YENİLENEN FİZİK ÖĞRETİM PROGRAMININ İLK UYGULAMALARINA YÖNELİK ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 YENİLENEN FİZİK ÖĞRETİM PROGRAMININ İLK UYGULAMALARINA YÖNELİK ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ N. YİĞİT, M. A. KURNAZ* ve N. ALEV** KTU, Fatih Eğitim Fakültesi,Trabzon, Türkiye, *KTU, Fen Bilimleri Enstitüsü,Trabzon, Türkiye, **KTU, Fatih Eğitim Fakültesi,Trabzon, Türkiye, eğitim-öğretim yılı itibariyle 9. sınıflarda uygulanmaya başlanan yeni fizik programı beraberinde pek çok değişiklik getirmiş olmasına karşın yenilikler konusunda öğretmenler, kendilerinin yeterince bilgilendirilmediğini ifade etmektedirler. O halde öğretmenler yeni programın gereklerini hangi çerçevede yerine getirmektedirler? Bu doğrultuda yürütülecek çalışmaların örnek teşkil edecek olumlu ve giderilmesi gereken olumsuz uygulamaları ortaya çıkaracağı ve programın ülke genelinde daha etkin bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunacağına inanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, programın gerçek uygulayıcısı olan öğretmenlerin sınıftaki öğretim uygulamalarının içeriklerini öğrenci görüşlerinden hareketle belirlemektir. Öğrenci görüşlerinin tercih edilmesinin temel sebebi öğretmen uygulamalarının gerçek takipçileri olduklarına inançtır. Çalışmanın örneklemi iki farklı okuldan seçilen toplam 12 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrencilerin kendi arkadaş gruplarının içerisinde derinlemesine bilgiler sunabileceği düşüncesinden hareketle veriler, öğrencilerle gerçekleştirilen grup mülakatlarından elde edilmiştir. Elde edilen bulgular öğretmenlerin dersleri öğretmen merkezli uygulamalar şeklinde yürüttüğü, programın yansıması olan ders kitabı etkinliklerini sıklıkla uygulamadığı ve ders sürecinde güncel yaşamdan örneklere yeterince yer vermediği şeklindedir. Elde edilen bulgular ışığında öğretmenlerin programın gerektirdiği doğrultuda ders işlemede problemler yaşadığı sonucuna varılarak öğretmenlere programın doğası hakkında bilgilendirmeler yapılması önerilmektedir. Giriş Fen ve teknoloji dersi öğretim programı ile başlatılan fen dersleri öğretim programları reform hareketinin uygulamaları, eğitim öğretim yılından itibaren ortaöğretim programlarına da yansımıştır. Bu kapsamda fizik dersi öğretim programlarında değişikliğe gidilmiş ve yeni program 9. sınıftan itibaren aşamalı olarak uygulamaya konulmuştur. Bu doğrultuda yapılan 9, 10 ve 11. sınıf fizik dersi öğretim programı incelendiğinde kapsam, yapı ve öğretim anlayışı açısından değişikliklere gidildiği öncelikli olarak dikkat çekmektedir. Yeni fizik öğretim programında kapsam açısından değişiklerin öğrenme alanlarının güncellemesi şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. Bu anlamda, bilgi kazanımlarının yanı sıra beceri kazanımlarının ön plana çıkarıldığı vurgulanmaktadır (MEB, 2007). Yapı açısından değişiklikler, konu alanlarının ilköğretim fen ve teknoloji dersinin devamı olacak şekilde ve 9. sınftan üst sınıflara doğru sarmal bir bakış açısıyla sunumunu ifade etmektedir (MEB, 2007). Öğretim anlayışındaki değişimin ise öğrenilen kavramı günlük yaşamda aramak yerine gerçek yaşamdaki olaylar ve teknolojilerden yola çıkarak kavramı öğrenme şeklinde olduğu görülmektedir. Şekil 1 yeni fizik öğretim programındaki kapsam, yapı ve öğretim anlayışı açısından değişiklikleri özetler niteliktedir. Şekil 1. Fizik dersi öğretim programının temel yapısı 1

2 Şekil 1 den de anlaşıldığı gibi etkili bir fizik öğretimi için fizik dersi öğretim programlarına yeni giren ve onun iskeletini oluşturan Yaşam Temelli öğretim anlayışı, Bilişim ve İletişim Becerileri (BİB), Fizik-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ), Tutum ve Değerler (TD), Problem Çözme Becerileri (PÇB) ve Alternatif Ölçme ve Değerlendirme yaklaşımlarını içermektedir. Programın etkin bir şekilde uygulanabilmesi için ise bu kavramların özellikle öğretmenler tarafından iyi anlaşılması gerekmektedir (MEB, 2007; 2008). Ancak yeni fizik öğretim programları ile birlikte pek çok değişikliğe gidilmiş olmasına karşın uygulama süreci öncesinde ön denemeleri yapılmadan uygulamaya konulduğu için öğretmenlerin programının gereksinimleri hakkında yeterince bilgilendirilmedikleri düşünülmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin programın gereklerini hangi çerçevede yerine getirdiği programın uygulamalarında gözden kaçan durumların, örnek teşkil edecek uygulamaların ve programın tüm yurtta etkin olarak uygulanması için gerekli şartların ortaya çıkarılması adına önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, fizik öğretmenlerinin sınıftaki öğretim uygulamalarını öğretmenlerin doğal gözlemcileri olan öğrencilerin görüşlerinden hareketle belirlemektir. Yöntem Araştırma belirli bir öğrenci grubunun görüşleri doğrultusunda öğretmen uygulamalarının içeriğine odaklanılması sebebiyle özel durum metodolojisi kapsamında yürütülmüştür. Özel durum metodolojisi gerçek durumları yerinde inceleme olanağı sunan araştırma yöntemidir (Cohen ve Manion, 1994; Yin, 2003). Bu tür bir araştırma sürecinde araştırmacı gerçek durumlarda bireylerin tutum, anlayış, başarı, kavramsal anlama ve bakış açısı gibi değişkenlerle ilgili ne tür davranışlar sergilediğini tespit etme imkânını elde eder (Merriam, 1998; Yin, 2003). Araştırmanın çalışma grubu, veri toplama aracı ve verinin analiz yöntemi aşağıda sunulmuştur. Örneklem: Araştırmanın veri grubunu iki farklı okuldan seçilen toplam 12 dokuzuncu sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri Toplama Aracı: Araştırmanın verileri öğrencilerle gerçekleştirilen yapılandırılmamış grup mülakatlarından elde edilmiştir. Grup mülakatlarının tercih edilmesinin nedeni öğrencilerin kendi arkadaş grubu içinde daha rahat ve derin bilgiler sunabileceğine olan inançtır. Yapılandırılmamış mülakat tekniği kullanılmasının nedeniyse, öğrencilerin aktif mülakatçının pasif olduğu bir ortam oluşturarak sınıf içi öğretmen uygulamaları ile ilgili yerinde ve gerçek veriler elde etmektir. Bu çerçevede iki grup oluşturulmuş ve gruplara Fiziği seviyor musunuz? ısındırma sorusunun ardından Fizik derslerini nasıl işliyorsunuz? sorusu yöneltilmiştir. Bu sorular çerçevesinde oluşturulan tartışma ortamında ise Derslerde deney yapıyor musunuz?, Nasıl bir değerlendirme sürecinden geçiyorsunuz?, Ders kitabından nasıl yararlanıyorsunuz? ve Dersleri güncel yaşamdan örneklere dayalı olarak mı işliyorsunuz? alt soruları sorulmuştur. Veri Analizi: Veri analizi sürecinde yorumlamacı analiz yaklaşımı kullanılarak sorulara verilen cevaplardan kodlar oluşturulmuş, bu kodların öğrencilerce tekrar sayılarına bakılarak kodların öğrenciler için önem sırası belirlenmiş ve öğrenci görüşlerinden alıntılara yer verilmiştir. 2

3 Bulgular Aşağıda açık uçlu sorulara verilen cevapların kodlanmasıyla elde edilen bulgular doğrultusunda oluşturulan tablo sunulmuştur. Tablo 1. Öğrencilere göre öğretmenlerin ders işleme yaklaşımları Temalar Ders İşleme Etkinlik Not Soru Öğretmen Günlük Kodlar yapma tutturma çözme merkezli hayattan önekler Ders Kitabına Bağımlı Ders Kitabından Bağımsız Okuma 5 Anlatım 8 Değerlendirme Uygulama Ödev verme 2 Anlatım Uygulama 3 2 Tablo 1 den de görüldüğü gibi öğrencilere göre öğretmenlerinin ders işleme yaklaşımları ders kitabına bağımlı ve ders kitabından bağımsız olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Öğrencilere göre öğretmenlerin ders kitabına bağımlı olarak gerçekleştirdikleri ders işleme yaklaşımının odağında etkinlik yapma, soru çözme, değerlendirme uygulamaları varken, öğretmenlerin ders kitabından bağımsız olarak gerçekleştirdikleri ders işleme yaklaşımının odağında not tutturma, öğretmen merkezli anlatım, soru çözme, günlük hayattan örnekler verme ve değerlendirme uygulamaları vardır. Tablodan ayrıca öğrencilere göre öğretmenlerin ders kitabını okuma, anlatma, uygulama ve ödev verme amaçlı olarak kullandığı görülmektedir. Öğretmenlerin ders kitabına bağlı ders işleme uygulamaları arasında en çok dikkat çeken kodlama etkinlik yapma kodlamasıdır. Ancak öğretmenlerin etkinlikleri nasıl uyguladığına bakıldığında yani ders kitabından nasıl yararlandıklarına bakıldığında öğretmenlerin çoğunlukla etkinlikleri uygulamadıkları görülmektedir. Diğer bir ifade ile öğretmenler ders kitabında yer alan etkinlikleri okuyarak veya anlatarak işlemekte, öğrencilerle birlikte uygulama yapmamaktadırlar. Ders kitabına dayalı olmayan öğretmen uygulamalarına bakıldığında da öğretmenlerin derslerinde etkinliklere yer vermediği anlaşılmaktadır. Aşağıda sunulan öğrenci görüşlerinden alıntılar bu bulguları desteklemektedir. deneyleri okuyoruz biz Deney yapmıyoruz. Öğretmen bazı etkinlikleri anlatıyor sadece. Labaratuarda ders işliyoruz ama deney yapmıyoruz ki. Şimdi labaratuardayız; ama hiç deney yapmaya gelmedik buraya. Genelde öğretmen anlatıp geçiyor. Hiç etkinlik yapmıyoruz. Ben zor anlıyorum. Keşke deney falan yapsak. Öğretmenlerin derslerinde etkinliklere yer vermemesi programın doğasına uygun olarak ders işlemediklerini göstermekle beraber aşağıda sunulan öğrenci görüşlerinden alıntılar bazı öğrencilerinde öğretmenlerini haklı gördüklerini göstermektedir. Hiç etkinlik yapmadı öğretmen bu proje konularına da bakmıyor. Haftada 2 saat fizik var zaten işlemesi gereken konular çok, baya var. Yetiştiremez eğer etkinlik yaparsa. Evet ders saati az konular yetişmeyecek Hem ders saati çok az deney falan da yapmıyoruz o zaman nasıl anlayabiliriz. Öğrencilere göre öğretmenlerin ders içi uygulamalarında ders kitabından yararlanma yolları arasında kitapta yer alan soruları çözme ve ödev verme olduğu dikkat çekmektedir. Aşağıda sunulan öğrenci görüşlerinden alıntılar bu bulguyu desteklemektedir. 3

4 kitaptan sadece sorulara bakıyoruz. konu işlerken falan bakıyoruz. En çok ünite sorularına bakıyoruz. Değerlendirme sorularını ödev veriyor öğretmen hep. Onları çözüyoruz. Öğrencilere göre öğretmenleri ders kitabında yer alan değerlendirme sorularını yazılılarda kullanmaktadır. Aşağıda sunulan öğrenci görüşlerinden alıntılar bu durumu açıklamaktadır. Ben test kitaplarına bakıyorum. Bazen de ders kitabına ama sadece sorulara, öğretmen genelde oradan soruyor zaten. (Sınav soruları) Çoğunlukla değerlendirme sorularından birde öğretmenimizin yazdırdıklarından da geliyor Geçen sınavda hep aynı sorular vardı. Ben hepsini yaptım. Öğrencilere göre öğretmenlerin ders kitabından bağımsız olarak gerçekleştirdikleri uygulamaların odağında düz anlatımın olduğu Tablo 1 den anlaşılmaktadır. Buna göre öğretmenler konuları gelenekselci yaklaşımda olduğu gibi öğretmen merkezli olarak anlatmakta ve programın gerektirdiği gibi öğrenci merkezli öğretimi dikkate almamaktadırlar. Geleneksel yaklaşımda olduğu gibi doğrudan anlatım ve not tutturma anlayışının olduğu görülmektedir. Öğrenci görüşlerinden ayrıca öğretmenlerin programın en temel felsefesi olan yaşam temelli öğretimi dikkate almadıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin ifadelerine göre öğretmenler konuları yaşam temelli anlatmak yerine yaşamdan örneklerle işlemektedir. Ancak öğretmenlerin bu konuda da yeterli örneklemelere gitmedikleri anlaşılmaktadır. Aşağıda sunulan öğrenci görüşlerinden alıntılar bu bulguları desteklemektedir. pek kullanmıyoruz kitabı öğretmen deftere yazdırıyor ondan çalışıyorum ben. Öğretmenimiz konuya başlamadan konu hakkında bir şeyler anlatıyor. Sonra tahtaya sorular yazıyor genelde ben çözüyorum başka arkadaşlarımda çözüyor öyle işliyoruz yani. Öğretmen konuyu anlatıyor daha sonra problemler yazıyoruz çözen biri tahtada çözüyor arkadaşların dediği gibi. kitaptan işlemiyoruz genelde. Kendisi yazdırıyor kitaptan sadece sorulara bakıyoruz. Öğretmen tahtaya yazıyor çiziyor bizde aynısını deftere geçiriyoruz. Sınav zamanı da onları ezberliyoruz sadece. Ampermetre nedir voltmetre nedir bunların formüllerini ezberledik. Özetle, öğrenci görüşlerinden hareketle elde edilen bulgular öğretmenlerin dersleri işlerken geleneksel öğretim anlayışını devam ettirdiği, programın doğasını benimsemediği, programın ilk yansıması olan ders kitabından gerektiği gibi yararlanmadığı ve ders sürecinde güncel yaşamdan yeterli örnekleme yapılmadığı belirlenmiştir. Tartışma Yeni fizik öğretim programının öğrenciler için çizdiği temel bakış açısı resmedildiğinde ortaya sahip olduğu bilgileri ve becerileri geliştiren, meraklı, yaratıcı, kritik düşünebilen ve öğreniminden sorumlu olan öğrenci tipi çıkmaktadır (MEB, 2007). Bu çerçevede uygulanacak öğretim anlayışının öğrenci merkezli olması gerektiği açıktır ve yeni fizik öğretim programında da bu durum derinlemesine vurgulanmaktadır. Ancak öğrenci görüşleri doğrultusunda elde edilen bulguların öğretmenlerin programın gereklerini yerine getirmediklerini bunun yerine geleneksel öğretim anlayışını sürdürmekte olduklarını göstermektedir. Bu durum yeni öğretim programının uygulamalarına geçişte öğretmenlerin yeterince bilgilendirilmemiş olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Gerçekte bu durumun temel etkenleri arasında programda ders içi uygulamaların nasıl yürütülmesi gerektiğine yönelik yeterince yönlendirmelerin olmaması da etkendir. Ayrıca öğretmenlerin yıllardır sürdürdükleri bir öğretim anlayışından vazgeçmekte zorlanmış olmaları yani değişime direnç göstermeleri de programın etkin bir şekilde uygulanamamasına neden olmuş olabilir (Aydoğan, 2007). Bu durum programın ilerleyen yıllardaki ve üst sınıflardaki uygulamalar için incelemeler yapılmaya devam edilmesini ve gerekli tedbirler alınmasını gerektirmektedir. Diğer yandan ilköğretim sürecinde öğrenci merkezli bir öğretim 4

5 anlayışından gelen öğrencilerinde öğretmen merkezli öğretimi kabullenmiş bir yaklaşımda olmaları araştırılması gereken bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonuçlar ve Öneriler Başlangıçtaki amacı öğrenci görüşlerinden hareketle öğretmenlerin ders anlatımı yaklaşımlarının belirlenmesi olan bu çalışma kapsamında ulaşılan temel sonuç, öğretmenlerin yeni programın gereği doğrultusunda ders işlemedikleridir. Bu sebeple ilk planda öğretmenlere yeni programın doğasını anlatan, zorlandıkları noktalarda rehber olabilecek materyaller sunulması önerilmektedir. İkinci olarak fizik dersi kapsamında üniversitelere girişte sorulan soruların ilköğretimde olduğu gibi etkinlik temelli olması öğretmenleri de yönlendirici olacaktır. Bu çalışma kapsamında özel bir durum üzerinde durulmuş olsa da elde edilen bulguların araştırmacılara, ilgili uzmanlara ve öğretmenlere sorunların belirlenmesi ve giderilmesinde kaynak olacağı düşünülmektedir. Kaynaklar Aydoğan, İ. (2007). Değişimin Süreci ve Okul Personeli. GAU J. Soc. & Appl. Sci., 3(5), Cohen, L. ve Manion, L. Research Methods in Education. London, Routeledge and Kegan Paul, MEB, (2007). Ortaöğretim Fizik Dersi 9. Sınıf Öğretim Programı, Ankara. MEB, (2008). Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Birinci Baskı, Devlet Kitapları, İstanbul. Merriam, S. B. Qualitative Research and Case Study Applications in Education, Revised and Expanded from Case Study Research in Education. Jossey-Bass A Willey Imprint, San Francisco, Yin, R. K. Case Study Research. 3 rd Edition, SAGE Publications, London,