Bilgisayara Giriş Dersi. Temel Kavramlar - I. Uzman Ahmet USTA

Transkript

1 Bilgisayara Giriş Dersi Temel Kavramlar - I Uzman Ahmet USTA İstanbul, 2015

2 GİRİŞ Bilgisayar: Aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapabilen, her türlü bilginin saklanmasını ve saklanan bilgilere istenildiğinde rahatlıkla ulaşılmasını sağlayan, aynı zamanda tüm bu işlemleri çok hızlı yapabilen elektronik bir aygıttır. Genel Özellikleri: Çok hızlı işlem yapabilirler. Birçok bilgiyi, bellek birimlerinde saklayabilirler. Saklanılan bilgilere çok hızlı bir biçimde erişebilmeyi sağlarlar. Ağ altyapısı üzerinden iletişim kurmayı sağlarlar. Ses, resim, hareketli görüntü, video gibi pek çok veri üzerinde çalışmaya olanak sağlarlar. Bilgisayarı kullanan kişi hatalı veri girmediği sürece bilgisayar işlemleri doğru ve hatasız yapar.

3 Genel Olarak Bir Bilgisayarın Görünüşü Ekran(monitör) Kasa Klavye Fare(Mouse)

4 Donanım-Yazılım Bilişim Teknolojisi Bilişim teknolojisinin temel unsuru olan bilgisayar, donanım (hardware) ve yazılım (software) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Bilgisayarın gözle görülebilen ve elle tutulabilen kısımları donanımı oluşturur. Donanım, bilgisayarın bütün fiziksel parçaları olarak da tanımlanabilir. Ekran, klavye, sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı vb. bilgisayar donanımını oluşturan parçalardır. Bilgisayarın kullanılmasını sağlayan her türlü program ise yazılım olarak adlandırılır. Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan yazılımlar olduğu gibi, bilgisayarda işlem yapmayı sağlayan yazılımlar da vardır. Yazılıma örnek olarak kelime işlemciler, tablolama, sunu, programlama dilleri ve ses programları verilebilir.

5 Bilgisayar Çeşitleri Ana Bilgisayarlar Ana bilgisayarlar birçok işlevi yerine getirebilen, güçlü grafik ve matematik uygulamalarını destekleyen bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar dev bellek ve çok hızlı işlem gücüyle aynı anda yüzlerce hatta binlerce kullanıcıya erişim olanağı sağlar. Bilimsel ve askeri uygulamalar gibi bir bilgisayarın çok sayıda veriyi yüksek hızlarda işlemenin gerekli olduğu alanlarda da güvenle kullanılır.

6 Bilgisayar Çeşitleri Mini Bilgisayarlar Mini bilgisayarlar şirketlerde, büyük işletmelerde, okullarda, fabrika vb. işyerlerinde kullanılan, pek çok kullanıcının aynı anda bağlanmasını sağlayan bilgisayarlardır. Yüksek hızlı işlemci, yüksek RAM ve yüksek sabit disk kapasitesine sahiptir.

7 Masaüstü Bilgisayarlar Kişisel bilgisayarlar (Personal Computer) genellikle evlerde ve iş yerlerinde tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu nedenle bu bilgisayarlara kişisel bilgisayar adı verilir. Kişisel bilgisayarlar 1970 li yıllardan sonra yaygınlaşmış ve birçok kullanım alanı bulmuştur. İşletmelerde ana bilgisayara bağlı terminal olarak da kullanılabilmektedir.

8 Dizüstü Bilgisayarlar Taşınabilir bilgisayarlar olarak sınıflandırılan bu bilgisayarlar Laptop, Notebook olarak da adlandırılır. Donanım olarak kişisel bir bilgisayardaki bütün öğelere sahip olabilmektedirler. Dizüstü bilgisayarlar enerji kaynağı olarak doğrudan adaptör yardımıyla şebeke gerilimi kullanabildikleri gibi, şarj edilebilir pil bataryaları da kullanırlar. Uzun süre enerji desteği sağlayabilen bu bilgisayarlar özellikle sık sık seyahat eden ve bilgisayara çok gereksinim duyan kişiler için idealdir.

9 Avuç İçi Bilgisayarlar Dizüstü bilgisayarlar taşınabilir olsa da yaklaşık 3kg olan ağırlıkları ve 3 saat düzeyindeki pil ömürleri pratikliklerini kısıtlamaktadır. Bu nedenle daha düşük işlem gücüne sahip olsa da, uzun pil ömrü ve cebe sığan boyutlarıyla avuç içi bilgisayarlar popülerlik kazanmıştır. Cep telefonu özelliği de bulunabilen bu cihazlar giderek yaygınlaşmaktadır.

10 Tablet Bilgisayarlar Tablet kişisel bilgisayarlar, dizüstü ve avuçiçi bilgisayarların özelliklerini birleştiren taşınabilir bilgisayarlardır. Dizüstü bilgisayarlar gibi tablet bilgisayarlarda güçlü ve hızlıdır ve tablet gibi bir ekrana sahiptirler. Avuç içi bilgisayarlar gibi tabletler notlar almamıza, tablet kalemiyle doğrudan ekran üzerine çizim yapmamıza izin verir.

11 Bir Kişisel Bilgisayarın Temel Parçaları Bilgisayarlar üç ana birimden oluşur: Sistem Birimi: Ana kart, merkezî işlem birimi, ana bellek, ekran kartı, sabit disk, disket sürücü, kasa ve güç ünitesi gibi donanımların bulunduğu birimdir. Giriş Birimleri: Bilgilerin bilgisayara aktarılmasını sağlayan klavye, fare, tarayıcı yada bilgisayara takılmış video işleme kartı gibi herhangi bir kart olabilir. Çıkış Birimleri: İşlemcinin çıkan sonuçları aktarabileceği ünitelerdir. Monitör, yazıcı, sürücüler yada bilgisayar üzerindeki herhangi bir cihaz da olabilir.

12 Bir Bilgisayarın Çalışma Mantığı Bilgisayar girdi ile beslenir. Kontrol birimi: Girdi ilk olarak buraya gelir ve bilgisayarda işleneceği doğru yere gönderilir. Aritmetik Birim: Bir bilgisayar işlemlerinin tamamını burada gerçekleştirir. Kontrol ve aritmetik birimlerine topluca Merkezi işlem Birimi (CPU) denir. İşlenmiş veri olan çıktı kullanıcıya gönderilir. Bellek: Veriler ve komutlar burada saklanır.

13 BİLGİSAYARIN DONANIM PARÇALARI Kasa Bilgisayarın en önemli birimleri kasada bulunur. Değişik ebat ve görünüme sahiptirler. Kasada çalışma sırasında oluşan ısıyı dışarıya atıp bilgisayarın ısınmasını engelleyen değişik sayıda havalandırma cihazları (FAN) bulunur. Diğer kasa parçaları kasa içerisine monte edilir. Kasanın dış kısmında açma/kapama düğmesi, yeniden başlat (reset) düğmesi, seri, paralel, klavye, fare giriş soketi, USB giriş uçları bulunur.

14 Güç Kaynağı Bilgisayarın çalışması için elektrik enerjisini sağlayan birimdir. Genellikle metal bir kasanın içerisinde bulunur. Güç kaynağı elektriği prizden alarak onu bilgisayarın kullanabileceği 5V ve 12V değerine ayarlar. Güç kaynağının ısınmasını önlemek için bir de fanı bulunur.

15 Ana kart Bilgisayarın omurgasıdır. Tüm donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar. Bilgi akışının tamamı ana kart üzerinden sağlanır. Bilgisayar ilk açılışını ana kart üzerinde bulunan değiştirilemez hafızadaki (ROM) veriler yardımıyla gerçekleştirir. Ana kartın veri yollarındaki hızı, sahip olduğu işlemci, hafıza ve sabit diske göre değişiklik göstermektedir.

16 Bir Kişisel Bilgisayarın Ana kartı

17 Bir Dizüstü Bilgisayarın Ana kartı

18 Bios BIOS, (Basic Input - Output System) (Temel Giriş - Çıkış Sistemi). EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek (Read Only Memory) (Salt Okunur Bellek) biçiminde yer alan bir tür yazılımdır. Bios pili Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. Bios İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden (Hdd, CD-ROM vb.) yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler.

19 CPU (Merkezi İşlem Birimi) Bilgisayarın beyni olarak adlandırılabilir. İşlemci, mikroişlemci gibi adları da vardır. Veriyi işleme kabiliyetine sahiptir. Üç temel görevi vardır: I.Mantıksal İşlemler: 3>5 yanlıştır, 1=1 doğrudur gibi kararları verir. II.Matematiksel İşlemler: 1+1=2 ve 6-2=4 gibi işlemleri yapar. III.Kontrol Mekanizması: Bilgisayar üzerindeki aygıtların işlemciyle ve kendileriyle olan ilişkilerini düzenlemek ve kontrol etmeyi sağlarlar.

20 Ekran Kartı: Bilgisayarın görüntü vermesini sağlayan birimdir. Ekran kartları harici ISA, PCI, AGP veya PCI- Express veri yollarını kullanan PC kartları olarak veya ana kart üzerinde chipset içerisinde yerleşik olarak bulunmaktadır. Ekran Kartı Standartları: Ekran kartı standartları VGA ve VESA olarak iki türdür. VGA: En yaygın ekran kartı türüdür. Analog sinyallerle çalışır. 16 bit renk derinliği ve 640x480 piksel çözünürlükle çalışır. VESA: x piksel çözünürlüğe ve 16 bit renk derinliğine sahip günümüz bilgisayarlarında kullanılan kartlardır.

21 Ses Kartı: Bilgisayarda analog ve dijital ses işlevlerini yerine getiren elektronik birimidir.

22 Bellek ve Çeşitleri Bellek: Bilgisayarda çeşitli programların çalıştırıldığı, geçici veya kalıcı bilgilerin bulunacağı hafıza alanlarıdır. Veri Birimi BYTE dır. Bit: Türkçe karşılığı ikili sayı sistemidir. Doğru Yanlış ya da Evet Hayır gibi iki değer alabilen 0 ve 1 ile ifade edilen sayı sistemidir. Byte: Sayısal kodlamada kullanılan ve anlam ifade eden en küçük veridir. 8 bitin bir araya gelmesiyle oluşur. 1 byte ile 256 adet farklı anlamlı bilgi ifade edilebilir. Dönüşümler 8 Bit = 1 Byte 1024 Byte = 1 KiloByte (KB) 1024 KB = 1 MegaByte (MB) 1024 MB = 1 GigaByte (GB) 1024 GB = 1 TeraByte (TB)

23 Bellek ve Çeşitleri Bilgisayar içinde ROM ve RAM bellek olmak üzere iki çeşit bellek bulunur. Rom Bellek (Read Only Memory): Sadece okunabilir bellektir. Bir işletim sistemi, bilgisayar ve onun çevresel birimleri arasındaki iletişimi kontrol ederek, bilgisayara veri girişi yapma, kaydetme ve çıkış işlemlerini gerçekleştirmekten sorumludur. Bu bellek üretici firma tarafından hazırlanmıştır. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir değişiklik yapılamaz. Bu bellek üzerindeki bilgiler bilgisayarı kapatma veya elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler.

24 Bellek ve Çeşitleri Ram Bellek (Random Access Memory): RAM bilgilerin geçici olarak depolandığı bir hafıza türüdür. Bilgisayarlar genellikle o an üzerinde çalıştıkları programlar ve işlemlerle ilgili bilgileri RAM denen bu hafıza parçasında tutarlar. Elektrik kesintisi olduğunda RAM bellekteki bilgiler silinmektedir.

25 Bellek ve Çeşitleri Flash Bellekler: USB 1.1, 2.0 veya 3.0 ara yüzü ile entegre edilmiş, kapasiteleri 256 GB'a kadar ulaşabilen, küçük, hafif, çalışma esnasında sökülüp takılabilir veri depolama aygıtlarıdır. Flaş sürücüler sadece bilgisayarın USB girişine takılı olduğu sürece çalışır durumdadırlar ve harici güç kaynağı veya pil gücüne ihtiyaç duymazlar ve her türlü bilgi saklanabilir. Optik sürücülerden daha hızlı ve kullanımı daha kolaydır.

26 Bellek ve Çeşitleri Ön Bellek: PC üzerinde genellikle RAM ile MİB arasına yerleştirilmiş küçük ve hızlı bir bellek türüdür. Görevi işlemciye yüksek hızlı erişimi sağlamaktır. RAM ile işlemci arasındaki veri transferlerinde görev alır; hızı dengeler. Bir uygulamayı çalıştırdığımızda bilgileri tutarak ikinci kez çalıştırdığımızda daha hızlı ulaşımı sağlar.

27 Giriş Birimleri Fare Bilgisayarda çizim yapmak, oyun oynamak, komut seçmek ve çalıştırmak gibi işlemlerde kullanılan yardımcı donanım birimidir. Tekerlek Sol tuş Sağ tuş

28 Giriş Birimleri Klavye Bilgisayarda yazı yazmak, veri girmek ve bilgisayara komut vermek için kullanılan donanım birimidir.

29 Giriş Birimleri Dokunmatik Altlık (Touchpad): Dokunmatik altlık, üzerinde parmağın hareketi ile ekranda imlecin hareket ettirilmesine yarayan bir aygıttır. Genellikle dizüstü bilgisayarlarda kullanılır. Farenin görevini yapar. Alanı yaklaşık 50 cm2 dir.

30 Giriş Birimleri Tarayıcı: Bir resim, fotoğraf veya kağıt üzerindeki bir dokümanı bilgisayar ortamına aktarmanızı sağlayan araçtır.

31 Giriş Birimleri Oyun Çubuğu (Joystick): Hareketi sayısal elektrik sinyallerine çevirerek bilgisayara aktarılır. Bilgisayar oyunlarında ve benzetim (simülasyon) programlarında giriş birimi olarak kullanılır.

32 Giriş Birimleri TV / Video Kartı: Bilgisayar üzerinde üretilmiş görüntü, ses, yazı ve diğer veriler üzerinde işlem yapmada kullanılır. Ayrıca TV kartı ile TV yayınları da izlenilebilir.

33 Giriş Birimleri Dokunmatik Ekranlar: Ekran üzerinde görünen komuta parmakla dokunulduğunda komutun çalışmasını sağlayan ekran tipidir. Bazı bankamatiklerde, tabletlerde ve telefonlarda görülebilir.

34 Giriş Birimleri Optik Okuyucu: Yüzey üzerine optik ışık yansıtarak okuma yapabilen aletlerdir. Sınav kağıtlarının okunmasında yaygın olarak kullanılırlar.

35 Çıkış Birimleri Ekran (Monitör): Bilgisayarın görüntüleme birimidir. Monitör bilgisayarda yapmış olduğumuz işlemleri görmemizi sağlar. CRT Monitör LCD Monitör

36 Çıkış Birimleri Yazıcı (Printer): Yazıcı bilgisayar ortamındaki bilgileri kağıt ve benzeri objelere yazan elektronik baskı birimidir.

37 Çıkış Birimleri Çizici: Yazıcılara göre daha büyük kağıtlara basım yapabilen baskı birimleridir. Ebat olarakta yazıcılardan daha büyüktürler.

38 Çıkış Birimleri Hoparlör: Hoparlör bilgisayarın ses kartından gelen sinyalleri kullanıcının duyacağı formata dönüştüren aygıttır. Dahili ya da harici olarak bulunabilirler.

39 DEPOLAMA BİRİMLERİ Sabit Disk (Hard Disk): Verileri kalıcı olarak depolayabildiğimiz birimdir. Sabit disklerin kapasiteleri GB değeri üzerinden, performansları ise veri erişim hızını belirleyen saniyede diskin dönme hızı olan RPM değeri üzerinden değerlendirilir. Sabit diskler iki farklı mimari üzerinde kurulmuştur. IDE arabirimi kullananlar ve SATA arabirimi kullananlar. SATA yapısına sahip sabit disklere erişim IDE ye göre daha hızlıdır. Ana karta sabit diskin yapısal özelliğine göre tasarlanmış kablolar ile bağlanır.

40 Sabit Disk (Hard Disk): Sabit diskler günümüzde farklı hızlara sahip olarak üretilseler de en çok karşımıza çıkabilecek iki türü 7200 RPM veya 5400 RPM dir. Genellikle 5400 RPM olanlar dizüstü bilgisayarlarda kullanılırlar.

41 CD-ROM (Compact Disk ROM): 650 MB ve daha üstünde bilgi saklayabilen, optik olarak okunan yan bellek birimidir. Bilgisayar teknolojisinin gelişmesiyle ortaya çıkan CD'ler özellikle resim, hareketli görüntü, ses gibi çok büyük bilgi alanlarının saklanmasında kolaylık sağlamıştır. İki tür CD-ROM sürücüsü vardır: I.CD-ROM Reader (CD-ROM Okuyucu): Yalnızca CD'leri okumak amacıyla kullanılan donanımlardır. Bu sürücüler ile veri (data) CD'leri, müzik CD'leri, film CD'leri (VCD-Video CD) gibi CD'ler okunabilir. II.CD Writer (CD Yazıcı): CD'lere kayıt yapmak ve CD'leri okumak amacıyla kullanılan donanımlardır.

42 CD-ROM (Compact Disk ROM): CDROM ların okuma hızları 8X, 10X, 36X, 48X, 52X gibi sayılarla ifade edilirler. Peki bunlar ne anlama gelirler. Bir CD-ROM sürücünün 8X hızında olması demek saniyede 8*150KB lık veri okuyabilmesi demektir. Bu da yaklaşık saniyede 1,2 MB lık veri transferi sağlar. CD Writer lar kaydedilebilir CD-ROM lar üzerine bilgi kaydetmek için kullanılırlar. Yine CD-ROM sürücülerde olduğu gibi bir lazer tabancası vardır. CD-Writer ların hızlarını temsil etmek için üç tane hız göstergesi kullanılır. Örneğin 8X 4X 24X yazan bir CD Writer ın yazma hızı 8X (8*150KB) yeniden yazılabilir CD-ROM lara yazma hızı 4X (4*150KB) okuma hızı ise 24X (24*150 KB) dır.

43 DVD-ROM (Digital Versatile Disc) : Çok yüksek kapasitede bilgi saklamaya yarayan salt okunur depolama aracıdır. Kapasiteleri 4.7GB ile 17GB arası değişmektedir. CD lerden çok daha yüksek boyutlarda bilgi saklayabildikleri için günümüzde en çok tercih edilen bilgi depolama araçları olmaya başlamıştır.

44 Bilgisayarın Performansını Etkileyen Faktörler Ana kartın çalışma hızı (MHz) Soğutucu faktörleri Güç kaynağının kararlı çalışması Ekran kartının özellikleri CPU'nun 32 ve 64 bit desteği CPU hızı RAM bellek büyüklüğü Sabit Disk kapasitesi ve hızı ve benzerleri gibi çoğaltılabilir.

45 YAZILIM TÜRLERİ Yazılım, bilgisayarda kullanılan her türlü programa verilen isimdir. Programlar kullanılacakları zaman bilgisayara çeşitli depolama birimleri aracılığı ile yüklenirler. Başlıca yazılım türleri; İşletim Sistemi Yazılımları Uygulama Yazılımları (Paket Programlar) Programlama Dilleri

46 İşletim Sistemi Yazılımları Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının yönetimi ve kontrolünü sağlayan yani bilgisayar sisteminin yapacağı işleri yöneten programlar bütünüdür. Kullanıcıya bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir ortamda yönetme ve yönlendirme olanağı verir. İşletim sistemleri genel olarak düzenleyici programlar, yardımcı programlar ve derleyiciler olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Günümüzde en yaygın kullanılan işletim sistemi Windows işletim sistemidir. Bunun dışında server bilgisayarlarda kullanılan Unix, Solaris, Linux gibi işletim sistemleri vardır.

47 Uygulama Yazılımları (Paket Programlar) Uygulama yazılımları; kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarına olanak veren yazılımlardır. Uygulama yazılımlarının geliştirilmesi için programlama dilleri ve diğer bazı uygulama geliştirme araçları kullanılır. Uygulama yazılımları genellikle belli bir işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere hazırlanır. Günümüzde bilgisayar sistemleri için geliştirilmiş çok sayıda genel amaçlı uygulama yazılımı vardır. Bunların sayısı ve özellikleri her geçen gün hızla artmaktadır. Bu yazılımlardan kişi ve kurumlarca yaygın olarak kullanılanları; kelime işlem programları, elektronik hesap tablosu programları, sunum programları, dosya yönetim ve veri tabanı yönetim programlarıdır.

48 Programlama Dilleri İster genel amaçlı isterse özel amaçlı olsun tüm uygulama ve sistem yazılımları programlama dilleriyle yazılır. Bir programlama dili, insanların bilgisayara çeşitli işlemler yaptırmasına olanak sağlayan her türlü simge, karakter ve kurallar grubudur. Programlama dilleri insanlarla bilgisayarlar arasında çevirmenlik görevi yapar. Bilgisayara neyi, ne zaman, nasıl yapacağını belirten deyim ve komutları içerir.

49 Programlama Dilleri Programlama dillerinin tarihi gelişimi Tablo 1 deki gibidir.

50 Bilgi Ağları Yerel Alan Ağı (LAN), Metropol Alan Ağı (MAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN) Yerel Alan Ağı (LAN) Birbirine yakın, aynı oda veya bina içerisinde yer alan bilgisayarların birbirine bağlanmasıyla oluşturulur. Örneğin bir işyerindeki, okuldaki hatta evimizdeki bilgisayarları birbirine bağlayarak oluşturduğumuz ağ bir yerel alan ağıdır. Bir ağ yapısının LAN sayılabilmesi için ağ içerisinde bulunan bilgisayarların birbirlerine olan mesafeleri dikkate alınmaz.

51 Bilgi Ağları Yerel Alan Ağı (LAN), Metropol Alan Ağı (MAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN) Yerel Alan Ağı (LAN) Yerel alan ağları bilgisayarlar, network arayüz kartları, ağ kabloları, ağ trafik kontrol cihazları ve diğer çevresel cihazlardan oluşmuştur. Bu gruba giren networklerde bir ofis veya bir bina içerisinde yazıcı, dosya ve program paylaşımı gibi işler kolaylıkla ve verimli bir biçimde yapılabildiği gibi elektronik haberleşme dediğimiz ve video konferans uygulamaları da başarılı bir biçimde yerine getirilmektedir. Yerel alan ağları kısıtlı mesafeler içerisinde hizmet sunan hata olasılığı az olan hızlı networklerdir.

52 Bilgi Ağları Yerel Alan Ağı (LAN), Metropol Alan Ağı (MAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN) Yerel Alan Ağı (LAN) Yerel Alan Ağları genel olarak aşağıda belirtilen işleri yerine getirir: Kısıtlı bir coğrafi alanda çalışırlar. Birçok kullanıcının yüksek bant genişlikli kablolar üzerinden iletişim yapmasını sağlar. Yerel hizmetlere her zaman bağlantı kurulabilmesini sağlar. Fiziksel olarak birbirine çok yakın olan cihazların birbirine bağlanmasını sağlar.

53 Bilgi Ağları Yerel Alan Ağı (LAN), Metropol Alan Ağı (MAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN) Metropol Alan Ağı (MAN) İçerisinden birden çok Yerel Alan Ağı barındıran, bir üniversite kampüsü, büyük bir işyeri, şehri veya bölgeyi kapsayan ağ türüdür. Örneğin bir ildeki tüm bankaların farklı şubelerinin bilgisayarları Metropol Alan Ağı ile birbirine bağlıdır.

54 Bilgi Ağları Yerel Alan Ağı (LAN), Metropol Alan Ağı (MAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN) Geniş Alan Ağı (WAN) Bir ülke ya da dünya çapında, aralarında yüzlerce veya binlerce kilometre mesafe bulunan bilgisayar ve ağların birbirine bağlanmasıyla oluşur. Bilinen en büyük Geniş Alan Ağı, İNTERNET tir.

55 Bilgi Ağları Internet Nedir? Internet, bir çok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.

56 Bilgi Ağları Internet in Tarihçesi 1969 yılında ABD Savunma Bakanlığı bünyesindeki İleri Araştırma Projeleri Ajansı tarafından ortaya çıkartılmıştır. Türkiye İnternet e Nisan 1993 ten beri bağlıdır.

57 Bilgi Ağları Bilgisayar Ağları Neden Kullanılır? Bir bilgisayar ağı kurmanın en temel nedeni ağdaki bilgisayarlar arasında iletişim kurmaktır. Bilgisayar ağlarına şu sebeplerden dolayı ihtiyaç vardır: Dosya paylaşmak. Yazıcı, tarayıcı gibi donanımları paylaşmak. Birbirleriyle iletişim kuran yazılım, oyun vs. kullanmak. İnternet hizmeti gibi çeşitli servisleri paylaşmak. Ağ üzerinden cihazların kontrolünü ve yönetimini sağlamak.

58 Güvenlik Bilgi Güvenliği Bilgisayarda oluşturulan dosyalar çok önemlidir. Hem güvenlik yönünden hem de verilerin yanlışlıkla silinme, disk bozulmaları, virüs tehlikesi gibi sorunlara karşı korunmaları için yedeklerinin alınması gerekir. Bu tedbirler şunlar olabilir; Önemli bilgilerin bulunduğu bilgisayarların başkaları tarafından kullanımına izin verilmemelidir. Bilgisayarların performanslı ve sorunsuz çalışması için bilgisayara gereksiz program ve bilgiler yüklenmemelidir. Bilgisayardaki önemli dosyaların yetkisiz ve bilgisiz kişilerce kullanılmaması için bilgisayara şifre konulmalıdır. Önemli dosyaların belirli periyotlarla en az iki kopyası yedek amacıyla alınmalıdır. Bilgisayara sürekli güncellenebilen güvenlik, virüs, trojan veya solucan yazılımı yüklenmelidir.

59 Güvenlik Bilgisayar Virüsleri Bilgisayar virüsleri, bilgisayara değişik şekillerde zarar verebilen küçük programlardır. Virüs programları kullanıcının farkında olmadan herhangi bir şekilde çalıştırıldığında bilgisayara zarar vermeye başlar. Internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte virüslerin bilgisayarlara bulaşması da hızlanmıştır. Virüs programlarının en büyük özelliği, bir sistemde etkinleştikten sonra kendini çoğaltma, başka program ve bilgisayarlara bulaşabilir olmasıdır. Virüslerden bazıları, ekran ayarlarını değiştirirken bazıları da sistemin yavaşlamasına neden olur. Ayrıca veri kaybı, sistem çökmesi ya da dosyaların hasar görmesi de olasıdır.

60 Güvenlik Bilgisayarda Virüs Olabileceğinin Anlaşılacağına Dair Bazı İpuçları Windows işletim sistemi kendi kendine kapanıp açılıyorsa, Bilgisayarda fare kendi kendine hareket ediyorsa, Bir dosyadaki bilgiler kendi kendine değişiyorsa, Bir sorun olmadan kaydedilen bir dosya açılamıyorsa ve sorun veriyorsa, Bir programın çalışma süresi normalden uzun sürüyorsa ve yavaş çalışıyorsa, Ekrana beklenmeyen hata mesajları geliyorsa, Bilgisayarda daha önceden çalışan programlar çalışmıyor veya bilgisayar hareketsiz kalıyorsa, Bilgisayar açılmıyorsa, Bu durumlarda bilgisayarda virüs olabilir ve bir anti-virüs programı ile hemen virüslerden temizlenmelidir.

61 Güvenlik Virüslerin Gruplandırılması Açılış Sektörü Virüsleri Açılış (boot) disklerinden açılış sektörüne yerleşir ve bilgisayar açılınca etkinleşerek bilgisayarın yeniden açılması ile silinmezler. Komut İşlemcisi Virüsleri İşletim sistemi dosyalarına bulaşarak dosyalara girer ve kolaylıkla yayılırlar. Özellikle command.com dosyasını hedef alırlar. Genel Amaçlı Virüsler Alt dosyalar yerine genel amaçlı sistem dosyalarına ve açılış sektörüne yerleşerek kolayca farklı dosya türlerine bulaşırlar. Çok Amaçlı Virüsler Bir dosyadan diğerine bulaşmak için birden fazla yol ve teknik kullanarak açılış sektörü, komut işlemcisi ve genel amaçlı virüs özellikleri taşırlar. Kütük Tipi Virüsler Çalışan işletilebilir dosyalara bulaşarak yayılırlar. Bellekte Yerleşik Duran Virüsler Bulaştıkları dosyanın çalıştırılması ile belleğe yerleşerek diğer program dosyalarına bulaşırlar.

62 Güvenlik Virüs ve Zararlarından Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler Bilgisayara sürekli güncellenen bir anti virüs programı yüklenmeli ve her zaman virüslere karşı çalışır durumda ve aktif olmalıdır. Orijinal olmayan ve temiz olduklarından emin olunmayan CD ler kullanılmamalıdır. Tanınmayan kişilerden alınan e-postaların ekli dosyaları emin olunmadıkça açılmamalı ve hemen silinmelidir. Güvenli olmayan internet sitelerinden dosya indirilmemelidir. Virüsten şüphelenildiğinde bilgisayar ile çalışmaya devam etmemeli, derhal bir anti virüs programı yüklenmeli ve virüs taraması yapılmalıdır. Solucan ve Truva atı için bunları bilgisayarda bulup yakalayıp yok eden anti virüs programı dışındaki AdAware gibi bazı programlar bilgisayara yüklenmelidir. Norton Anti-Virüs, Sophos, McAffee, F-Prot, Virüs.Net ve Toolkit anti virüs programlarına örnek olarak verilebilir.

63 Klavye Tuşları ve Görevleri Harfleri Yazma Klavyeniz üzerindeki harflere basarak o harfi yazabilirsiniz. Ancak büyük harfler mi küçük harflerle mi yazacağınıza Caps Lock tuşuna basarak karar verebilirsiniz. Caps Lock tuşuna basıldığında klavyenin sağ üst köşesinde bulunan Caps Lock ışığı yanar, eğer yanıyorsa söner. Caps Lock ışığı yanıyorsa basılan harfler büyük, yanmıyorsa küçük harf olur.

64 Klavye Tuşları ve Görevleri Harfleri Yazma Eğer sürekli büyük harfle yazmak yerine sadece bir kelimenin ilk harfi büyük yazılmak isteniyorsa Shift tuşu kullanılabilir. Shift tuşu Caps Lock tuşunun tersi işlem yapar. Örneğin Caps Lock ışığı yanıyorsa, shift ile birlikte basılan harf küçük olur. Shift tuşu yalnız başına bir görevi yoktur, diğer bir işlevi de iki ve üç karakter bulunan tuşlarda üstteki karakteri elde etmek için kullanılır.

65 Klavye Tuşları ve Görevleri Rakamları Yazma Rakamları yazmanın iki yolu vardır. Birincisi harf grubunun üzerindeki tuşları kullanmak, ikincisi klavyenin sağ tarafındaki nümerik tuşları kullanmaktır. Klavyenin sağ tarafındaki rakamların kullanılabilmesi için Num Lock ışığının yanıyor olması gerekir.

66 Klavye Tuşları ve Görevleri İkili ve Üçlü Tuşların Kullanımı Klavyede bazı tuşların üzerinde iki veya üç karakter bulunur. İki karakter bulunan tuşlarda altta olan karakter (örneğin harf grubu üzerindeki 1) tuşu doğrudan basılarak elde edilirken, üstteki karakteri elde etmek için o tuşa Shift ile beraber basılarak elde edilir. İkili tuş örnek kullanımı:

67 Klavye Tuşları ve Görevleri İkili ve Üçlü Tuşların Kullanımı Üç karakter bulunan tuşlarda ise (örneğin harf grubu üzerindeki 4), tuşa doğrudan basıldığında sol alttaki karakter elde edilir. Üstteki karakteri elde etmek için Shift ile beraber tuşa basmak, sağ alttaki karakteri elde etmek için ise Alt Gr tuşu ile birlikte basmak gerekir. Üçlü tuş örnek kullanımı:

68 Klavye Tuşları ve Görevleri Boşluk Bırakma İki kelime arasında boşluk bırakmak için alt sırada bulunan ve klavyedeki en uzun tuş olan boşluk (space) tuşu kullanılır. Unutulmamalıdır ki, uzun mesafeli boşluklar bırakmak için kullanmak uygun değildir. Uzun mesafeli boşluklarda Tab tuşu kullanılır. Bir cümlede paragraf boşluğu bırakmak için de kullanılır.

69 Klavye Tuşları ve Görevleri Silme Klavyede Delete ve BackSpace olmak üzere iki silme tuşu mevcuttur. Delete kursörün sağındaki harfi, BackSpace solundaki harfi silmek için kullanılır.

70 Klavye Tuşları ve Görevleri Enter Enter tuşu yazı yazılan programlarda yeni bir paragrafa başlamak için kullanılır. Alt satıra geçmek için Enter tuşu kullanılmaz, satır bitince kursör kendiliğinden bir alt satıra inecektir. Enter tuşunun diğer bir fonksiyonu da Windows uygulamalarında bir komutu kabul ettirmek içindir. Örneğin başlat düğmesinde bilgisayarı kapat seçeneğini işaretlediğimizde, bunu onaylamak için enter tuşuna basmamız yeterlidir.

71 Klavye Tuşları ve Görevleri ESC Windows uygulamalarında Enter tuşunun tersi işlem yapar yani bir konutu iptal etmek için kullanılır.

72 Klavye Tuşları ve Görevleri Yön, End Home, Page Down ve Page Up Oklarla gösterilen yön tuşları, Home ve End tuşları ile kursörün hareketi sağlanır. Yön tuşları sadece yazının konumunu belirlemek için değil, aynı zamanda, dosyalar, klasörler arasında sonraki, önceki elemanlara ulaşmak için de kullanılır. Yazı programlarında kursörü satırın sonuna almak için, End tuşuna basmak, satırın başına almak için Home tuşunu kullanmak gerekir. Birden çok sayfadan oluşan yazıda sayfalar arası geçiş için ise Page Up (sayfa yukarı) ve Page Down(sayfa aşağı) tuşları kullanılır. Aşağıda verilen tabloda bu tuşların ve Ctrl tuşu ile beraber kullanıldıklarında hangi işlevi yerine getirdikleri verilmiştir.

73 Klavye Tuşları ve Görevleri Ctrl ve Alt Kısayol tuşları olarak adlandırılan bu iki tuş yalnız başlarına kullanılmazlar. Bu tuşlara basıldıktan sonra aşağıda verilen tablodaki tuşlarla beraber kullanıldıklarında bir görevi ardır.

74 Klavye Tuşları ve Görevleri Fonksiyon Tuşları Klavyenin üst kısmında sıralanmış olan F1-F12 arasındaki tuşlar fonksiyon tuşları olarak adlandırılır. Bunlardan sadece F1 tuşunun genel bir amacı vardır ve kullanılan programın yardım menüsünü açar. Diğer fonksiyon tuşları ise, kullanılan programa göre farklı işlevleri vardır. Print Screen Tuşu Windows ortamında çalışırken ekrandaki görüntüyü kopyalar ve örneğin paint çizim programında kopyalanmış görüntünün yapıştırılarak kullanılmasını sağlar. Sadece aktif penceredeki görüntünün kopyalanması için Alt tuşu ile beraber kullanılması gerekir.