KLONAL ANAÇLI BİR DEKARLIK BODUR ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİ PROJESİ

Transkript

1 KLONAL ANAÇLI BİR DEKARLIK BODUR ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİ PROJESİ 2003

2 BÖLÜM 1 : PROJENİN ÖZETİ 1.1. PROJENİN ADI : Klonal Anaçlı 1 Dekarlık Bodur Elma Yetiştiriciliği Projesi 1.2.PROJENİN SÜRESİ : Tesis süresi 1 yıl, Ekonomik ömrü 20 yıldır PROJENİN UYGULAMA YERİ : Kütahya Merkez İlçe ve Köyleri 1.4. PROJENİN KAPASİTESİ : Birim bazda 1 dekarlık klonal anaçlı örnek bodur elma bahçesi PROJENİN GENEL YATIRIM TUTARI : TL toplam yatırım tutarı olup, bunun TL si sabit gider, TL si işletme giderleridir PROJENİN FİNANSMANI : Projedeki, TL olan yatırım giderlerinden; damlama sulama tesisi, fidan bedeli,arazi tahdidi ve terbiye sistemi tutarının % 80 i olan TL bir yıl ödemesiz 4 eşit taksitli 5 yıl % 10 sabit faiziyle geri ödemeli kredi olarak Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca; geriye kalan bütün yatırım ve işletme giderlerinin toplam değeri olan TL.nın tamamı çiftçinin öz kaynaklarınca finanse edilecektir PROJENİN FAYDALARI : İl genelinde tarımsal faaliyetler açısından hiçte istenmemekle beraber çok küçük ve parçalı olan tarım alanlarından en ekonomik bir şekilde istifade edebilmemiz için, birim alandan elde edilecek verimin artırılması gerekmektedir. Bodur elma yetiştiriciliğinde de ağaçlar küçültülerek birim alana daha fazla ağaç düşmesi sağlanmakta ve birim alandan alınan ürün miktarı da artırılmaktadır. Ayrıca modern tarım tekniklerinin kültürel uygulamaları ile birim alandan elde edilen nicel verim artışı yanında, iç ve dış pazarda en yüksek fiyatla satılabilecek yüksek kaliteli standart çeşitler elde edilebilmektedir. Bodur elma yetiştiriciliğinde ağacın ürüne yatması çok çabuk olmakta ve hemen ikinci yıldan itibaren ürün alınmaya başlanmaktadır. Buda yatırımı kısa vadeli kılarak yatırımın sermayeye dönüşüm sirkülasyonunu hızlandırmış olacaktır. Proje, İlimiz genelinde çok yaşlı ve dağınık halde bulunan düşük kapasiteli elma bahçelerinin yerine, modern kapama bahçeleri kurularak, ton/yıl olan elma üretimini artırmak, birim alandan yüksek verim alarak Avrupa Topluluğuna girmemiz aşamasında, gelişmiş ülkelerin üretim normlarını yakalayarak, ülkemizin tarımsal faaliyet puanını artırma noktasında faydalı olacaktır. Bölge çiftçileri, kurulacak örnek bahçelerle bu tarz yetiştiriciliğe teşvik edilerek, bu sayede aile iş gücünü değerlendirip üretime yönelmeleri sağlanacaktır. BÖLÜM 2 : GİRİŞ Anadolu birçok meyve türünde olduğu gibi elmanın da anavatanı sınırları içerisindedir. Ülkemizde yetiştiriciliğe en uygun yerler; Kuzey Anadolu, Karadeniz kıyı bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu yaylaları arasında kalan geçit bölgeleridir. İlimizde bu bölgeler içerisinde yer alıp, yetiştiriciliğe uygun iklim ve rakım isteklerine haizdir. Ülkemizde elma üretimi gün geçtikçe artma eğilimindedir. Üretim miktarı bakımından dünyada beşinci sırayı alarak önemli bir üretici ülke durumundayız. Ne var ki

3 gerek birim alandan alınan ürünün düşük olması, gerekse dış pazarda rekabet şansı olan standart çeşitlerin ve kalitenin düşük oluşu ihracatımızı menfi yönde etkilemektedir. Bu durum son yıllarda akademisyenleri ve milli tarım politikalarımızı ihracat payı yüksek ve kaliteli ürün yetiştiriciliğine yöneltmiştir. Bodur elma yetiştiriciliği bu eğilimin en önemli hamlesidir. Bodur elma yetiştiriciliğinde modern kültürel uygulamalarla birim alandan elde edilen ürün kalitatif ve kantitatif olarak artırılmıştır. Ayrıca Bodur tarzdaki yetiştiricilikte meyveye yatma çok erken olduğu için kaliteli ve standart çeşitlerin üretimine geçiş sürecide çok çabuk aşılabilecektir. BÖLÜM 3 : PROJE ALANI 3.1. PROJE ALANININ EKOLOJİK DURUMU : Projenin uygulanacağı merkez ilçe ve köyleri gerek iklim açısından gerekse toprak yapısı ve rakım bakımından elma yetiştiriciliğine uygundur. İlimiz Ege Bölgesi ile Orta Anadolu Bölgesi arasında bulunan batı geçit kuşağında yer alır. Ortalama rakım 950 m.dir. İlkbahar son donları yıllara göre değişmekle beraber 7-15 Mayıs tarihlerine kadar menfi etkilerini sürdürerek erken açan çiçeklere zarar verebilmektedir. Kış aylarında en düşük sıcaklık minimum 18.6 C, sıfırın altında ortalama sıcaklık 9 C civarındadır. Yıllık sıcaklık ortalaması C dir. Yıllık yağış miktarı 550 mm.dir. Sisli gün sayısı 46 gün, karla örtülü gün sayısı 24 gündür. (Son 10 yılın ortalaması baz alınmıştır.) 3.2. TOPOĞRAFYA : İlimiz engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Bu özellik meyve yetiştiriciliği için çok avantajlıdır. Çünkü, kışın meyve ağaçlarına zarar veren don halkaları tepelerden aşağı doğru toprak yüzeyinden akarak vadilerde göllenmektedir. Don tehlikesine karşı yamaçtaki araziler idealdir. Ayrıca İlimizde arazinin çok parçalı oluşu entansif tarım modelini zorunlu hale getirmektedir. Bodur elma entansif tarımın en bariz uygulamalarından biridir ARAZİ TASARRUF DURUMU : Arazi: proje kapsamına alınan köyde ekolojik olarak yetiştiriciliğe uygunluğu yapılacak etütle belirlenecek olan 1 dekarlık şahıs mülkiyetindeki arazilerden oluşacaktır. Araziler vadi veya ovaların dışında hafif meyilli, taban suyu yüksek olmayan, bitkinin etkili kök bölgesinde, seçilen sulama yöntemine göre toprağı tarla kapasitesinde tutmaya yeterli sulama suyu bulunan yerlerden seçilecektir ÜRETİM VE PAZARLAMA : İlimizde meyve veren yaşta adet elma ağacı bulunmaktadır. Bunların çok azı kapama bahçe niteliğinde olup, bir çoğunun ekonomik ömrü tamamlanmış ve diğer meyve türleriyle karışık halde veya evlerin bahçelerinde hobi amaçlı yetiştirilmektedir. Kurulacak yeni tesislerle İlimizdeki elma üretiminde önemli bir artış olacağı gibi, pazar değeri yüksek olan standart çeşitlerde yetiştirilebilecektir. Tesis edilen yeni işletmelerle birlikte diğer işletme sahiplerine elma ağaçlarında bakım, budama, sulama, gübreleme, zirai mücadele gibi teknik konularda bilgi verilecektir. Üretimi yapılan elmalar taze olarak tüketilebileceği gibi soğuk hava depolarında muhafaza edildikten sonra kış aylarında pazara arz edilecektir. Ayrıca Grany Smith gibi dış pazarda çok talep edilen standart çeşitlerin üretimi arttıkça ihracatçı firmalar da İlimizde hasat sezonunda yüksek fiyattan alım yapacaklardır.

4 BÖLÜM 4 : PROJE ÖNCESİ DURUM Bu projeyle; İlimizde henüz yetiştiriciliği hiç yapılmayan kapama niteliğindeki bir bahçede bodur elma yetiştiriciliğini yaygınlaştırma ve çok parçalı olduğundan işlemesi hiçte karlı olmayan, bundan dolayı da yıllarca atıl bekleyen alanları, çok karlı entansif üretim modeline kazandırma amaçlandığı için, proje öncesi arazinin tasarruf şekli ve ürün deseni hakkında detaylı bilgi verilmeyecektir. Proje 1 da. lık tip projedir. BÖLÜM 5 : PROJE 5.1. PROJENİN GEREKÇESİ VE AMACI : Tarım; her şeyden önce insanların hayatlarını idame ettirebilmeleri için olmazsa olmaz faktörlerinin en önemlisi olan gıdaların üretim aşamasını oluşturur. Hızla artan insan nüfusunun gıda ihtiyacı da artmakta, ancak bunun aksine tarım alanları ve bunun en önemli unsuru olan toprak materyali de farklı nedenlerle yok olmaktadır. Bu durum mevcut birim alandan birim zamanda en fazla ve kaliteli ürün alma zorunluluğunu doğurmuştur. Bu projeyle geleneksel olarak yapıla gelen ekstansif üretimden entansif üretime geçilmiş olacaktır. İl genelinde az oranda ve ekonomik ömrünü tamamlamış olan elma ağaçlarının yerine bodurlaştırılıp birim alana çok sayıda ağaç düşmesi ve yeni kültürel uygulamalarla bol ve kaliteli ürün alınabilecektir. Türkiye, Dünya ülkeleri içerisinde çok önemli bir meyve üreticisi ülke olmasına rağmen, birim alandan elde edilen üretimde, gelişmiş ülkelerin gerisinde bulunmaktadır. Bu projenin İlimizde uygulanmasıyla artacak olan elma üretimiyle hem İlimizde hem de ülke genelinde gelişmiş olan ülkelerin üretim standartları yakalanmış olacaktır. Ayrıca, ihraç edilecek nitelikte kaliteli ve tescilli standart çeşitleri üreterek daha pahalıya satma imkanı bulan çiftçilerimizin gelirleri artarak refah seviyesi yükselmiş olacaktır. Üretilecek elmanın dış pazarlarda aranır nitelikte olması ve ihraç edilmesi durumunda döviz kazandırması sonucu ülke ekonomisine de katkı sağlanmış olacaktır. Üretimin artmasıyla soğuk hava depoları, ambalajlama, pazarlama, gibi hizmetlere ihtiyaç duyulacağından yeni yatırım sahaları oluşacaktır. Bunların yanı sıra tarım sanayiinin ve doğal olarak sanayiinin diğer kollarının gelişmesi sağlanmış olacaktır. Bu sayede yastık altındaki atıl sermaye üretime kazandırılarak başta İlimiz ve ülke ekonomisinin canlanmasına yardımcı olunacaktır. Ayrıca; hem tesis edilecek bahçelerde bizzat çalışarak, hem de gelişen sanayi dallarında iş istihdamları oluşarak çok büyük bir sorun haline gelen işsizliğinde bir nebze önüne geçilmiş olunacaktır TEKNİK BİLGİLER Elmanın Sistematikteki Yeri : Elma Rosaceae familyası, Rosacea alt familyasının Malus cinsindendir. Malus cinsinin 30 dan fazla türü olduğu bilinmektedir. Malus comminis l. Türü en önemlilerinden olup esas bizi ilgilendiren kültür formu ifade eder Elma Çeşitleri ve Özellikleri : Bugün dünyada elma çeşitlerinin sayısı ü aşmakta olup, Türkiye de ise bu sayı 460 ı bulmaktadır. Bunlar arasında kalite, verim yönünden yüksek ve ticari anlamda yetiştiriciliği yapılanların sayısı çok azdır. İlimizde bodur anaçlı yetiştiriciliği en uygun olan ve birbirleri arasında döllenme ilişkisi bulunan çeşitler tanıtılacaktır.

5 Starking Delicious : A.B.D. orijinli olup; ağacı kuvvetli yarı dik veya dik gelişir. Meyvesi iri, koyu kırmızı renkte, çiçek tarafında beş çıkıntısı olup, uzunca şekilli, çok iri ve kaliteli bir çeşittir. Eylülün ikinci haftasında hasat olumuna gelir. Golden Delicious ve Jonathan çeşitleriyle tozlanabilir. Meyveler soğuk hava deposunda nisan ayına kadar saklanabilir. Golden Delicious : A.B.D. orijinli olup; ağacı dik, yarı dik ve orta kuvvette gelişir. Çok verimlidir. Meyvesi iri, altın sarısı renkte, silindirik-konik şekilli, çok iri, meyve eti yeşilimtırak sarı renkte gevrek ve sık dokulu, çok kaliteli bir çeşittir. Eylülün ikinci haftasında hasat olumuna gelir. Starking Delicious, Starkrimson Delicious, Jonathan ve Winesap gibi çeşitlerle tozlaşır. Bütün bölgeler için tavsiye edilir. Dikkatli meyve seyreltme yapılırsa her yıl ve düzenli ürün verir. Meyveler soğuk hava deposunda Mart ayına kadar saklanabilir. Grany Smith : Avustralya orijinlidir. Ağacı zayıf-orta kuvvette, yarı dik-yayvan gelişir. Her yıl ve bol ürün verir. Meyvesi orta iri-iri, yeşil zemin üzeri hafif donuk sarı renkli, kalitesi çok iyi olup, sert, çok sulu ve kendine özgü mayhoş bir tadı vardır. Eylülün son haftası hasat olumuna ulaşır. Golden Delicious ve Red Delicious çeşitleriyle tozlaşır. Meyvesi uygun soğuk hava deposunda 9 ay süreyle saklanabilir Elma Anaçları ve Özellikleri : Elma anaçları generatif (tohum) anacı ve vegetatif (klonal ) anaçlar olarak ikiye ayrılır. Generatif anaç yabani veya kültür elmasının tohumuyla elde edilir. Klonal anaç ise; ancında standart vasıfta olmasını arzu ettiğimiz için, o standart çeşidin tohumuyla değil bitkinin dal, yaprak v.s. organlarından daldırma gibi yöntemlerle özelliklerini kaybetmemiş bir çok bitki elde edilir ve buna klonlama denilmektedir. Vegetatif yollarla elde edilen klon anaçları modern meyvecilikte arzulanan anaç-kalem (çeşit) standardizasyonunu yeni bir örnek bahçe kurma imkan dahiline girmiştir. Bu projede klonal anaçlı bodur elma tesisi hedeflendiği için, çok bodur anaçlardan İlimiz ekolojik şartlarına en uygun olan M 9 anacını kullanmamız uygun olacağından bu anacın özellikleri anlatılmıştır. M 9 : Çok bodur anaçlar içerisinde bugün dünyada en çok kullanılan M 9 anacıdır.verimli topraklarda daha iyi gelişirler. Dikimden itibaren ömrü boyunca desteğe ihtiyaç gösterirler. Dikimin hemen ertesi yılı meyve vermeye başlar ve en iyi şartlarda bile boyu 270 cm yi geçmez. Çö ğürlerin %20-40 ı kadar gelişirler M 9 boğaz çürüklüğüne (Phytophytora spp) dayanıklı fakat ateş yanıklığı (Ervinia amylovora) ve pamuklu bite (Eriosoma Lanigerum) hassastır. M 9 anacı Stool bed Layering veya tepe daldırması ile çoğaltılırlar. M 9 anacına aşılı çeşitler ile kurulan bahçelerde uygulanacak dikim aralıkları toprak verimliliğine göre (1,5mx3,5m) veya ( 2,0mx3,5m) olmalıdır. M9 anacı üzerine Starkrimson Delicious gibi yarı bodur gelişen çeşitler aşılanmamalı, Starking Delicious, Golden Delicious, Grany Smith gibi kuvvetli gelişen çeşitlerin aşılanmasıyla elde edilen fidanlarla bahçe tesis edilmelidir Morfolojik ve Biyolojik Özellikleri : Kültür elmalarının taç yüksekliği yaklaşık 8-10 m, genişliği ise 8-12 m olur. Doğal olarak orta- yüksek boylu olurlar. Ancak M9 klonal anacı üzerine kuvvetli gelişen çeşitler aşılanır ve uygun budama ve bakım uygulanırsa ağaç boyu m. yi geçmez. Elmada kök sistemi genellikle yanlara doğru yayılma eğilimindedir ve kazık kök oluşturmaz. Yapraklar çeşitlere göre değişen büyüklüklerde olmakla beraber orta büyüklüktedir.üst yüzeyi yeşil-koyu yeşil, alt yüzleri çeşide göre az veya çok tüylüdür. Yaprak kenarları dişlidir ve bu dişler çeşitlere göre değişir. Çiçekleri ise 5 taç, 5 çanak yapraklıdır.

6 Elma meyveleri botanik bakımdan yalancı meyvedirler. Meyve renkleri esasında sarı olup, çeşide göre sarı zemini olgunlaşmayla paralel olarak kırmızıdan bordoya kadar değişik tonlarda renkler kaplar. Şekli çeşitlere göre farklılıklar gösteren kutupsal basık yuvarlak, bazı çeşitlerde çiçek burnu kısmı dardır. Sapın meyveye bağlandığı nokta çukurcadır. Ağaç gövdesi düzgün, gövde ve dallar beyazımtırak pembedir Döllenme Biyolojisi : Elma çeşitleri genellikle kendine kısırdırlar.yani, kendi çiçek tozları ile döllenemezler. Mutlaka başka bir dölleyici çeşidin çiçek tozlarına ihtiyaçları vardır. Bu nedenle bahçe kurulurken iyi bir çeşit karışımı tertiplenmelidir. Çeşit karışımı yaparken, tercih edilen ana çeşidin dölleyici çeşidini veya çeşitlerini iyi bilmek gerekir. Elma bahçesi, tozlanma döllenme bakımından en elverişli bir plana göre kurulmalıdır. Dölleyici çeşidin esas çeşide oranı % olmalıdır. Dölleyici çeşitler ana çeşitten metreden daha uzakta olmamalıdır. Seçilen çeşitler arasında periyodisite bakımından bir uyuşmazlık olmamalıdır. Periyodisite, ağaçların bir yıl meyve verip, müteakip yıl dinlenmesi demektir. Dölleyici olarak seçtiğimiz çeşit böyle bir karakterde ise bu çeşidin dinlenme yılında döllenme olmaz. Seçilecek çeşitler arasında çiçek açma zamanları bakımından bir uyuşmazlık olmamalıdır. Elmalardaki yabancı döllenmeyi % 90 arılar yapar. Çiçek zamanı bahçede veya civarda en az 1 arılı kovan bulundurulmalıdır Ekolojik İstekleri : İklim İstekleri : Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim meyvesidir. Genellikle dünyada enlemlerde yetişmektedir. Türkiye de Ege Bölgesi nde 500 metre, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi nin sıcak ve kurak yerlerindeki 800 metreden daha yukarı yerlerde yetişmektedir. Yüksek ışık yoğunluğu elmada çok iyi renk oluşumunu sağlar. Elma ağacı düşük sıcaklıkların olduğu sert kışlara dayanıklıdır. Kış dinlenmesi sırasında odun kısımları 35 C ile 40 C a, açmış çiçekler 2.2 C ile 2.3 C a ve küçük meyveler ise 1.1 C ile 2.2 C a dayanırlar. Elma kış dinlenmesine en fazla ihtiyaç duyan meyve türüdür. Yapılan denemelerde elmaların soğuklama ihtiyacını karşılayabilmesi için 7.2 C nin altında çeşitlere bağlı olarak saat kalması gerekir. 0 C nin altında ise saat soğuklamaya ihtiyacı vardır. Yetersiz soğuklama sonucu çiçeklerin bir kısmı ölür, geriye kalan çiçeklerin açılması da normale göre hem daha geç, hem de düzensiz olur. Böylece geç açan çiçekler döllenme yetersizliği nedeni ile dökülür. Soğuklamasını giderememiş elma ağaçlarında yaprak gözleri sürmez ve ağaç çıplak kalır. Elma yüksek yaz sıcağından da hoşlanmaz. Sıcaklık 40 C nin üzerine çıktığı zaman büyüme durur, daha yüksek sıcaklıklarda ise zararlanma görülmeye başlar Toprak istekleri : Elma genellikle bir çok toprak tiplerinde başarılı sonuç verir. Bahçe kurulacak yerin alt toprak yapısı önemlidir. Alt toprak, bitki kökleri hiçbir zaman su içinde kalmayacak ve köklerin yayılmasını kolaylaştıracak şekilde drene edilmelidir. Sert ve suyu tutan alt toprak gelişmeye engel olur, ağacın büyümesini ve ömrünü olumsuz yönde etkiler. En iyisi alt toprağın çakıllı-tınlı olmasıdır. Toprak derinliğinin 2metre veya daha fazla olması istenir. Elma yetiştiriciliği için en iyi topraklar optimal olarak ph ve içerisinde normal kireci ve yeteri kadar humus ve nemi bulunan tınlı, tınlıkumlu veya kumlu-tınlı geçirgen topraklardır Aşılı Fidan Temini : İlimize uygun çeşitlerin seçimi ve aşılı fidan temini Tarım İl Müdürlüğü tarafından piyasa araştırması yapılarak temin edilecektir.

7 Toprak Hazırlığı ve Bahçe Tesisi : Elma bahçesi olarak tesis edilecek arazi dikimden 1-2 ay önce sürülmelidir. Drenaj surunu olan yerlerde gerekli drenaj kanalları açılmalıdır. Arazi meyilliyse sekileme yapılmalıdır. Bahçeler 1 yaşlı fidanlarla kurulur. Fidan dikimi kışı sert geçen yerlerde ilkbaharda, kışın toprağın derinlere kadar donmadığı yerlerde sonbaharda ağaçlar yapraklarını döktükten sonra yapılmalıdır. İlimizde kış sert geçtiği için ilkbahar dikimi yapılmalıdır. Kapama bodur elma bahçesi kurulurken, ağaçlara verilecek dikim aralıkları toprak durumu, seçilen anaç, budama şekli, sulama, budama ve elma ağaçlarının habitüsüne göre 1.5mx3.5m veya 2.0mx3.5m olarak ayarlanır. Seçilen dikim mesafelerine göre fidan dikilecek yerler işaretlenir ve işaretlenen yerler kökler rahatça sığacak şekilde çukur açılır. Çukur açma işlemi elle de açılabileceği gibi, birim alana çok sayıda ağaç düşeceğinden çok zaman ve işçilik gerektireceğinden burgularla açılmalıdır. Fidan dikilmeden önce köklerdeki ezilmiş ve kırılmış kısımlar budanır. Gövde üzerinde erken uyanacak uç gözlerde çıkartılarak, kök sisteminin gelişmesine fırsat verilerek fidanın tutması kolaylaştırılmış olur. Dikim yaparken sıraların son derece düzgün bir hat oluşturması için mutlaka dikim tahtası kullanılmalıdır. Çünkü bodur elma ağaçları toprağa çok zayıf tutunur ve gövdesi zayıf olacağından verim zamanı galvanize tel üzerinde dallar askıya alınacak şekilde terbiye sistemi yapılır. Tel baştan başa çekileceği için dikim sırasının çok düzgün olması gerekir. Dikim yaparken dikkat edilecek en önemli konulardan biriside aşı yerinin mutlaka toprak üzerinde bırakılmasıdır. Dikimi müteakip bütün fidanlar hereklenmelidir. Tesis edilen bahçenin korunması için etrafına 2.5 m boyunda, 10 cm çapında 3 er metre ara ile kazıklar çakılıp, dikenli tel çekilerek çit yapılmalıdır. 5.3.YILLIK BAKIM İŞLERİ : Toprak İşleme : Sonbaharda toprak işlemenin önemi büyüktür. Toprak tavında iken tesis yılında pullukla cm derinliğinde sürülmeli, verim çağında ise köklere zarar vermemek için diskarow ile yüzeysel sürüm yapılmalıdır. İlkbahar gübrelerinin verilmesinden sonra yine toprak sürülür ve yabancı otlarla gübrenin toprağa karışması sağlanır. Toprak işlemenin temel amaçları; toprağın üst kısmındaki organik maddelerle, bitki besin maddelerinin ve havadaki oksijenin bitki kök bölgesine ulaşması, toprak altındaki karbondioksitinde havaya karışmasıdır Sulama : Elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından dolayı diğer meyve türlerine göre daha çok suya ihtiyaç duyarlar. Bahçelere verilecek su miktarı; yıllık yağış miktarı ve bunun yıl içerisindeki dağılımına, tranpirasyon ( bitkide meydana gelen su kaybı) şiddetine, ağacın yaşına ve toprağın yapısına göre değişir. Sulama planı kurak ve nispi nemi düşük yerlerde Mayıs ayında başlamak üzere günde, nemli bölgelerde ise günde bir yapılmalıdır. Ağaçların ihtiyaç duydukları oranda sulanmamaları halinde verimlilik ve meyve kalitesi düşer. Bu nedenle özellikle bodur anaçlı elma yetiştiriciliği modelinde sulamanın çok iyi planlanması gerekir. En ideal sulama modeli damlama sulama yöntemidir. Bunun için proje kapsamındaki bahçede damlama sulama yapılacaktır. Damlama sulamayla bitki kök sistemi sürekli nemli olacak ve bu sistemin niteliğinden dolayı çok az su kullanılarak az suyla en ekonomik bir sulama yapılmış olacaktır.

8 Gübreleme : Elma bahçelerine verilecek gübre miktarı toprak işleme usulüne, toprağın karakterine, ağacın büyüme gücüne, yaşına, alınan mahsul miktarına göre değişir. Verilecek gübre miktarı yapılacak toprak ve yaprak tahliliyle belirlenmelidir. Gübrelemede toprak ve yaprak tahlilleriyle ortaya çıkacak net gübreleme programı esas olmak şartıyla aşağıdaki temel gübreleme hususlarına riayet edilmesi gerekir. Elma bahçesine fidan dikilmeden evvel 3 ton yanmış çiftlik gübresi atılmalı ve bu 3 yılda bir tekrarlanmalıdır. Elma bahçelerinde ilkbaharda azotlu gübre verildiğinde meyve kalitesi iyileştiği gibi dökülmede azalır. Ancak, verilen azotlu gübrenin elmalar olgunlaşmadan evvel tükenmiş olması gerekir. Yaklaşık olarak 15 kg (%21 lik) amonyum sülfat atılmalıdır. Elma ağacının büyümesi, mahsulün ve döl veriminin artması için fosforlu gübre atılması gerekir. Yaklaşık olarak 50 kg (%18 lik) süper fosfat atılmalıdır. Potasyumlu gübreleme de Çiçek gözlerinin teşekkülü, şeker ve nişasta yapımı açısından önemlidir. Bu da yaklaşık 20 kg civarında verilmelidir. Zamanla eksiklikleri görülmesi halinde magnezyum, bor, çinko gibi mikro elementlerinde verilmesi gerekir Budama : Elmalarda budama konusu çok önemlidir. Çünkü anaç ve çeşidin özelliğine bağlı olarak uygulanacak terbiye sistemi de farklı olacaktır. M 9 anacı üzerine aşılı Starking Delicious, Golden Delicious, Granny Smith gibi elma çeşitleriyle sık dikim bahçeleri kurulacağı zaman, yapılabilecek en ideal terbiye şekli ince iğ (slender spindle) dir. İnce İğ terbiye şekli sık dikilmiş bahçelerde alçaktan oluşmuş küçük bar taç ve bunu izleyen liderden çıkmış küçük meyve dalcıkları ile ömrü boyunca herekle desteklenmeyi gerektiren ve konik şeklinde gelişen ağaçlar olarak tanımlanır. 1.yıl dallanmış veya dallanmamış olan 1 yaşlı fidanların tepelerinin; fidanın büyüklüğüne, dikim aralığına ve toprak verimliliğine bağlı olarak topraktan itibaren 85 cm. yükseklikten kesilmesidir. Birinci gelişme dönemi sonunda yok denecek kadar az budama yapılır. Sadece lider dalın uzantı dalı çıkartılır. Bunun anlamı; birinci gelişme yılından itibaren ilk 4-5 yıl lider dalda uç kesme yapılmayıp, liderden yeni çıkan sürgünlerden aşağıdan itibaren birincinin bırakılıp, bunun üzerinden diğerlerinin kesilmesi gerekir. 4. ve daha sonraki yıllarda ağaç yüksekliği 2.5 m. yi geçmiş ise her yıl bir veya daha yaşlı dallarda kısaltma yapılmalıdır. Buna paralel olarak sıra arası ve üzeri yönünde giden dallarda da kısaltma yapılmalıdır. Birinci gelişme yılından itibaren toprak seviyesinden 40 cm. ye kadar olan dallar çıkartılır. Yan dalların tamamı geniş açı yapacak şekilde iple ağırlık bağlamak veya asjı ipini toprağa çakmak suretiyle eğilirler. Eğilemeyecek derecede dik olanlar dipten kesilirler. Yan dallarda kesinlikle uç alma yapılmaz. Gelişmenin çok kuvvetli olduğu yıllarda gelişmeyi zayıflatmak için ağacın tepe kısımlarında yaz budaması uygulanır. Proje kapsamına giren bahçelerde, İlimizde bu tarz yetiştiricilik ve terbiye sistemi yapılmadığı için çiftçiler bu konuda yeteri kadar bilgi sahibi oluncaya kadar, budama ve oluşturulacak terbiye sistemiyle ilgili Tarım İl Müdürlüğü ÇEY Şube Müdürlüğündeki konu uzmanı teknik elemanlar görevlendirileceklerdir Hastalık ve Zararlılarla Mücadele : Meyve yetiştiriciliği içerisinde Zirai Mücadele bakımından en sorunlu olan meyve türlerinden başında elma gelir. Çünkü gerekli itina gösterilmediği takdirde, bir çok hastalık ve zararlı etmeni bulunan elmadan doğru dürüst verim alamayız. Elma ağaçlarında çok görülen, proje kapsamında seçilecek olan anaç ve çeşitlerin en hassas oldukları hastalık ve zararlılara karşı uygulanacak olan yıllık ilaçlama programı Tablo-5 te verilmiştir. Elma yetiştiriciliğinde zirai mücadelede çok dikkatli davranmalı, bazı

9 ilaçlamalar hastalık ve zararlı ortaya çıktığında yapılacağı için bahçe periyodik olarak kontrol edilmelidir Hasat, Ambalaj ve Pazarlama : Elma meyve olarak ince kabuklu, çok nazik bir meyvedir. Meyveler hasat edilirken avuç içine alınmamalı, parmaklar arasında ezilmemelidir. Hasat esnasında oluşacak küçük bir yara veya ezik depo çürüklüğüne neden olan mantarlar için giriş kapısı olur. Ezik ve yaralardan dolayı olgunlaşma hızlanır ve depo ömrü de kısalmış olur. Hasatta dikkat edilecek diğer bir konuda hasat zamanının doğru olarak tayinidir. Elma meyveleri ağaç olumunda hasat edilirler. Yeme olumuna soğuk hava depolarında bir süre bekletildikten sonra ulaşırlar. Hasat edilen meyveler; sağlamlık, şekil, renk ve kalitelerine göre sınıflandırılır. Elmalarda kalite sınıflarına ayırma ve boylama TSE ye göre yapılır. Buna göre sofralık elmalar ekstra, birinci ve ikinci sınıf olmak üzere üç kalite sınıfına ayrılır. Kalite sınıflarının hiç birinde kurtlu ve çürük elma bulunmaz. Ancak ikinci sınıf elmalarda %2 lik çürüklük veya kurtlanmaya tolerans gösterilir. Bu sınıfların dışındaki elmalar ıskarta olarak değerlendirilir. Hasat edilip boylama yapılan elmalar ambalaj materyaline yavaşça yerleştirilir. Ambalajlama materyali olarak çok farklı malzeme kullanılmakla beraber, şayet standartlara aykırı değilse mahallen yaygın olan ambalajlar kullanılabilir. Pazarlama, soğuk hava deposu olan yerlerde depoya konulup, piyasada istenilen fiyat oluştuktan sonra pazara arz şeklinde veya yaş sebze meyve alımı yapan firmalar tarafından alınmaktadır. Kapama bahçe piyasa değeri yüksek çeşitlerle kurulmuş olup, bakım şartları da iyi uygulanıp elmalar çok kaliteli olursa meyve alımı yapan firmalar hasat ve ambalajlama işlerini de kendileri üstlenerek meyveleri ağacında götürü alabilmektedir PROJE FAALİYETLERİ : Yatırım ve İşletme Giderleri : Yatırım ve işletmenin üretim giderleri Tablo- 3 te verilmiştir Alet-Ekipmanlar : Alet ve ekipman giderleri TL olup, bununla ilgili cetvel Tablo-3 de verilmiştir İŞLETME GELİRLERİ : İşletmede 1. yıl tesis yılı olup, 2. yıl ürün alınmaya başlanacaktır. Fakat bu ekonomik bir verimlilik değildir. Tam verimlilik yılda başlar. Ancak, ilk yıllarda alınmaya başlanan ürün tesisin yatırım ve o yılki işletme giderlerini karşılayabilir. 1 DA LIK ELMA BAHÇESİ GELİRLERİ TABLO-1 Yıllar Tesis Yılı 2-6. Yıllar Arası Yıllar Arası Üretim (Ton) Yıllık Gelir (Milyon Tl.) Elma fiyatı 2003 yılı için TL olarak baz alınmıştır. Elma üretim miktarı olarak; 2-6. yıllar arasında hızla artan oranda, 7. yıldan itibaren ise ortalama 5 ton/da/yıl hesabıyla toplam 82.5 ton üretim baz alınmıştır.

10 5.6. EKONOMİK VE MALİ ANALİZ : İşletme Gelir ve Gider Tablosu : İşletme gelir ve gider tablosu Tablo-2 de verilmiştir. Eksi (-) değerler masrafları, artı (+) değerler gelirleri ifade etmektedir. ALET-EKİPMAN MASRAFLARI TABLO-4 ( x1000 TL) CİNSİ BİRİMİ MİKTARI BİRİM TUTARI FİYATI Pulvarizatör Adet El Arabası Çapa Kürek Bel Küreği Tırmık Keser Kazma Budama makası Eldiven Tulum İlaçlama maskesi Toplam GELENEKSEL ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİNDEKİ ÜRETİM İLE BODUR ANAÇLI ELMA ÜRETİMLERİNİN İLK 10 YILLIK MUKAYESELİ ÜRETİM MİKTARLARI EK TABLO YIL Geleneksel elma anaç dikim mesafesi 20 ad. 7x7 m. Starking Delicious Ve Başka Çeşitler (Kg/Da.) M 9 Anaç 190 ad./da 1.5x3.5m. Golden,Starking,Grany Smith v.b. (Kg./Da) On Yıllık Üretim Toplamı

11 Tam Verimli Dönemde Her Yılki Üretim (Kg/Da.) BÖLÜM 6 : PROJE GİDERLERİNİN ANALİZİ Projedeki 1 da lık birim alandaki işletmeye tesis yılındaki yatırım giderlerinden damlama sulama tesisi. fidan bedeli, arazi tahdidi ve terbiye sisteminin toplam bedeli olan TL. nin % 80 i olan TL. Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca %10 luk sabit faiziyle 1 yıl ödemesiz 4 eşit taksitte 5 yılda geri ödemeli kredi şeklinde finanse edilecektir.damlama sulama tesisi, fidan bedeli, arazi tahdidi ve terbiye sistemi bedelinin % 20 si olan TL. ile geriye kalan yatırım giderlerinden TL ve işletme giderlerinin tamamı olan TL. nin de çiftçi tarafından karşılanması planlanmıştır. Bu bilançoya göre toplam yatırım ve işletme giderlerinin % 14,12 si Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından 5 yılda 4 eşit taksit şeklinde % 10 luk sabit faiziyle geri ödemeli kredi, % i ise çiftçi tarafından karşılanacaktır. Kredinin geri ödeme planı Tablo-6 da verilmiştir. BÖLÜM 7 : SONUÇ Projeye alınan işletme, birim olarak 1 dekar bazında değerlendirilmiştir. Bu birim alanın 1 dekar seçilmesindeki amaç henüz Kütahya da yaygın olarak üretiminin yapılmıyor olması ve çok yoğun teknik bilgi ve işçilik gerektireceği, bunun bazı zorluklarıyla karşılaşılabileceği, bu amaçla hem ekonomik hem de en küçük tesis alanı olan 1 dekar esas alınmıştır. Çiftçi ailesinin arazi varlığı, ailenin mevcut atıl iş gücü, yatırım için yeterli finansmanı olup olmama durumuna göre alan daha da artırılabilir Alan belli bir seviyeye kadar ne kadar artırılırsa yatırım ve işletme giderleri de ters orantılı olarak azalacaktır. Proje kapsamındaki işletme 1-5. yıllar arsında o ana kadar yapılan yatırım ve işletme giderlerini karşılayarak 6. yıldan itibaren yıllık yaklaşık Tl aileye katkı sağlayacaktır. Proje kapsamına alınacak çiftçilere tesis edilecek kapama bahçelerde yetiştiricilikle ilgili bütün teknik bilgiler Tarım İl Müdürlüğündeki teknik elemanlarca birebir eğitim şeklinde verilerek uygulanacaktır. Çiftçiler, şartlara uygun olarak yetiştiricilik yapacaklarını, hazırlanacak sözleşmeyle taahhüt edecekler ve sözleşmedeki taahhütlerini yerine getirmeyen üreticiler projeden çıkarılarak ödenen kredi yasal faiziyle birlikte kendisinden tahsil edilecektir. Hazırlayan Selim KARAHAN Mühendis KontrolEden Mevlüt ÖZEN Proje ve İstatistik Şube Müdürü Onaylayan

12 .././ 2003 Bakanlık İl Müdürü V. TABLO-3 1 DEKARLIK KLONAL ANAÇLI BODUR ELMA BAHÇESİ İÇİN YATIRIM VE ÜRETİM GİDERLERİ ( Milyon TL.) GİDER KALEMLERİ Yatırım giderleri Üretim giderleri Tesis yılı 2-6.yıllar arası yıllar arası Damlama Sulama Sist. Tesis Ve Yıllık Bakım Derin Sürüm Drenaj Masrafları Toprak İşleme(İlkbahar+Sonbahar) Ağaç Direk(100 Adet)* Galvanize Tel(80 Kg.) Dikenli Tel(100 Kg.) Ağaç Direkler İçin Çukur Açma,Dikim Ve Tel Çekme İşçiliği Çiftlik Gübresi (3 Ton/Da) Fidan Çukuru Açma Fidan Bedeli(190 Adet) Fidan Dikim Ve Herek Bağlama İşçiliği Gübre Bedeli Amonyum Sülfat% Tsp % Potasyum Klorür Gübreleme İşçiliği Zir.Müc.İlaç Bedeli İlaçlama İşçiliği Budama İşçiliği Hasat Tasnif Ve Ambalajlama Alet-Ekipman Giderler Toplamı 3.584, Genel İdari Giderler%3 107,5 43,8 160,9 Beklenmeyen Giderler%2 71,7 29,2 107,3 Toplam Yatırım Giderleri 3.763,7 İşletme Giderleri ,2 Toplam İşletme Giderleri 7165,2 Toplam Giderler ,9

13 *Ağaç direkler çit çevirme ve ağaçlar arasında terbiye sistemi için herekleme amacıyla kullanılacaktır.arazinin geometrik şekline göre bu oran değişebilir.arazinin kare olduğu esas alınmıştır. İŞLETME GELİR VE GİDER TABLOSU TABLO-2 NAKİT AKIMI (Milyon TL.) Kalemler 1.YIL 1.YIL 3.YIL 4.YIL 5.YIL 6.YIL 7-20.YILLAR ARASI GELİRLER -Satışlar Artan işl.ser.* -Borçlanma Gelirler Toplamı GİDERLER -Yatırımlar 3.763,7 -İşletme Giderleri -Kredi ve Faiz Giderler Toplamı NET FAYDA 255,5 255,5 255,5 255,5 255, ,2 424,6 424,6 424,6 424, ,7 680,1 680,1 680,1 680,1 255, , ,7-440,1 159, , , , ,8 * 20. yılın sonunda ağaçlar ekonomik ömürlerini tamamlarlar. Tesisin artan işletme sermayesi olarak ağaçların odun değeri kalacaktır. Ancak, bu ağaçların odun değeri kesim ve Söküm işçiliğini ancak karşılayabileceği için bu değer 0 kabul edilmiştir.

14 KREDİ GERİ ÖDEME PLANI TABLOSU Tablo 4 (Milyon Tl.) Ödeme Yılları Kredi Borcu Taksit Dönemi Taksit Tutarı 1. Yıl 1.698,4 Ödemesiz Ödemesiz 2. Yıl 1.698,4 30 Kasım 424,6 3. Yıl 1.273,8 30 Kasım 424,6 4. Yıl 849,2 30 Kasım 424,6 5. Yıl 424,6 30 Kasım 424,6