SĐGORTA ŞĐRKETLERĐNĐN SATIŞ PERFORMANSLARININ VERĐ ZARFLAMA ANALĐZĐ YÖNTEMĐYLE BELĐRLENMESĐ ÖZET

Transkript

1 Muğla Üniveritei Soyal Bilimler Entitüü Dergii (ĐLKE) Güz 2005 Sayı 15 SĐGORTA ŞĐRKETLERĐNĐN SATIŞ PERFORMANSLARININ VERĐ ZARFLAMA ANALĐZĐ YÖNTEMĐYLE BELĐRLENMESĐ ÖZET Zehra BAŞKAYA * Cüneyt AKAR ** Bu çalışmada igorta şietlerinin atış performanları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla falı ölçüm birimleriyle ifade edilebilen girdi ve çıktıların bir arada değerlendirilmeine imkan verdiği için Veri Zarflama Analizi (VZA) kullanılmıştır. Analizde girdi olarak acente ayıı, banka şubei ayıı, çalışan ayıı; çıktı olarak poliçe adedi ve prim miktarı kullanılmıştır. Çalışmada toplam pazar payının %80 inden fazlaını elinde bulunduran 12 şiet analiz edilmiştir. Çalışma onucunda bunlardan 6 taneinin etkin olduğu tepit edilmiş, etkin olmayanlar için de referan kümei ve potaniyel iyileştirme tabloları düzenlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sigorta Şietleri, Satış performanı, Veri Zarflama Analizi (VZA) Determining Sale Performance of Inurance Companie with Data Envelopment Analyi ABSTRACT Thi paper invetigate the ale performance of inurance companie. Data Envelopment Analyi (DEA), evaluate input and output that are meaured with different unit, i ued in thi tudy. In the analyi, number of agent, number of bank branche, number of taff are ued a input; and number of policie and premium production are ued a output. Data gathered from twelve companie which hold more than %80 of total maet hare. The reult how that ix companie are efficient among twelve. At the end of the tudy, reference et and potential improvement table are provided for inefficient companie. Key Word: Inurance Companie, Sale Performance, Data Envelopment Analyi (DEA) 1. GĐRĐŞ Günümüzde yaşanan yoğun rekabet işletmeleri üretimden atışa bütün üreçlerinde iyileştirme yapmaya zorlamaktadır. Đşletmelerin karşı karşıya kaldıkları en önemli orun kaynaklarının iraf edilip edilmediğinin belirlenmeidir. Đşletmelerin kaynaklarını etkin kullanıp kullanmadıklarının tepit edilmei, benzer girdileri kullanarak, benzer çıktılar elde eden işletmelerle karşılaştırılmaları onucu gerçekleştirilmektedir. Đşletmeler araında yapılan karşılaştırmalar, işletmelerin etkinliklerinin belirlenebilmei için performan ölçümünde önemli bir yol götericidir. Söz konuu karşılaştırmalar, aynı iş kolunda faaliyet göteren işletmelere, güçlü ve zayıf taraflarını birbirleriyle kıyalama olanağı ağlamaktadır (Akal,1994:13). Veri zarflama analizi (VZA) yöntemi de işletmelerin, bulundukları ektör içeriindeki diğer işletmelerle göreli etkinliklerini karşılaştırmalarına yardımcı olan bir araçtır. * Yrd. Doç. Dr., Uludağ Üniveritei ĐĐBF, Đşletme Bölümü. ** Araş. Gör., Balıkeir Üniveritei, Bandırma ĐĐBF, Ekonometri Bölümü.

2 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR VZA, A. Charne, W.W. Cooper ve E. Rhode tarafından 1978 yılında yapılan çalışma ile ortaya çıkan, karar birimleri araındaki göreli etkinliği doğrual programlama kullanarak ölçen, parametrik olmayan bir yöntemdir. VZA, karar birimlerindeki etkinizlik miktarlarını ve kaynaklarını kolaylıkla tanımlayabilmektedir. Çok ayıda girdi ve çıktının bulunduğu analizlerde miktar gözetmekizin uygulanabilmektedir. Etkinlik ölçümlerinin temelleri, verimlilik tanımından gelmektedir. Verimlilik, temel olarak, belirli bir çıktının üretilebilmei için üretim ürecinde kullanılan girdilerin ne ölçüde rayonel kullanıldığını ortaya koyan bir götergedir. Kıaca üretim enaında kullanılan, işçilik, hammadde, makine ve teçhizat, enerji, u ve bunlar gibi üretim faktörleri (girdiler) ile üretim üreci onunda elde edilen ürünler (çıktılar) araındaki oranı anlatır (Odabaşı, 1997:15). Verimlilik her karar birimi için bağımız olarak heaplanabilmektedir ve göreli bir kavram değildir. Etkinlik, her bir karar biriminin verimliliğini belirli bir grup içeriinde ölçülmeini ağladığından göreli bir yapıya ahip olmaktadır. Verimlilik ölçümleri, yalnız bir girdi ve bir çıktının bulunduğu üretim ortamlarında yapılabildiği için yeni bir yöntem arayışına girilmiş ve VZA, M. J. Farrell in 1957 yılında yapmış olduğu etkinlik tanımlamalarından yola çıkılarak geliştirilmiştir. Bu çalışmada igortacılık ektöründe faaliyet göteren ve pazar payının büyük bir bölümünü elinde bulunduran 12 igorta şietinin hayat igortaı dışındaki göreli igorta atış etkinlikleri VZA yardımıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın bundan onraki bölümlerinde ilk olarak VZA nın teorik temelleri incelenmiş, daha onra da eldeki veriler Frontier Analyt Profeional programı kullanılarak analiz edilmiş ve bulgular yorumlanmıştır. 2. VERĐ ZARFLAMA ANALĐZĐ Farrell in 1957 deki çalışmalarının uzantıı olarak, J. N. Bone (1966) ve S.N. Afriat ın (1972) üretim fonkiyonunun belirlenmei için matematikel programlamaya dayalı bazı önerileri olmuş; ancak bu çalışmalar fazla dikkat çekmemiştir. A. Charne, W.W. Cooper ve E. Rhode tarafından, 1978 yılında Farrell in göreli etkinlik ölçümü tanımlamalarından yola çıkılarak elde edilen ve VZA adını alan yöntemle birlikte bu alan yoğun ilgi görmeye başlamıştır (Cingi ve Tarım, 2000: 5). Veri Zarflama Analizi, peifik olarak karar birimlerinin göreli etkinliklerini ölçmek için taarlanmıştır (Yavuz, 2001: 7). VZA, her karar biriminin göreli etkinliğini, gözlemlenen girdi ve çıktıları kullanarak, ağırlıklı çıktıların ağırlıklı girdilere oranını heaplayarak belirlemektedir. VZA da ağlanan başarının en önemli nedeni amaç yönelimli bir teknik olmaıdır. Bu amaç karar birimlerinin performanlarını değerlendirmektir. VZA 38

3 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei karşılaştırılabilir karar birimlerinin göreli etkinliklerinin değerlendirilmeine dayanmaktadır. VZA, gözlem yapılan karar birimleri ile ilgili verilerle, ampirik (gözlemel) bir etkin ınır belirlemektedir. Eğer herhangi bir karar birimi, bu ınır üzerinde ie etkin, üzerinde değile etkin olmayan bir karar birimi olarak adlandırılır. VZA ayrıca etkin olmayan karar birimleri için referan olacak karar birimlerinin belirlenmeini ağlar. Referan karar birimleri, etkin ınır üzerindeki varayımal (hipotetik) birimlerdir. Referan birimleri, etkin olmayan karar birimleri için hedef olarak tanımlanırlar. VZA da, bir referan birimi, etkin olmayan bir karar birimi radyal (daireel) olarak etkinlik ınırına yaklaştırılarak bulunabilir (Karhonen, 1997: 1). VZA yönteminin adı, etkinlik ınırının üretim imkanları kümeindeki (belirli bir üretim fonkiyonu tarafından üretilmei olaı olan, etkin ya da etkin olmayan tüm girdi ve çıktı bileşimlerini içeren küme) en az bir noktadan geçmei ve diğer tüm noktaların bu ınırın üzerinde olmaı ya da altına kalmaı özelliğinden yola çıkılarak verilmiştir. Çünkü matematik dilinde, bu türde bir ınırın bu noktaları zarfladığı öylenmektedir (Cooper, Seidford ve Tone, 2000:3). VZA devlet ektöründe ve özel ektörde işletmelerin ait oldukları alan içeriindeki göreli etkinlik ölçümleri için yaygın olarak kullanılmaktadır. Đlk olarak devlet ektöründe faaliyet göteren işletmeler için taarlanan yöntemin, daha onraları özel ektörde de kolaylıkla uygulanabilir olduğu ortaya çıkmıştır. VZA, özellikle devlet ektöründeki etkinlik değerlendirmelerinde ortaya çıkan ve takip edilemeyen problemlerin çözümünde oldukça etkili bir yöntemdir (Tomkin ve Green, 1988:148). VZA yöntemi ayrıca işletmelerde uygulanan bazı yöntemlerle birlikte de kullanılabilmektedir. Bu yöntemlerden en önemlii kıyalama (benchmaing) yöntemidir. VZA, aynı ektörde faaliyet göteren işletmeler araından en etkin işletmenin eçiminin yapılmaını ağlayarak, kıyalama ortaklarının belirlenmeini kolaylaştırmaktadır (Ro ve Droge, 2002: 19). VZA ayrıca, oran analizleriyle birlikte de kullanılabilmektedir. Oran analizleri tek başına yalnızca bir girdi ve bir çıktı ile ilişkilidir ve ilgili kalemlerin teker teker karşılaştırmaı yapılabilmektedir. VZA ie performan değerlendirmede eş zamanlı olarak tüm girdi ve çıktıları değerlendirebilmektedir. Đki yöntem bir arada uygulandığında birbirlerini büyük ölçüde detekleyebilmektedirler (Thanaouli, Bouofiane ve Dyon, 1996: 229). VZA nın Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (FTM) ile de yakın ilişkii bulunmaktadır. FTM yönteminde, etkin olmayan faaliyetlerin belirlenmei ve geliştirilmei amaçları ile, referan olacak faaliyetlerin aptanmaı için VZA dan yararlanılmaktadır (Homburg, 2001:51-55). VZA, Balanced Scorecard yönteminde de, çoklu performan ölçütlerinin karmaşıklığını gidermek, finanal ve finanal olmayan götergelerin değerlendirilmei ve bu götergeler araında denge kurulmaı açıından önemli bir yere ahiptir (Banker ve diğerleri, 2004: 424). 39

4 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR 2.1 Veri Zarflama Analizinin Matematikel Göterimi Charne, Cooper ve Rhode tarafından ilk geliştirilen model, keirli programlama modelidir. Model, her karar birimi için ağırlıklandırılmış çıktılarla, ağırlıklandırılmış girdilerin oranından yola çıkılarak oluşturulmuştur. Keirli programlama modelinde amaç fonkiyonu, Toplam Faktör Verimliliği formülünden gelmektedir ve ilk model aşağıdaki şekilde kurulmuştur (Charne, Cooper ve Rhode, 1981: 430): E k = Makimum r=1 m i=1 u v ik Y X ik r=1 m i=1 u v ik Y X rj ij Ü1 j =1,..., n u, v ik Đ 0 r =1,..., ; i =1,..., m (1) Burada; n : Kara birimi ayıını, : Üretilen çıktı ayıını, m : Kullanılan girdi ayıını, E k : k karar biriminin etkinlik değerini, u : k karar birimi tarafından r inci çıktıya verilen ağırlığı, Y : k karar birimi tarafından üretilen r inci çıktı miktarını, v ik : k karar birimi tarafından i inci girdiye verilen ağırlığı, X ik : k karar birimi tarafından kullanılan i inci girdi miktarını, Y rj : j inci karar birimi tarafından üretilen r inci çıktı miktarını, X ij : j inci karar birimi tarafından kullanılan i inci girdi miktarını, götermektedir. Modeldeki kııtlayıcılardan birincii ile yapılacak olan değerlendirmenin mantıklı olabilmei için, tahi edilen ağırlıkların 1 i geçmei yani, ağırlıklı çıktıların toplamının, ağırlıklı girdilerin toplamından büyük 40

5 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei olmaı engellenmektedir. Đkinci kııtlayıcıya göre de, tüm ağırlıklar pozitif değer taşımalıdır (Haa, Murphy ve Lancioni, 2003:62). Daha onra, yine Charne, Cooper ve Rhode tarafından tepit edilen modeldeki bir ekiklik düzeltilmiştir. Matematikel programlama modelinde kullanılan u ve v ik ağırlıkları ile ilgili olan u 0 ve v ik 0 kııtlayıcılarının u > 0 ve v ik > 0 şeklinde değiştirilmei gerekmiştir. Keirli programlama modelinde, ağırlıkların ıfıra eşit olamayacağı belirlenmiş ve modeldeki bu kııtlayıcılar u ε ve v ik ε haline dönüştürülmüştür. ε, 10-6 gibi çok küçük pozitif bir değer olarak alınmaktadır (Tarım, 2001:52). Model her karar birimi için ayrı ayrı kurulmaktadır ve modelin çözümünde, amaç fonkiyonunu makimum yapan ağırlıklar belirlenmektedir. E k = 1 olduğu durumda, ilgili karar biriminin etkin olduğu öylenebilmektedir. E k < 1 olmaı halinde ie karar biriminin etkin olmamaktadır ve modelin çözümünde bulunan ağırlıklar, ilgili karar biriminde yerine konulmakta, değeri ıfır olan kııta ait karar birimi, etkinlik ölçümü yapılan karar biriminin referan kümeine dahil olmaktadır. Keirli programlama modeli, uygulamada kullanılmayan bir modeldir. Bunun nedeni girdi ve çıktı ayılarının fazla olduğu durumlarda modelin çözümünde ortaya çıkacak olan zorluklardır. Keirli programlama modelinin çözümündeki güçlükleri ortadan kaldırmak amacıyla Charne, Cooper ve Rhode keirli programlama modelini, doğrual programlama modeline dönüştürebilmek için bir tranformayon kullanmışlardır (Çekin, 1999: 9). m v i=1 ik X ik = 1 (2) Dönüşüm onucu bulunan ve implek yöntemi ile çözülebilen model, aşağıdaki şekilde kurulmaktadır (Joro, Karhonen ve Walleniu, 1996:3). E k = Makimum r =1 u Y m i =1 v ik X ik = 1 r =1 u Y rj - m i=1 v ik X ij Ü 0 j = 1,..., n u, v ik Đ ε r = 1,..., ; i = 1,..., m Keirli programlama ve doğrual programlama modellerinde, (3) referan olacak karar birimlerinin belirlenmei güç olduğundan, doğrual programlama modelinin duali alınmış ve zarflamalı VZA modeli oluşturulmuştur. Referan 41

6 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR kümeine dahil olacak elemanların belirlenmei dual değişkenler yardımı ile oldukça kolaylaştırılmıştır. Zarflamalı VZA modeli ile, radyal olarak ölçülemeyen fakat azaltılmaı veya arttırılmaı mümkün olan girdi veya çıktı miktarları heaplanabilmektedir (Yolalan, 1993:32). Zarflamalı VZA modeli aşağıdaki şekilde kurulmaktadır (Ahn, Charne ve Cooper, 1988:251): E k = Minimum α - ε m i i= 1 ε + r r= 1 n ( X ij λ j) + i ( α X ik) j= 1 = 0 ; i= 1,..., m n ( Yrj λ j) j= 1 + r Y = 0 ; r = 1,..., λ j, i, + r 0 (4) Burada; α i - : Girdiye ait büzülme katayıını, : k karar biriminin i inci girdiine ait atıl değerini (radyal olarak ölçülemeyen fakat azaltılmaı mümkün olan atıl girdi miktarı), r + : k karar biriminin r inci çıktıına ait erbetlik (gevşeklik) değerini (radyal olarak ölçülemeyen fakat arttırılmaı mümkün olan çıktı miktarı), λ j : Gözlem kümeindeki karar birimlerinin aldıkları yoğunluk değerlerini götermektedir. Amaç fonkiyonu, α yı (büzülme katayıı) k karar birimi için minimum yapmaktadır. k karar biriminin etkin olarak nitelendirilebilmei için aşağıdaki koşulların gerçekleşmei gerekmektedir: + i = α = 1, = 0, r = 0, λ k = 1, E k Eğer α < 1 ie, bu durum karar biriminin etkin olmadığını ve k karar biriminin belirli bir çıktı eviyeini elde edebilmek için girdilerini hala azaltabileceğini götermektedir. Uygun girdiler ve çıktılar (anal girdiler ve çıktılar), etkin olan karar birimlerinin doğrual kombinayonlarından oluşmaktadır. Her karar birimi için kurulan modelde, λ değeri ıfır olmayan etkin karar birimleri, ilgili karar biriminin referan kümeini oluşturmaktadır (5)

7 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei Sanal girdi ve çıktı değerleri aşağıdaki şekilde heaplanmaktadır (Chandra ve diğerleri, 1998:131): Sanal Girdi : n X ij λ j=1 j (6) Sanal Çıktı : n Y rj λ j=1 j Referan girdi ve çıktı miktarları, yani karar biriminin etkin olabilmei için ulaşmaı gereken anal girdi ve çıktı değerleri heaplandıktan onra etkin olmayan karar birimlerinin, etkin hale gelebilmeleri için girdi ve çıktı miktarlarında yapmaları gereken değişiklikler belirlenmektedir. Belirlenen onuçlara göre işletmeler, bulundukları ektör içeriinde etkin olabilmek için gerekli önlemleri almalıdırlar. 3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMĐ VE VERĐLER Çalışmada prim üretimine göre mevcut pazar payının %80 inden fazlaını elinde bulunduran 12 igorta şietinin hayat igortaı dışındaki elementer dallarda göreli atış etkinlikleri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, benzer girdileri kullanarak, benzer çıktıları üreten birimlerin değerlendirilmeinde, falı ölçü birimlerine ahip birden çok girdi ve çıktıyı dikkate alan bir yöntem kullanılmaı gerektiği düşünülmüştür. Bu nedenle böyle bir değerlendirmeyi olanaklı hale getiren veri zarflama analizi yöntem olarak eçilmiştir. Tablo 1: Sigorta Şietleri 2003 Yılı Pazar Payları (7) ŞĐRKET 2003 PAZAR PAYI(%) AXA OYAK 11,7 ANADOLU 10,8 AK SĐGORTA 13,2 KOÇ ALLIANZ 10,9 YAPI KREDĐ 8,8 BAŞAK 5,6 GÜNEŞ 6,5 43

8 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR ĐSVĐÇRE 5,8 T.GENEL 3,0 RAY 4,3 TOPLAM 80,6 Kaynak: T.C Hazine Müteşarlığı ( Veri zarflama analizinde kullanılacak veriler Başbakanlık Hazine Müteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulunun 2003 yılı Tüiye de Sigorta Faaliyetleri Hakkında Rapor çalışmaından elde edilmiştir. Bu raporda igorta atışlarında girdi ve çıktı olabilecek çok ayıda veri araından korelayonlar ve uzman görüşleri dikkate alınarak acente ayıı, igorta işlemlerini gerçekleştiren banka şube ayıı ve çalışan ayıı girdi olarak, üretilen poliçe ayıı ve prim miktarı da çıktı olarak kullanılmıştır. Tablo2 de göterilen korelayon tablounda bazı veriler araındaki korelayon değerleri düşük olmaına rağmen ektördeki uzmanların görüşleri uyarınca bunlar da analize dahil edilmiştir. Analizde kullanılacak veriler Tablo3 de özetlenmiştir. Buradaki acente çeşitli bölgelerde faaliyet göteren, ait olduğu şietin igortacılık faaliyetlerini yürüten şubelerdir. Banka şube ayıı şietlerin igorta poliçelerini atan bankaların toplam şube ayııdır. Çalışan ayıı ie igorta şietlerinin tüm çalışanlarının ayııdır. Çıktı olarak kullanılan poliçe ayıı adet olarak üretilen poliçe, prim miktarı ie TL olarak üretilmiş prim miktarıdır. Tablo 2: Veriler Araı Korelayon Tablou Poliçe Prim Acenta Banka Çalışan Poliçe 1 0,49 0,79 0,07 0,23 Prim 1 0,62 0,27 0,74 Acente 1 0,45 0,45 Banka 1 0,20 Çalışan 1 Göreli atış performanları değerlendirilecek birim ayıı 12 dir. Bu ayı genel kabul görmüş (girdi ayıı+çıktı ayıı+1) ve 2*(girdi ayıı+çıktı ayıı) kriterlerini ağlamaktadır. Bu kriterlere uygun eçim yapılmaı gerçekte olduğundan daha fazla birimin etkin çıkmaının önüne geçecektir. Yapılan analizde firmaların abit getirili ölçekle çalıştıkları varayılmıştır. Sonuçların 44

9 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei tutarlılığını tet etmek için hem çıktıya yönelik hem de girdiye yönelik VZA modelleri oluşturularak çözülmüş, onuçların aynı olduğu gözlenmiştir. 4. BULGULAR Elde edilen veriler Frontier Analyt Profeional paket programı yardımıyla analiz edilmiştir. Analiz onucu Tablo4 de göterilen etkinlik tablouna ulaşılmıştır. Buna göre Garanti, Axa Oyak, Đviçre, Anadolu, Koç Allianz, Güneş Sigorta atış performanı açıından etkin igorta şietleri olarak belirlenmiştir. T.Genel, Ak Sigorta, Yapı Kredi, Başak, Ray ve Commercial Union ie göreli olarak atış performanı açıından etkin olmayan igorta şietleridir. Bu şietlerin etkin hale gelebilmei için referan alabileceği birimler yine Tablo 4 de göterilmiştir. Örneğin T.Genel etkin hale gelebilmek için Koç Allianz, Güneş, Đviçre, Garanti Sigortayı referan alabilir. Tablo 3: Sigorta Satışlarına Ait Girdi ve Çıktılar ŞĐRKET Poliçe Adedi ÇIKTI Prim Tutarı(Milyar TL) Acente Sayıı GĐRDĐ Banka Şubei Çalışan Sayıı AXA OYAK ANADOLU AK SĐGORTA KOÇ ALLIANZ YAPI KREDĐ BAŞAK GÜNEŞ ĐSVĐÇRE T.GENEL RAY COMMERCIAL UNION GARANTĐ

10 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR Tablo 4: Göreli Etkinlik Tablou ŞĐRKET ETKĐNLĐK(%) REFERANS KÜMESĐ GARANTĐ 100 AXA OYAK 100 ĐSVĐÇRE 100 ANADOLU 100 KOÇ ALLĐANZ 100 GÜNEŞ 100 T.GENEL 95,19 Koç Allianz,Güneş, Đviçre,Garanti AK SĐGORTA 92,60 Anadolu, Koç, Garanti YAPI KREDĐ 88,76 Koç,Garanti BAŞAK 86,76 Anadolu, Đviçre RAY 85,03 Anadolu,Koç, Đviçre COMMERCIAL UNION 75,42 Koç,Güneş, Garanti Analiz onucu etkin olmayan birimlere ait hedef değerleri ve potaniyel iyileştirme yüzdeleri Tablo 5 de verilmiştir. Örneğin T. Genel igorta şieti etkin hale gelebilmek için prim miktarı ve poliçe ayıında % 5,05 lik bir iyileştirmeye gitmelidir. Yine Yapı Kredi Sigorta çalışan ayıını 539 dan 530 a indirip, prim miktarı ve poliçe ayıında ıraıyla %12,67 ve %133,29 luk bir iyileştirme ağlara etkin hale gelebilir. Benzer şekilde diğer etkin olmayan birimler de yorumlanarak karar vericilere ışık tutacak bilgilere ulaşılabilir. 46

11 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei Tablo 5: Etkin Olmayan Birimlerin Hedef Değerleri ve Đyileştirme Oranları T.GENEL SĐGORTA Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN BANKA ŞUBESĐ ACENTE PRĐM(MĐLYAR TL) ,57 5,05 POLĐÇE ADEDĐ ,05 AK SĐGORTA Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN BANKA ŞUBESĐ ,01 ACENTE PRĐM(MĐLYAR TL) ,28 7,99 POLĐÇE ADEDĐ ,99 YAPI KREDĐ SĐGORTA Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN ,81 BANKA ŞUBESĐ ACENTE PRĐM(MĐLYAR TL) ,76 12,67 POLĐÇE ADEDĐ ,29 47

12 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR BAŞAK SĐGORTA Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN BANKA ŞUBESĐ ,37 ACENTE ,2 PRĐM(MĐLYAR TL) ,96 15,26 POLĐÇE ADEDĐ ,26 RAY SĐGORTA Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN BANKA ŞUBESĐ ACENTE ,41 PRĐM(MĐLYAR TL) ,75 17,61 POLĐÇE ADEDĐ ,61 COMMERCIAL UNION Girdi/Çıktı Gerçekleşen Hedef Potaniyel Đyileştirme(%) ÇALIŞAN BANKA ŞUBESĐ ,87 ACENTE PRĐM(MĐLYAR TL) ,52 32,59 POLĐÇE ADEDĐ ,59 48

13 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei 5. SONUÇ VE DEĞERLENDĐRMELER Bir işletmenin bulunduğu ektör içeriindeki etkinlik değerinin ölçümü oldukça önemli bir konudur. Belirli bir grup içinde ölçülen etkinlik göreli etkinlik olarak adlandırılmaktadır. Göreli etkinlik ölçümlerinde, ektördeki işletmelerden, değerlendirilmeye alınanlar araından en yükek etkinlik değerine ahip olanlar, diğer işletmelere referan olarak göterilmektedirler. Göreli etkinliğin ölçümünde ve gözlem kümeindeki en iyi işletmenin belirlenmeinde en yaygın olarak kullanılan yöntem Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemidir. VZA, karar birimlerinin (işletmeler, bölümler, v.b. karşılaştırılmaı yapılacak olan birimler) göreli etkinlik değerlerini, doğrual programlama kullanarak ölçen parametrik olmayan bir yöntemdir. VZA, pek çok girdi ve çıktının bulunduğu üretim ortamlarında kolaylıkla uygulanabilmektedir. Yöntemin getirdiği en büyük avantaj, girdi ve çıktı ayılarının ve miktarlarının göreli etkinlik ölçümü için engel teşkil etmemeidir. Bu nedenle VZA, her ektörde geniş bir uygulama alanına ahip olmaktadır. Bu çalışmada Başbakanlık Hazine Müteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulunun 2003 yılı Tüiye de Sigorta Faaliyetleri Hakkında Rapor undan elde edilen 2003 yılı verileri kullanılarak igorta şietlerinin hayat igortaı dışındaki branşlarında göreli atış performanları değerlendirilmiştir. Çalışma onucunda incelenen 12 igorta şietinden 6 tanei tam etkin olarak bulunmuş, tam etkin olmayan diğer 6 şiet için de referan kümeleri ve potaniyel iyileştirme tabloları oluşturulmuştur. Bundan onraki çalışmalarda igorta şietlerinin elementer dallar dışında hayat igortaı atış performanlarının değerlendirilmei inceleme konuu olabilir. KAYNAKÇA Ahn, T., - Charne, A., - Cooper, W.W. (1988). Uing Data Envelopment Analyi To Meaure The Efficiency of Non-For-Profit Organization: A Critical Evaluation-Comment, Managerial And Deciion Economic, 9 (3): Akal, Zühal. (1994). Đmalatçı Kamu Kuruluşlarında Đşletmeler Araı Toplam Performan, Verimlilik, Karlılık ve Maliyet Karşılaştırmaları, MPM Yayınları (538), Ankara. Banker, Rajiv D., - Chang, Hihui, - Janakirman, Surya N., - Kontan, Contantine. (2004). A Balanced Scorecard Analyi of Performance Metric, European Journal of Operational Reearch, 154:

14 Zehra BAŞKAYA-Cüneyt AKAR Chandra, Pankaj, - Cooper, W. W., - Li, Shanling, - Rahman, Atiqur. (1998). Uing DEA To Evaluate 29 Canadian Textile Companie Conidering Return to Scale, International Journal of Production Economic, 54: Charne, A., - Cooper, W.W., - Rhode, E. (1978). Meauring The Efficiency of Deciion Making Unit, European Journal of Operational Reearch, 2 (6): Charne, A. - Cooper, W.W. - Rhode, E. (1981). Evaluating Program And Managerial Efficiency: An Application of Data Envelopment Analyi to Program Follow Through, Management Science, 27 (6): Cingi, Selçuk - Tarım, Armağan. (2000). Tü Banka Siteminde Performan Ölçümü DEA-Malmquit TFP Endeki Uygulamaı, Tüiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serii, Đtanbul. Cooper, William W. - Seidford, Lawrence M. - Tone, Kaoru. (2000). Data Envelopment Analyi A Comprehenive Text With Model, Application, Reference and DEA-Solver Software, Kluwer Academic Publiher, USA. Çekin, Đlknur. (1999). Veri Zarflama Yönteminin Uygulamaya Hazırlanmaı, MPM Verimlilik Ölçme ve Đzleme Bölümü, Ankara. Haa, David, - Murphy, Frederic - Lancioni, Richard. (2003). Managing Revere Logitic Channel With Data Envelopment Analyi, Tranportation Journal, 42 (3): Homburg, Carten. (2001). Uing Data Envelopment Analyi to Benchma Activitie, Int. J. Production Economic, 73: Korhonen, Pekko. (1997). Searching The Efficient Frontier In Data Envelopment Analyi, Interim Report, International Intitute for Applied Sytem Analyi Publihing, Autria. Odabaşı, Meut. (1997). Verimlilik Diye Diye Söyleşiler, MPM Yayınları (596), Ankara. Ro, Anthony - Droge, Cornelia. (2002). An Integrated Benchmaing Approach To Ditribution Center Performance Uing DEA Modeling, Journal of Operation Management, 20: Tarım, Armağan. (2001). Veri Zarflama Analizi: Matematikel Programlama Tabanlı Göreli Etkinlik Ölçüm Yaklaşımı, Sayıştay Yayınları, Ankara. Thanaouli, E. - Bouofiane, A. - Dyon, R.G. (1996). A Comparion of Data Envelopment Analyi and Ratio Analyi a Tool for Performance Aement, Omega, 24 (3):

15 Sigorta Şietlerinin Satış Performanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmei Tomkin, Cyril - Green, Rodney. (1988). An Experiment in the Ue of Data Envelopment Analyi for Evaluating the Efficiency of UK Univerity Department of Accounting, Financial Accountability And Management, 4 (2): Yavuz, Đlknur. (2001). Sağlık Sektöründe Etkinlik Ölçümü: Veri Zarflama Analizine Dayalı Bir Uygulama, MPM Yayınları (654), Ankara. Yolalan, Reha. (1993). Đşletmeleraraı Göreli Etkinlik Ölçümü, MPM Yayınları (483), Ankara. 51