TFRS 7 FİNANSAL ARAÇLAR: AÇIKLAMALARA İLİŞKİN TÜRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARDI (TFRS 7) HAKKINDA TEBLİĞ SIRA NO:

Transkript

1 30 Ocak 2007 SALI Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ Türkiye Muhasebe Standartları Kurulundan: TFRS 7 FİNANSAL ARAÇLAR: AÇIKLAMALARA İLİŞKİN TÜRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARDI (TFRS 7) HAKKINDA TEBLİĞ SIRA NO: 42 Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı; "TFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar" (TFRS 7) Standardının yürürlüğe konulmasıdır. (2) Adı geçen Türkiye Finansal Raporlama Standardı bu Tebliğin 1 no lu ekinde yer almıştır. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Tebliğin kapsamı TFRS 7 Standardının Ek/1 de yer alan metninde belirlenmiştir. Hukuki dayanak MADDE 3 (1) Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun Ek-1 inci maddesi ile 24/2/2004 tarihli ve 2004/6924 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (b) bendine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 (1) Bu Tebliğde geçen; (a) TMSK ve Kurul: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunu, (b) TMS: Türkiye Muhasebe Standartlarını, (c) TFRS: Türkiye Finansal Raporlama Standartlarını, ifade eder. Yürürlük ve uygulamaya ilişkin hükümler MADDE 5 (1) Bu Tebliğin 1 no lu ekinde yer alan TFRS 7 Standardı 1/1/2007 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere yürürlüğe girer. TFRS 7 Standardının uygulanmasıyla "TMS 30 Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Finansal Tablolarında Yapılacak Açıklamalar" Standardı yürürlükten kalkar. İsteyen işletmeler bu hükümler çerçevesinde TFRS 7 yi 31/12/2006 tarihli finansal tablolarında uygulayabilirler. (2) TFRS 7 Standardını, 31/12/2006 tarihli finansal tablolarında uygulamayan işletmeler 31/12/2006 tarihli finansal tablolarında; (a) "TMS 32 Finansal Araçlar: Sunum" Türkiye Muhasebe Standardını, bu Tebliğin 2 no lu ekinde yer alan şekliyle, (b) "TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme" Türkiye Muhasebe Standardının 1, 9, 45, 48 ve UR 29 no lu maddelerini bu Tebliğin 3 no lu ekinde yer alan şekliyle, uygularlar. Yürütme MADDE 6 (1) Bu Tebliğ hükümlerini Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu yürütür. EK 1 Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 7) Finansal Araçlar: Açıklamalar Amaç 1. Bu TFRS nin amacı, finansal tablo kullanıcılarının aşağıdaki hususları değerlendirebilmeleri için gerekli olan bilgilerin işletme finansal tablolarında kamuoyuna açıklanmasını sağlamaktır: (a) Finansal araçların işletmenin finansal durumu ve performansı açısından önemi; ve (b) İşletmenin dönem içerisinde ve raporlama tarihinde finansal araçlar nedeniyle maruz kaldığı risklerin niteliği ve düzeyi ile işletmenin sözü edilen riskleri yönetme şekli. 2. Bu TFRS de yer alan ilkeler, "TMS 32 Finansal Araçlar: Sunum" ve "TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme" Standartlarında yer alan finansal varlık ve borçların muhasebeleştirilmesi, ölçülmesi ve sunumuna ilişkin ilkeleri tamamlar. Kapsam 3. Bu Standart, tüm işletmeler tarafından aşağıda sayılan istisnalar haricinde tüm finansal araçlara uygulanır: (a) "TMS 27 Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar", "TMS 28 İştiraklerdeki Yatırımlar" ve "TMS 31 İş Ortaklıklarındaki Paylar" Standartları kapsamında muhasebeleştirilen bağlı ortaklık, iştirak ve iş ortaklıklarındaki paylar. Diğer taraftan, bazı durumlarda, TMS 27, TMS 28 ve TMS 31 Standartları bağlı ortaklık, iştirak ve iş ortaklıklarındaki payların TMS 39 a göre muhasebeleştirilmesine izin vermektedir. Bu hallerde, işletme, bu Standartta yer alanlara ek olarak, TMS 27, TMS 28 veya TMS 31 de yer alan kamuoyuna açıklama hükümlerini de uygulamak durumundadır. Bu Standart, ilgili türev ürün TMS 32 de yer alan özkaynağa dayalı finansal araç tanımına girmediği sürece, bağlı ortaklıklardaki, iştiraklerdeki ve iş ortaklıklarındaki paylarla ilişkilendirilmiş her türlü türev ürüne de uygulanır. (b) "TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar" Standardının uygulandığı emeklilik fayda planları kapsamındaki işveren hak ve yükümlülükleri. (c) İşletme birleşmelerindeki koşullu ödemeler için yapılan sözleşmeler (bakınız: "TFRS 3 İşletme Birleşmeleri" Standardı). Söz konusu istisna sadece edinen açısından uygulanır.

2 (d "TFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri" Standardında tanımlanan sigorta sözleşmeleri. Ancak, TMS 39 Standardının sigorta sözleşmelerinde saklı türev ürünlerin ayrı ayrı muhasebeleştirilmesini gerektirdiği durumlarda, anılan türev ürünler için bu Standart uygulanır. Diğer yandan, ihraççının, finansal teminat sözleşmelerine ilişkin muhasebeleştirme ve ölçme işlemlerinde TMS 39 u uygulamakta olması durumunda da bu Standart uygulanır. İhraççının, anılan sözleşmelere ilişkin muhasebeleştirme ve ölçme işlemlerinde TFRS 4 ün 4(d) Paragrafı uyarınca TFRS 4 ü uygulamayı seçmesi durumunda ise TFRS 4 uygulanır. (e) TMS 39 un 5-7 nci Paragrafları kapsamındaki sözleşmeler hariç olmak üzere, "TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler" Standardı uygulanan hisse bazlı ödeme işlemleri kapsamındaki finansal araçlar, sözleşmeler ve yükümlülükler. 4. Bu TFRS, muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş finansal araçlar için uygulanır. Muhasebeleştirilmiş finansal araçlar, TMS 39 kapsamındaki finansal varlık ve finansal borçları içerir. Muhasebeleştirilmemiş finansal araçlar ise, TMS 39 un kapsamı dışında olmalarına rağmen bu TFRS kapsamında olan bazı finansal araçları içerir (bazı kredi taahhütleri gibi). 5. Bu TFRS, finansal olmayan bir kalemin alımı veya satımına ilişkin olarak düzenlenen TMS 39 kapsamındaki sözleşmelere (bakınız: TMS 39 Paragraf 5 7) uygulanır. Finansal araç sınıfları ve açıklanacak bilgilerin düzeyi 6. Bu TFRS nin finansal araç sınıfları itibariyle kamuoyuna açıklama yapılmasını gerektirdiği durumlarda, işletme, açıklanan bilginin niteliğine uygun bir şekilde ve finansal araçların özelliklerini de dikkate almak suretiyle finansal araçları sınıflara ayırır. İşletme, bilançoda sunulan kalemlerle gerekli mutabakatın yapılmasına yönelik yeterli düzeyde bilgi sunar. Finansal araçların finansal durum ve performans açısından önemi 7. Finansal tablo kullanıcılarının işletmenin finansal durum ve performansı açısından finansal araçların önemini değerlendirmelerine imkan veren bilgiler kamuoyuna açıklanır. Bilanço Finansal varlık ve finansal borç sınıfları 8. TMS 39 da tanımlanan aşağıdaki sınıflardan her birine ilişkin defter değeri, bilanço veya dipnotlarda kamuoyuna açıklanır: (a) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar; (i) ilk muhasebeleştirmede bu şekilde sınıflananlar ile (ii) TMS 39 a göre alım satım amaçlı elde tutulan olarak sınıflananlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle; (b) Vadeye kadar elde tutulacak yatırımlar; (c) Kredi ve alacaklar; (d) Satılmaya hazır finansal varlıklar; (e) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal borçlar; (i) ilk muhasebeleştirmede bu şekilde sınıflananlar ile (ii) TMS 39 a göre alım satım amaçlı elde tutulan olarak sınıflananlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle; ve (f) İtfa edilmiş maliyetinden ölçülen finansal borçlar. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar ya da finansal borçlar 9. Bir kredi veya alacağın (veya kredi ya da alacak grubunu) gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflanmış olması durumunda aşağıda belirtilen hususlara ilişkin olarak kamuoyuna açıklama yapılır: (a) İlgili kredi veya alacağa (veya kredi ya da alacak grubuna) ilişkin raporlama tarihi itibariyle maruz kalınan azami kredi riski tutarı (bakınız: Paragraf 36 (a). (b) Sözü edilen azami kredi riski tutarının herhangi bir kredi türevi veya benzeri bir araçla azaltılabilecek kısmı. (c) Aşağıdaki şekillerden biriyle tespit edilen, ilgili kredi veya alacağın (veya kredi ya da alacak grubunun) gerçeğe uygun değerinde meydana gelen ve finansal varlığın kredi riskiyle ilişkilendirilebilen değişikliğin dönem içerisinde gerçekleşen tutarı ve birikmiş tutarı: (i) Gerçeğe uygun değerde meydana gelen ve piyasa riskine yol açan piyasa koşullarındaki değişiklikler ile ilişkilendirilemeyen değişiklik tutarı olarak; veya (ii) Bir varlığın gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişikliğin ilgili varlığın kredi riskindeki değişmelerden kaynaklanan kısmını daha doğru bir şekilde yansıttığı düşünülen alternatif bir yöntem aracılığıyla Piyasa riskine yol açan piyasa koşullarındaki değişiklikler; gözlemlenen (gösterge) faiz oranı, mal fiyatı, döviz kuru veya fiyat ya da oran endeksindeki değişiklikleri içerir. (d) İlgili herhangi bir kredi türevi veya benzeri bir aracın gerçeğe uygun değerinde dönem içerisinde meydana gelen değişim tutarı ile kredi veya alacağın sınıflandığı tarihten bu yana söz konusu türev ürün veya aracın gerçeğe uygun değerinde meydana gelen birikmiş değişim tutarı. 10. Bir finansal borcun, TMS 39 un 9 uncu Paragrafı uyarınca gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflanmış olması durumunda aşağıda belirtilen hususlara ilişkin olarak kamuoyuna açıklama yapılır: (a) Bir finansal borcun kredi riskindeki değişmelerden kaynaklanan gerçeğe uygun değer değişikliğinin aşağıda belirtilen iki yöntemden biri kullanılmak suretiyle tespit edilecek dönem içerisinde gerçekleşen tutarı ile birikmiş tutarı: (i) Gerçeğe uygun değerde meydana gelen ve piyasa riskine yol açan piyasa koşullarındaki değişiklikler ile ilişkilendirilemeyen değişiklik tutarı olarak; veya (ii) Bir borcun gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişikliğin ilgili borcun kredi riskindeki değişmelerden kaynaklanan kısmını daha doğru bir şekilde yansıttığı düşünülen alternatif bir yöntem aracılığıyla. Piyasa riskine yol açan piyasa koşullarındaki değişiklikler; gösterge faiz oranı, diğer bir işletmenin finansal aracının fiyatı, mal fiyatı, döviz kuru veya fiyat ya da oran endeksindeki değişiklikleri içerir. Birim birleştirici özelliği bulunan sözleşmeler açısından, piyasa koşullarındaki değişiklikler, ilgili dahili veya harici yatırım fonunun performansındaki değişiklikleri içerir. (b) Finansal borcun defter değeri ile işletmenin sözleşme hükümlerine göre vade tarihinde hak sahibine ödemek zorunda olduğu tutar arasındaki fark. 11. İşletme aşağıda belirtilen hususlara ilişkin olarak kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Paragraf 9 (c) ve 10 (a) da yer alan hükümlerin yerine getirilmesinde kullanılan yöntemler.

3 (b) İşletmenin, Paragraf 9 (c) ve 10 (a) da yer alan hükümlerin yerine getirilmesi amacıyla yaptığı açıklamanın ilgili finansal varlık veya finansal borcun gerçeğe uygun değerinde meydana gelen ve anılan kalemlerin kredi riskindeki değişikliklerle ilişkilendirilebilen değişimi doğru olarak göstermediğine inanması durumunda, bu sonuca ulaşılmasındaki sebepler ve ilgili olduğu düşünülen etkenler. Yeniden sınıflandırma 12. İşletmenin bir finansal varlığı: (a) Gerçeğe uygun değer yerine maliyetinden veya itfa edilmiş maliyetinden; ya da (b) Maliyeti veya itfa edilmiş maliyeti yerine gerçeğe uygun değerinden ölçmek suretiyle yeniden sınıflandırması durumunda, ilgili sınıflara eklenmek ve çıkarılmak suretiyle her bir sınıf itibariyle yeniden sınıflanan tutar ve söz konusu yeniden sınıflandırmanın nedeni hakkında kamuoyuna açıklamada bulunulur (bakınız: TMS 39 Paragraf 51 54). Bilanço dışı bırakma 13. İşletme, finansal varlıklarını, devredilen finansal varlıkların bir kısmı veya tamamının bilanço dışı bırakılma hükümlerini (bakınız: TMS 39 Paragraf 15-37) karşılamadığı bir biçimde devretmiş olabilir. İşletme, bu türden her bir finansal varlık sınıfı için aşağıdakiler hakkında kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Varlıkların niteliği; (b) Mülkiyetten kaynaklanan risk ve yararlardan işletmenin elinde bulundurmaya devam ettiği kısmın niteliği; (c) İşletmenin anılan varlıkların tamamını finansal tablolarına yansıtmaya devam etmesi halinde, sözü edilen varlıkların ve bunlardan kaynaklanan borçların defter değeri; ve (d) İşletmenin anılan varlıkları devam eden ilgisi oranında finansal tablolarına yansıtmaya devam etmesi halinde, başlangıçtaki varlıkların toplam defter değeri, finansal tablolara yansıtılmaya devam edilen varlıkların tutarı ve bunlardan kaynaklanan borçların defter değeri. Teminat 14. İşletme aşağıda belirtilen hususlarda kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) TMS 39 Paragraf 37(a) uyarınca yeniden sınıflandırılmış bulunan tutarlar da dahil olmak üzere, işletmenin borçları veya koşullu borçları için teminat olarak verdiği finansal varlıkların defter değeri; ve (b) Verilen teminata ilişkin kayıt/kural ve koşullar. 15. İşletme, elinde teminat bulundurması (finansal veya finansal olmayan) ve teminat sahibi temerrüde düşmeksizin anılan teminatı satma veya yeniden teminat/rehin olarak verme hakkına sahip olması durumunda, aşağıdakilere ilişkin kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Sahip olunan teminatın gerçeğe uygun değeri; (b) Satılan veya yeniden rehin verilen söz konusu teminatın gerçeğe uygun değeri ve işletmenin ilgili teminatı geri verme konusunda herhangi bir yükümlülüğünün bulunup bulunmadığı; ve (c) İşletmenin sözü edilen teminatı kullanma kayıt/kural ve koşulları. Kredi zararlarına ilişkin karşılık hesabı 16. Finansal varlıkların kredi zararları neticesinde değer düşüklüğüne uğraması ve işletmenin ilgili varlığın defter değerini doğrudan düşürmek yerine oluşan değer düşüklüğünü ayrı bir hesaba kaydetmesi durumunda (bireysel değer düşüklüklerini kaydetmek için kullanılan bir karşılık hesabı veya varlıklarda topluca meydana gelen değer düşüklüğünü kaydetmekte kullanılan benzer bir hesap gibi), sözü edilen hesapta dönem içerisinde her bir finansal varlık sınıfına ilişkin olarak meydana gelen değişimlerin mutabakatı hakkında kamuoyuna açıklamada bulunulur. Çoklu saklı türev ürün içeren bileşik finansal araçlar 17. İşletmenin, hem bir borç hem de bir özkaynak bileşeni içeren bir araç ihraç etmesi (bakınız: TMS 32 Paragraf 28) ve sözü edilen aracın, değerleri birbirine bağlı olan çoklu saklı türev ürünler içermesi durumunda (alım opsiyonlu dönüştürülebilir borçlanma aracı gibi), anılan özelliklerin varlığına ilişkin kamuoyuna açıklamada bulunulur. Temerrüt ve ihlaller 18. İşletme, raporlama tarihi itibariyle finansal tablolarında yer almakta olan kredi borçları için aşağıdaki açıklamalarda bulunulur: (a) Anapara, faiz ve borç itfa fonu (sinking fund) ödemelerinde dönem içerisinde meydana gelen temerrütlere ilişkin detaylı bilgiler veya sözü edilen borçların itfa koşulları; (b) Raporlama tarihi itibariyle temerrüde düşülmüş bulunan kredi borçlarının defter değeri; ve (c) Finansal tabloların yayınlanmak üzere onaylanmasından önce söz konusu temerrüdün giderilip giderilmediği veya anılan kredi borçlarına ilişkin şartların yeniden görüşülüp görüşülmediği. 19. Dönem içerisinde ilgili kredi anlaşmasının koşullarında 18 inci Paragrafta açıklananlar dışında bir ihlalin meydana gelmesi ve anılan ihlallerin borç verenin hızlandırılmış geri ödeme talep etmesine imkan vermesi durumunda (bu ihlaller giderilmediği veya ilgili kredi anlaşmasının koşulları yeniden görüşülmediği taktirde), işletme 18 inci Paragrafta açıklanması istenen bilgilerin aynıları hakkında kamuoyuna açıklamada bulunur. Gelir tablosu ve özkaynak Gelir, gider, kazanç ve kayıp kalemleri 20. İşletme aşağıda yer alan gelir, gider, kazanç ve kayıp kalemleri hakkında finansal tablolarında veya dipnotlarda kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Aşağıdakilerden elde edilen net kazanç veya kayıplar: (i) İlk muhasebeleştirme sırasında gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflandırılmış finansal varlıklar veya finansal borçlar ile TMS 39 uyarınca alım satım amaçlı elde tutulan olarak sınıflandırılan finansal varlık veya finansal borçlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık veya finansal borçlar; (ii) Dönem içerisinde doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilmiş kazanç veya kayıplar ile özkaynaklardan çıkarılıp döneme ilişkin kâr veya zararda muhasebeleştirilen tutarlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle, satılmaya hazır

4 finansal varlıklar; (iii) Vadeye kadar elde tutulacak yatırımlar; (iv) Kredi ve alacaklar; ve (v) İtfa edilmiş maliyetinden ölçülen finansal varlıklar; (b) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılmayan finansal varlıklar veya finansal borçlara ilişkin toplam faiz geliri ve toplam faiz gideri (etkin faiz yöntemi kullanılarak hesaplanan); (c) Aşağıdakilerden kaynaklanan ücret gelir ve gideri (etkin faiz oranının belirlenmesinde kullanılan tutarların dışında kalan): (i) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılmayan finansal varlıklar veya finansal borçlar; ve (ii) Varlıkların bireyler, vakıflar, emeklilik fayda planları ve kurumlar adına saklanması veya yatırım olarak değerlendirilmesi sonucunu doğuran emanet ve diğer saklama faaliyetleri; (d) Değer düşüklüğüne uğramış finansal varlıklara ilişkin olarak TMS 39 Paragraf UR 93 uyarınca tahakkuk ettirilen faiz geliri; ve (e) Her bir finansal varlık sınıfına ilişkin değer düşüklüğü zararı tutarı. Diğer açıklamalar Muhasebe politikaları 21. İşletme, önemli muhasebe politikalarının özetinde, finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan ölçüm esası (veya esasları) ile finansal tabloların anlaşılması için gerekli diğer muhasebe politikalarını "TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu" Standardının 108 inci Paragrafı uyarınca kamuoyuna açıklar. Finansal riskten korunma muhasebesi 22. İşletme TMS 39 da yer alan her bir finansal riskten korunma işlemi itibariyle (diğer bir ifadeyle, gerçeğe uygun değer riskinden, nakit akış riskinden ve yurtdışındaki işletmede bulunan net yatırım riskinden korunma işlemleri itibariyle) aşağıdakileri ayrı ayrı kamuoyuna açıklar: (a) Her bir finansal riskten korunma işleminin niteliği; (b) Finansal riskten korunma aracı olarak belirlenmiş olan finansal araçların niteliği ve raporlama tarihindeki gerçeğe uygun değerleri; ve (c) Korunulan riskler. 23. İşletme nakit akış risklerine ilişkin olarak aşağıdaki açıklamalarda bulunur: (a) Nakit akışlarının meydana gelmesi beklendiği dönemler ile kâr veya zararı etkilemelerinin beklendiği zaman; (b) Daha önce finansal riskten korunma muhasebesi uygulanmış ancak meydana gelmesi artık beklenmeyen tahmin işlemlerin niteliği; (c) Dönem içerisinde özkaynaklarda muhasebeleştirilen tutar; (d) Gelir tablosunda ilgili her bir kaleme dâhil edilen tutar ayrıca gösterilmek suretiyle, özkaynaklardan çıkarılan ve dönem kâr veya zararına dâhil edilen tutar; ve (e) Dönem içerisinde özkaynaklardan çıkarılan ve edinimi veya yüklenimi finansal riskten korunan gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini işlemin konusunu oluşturan finansal olmayan varlık veya borcun başlangıç maliyetine veya diğer bir defter değerine eklenen tutar. 24. İşletme aşağıdakiler hakkında ayrı ayrı açıklamada bulunur: (a) Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemleri açısından aşağıda yer alanlardan kaynaklanan kazanç veya kayıplar: (i) Finansal riskten korunma aracına ilişkin kazanç veya kayıplar; ve (ii) Finansal riskten korunma konusu kalemde meydana gelen ve korunan riskle ilişkilendirilebilen kazanç veya kayıplar. (b) Nakit akış riskinden korunma amaçlı işlemlerden kaynaklanan ve kâr veya zararda muhasebeleştirilen etkin olmama durumu/etkinsizlik; ve (c) Yurtdışındaki işletmede bulunan net yatırım riskinden korunma amaçlı işlemlerden kaynaklanan ve kâr veya zararda muhasebeleştirilen etkin olmama durumu/etkinsizlik. Gerçeğe uygun değer uncu Paragrafta belirtilenler haricinde, her bir finansal varlık ve finansal borç sınıfının (bakınız: Paragraf 6) gerçeğe uygun değeri, anılan değerin bunlara ilişkin defter değeriyle karşılaştırılmasını sağlayacak şekilde kamuoyuna açıklanır. 26. Gerçeğe uygun değerlerin kamuoyuna açıklanması sırasında, işletme, ilgili finansal varlık ve borçları sınıflarına göre gruplandırır. Ancak anılan finansal varlık ve borçlar bunlara ilişkin defter değerlerinin bilançoda netleştirildiği oranda netleştirilir. 27. İşletme aşağıdakiler hakkında kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Kullanılan yöntemler ve bir değerleme yönteminin kullanılmış olması durumunda, her bir finansal varlık ve finansal borç sınıfının gerçeğe uygun değerinin belirlenmesinde kullanılan varsayımlar. Örneğin işletme, mümkün ise, peşin ödeme oranları, beklenen kredi zararlarının oranı ve faiz veya indirim oranlarına ilişkin varsayımlar hakkında kamuoyuna açıklamada bulunur. (b) Gerçeğe uygun değerlerin, tamamen veya kısmen, doğrudan aktif bir piyasada kayıtlı fiyatlar referans alınmak suretiyle mi yoksa bir değerleme yöntemi kullanılarak mı belirlendiği (bakınız: TMS 39 Paragraf UR 71 UR 79). (c) Finansal tablolarda muhasebeleştirilen veya kamuoyuna açıklanan gerçeğe uygun değerlerin, tamamen veya kısmen, aynı araca ilişkin gözlemlenebilir cari piyasa işlemlerinde oluşan fiyatlarla (diğer bir ifadeyle, değiştirilmeksizin veya yeniden düzenlenmeksizin) desteklenmeyen varsayımları temel alan ve mevcut gözlemlenebilir piyasa verilerine dayanmayan bir değerleme yöntemi kullanılarak mı tahmin edildiği. Finansal tablolarda muhasebeleştirilen gerçeğe uygun değerler açısından anılan varsayımlardan biri veya daha fazlasının yeterli düzeyde olası alternatif varsayımlarla değiştirilmesinin gerçeğe uygun değeri önemli ölçüde etkileyecek olması durumunda, işletme sözü edilen hususu ve anılan

5 değişikliklerin etkilerini kamuoyuna açıklar. Burada sözü edilen "önem" kavramı, kâr veya zarar ve toplam varlıklar ve toplam borçlara göre değerlendirilir. Gerçeğe uygun değerde meydana gelen değişikliklerin özkaynakta muhasebeleştirildiği durumlarda ise toplam özkaynaklar açısından değerlendirilir. (d) (c) alt Paragrafının geçerli olması durumunda, bu tür bir değerleme tekniğini kullanarak tahmin edilen gerçeğe uygun değerde meydana gelen ve dönem içerisinde kâr veya zararda muhasebeleştirilmiş bulunan toplam değişiklik tutarı. 28. Bir finansal araca ilişkin piyasanın aktif olmaması durumunda, işletme ilgili finansal aracın gerçeğe uygun değerini bir değerleme yöntemi aracılığıyla belirler (bakınız: TMS 39 Paragraf UR 74 UR 79). Diğer yandan TMS 39 Paragraf UR 76 da yer alan koşullar karşılanmadığı sürece, ilk muhasebeleştirmede gerçeğe uygun değere ilişkin en iyi gösterge yapılan işlemin fiyatıdır (diğer bir ifadeyle, alınan veya ödenen bedelin gerçeğe uygun değeridir). Dolayısıyla, ilk muhasebeleştirmedeki gerçeğe uygun değer ile anılan tarihte değerleme yöntemi kullanılarak belirlenen tutar arasında bir fark oluşabilir. Bu tür bir farkın bulunması durumunda, işletme, finansal araç sınıfı itibariyle aşağıdaki açıklamalarda bulunur: (a) Fiyatın belirlenmesi sırasında piyasa katılımcılarının göz önünde bulunduracağı etkenlerde (zaman da dahil olmak üzere) meydana gelen değişiklikleri yansıtmak amacıyla söz konusu farkın kâr veya zararda muhasebeleştirilmesine ilişkin muhasebe politikası (bakınız: TMS 39 Paragraf UR 76A); ve (b) Dönem başı ve sonu itibariyle henüz kâr veya zararda muhasebeleştirilmemiş bulunan toplam fark tutarı ve sözü edilen tutarın bakiyesinde meydana gelen değişikliklerin mutabakatı. 29. Aşağıdaki durumlarda gerçeğe uygun değerin açıklanması gerekmez: (a) Kısa vadeli ticari alacaklar ve borçlar gibi finansal araçlarda olduğu üzere, defter değerinin gerçeğe uygun değere yeterince yakın olduğu durumlar; (b) Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülemediğinden TMS 39 a göre maliyetinden ölçülen aktif bir piyasada kayıtlı bir fiyatı bulunmayan özkaynağa dayalı finansal araçlara veya bu türden özkaynağa dayalı finansal araçlara bağlı bulunan türev ürünlere yapılan yatırımlar; veya (c) İçerdiği isteğe bağlı katılım özelliğinin (TFRS 4 te açıklanan şekilde) gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülemeyen sözleşmeler. 30. Paragraf 29(b) ve (c) de yer alan durumlarda, işletme, finansal tablo kullanıcılarının ilgili finansal varlık veya finansal borçların defter değerleri ile gerçeğe uygun değerleri arasındaki olası farklılıkların düzeyi hakkında değerlendirmede bulunabilmelerine yardımcı olacak bilgiyi de sunar. Anılan bilgi aşağıdakileri içerir: (a) Sözü edilen araçların gerçeğe uygun değerinin güvenilir olarak ölçülememesi nedeniyle bunların gerçeğe uygun değerlerine ilişkin bilgi verilemediği; (b) Sözü edilen finansal araçların niteliği, defter değerleri ve neden gerçeğe uygun değerlerinin güvenilir olarak ölçülemediği; (c) Sözü edilen araçların piyasası hakkında bilgi; (d) İşletmenin anılan finansal araçları elden çıkarma niyetinde olup olmadığı ve nasıl elden çıkaracağı; ve (e) Gerçeğe uygun değerleri önceden güvenilir olarak ölçülemeyen finansal araçların bilanço dışı bırakılmış olmaları durumunda, anılan husus ve bilanço dışı bırakıldıkları zamanki defter değerleri ile muhasebeleştirilen kazanç veya kayıp tutarı. Finansal araçlardan kaynaklanan risklerin niteliği ve düzeyi 31. İşletme, raporlama tarihi itibariyle finansal araçlardan kaynaklanan risklerin niteliği ve düzeyini finansal tablo kullanıcılarının değerlendirmelerine olanak sağlayan bilgiyi kamuoyuna açıklar. 32. Paragraf uyarınca yapılması gereken açıklamalarda, finansal araçlardan kaynaklanan riskler ile bunların nasıl yönetildiği üzerinde durulmaktadır. Anılan riskler, bunlarla sınırlı olmamakla birlikte, genellikle, kredi riski, likidite riski ve piyasa riskini içerir. Niteliksel açıklamalar 33. İşletme, finansal araçlardan kaynaklanan her bir risk türü için aşağıdakileri kamuoyuna açıklar: (a) Maruz kalınan riskler ve ortaya çıkma şekilleri; (b) İlgili risklerin yönetimine ilişkin hedefler, politikalar ve süreçler ile bunların ölçümünde kullanılan yöntemler; ve (c) Bir önceki dönemden bu yana (a) veya (b) de meydana gelen değişiklikler. Sayısal açıklamalar 34. İşletme, finansal araçlardan kaynaklanan her bir risk türü için aşağıdakileri kamuoyuna açıklar: (a) Raporlama tarihi itibariyle ilgili risklere maruz kalma durumuna ilişkin özet sayısal veriler. Sözü edilen açıklamada, yönetim kuruluna veya icra kurulu başkanına yapılan raporlamalar gibi, işletmenin kilit yönetici personeline (TMS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları Standardında tanımlanan şekilde) sağlanan bilgiler esas alınır. (b) İlgili riskin önemli olması koşuluyla, (a) ya göre yapılan açıklamalarda hakkında bilgi sunulmamış Paragraf de yer alan diğer açıklamalar (önemlilik konusundaki açıklamalar için bakınız: TMS 1 Paragraf 29 31). (c) (a) ve (b) de belirgin olmaması durumunda, risk yoğunlaşmaları. 35. Raporlama tarihi itibariyle açıklanan sayısal verilerin işletmenin dönem içerisinde maruz kaldığı risk düzeyini göstermemesi durumunda, maruz kalınan risk düzeyini daha iyi yansıtan ek bilgiler sunulur. Kredi riski 36. İşletme, finansal araç sınıfları itibariyle aşağıdakileri kamuoyuna açıklar: (a) Elde bulundurulan hiçbir teminat veya kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer bir unsur (örneğin TMS 32 ye göre netleştirilmeleri mümkün olmayan netleştirme anlaşmaları) dikkate alınmaksızın, raporlama tarihi itibariyle maruz kalınan azami kredi riskini en iyi gösteren tutar; (b) (a) kapsamında açıklanan tutara karşılık, güvence olarak elde bulundurulan teminat ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurların niteliği; (c) Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların kredi kalitesine ilişkin bilgi; ve

6 (d) Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi taktirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış olacak finansal varlıkların defter değeri. Vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış finansal varlıklar 37. İşletme, finansal araç sınıfları itibariyle aşağıdakileri kamuoyuna açıklar: (a) Raporlama tarihi itibariyle vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış bulunan finansal varlıkların yaşlarına ilişkin açıklamalar; (b) İşletmenin finansal varlıkların değer düşüklüğüne uğradığının tespiti sırasında göz önünde bulundurduğu etkenler de dahil olmak üzere, raporlama tarihi itibariyle bireysel olarak değer düşüklüğüne uğradığı tespit edilen finansal varlıklara ilişkin açıklama; ve (c) (a) ve (b) kapsamında açıklanan tutarlara ilişkin olarak işletme tarafından güvence olarak tutulan teminat ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurların niteliği ve mümkün ise bunların tahmini gerçeğe uygun değerleri. Edinilen teminatlar ve kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurlar 38. İşletmenin dönem içerisinde, güvence olarak elinde bulundurmakta olduğu teminatın mülkiyetini üzerine almak veya kredi güvenilirliğinde artış sağlayan diğer unsurları (garantiler gibi) kullanmak suretiyle finansal veya finansal olmayan varlıklar edinmesi ve anılan varlıkların diğer Standartlarda yer alan muhasebeleştirme koşullarını karşılamaları durumunda, işletme aşağıdaki açıklamalarda bulunur: (a) Edinilen varlıkların niteliği ve defter değeri; ile (b) Anılan varlıkların halihazırda nakde dönüştürülebilir nitelikte olmamaları durumunda, işletmenin söz konusu varlıkların elden çıkarılması veya işletme faaliyetlerinde kullanılmasına ilişkin yaklaşımı. Likidite riski 39. İşletme aşağıdakileri kamuoyuna açıklar: (a) Finansal borçların geriye kalan sözleşmeye dayalı vadelerini gösteren bir vade analizi; ve (b) (a) ya göre ortaya çıkan likidite riskini yönetme şekli. Piyasa riski Duyarlılık analizi 40. İşletme 41 inci Paragrafta yer alan hükümleri karşılamadığı sürece aşağıdaki açıklamalarda bulunur: (a) Anılan tarih itibariyle ilgili risk değişkenlerine ilişkin yeterli düzeyde olası değişimlerin kâr veya zarar ile özkaynakları nasıl etkileyeceğini gösteren, raporlama tarihi itibariyle maruz kalınan her bir piyasa risk türüne ilişkin duyarlılık analizi; (b) Duyarlılık analizinin hazırlanmasında kullanılan yöntemler ve varsayımlar; ve (c) Kullanılan yöntem ve varsayımlarda bir önceki döneme göre meydana gelen değişiklikler ve anılan değişikliklerin nedeni. 41. İşletmenin, örneğin riske maruz değer gibi, ilgili risk değişkenlerinin (faiz oranları ve döviz kurları gibi) birbirine olan bağımlılığını yansıtan bir duyarlılık analizi oluşturması ve bunu finansal risklerin yönetiminde kullanması durumunda, sözü edilen duyarlılık analizi 40 ıncı Paragrafta yer verilen analizin yerine kullanılabilir. İşletme aynı zamanda aşağıdaki açıklamalarda bulunur: (a) Anılan duyarlılık analizinin hazırlanmasında kullanılan yöntem ile sağlanan verilerin dayandırıldığı temel parametre ve varsayımlar; ve (b) Kullanılan yöntemin amacı ile sunulan bilginin ilgili varlık ve borçların gerçeğe uygun değerini tam olarak yansıtamamasına sebep olabilecek sınırlamalar. Diğer piyasa riski açıklamaları 42. Paragraf 40 ve 41 uyarınca kamuoyuna açıklanan duyarlılık analizlerinin finansal aracın yapısında var olan bir riski içermemesi durumunda (örneğin yılsonu risk tutarı, yıl içerisinde maruz kalınan risk tutarını yansıtmamaktadır), işletme, anılan hususu ve duyarlılık analizlerinin ilgili riski içermeme nedenini kamuoyuna açıklar. Yürürlük tarihi ve geçiş hükümleri 43. "-" 44. Bu TFRS nin 1 Ocak 2006 tarihinden önce başlayan yıllık dönemler için uygulanması durumunda, finansal araçlardan kaynaklanan risklerin niteliği ve düzeyine ilişkin olarak Paragraf uyarınca yapılması gereken açıklamalara ilişkin karşılaştırmalı bilgi sunulmasına gerek yoktur. TMS 30 Standardının yürürlükten kaldırılması 45. Bu TFRS, "TMS 30 Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Finansal Tablolarında Yapılacak Açıklamalar" Standardının yerine geçer. Ek A Terimlere ilişkin tanımlar Bu Ek, TFRS nin ayrılmaz bir parçasıdır. Kredi riski Finansal aracın taraflarından birinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle diğer tarafta finansal bir kayıp/zarar meydana gelmesi riski. Yabancı para riski Döviz kurlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riski. Faiz oranı riski Faiz oranlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riski. Likidite riski Bir işletmenin finansal borçlardan kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmekte zorlanması riski. Kredi borçları Kredi borçları, normal kredi koşulları kapsamındaki kısa vadeli ticari borçlar dışında kalan finansal borçlardır. Piyasa riski Piyasa fiyatlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riski. Piyasa riski üç türlü riskten oluşur: yabancı para riski, faiz oranı riski ve diğer fiyat riski.

7 Diğer fiyat riski Meydana gelen değişimin ilgili finansal aracın kendisinden veya ihraç edenden ya da piyasada işlem gören benzeri finansal araçların tamamını etkileyen faktörlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın, piyasa fiyatlarında oluşan değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması (faiz oranı riski veya yabancı para riskinden kaynaklananlar dışında) riski Vadenin geçmesi Karşı tarafın sözleşmeye göre vadesi gelmiş bir ödemeyi yapmaması durumunda, ilgili finansal varlık vadesi geçmiş olarak nitelendirilir. Aşağıdaki terimler TMS 32 nin 11 inci Paragrafında veya TMS 39 un 9 uncu Paragrafında tanımlanmış ve bu TFRS de TMS 32 ve TMS 39 Standartlarında belirtilen anlamlarda kullanılmıştır. Finansal varlık veya finansal borcun itfa edilmiş maliyeti Satılmaya hazır finansal varlıklar Bilanço dışı bırakma Türev ürün Etkin faiz yöntemi Özkaynağa dayalı finansal araç Gerçeğe uygun değer Finansal varlık Finansal araç Finansal borç Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık veya finansal borç Finansal teminat sözleşmesi Alım satım amaçlı olarak elde tutulan finansal varlık veya finansal borç Tahmini işlem Finansal riskten korunma aracı Vadeye kadar elde tutulacak yatırımlar Kredi ve alacaklar Normal yoldan alım veya satım Ek B Uygulama rehberi Bu Ek, TFRS nin ayrılmaz bir parçasıdır. Finansal araç sınıfları ve açıklanacak bilgilerin düzeyi (Paragraf 6) B1. Paragraf 6, finansal araçların, açıklanan bilgilerin niteliğine uygun bir şekilde ve ilgili finansal araçların özellikleri de dikkate alınmak suretiyle sınıflara ayrılmasını gerektirir. Paragraf 6 da yer verilen sınıflar işletme tarafından belirlenmeleri nedeniyle TMS 39 da yer alan finansal araç sınıflarından farklıdırlar (TMS 39 Standardı finansal araçların nasıl ölçülmeleri gerektiği ve gerçeğe uygun değerde meydana gelen değişimlerin muhasebeleştirilmeleri gereken durumları belirler). B2. Finansal araç sınıflarının belirlenmesi sırasında işletme en azından aşağıdaki işlemlerde bulunur: (a) İtfa edilmiş maliyetinden ölçülen araçları gerçeğe uygun değerinden ölçülenlerden ayırır. (b) Bu TFRS nin kapsamı dışında bulunan finansal araçları ayrı bir sınıf ya da ayrı sınıflar olarak dikkate alır. B3. İşletme, içinde bulunduğu koşulları da dikkate almak suretiyle, bu TFRS nin hükümlerini karşılamak için sunacağı bilgilerin detayını, ilgili hükümlerde yer alan farklı unsurlara vereceği önemi ve mevcut durumunu ortaya koymak için bilgileri nasıl birleştirmesi (farklı özellikteki bilgileri birleştirmeksizin) gerektiğini belirler. Çok fazla detay içerdiklerinden kullanıcılarına hiçbir fayda sağlamayan finansal tablolarla, çok fazla bilginin birleştirilmiş olmasından ötürü önemli bilgilerin arada kaybolduğu finansal tablolar arasında bir denge kurulması gerekir. Örneğin, önemli bir bilginin gereksiz çok fazla ayrıntının arasında gösterilmesi nedeniyle arada kaybolmasına sebep olunmamalıdır. Aynı şekilde, kamuoyuna açıklanan bilgiler, ilgili bireysel işlemler veya bunlara bağlı riskler arasındaki önemli farklılıkların anlaşılmasını önleyecek düzeyde birleştirilmiş olmamalıdır. Finansal araçların finansal durum ve performans açısından önemi Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal borçlar (Paragraf 10 ve 11) B4. Paragraf 10(a) bir finansal borcun gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflanması durumunda, anılan finansal borcun gerçeğe uygun değerinde meydana gelen ve ilgili borcun kredi riskindeki değişikliklerle ilişkilendirilebilen değişim tutarının kamuoyuna açıklanmasını gerektirir. Paragraf 10(a)(i) işletmenin bu tutarı, ilgili finansal borcun gerçeğe uygun değerinde meydana gelen ve piyasa riskine yol açan piyasa koşullarındaki değişiklikler ile ilişkilendirilemeyen değişiklik tutarı olarak belirlemesine izin verir. Borç ile ilgili olarak piyasa koşullarında meydana gelmiş olan tek değişikliğin gösterge faiz oranına ilişkin olması durumunda, bu tutar aşağıdaki şekilde tahmin edilebilir: (a) İşletme, ilk olarak, borcun dönem başındaki gözlemlenen piyasa fiyatını ve sözleşmeye dayalı nakit akışlarını kullanmak suretiyle ilgili borcun dönem başındaki içsel getiri oranını (internal rate of return) hesaplar. Anılan getiri oranından dönem başındaki gözlemlenen (gösterge) faiz oranını çıkarmak suretiyle içsel getiri oranının araca özgü bileşenine ulaşır. (b) Daha sonra, borcun dönem sonundaki sözleşmeye dayalı nakit akışlarını ve (i) dönem sonundaki gözlemlenen (gösterge) faiz oranı ile (ii) (a) da belirlenen içsel getiri oranının araca özgü bileşeninin toplamına eşdeğer bir iskonto oranını kullanarak borç ile ilişkili nakit akışlarının bugünkü değerini hesaplar. (c) Borcun dönem sonundaki gözlemlenen piyasa fiyatı ile (b) de hesaplanan tutar arasındaki fark, gerçeğe uygun değerde meydana gelen ve gözlemlenen (gösterge) faiz oranlarındaki değişikliklerle ilişkilendirilemeyen değişiklik tutarıdır. Açıklanacak olan tutar bu tutardır. Bu örnekte, gerçeğe uygun değerde meydana gelen değişimlerden aracın kredi riskindeki veya faiz oranlarındaki değişimler dışındaki faktörlerden kaynaklananların, önemli düzeyde olmadıkları varsayılmıştır. Örnekteki aracın saklı

8 türev ürün içermesi durumunda, ilgili saklı türev ürünün gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişimler, Paragraf 10(a) uyarınca açıklanacak tutarın belirlenmesinde dikkate alınmazlar. Diğer açıklamalar muhasebe politikaları (Paragraf 21) B5. 21 inci Paragraf, finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan ölçüm esası (veya esasları) ile finansal tabloların anlaşılması için gerekli diğer muhasebe politikalarının kamuoyuna açıklanmasını gerektirir. Finansal araçlar açısından bu açıklamaların aşağıdakileri içermesi mümkündür: (a) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflandırılan finansal varlıklar veya finansal borçlar açısından: (i) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflandırılan finansal varlıklar veya finansal borçların nitelikleri; (ii) Sözü edilen finansal varlıkların ve finansal borçların ilk muhasebeleştirme sırasında bu şekilde sınıflanmalarında göz önüne alınan kriterler; ve (iii) İşletmenin bu tür bir sınıflamanın yapılmasına ilişkin olarak TMS 39 un, 9, 11A veya 12 nci Paragraflarında yer alan koşulları nasıl karşıladığı. TMS 39 un gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık veya finansal borçların tanımının yer aldığı bölümünün (b)(i) Paragrafı uyarınca sınıflanan araçlar açısından yapılacak olan açıklamada aksi halde ortaya çıkacak ölçüm ve muhasebeleştirme tutarsızlığının ardındaki nedenlere de yer verilir. TMS 39 un gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık veya finansal borçların tanımının yer aldığı bölümünün (b)(i) Paragrafı uyarınca sınıflanan araçlar açısından yapılacak açıklamada, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak yapılan sınıflamanın işletmenin belgelendirilmiş risk yönetimi ve yatırım stratejisiyle tutarlılığına ilişkin açıklamalara da yer verilir. (b) Finansal varlıkların satılmaya hazır finansal varlık olarak sınıflanmalarında göz önünde bulundurulan kriterler. (c) Finansal varlıkların normal yoldan alımı veya satımı işlemlerinin ticari işlem tarihinde mi yoksa teslim tarihinde mi muhasebeleştirildiği (bakınız: TMS 39 Paragraf 38). (d) Kredi zararları nedeniyle değer düşüklüğüne uğramış bulunan finansal varlıkların defter değerlerinin azaltılmasında bir karşılık hesabının kullanılmış olması durumunda: (i) Değer düşüklüğüne uğramış finansal varlıkların defter değerlerinin ne zaman doğrudan azaltıldığı (veya azaltma işleminin tersine çevrildiği durumlarda, doğrudan yükseltileceği) ve ne zaman buna yönelik bir karşılık hesabı kullanıldığına ilişkin kriterler; ve (ii) Karşılık hesabına kaydedilen tutarların değer düşüklüğüne uğramış finansal varlıkların defter değerlerinden düşülmesinde kullanılan kriterler (bakınız: Paragraf 16). (e) Her bir finansal araç sınıfı itibariyle net kazanç veya net kayıpların nasıl belirlendiği (bakınız: Paragraf 20(a)) Örneğin, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarar yansıtılan olarak sınıflanan kalemlere ilişkin net kazanç veya net kayıpların faiz ya da temettü geliri içerip içermediği. (f) Değer düşüklüğü zararının meydana geldiğine yönelik tarafsız delil bulunduğunun belirlenmesinde kullanılan kriterler (bakınız: Paragraf 20(e)). (g) Aksi halde vadesi geçmiş ya da değer düşüklüğüne uğramış olacak finansal varlıklara ilişkin koşulların yeniden görüşüldüğü durumlarda, koşulları yeniden görüşülen söz konusu finansal varlıklara ilişkin muhasebe politikası (bakınız: Paragraf 36(d)). TMS 1 Standardının 113 üncü Paragrafı, muhasebe politikalarının uygulanması sürecinde yönetimin yaptığı değerlendirmelerden tahmin içermeyen ve finansal tablolara yansıtılan tutarlar üzerinde en önemli etkiye sahip olanların, önemli muhasebe politikalarının özetinde veya diğer türden dipnotlarda kamuoyuna açıklanmalarını gerektirir. Finansal araçlardan kaynaklanan risklerin niteliği ve düzeyi (Paragraf 31-42) B6. Paragraf de yapılması öngörülen açıklamalara doğrudan finansal tablolarda yer verilebileceği gibi, finansal tablolar aracılığıyla kullanıcılar işletme finansal tablolarıyla aynı koşul ve zamanlarda elde edebilmelerinin mümkün olduğu, yönetim görüşü veya risk raporu gibi diğer bazı belgelere de yönlendirilebilirler. Bu tür bir atıfta bulunmak suretiyle gerekli bilginin sunulmadığı finansal tablolar eksik olarak düzenlenmiş sayılırlar. Sayısal açıklamalar (Paragraf 34) B7. Paragraf 34(a), işletmenin kilit yönetici personeline yapılan işletme içi raporlamalarda kullanılan bilgiler esas alınmak suretiyle, maruz kalınan risklere ilişkin özet sayısal verilerin kamuoyuna açıklanmasını gerektirir. İşletmenin maruz kaldığı bir riski yönetmede farklı yöntemler kullanması durumunda, en geçerli ve güvenilir bilgiyi sağlayan yöntem ya da yöntemlerin verdiği bilgiler kamuoyuna açıklanır. "TMS 8 Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar" Standardı geçerlilik ve güvenilirlik konularını ele alır. B8. Paragraf 34(c) risk yoğunlaşmalarına ilişkin açıklama yapılmasını gerektirir. Risk yoğunlaşmaları, benzer özelliklere sahip olan ve ekonomik ya da diğer koşullardaki değişikliklerden benzer şekilde etkilenen finansal araçlardan ortaya çıkar. Risk yoğunlaşmalarının tespit edilmesi işlemi, işletmenin içinde bulunduğu koşulları göz önünde bulunduran bir muhakemede bulunmasını gerektirir. Risk yoğunlaşmalarına ilişkin olarak yapılması gereken açıklamalar aşağıdakileri içerir: (a) İşletme yönetiminin yoğunlaşmaları tespit şekli; (b) Her bir risk yoğunlaşmasını belirleyen ortak özellikler (örneğin karşı taraf, coğrafi alan, para birimi veya piyasa); ve (c) Söz konusu özellikleri taşıyan tüm finansal araçlara ilişkin risk düzeyi. Azami kredi riski (Paragraf 36(a)) B9. Paragraf 36(a), işletmenin karşı karşıya olduğu azami kredi riskini en iyi gösteren tutarın kamuoyuna açıklanmasını gerektirir. Genellikle, bir finansal varlık açısından söz konusu tutar ilgili varlığın brüt defter değerinden aşağıdakiler düşüldükten sonra geriye kalan tutarı ifade eder: (a) TMS 32 uyarınca mahsup edilen tutarlar; ve (b) TMS 32 uyarınca muhasebeleştirilen değer düşüklüğü zararları.

9 B10. Kredi riskine sebebiyet veren eylemler ile bunlardan kaynaklanan azami kredi riskleri, bunlarla sınırlı olmamakla birlikte aşağıdakileri içerir: (a) Müşterilere sağlanan kredi ve alacaklar ile diğer işletmelere verilen avanslar. Bu durumlarda, azami kredi riski ilgili finansal varlıkların defter değeri tutarıdır. (b) Döviz kuruna ilişkin sözleşmeler, faiz oranı swap sözleşmeleri ve kredi türevleri gibi türev sözleşmeler yapmak. Sonuçta ortaya çıkan varlık gerçeğe uygun değerden ölçüldüğünde, raporlama tarihindeki azami kredi riski defter değerine eşdeğer olacaktır. (c) Finansal teminat sağlanması. Bu durumda, azami kredi riski, işletmenin sağladığı teminatı yerine getirmesi gerektiğinde ödemesi gerekecek azami tutardır. Ödenmesi gerekecek söz konusu tutarın borç olarak muhasebeleştirilmiş bulunan tutardan önemli ölçüde yüksek olması da mümkündür. (d) Bir tesisin ömrü boyunca vazgeçilemeyecek/gayri kabili rücu olan veya sadece önemli düzeyde olumsuz bir değişiklik olması durumunda vazgeçilebilecek/kabili rücu olan bir kredi taahhüdünde bulunulması. Taahhütte bulunanın anılan kredi taahhüdünü nakit veya diğer bir finansal araçla net olarak ödeme hakkının bulunmaması durumunda, azami kredi riski tutarı taahhüt edilen tutarın tamamıdır. Bunun nedeni, kullanılmamış kısmın gelecekte kullanılıp kullanılmayacağının belirsiz olmasıdır. Anılan kısmın borç olarak muhasebeleştirilen tutardan önemli ölçüde fazla olması mümkündür. Sözleşmeye dayalı vade analizi (Paragraf 39(a)) B11. Finansal borçlar için Paragraf 39(a) da öngörülen sözleşmeye dayalı vade analizlerinin yapılması/hazırlanması sırasında, işletme, uygun sayıda zaman aralığının tespitine yönelik bir değerlendirmede bulunur. Örneğin, işletme aşağıdaki zaman aralıklarının uygun olduğu sonucuna varabilir: (a) Bir aydan az; (b) Bir aydan fazla üç aydan az; (c) Üç aydan fazla bir yıldan az; ve (d) Bir yıldan fazla beş yıldan az. B12. Karşı tarafın ne zaman ödemede bulunulacağına karar verme hakkının olduğu durumlarda, ilgili borç, işletmenin ödemede bulunmasının istenebileceği en erken tarih itibariyle dikkate alınır. Örneğin, işletmenin talep üzerine geri ödemesinin istenebileceği finansal borçlar (vadesiz mevduat gibi) en erken zaman aralığına dahil edilir. B13. İşletmenin taksitler halinde ödemede bulunmayı taahhüt etmiş olması durumunda, ilgili her bir taksit, işletmenin ödeme yapması istenebilecek en erken dönemde dikkate alınır. Örneğin, henüz kullanılmamış bir kredi taahhüdü, kullanılabileceği en erken tarihi içeren zaman aralığına dahil edilir. B14. Vade analizinde açıklanan tutarlar, sözleşmeye dayalı indirgenmemiş (iskonto edilmemiş) nakit akışlarıdır. Örneğin: (a) Finansal kiralama yükümlülüklerinin brüt tutarı (finansman giderleri düşülmeden önce); (b) Finansal varlıkların nakden satın alınmalarına yönelik forward anlaşmalarda yer alan fiyatlar; (c) Net tutarların el değiştirdiği, ödemelerin değişken faizli, tahsilatların sabit faizli olduğu faiz oranı swaplarına ilişkin net tutarlar; (d) Brüt nakit akışlarının el değiştirmesine yönelik bir türev finansal araçta (döviz swapı gibi) el değiştirecek sözleşmeye dayalı tutarlar; ve (e) Kredi taahhütlerinin brüt tutarı. Sözü edilen indirgenmemiş nakit akışları, bilançoya yansıtılmış tutarlar indirgenmiş nakit akışlarını esas aldıklarından, bilançoya yansıtılan tutarlardan farklılık arz etmektedir. B15. Uygun olduğu taktirde, işletme, finansal borçlar için Paragraf 39(a) uyarınca kamuoyuna yaptığı sözleşmeye dayalı vade analizi açıklamasında, türev finansal araçlara ilişkin analizi türev olmayan finansal araçlara ilişkin analizden ayrı olarak sunar. Örneğin, türev finansal araçlardan kaynaklanan nakit akışlarının brüt olarak ödenmeleri durumunda, türev finansal araçlara ilişkin nakit akışları ile türev olmayan finansal araçlara ilişkin nakit akışları arasında bir ayrım yapılması uygun olur. Nitekim, brüt nakit çıkışına bununla ilişkili bir nakit girişinin eşlik etmesi de mümkündür. B16. Borç tutarının sabit olmaması durumunda, açıklanacak tutara raporlama tarihinde mevcut olan koşullara göre karar verilir. Örneğin, borç miktarının bir endekste meydana gelen değişikliklere göre farklılaşması durumunda, açıklanacak tutar için raporlama tarihindeki endeks seviyesi esas alınabilir. Piyasa riski duyarlılık analizi (40 ve 41 inci Paragraflar) B17. Paragraf 40(a), işletmenin maruz kaldığı her bir piyasa risk türü için bir duyarlılık analizi yapılmasını gerektirir. Paragraf B3 e uygun olarak, işletme, önemli ölçüde farklı ekonomik çevrelerden kaynaklanan risklere ilişkin farklı karakterlerdeki bilgileri birleştirmeksizin, işletmenin mevcut durumunun kamuoyuna açıklanmasında kullanılan bilgilerin nasıl birleştirilmeleri gerektiğine karar verir. Örneğin: (a) Finansal araç alım satımıyla uğraşan bir işletme, sözü edilen bilgileri alım satım amaçlı olarak elde tutulan finansal araçlar ile alım satım amaçlı olarak elde tutulmayan finansal araçlar itibariyle ayrı ayrı açıklayabilir. (b) İşletme, yüksek enflasyonlu alanlardan kaynaklanan piyasa riskleri ile aynı piyasa risklerine ilişkin düşük enflasyonlu alanlardan kaynaklanan tutarları birleştirmez. Sadece tek bir ekonomik çevrede tek türde bir piyasa riskine maruz bulunan bir işletme, bilgileri ayrıştırılmış şekilde sunmaz. B18. Paragraf 40(a), yapılan duyarlılık analizinin, ilgili risk değişkenlerine (mevcut piyasa faiz oranları, döviz kurları, hisse senedi fiyatları veya mal fiyatları gibi) ilişkin makul düzeyde olası değişimlerin kâr veya zarar ile özkaynaklar üzerindeki etkilerini göstermesini gerektirir. Bu amaçla işletmelerin: (a) İlgili risk değişkenleri farklı olması durumunda dönem kâr veya zarar tutarının ne olacağını tespit etme yükümlülükleri bulunmaz. Bunun yerine, işletmeler, kâr veya zarar ile özkaynak üzerindeki söz konusu etkiyi, bilanço tarihi itibariyle ilgili risk değişkeninde makul düzeyde olası bir değişiklik meydana geldiğini ve anılan değişikliğin bilanço tarihinde var olan risklere uygulandığını varsaymak suretiyle açıklarlar. Örneğin yılsonu itibariyle değişken faizli bir borcu

10 bulunan bir işletme, faiz oranlarının makul düzeyde olası miktarlarda değişmesi durumunda bunun cari yılın kâr veya zararı üzerindeki etkisi (diğer bir ifadeyle, faiz gideri) hakkında kamuoyuna açıklamada bulunur. (b) İlgili risk değişkenine ilişkin makul düzeyde olası değişiklik aralığında yer alan her bir değişikliğin kâr veya zarar ile özkaynak üzerindeki etkilerini açıklama yükümlülüğü bulunmaz. Söz konusu makul düzeyde olası değişiklikleri gösteren aralığın sınırlarında yer alan değişikliklerin etkilerinin açıklanması yeterlidir. B19. İlgili risk değişkenine ilişkin makul düzeyde olası değişikliğin ne olduğunun tespitinde, işletme aşağıdakileri dikkate alır: (a) Faaliyet gösterdiği ekonomik çevreler. Makul düzeyde olası değişiklik, uzak veya "en kötü" senaryoları ya da "stres testleri"ni içermemelidir. Ayrıca ilgili risk değişkenindeki değişim oranının sabit olması durumunda, işletmenin risk değişkeninde yapmış olduğu makul düzeyde olası değişiklik seçimini değiştirmesi gerekmez. Örneğin faiz oranlarının yüzde 5 olduğunu ve işletmenin faiz oranlarında ±50 baz puanlık bir dalgalanmanın makul düzeyde olası olduğunu tespit ettiğini varsayalım. İşletme, faiz oranlarının yüzde 4.5 veya yüzde 5.5 olacak şekilde değişmesinin kâr veya zarar ile özkaynaklar üzerinde meydana getireceği etkiyi açıklar. Faiz oranları bir sonraki dönemde yüzde 5.5 e çıkmıştır. İşletme faiz oranlarına ilişkin makul düzeyde olası değişikliğin halen ±50 baz puanlık bir dalgalanma olduğuna (diğer bir ifadeyle, faiz oranlarındaki değişiklik oranının sabit olduğuna) inanmaktadır. İşletme, faiz oranlarının yüzde 5 veya yüzde 6 olacak şekilde değişmesinin kâr veya zarar ile özkaynaklar üzerinde meydana getireceği etkiyi açıklar. Faiz oranlarının çok daha hareketli bir yapıya büründüğüne dair bir gösterge bulunmadığı sürece, işletmenin faiz oranlarına ilişkin yeterli düzeyde olası değişim miktarı olarak dikkate aldığı ±50 baz puanlık dalgalanma öngörüsünü değiştirmesi gerekmez. (b) Değerlendirmenin içerdiği zaman süreci. Duyarlılık analizi, sözü edilen açıklamaların yeniden yapılacağı döneme kadar olan ve genellikle bir sonraki yıllık raporlama dönemini ifade eden süre boyunca yeterince olası olduğu düşünülen değişimlerin etkilerini gösterir. B inci Paragraf söz konusu duyarlılık analizinin finansal risklerin yönetiminde kullanması durumunda, örneğin riske maruz değer gibi ilgili risk değişkenlerinin birbirlerine karşı olan bağımlılığını yansıtan bir duyarlılık analizinin kullanılmasına izin vermektedir. Bu durum, sözü edilen yöntemin sadece zarar potansiyelini ölçüp kazanç potansiyelini ölçme imkanının bulunmadığı durumlarda dahi geçerlidir. Bu tür bir işletme, kullanılan riske maruz değer modelinin türünü (örneğin anılan modelin Monte Carlo simülasyonlarına dayandırılıp dayandırılmadığını), modelin nasıl işlediğini ve temel varsayımlarını (elde tutma süresi ve güvenilirlik düzeyi gibi) açıklamak suretiyle Paragraf 41(a) da yer alan gereklilikleri yerine getirebilir. İşletmeler gözlemlenen geçmiş dönemi ve anılan dönem içerisinde elde edilen gözlemlerin nasıl ağırlıklandırıldığını, opsiyonların hesaplamalarda nasıl dikkate alındığını ve hangi dalgalanma ve korelasyonların (veya alternatif olarak Monte Carlo olasılık dağılım simülasyonlarının) kullanıldığını da açıklayabilir. B21. İşletme faaliyetlerinin tamamı için duyarlılık analiz bulunur. Ancak, farklı finansal araç sınıfları için farklı türde duyarlılık analizinde bulunulması mümkündür. Faiz oranı riski B22. Faiz oranı riski, bilançoya yansıtılmış bulunan faiz içeren finansal araçlardan (örneğin, kredi ve alacaklar ile ihraç edilmiş borçlanma araçları gibi) ve bilançoya yansıtılmamış bulunan diğer bazı finansal araçlardan (bazı kredi taahhütleri gibi) kaynaklanır. Yabancı para riski B23. Yabancı para riski (veya döviz kuru riski), yabancı bir para biriminden, diğer bir ifadeyle ölçüldükleri geçerli para birimi dışında bir para biriminden ihraç edilmiş olan finansal araçlarda ortaya çıkar. Bu TFRS nin amaçları açısından, parasal olmayan finansal araçlarda veya geçerli para biriminden düzenlenmiş bulunan finansal araçlarda yabancı para riski bulunmaz. B24. İşletmenin önemli düzeyde ilişkisi bulunduğu her bir yabancı para için bir duyarlılık analizi yapılır ve kamuoyuna açıklanır. Diğer fiyat riski B25. Diğer fiyat riski, finansal araçlar için, mal veya özkaynak araçlarının fiyatları gibi etkenlerdeki değişiklikler neticesinde ortaya çıkar. 40 ıncı Paragrafa uyulması amacıyla, işletme, belirli bir borsa endeksindeki, mal fiyatındaki veya diğer risk değişkenlerindeki azalmanın etkisini kamuoyuna açıklayabilir. Örneğin, kalıntı değer garantisi/teminatı (ki bir finansal araçtır) verilmesi durumunda, işletme, verilen garantinin kapsadığı varlıkların değerindeki artış veya azalışları kamuoyuna açıklar. B26. Fiyat riski bulunan özkaynak aracı içeren özkaynağa dayalı finansal araçlara ilişkin iki örnek; diğer bir işletmenin özkaynaklarına sahip olunması ve özkaynağa dayalı finansal araçlara yapılan yatırımları bulunan bir yatırım ortaklığına yatırım yapılmasıdır. Forward sözleşmeler, belirli tutarda özkaynağa dayalı finansal aracın alımı veya satımına ilişkin opsiyonlar ve özkaynak araçlarının fiyatına endeksli swaplar buna ilişkin diğer örnekleri oluşturur. Sözü edilen finansal araçların gerçeğe uygun değerleri, içerdiği özkaynak aracının piyasa fiyatındaki değişimlerden etkilenir. B27. Paragraf 40(a) uyarınca, kâr veya zarardaki duyarlılık (örneğin, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflandırılan araçlardan ve satılmaya hazır finansal varlıklardaki değer düşüklüklerinden kaynaklanan), özkaynaktaki duyarlılıktan (örneğin, satılmaya hazır olarak sınıflandırılan araçlardan kaynaklanan) ayrı olarak kamuoyuna açıklanır. B28. İşletmenin özkaynağa dayalı finansal araç olarak sınıflandırdığı finansal araçlar yeniden ölçülmez. Söz konusu araçlarda yer alan özkaynak aracına ilişkin fiyat riskinden kâr veya zarar ya da özkaynakların etkilenmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla, herhangi bir duyarlılık analizinde bulunulması gerekmez. EK 2 TFRS 7 Standardını 31/12/2006 tarihli finansal tablolarında uygulamayan işletmeler için, TMS 32 Standardının sadece 31/12/2006 tarihli finansal tablolarda uygulanacak olan şekli Türkiye Muhasebe Standardı

11 (TMS 32) Finansal Araçlar: Açıklamalar ve Sunum Amaç 1. Bu Standardın amacı; finansal araçların bir işletmenin finansal durumu, performansı ve nakit akışları üzerindeki etkilerinin finansal tablo kullanıcıları tarafından anlaşılması imkanının geliştirilmesidir. 2. Bu Standardın amacı, finansal araçların borç veya özkaynak olarak sunulmaları ile finansal varlık ve borçların netleştirilmelerine ilişkin ilkeleri belirlemektir. Bu Standart, ihraç eden (ihraçcı) açısından finansal araçların, finansal varlık, finansal borç ve özkaynağa dayalı finansal araç olarak sınıflandırılması, bunlara ilişkin faiz, temettü, kayıp ve kazançların sınıflandırılması ve finansal varlık ve borçların netleştirilmeleri gereken durumlara uygulanır. Standart, işletmenin finansal araçlarla ilişkili nakit akışlarının tutarını, zamanını ve kesinliğini etkileyen faktörler ile anılan araçlara uygulanan muhasebe politikaları hakkında kamuoyuna açıklamada bulunulmasını gerektirir. Bu Standart, işletmenin kullandığı finansal araçların niteliği ve düzeyi, hizmet ettikleri işletme amaçları, ilişkili oldukları riskler ve yönetimin söz konusu risklerin kontrol edilmesine yönelik politikaları hakkında da kamuoyuna açıklamada bulunulmasını gerektirir. 3. Bu Standartta yer alan ilkeler, "TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme" Standardında yer alan finansal varlık ve borçların muhasebeleştirilme ve ölçümüne ilişkin ilkeleri tamamlar. Kapsam 4. Bu Standart, tüm işletmeler tarafından aşağıda sayılan istisnalar haricinde tüm finansal araçlara uygulanır: (a) "TMS 27 Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar", "TMS 28 İştiraklerdeki Yatırımlar" ve "TMS 31 İş Ortaklıklarındaki Paylar" Standartları kapsamında muhasebeleştirilen bağlı ortaklık, iştirak ve iş ortaklıklarındaki yatırımlar. Öte yandan, bazı durumlarda, TMS 27, TMS 28 ve TMS 31 de bağlı ortaklık, iştirak ve iş ortaklıklarındaki payların TMS 39 a göre muhasebeleştirilmesine izin verilmektedir; bu tür durumlarda, işletme, bu Standartta yer alanlara ek olarak TMS 27, TMS 28 veya TMS 31 de yer alan kamuoyuna açıklama hükümlerini de uygular. İşletmeler, bu Standardı bağlı ortaklıklardaki, iştiraklerdeki ve iş ortaklıklarındaki yatırımlarına ilişkin tüm türev ürünlere uygularlar. (b) "TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar" Standardının uygulandığı emeklilik fayda planları kapsamındaki işveren hak ve yükümlülükleri. (c) İşletme birleşmelerindeki koşullu ödemeler için yapılan sözleşmeler (bakınız: "TFRS 3 İşletme Birleşmeleri" Standardı). Söz konusu istisna sadece edinen açısından uygulanır. (d) "TFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri" Standardında tanımlanan sigorta sözleşmeleri. Ancak, sigorta sözleşmelerinde saklı türev ürünler için, TMS 39 Standardının işletmenin söz konusu işlemleri ayrı ayrı muhasebeleştirmesini gerektirmesi durumunda bu Standart uygulanır. Bunun dışında ihraççının, finansal teminat sözleşmeleri için, muhasebeleştirme ve ölçme işlemlerinde TMS 39 u uyguluyor olması durumunda bu Standart; TFRS 4 ün 4(d) Paragrafına uygun olarak muhasebeleştirme ve ölçme işlemlerinde TFRS 4 ü uygulamayı seçmesi durumunda ise TFRS 4 uygulanır. (e) İsteğe bağlı katılım şekli içermeleri nedeni ile TFRS 4 kapsamındaki finansal araçlar. Anılan araçları ihraç edenler, söz konusu araçlara finansal borçlar ve özkaynağa dayalı finansal araçlar arasındaki ayrım konusunda Standardın ve UR 25-UR 35 Paragraflarını uygulamaktan muaftırlar. Ancak, bu araçlar Standardın diğer bütün hükümlerine tabidir. Ayrıca, Standart anılan araçlarda saklı türev ürünler için de uygulanır (bakınız: TMS 39). (f) Aşağıdaki istisnalar haricinde, "TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler" Standardının uygulandığı hisse bazlı ödeme işlemlerindeki finansal araçlar, sözleşmeler ve yükümlülükler; (i) Bu Standardın uygulandığı, bu Standardın 8-10 uncu Paragrafları kapsamındaki sözleşmeler, (ii) Bu Standardın 33 ve 34 üncü Paragraflarının uygulandığı, çalışanlara hisse edinme opsiyonu sağlayan planlar, çalışanların hisse satın alma planları ve diğer bütün hisse bazlı ödeme düzenlemeleri ile bağlantılı olarak satın alınan, satılan, ihraç edilen veya iptal edilen işletmenin geri satın alınan kendi hisseleri. 5. Bu TFRS, muhasebeleştirilmiş ve muhasebeleştirilmemiş finansal araçlar için uygulanır. Muhasebeleştirilmiş finansal araçlar, işletme tarafından ihraç edilmiş bulunan özkaynağa dayalı finansal araçlar ile TMS 39 kapsamındaki finansal varlık ve finansal borçları içerir. Muhasebeleştirilmemiş finansal araçlar ise, TMS 39 un kapsamı dışında olmalarına rağmen bu TFRS kapsamında olan bazı finansal araçları içerir (bazı kredi taahhütleri gibi). 6. "-" 7. Belirli finansal araç çeşitlerine özgü bulunan diğer bazı Standartlar, ilave birtakım sunum ve açıklama hükümleri içerir. Örneğin, "TMS 17 Kiralama İşlemleri" ve "TMS 26 Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama" Standartları, sırasıyla, finansal kiralamalar ile emeklilik fayda planlarına ilişkin yatırımlarla ilgili olarak kamuoyuna yapılması gereken açıklamaları içerir. Buna ek olarak, başta "TMS 30 Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Finansal Tablolarında Yapılacak Açıklamalar" Standardı olmak üzere, diğer bazı Standartlarda yer alan birtakım hükümler de finansal araçlar açısından uygulanır. 8. Bu Standart, işletmenin beklenen alış, satış ya da kullanım gerekliliklerine uygun olarak finansal olmayan bir kalemin alınması veya teslimi amacı ile düzenlenmiş olan ve elde tutulmaya devam edilen sözleşmeler hariç olmak üzere, net ödemenin nakit ya da başka bir finansal araçla ya da finansal araç sözleşmesi gibi finansal araçların takası yoluyla yapıldığı finansal olmayan bir kalemin alım ya da satım sözleşmelerine uygulanır. 9. Net ödemenin nakit ya da başka bir finansal araçla ya da finansal araçların takası yoluyla yapıldığı finansal olmayan bir kalemin alım veya satım sözleşmelerini düzenlemenin birçok yolu vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir: (a) Sözleşme hükümlerinin her iki tarafa da net ödemeyi nakit karşılığı, başka bir finansal araç ya da finansal araçların takası yoluyla yapma izni vermesi, (b) Net ödemenin nakit karşılığı, başka bir finansal araç ya da finansal araçların takası yoluyla yapılacağının sözleşme hükümlerinde açık olarak belirtilmemesi; ancak işletmenin pratikte benzer sözleşmelere ilişkin net ödemeyi nakit karşılığında, başka bir finansal araçla ya da finansal araçların takası yoluyla yapması (karşı tarafa veya başka bir tarafa, netleştirme sözleşmesinin düzenlenmesi ya da sözleşmenin kullanılması veya vadesinin gelmesinden önce satılması yoluyla), (c) Benzer sözleşmelerde, işletmenin fiyattaki ya da satıcının kâr marjındaki kısa dönemli dalgalanmalardan kâr

12 sağlamak amacı ile sözleşmeye konu malı teslim alıp teslimden kısa bir süre sonra satma uygulamasının bulunması, (d) Sözleşme konusu finansal olmayan kalemin kolaylıkla nakde çevrilebilmesi. (b) veya (c) maddelerinin uygulandığı sözleşmeler, işletmenin beklenen alış, satış ya da kullanım gereksinimlerine uygun olarak, finansal olmayan kalemin alınması ya da teslimatı amacı ile düzenlenmez ve dolayısıyla anılan sözleşmeler bu Standart kapsamındadır. 8 inci Paragrafın uygulandığı diğer sözleşmeler, finansal olmayan kalemin işletmenin beklenen alış, satış ya da kullanım gerekliliklerine uygun olarak alınması ya da teslimatı amacı ile yapılıp yapılmadıkları ya da elde tutulmaya devam edilip edilmedikleri ve dolayısıyla bu Standart kapsamında olup olmadıklarının belirlenmesi açısından değerlendirilir. 10. Net ödemenin nakit karşılığı, başka bir finansal araç ya da finansal araçların takası yoluyla yapıldığı finansal olmayan bir kalemin alınması ya da satılmasına yönelik yazılı bir opsiyon, Paragraf 9 (a) ve (d) uyarınca bu Standart kapsamındadır. Bu tür bir sözleşme, işletmenin beklenen alış, satış ve kullanım gereklilikleri çerçevesinde finansal olmayan bir kalemin alınması ya da teslimatı amacı ile düzenlenemez. Tanımlar (bakınız: Uygulama Rehberi Paragraf UR 3 - UR 24) 11. Bu Standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidir: Finansal araç: Bir işletmenin finansal varlığı ile diğer bir işletmenin finansal borcunda ya da özkaynağa dayalı finansal aracında artışa neden olan herhangi bir sözleşmedir. Finansal varlık: Aşağıdaki varlıklardan herhangi biridir: (a) Nakit; (b) Başka bir işletmenin özkaynağına dayalı finansal araç; (c) (i) Başka bir işletmeden nakit ya da başka bir finansal varlık almak için veya (ii) Potansiyel olarak işletmenin lehine olan koşullarda finansal varlık veya borçların başka bir işletme ile takas edilmesi için düzenlenen sözleşmeden doğan hak; veya (d) İşletmenin özkaynağına dayalı finansal aracıyla ödenecek ya da ödenebilecek olan ve: (i) İşletmenin değişken sayıda özkaynağına dayalı finansal aracını almak zorunda olduğu ya da olabileceği bir türev olmayan sözleşme; veya (ii) İşletmenin belirli sayıda özkaynağına dayalı finansal aracını, belirli bir nakdini ya da başka bir finansal varlığını takas etmesi dışındaki şekillerde ödenecek ya da ödenebilecek bir türev sözleşme. Bu amaçla, işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlar, söz konusu araçların gelecekte yapılacak tahsilatları ya da teslimatlarına ilişkin sözleşmeler olarak düzenlenen araçları içermez. Finansal borç: Aşağıdaki borçlardan herhangi biridir: (a) (i) Başka bir işletmeye nakit ya da başka bir finansal varlık verilmesi için veya (ii) Potansiyel olarak işletmenin aleyhine olan koşullarda finansal varlık veya borçların başka bir işletme ile takas edilmesi için düzenlenen sözleşmeden doğan yükümlülük; veya (b) İşletmenin özkaynağına dayalı finansal aracıyla ödenecek veya ödenebilecek olan ve: (i) İşletmenin değişken sayıda özkaynağına dayalı finansal aracını vermek zorunda olduğu ya da olabileceği bir türev olmayan sözleşme; veya (ii) işletmenin belirli sayıda özkaynağına dayalı finansal aracını, belirli bir nakdini ya da başka bir finansal varlığını takas etmesi dışındaki şekillerde ödenecek ya da ödenebilecek bir türev sözleşme. Bu amaçla, işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlar, söz konusu araçların gelecekte yapılacak tahsilatları ya da teslimatlarına ilişkin sözleşmeler olarak düzenlenen araçları içermez. Özkaynağa (Hisse senedine) dayalı finansal araç: İşletmenin tüm borçları çıkarıldıktan sonra varlıklarında bir payı/hakkı gösteren sözleşmedir. Gerçeğe uygun değer: Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır. 12. Aşağıdaki kavramlar TMS 39 Standardının 9 uncu Paragrafında tanımlanmış ve bu Standartta TMS 39 da belirtilen anlamları ile kullanılmıştır: Finansal varlık veya finansal borcun etkin faiz yöntemiyle hesaplanan itfa edilmiş maliyeti Satılmaya hazır finansal varlıklar Bilanço dışı bırakma Türev ürün Etkin faiz yöntemi Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık veya finansal borçlar Finansal teminat sözleşmeleri Kesin taahhüt Tahmini işlem Finansal riskten korunma işleminin etkinliği Finansal riskten korunma konusu kalem Finansal riskten korunma aracı Vadeye kadar elde tutulacak yatırımlar Kredi ve alacaklar Normal yoldan alım veya satım İşlem maliyetleri 13. Bu Standarttaki "sözleşme" ve "sözleşmeye dayalı" terimleri, iki veya daha fazla taraf arasında açık ekonomik sonuçları olan, genellikle anlaşmanın kanunen yaptırımı nedeniyle tarafların kaçınma ihtimallerinin çok az olduğu veya hiç olmadığı bir anlaşmayı ifade eder. Sözleşmeler ve dolayısıyla finansal araçlar çok değişik biçimlerde olabilirler ve yazılı olmaları gerekmez. 14. Bu Standartta ifade edilen "işletme" terimi; bireyleri, ortaklıkları, anonim şirketleri, vakıfları ve devlet

13 kurumlarını içerir. Sunum Borçlar ve özkaynak (bakınız: Paragraf UR 25 UR 29) 15. İhraçcı ilgili finansal aracı ya da finansal aracın bileşenlerini ilk defa muhasebeleştirirken sözleşmedeki düzenlemelerin özüne uygun ve finansal borç, finansal varlık ve özkaynağa dayalı finansal araç tanımlarıyla uyumlu bir sınıflandırma yapar. 16. İhraççı, bir finansal aracın finansal borçtan ziyade özkaynağa dayalı finansal araç olup olmadığını belirlemek için Paragraf 11 deki tanımları uyguladığında, araç sadece ve sadece aşağıdaki (a) ve (b) koşullarını taşıyorsa anılan araç özkaynağa dayalı finansal araçtır: (a) Araç sözleşmeye dayalı aşağıdaki yükümlülükleri içermemektedir: (i) Başka bir işletmeye nakit veya diğer bir finansal araç vermek; veya (ii) Potansiyel olarak ihraç edenin aleyhine olan koşullarda başka bir işletmeyle finansal varlık ya da finansal borç takası yapmak. (b) Eğer aracın ödemesi ihraççının özkaynağına dayalı finansal aracıyla yapılacak ya da yapılabilecekse, bu: (i) İhraççının özkaynağına dayalı finansal aracından değişken sayıda vermesine dair sözleşmeye dayalı yükümlülük içermeyen bir türev olmayan araç; ya da (ii) Yalnızca ihraççı tarafından sabit tutarda bir nakit ya da başka bir finansal varlık karşılığında özkaynağına dayalı finansal aracını takas etmesi yoluyla ödenen bir türev araçtır. Bu amaçla, işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlar; söz konusu araçların gelecekte yapılacak tahsilatları ya da teslimatlarına ilişkin sözleşmeler olarak düzenlenen araçları içermez. Gelecekte ihraççının özkaynağına dayalı finansal araçlarının alınması ya da verilmesiyle sonuçlanacak veya sonuçlanabilecek ancak yukarıdaki (a) ve (b) koşullarına uymayan türev finansal araçtan doğan bir sözleşmeye dayalı yükümlülük, özkaynağa dayalı finansal araç değildir. Nakit ya da başka bir finansal varlığın verilmesine ilişkin sözleşmeye dayalı bir yükümlülüğünün bulunmaması (Paragraf 16(a)) 17. Finansal borcu özkaynağa dayalı finansal araçtan ayıran önemli bir özellik, finansal aracın taraflarından birinin (ihraççı) diğer tarafa (hamil) nakit ya da başka bir finansal araç vermesi ya da potansiyel olarak ihraççının aleyhine olan koşullar altında hamil ile finansal varlık veya finansal borç takasına ilişkin olarak yapılan sözleşmeye dayalı bir yükümlülüğünün bulunmasıdır. Özkaynağa dayalı finansal aracı elinde bulunduran (hamil) temettünün veya diğer özkaynak dağıtımlarının oransal bir payını alma hakkına sahip olsa bile, ihraççının bu tür dağıtımlarda bulunmak için sözleşmeye dayalı bir yükümlülüğü bulunmaz; çünkü diğer tarafa nakit ya da başka bir finansal araç vermesi zorunlu kılınamaz. 18. Finansal aracın işletmenin bilançosunda sınıflandırılmasında yasal şeklinden ziyade özü belirleyici olur. Öz ve yasal şekil genellikle uyumludur; ancak bu durum her zaman için geçerli değildir. Bazı finansal araçlar yasal şekilleri itibariyle özkaynağa dayalı araçlardır, ama özleri itibariyle yükümlülüktürler; bazıları ise özkaynağa dayalı finansal araçlarla ilişkilendirilen özelliklerle finansal borçla ilişkilendirilen özellikleri birlikte taşırlar. Örneğin: (a) İhraççının sabit ya da belirlenebilir bir tarihte sabit ya da belirlenebilir bir tutar karşılığı geri satın almasını zorunlu kılan veya hamile, ihraççının aracı belirli ya da daha sonraki bir tarihte sabit veya belirlenebilir bir tutar karşılığı geri satın almasını talep etme hakkını veren imtiyazlı hisse senedi, bir finansal borçtur. (b) Hamile, ihraççıya nakit ya da başka bir finansal varlık karşılığı satma hakkı veren ("satılabilir araç") finansal araç bir finansal borçtur. Söz konusu nakit ya da diğer finansal varlık tutarının bir endeks veya artma ya da azalma potansiyeli olan bir başka kalem bazında belirlenmesi ya da satılabilir aracın yasal şeklinin hamile ihraççının varlıklarında geriye kalan paydan hak verdiği durumda bile böyledir. Hamilin aracı ihraççıya nakit ya da başka bir finansal varlık karşılığı satma seçeneğinin varlığı, satılabilir aracın finansal borç tanımını karşıladığı anlamına gelir. Örneğin, açık uçlu yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları, ortaklıklar ve bazı kooperatif işletmeleri, mutasarrıflarına ya da üyelerine, ihraç edendeki paylarını herhangi bir zamanda ihraç edenin varlık değerinin payı oranına eşit tutarda nakit karşılığı geri satın alma hakkını verir. Ancak, finansal borç olarak sınıflandırma, "mutasarrıflarına dağıtılabilir net varlık değeri" ve "mutasarrıflara dağıtılabilir net varlık değerindeki değişim" gibi tanımların ortaklarca oluşturulan sermayesi olmayan bir işletmenin (bazı yatırım fonları ve menkul kıymet yatırım fonları gibi, bakınız: Açıklayıcı Örnek 7) finansal tablolarında kullanılmasını ya da üyelerin toplam paylarının ihtiyatlar gibi özkaynak tanımını karşılayan ve satılabilir araçlar gibi karşılamayan kalemleri içerdiğini göstermek için ilave açıklamalar yapılmasına engel olmaz. (bakınız: Açıklayıcı örnek 8). 19. İşletmenin nakit ya da başka bir finansal varlıkla ödemekten kaçınma konusunda koşulsuz bir hakkının bulunmadığı bir sözleşmeye dayalı finansal yükümlülük, finansal bir borçtur. Örneğin: (a) Yabancı paraya erişememe ya da bir düzenleyici makamdan ödeme için onay alma gereksinimi gibi, işletmenin sözleşmeye dayalı yükümlülüğünü yerine getirme kabiliyetine yönelik bir sınırlama, işletmenin sözleşmeye dayalı yükümlülüğünü ya da hamilin araç üzerindeki sözleşmeye dayalı hakkını ortadan kaldırmaz. (b) Karşı tarafın geri satma hakkını kullanmasına bağlı olan sözleşmeye dayalı yükümlülük finansal bir borçtur; çünkü işletme nakit ya da başka bir finansal araç vermekten kaçınma konusunda koşulsuz bir hakka sahip değildir. 20. Sözleşmeye dayalı nakit ya da başka bir finansal varlık verme yükümlülüğünü açık olarak içermeyen finansal araç, kayıt ve koşullarıyla dolaylı olarak bir yükümlülük oluşturabilir. Örneğin: (a) Bir finansal araç, sadece ve sadece, işletmenin dağıtımda veya aracı geri satın almada başarısız olması durumunda yerine getirilmesi gereken finansal olmayan bir yükümlülük içerebilir. Eğer işletme, nakit ya da başka bir finansal varlık ile ödeme yapmaktan sadece finansal olmayan bir yükümlülüğü yerine getirerek kaçınabiliyorsa, söz konusu finansal araç bir finansal borçtur. (b) İşletmenin ödeme aşamasında aşağıdakilerden herhangi birini vermesini sağlayan bir finansal araç, finansal bir borçtur:

14 (i) Nakit ya da başka bir finansal varlık; veya (ii) Nakit ya da başka finansal varlığın değerini önemli ölçüde aştığı belirlenen değerde kendi hissesi. İşletmenin nakit ya da başka bir finansal varlık vereceğinin açık olarak belirtildiği bir sözleşmeye dayalı yükümlülüğü olmamasına rağmen, hisseyle ödeme alternatifinin değeri işletmenin nakitle ödeme yapmasına eşdeğerdir. Esasen hamil, her koşulda, en azından nakit ödeme opsiyonu tutarına eşit bir tutarı elde etme konusunda garanti edilmiştir (bakınız: Paragraf 21). İşletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarıyla yapılan ödeme (Paragraf 16/b) 21. Bir sözleşmenin, özkaynağa dayalı finansal araç olması için, sadece, işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarının alınması ya da verilmesiyle sonuçlanması yeterli değildir. Bir işletmenin alınacak ya da verilecek özkaynağına dayalı finansal araçlarının gerçeğe uygun değerinin sözleşmeye dayalı hak ya da yükümlülüğe eşit olması için kendi hisse senetlerini ya da diğer özkaynağa dayalı finansal araçlarını değişen sayılarda almak ya da vermek için sözleşmeye dayalı bir hak ya da yükümlülüğü olabilir. Bu tür bir sözleşmeye dayalı hak ya da yükümlülük sabit bir tutar ya da işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarından başka bir değişkendeki (örneğin bir faiz oranı, bir mal fiyatı veya finansal araç fiyatı) değişimlerle bütünüyle veya kısmen dalgalanan bir tutar olabilir. İki örnek (a) 100 PB1 ye eşit değerde işletmenin özkaynağına dayalı finansal aracından veren bir sözleşme ve (b) 100 ons altın değerine eşit değerde işletmenin özkaynağına dayalı finansal aracından veren bir sözleşme. Bu tür bir sözleşme, işletme özkaynağına dayalı finansal araçlarını vererek ödemek zorunda ya da ödemesi mümkün olsa dahi, işletmenin finansal borcudur. Söz konusu sözleşme özkaynağa dayalı finansal araç değildir; çünkü işletme bir sözleşmenin ödenmesi için özkaynağına dayalı finansal araçlarından değişken miktarlarda kullanmaktadır. Diğer yandan sözleşme, tüm borçlar düşüldükten sonra işletmenin kalan varlıklarında bir hak ifade etmemektedir. 22. İşletmenin sabit bir tutarda nakit ya da başka bir finansal varlık karşılığında özkaynağına dayalı finansal araçlarından vermesiyle (almasıyla) ödenecek olan bir sözleşme, öz kaynağa dayalı finansal araçtır. Örneğin, karşı tarafa işletmenin hisselerini sabit bir fiyat ya da bir tahvilin sabitlenmiş nominal anapara tutarı karşılığında alma hakkı veren hisse senedi opsiyonu, özkaynağa dayalı finansal araçtır. Sözleşmeyi ödemede, alınacak ya da verilecek nakit ya da diğer finansal varlıkların tutarını ya da alınacak veya verilecek özkaynağa dayalı finansal araç miktarını etkilemeyen piyasa faiz oranlarındaki değişimler nedeniyle sözleşmenin gerçeğe uygun değerinde oluşan değişimler, sözleşmenin özkaynağa dayalı finansal araç olmasını engellemez. Alınan her karşılık (yazılı opsiyon için alınan prim ya da işletmenin kendi hisselerindeki rehin gibi) doğrudan özkaynağa eklenir. Ödenen her karşılık (satın alınan opsiyon için ödenen prim gibi) doğrudan özkaynaktan düşülür. Özkaynağa dayalı finansal aracın gerçeğe uygun değerindeki değişimler finansal tablolarda muhasebeleştirilmez. 23. Bir işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarını nakit ya da başka bir finansal varlık karşılığında satın alması yükümlülüğünü içeren bir sözleşme, geri satın alınan tutarın bugünkü değeri kadar (örneğin, forward geri satın alma fiyatı, opsiyon kullanma fiyatı veya diğer geri satın alım tutarının bugünkü değeri) bir finansal borç doğurur. Bu durum, sözleşmenin kendisinin özkaynağa dayalı finansal araç olduğu durumlarda bile geçerlidir. İşletmenin forward sözleşmesi çerçevesinde özkaynağına dayalı finansal araçlarını nakit karşılığı satın alma yükümlülüğü buna bir örnektir. TMS 39 a göre, anılan finansal borç ilk muhasebeleştirilmesi sırasında gerçeğe uygun değeri (geri satın alma tutarının bugünkü değeri) özkaynaktan çıkarılmak suretiyle yeniden sınıflandırılır. Bunu takiben, finansal borcun değerlemesi TMS 39 ile uyumlu olarak yapılır. Sözleşmenin teslim işleminin gerçekleştirilmesinden önce zamanaşımına uğraması durumunda, finansal borcun defter değeri yeniden özkaynaklar içerisinde sınıflandırılır. Bir işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarını satın almasına yönelik sözleşmeye dayalı yükümlülüğü, anılan yükümlülük karşı tarafın satış hakkını (örneğin karşı tarafa işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarını sabit bir tutar karşılığında işletmeye satma hakkı veren bir yazılı satım opsiyonu) kullanmasına bağlı olsa bile, geri satın alım tutarının bugünkü değeri kadar bir finansal borç doğurur. 24. İşletmenin değişken bir nakit tutar ya da başka bir finansal varlık karşılığında özkaynağına dayalı finansal araçlarından sabit bir miktarda alması ya da vermesiyle ödenecek olan bir sözleşme, finansal varlık ya da finansal borçtur. İşletmenin 100 ons altın değerine eşit olacak şekilde hesaplanan bir nakit karşılığında özkaynağına dayalı finansal araçlarından 100 adet vermesine ilişkin sözleşme buna bir örnektir. Koşullu ödeme hükümleri 25. Bir finansal araç, işletmenin borsa endeksi, tüketici fiyat endeksi, faiz oranı veya vergi yükümlülükleri ya da ihraççının gelecekte gerçekleşecek olan gelirleri, net kâr veya borcun özkaynağa oranındaki değişiklikler gibi, gelecekte ihraççı ve hamilin kontrolü dışında bazı olayların olması veya olmaması durumunda, nakit veya başka bir finansal varlık verilmesi veya finansal borç teşkil edecek bir şekilde ödemede bulunulmasını gerektirebilir. Bu tür bir araç ihraç edenin, nakit ya da başka bir finansal varlık vermekten kaçınmak (veya bir finansal borç olacak şekilde ödemek) konusunda koşulsuz bir hakkı yoktur. Bu nedenle söz konusu araç, aşağıdaki durumların oluşması haricinde ihraççının finansal borcudur: (a) Koşullu ödeme hükmünün nakit ya da başka bir finansal varlıkla (veya bir finansal borç olacak şekilde) takasını gerektiren kısmının gerçekleşebilir mahiyette olmaması; veya (b) İhraççının, ilgili yükümlülüğü nakit ya da başka bir finansal varlık (veya finansal borç olacak şekilde) olarak sadece tasfiyesi durumunda ödemesinin zorunlu olması. Ödeme seçenekleri 26. Bir türev finansal araç, taraflardan birine ödemenin nasıl yapılacağına (örneğin ihraççı veya hamil ödemeyi net nakit veya nakit karşılığı hisse senedi takası olarak yapmayı seçebilir) dair bir seçenek vermesi durumunda, tüm ödeme alternatiflerinin aracın özkaynağa dayalı finansal araç olmasıyla sonuçlanması durumu haricinde, bir finansal varlık veya finansal borçtur. 27. Finansal borç olan ödeme seçenekli türev finansal araca örnek; ihraççının nakit karşılığında kendi hisse senetlerini takas etmek veya netleştirme yaparak nakden ödemede bulunmak konusunda karar verme imkanının bulunduğu hisse senedi opsiyonudur. Benzer olarak, işletmenin özkaynağına dayalı finansal araçları karşılığında finansal olmayan bir

15 kalemin alımı ya da satımına ilişkin sözleşmelerin bir kısmı da bu Standart kapsamındadır; çünkü anılan sözleşmeler finansal olmayan bir araç veya net tutarda bir nakit ya da başka bir finansal aracın verilmesi suretiyle ödenebilir (bakınız: Paragraf 8-10). Bu tür sözleşmeler bir finansal varlık veya finansal borçtur; yani özkaynağa dayalı finansal araç değildir. Bileşik finansal araçlar (bakınız: Paragraf UR 30-UR 35 ve Açıklayıcı Örnek 9-12) 28. Türev olmayan bir finansal araç ihraç eden, anılan aracın borç ve özkaynak bileşenlerinin her ikisini birden taşıyıp taşımadığını belirlemek için ilgili finansal aracın koşullarını değerlendirir. Paragraf 15 e göre bu gibi bileşenler; finansal borç, finansal varlık ya da öz kaynağa dayalı finansal araç olarak ayrı ayrı sınıflandırılır. 29. Bir işletme (a) işletmenin finansal borcunu yaratan ve (b) hamiline, işletmenin özkaynağına dayalı finansal aracına çevirebilme imtiyazı sağlayan finansal araç bileşenlerini ayrı ayrı dikkate alır. Örneğin; hamili tarafından işletmenin belirli sayıda adi hisse senedine çevrilebilme özelliğine sahip bir bono ya da benzeri bir araç, bileşik bir finansal araçtır. İşletmenin bakış açısından, bu tür bir araç iki unsurdan oluşur: finansal borç (nakit ya da diğer bir finansal varlık verilmesine ilişkin sözleşmeye dayalı düzenleme) ve özkaynağa dayalı finansal araç (belirlenmiş bir zaman süresince, hamile, ilgili aracı işletmeye ait belirli sayıda adi hisse senedine çevirebilme hakkını veren alım opsiyonu). Bu tür bir finansal araç ihraç etmenin ekonomik etkisi, aynı anda erken ödeme hükmü bulunan bir borçlanma aracı ve adi hisse alım garantisi veren bir finansal araç ihraç etmekle veya ayrılabilir hisse alım garantisi olan bir borçlanma aracı ihraç etmekle büyük ölçüde aynıdır. Bu çerçevede, tüm hallerde işletme, bilançosunda borç ve özkaynak bileşenlerini ayrı ayrı sunar. 30. Değiştirme hakkının kullanılmasının bazı hamiller açısından ekonomik olarak daha avantajlı hale gelmesi durumunda dahi hakkın kullanım olasılığında meydana gelen değişiklik nedeniyle dönüştürülebilir araçların borç ve özkaynak bileşenlerinin yeniden sınıflandırılması gerekmez. Hamiller, her zaman beklenen şekilde davranmayabilir; örneğin, dönüşümden kaynaklanan vergisel sonuçlar hamiller arasında farklılık gösterebilir. Buna ek olarak, dönüşüm olasılığı zaman içinde değişiklik gösterir. İşletmenin gelecekte yapacağı ödemeler ile ilgili sözleşmeye bağlı yükümlülükleri; dönüştürme, aracın vadesinin gelmesi ya da başka bir işlemle ortadan kalkana kadar mevcudiyetini sürdürür. 31. TMS 39 finansal varlık ve borçların ölçümünü açıklar. Özkaynağa dayalı finansal araçlar, işletmenin tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıkları üzerindeki pay hakkın gösteren araçlardır. Dolayısıyla, bileşik finansal aracın ilk defter değeri özkaynak ve yükümlülük bileşenlerine ayrıldığında, yükümlülük bileşeni için ayrıca belirlenen tutarın aracın toplam gerçeğe uygun değerinden düşülmesinden sonra kalan tutar özkaynak bileşenine devrolunur. Bileşik bir finansal araçta saklı her türlü türev ürünün (örneğin: alım opsiyonu) değeri özkaynak bileşeni (özkaynak değiştirme hakkı gibi) yerine borç bileşenine dahil edilir. İlk muhasebeleştirme işleminde borç ve özkaynak bileşenlerine dağıtılmış defter değerlerinin toplamı, her zaman, aracın tamamına atfedilecek gerçeğe uygun değere eşittir. Aracın bileşenlerinin ilk başta ayrı olarak muhasebeleştirilmesinden herhangi bir kazanç ya da kayıp oluşmaz. 32. Paragraf 31 de yer alan yaklaşıma göre, adi hisse senedine çevrilebilir bir bono ihraç eden, öncelikle, müşterek bir özkaynak bileşenine sahip olmayan benzer bir borç bileşeninin (özkaynakla ilgili olmayan saklı türev işlemlerin tamamı dahil olmak üzere) gerçeğe uygun değerini ölçmek suretiyle ilgili borç bileşeninin defter değerini belirler. Bunu takiben, özkaynağa dayalı finansal aracın adi hisse senedine dönüştürülme seçeneğini gösteren defter değeri, bileşik finansal aracın toplam gerçeğe uygun değerinden finansal borcun gerçeğe uygun değerinin düşülmesi suretiyle tespit edilir. İşletmenin geri satın alınan kendi hisseleri (bakınız: Paragraf 36) 33. İşletmenin, özkaynağına dayalı finansal araçlarını yeniden edinmesi durumunda, bu araçlar ("işletmenin geri satın alınan kendi hisseleri") özkaynaktan düşülür. İşletmenin özkaynağına dayalı finansal araçlarının alışından, satışından, ihracından ya da iptalinden dolayı gelir tablosuna herhangi bir kazanç ya da kayıp yansıtılmaz. Bunun gibi, işletmenin geri satın alınan kendi hisseleri, işletme tarafından ya da konsolide edilmiş şirketler grubunun diğer üyeleri tarafından geri alınabilir ya da elde tutulabilir. Alınan ya da ödenen tutarlar doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilir. 34. "TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu" Standardı uyarınca, işletmenin geri satın alınan kendi hisselerinin elde bulundurulan tutarı ya bilançoda ya da dipnotlarda ayrı ayrı kamuoyuna açıklanır. İşletme, özkaynağına dayalı finansal araçlarını ilişkili taraflardan geri satın alması durumunda, "TMS 24 İlişkili Taraf Açıklamaları" Standardı ile uyumlu olarak kamuoyuna açıklamada bulunur. Faizler, temettüler, kayıp ve kazançlar (bakınız: Paragraf UR 37) 35. Bir finansal araca bağlı veya finansal borç unsuru teşkil eden faizler, temettüler, kayıp ve kazançlar, kâr ya da zararda gelir veya gider olarak muhasebeleştirilir. Özkaynağa dayalı finansal araç sahiplerine yapılan ödemeler, işletme tarafından, her türlü gelir vergisi indiriminden arındırılmış olarak doğrudan özkaynağa borç olarak muhasebeleştirilir. Özkaynak işlemlerinden kaynaklanan işlem maliyetleri, her türlü gelir vergisi indiriminden arındırılmış şekilde özkaynaktan indirilerek muhasebeleştirilir. 36. Bir finansal aracın, finansal borç veya özkaynağa dayalı finansal araç olarak sınıflandırılması, bu finansal araca bağlı faiz, temettü, kayıp ve kazançların kâr ya da zararda gelir veya gider olarak muhasebeleştirilmesini belirler. Bu suretle, tamamı borç olarak muhasebeleştirilen hisselere ait temettü ödemeleri, bono faizleri gibi gider olarak muhasebeleştirilir. Benzer biçimde, finansal borçların geri satın alınması ya da yeniden finanse edilmesi ile bağlantılı kazanç ve kayıplar kâr ya da zararda muhasebeleştirilirken, özkaynağa dayalı finansal araçların geri satın alınması ya da yeniden finanse edilmesi özkaynakta meydana gelen değişim olarak muhasebeleştirilir. Özkaynağa dayalı finansal aracın gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişiklikler finansal tablolara yansıtılmaz. 37. İşletme özkaynağına dayalı finansal araç ihraç etmesi ya da anılan aracı geri satın alması sırasında çeşitli maliyetlere katlanır. Bu maliyetler, tescil ve diğer mevzuata dayalı ücretleri, yasal, mali ve diğer profesyonel danışmanlık ücretlerini, basım maliyetlerini ve damga vergilerini kapsayabilir. Özkaynak işleminin işlem maliyetlerinin, doğrudan özkaynak işlemine atfedilebilen, aksi halde katlanılmasına gerek olmayan ek maliyetler olmaları durumunda, anılan maliyetler özkaynaktan indirilerek muhasebeleştirilirler (ilgili gelir vergisi etkisinden arındırılmış olarak). Vazgeçilen özkaynak işlemleri ile ilgili maliyetler gider olarak muhasebeleştirilir. 38. Bir bileşik finansal aracın ihracına ilişkin işlem maliyetleri, elde edilen tutarların ilgi araca dağıtımı oranında araca ait borç ve özkaynak bileşenlerine dağıtılır. Birden fazla işlemle ilgili işlem maliyetleri (örneğin bazı hisse

16 senetlerinin arz edilmesi işlemleri ile diğer bazı hisselerin borsaya kaydedilmesi işlemlerinin eş zamanlı olarak gerçekleştirilmesi ile ilgili maliyetler), makul ve benzer işlemlerle tutarlılık arz eden bir tahsis yöntemi esas alınmak suretiyle ilgili işlemlere dağıtılır. 39. Dönem içinde özkaynaktan indirilerek muhasebeleştirilen işlem maliyetlerinin tutarı, "TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu" Standardı kapsamında ayrıca kamuoyuna açıklanır. Doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilen gelir vergisi tutarı, "TMS 12 Gelir Vergileri" Standardı kapsamında kamuoyuna açıklanan ve özkaynağa borç veya alacak kaydedilen toplam cari ve ertelenmiş gelir vergisine dahil edilir. 40. Gider olarak sınıflandırılmış temettüler, gelir tablosunda, diğer borçların faizleri ile birlikte veya ayrı bir kalem olarak gösterilebilir. Bu Standart hükümlerine ek olarak, faiz ve temettülerin kamuoyuna açıklanması TMS 1 ve "TMS 30 Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Finansal Tablolarında Yapılacak Açıklamalar" Standartlarının hükümlerine de tabidir. Bazı durumlarda, vergisel uygulamadaki farklılıklar nedeniyle faiz ve temettülerin gelir tablosunda ayrı ayrı kamuoyuna açıklanması tercih edilebilir. Vergi etkileri ise TMS 12 uyarınca kamuoyuna açıklanır. 41. Bir finansal borcun defter değerindeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç ve kayıplar, nakit ya da başka bir finansal varlığın verilmesi karşılığında işletme aktifinde arta kalan bakiye üzerinde bir hak sağlayan araçlara ilişkin olmaları durumunda dahi, kâr ya da zararda gelir veya gider olarak muhasebeleştirilir (bakınız: Paragraf 18(b)). TMS 1 e göre, işletme, bu tür bir aracın yeniden ölçülmesinden kaynaklanan her türlü kazanç veya kaybı, işletmenin performansının açıklanması açısından önemli olması durumunda gelir tablosunda sunar. Finansal varlık ve borçların birbirinden mahsup edilmesi (netleştirilmesi) (bakınız: Paragraf UR 38 ve UR 39) 42. Bir finansal varlık ve borcun birbirine mahsup edilerek (netleştirilerek) net tutarın bilançoda gösterilmesi ancak ve ancak işletmenin; (a) Muhasebeleştirilen tutarları netleştirme konusunda yasal bir hakkının bulunması; ve (b) Net esasa göre ödemede bulunma ya da varlığı elde etme ve borcu ödeme işlemlerini eş zamanlı olarak gerçekleştirme niyetinde olması durumunda mümkün olabilir. İşletme, bilanço dışı bırakılma koşullarını taşımayan bir finansal varlığın devrini muhasebeleştirmesi sırasında, devrolunan varlığı ve buna ilişkin borçları netleştiremez (bakınız: TMS 39 Paragraf 36). 43. Bu Standart, finansal varlık ve borçların net esasına göre sunumunu, bu sunum esnasında iki ya da daha fazla sayıda farklı finansal aracın ödenmesinin işletmenin gelecekteki tahmini nakit akışını yansıtması durumunda zorunlu tutar. İşletmenin tek bir net tutarda ödeme yapma veya alma hakkı olduğunda ve işletme bu yönde hareket etme niyeti taşıdığında, tek bir finansal varlık ya da finansal borcu var demektir. Diğer durumlarda finansal varlıklar ve finansal borçlar, işletmenin kaynak veya yükümlülüklerini gösterme nitelikleri dolayısıyla birbirlerinden ayrı olarak sunulur. 44. Muhasebeleştirilmiş bir finansal varlığın ve muhasebeleştirilmiş bir finansal borcun netleştirilmesi ve net tutarın sunulması, bir finansal varlığın veya finansal borcun bilanço dışı bırakılması işleminden farklıdır. Mahsup işlemi, kazanç ya da kaybın muhasebeleştirilmesine neden olmamasına rağmen; finansal bir aracın bilanço dışı bırakılması önceden muhasebeleştirilmiş kalemin bilançodan çıkarılmasının yanında, bir kazanç ya da kayıp muhasebeleştirilmesine yol açabilir. 45. Netleştirme hakkı, borçlunun alacaklıya olan borcunu ilgili alacaklıdan olan alacağıyla takas etme veya alacaklıdan olan alacağının tamamından ya da bir kısmından mahsup etme imkanı veren, sözleşmeden veya başka bir sebepten kaynaklanan yasal bir haktır. Bazı istisnai durumlarda, her üç taraf arasında, borçlunun borcunu alacaklısından mahsup etmesine açıkça imkan veren bir anlaşma olması durumunda, borçlu üçüncü bir taraftan olan alacağını alacaklısından mahsup eder. Netleştirme yasal bir hak olduğu için bu hakkı düzenleyen kurallar ve tarafların ilişkilerine uygulanan kurallar, farklı mevzuatlara göre değişiklik gösterebilir ve tarafların arasındaki ilişkiyi düzenleyen kuralların dikkate alınması gerekebilir. 46. Finansal bir varlığı ve finansal bir borcu netleştirmenin yasal bir hak olması, finansal varlık ve finansal borca ilişkin hak ve yükümlülükler ile işletmenin maruz kaldığı kredi ve likidite riskini etkileyebilir. Ancak söz konusu hakkın varlığı, netleştirme işlemi için tek başına yeterli temel oluşturmaz. İşletmenin, hakkın uygulanması veya eş zamanlı olarak netleştirme yapılması yönünde niyetinin olmaması durumunda, gelecekteki nakit akışının zamanı ve tutarı etkilenmez. İşletmenin söz konusu hakkın uygulanması veya eş zamanlı netleştirme yapılması yönünde bir niyetinin bulunması durumunda, varlık ve borçların net esasa göre sunumu, gelecekte beklenen nakit akışının tutarını ve zamanını ve de anılan nakit akışının maruz kaldığı riskleri daha sağlıklı bir biçimde yansıtır. Taraflardan biri veya her ikisinin herhangi bir yasal hak olmaksızın sözleşmeyi net esasına göre yerine getirmeyi istemeleri, netleştirme hakkının tanınması için yeterli değildir; çünkü münferit finansal varlık ya da borca ait haklar ve yükümlülükler değişmeyecektir. 47. İşletmenin belirli varlık ve borçlarının elde edilmesi/ödenmesine yönelik niyeti, normal işletme alışkanlıklarından, finansal piyasaların gereklerinden ve net tutarı elde etme/ödeme veya eş zamanlı elde etme/ödeme imkanını kısıtlayan diğer durumlardan etkilenebilir. İşletme, netleştirme hakkına sahip olmakla birlikte net tutarı elde etme/ödeme veya varlık ve borçlarını eş zamanlı olarak elde etme ve ödeme niyetinde değilse, bu hakkın işletmenin maruz kaldığı kredi riskine olan etkileri 76 ncı Paragrafa göre kamuoyuna açıklanır. 48. İki finansal araç, örneğin organize bir finansal piyasadaki takas odası işlemi veya birebir takas işlemi yoluyla eş zamanlı olarak ödenebilir. Bu gibi durumlarda nakit akışları tek bir net tutara eşittir ve maruz kalınan kredi ve likidite riski yoktur. Diğer durumlarda, işletme, tüm varlık tutarı kadar bir kredi riskine veya tüm finansal borç tutarı kadar bir likidite riskine maruz kalarak ayrı tutarlar ödemek ya da elde etmek suretiyle her iki aracı birden yerine getirebilir. Bu gibi risk tutarları, kısa süreli bile olsa önem taşıyabilir. Dolayısıyla, sadece işlemlerin aynı anda olmaları halinde, finansal varlığın elde edilmesi ve finansal borcun ödenmesinin eş zamanlı olarak gerçekleştiği kabul edilir. 49. Aşağıda belirtilen durumlarda, genellikle, Paragraf 42 de yer alan koşullar yerine getirilmemiş olur ve netleştirme yapılması genellikle uygun olmaz; (a) Birçok farklı finansal aracın, tek bir finansal aracın özelliklerini taşıyacak şekilde kullanılması (sentetik türev ürün); (b) Aynı temel riske maruz (örneğin bir forward sözleşme portföyüne ya da başka bir türev araç portföyüne dahil

17 bulunan varlık ve borçlar) fakat farklı taraflar içeren finansal araçlardan doğan finansal varlık ve borçlar; (c) Rücu edilemeyen finansal borçlar için, finansal veya diğer varlıkların teminat olarak verilmesi; (d) Borcun ödenmesinde alacaklı tarafından geçerli kabul edilmeksizin, finansal varlıkların bir yükümlülüğün ifası amacıyla borçlu tarafından bir yed-i emine tevdii edilmesi (örneğin, geri satın alma/itfa fonuna ilişkin anlaşmalar); (e) Zarara yol açan olaylar nedeniyle ortaya çıkan yükümlülüklerin tazmininin bir sigorta sözleşmesi aracılığıyla üçüncü bir taraftan talep edilmesi. 50. Tek bir tarafla birden çok finansal araç işlemi gerçekleştiren bir işletme, karşı taraf ile karşılıklı işlemlerin netleştirilmesine imkan veren bir anlaşmaya girebilir. Bu tür bir anlaşma, anlaşma kapsamındaki tüm finansal araçların, herhangi bir sözleşmenin, sözleşmeye ilişkin temerrüde düşülmesi ya da iptal olması halinde, tek seferde net olarak ödenmesine imkan verir. Bu düzenlemeler, genellikle, finansal kuruluşlar tarafından, iflas veya karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmesini engelleyen diğer durumlardan kaynaklanan zararlardan korunmak için kullanılır. Karşılıklı işlemlerin netleştirilmesine imkan veren anlaşma; genellikle, özel bir temerrüt halinde veya normal koşullarda ortaya çıkması beklenmeyen durumlar sonrasında işlerlik kazanan ve finansal bir varlığın ya da borcun tahsil edilmesini veya ödenmesini etkileyen bir mahsup hakkı yaratır. Karşılıklı işlemlerin netleştirilmesine imkan veren anlaşma, Paragraf 42 de yer alan koşulların ikisi de sağlanmadığı takdirde netleştirme için temel oluşturmaz. Karşılıklı işlemlerin netleştirilmesine imkan veren anlaşmaya konu olan finansal varlık ve borçlar netleştirilmemiş ise, bu anlaşmanın işletmenin kredi riskine olan etkisi 76 ncı Paragrafa göre kamuoyuna açıklanır. Açıklama 51. Bu Standartta yer alan açıklama hükümlerinin amacı; finansal araçların işletmenin finansal durumu, performansı ve nakit akışı üzerindeki etkilerinin anlaşılması imkanının geliştirilmesi ve bu araçlar ile ilişkili gelecekteki nakit akışlarının tutarı, zamanı ve kesinliğine ilişkin değerlendirmelerde yardımcı olmaktır. 52. Finansal araçlarla yapılan işlemler, aşağıda belirtilen finansal risklerden birinin veya daha fazlasının işletme tarafından üstlenilmesine veya karşı tarafa aktarılmasına sebep olabilir. Kamuoyuna yapılması gereken açıklamalar, finansal araçlara ilişkin risk düzeyinin finansal tablo kullanıcıları tarafından değerlendirilmesine yardımcı olan bilgi sağlar. (a) Piyasa riski üç çeşit riskten oluşur; (i) Yabancı para riski: Döviz kurlarında meydana gelen değişimler nedeniyle finansal aracın değerinde dalgalanma olması riski. (ii) Gerçeğe uygun değer faiz oranı riski: Piyasa faiz oranlarında meydana gelen değişimler nedeniyle finansal aracın değerinde dalgalanma olması riski. (iii) Fiyat riski: Meydana gelen değişimin ilgili finansal aracın kendisinden veya ihraç edenden ya da piyasada işlem gören araçların tamamını etkileyen faktörlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın, piyasa fiyatlarında oluşan değişimler nedeniyle finansal aracın değerinde dalgalanma olması riski. Piyasa riski, sadece kayıp potansiyeli değil kazanç potansiyeli de ihtiva eder. (b) Kredi riski: Finansal aracın taraflarından birinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi ve bunun sonucunda diğer tarafta finansal bir kayıp/zarar oluşmasına sebep olması riski. (c) Likidite riski (fonlama riski olarak da adlandırılır): İşletmenin finansal araçlarla ilgili taahhütlerini karşılayacak fon bulmakta zorluk çekmesi riski. Likidite riski, finansal varlığın hızlı bir biçimde gerçeğe uygun değerine yakın bir değerden satılamamasından kaynaklanabilir. (d) Nakit akış faiz oranı riski: Piyasa faiz oranındaki dalgalanmalar nedeni ile finansal aracın gelecekteki nakit akışının dalgalanması riski. Örneğin değişken faizli bir borçlanma aracı için bu tür dalgalanmalar aracın etkin faiz oranında değişime yol açarken, buna paralel olarak gerçeğe uygun değerinde değişikliğe yol açmayabilir. Finansal araçların şekli, yeri ve sınıflandırılması 53. Bu Standart kamuoyuna açıklanması gereken bilginin şeklini veya açıklamanın finansal tabloların hangi bölümünde yapılması gerektiğini belirlemez. Gerekli bilgilere finansal tablolarda yer verildiği sürece, aynı bilgiyi dipnotlarda tekrarlamak gerekmez. Kamuoyuna yapılan açıklamalar, aracın niteliği ve işletme için olan göreceli önemine uygun olarak yapılan sözel ve sayısal açıklamaları birlikte içerebilir. 54. Belirli finansal araçlara ilişkin olarak kamuoyuna açıklanacak detayların düzeyinin belirlenmesinde, anılan araçların göreceli önemini hesaba katan bir muhakemede bulunulur. Finansal tabloların kullanıcılara fayda sağlamayacak şekilde gereğinden fazla detay içermesi ile özet bilgiler vermesi suretiyle önemli bilgilerin anlaşılmasını zorlaştırması arasında bir denge kurulmalıdır. Örneğin, işletmenin benzer özelliğe sahip çok sayıda finansal araca taraf olması ve hiçbir sözleşmenin işletme açısından tek başına önem arz etmemesi durumunda, araçların sınıflarına göre özetlenmesi uygun olur. Diğer taraftan, örneğin aracın işletmenin sermaye yapısının önemli bir unsuru olması durumunda, tek bir araca ilişkin bilgi önemli hale gelebilir. 55. İşletme yönetimi, finansal araçları, ilgili araçların niteliği ve uygulanan ölçüm esası gibi hususları da dikkate almak suretiyle, kamuoyuna açıklanan bilgilerin niteliğine uygun bir şekilde gruplandırabilir. Anılan sınıflamalar, genel olarak, maliyetinden veya itfa edilmiş maliyetinden ölçülen kalemlerin gerçeğe uygun değerinden ölçülen kalemlerden ayrıştırılması suretiyle oluşturulur. Bilançoda yer alan ilgili kalemlerle mutabakat sağlamaya yeter düzeyde bilgi verilir. İşletmenin bu Standardın kapsamı haricindeki bir finansal araca taraf olması durumunda, anılan araçlar bu Standardın kapsamında yer alanlardan ayrı bir finansal varlık ya da finansal borç sınıfı veya sınıfları oluşturur. Bu finansal araçların kamuoyuna açıklanması diğer TFRS lerde ele alınmaktadır. Risk yönetim politikaları ve finansal riskten korunma (hedging) faaliyetleri 56. Bir işletme finansal risk yönetimi hedeflerini ve buna ilişkin politikalarını, finansal riskten korunma muhasebesinin kullanıldığı tüm tahmini işlemlerine ilişkin finansal riskten korunma politikalarını da içerecek şekilde kamuoyuna açıklar. 57. İşletme, finansal araçlara ilişkin belirli bazı bakiye ve işlemlere ilişkin bilgi vermesinin yanı sıra, hangi finansal araçların ne ölçüde kullanıldığı, bunlara ilişkin riskler ve kullanım amaçları hakkında da bilgi verir. Finansal araçlara ilişkin risklerin kontrol edilmesine yönelik olarak yönetim tarafından uygulanan politikaların açıklanması kapsamında, risk

18 tutarından korunma, risk yoğunlaşmasından kaçınma ve kredi riskinin azaltılmasına yönelik teminat alma politikalarına da yer verilir. Bu açıklamalar, belirli bir zamanda elde bulundurulan veya bakiyesi bulunan araçlardan bağımsız olan önemli bir ek bakış açısı sağlar. 58. Bir işletme gerçeğe uygun değer, nakit akış ve yurtdışı bir işletmedeki net yatırım risklerinden korunma işlemlerini aşağıdaki biçimde ayrı ayrı kamuoyuna açıklar (TMS 39 da belirtildiği üzere): (a) Finansal riskten korunma işleminin tanımı, (b) Finansal riskten korunma aracı olarak kullanılan finansal araçlar ve bunların bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri, (c) Korunulan riskin niteliği, (d) Nakit akış riskinden korunma işlemleri açısından, nakit akışlarının gerçekleşmesi beklenen dönemler, anılan nakit akışlarının kâr veya zararın tespitinde ne zaman dikkate alınmalarının beklendiği ve daha önce finansal riskten korunma muhasebesi uygulanan ancak tekrar ortaya çıkması beklenmeyen tahmini işlemler. 59. Nakit akış riskinden korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kaybın özkaynaklar değişim tablosu yoluyla doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilmesi durumunda, aşağıdakiler hakkında kamuoyuna açıklamada bulunulur: (a) Dönem içinde özkaynakta muhasebeleştirilen tutar; (b) Dönem içinde özkaynaktan çıkarılıp kâr veya zarara aktarılan tutar; ve (c) Dönem içinde özkaynaktan çıkarılan ve finansal riskten korunma konusu yapılmış gerçekleşmesi muhtemel tahmini işlemdeki finansal olmayan varlık ya da borcun edinme maliyetinin başlangıçtaki ölçümüne ya da diğer bir defter değerine eklenmiş bulunan tutar. Kayıtlar (Kurallar), koşullar ve muhasebe politikaları 60. İşletme, her bir finansal varlık, finansal borç ve özkaynağa dayalı finansal araç sınıfı için aşağıdaki hususlara ilişkin olarak kamuoyuna açıklamada bulunur: (a) Gelecekteki nakit akışlarının tutarı, zamanı ve kesinliğini etkileyebilecek önemli kayıt ve koşulları da içerecek şekilde, finansal araçların düzeyi ve niteliği; ve (b) Muhasebeleştirme koşulları ve uygulanan ölçüm esaslarını da içerecek şekilde, uygulanan muhasebe politikaları ve yöntemleri. 61. Muhasebe politikalarının kamuoyuna açıklanması işleminin bir parçası olarak, her bir finansal varlık sınıfı için, finansal varlıkların normal yoldan alımı ve satımı işlemlerinin ticari işlem tarihinde mi yoksa teslim tarihinde mi muhasebeleştirildiği hususunda kamuoyuna açıklama yapılır (bakınız: TMS 39 Paragraf 38). 62. Finansal aracın sözleşmeye bağlı kayıt ve koşulları, finansal araca taraf olanların gelecekteki nakit tahsil ve ödemelerinin tutarını, zamanını ve kesinliğini etkiler. Finansal araçların tek başına veya sınıf olarak, işletmenin finansal durumu ya da gelecekteki faaliyet sonuçları açısından önemli olmaları durumunda bunların kayıt ve koşulları kamuoyuna açıklanır. Araçlardan hiçbirinin tek başına işletmenin gelecekteki nakit akışları açısından önemli olmaması durumunda, anılan araçların temel özellikleri, ilgili benzer araç gruplarına atıfta bulunulmak suretiyle gösterilir. 63. İşletmenin elinde bulundurduğu veya ihraç ettiği finansal araçların, tek başına veya sınıf olarak, Paragraf 52 de belirtilen riskler açısından önemli bir potansiyel yarattığı durumlarda, araçlara ilişkin kayıt ve koşullardan kamuoyuna açıklanması gerekenler aşağıdaki gibidir: (a) Vadeli faiz oranı takası (swapı) gibi bazı türev işlemlerinde olduğu gibi gelecekteki ödemelere esas teşkil eden (bazen türev ürün tutarı olarak da adlandırılır) anapara tutarı, kayıtlı tutar, itibari tutar veya benzeri tutarlar; (b) Vade tarihi, işlemin geçersiz kalacağı tarih veya işlemin gerçekleştirileceği tarih; (c) Kullanılabileceği tarih veya tarih aralığı ile kullanım fiyatı veya fiyat aralığını da içerecek şekilde, finansal araca taraf olanların sahip oldukları erken ödeme opsiyonları; (d) Kullanılabileceği tarih veya tarih aralığı ile dönüştürme veya değişim/takas oranını da içerecek şekilde, finansal araca taraf olanlardan herhangi birinin ilgili finansal aracı başka bir finansal araca veya diğer bazı varlık veya borçlara dönüştürme veya bunlarla dağiştirme/takas opsiyonları; (e) Taksitler halinde yapılanlar ve her türlü borç itfa fonu (sinking fund) veya benzeri gereklilikler de dahil olmak üzere, aracın belirli bir takvime bağlanmış gelecekteki anapara nakit tahsilat veya ödemelerinin tutarı ve zamanı; (f) Kayıtlı/nominal oran ya da faiz tutarı, temettü tutarı ya da diğer dönemsel anapara getirileri ve ödemelerin zamanı; (g) Finansal varlıklara karşılık alınan ve finansal borçlara karşılık rehnedilen teminatlar; (h) Araca ilişkin nakit akışlarının işletmenin geçerli para biriminden farklı bir para biriminden tespit edilmiş olması durumunda tahsilatın ya da ödemenin yapılacağı para birimi; (i) Aracın değişim/takas sağlaması durumunda, takas sonucunda edinilecek araca ilişkin olarak (a)-(h) maddelerinde açıklanan bilgiler; (j) İhlali halinde diğer kuralları/kayıtları önemli ölçüde değiştirecek doğrudan veya dolaylı koşullar (örneğin bir tahvildeki azami borç/öz kaynak oranının ihlali halinde tüm anapara borcunun muaccel olması ve derhal ödenmesinin talep edilebilmesi). 64. Finansal aracın yasal şeklinin aracın bilançodaki sunumundan farklılık göstermesi durumunda, işletmenin aracın niteliğini dipnotlarda açıklaması beklenir. 65. Finansal araçların niteliği ve kapsamına ilişkin olarak açıklanan bilgilerin sağlayacağı fayda, araçlar arasında olup işletmenin gelecekteki nakit akışlarının tutarını, zamanını veya kesinliğini önemli ölçüde etkileyebilecek ilişkilerin gösterildiği durumlarda artar. Örneğin, işletmenin elinde bulundurduğu hisse senetlerine ilişkin olarak satın aldığı satım opsiyonunda olduğu gibi, finansal riskten korunma ilişkilerinin kamuoyuna açıklanması önemli olabilir. Varlık ve borçlar arasındaki ilişkiler nedeniyle risk tutarlarının hangi düzeyde değiştiği 63 üncü Paragraf kapsamında açıklanan türdeki bilgiler sayesinde finansal tablo kullanıcıları açısından anlaşılabilir olmakla birlikte bazı durumlarda daha fazla açıklamada bulunulması gerekir. 66. TMS 1 e göre, benimsenen genel ilkeler ve anılan ilkelerin işletmenin faaliyetlerinden kaynaklanan işlemler ile

19 diğer olay ve koşullara uygulanması da dahil olmak üzere, önemli muhasebe politikalarının tamamının kamuoyuna açıklanması gerekir. Bu çerçevede finansal araçlar açısından yapılması gereken açıklamalar aşağıdakileri içerir: (a) Finansal varlık veya borçların bilançoya yansıtılma ve bilanço dışı bırakılma zamanlarının belirlenmesinde kullanılan kriterler; (b) Finansal varlık ve borçların ilk muhasebeleştirme sırasında ve sonrasında uygulanan ölçüm esasları; (c) Finansal varlık ve borçlardan kaynaklanan gelir ve giderlerin muhasebeleştirilme ve ölçüm esasları; (d) Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflanmış finansal varlık ve borçlar açısından: (i) Anılan finansal varlık ve borçların ilk muhasebeleştirme sırasında bu şekilde sınıflanmasında kullanılan kriterler; (ii) TMS 39 Standardının 9, 11A veya 12 nci Paragraflarındaki koşulların bu tür sınıflamalar açısından nasıl yerine getirildiği. TMS 39 un 9(b)(i) Paragrafına göre sınıflanan araçlar açısından yapılacak olan bu türden açıklamalarda, aksi halde ortaya çıkacak ölçüm ve muhasebeleştirme tutarsızlığının ardındaki nedenlere de yer verilir. TMS 39 un 9(b)(i) Paragrafı uyarınca sınıflanan araçlar açısından yapılacak söz konusu açıklamada, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak yapılan sınıflamanın işletmenin belgelendirilmiş risk yönetimi ve yatırım stratejisiyle tutarlılığına ilişkin açıklamalara da yer verilir. (iii) İşletmenin gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak sınıflandırdığı finansal varlık ve borçların niteliği. Faiz oranı riski 67. İşletme, her bir finansal varlık ve borç sınıfı açısından maruz kalınan faiz oranı riskini aşağıdakileri de içerecek biçimde kamuoyuna açıklar: (a) Sözleşmede yer alan yeniden fiyatlandırma/faiz yenileme veya vade tarihinden önce olanı; ve (b) Mümkün ise, etkin faiz oranı. 68. İşletme, mevcut faiz oranlarının seviyesinde ileride oluşabilecek değişikliklerden etkilenme durumuna ilişkin bilgi verir. Piyasa faiz oranında meydana gelen değişimlerin, bazı finansal varlık ve borçların sözleşmeyle belirlenmiş nakit akışları üzerinde (nakit akış faiz oranı riski) ve diğer bazılarının gerçeğe uygun değerleri üzerinde (gerçeğe uygun değer faiz oranı riski) doğrudan etkisi bulunur. 69. Vade tarihlerine (ya da daha önce olması durumunda faiz yenileme tarihlerine) ilişkin bilgi faiz oranlarının sabit olduğu süreyi, etkin faiz oranına ilişkin bilgi ise faizlerin sabitlendiği seviyeyi gösterir. Bu bilgilerin kamuoyuna açıklanması, finansal tablo kullanıcılarının, işletmenin maruz kaldığı gerçeğe uygun değer faiz oranı riski ve dolayısıyla potansiyel kayıp ve kazancı değerlendirmeleri açısından bir temel sağlar. Vade tarihinden önce piyasa faiz oranına göre faiz oranı yenilenen araçlar için bir sonraki faiz yenileme tarihine kadar olan sürenin kamuoyuna açıklanması vade tarihine kadar olan sürenin açıklanmasından çok daha önemlidir. 70. İşletme, beklenen faiz yenileme ya da vade tarihlerinin sözleşmedeki tarihlerden önemli ölçüde farklılık göstermesi durumunda, sözleşmede yer alan faiz yenileme tarihleri ve vade tarihleri ile ilgili bilgileri tamamlamak için bu bilgileri kamuoyuna açıklamayı tercih edebilir. Örneğin işletmenin, vadesinden önce ödenecek sabit faizli konut kredilerinin tutarını makul düzeyde güvenilir bir biçimde önceden tahmin etmesi ve maruz olduğu faiz oranı riskini yönetmede anılan bilgiyi esas alması durumunda, söz konusu bilginin kamuoyuna açıklanması özellikle uygun olabilir. Verilen ilave bilgide, yönetimin gelecekteki olaylarla ilgili beklentisinin esas alındığına ilişkin bir açıklamaya, faiz yenileme ya da vade tarihleri ile ilgili olarak yapılan varsayımlara ve söz konusu varsayımların sözleşmedeki tarihlerden nasıl farklılık gösterdiğine yer verilir. 71. İşletme hangi finansal varlık ve borçlarının; (a) Sabit faiz oranlı finansal varlık ve borçlardaki gibi, gerçeğe uygun değer faiz oranı riskine maruz olduğunu; (b) Piyasa oranları değiştikçe faiz oranları yeniden belirlenen değişken faizli finansal varlık ve finansal borçlardaki gibi, nakit akım faiz oranı riskine maruz olduğunu; ve (c) Özkaynağa dayalı finansal araçlara yapılan bazı yatırımlarda olduğu gibi, doğrudan herhangi bir faiz oranı riskine maruz olmadığını belirtir. 72. Paragraf 67(b) de yer alan hüküm, gelecekte ödeme yapılmasını gerektiren ve paranın zaman değerine göre hamili açısından bir getiri, ihraççısı açısından ise bir maliyet yaratan tahviller, senetler, krediler ve benzeri finansal araçlar için uygulanır. Anılan hüküm, özkaynağa dayalı finansal araçlara yapılan yatırımlar ve türev araçlar gibi belirlenebilir bir etkin faiz oranı taşımayan finansal araçlar için uygulanmaz. Örneğin faiz oranı türevleri (swaplar, forward oranı anlaşmaları ve opsiyonlar dahil) piyasa faiz oranlarındaki değişiklikler nedeniyle gerçeğe uygun değer ya da nakit akış riskine maruz olmalarına rağmen bunlara ilişkin etkin faiz oranı açıklamasında bulunulması gerekmez. Ancak işletme, etkin faiz oranına ilişkin bilgi sunması sırasında, vadeli faiz oranı swapları gibi finansal riskten korunma işlemlerinin işletmelerin maruz kaldığı faiz oranı riskine olan etkilerini kamuoyuna açıklar. 73. İşletme, bilançosunda finansal varlık ya da finansal borç oluşturmayan bir işlem sonucunda da faiz oranı riskine maruz kalabilir. Bu tür durumlarda işletme, maruz kaldığı riskin niteliği ve kapsamının finansal tablo kullanıcıları tarafından anlaşılmasına imkan veren bilgiyi kamuoyuna açıklar. Örneğin sabit faizli fon kullandırma taahhüdünde bulunan bir işletme tarafından kamuoyuna yapılacak açıklamalar, normal koşullarda, kayıtlı/belirlenmiş anapara tutarını, faiz oranını, verilecek borç tutarının vadesine kadar olan dönemi ve faiz oranı riskine neden olan işlemin önemli kurallarını/kayıtlarını içerir. 74. Faiz oranı riskine ilişkin bilgilerin yazılı olarak mı, tablolar aracılığıyla mı yoksa her ikisini birlikte içeren bir şekilde mi sunulacağını işletme faaliyetlerinin niteliği ve finansal araçlarla olan işlemlerinin düzeyi belirler. Bir işletmenin gerçeğe uygun değer ya da nakit akış faiz oranı riskine maruz farklı türde birçok finansal araca sahip olması durumunda, bilgilerin sunulmasında aşağıdaki yaklaşımlardan biri ya da daha fazlası kullanılabilir: (a) Faiz oranı riskine maruz bulunan finansal araçların defter değerleri, bilanço tarihinden sonraki vadeleri veya faiz yenileme sürelerine göre aşağıdaki dönemler itibariyle gruplandırılmak suretiyle tablo halinde sunulabilir: (i) 1 yıl ya da daha kısa;

20 (ii) 1 yıldan uzun 2 yıldan kısa; (iii) 2 yıldan uzun 3 yıldan kısa; (iv) 3 yıldan uzun 4 yıldan kısa; (v) 4 yıldan uzun 5 yıldan kısa; (vi) 5 yıldan uzun. (b) İşletme performansının faiz oranı riskine maruz kalma düzeyinden veya maruz kalınan riskteki değişiklikten önemli ölçüde etkilenmekte olması durumunda, daha ayrıntılı bilgiler gerekli olabilir. Örneğin bir banka, finansal araçların defter değerlerini, vadeleri ya da faiz yenileme sürelerine göre aşağıdaki dönem itibariyle ayrı ayrı gruplar halinde kamuoyuna açıklayabilir. (i) Bilanço tarihinden sonra 1 ay ya da daha kısa; (ii) Bilanço tarihinden sonra 1 aydan uzun 3 aydan kısa; ve (iii) Bilanço tarihinden sonra 3 aydan uzun 12 aydan kısa. (c) Benzer olarak işletme, maruz bulunduğu nakit akış faiz oranı riskini, gelecekte farklı dönemlerde vadeleri dolacak olan değişken oranlı finansal varlık ve borçların toplam defter değerlerini gruplar halinde gösteren tablolar aracılığıyla sunabilir. (d) Faiz oranı bilgisi finansal araçlar için münferiden kamuoyuna açıklanabilir. Alternatif olarak, her bir finansal araç sınıfı için ağırlıklı ortalama oranlar ya da belirli bir oran aralığı sunulabilir. Farklı para birimi cinsinden düzenlenmiş olmaları ya da kredi risklerinde önemli farklılıklar bulunması gibi etkenlerin ilgili araçların etkin faiz oranlarında önemli farklılıklara yol açması durumunda, işletme, sözü edilen araçları farklı sınıflarda gruplandırabilir. 75. Bazı durumlarda işletme, piyasa faiz oranlarında meydana geldiği varsayılan (hipotetik) bir değişimin finansal araçlarının gerçeğe uygun değerleri ve gelecekteki kâr veya zarar ile nakit akışları üzerindeki etkilerini göstermek suretiyle, maruz olduğu faiz oranı risklerine ilişkin kullanışlı bilgiler verme imkanına sahip olabilir. Bu tür bir bilgi, örneğin, bilanço tarihi itibariyle piyasa faiz oranında yüzde 1 lik (100 baz puan) bir değişim olduğu varsayımına dayanabilir. Faiz oranlarında meydana gelen değişikliklerin etkisi, değişken faizli finansal araçlarla ilgili faiz gelir ve giderlerindeki değişiklikleri ve sabit oranlı araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişimlerden kaynaklanan kazanç ve kayıpları kapsar. Raporlanan faiz oranı duyarlılığı, faiz oranı değişikliğinin, bilanço tarihi itibariyle muhasebe kayıtlarında yer alan faiz içeren finansal araçlar üzerindeki doğrudan etkileri ile sınırlandırılmış olabilir; çünkü oran değişikliğinin finansal piyasalar ile işletmeler üzerindeki dolaylı etkilerinin normal koşullarda güvenilir olarak tahmin edilmesi mümkün değildir. Faiz oranı duyarlılığına ilişkin bilginin kamuoyuna açıklanması sırasında, ilgili her türlü önemli varsayım da dahil olmak üzere, bilginin hazırlanmasında esas alınan unsurlara yer verilir. Kredi riski 76. İşletme her bir finansal varlık sınıfı ve kredi riski bulunan diğer kalemler için maruz kaldığı kredi riskine ilişkin aşağıdaki bilgileri kamuoyuna açıklar: (a) Diğer tarafların finansal araçlara ilişkin yükümlülüklerini yerine getirememeleri durumunda, hiçbir teminatın gerçeğe uygun değeri dikkate alınmaksızın bilanço tarihi itibariyle maruz bulunulan azami kredi riskini en iyi gösteren tutar; ve (b) Kredi riskindeki önemli yoğunlaşmalar. 77. İşletme, kredi riskine ilişkin olarak sunduğu bilgilerde, karşı tarafların yükümlülüklerini yerine getirememeleri durumunda, bilanço tarihi itibariyle muhasebeleştirilmiş bulunan finansal varlıklardan elde edilecek gelecekteki nakit girişlerinde meydana gelebilecek azalışların veya kredi riski bulunan diğer kalemlerde (kredi türevi veya üçüncü tarafın yükümlülüklerine ilişkin verilmiş teminat gibi) oluşacak nakit çıkışlarının finansal tablo kullanıcıları tarafından değerlendirilmesine imkan sağlayan bilgilere yer verir. Söz konusu yerine getirilmeyen yükümlülükler, işletmenin zarar muhasebeleştirmesine neden olur. 76 ncı Paragraf bir işletmenin gelecekte ortaya çıkması muhtemel zararlarına ilişkin değerlendirmelerini kamuoyuna açıklamasını gerektirmez. 78. Kredi riskine maruz tutarların, teminatın paraya çevrilmesinden/kullanılmasından elde edilecek olası geri kazanımları dikkate alınmaksızın (işletmenin maruz bulunduğu azami kredi riski) açıklanmasının nedenleri: (a) Finansal tablo kullanıcılarına, finansal varlıkların kredi riskine maruz bulunan tutarları ile kredi riskine maruz diğer tutarların tutarlı bir ölçümünü sunmak; ve (b) Maruz bulunan azami zararın bilanço tarihi itibariyle muhasebe kayıtlarında yer alan finansal varlıkların defter değerlerinden farklı olma olasılığını dikkate almaktır. 79. Kredi riski bulunan finansal varlıklar açısından, varlığa ilişkin zararlar için ayrılan karşılıklar sonrasında bilançodaki net defter değeri genellikle kredi riskine maruz tutarı ifade eder. Örneğin, kayıtlarda gerçeğe uygun değeriyle yer alan bir faiz oranı swapı açısından bilanço tarihi itibariyle maruz bulunan azami zarar, karşı tarafın temerrüde düşmesi durumunda piyasadaki oranlara göre işlemin yenileneceği maliyeti gösterdiğinden, normalde defter değeridir. Bu tür durumlarda bilançoda yer alanlar dışında bir hususun kamuoyuna açıklanması gerekmez. Diğer yandan, işletmenin bazı finansal araçlara ilişkin olarak maruz kalabileceği azami zarar söz konusu finansal araçların defter değerinden ve anapara tutarı veya gerçeğe uygun değer gibi kamuoyuna açıklanan diğer tutarlarından önemli ölçüde farklı olabilir. Bu tür durumlarda 76 ncı Paragrafın (a) maddesinin gereklerinin karşılanması için kamuoyuna ilave açıklamalar yapılması gerekir. 80. Hukuken bir finansal borçla netleştirilebilecek olan bir finansal varlık, ödemenin net esasa göre ya da eş zamanlı olarak yapılması düşünülen durumlar dışında, bilançoda finansal borçla netleştirilerek gösterilmez. Bununla birlikte, işletme, 76 ncı Paragrafa göre yapacağı açıklamalar sırasında, yasal olarak netleştirme hakkının bulunduğunu kamuoyuna açıklar. Örneğin, bir işletmenin finansal varlığı elden çıkarması sonucunda elde edeceği tutarı/kazanımları bu tutara eşit veya bundan daha büyük ve yasal olarak netleştirme hakkı bulunan bir finansal borcun ödenmesinden önce elde etmesi durumunda, işletme, karşı tarafın temerrüde düşmesi durumunda oluşacak zararı önlemek için netleştirme yapma hakkına sahiptir. Ancak, işletmenin, karşı tarafın temerrüde düşmesi durumunda, finansal varlığın ödenme koşullarını, ilgili kazanımların elde edilmesini/tahsilini finansal borcun ödeneceği tarihten sonraya erteleyecek şekilde yeniden