla gösterilmesi Sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge İlişkili şirketlerden zarar ve indirim nakli

4 4 Vergi Matrahına Etki Eden İşlemler (2) 6. Transfer fiyatlandırması 7. Örtülü sermaye yürütülen faizlerin gider yazılması 8. Zarar nakli 9. İstisnaların yanlış uygulanması 10.Yanlış ve yersiz indirim uygulamaları 11.Uluslararası ticarette kazancın vergi cenneti ülkelerde oluşturulması 12.Kayıtdışı bırakılan işlemler

5 5 Vergi İncelemelerini Başlatan Sebepler İhbarname Bankalardan alınan bilgiler 1. Büyük tutarlı hesap hareketleri (havale, EFT vb) 2. Çek, senet tahsilatları Tapu İşlemleri Ticaret sicillerince tescil edilen işlemler (Bölünme, pay devri tescilleri, sermaye azaltımı işlemi) Karşıt incelemeler ( özellikle BA-BS formu tutarsızlıkları, diğer) Özel Nedenler AR-GE verileri İzaha Davet

6 6 AR-GE Biriminin İşleyişi Elektronik Veri Ambarı. Risk Teşkil Eden Konuların Sistemde Tanımlanması. Taraf Üçüncü Kurumlardan Veri Akışı.

7 7 AR-GE Biriminin İşleyişi (2) A. Veri Ambarı İstatistiksel ve matematiksel yöntemler kullanılır. Mükellefler ayrıştırılır. 1. Sektörlere ve/veya faaliyet alanlarına, 2. Ölçeklerine ve 3. Bölgelerine göre ayrıştırılarak mükellef düzeyleri belirlenir. Örneğin; imalat sektöründeki maddi duran varlık ile hizmet sektöründeki maddi duran varlık büyüklükleri birbirinden farklı olmalıdır.

8 8 AR-GE Biriminin İşleyişi (3) B. Risk Teşkil Eden Konuların Sistemde Tanımlanması. (Dahili Doneler) Mükelleflerin beyanname, bilanço ve gelir tablosu verilerinin tanımlanmış risklere göre değerlendirilmesi Sorun teşkil eden hesapların varlığı, aralarında korelasyon olan hesaplara göre incelenecek mükelleflerin belirlenmesi C. Taraf Üçüncü Kurumlardan Veri Akışı. (Harici Doneler) Bankalar Tapu Ticaret Sicili Ba-Bs Formları

9 9 Alacak ve Borç Senetleri Reeskont İşlemleri Alacak Senetlerinin reeskonta tabi tutulup, borç senetleri için herhangi bir işlem yapılmamasıdır.

10 10 Brüt Satışlar-Satışların Maliyeti Satış maliyetleri ve diğer satış işlemlerinin sektörel verilerle karşılaştırması. Satış maliyetlerinde önceki yıllara göre oluşan dalgalanmalar. Maliyetlerin olduğundan fazla gösterilmesi Satışların olması gerekenden düşük gösterilmesi

11 11 Diğer Alacaklar-Banka Kredileri İlişkisi Banka kredilerinin yüksek olması. Kasa bakiyesi Diğer Alacak Kalemlerinin bakiyeleri. 1. Ortaklardan Alacaklar 2. Bağlı Ortaklardan Alacaklar 3. İştiraklerden Alacaklar Faiz gelirlerinin hiç olmaması veya düşük seviyede olması Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtılması

12 12 Diğer Alacaklar-Ticari Alacaklar İlişkisi Sektörel mukayese. Diğer ticari alacakların yüksek olması. İlişkili kişilerle ticari işlemler.

13 13 Duran Varlık-Banka Kredileri İlişkisi Uzun vadeli banka kredilerinde artışlar. Duran varlıklarda dönemsel yüksek tutarda artışlar. Faiz giderlerinin doğrudan gider yazılması.

14 14 Diğer Borçlar, Finansman Giderleri Banka kredilerinin düşük seyri Diğer borçların ortak ya da ortakla ilişkili kişi olma durumu. Yüksek tutarlı faiz giderleri Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç aktarımı Örtülü sermayeye yürütülen faizler Kayıtdışı İşlemler

15 15 Ortaklara Borçlar-Kasa İlişkisi Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı Örtülü sermaye üzerinden yürütülen faiz ve kanunen kabul edilmeyen giderler

16 16 Menkul Kıymet ve Gayrimenkul Satış Zararı Satış kazancı istisna olan bir varlığın satışından elde edilen zararın gider yazılmayacağı.

17 17 Karşılık Giderleri ve Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ilişkisi Vergi kanunlarına göre gider yazılabilecek karşılıklar: 1. Değeri Düşen mallar 2. Şüpheli alacaklar

18 18 Karşılık Giderleri ve Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ilişkisi (2) Ayrılmasında sakınca olmayan ancak gider yazılamayan karşılıklar. 1. Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı 2. Şüpheli diğer alacaklar karşılığı 3. Takdir komisyonu kararı olmayan değeri düşen mal karşılığı 4. Bağlı menkul kıymetler, iştirakler ve bağlı ortaklıklar diğer düşüklüğü karşılığı 5. Maddi duran varlıklar değer düşüklüğü karşılığı 6. Kıdem tazminatı karşılığı

19 19 Brüt Satışlar ve Alınan Sipariş Avansları Hasılatın gizlenmesi emaresi Sektörel karşılaştırmalar Özellikle yap-sat işi yapan inşaat şirketleri

20 20 Yüksek Tutarlı Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler İlişkili kişilerle yapılan işlemler Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç aktarımı

21 21 Alacak Senetleri Alacak senedi olarak kaydedilen vadeli çekler Vadeli çeklerin ortaklardan olması Ortaklardan alacaklar hesabının gizlenmesi Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı

22 22 Duran Varlıklar-Birikmiş Amortismanlar, Duran Varlık Eksilmeleri Duran Varlık ve Amortismanların Sektörel mukayesesi (imalat-ticaret ve hizmet) Değerleme kriterlerine uyulmaması. Duran varlık satış karının veya istisna kazancın yanlış hesaplanması Aktifleştirilen yüksek tutarlı özel maliyet giderleri

23 23 Stok Devir Hızı-Stok Farkları İşletmeden satış yoluyla çıkan emteanın stok hesaplarında tutulması. Hasılatın gizlenmesi. Stok devir hızı ile yapılan kontroller (Stok devir hızı= Satışların Maliyeti/Ortalama stoklar) Sektör mukayesesi

24 24 Devreden KDV ile Brüt Satışlar ve Alınan KDV İadesi İlişkisi Satışlar ve devreden KDV arasında ters yönlü korelasyonun kabulü. Sektörel verilerin kullanılması. Alış ve satış KDV oranı farklılıkları Sürekli alınan KDV iadesi ve devreden KDV yüksek tutarda olması.

25 25 Ticari Alacaklar Farkı (+) Brüt Satışlar Farkı (+) Brüt satışlar ile ticari alacaklar arasında pozitif yönlü korelasyon oluşunun kabulü. Ticari alacaklardaki artış brüt satışlardaki artıştan daha yüksek olursa açıklanması gereken bir durumu ifade eder.

26 26 Şüpheli Ticari Alacaklar Sektörel mukayese ve kanuni şartlara uygun karşılık ayrılıp ayrılmadığı. Sektörün yapısal durumu ve karşılık ayrılmasının imkansızlığı. Ticari olmayan alacaklara karşılık ayrılması durumu.

27 27 Personel Avansları Gelir vergisi tevkifatının tahsil esasına tabi olması ve bu yükümlülüğün yerine gerilip/gerilmediğinin kontrolü. Yüksek tutarlı avans hesaplarında ortaklar ve/veya ilişkili kişilere kullandırılan paraların gizlendiği emaresi.

28 28 İş Avansları Sektörel mukayese. İş avanslarının arkasına gizlenen işlemler. (Özellikle hizmet sektöründe) Ortakların iş avansları hesabı içerisinde kullandığı fonların varlığı. Personel verilen avansların iş avansları içerisinde gösterilmesi.

29 29 Personelden Alacaklar Sektörel mukayese Ortaklara kullandırılan fonların bu hesaplarda gösterilmesi.

30 30 Brüt Satışlar Satıştan İadeler Sektörel mukayese Yüksek tutarlı satış iadeleri Kayıtdışı hasılat emaresi

31 31 Satış İskontoları Sektörel mukayese Yüksek tutarlı iskontolar Transfer fiyatlaması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı Hasılatın gizlenmesi

32 32 Birbirini Takip Eden Geçmiş Yıl Zararları Geçmiş yıl zararlarının üç yıl üst üste gerçekleşmiş olması

33 33 Kredibilitesi Düşük Şirketlerin Yüksek Tutarlı Banka Kredisi Kullanımı Finansal yapısı güçlü ilişkili şirket kefaleti ya da teminatı Emsale uygunluk ilkesi Transfer fiyatlaması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı

34 34 Uzun Vadeli Kredi Kullanımı ve Menkul Kıymet Alım İlişkisi Dönemsel ve sektörel analizler Alınan menkul kıymetin mahiyeti Değerleme yöntemi

35 35 Sayım ve Tesellüm Fazla ve Noksanları Kar hesabına devredilip edilmediği Kanunen kabul edilmeyen giderlere devredilmeyen sayım ve tesellüm noksanları

36 36 İZAHA DAVET Hukuki Niteliği Uygulanabilirliği Usulü Hukuki Sonuçları

37 37 İZAHA DAVET 1. Ba-Bs bildirim formlarında yer alan bilgilerin analizi sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi. 2. Kredi kartı satış bilgileri ile katma değer vergisi (kdv) beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi. 3. Yıllık beyannameler ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi. 4. Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler ile asgari ücret tarifelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi.

38 38 İZAHA DAVET (2) 5. Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yapılan indirimleri (bağış ve yardımlar, eğitim ve sağlık harcamaları ile girişim sermayesi fonu, GVK 89 ve KVK 10 mdl.), kanuni oranları aşan mükelleflerin izaha davet edilmesi. 6. Dağıttığı kâr üzerinden tevkifat yapmadığı tespit edilenlerin izaha davet edilmesi. 7. Geçmiş yıl zararlarının mahsubu yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi. 8. İştirak kazançlarını ilgili hesapta göstermeyen mükelleflerin izaha davet edilmesi.

39 39 İZAHA DAVET (3) 9. Kurumlar Vergisi Kanununun 5/1-e maddesindeki istisna ile ilgili olarak mükelleflerin izaha davet edilmesi. 10.Örtülü sermaye yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi. 11.Ortaklardan alacaklar için hesaplanması gereken faizler yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi. 12.Ortaklık hakları veya hisselerini elden çıkardıkları halde beyanda bulunmayan limited şirket ortaklarının izaha davet edilmesi.

40 40 İZAHA DAVET (4) 13.Gayrimenkul alım/satım bedelinin eksik beyan edilmiş olabileceğine dair haklarında tespit bulunanların izaha davet edilmesi. 14.Gayrimenkullere ilişkin değer artışı kazançları yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi 15.Gayrimenkul sermaye iratlarını beyan etmeyen veya eksik/hatalı beyan eden mükelleflerin izaha davet edilmesi. 16.Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanılması durumunda mükelleflerin izaha davet edilmesi.

41 41 Teşekkürler Yeminli Mali Müşavir E. Baş Hesap Uzmanı