ANTAKYA DOĞA SANAT ve TURĠZM DERNEĞĠ & SUBAġI KUġ GÖZLEM TOPLULUĞU. Dr. Samim KAYIKÇI Dr. Ali ATAHAN Orhan GÜL Mehmet ATAHAN Mehmet GÜL

Transkript

1 ANTAKYA DOĞA SANAT ve TURĠZM DERNEĞĠ & SUBAġI KUġ GÖZLEM TOPLULUĞU Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel Durumu Raporu Dr. Samim KAYIKÇI Dr. Ali ATAHAN Orhan GÜL Mehmet ATAHAN Mehmet GÜL Temmuz-2014 HATAY

2 Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel Durumu Raporu Dr. Samim KAYIKÇI Dr. Ali ATAHAN Orhan GÜL Mehmet ATAHAN Mehmet GÜL Temmuz-2014, HATAY Antakya Doğa Sanat ve Turizm Derneği SubaĢı KuĢ Gözlem Topluluğu Fotoğraflar: Ali Atahan, Samim Kayıkçı Referans gösterme: Kayıkçı, S., Atahan, A., Gül, O., Atahan, M., Gül, M., Milleyha Sulak Alanının BiyoçeĢitliliği ve Güncel Durumu Raporu. Antakya Doğa Sanat ve Turizm Derneği & SubaĢı KuĢ Gözlem Topluluğu, 33 s, Hatay. Desteklerinden dolayı Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği ne teģekkür ederiz. Baskı: BarıĢ Ofset ve Matbacılık/Samandağ/Hatay

3 I ĠÇĠNDEKĠLER ĠÇĠNDEKĠLER... l ÖZET... II ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ... III ġekġller DĠZĠNĠ... IV 1.GĠRĠġ Sulak Alan nedir? Sulak Alanların Önemi Hatay Ġlindeki Sulak Alanlar MATERYAL VE YÖNTEM AraĢtırma Alanının Tanımı Yöntem BULGULAR AraĢtırma Alanının BiyoçeĢitliliği AraĢtırma Alanındaki Bitki Türleri AraĢtırma Alanındaki Sürüngenler AraĢtırma Alanındaki ĠkiyaĢamlılar AraĢtırma Alanının KuĢları AraĢtırma Alanının Kelebekleri Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz Etkiler Tarım arazisine DönüĢtürme Organik ve Ġnorganik Atık Dökme Alanı Ġkiye Ayıran Yol AĢırı Hayvan Otlatması Yasak Avcılık SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKLAR... 31

4 II ÖZET AraĢtırma alanının güncel durumunun belirlenmesi amacıyla arazi çalıģmaları yürütülmüģtür. Yapılan arazi çalıģmaları ile araģtırma alanında daha önce yapılmıģ olan çalıģmalar değerlendirilmiģtir. Yapılan değerlendirmeler alanın zengin bir biyolojik çeģitliliğe sahip olduğunu ortaya koymuģtur. AraĢtırma alanında organik ve inorganik çöp dökme, tarım arazisine dönüģtürme, yapılaģma, aģırı hayvan otlatması ve yasak avcılık gibi insan kaynaklı olumsuz etkiler belirlenmiģtir. Ayrıca çok büyük miktarda toprak dökülerek alanı ikiye ayıran bir yol yapılmaktadır. 17/05/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmenliği ne göre: Sulak alanların kirletilmemesi, doğal yapılarının ve ekolojik karakterlerinin korunması zorunludur (Madde 5-a), Sulak alanlara çöp, moloz, hafriyat, dip tarama ve proses artığı çamurları dökülemez (Madde 15) ve Ekolojik karakteri bozulmuģ sulak alanların rehabilitasyonu sağlanır (Madde5-d) hükümleri bulunmaktadır. Bu nedenle yetkili kurum ve kuruluģlar, öncelikle araģtırma alanını ikiye bölen yolun yapımını acilen durdurmalı ve yol yapım amacıyla dökülen toprak ve molozlar alandan uzaklaģtırılmalıdır. Alandaki tarım arazisine dönüģtürme faaliyetleri organik ve inorganik atık dökmek ve yasak avcılık sonucunda meydana gelen insan kaynaklı olumsuz etkiler, alandaki ekosistem tahribatı geri dönüģümsüz bir hal almadan, acilen önlenmelidir. Ayrıca Kamu kurumları, üniversite ve sivil toplum kuruluģlarının iģbirliğiyle, çalıģma alanındaki biyoçeģitliliğin önemi ve korunmasının gerekliliği konusunda yerel halkı bilinçlendirmek amacıyla eğitim çalıģmaları düzenlenmesi, alanın sürdürülebilir kullanımı ve korunması açısından önem taģımaktadır

5 III ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ Çizelge 1. Hatay ilindeki sulak alanlar 2 Çizelge 2. Tehlike altındaki bitki türleri ve tehlike kategorileri 12 Çizelge 3. Tehlike altındaki sürüngen türleri ve tehlike kategorileri 15 Çizelge 4. IUCN Kırmızı listesi ve ÖDA (Eken ve ark, 2006) kriterlerine göre tehlike altındaki kuģ türleri ve tehlike kategorileri 18 Çizelge 5. Bölgede belirlenen kuģ türleri listesi 19 Çizelge 6. Alanda yayılıģ gösteren kelebek türleri 23

6 IV ġekġller DĠZĠNĠ ġekil 1. Milleyha Sulak Alanı, ġubat ġekil 2. Milleyha Sulak Alanı Haritası 4 ġekil 3. Milleyha Sulak Alanı, Mart ġekil 4. Alanda yayılıģ gösteren bitkilerden bazıları 6 ġekil 5. Tuzcul alanlara özgü bir bitki olan Halimione portulacoides 11 ġekil 6. GösteriĢi bir tür: Pancratium maritimum (Kum zambağı) 13 ġekil 7. Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa). 15 ġekil 8. Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa) 16 ġekil 9. Pasifik incirkuģu (Anthus rubescens japonicus) 17 ġekil 10. Crex crex (Bıldırcın kılavuzu) 18 ġekil 11 Tarım arazisine dönüģtürülen bir alan 24 ġekil.12. Tarım arazisine dönüģtürülen bir alan 25 ġekil 13. Alanı kirleten organik ve inorganik atıklar. 26 ġekil 14. Alanı ikiye ayıran yol 27 ġekil 15. AĢırı hayvan otlatması 28 ġekil 16. Alandaki avcılar 28

7 1 1.GĠRĠġ Sulak alanlar hassas ve özel alanlardır. Bu alanlarda yaģayan canlıların çoğu baģka yerlerde yaģamlarını sürdüremezler. Bu alanlar aynı zamanda pek çok faaliyet amacıyla insanlar tarafından da tercih edilmektedir. Özellikle yapılaģma ve tarım arazisine dönüģtürme faaliyetleri alanı geri dönüģümsüz bir Ģekilde yok etmektedir. Bu alanların çok dar alanlar olmaları onların önemini bir kat daha artırmaktadır. 1.1.Sulak Alan nedir? tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmenliğine göre: Sulak Alan: (DeğiĢik:RG-26/8/ ) Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, baģta su kuģları olmak üzere canlıların yaģama ortamı olarak önem taģıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerleri ifade etmektedir. - Sulak alanların korunmasında aģağıdaki ilkelere uyulması zorunludur (Madde 5): a) Sulak alanların kirletilmemesi, doğal yapılarının ve ekolojik karakterlerinin korunması zorunludur. Her türlü arazi ve su kullanım planlamalarında, sulak alanların iģlev ve değerlerinin korunması esastır. b) Sulak alanlarda biyolojik çeģitliliğin korunması ve geliģtirilmesi için gerekli tedbirler alınır. c) Sulak alanların akılcı kullanımı ile uyumlu, korunmalarına ve geliģtirilmelerine katkı sağlayacak faaliyetler desteklenir ve teģvik edilir. d) Ekolojik karakteri bozulmuģ sulak alanların rehabilitasyonu sağlanır.

8 2 e) KurutulmuĢ sulak alanların teknik ve ekonomik olarak uygun olanlarının geri kazanımı için gerekli tedbirler alınır. f) Ramsar Listesinde yer alsın veya almasın uygun sulak alanlarda su kuģları popülasyonlarının arttırılması sağlanır Sulak Alanların Önemi Sulak alanlar sahip oldukları pek çok özellik sebebiyle çok özgün bir ekosistemin geliģmesine olanak tanırlar. Buradaki canlı türlerinin çoğu baģka yerde yaģamlarını sürdüremezler. Bu alanlar yüksek canlı yoğunluğu ve zengin biyoçeģitliliğe sahip ekosistemlerdir. Sağladığı korunaklı alanlar ile, kuģlar, balıklar, iki yaģamlılar gibi pek çok canlının beslenip üremelerine olanak veren alanlardır. Sulak alanlar aynı zamanda aģırı yağıģlarda yağıģın depolanmasını sağlamak, su taģkınlarını ve erozyonu önlemek nitrat ve fosfat kirlemesini azaltmak, kıyı Ģeridini stabilize etmek gibi çok önemli görevleri üstlenirler Hatay Ġlindeki Sulak Alanlar Hatay il sınırları içerisinde bulunan sulak alanların toplamı 1832,76 hektardır (Kaynak: T.C Hatay Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, Hatay Çevre Durum Raporu, 2011). Valilik raporunda 35 ha olarak gösterilen Milleyha Sulak Alanı, yaptığımız hesaplamalara göre yaklaģık 100 ha bir alanı kapsamaktadır.

9 3 Çizelge 1. Hatay ilindeki sulak alanlar. Sulak Alan Büyüklük (ha) Balıklı Göl 350 Sarıseki Sazlığı 29,9 İskenderun İsdemir 7,6 Cüdeyde Gölü 20 Baraj Rezervuarları 430 Gölet Rezervuarları Yüzeyi 10 Asi Nehri ve Kolları 844 Milleyha 35? Yeniyurt Sahili 18,6 Gölkent 24 Ekizler Çifliği Mevkii 60 Karabasamak Balıkçı Evleri Yanı 3,66 Toplam 1832,76 Hatay ili toplam hektar alan kaplamaktadır. Sulak alanların 1832,76 ha alan kapladığı göz önüne alındığında toplam yüz ölçüme göre ne kadar az bir alan kaplamıģ oldukları anlaģılacaktır. Hatay ilindeki sulak alanlar arasında Milleyha Sulak Alanı barındırdığı farklı vejetasyon tipleriyle ayrı bir öneme sahiptir. Milleyha Sulak Alanı içerisinde Juncus maritimus, Zygophyllum album, Arthrocnemum macrostachyum, Halimione portulacoides, Salicornia palasiana subsp. palasiana gibi halofitik karekterli bitki türlerinin oluģturduğu özel bitki birlikleri mevcuttur.

10 4 ġekil 1. Milleyha Sulak Alanı, ġubat 2013

11 5 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1.AraĢtırma Alanının Tanımı Hatay ili Samandağ ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Deniz Mahallesi ile Asi Nehri arasında yer alır. YaklaĢık 100 hektarlık bir alana sahiptir. Alan yaz aylarında büyük oranda kurumaktadır. Alan sulama kanallarıyla tarım alanlarından ayrılmaktadır. Milleyha Sulak Alanı, Samandağ Kıyı Kumullarının devamı niteliğindedir. ġekil 2. Milleyha Sulak Alanı Haritası

12 Yöntem Alanın güncel durumunun belirlenmesi amacıyla arazi çalıģmaları düzenlenmiģtir. Arazi çalıģmaları sırasında gözlemler yapılmıģ, fotoğraflar çekilmiģ ve notlar alınmıģtır. Yapılan incelemeler daha önce yapılan çalıģmalarla karģılaģtırılmıģ ve araģtırma alanının güncel durumu belirlenmiģtir. Arazi çalıģmaları belirli aralıklarla düzenlenmiģtir. ÇalıĢmalar sırasında ekipman olarak dürbün, teleskop, fotoğraf makineleri, GPS, zıpkın ve pres (Bitkier için), kuģ kitabı, kelebek kitabı, sürüngen ve iki yaģamlılar kitabı götürülmüģtür. ġekil 3. Milleyha Sulak alanı, Mart 2012

13 7 3.BULGULAR 3.1. AraĢtırma Alanının BiyoçeĢitliliği Alan çok zengin bir biyoçeģitliliğe sahiptir. Yapılan çalıģmalarda alanda 231 bitki türünün yayılıģ gösterdiği belirlenmiģtir. KuĢ türleri açısından zengin olan alanda 52 familyaya ait 219 kuģ türü saptanmıģtır. Bölgede gerçekleģtirilen gözlem ve çalıģmalarda 6 familyaya ait 24 kelebek türü saptanmıģtır. Yapılan çalıģmalar sonrasında 6 memeli, 12 Sürüngen, 3 Kurbağa türü gözlenmiģtir. Daha sonra yapılacak araģtırmalarda bu sayılar artacağı düģünülmektedir AraĢtırma Alanındaki Bitki Türleri Alanda 231 bitki türü tespit edilmiģtir. Bu bitkiler ve ait oldukları familyalar liste Ģeklinde verilmiģtir. Bu türlerden bazılarının nesli tehlike altındadır. Bazı türler çeģitli amaçlarla kullanılmaktadırlar. ġekil 4. Alanda yayılıģ gösteren bitkilerden bazıları

14 8 AraĢtırma Alanında Tespit Edilen Bitki Türleri: RANUNCULACEAE Ranunculus marginatus var. trachycarpus Ranunculus chius Ranunculus sphaerospermus Nigella arvensis var. glauca Nigella stellaris PAPAVERACEAE Papaver syriacum Papaver rhoeas Fumaria capreolata Fumaria densiflora BRASSICACEAE Raphanus raphanistrum Diplotaxis erucoides Sinapis alba Cakile maritima Cardaria draba subsp. draba Maresia nana PORTULACACEAE Portulaca oleracea CARYOPHYLLACEAE Agrostemma githago Cerastium glomeratum Polycarpon tetraphyilum Silene vulgaris var. vulgaris Silene aegyptiaca subsp. aegyptiaca Silene colorata Spergularia marina ILLECEBRACEAE Paronychia argentea var. scariosissima POLYGONACEAE Polygonum amphibium Polygonum maritimum Polygonum equisetiforme Rumex crispus Rumex dentatus subsp. halacsyi CHENOPODIACEAE Arthrocnemum macrostachyum Chenopodium murale Halimione portulacoides Salicornia palasiana subsp. palasiana Salsola kali Salsola soda AMARANTHACEAE Amaranthus retroflexus TAMARICACEAE Tamarix smyrnensis MALVACEAE Malva parviflora Lavertera cretica LINACEAE Linum bienne GERANIACEAE Erodium malacoides Geranium rotundifolium Geranium dissectum Geranium molle subsp. molle Geranium tuberosum. subsp. tuberosum OXALIDACEAE Oxalis pes-caprae Oxalis corniculata ZYGOPHYLLACEAE Zygophyllum album Tribulus terrestris FABACEAE Acacia karroo Alhagi mannifera

15 9 Glycyrrhiza echinata Glycyrrhiza glabra var. glandulifera Hymenocarpus circinnatus Lathyrus annuus Lathyrus aphaca var. modestus Lathyrus gorgoni var. gorgoni Lotus corniculatus var. tenuifolius Medicago marina. Medicago intertexta var. ciliaris Medicago littoralis var. littoralis Melilotus alba Melilotus indica Melilotus messanensis Onobrychis caput-galli Ononis mitissima Ononis natrix subsp. natrix Scorpiurus muricatus var. subvillosus Trifolium campestre Trifolium angustifolium var. intermedium Trifolium lappeceum Trifolium spumosum Vicia lutea var. hirta Vicia narbonensis var. serratifolia Vicia sativa subsp. incisa var. cordata Vicia sativa subsp. nigra var. nigra ROSACEAE Rubus sanctus Sarcopoterium spinosum MYRTACEAE Myrtus communis subsp. communis Eucalyptus camaldulensis (Kültür) Acacia cyanophylla (Kültür) LYTHRACEAE Lythraceae hyssopifolia CUCURBITACEAE Ecbalium elaterium CACTACEAE Opuntia ficus-indicata APIACEAE Bunium paucifolium var. junceum Crithmum maritimum Daucus broteri Eryngium maritimum Falcaria vulgaris Pseudorlaya pumila Ridolfia segetum Scandix pecten-veneris Torilis nodosa ASTERACEAE Anthemis cotula Anthemis palestina Artemisia annua Calendula arvensis Carduus pycnocephalus subsp. pycnocephalus Cardopatium corymbosum Cichorium intybus Chrysanthemum segetum Conyza bonariensis Conyza canadensis Crepis foetida subsp. rhoeadifolia Echinops viscosus subsp. bithnicus Filago pyramidata Inula crithmoides Inula salicina Inula viscosa Leucanthemum myconis Othanuıs maritimus Pulicaria dysenterica Reichardia picroides Scolymus hispanicus Senecio vernalis Sonchus asper subsp. glaucescens Tragopogon longirostris var. longirostris Urospermum picroides Xanthium spinosum Xanthium strumarium subsp. cavanillesii CAMPANULACEAE Legousia falcata

16 10 PRIMULACEAE Anagallis arvensis var. caerulea Anagallis arvensis var. arvensis Lysimachia linum-stellatum APOCYNACEAE Nerium oleander L. GENTIANACEAE Blackstonia perfoliata subsp. perfoliata Centaurium erythraea subsp. erythraea Centaurium spicatum Centaurium pulchellum CONVOLVULACEAE Cressa cretica Ipomoea stolonifera Calystegia sepium subsp. sepium Convolvulus arvensis CUSCUTACEAE Cuscuta campestris r BORAGINACEAE Anchusa aggregata Echium angustifolium Echium glomeratum Heliotropium hirsutissimum Nonea obtusifolia SOLANACEAE Solanum nigrum subsp. nigrum Solanum alatum SCROPHULARIACEAE Verbascum sinuatum var. adenosepalum Verbascum galilaeum Veronica cymbalaria Veronica debilis Veronica persica Veronica anagallis-aquatica OROBANCHACEAE Orobanche nana Orobanche minor Orobanche palaestina VERBENACEAE Vitex angus-castus Phyla nodiflora LABIATAE Lamium amplexicaule Salvia viridis PLUMBAGINACEAE Limonium angustifolium Plumbago europaea PLANTAGINACEAE Plantago coronopus subsp. commutata Plantago scabra Plantago lagopus Plantago maritima L THYMELAEACEAE Thymelaea hirsuta EUPHORBIACEAE Mercularis annua Euphorbia terracina Euphorbia paralias Euphorbia falcata subsp. falcata Euphorbia peplus var. minima Euphorbia helioscopia Euphorbia peplis Ricinus communis URTICACEAE Urtica urens RUBĠACEAE Galium aparine Sherardia arvensis Valantia hispida ARACEAE Arisarum vulgare subsp. vulgare

17 11 Arum dioscoridis LEMNACEAE Lemna gibba L. LILIACEAE Allium ampeloprasum Allium neapolitanum Allium porrum Bellevallia trifoliata Muscari comosum Muscari parviflorum Ornithogallum umbellatum Scilla autumnalis Urginea maritima AMARYLLIDACEAE Narcissus tazetta subsp. tazetta Pancratium maritimum IRIDACEAE Gynandiris sisyrinchium Romulea ramiflora subsp. ramiflora Gladiolus italicus THPHACEAE Typha domingensis JUNCACEAE Juncus rigidus Juncus heldreichianus subsp. heldreichianus Juncus littoralis Juncus maritimus CYPERACEAE Cyperus capitatus Cyperus rotundus Bolboschoenus maritimus var. maritimus Scirpoides holoschoenus Schoenus nigricans Carex divisa POACEAE Aegilops triuncialis subsp. triuncialis Aeluropus littoralis Alopecurus myosuroides var. tonsus Arundo donax Avena barbata subsp. barbata Bromus rigidus Catapodium marinum Catapodium rigidum subsp. rigidum var. majus Cynodon dactylon var. dactylon Crypsis faktorovskyi Digitaria sanguinalis Eleusine indica Elymus farctus subsp. farctus var. farctus Elymus elongatus subsp. elongatus Hordeum murinum subsp. glaucum Imperata cylindrica Lagurus ovatus Lolium rigidum var. rigidum Paspalum paspalodes Phalaris minor Phalaris paradoxa Phragmites australis Polypogon maritimus subsp. maritimus Polypogon monspeliensis Polypogon viridis Rostraria cristata var. cristata Rostraria cristata var. glabriflora Saccharum ravennae Sporobulus virginicus Trachynia distachya Tragus racemosus

18 11 ġekil 5. Tuzcul alanlara özgü bir bitki olan Halimione portulacoides Salicornia palasiana subsp. palestina türü Milleyha sulak alanından toplanıp 2008 yılında bilim dünyasına tanıtılan ülkemiz için endemik bir bitki türüdür. Alanda yayılıģ gösteren Polygonum maritimum, Maresia nana, Eryngium maritimus, Othanutus maritimus gibi onlarca bitki türü kıyı kumulları dıģında yaģamlarını sürdüremezler. Salicornia palasiana, Arthrocnemum macrostachyum, Halimione portulacoides, Salsola soda gibi türler sadece tuzlu bataklıklarda yaģamlarını devam ettirebilirler. Inula crithmoides (HaĢiĢi) türü turģu yapılarak ya da salata olarak tüketilmek amacıyla aģırı Ģekilde toplanmaktadır. Arazide toplanan türlerin tehlike kategorileri Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı'na (Ekim ve ark., 2000) göre değerlendirilmiģtir. Leucanthemum myconis ve Diplotaxis erucoides ülkemizde sadece Hatay ilinde yayılıģ gösteren türlerdir.

19 12 IUCN Tehlike Kategorileri EW: (Doğal ortamında tükenmiģ): Doğal yaģamda soyu tükenmiģ, fakat diğer alanlarda (yetiģtirme veya sergileme amaçlı) varlığını sürdüren türler. CR: (Kritik tehlikede): Doğal yaģamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan türler. EN: (Tehlikede): Doğal yaģamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler. VU: (Hassas): Doğal yaģamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler. LR (Az Tehdir Altında): 3 alt kategoriye ayrılır. LR (cd): (Koruma Önlemi Gerektiren) ġu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler. LR(nt): (Tehdit Altına Girebilir): ġu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU kategorisine girmeye aday olan türler. LR(lc): (Asgari endiģe): Yaygın bulunan türler. DD: (Yetersiz veri): Üzerinde yeterli bilgi bulunmayan türler. Çizelge 2. Tehlike altındaki bitki türleri ve tehlike kategorileri Tür adı Pancratium maritimum Salicornia palasiana Diplotaxis erucoides Zygophyllum album Alhagi mannifera Leucanthemum myconis Tehlike kategorisi EN VU VU VU VU VU Bitki türlerinin tehlike kategorileri belirli aralıklarla güncellenmektedir. Sulak Alanlar üzerindeki insan kaynaklı baskıların artığı düģünüldüğünde daha pek çok bitki türünün ulusal ölçekte risk altına girebileceği aģikardır. Sulak alanlar Ģehrimiz yüzölçümünün çok küçük bir kısmını oluģturmaktadır. Bu alanlardaki ekosistemlerde yaģayan bitki ve hayvan türleri baģka bir yerde yaģamlarını sürdüremezler. Bu durum bu alanların korunmasının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Son yıllarda gündemden düģmeye küresel iklim değiģikliği ve

20 13 bunun etkisiyle dünya ölçeğinde pek çok alanın kuraklaģacağı uyarıları sulak alanların korunmasının önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir. ġekil 6. GösteriĢi bir tür: Pancratium maritimum (Kum zambağı) AraĢtırma Alanındaki Sürüngenler Alanda 2 ordo 8 familyaya ait 12 tür tespit edilmiģtir. Yapılacak araģtırmalarda bu sayı artacaktır. Samandağ Kıyı Kumulları, Milleyha Sulak Alanı ile iç içe ortak bir ekosistem oluģturmaktadır. Dolayısıyla kıyı kumullarında üreyen deniz kaplumbağaları da çalıģma alanına dahil edilmiģtir. Alanda tespit edilen türler: Class: REPTĠLĠA (SÜRÜNGENLER) Ordo: TESTUDINATA (KAPLUMBAĞALAR) Familya : CHELONIIDAE (DENĠZ KAPLUMBAĞALARI)

21 14 Caretta caretta (ĠribaĢ Kaplumbağa) Chelonia mydas (YeĢil Deniz Kaplumbağası) Familya: TESTUDINIDAE (TOSBAĞAGĠLLER) Testudo graeca (Tosbağa) Familya : BATAGURĠDAE (ESKĠ TATLISU KAPLUMBAĞALARI) Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa) Ordo: SQUAMATA (PULLU SÜRÜNGENLER) Familya : AGAMIDAE (KELERLER) - Stellagama stellio (Dikenli Keler) Familya : ANGUINIDAE (YILANIMSI KERTENKELELER) - Pseudopus apodus (Oluklu Kertenkele) Familya : CHAMAELEONIDAE (BUKALEMUNLAR) -Chamaeleo chamaeleon (Bukalemun) Familya : LACERTIDAE (ASIL KERTENKELELER) - Phoenicolacerta laevis (Hatay Kertenkelesi) -Ophisops elegans Menetries (Tarla kertenkelesi) SCINCIDAE (PARLAK KERTENKELEGĠLLER) - Trachylepis vittata (ġeritli kertenkele) Familya : COLUBRIDAE (KIRBAÇ YILANLARI) -Coluber jugularis (Kara Yılan) -Natrix natrix (Yarı Sucul Yılan, Küpeli Su Yılanı) Familya : VIPERIDAE (ENGEREKGĠLLER) -Macrovipera lebetina (Koca Engerek) Dünya denizlerinde yaģayan yedi deniz kaplumbağası türünden YeĢil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) ve iribaģ deniz kaplumbağası (Caretta caretta) Akdeniz de yuvalayan türlerdir. Her iki tür Samandağ Kıyı Kumullarında üremektedir. Her iki tür IUCN (Dünya Doğayı Koruma Birliği) tarafından hazırlanan Kırmızı Liste ye göre C. mydas CR

22 15 (nesli kritik olarak yok olma tehlikesi altında) C. caretta türü ise EN (Doğal yaģamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük) kategorisinde yer almaktadır. Özellikle C. mydas türü için Samandağ kıyı kumulları Akdeniz de Adana-Akyatan ve Mersin-Kazanlı kumsalından sonra en önemli yuvalama kumsalıdır (Sönmez ve ark., 2011). Deniz kaplumbağaları üremek için kıyı kumullarına ihtiyaç duyarlar. Kıyı kumullarının oluģumu için kıyı kumul bitkilerinin hayati önemi vardır. Sonuç olarak kıyı ekosisteminin bir bütün olarak korunması gerekmektedir. Çizelge 3. Tehlike altındaki sürüngen türleri ve tehlike kategorileri Tür adı Tehlike kategorisi Chelonia mydas Caretta caretta Testudo graeca Chamaeleo chamaeleon Phoenicolacerta laevis Hyla savignyi CR EN VU LR LR LR Sürüngenlerde diğer canlı türleri gibi besin ağının eģsiz parçalarıdır. Her canlının besin ağında çok önemli görevleri vardır. Bu nedenle bir alanın korunması ancak o alanya yaģayan bütün türlerin ortak bir Ģekilde korunmasına bağlıdır. ġekil 7. Mauremys caspica (Çizgili Kaplumbağa)

23 AraĢtırma Alanındaki ĠkiyaĢamlılar Kurbağalar üremek için suya bağımlıdırlar. Bu nedenle sulak alanlar olmadan bu canlılar nesillerini devam ettiremezler. Kurbağalar kuraklığa en hassas türlerdir. Yumurtalarını suya bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar büyüyüp baģkalaģım geçirerek ergin bir kurbağaya dönüģürler. Kurbağalar sinek ve sivrisinek gibi böcekleri yer, kuģ ve yılanlara yem olurlar. Besin ağındaki yerleri kurbağaları alan için eģsiz canlılar yapmaktadır. Alanda üç kurbağa türü yayılıģ göstermekte ve üremektedir. Bu türlerin ergin bireyleriyle suya yakınlıkları arasında bir iliģki gözlenmiģtir. Gece kurbağası suya en uzak olan türdür. Onu yeģil kurbağa takip etmektedir. Ova kurbağası ise su içinde yaģamaktadır. Bunlar: Rana ridibunda (Ova Kurbağası) Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa) Bufo viridis (Gece kurbağası) ġekil 8. Hyla savignyi (YeĢil Kurbağa)

24 AraĢtırma Alanının KuĢları KuĢ türleri açısından zengin olan alanda 52 familyaya ait 219 kuģ türü saptanmıģtır. Alan, su ve kıyı kuģları açısından oldukça elveriģli olmakla birlikte; alan üzerinde yüksek insan baskısı olması, yüksek sayıda kuģ sürülerinin barınmasına sınırlı imkan tanımaktadır. Milleyha Sulak Alanı ve kıyı Ģeridi, ülkemizde bulunan her üç yalıçapkını türünün yaģadığı nadir alanlardan biridir. ĠncirkuĢları (Anthus sp.) açısından ülkemizin en zengin bölgesi olması yanısıra, Türkiye'de gözlenebilen 9 farklı incirkuģu türlerinden 8'i alanda yaģamaktadır yılında Türkiye'de ilk kez keģfedilen Uzakdoğu Asya türlerinden olan Pasifik incirkuģu'nun (Anthus rubescens japonicus) ülkemizde yaģadığı tek alandır. Bununla beraber bölge, Mahmuzlu incirkuģu (Anthus richardi) türü ile birlikte Kır kırlangıcı (Hirundo rustica) türünün ülkemizde düzenli olarak kıģladığı yegane alan olma özelliği taģır. ġekil 9. Pasifik incirkuģu (Anthus rubescens japonicus)

25 18 Çizelge 4. IUCN Kırmızı listesi ve ÖDA (Eken ve ark, 2006) kriterlerine göre tehlike altındaki kuģ türleri ve tehlike kategorileri Tür adı IUCN ÖDA Aythya nyroca Pasbaş Patka VU Milvus migrans Kara Çaylak VU Aquila clanga Büyük Orman Kartalı VU EN Falco naumanni Küçük Kerkenez VU Crex crex Bıldırcın Kılavuzu EN Burhinus oedicnemus Kocagöz VU Charadrius leschenaultii Büyük Cılıbıt EN Vanellus spinosus Mahmuzlu Kızkuşu VU Limosa limosa Çamurçulluğu VU Sterna nilotica Gülen Sumru VU Apus affinis Küçük Ebabil EN Halcyon smyrnensis İzmir Yalıçapkını EN Ceryle rudis Alaca Yalıçapkını CR Coracias garrulus Gökkuzgun VU Calandrella rufescens Çorak Toygarı VU Prinia gracilis Dikkuyruklu Ötleğen VU ġekil 10. Crex crex (Bıldırcın kılavuzu)

26 19 Çizelge 5. Bölgede belirlenen kuģ türleri listesi Gaviidae Anas crecca Çamurcun Gavia arctica Karagerdanlı Dalgıç Anas platyrhynchos Yeşilbaş Podicipedidae Anas acuta Kılkuyruk Tachybaptus ruficollis Küçük Batağan Anas querquedula Çıkrıkçın Podiceps cristatus Bahri Anas clypeata Kaşıkgaga Podiceps nigricollis Karaboyunlu Batağan Aythya ferina Elmabaş Patka Procellariidae Aythya nyroca Pasbaş Patka Calonectris diomedea Boz Yelkovan Aythya fuligula Tepeli Patka Puffinus yelk ouan Yelkovan Accipitridae Sulidae Pernis apivorus Arı Şahini Morus bassanus Sümsükkuşu Elanus caeruleus Ak Çaylak Phalacrocoracidae Milvus migrans Kara Çaylak Phalacrocorax carbo Karabatak Circaetus gallicus Yılan Kartalı Pelecanidae Circus aeruginosus Saz Delicesi Pelecanus onocrotalus Ak Pelikan Circus cyaneus Gökçe Delice Ardeidae Circus macrourus Bozkır Delicesi Ixobrychus minutus Küçük Balaban Circus pygargus Çayır Delicesi Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı Accipiter nisus Atmaca Ardeola ralloides Alaca Balıkçıl Buteo buteo Şahin Bubulcus ibis Sığır Balıkçılı Buteo rufinus Kızıl Şahin Egretta garzetta Küçük Akbalıkçıl Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı Egretta alba Büyük Akbalıkçıl Aquila clanga Büyük Orman Kartalı Ardea cinerea Gri Balıkçıl Pandionidae Ardea purpurea Erguvani Balıkçıl Pandion haliaetus Balık Kartalı Ciconiidae Falconidae Ciconia nigra Kara Leylek Falco naumanni Küçük Kerkenez Ciconia ciconia Leylek Falco tinnunculus Kerkenez Plegadis falcinellus Çeltikçi Falco vespertinus Aladoğan Platalea leucorodia Kaşıkçı Falco subbuteo Delice Doğan Phoenicopteridae Falco peregrinus Gök Doğan Phoenicopterus roseus Flamingo Phasianidae Anatidae Coturnix coturnix Bıldırcın Anser albifrons Sakarca Rallidae Tadorna ferruginea Angıt Rallus aquaticus Su Kılavuzu Tadorna tadorna Suna Porzana porzana Benekli Sutavuğu Anas penelope Fiyu Porzana parva Bataklık Sutavuğu Anas strepera Boz Ördek Crex crex Bıldırcın Kılavuzu

27 20 Gallinula chloropus Saztavuğu Tringa nebularia Yeşilbacak Fulica atra Sakarmeke Tringa ochropus Yeşil Düdükçün Gruidae Tringa glareola Orman Düdükçünü Grus grus Turna Xenus cinereus Sarıbacak Haematopodidae Actitis hypoleucos Dere Düdükçünü Haematopus ostralegus Poyrazkuşu Arenaria interpres Taşçeviren Recurvirostridae Phalaropus lobatus Deniz Düdükçünü Himantopus himantopus Uzunbacak Stercorariidae Recurvirostra avosetta Kılıçgaga Stercorarius parasiticus Korsanmartı Burhinidae Laridae Burhinus oedicnemus Kocagöz Larus ichthyaetus Büyük Karabaş Martı Glareolidae Larus melanocephalus Akdeniz Martısı Glareola pratincola Bataklıkkırlangıcı Larus minutus Küçük Martı Charadriidae Larus ridibundus Karabaş Martı Charadrius dubius Küçük Halkalı Cılıbıt Larus genei İncegagalı Martı Charadrius hiaticula Halkalı Cılıbıt Larus canus Küçük Gümüş Martı Charadrius alexandrinus Akça Cılıbıt Larus fuscus Karasırtlı Martı Charadrius leschenaultii Büyük Cılıbıt Larus armenicus Van Gölü Martısı Pluvialis apricaria Altın Yağmurcun Larus michahellis Gümüş Martı Pluvialis squatarola Gümüş Yağmurcun Larus cachinnans Hazar Martısı Vanellus spinosus Mahmuzlu Kızkuşu Rissa tridactyla Karaayaklı Martı Vanellus vanellus Kızkuşu Sternidae Scolopacidae Sterna nilotica Gülen Sumru Calidris alba Ak Kumkuşu Sterna caspia Hazar Sumrusu Calidris minuta Küçük Kumkuşu Sterna sandvicensis Karagagalı Sumru Calidris temminckii Sarıbacaklı Kumkuşu Sterna hirundo Sumru Calidris ferruginea Kızıl Kumkuşu Sterna albifrons Küçük Sumru Calidris alpina Karakarınlı Kumkuşu Chlidonias niger Kara Sumru Limicola falcinellus Sürmeli Kumkuşu Chlidonias leucopterus Akkanatlı Sumru Philomachus pugnax Döğüşkenkuş Pteroclididae Lymnocryptes minimus Küçük Suçulluğu Pterocles orientalis Bağırtlak Gallinago gallinago Suçulluğu Columbidae Limosa limosa Çamurçulluğu Columba livia Kaya Güvercini Numenius phaeopus Sürmeli Kervançulluğu Columba oenas Gökçe Güvercin Numenius arquata Kervançulluğu Columba palumbus Tahtalı Tringa erythropus Kara Kızılbacak Streptopelia decaocto Kumru Tringa totanus Kızılbacak Streptopelia turtur Üveyik Tringa stagnatilis Bataklık Düdükçünü Streptopelia senegalensis Küçük Kumru

28 21 Cuculidae Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç Clamator glandarius Tepeli Guguk Delichon urbica Ev Kırlangıcı Cuculus canorus Guguk Motacillidae Strigidae Anthus richardi Mahmuzlu İncirkuşu Asio flammeus Kır Baykuşu Anthus campestris Kır İncirkuşu Tytonidae Anthus godlewski Moğol İncirkuşu Tyto alba Peçeli Baykuş Anthus trivialis Ağaç İncirkuşu Caprimulgidae Anthus pratensis Çayır İncirkuşu Caprimulgus europaeus Çobanaldatan Anthus cervinus Kızılgerdanlı İncirkuşu Apodidae Anthus spinoletta Dağ İncirkuşu Apus apus Ebabil Anthus rubescens japonicus Pasifik incirkuşu Apus pallidus Boz Ebabil Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan Apus melba Akkarınlı Ebabil Motacilla citreola Sarıbaşlı Kuyruksallayan Apus affinis Küçük Ebabil Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı Alcedinidae Motacilla alba Akkuyruksallayan Halcyon smyrnensis İzmir Yalıçapkını Pycnonotidae Alcedo atthis Yalıçapkını Pycnonotus xanthopygos Arap Bülbülü Ceryle rudis Alaca Yalıçapkını Turdidae Meropidae Turdus merula Karatavuk Merops apiaster Arıkuşu Turdus philomelos Öter Ardıç Coraciidae Muscicapidae Coracias garrulus Gökkuzgun Cercotichas galactotes Çalı Bülbülü Upopidae Erithacus rubecula Kızılgerdan Upupa epops İbibik Luscinia svecica Buğdaycıl Picidae Irania gutturalis Taş Bülbülü Jynx torquilla Boyunçeviren Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk Alaudidae Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk Melanocorypha calandra Boğmaklı Toygar Saxicola rubetra Çayır Taşkuşu Melanocorypha bimaculata Küçük Boğmaklı Toygar Saxicola torquata Taşkuşu Calandrella brachydactyla Bozkır Toygarı Saxicola maura Sibirya Taşkuşu Calandrella rufescens Çorak Toygarı Oenanthe isabellina Boz Kuyrukkakan Galerida cristata Tepeli Toygar Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Alauda arvensis Tarlakuşu Oenanthe cypriaca Kıbrıs Kuyrukkakanı Lullula arborea Orman Toygarı Oenanthe hispanica Karakulaklı Kuyrukkakan Hirundinidae Oenanthe deserti Çöl Kuyrukkakanı Riparia riparia Kum Kırlangıcı Oenanthe finschii Aksırtlı Kuyrukkakan Ptyonoprogne rupestris Hirundo rustica Kaya Kırlangıcı Kır Kırlangıcı

29 22 Sylviidae Carduelis carduelis Saka Cisticola juncidis Yelpazekuyruk Carduelis cannabina Ketenkuşu Prinia gracilis Dikkuyruklu Ötleğen Bucanetes githagineus Küçük Alamecek Cettia cetti Kamış Bülbülü Emberizidae Locustella lusciniodies Bataklık Kamışçını Emberiza hortulana Kirazkuşu Acrocephalus melanopogon Bıyıklı Kamışçın Emberiza caesia Kızıl Kirazkuşu Acrocephalus schoenobaenus Kındıra Kamışçını Emberiza schoeniclus Bataklık Kirazkuşu Acrocephalus palustris Çalı Kamışçını Emberiza melanocephala Karabaşlı Kirazkuşu Acrocephalus scirpaceus Saz Bülbülü Miliaria calandra Tarla Kirazkuşu Acrocephalus arundinaceus Hippolais pallida Sylvia melanocephala Sylvia curruca Sylvia communis Sylvia atricapilla Phylloscopus collybita Phylloscopus trochilus Paridae Parus major Remizidae Remiz pendulinus Laniidae Lanius collurio Lanius minor Lanius senator Lanius nubicus Corvidae Corvus corone pallescens Sturnidae Sturnus roseus Sturnus vulgaris Passeridae Passer domesticus Passer hispaniolensis Fringillidae Fringilla coelebs Serinus serinus Carduelis chloris Büyük Kamışçın Ak Mukallit Maskeli Ötleğen Küçük Akgerdanlı Ötleğen Akgerdanlı Ötleğen Karabaşlı Ötleğen Çıvgın Söğütbülbülü Büyük Baştankara Çulhakuşu Kızılsırtlı Örümcekkuşu Karaalınlı Örümekkuşu Kızılbaşlı Örümcekkuşu Maskeli Örümcekkuşu Leş Kargası Ala Sığırcık Sığırcık Serçe Söğüt Serçesi İspinoz Küçük İskete Florya

30 AraĢtırma Alanının Kelebekleri Bölgede gerçekleģtirilen gözlem ve çalıģmalarda 6 familyaya ait 24 kelebek türü saptanmıģtır. Alan, Danaus chrysippus (Sultan) adlı kelebek türünün Türkiye'de ürediği saptanan ilk yer olması yanısıra, ülkemizde bilinen iki üreme sahasından biridir. Çizelge 6. Alanda yayılıģ gösteren kelebek türleri PAPILIONIDAE Papilio machaon PIERIDAE Euchloe belemia Pontia edusa Colias crocea Pieris rapae Pieris brassicae NYMPHALIDAE Danaus chrysippus Charaxes jasius Vanessa cardui Vanessa atalanta Melitaea trivia Melitaea didyma SATYRIDAE Maniola telmessia LYCAENIDAE Cigaritis acamas Lycaena thersamon Lycaena phylaesa Lampides boeticus Zizeeria karsandra Chilades galba Aricia agestis Polyommatus icarus HESPERIDAE Pelopidas thrax Gegenes pumilio Carcharodus alceae Kızıl tilki, sivrifare, sıçan, kirpi, köpek ve yarasa alanda gözlemlediğimiz memeli türleridir. Yaptığımız çalıģma sonunda alanda yayılıģını belirlediğimiz türler alanın son derece önemli olduğunu ve çok zengin bir biyoçeģitliliğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Ekibimiz tarafından alanda belirlenen türler dıģında pek çok türün daha alanda yayılıģ gösterdiği göz önünde bulundurulmalıdır. Ġleride yapılacak çalıģmalarda bu ortaya konacaktır.

31 Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz Etkiler. Tarım arazisine dönüģtürme, organik ve inorganik atık dökme, alanı ikiye ayıran yol, aģırı otlatma ve yasak avcılık alandaki insan kaynaklı olumsuz etkilerdir Tarım arazisine dönüģtürme Özellikle alanın sınır kısımlarında alanların tarım arazisine dönüģtürülmesi çalıģmaları canlıların yaģam alanlarını yok etmektedir. Ayrıca tarım arazisine dönüģtürülen alanlara dökülen gübre ve zirai ilaçlar ekolojik dengeyi bozan, canlılara uzun süreli zarar veren diğer etkilerdir. ġekil 11. Tarım arazisine dönüģtürülen bir alan

32 25 ġekil 12. Tarım arazisine dönüģtürülen bir alan Organik ve Ġnorganik Atık Dökme - Toprak ve moloz dökmek - Büyük miktarlarda meyve ve sebze dökmek - Lastik, plastik,koltuk vs. atmak - LeĢ atmak - Saman,yün vs. atmak gibi pek çok organik ve inorganik atık alanı kirletmektedir. - Bu değerli ve eģsiz alan yerel halk tarafından adeta çöplük olarak kullanılmaktadır. Bu durum alan ile ilgili bilgilendirme çalıģmalarının ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu konuda denetimlerin ve cezai yaptırımların yeterliliği çok önemlidir. Alanda yetkili kurumların koyduğu çöp ve moloz dökülmez tabelasının hemen dibine aģırı derecede çöp ve molozların dökülmüģ olması bu durumu doğrulamaktadır.

33 26 ġekil 13. Alanı kirleten organik ve inorganik atıklar.

34 Alanı Ġkiye Ayıran Yol - Büyük miktarda toprak ve moloz dökülerek alanı ikiye ayıran ve ilçe merkezine bağlayan bir yol yapılmıģtır. Bu hem alanı büyük ölçüde tahrip etmiģ hem de insan etkisine açık hale getirmiģtir. Yakın gelecekte alandaki insan kaynaklı olumsuz etkilerin çok daha fazla artmasına sebep olacak ve alanın yok olmasıyla sonuçlanacaktır. ġekil 14. Alanı ikiye ayıran yol AĢırı Hayvan Otlatması - Daha önce alanda gözlenmeyen bu durum Ģimdi gözlenmektedir. AĢırı hayvan otlatması alanın eģsiz bitki örtüsüne zarar vererek alanın ekolojik karakterini bozacaktır.

35 28 ġekil 15. AĢırı hayvan otlatması ġekil 16. Alandaki avcılar

36 Yasak Avcılık - Özellikle hafta sonları aģırı derecede avcı bulunduğu gözlenmiģtir. Herhangi bir eğitimleri ve yasal izinleri olmayan avcılar kontrolsüz bir Ģekilde avlanarak alana büyük zarar vermektedirler.

37 30 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER Milleyha Sulak Alanı Neden Önemlidir? - Hatay ili toplam hektar alan kaplamaktadır. Tüm sulak alanların kapladığı alan 1832,76 hektardır. - Milleyha Sulak Alanı, sahip olduğu sazlık alanlar, kamıģlık alanlar ve tuzcul bitkilerin oluģturduğu halofitik vejetasyon, KuĢlar, Kurbağalar, Kelebekler ve daha pek çok canlı tarafından korunma, yuvalama ve beslenme alanı olarak kullanılan eģsiz bir ekosistemdir. - Alan süzülerek uçan kuģların göç yolu üzerinde bulunmaktadır. Alan göç sırasında kuģların dinlenmeleri için gereklidir. - Alan nesli tehlike altında olan bir çok canlı türüne ev sahipliği yapmaktadır. - Bu alanı kullanan canlı türlerinin birçoğu baģka yerde yaģamlarını sürdüremezler. - Alan barındırdığı biyoçeģitlilikle yüksek bir Ekoturizm potansiyeline sahiptir Tüm bu nedenlerden ötürü alanın acilen korunması gerekmektedir. Alandaki insan kaynaklı olumsuz etkiler bu hızla devam ederse çok yakın gelecekte bu eģsiz alan yok olacaktır. Kamu kurumları, Sivil Toplum KuruluĢları ve yerel halk birlikte alanın sürdürülebilir kullanımını sağlaması ile ilgili çalıģmalar yürütmeli ve bu doğal mirası gelecek nesillere aktarmalıdır. Zengin bir biyoçeģitliliğe sahip olan Milleyha Sulak Alanı'nın Sulak alan ilan edilerek yasal bir statüye kavuģturulması ve alanın rehabilite edilerek korunması gerektiğini düģünmekteyiz.

38 31 KAYNAKLAR ALTAN, T., ARTAR, M., ATĠK, M., ÇETĠNKAYA, G., Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Yönetim Planı. LIFE-Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Planlama Projesi. Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 372 s, Adana. ALTAY, V., KAYIKÇI, S., ATAHAN, A Milleyha (Samandağ - Hatay) Sulak Alanının BiyoçeĢitlilik Açısından Önemi, Alandaki Ġnsan Kaynaklı Olumsuz Etkilerin Tespiti ve Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri). II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, Haziran 2011, KırĢehir / TÜRKĠYE ALTINÖZLÜ, H., Flora of the Natural Conservation Area in Adana-Yumurtalık Lagoon (Turkey). Turkish Journal of Botany, 28: ATAHAN, A., GÜL, O., ATAHAN, M., Hatay KuĢ Gözlem Raporu Ada matbaası, Antakya. ATAHAN, A., ATAHAN, M., GÜL, O., GÜL, M., Hatay KuĢ Gözlem Raporu SubaĢıKuĢ. Antakya. ATAHAN, A., ATAHAN, M., First record of Buff-bellied Pipit Anthus (rubescens) japonicus for Turkey, Sandgrouse, 31: ATAHAN, A., KAYIKÇI, S., ATAHAN, M., GÜL, O., GÜL, M., Hatay'ın KuĢları. Antakya Belediyesi Kültür Yayınları. Antakya. ATAY, E., ATAHAN, A., GÜL, M., KILIÇ, U., Hatay da Kelebek Gözlem ÇalıĢmalarının Değerlendirilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi. s 3(9):17-33 BYFIELD, A. ve ÖZHATAY, N., Türkiye nin Karadeniz, Marmara ve Kuzey Ege Sahillerinde Sürdürülen Bir Botanik ÇalıĢma ve Doğa Koruma Önerileri. Doğal Hayatı Koruma Derneği ve Fauna & Flora Ġnternational, 34 s, Ġstanbul. ÇETĠK, A. R., Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı (Finike) Kumullarının Fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, 1 (1): , Erzurum. DAVIS, P. H., Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol: 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.

39 32 DAVIS, P. H. et al., Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol: 10. Edinburgh University Press, Edinburgh. DOYGUN, H., BERBEROĞLU, S., ALPHAN, H., Hatay, Burnaz Kıyı Kumulları Alan Kullanım DeğiĢimlerinin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Belirlenmesi. Ekoloji Çevre Dergisi, 12 (48): 4-9. DÜZENLĠ, A., ÇAKAN, H., TÜRKMEN, N., UYGUR, F. N., OREL, E., Göksu Deltası nın (Silifke, Ġçel) Florası. Turkish Journal of Botany, 20 (Ek Sayı): EKEN, G., BOZDOĞAN, M., ĠSFENDĠYAROĞLU, S., KILIÇ, DT., LĠSE, Y., 2006) Türkiye nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği, Ankara EKĠM, T., KOYUNCU, M., VURAL, M., DUMAN, H., AYTAÇ, Z., ADIGÜZEL, N., Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, 246 s, Ankara. GÜNER, A., ÖZHATAY, N., EKĠM, T., BAġER, H.K.C., Flora of Turkey and East Aegean Islands, Supplement 2, Vol.11, Edinburgh University press, 656 s, Edinburgh. GÜVENSEN, A., Ege Bölgesi Kıyı Ekosisteminde Yer Alan Halofitlerin ve Psammofitlerin Genel Özellikleri ve Bu Ekosistemler Üzerine Çevresel Baskılar. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 103 s, Ġzmir. GÜZELMANSUR, A., Erzin Ġlçesi Sarımazı Burnaz Halk Plajları ve Gaziantep Tatil Siteleri Arasındaki Kıyı ġeridinde Kıyı Alan Kullanım Planlaması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 158 s, Adana. KAYIKÇI, S., Samandağ (Hatay) Kıyı Kumullarının Florası. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 60 s, Hatay. KAYIKÇI, S., Samandağ Kıyı Kumulları Üzerindeki Antropojenik Etkilerin Tespiti ve Alınması Gereken Önlemlerinin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri). II. Ulusal Öğrenci Ekoloji ve Çevre Öğrenci Kongresi, Eylül 2010, Çanakkale. KAYIKÇI, S., DOĞAN, D., Tehlike Altındaki Pancratium maritimum L. (Kum Zambağı) Bitkisinin Samandağ Kıyı Kumullarındaki YayılıĢının Tespiti, Tür Üzerindeki Olumsuz Etkilerin ve Koruma Önlemlerinin Belirlenmesi (Sözlü Bildiri). IX. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 7-10 Ekim 2009 NevĢehir.

40 33 KAVAK, S., Burnaz Kumullarının (Hatay) Flora ve Vejetasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 77 s, Adana. OZANER, S., Anamur-Kazanlı (Mersin) ve Samandağ (Antakya) Kıyıları nda Kıyı (Plaj) Erozyonunun AraĢtırılması. Tübitak Projesi, Proje No: DEBAG-62 Ankara. SERTESER, A., Seyhan Deltası (Adana) Kıyı Kumullarında Bitki Örtüsü ile Toprak ĠliĢkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 122 s, Ankara. SÖNMEZ, B., KAYIKÇI, S., OĞUR, E., YALÇIN, Ö.ġ., Turan C Samandağ Kıyı Kumul Bitkileri ve YeĢil Kaplumbağa (Chelonia mydas) Yuvalarının Yavru BaĢarısı Arasındaki ĠliĢki (Sözlü Bildiri). III. Ulusal Deniz Kaplumbağaları Sempozyumu, 3-5 Aralık 2009, Mersin. SÖNMEZ, B., TURAN, C., YALÇIN-ÖZDĠLEK, ġ The effect of relocation on the morphology of Green Turtle, Chelonia mydas (Linnaeus, 1758), hatchlings on Samandağ beach, Turkey. Zoology in the Middle East, 52 (1):29-38 USLU, T., Mersin Ġle Silifke Arası Kumul ve Maki Vejetasyonunun Bitki Ekolojisi ve Sosyolojisi Yönünden AraĢtırılması. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Fak, 138 s, Ankara. USLU, T., BAL, Y., Kavak (Çanakkale) da Kıyı Kumul Yönetimi. 12. Ulusal Biyoloji Kongresi Bildiriler Kitabı, , Edirne. YAPRAK, E.A., Salicornia, Sarcocornia ve Arthrocnemum Cinslerinin (Chenopodiaceae) Türkiye Taksonomik Revizyonu. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 162 s. YILMAZ, T., 1996., Akdeniz Doğal Bitki Örtüsü. Çukurova Üniversitesi Yayınları no: 172, 179 s, Adana. ONGAN, S.E., T.C. BaĢbakanlık Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı, Ulusal Çevre Eylem Planı, Arazi Kullanımı ve Kıyı Alanlarının Yönetimi, 84 s, USLU, T.,1989. Geographical Informations on Turkish Coastal Dunes. European Union for Dune Conservation and Coastal Management Publication, Leiden. T.C. Hatay Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, Hatay Çevre Durum Raporu, Antakya