Seçmeli Ders 6 Seçmeli Ders 6 Toplam Toplam Bitki Sistematiği Peyzaj Sanat Tarihi Bilgi ve İletişim

Transkript

1 ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ BOLU MESLEK YÜKSEKOKULU PEYZAJ VE SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI ÖNLİSANS DERSLERİ BİRİNCİ YIL I. Yarıyıl II. Yarıyıl Kodu Dersin Adı T U AKTS Kodu Dersin Adı T U AKTS Dendroloji-I Dendroloji-II Peyzaj ve Süs Bit. Giriş Çim Alan Tesisi ve Bakımı Çizim Tekniği Süs Bitkileri Üretim Tekniği Toprak Bilgisi ve Bitki Peyzajda Bilgisayar Uyg. I Besleme Temel Tasarım Türk Dili-II Türk Dili-I Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi-II Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I Yabancı Dil-II Yabancı Dil-I Matematik Seçmeli Ders 6 Seçmeli Ders 6 Toplam Toplam Bitki Sistematiği Peyzaj Sanat Tarihi Bilgi ve İletişim Kesme Çiçekçilik ve mekan Teknolojileri organizasyonu Jeomorfoloji Peyzajda Malzeme Bilgisi İKİNCİ YIL III. Yarıyıl IV. Yarıyıl Kodu Dersin Adı T U AKTS Kodu Dersin Adı T U AKTS Ölçme Bilgisi ve Röleve Proje ve İhale Dosyası Hazırlama Tekniği Peyzaj Uygulama Tekniği I Peyzaj Proje Tekniği Dendroloji-III Dendroloji Açık ve Yeşil alanlarda Peyzaj Konstrüksiyonu Bakım ve Onarım Peyzajda Bilgisayar Uyg. II Özel Peyzaj Alanları ve Tasarımı Süs Bitkilerinde Karşılaşılan Sorunlar 3 3 Staj İş Sağlığı ve Güvenliği Seçmeli Ders 6 Seçmeli Ders 6 Toplam Toplam İç Mekan Süs Bitkileri Süs Bitkilerinde Aplikasyon Çevre Koruma ve Korunan Alanlar Açık ve Yeşil Alanlarda Kent Mobilyaları ve Mekanı Sulama ve Drenaj* Süs Bitkileri Besleme Ve Gübreleme 3 0 3

2 ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ BOLU MESLEK YÜKSEKOKULU PEYZAJ VE SÜS BİTKİLERİ PROGERAMI ÖNLİSANS DERS İÇERİKLERİ 1.PEYZAJ SÜS BİTKİLERİNE GİRİŞ Peyzajın ve peyzaj mimarlığının tanımı, temel kavramlar ve uğraşı alanları. Peyzaj çalışmalarında projelendirme. Proje aşamaları ve her aşamanın içeriği. Röper noktalarının belirlenmesi ve vaziyet planlarının çıkarılması. Alan envanteri tanımı ve alan envanteri çalışmasında belirlenmesi gerekli faktörler (iklimsel, topografik, jeolojik, varsa arkeolojik, edafik, fiziksel, floristik ve faunatik faktörler). Fikir planı, Avan proje, yapısal tasarım ve bitkisel tasarım aşamalarının öğretilmesi. Peyzaj sanat tarihinde tarihi bahçelerin genel özellikleri. Süs bitkisi kavramının tanıtılması ve kapsamı içindeki bitki örtüsünün genel tanımı. Süs bitkisi sektörünün dünyadaki ve Türkiyede ki durumu. Üretimi ve pazardaki yeri ile ilgili genel bilgiler. 2.ÖLÇME BİLGİSİ VE RÖLÖVE Giriş, ölçme bilgisi tanımı, kapsamı, düzlem ve geodezik ölçme, ölçü birimleri. basit ölçme aletleri ve bunlarla yapılan işlemler, uzunluk ölçme araçları ve uzunlukların ölçülmesi, dik inme ve çıkma araçları, alanların ölçülmesi ve alanların hesaplanması, ölçek planların çizilmesi, plan ölçeğinin değiştirilmesi, planların çoğaltılması. düşey mesafelerin ölçülmesi, nivelman aletleri; tesviye eğrilerinin çizimi. 3.PEYZAJDA BİLGİSAYAR UYGULAMALARI I Bu ders içeriğinde; peyzaj mimarlığı tasarım projelerinde görselleştirmede kullanılan CAD (Computer Aided Design,) programı öğretilmektedir. 4. PEYZAJDA BİLGİSAYAR UYGULAMALARI II Bu ders içeriğinde; peyzaj mimarlığı tasarım projelerinde görselleştirmede Photoshop ve Sketchup ve Lumnion programları öğretilmektedir. 5.TEMEL TASARIM Mimari mekan organizasyonunda Temel Tasarım ın yeri, temel tasarım öğelerinin (çizgi, yön, aralık, biçim, ölçü, renk, değer, doku, ışık-gölge, hareket) tanıtılması, belirlenen kavram doğrultusunda kompozisyon kurgusuyla farklı materyaller kullanılarak uygulama yapılması. Temel tasarım ilkelerinin (tekrar, uygunluk, karşıtlık, egemenlik, koram, denge) ve tasarım organizasyonunun örnekler ve uygulamalarla irdelenmesi.

3 6.ÇİZİM TEKNİĞİ Peyzaj Projelerinde Kullanılan Gösterim Teknikleri, Çizim Malzemeleri, Ölçek Kavramı ve Çeşitleri. Plan, Kesit ve Görünüş Kavramları, İzdüşüm ve Perspektif çizimler, peyzaj tesislerine ait bazı inşai yapı elemanlarının çizimi, bitki gruplarının ve diğer süs bitkilerinin, ağaç ve ağaççıkların çizimi. 7.PEYZAJ UYGULAMA TEKNİĞİ I Peyzaj, peyzaj mimarlığı, peyzaj teknikerliği kavramlarının tanımı, peyzaj teknikerinin görev ve sorumlulukları, peyzaj uygulamalarında kullanılan aletlerin, canlı-cansız materyallerin ve donatı elemanlarının tanıtımı. okul bahçesinde mevsimlik dikim ve bakım işlerinin yapılması. 8.PEYZAJ UYGULAMA TEKNİĞİ II Küçük ölçekli bahçelerde aylık ve yıllık bakım programının hazırlanması, yeşil alanlarda yıl boyu çalışmalar; ekim, dikim, bakım, üretim, tohum hasadı, muhafaza, toprak işleme, ot alma, havalandırma, sulama, gübreleme, ilaçlama, budama, yara onarımı. 9.DENDROLOJİ I Çoğunlukla iğne yapraklı ağaç ve çalı grubunu oluşturan açık tohumluların (GYMNOSPERMEA) özellikleri ile bu grup içerisinde yer alan bütün ağaç, ağaççık ve çalı grubu süs bitkilerinin Latince ve Türkçe isimleri, belirgin botanik özellikleri, doğal yayılış alanları ve yetişme yeri istekleri gibi temel dendrolojik özellikleri ile peyzaj özellikleri bu dersin kapsamını oluşturmaktadır. 10. DENDROLOJİ II Geniş yapraklı ağaç ve çalı grubunu oluşturan kapalı tohumluların (ANGIOSPERMEA) özellikleri ile bu grup içerisinde yer alan bütün ağaç, ağaççık ve çalı grubu süs bitkilerinin Latince ve Türkçe isimleri, botanik özellikleri, doğal yayılış alanları ve yetişme yeri istekleri gibi temel dendrolojik özellikleri ve peyzaj özellikleri bu dersin kapsamını oluşturmaktadır. 11. DENDROLOJİ III Kapalı tohumlu (ANGIOSPERMAE) bitki taksonları içerisinde yer alan sarılıcı / tırmanıcı, yer örtücü bitkiler ile otsu bitkilerin Latince ve Türkçe isimleri, belirgin botanik özellikleri, doğal yayılış alanları ve yetişme yeri istekleri gibi temel dendrolojik özellikleri ile peyzaj özellikleri bu dersin kapsamını oluşturmaktadır. Bitkilerin dendrolojik özelliklerinden ayrıca mimari ve estetik potansiyelleri kapsamında; bitkilerin boy, çap, biçim özellikleri ile yaprak, dal, çiçek ve meyve özellikleri ele alınmaktadır. Bu bitkilerin peyzaj düzenlemelerinde kullanıldığı yerler ve kullanım özellikleri de dersin içeriğinde yer almaktadır.

4 12.TOPRAK BİLGİSİ ve BİTKİ BESLEME Giriş, toprak ana maddesi, toprak oluşumunda ayrışma olayları, topraklara karakter kazandıran etmenler, toprak profili, toprak sınıflandırması, mineral toprakların fiziksel özellikleri, mineral topraklarda bitki besin maddeleri, toprak kolloidleri, toprak reaksiyonu, toprak suyu, toprak canlıları, toprak organik maddesi, toprak havası, toprak sıcaklığı. Bitkilerde büyümeyi kontrol eden faktörler ve bitki besin elementlerinin önemi, bitkilerde besin noksanlarının nedenleri, bitki besin maddesi kaynakları, topraktan besin maddesi kayıpları, gübreler ve gübreleme, gübrelerin sınıflandırılması, organik (işletme) gübreler, inorganik gübreler, gübrenin toprağa verilme zamanı, şekli, miktarı, bitkilerde besin maddesi noksanlıkları ve belirtileri. 13.SÜS BİTKİLERİ ÜRETİM TEKNİĞİ Süs bitkilerinde çoğaltmanın genel esasları; çoğaltma yöntemleri; generatif çoğaltma; vegetatif çoğaltma. generatif çoğaltmanın genel esasları; tohumla ilgili genel bilgiler, tohumların temini ve hasadı, tohumlara uygulanan işlemler, tohum ekimi. vegetatif çoğaltmanın genel esasları ve sınıflandırılması, süs bitkilerinin özel üretme ve yetiştirme teknikleri. 14.SÜS BİTKİLERİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Süs Bitkilerinde zararlı böceklerin ve diğer hayvanların, paraziter ve paraziter olmayan hastalık etmenlerinin, çiçekli parazit bitkilerin ve yabancı otların ekonomik önemi; genel özellikleri ve bitkilere olumsuz etkileri; hastalık görünümleri ve zarar şekilleri;. hastalık/zarar oluşumu; süs bitkileri zararlıları ile mücadelede karantina, kültürel, fiziksel ve kimyasal önlemler, biyolojik, biyoteknik mücadele ve entegre savaşımın uygulanması. 15.AÇIK VE YEŞİL ALANLARDA SULAMA VE DRENAJ: Sulamanın tanımı, önemi ve yararları, sulama sistemleri, toprak-bitki-su ilişkileri, bitki su tüketimi, sulama randımanı, etkili yağış, sulama suyu ihtiyacı, sulama yöntemleri ve uygun sulama yönteminin belirlenmesi, yağmurlama sulama, damla sulama ve mikro yağmurlama sulama projelerinin incelenmesi 16.ÇİM ALAN TESİSİ VE BAKIMI: Çim bitkilerinin tanımlanması. Çim çeşitlerinin fiziksel özellikler ve ekolojik istekleri. Serin iklim, sıcak iklim çim türleri ve özellikleri. Çim alanların tesis edilmesi ve bakım ve onarımı. Spor ve oyun alanlarında çimlendirme. 17.SÜS BİTKİLERİNDE APLİKASYON Bitkisel materyal seçimi, plantasyon sahasının etüdü, alanda mevcut ağaçların tabi olduğu işlemler, toprak hazırlama, genel ekim ve dikim yöntemleri, plantasyonlarda kültür bakımı ve koruma önlemleri, özel alanlarda ve sorunlu alanlarda bitkilendirme, bitkisel uygulama projesi, şartnameler ve sözleşmeler.

5 18.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş sağlığı, iş güvenliği kavramı ve temel ilkeleri, ortam koşullarının değerlendirilmesi, meslek hastalıkları, ergonomi, iş güvenliği mevzuatı, tehlike kaynakları, kişisel koruyucular, güvenlik önlemleri, iş etiği. 19. BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ Bilgisayar teknolojisinin temel kavramları, çalışma sistemi, temel bilgisayar donanım parçalarının özellikleri ve çalışma prensipleri, Windows işletim sisteminin özellikleri ve kullanılması, Internet ve yararlanma yolları ile e-posta kullanımı ve özellikleri, Microsoft Office programını oluşturan Word (Kelime işlemci), Excel (Hesap tablosu), Access (Veri Tabanı programı), Power Point (Sunum programı). 20.İÇ MEKAN SÜS BİTKİLERİ İç mekanlarda yaşanılabilir ve estetik mekanlar yaratmak için bitkilerin kullanımlarına ve tasarlanmalarına yönelik ilkeleri ve yöntemleri aktararak uygulanabilir projeler üretmektir. 21.AÇIK VE YEŞİL ALANLARDA BAKIM ve ONARIM Küçük ölçekli bahçelerde aylık ve yıllık bakım programının hazırlanması, yeşil alanlarda yıl boyu çalışmalar; ekim, dikim, bakım, üretim, tohum hasadı, muhafaza, toprak işleme, ot alma, havalandırma, sulama, gübreleme, ilaçlama, budama, yara onarımı.topoğrafya, toprak, bitki, vejetasyon ve hidroloji ile ilgili bilgiler; peyzaj bozulmasına yol açan doğal süreçler ve etkenler; peyzaj bozulmasına yol açan insan etkileri; peyzaj onarım planlaması; peyzaj onarım tekniği, onarım yöntemleri, yöntem seçimi, planlama tekniği, uygulama ve bakım; peyzaj onarımında teknik ve biyolojik önlemler; kitle hareketlerine karşı önlemler, heyelan zararının önlenmesi ve azaltılması; yüzeysel erozyona karşı önlemler; oyuntu erozyonuna karşı önlemler; yatak (mecra) erozyonuna ve rüzgar erozyonuna karşı önlemler; çıplak yamaç ve şevlerin biyoteknik önlemlerle korunması; sel, taşkın, kar ve çığ zararlarına karşı önlemler; yüzeysel maden alanlarının iyileştirilmesi; ulaşım ve yapısal yerleşim alanlarında alınabilecek önlemler; niteliği bozulmuş toprakların iyileştirilmesi. 21.BİTKİ SİSTEMATİĞİ Bitkilerin en küçük birimi olan hücrenin yapısı, hücrelerden oluşan dokular ve görevleri, dokuların oluşturduğu organların yapısı, görevleri ve metamorfozları ile bitkilerde döllenme ve tohum oluşumu konularını içeren ve öğrencilerin, bitkilerin iç ve dış yapılarını anlamalarını sağlayan bir derstir.

6 23.PROJE VE İHALE DOSYASI HAZIRLAMA TEKNİĞİ Bu dersin amacı; yapısal ve bitkisel peyzaj uygulamalarında kullanılan imalatların metrajlarını çıkararak serbest piyasa fiyatları ve birim fiyat cetvellerini kullanarak aplikasyon maliyetlerini hesaplanmasını öğreterek, resmi kurumlarca kullanılan keşif raporu, ihale, hak ediş, ataşman, geçici ve kesin kabul gibi işlemlerin tanıtılarak yerine getirebilme yetisini kazandırmaktır. 24.ÖZEL PEYZAJ ALANLARI ve TASARIMI Çatı bahçeleri, dikey bahçeler, kaya bahçeleri, su bahçeleri, küçük bahçeler (merdivenler, dar alanlar, avlular, balkonlar, pencereler) gibi alanların uygulama ve yapım aşamaları ile kullanılan malzemeler ve bitki örtüsünü tanımak ve tasarım ilkelerini anlamalarını sağlayan bir derstir. 25. DENDROLOJİ 4 Otsu bitkilerin sınıflandırması, mevsimlik-tek yıllık otsu bitkiler, iki yıllık otsu bitkiler, çok yıllık otsu bitkiler, dış mekanda kullanılan bu bitkilere ait önemli familya, cins ve türler, bu türlerin genel özellikleri, çevresel istekleri ve kullanım alanları, soğanlı, yumrulu ve rizomlu bitkiler ve kullanımları, yer örtücü bitkilerin sınıflandırılması, bu bitkilere ait önemli cins ve türler, bu türler hakkında detaylı bilgiler verilecektir. Dersin amacı peyzaj çalışmalarında önemli bir yeri olan mevsimlik ve yer örtücü bitkileri sınıflandırmak, bu bitkilere ait familya, cins ve tür özelliklerini tanıtmak ve estetik ve işlevsel amaçlarla farklı kullanımlara yönelik bilgi vermektir. 26. PEYZAJ KONSTRUKSİYONU Malzeme ve malzeme bilgisi; zemin elemanları-yüzey kaplamaları, donatı elemanları, drenaj elemanları, çevreleme ve çatı elemanlarına ilişkin malzemenin tasarım potansiyeli ve sınırları; konstrüksiyon teknikleri, konstrüktif estetik ve fonksiyon. Tasarım boyutunda geliştirilen dış mekan kullanımlarının gerekli kıldığı yapı ve yapısal öğelerin tasarımı ve uygulamasına yönelik kural ve teknikler tanıtılması; standart kazanmış öğeler ve bunların oluşturduğu gruplar içinde güncelleştirmeler yapılması. 27.KENT MOBİLYALARI VE MEKANI Kent mekanı ve kent mobilyası. Kent mobilyalarının tasarım ölçütleri Kent mobilyalarının sınıflandırılması. Altyapıya bağlı kent mobilyaları: aydınlatma elemanları, bilgilendirmeiletişim ve işaret panelleri, telefon kulübeleri, otobüs durakları, meydan saatleri, su elemanları. Altyapıya bağlı olmayan kent mobilyaları: oturma elemanları, çöp kutuları, bitki kapları, örtü elemanları, döşeme elemanları, bisiklet parkları, bitki ızgaraları, çocuk oyun alanı elemanları, Kent mobilyalarının mekanla görsel ve fonksiyonel ilişkilerinin

7 değerlendirilmesi. Mekan için en uygun kent mobilyalarının seçilmesi. Dünyanın farklı kentsel mekanlarında kullanılan kent mobilyalarına dair örnekler 28.PEYZAJ SANAT TARİHİ Tarih öncesi dönem sanat, peyzaj mimari ve mimarlık eyleminden başlayarak Mezopotamya, Mısır, Yunan, Roma, Bizans, Gotik, Rönesans, Barok dönemi mimarlığı ile Anadolu'daki Selçuklu ve Osmanlı dönemi kent açık alanlarının kullanımı ve peyzaj sanat tarihinin gelişim süreçlerinin irdelenmesi. 29.PEYZAJ PROJE TEKNİĞİ Proje çalışması; peyzaj tasarım sürecine uygun olarak, survey, alan analizi, fonksiyon planı, biçim bileşim planı, yapısal tasarım, bitkisel tasarım, peyzaj donatı detay tasarım proje aşamalarını içermektedir. 30.ÇEVRE KORUMA VE KORUNAN ALANLAR Yeryüzü sistemlerinin başlıca bileşenlerini ve nasıl yürüdüklerini bilmek. Çevre korumada politik, ekonomik, toplumsal ve eğitsel güçlerin önemli etkilerini tanımak. Sağlıklı ekosistemler (hava, su ve toprak) ile sağlıklı insan toplulukları arasındaki bağı kavramak. Çevre üzerinde insanların tarih ve tarih öncesi etkileri ile bu ilişkilerin günümüz ve gelecek koruma idaresi, arazi ıslahı ve kaynak yönetimiyle iç içe olması ile ilgili tam bir anlama sağlamak. Doğal çevrelerin yönetimi ve bozulmuş çevrelerin ıslahı ile bağıntılı uygulamalı ekolojinin varsayım ve ilkeleri ile ilgili ayrıntılı bir anlayış geliştirmek. Doğa koruma/çevre akımı gelişim yolunu, bunun politika üretme ve çevre koruma ve ıslah politikalarının iyileştirilmesinde sahip olduğu etkiyi araştırmak. 31.KESME ÇİÇEKÇİLİK VE MEKAN ORGANİZASYONU Ülkemiz koşullarında ve Dünya da yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan odunsu, otsu ve soğanlı önemli bazı kesme çiçeklerin yetiştirme tekniklerinin verilmesi. İkebana tanımı ve farklı çiçek düzenleme çalışmalarının öğretilmesi ve mekan içinde kullanımı. 32.ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ I İnkılâp ve benzeri kavramları anlayabilme. Osmanlı Devletinin son dönemlerinde batılılaşma adına yapılan çalışmaları ve bunların Atatürk Dönemi İnkılâplarına olan etkisini kavrayabilme. Türk İstiklâl Savaşını ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin kuruluşunu Kavrayabilme.

8 33.İNGİLİZCE I Öğretilen yabancı dili doğru olarak anlayabilme, okuyabilme ve konuşabilme için gerekli alt yapının oluşturulması. Konuşma, dinleme-anlama, yazma ve okumaya yönelik bilgilerin verilmesi. 34.TÜRK DİLİ-I Dil, Diller ve Türk Dili, Dil Bilgisi, Sözcük, Cümle, Kelime Türleri, Anlatımın Öğeleri ve Anlatım Türleri, Düzgün ve Etkili Konuşmanın Temel İlkeleri. 35.MATEMATİK Sayılar ( tamsayılar, reel sayılar, rasyonel sayılar), üslü ifadeler, köklü ifadeler, çarpanlara ayırma, denklem kurma ve çözme, denklem kurma problemleri, ölçü birimleri ve dönüşümler, yüzey ve hacimler (üçgen ve dörtgenlerin alanları, prizmaların, piramitlerin ve koniklerin alan ve hacimleri). 36.ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ II İnkılâp ve benzeri kavramları anlayabilme. Osmanlı Devletinin son Dönemlerinde batılılaşma adına yapılan çalışmaları ve bunların Atatürk Dönemi İnkılâplarına olan etkisini kavrayabilme. Türk İstiklâl Savaşını ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin kuruluşunu kavrayabilme. 37.İNGİLİZCE II Konuşma, dinleme-anlama, yazma, okuma-anlama. 38.TÜRK DİLİ II Türk dilinin ses ve şekil bilgisi, Türkçenin tarihî gelişimi, sunum yapma ve etkili konuşma teknikleri, sözlü ve yazılı edebi türler, imlâ-noktalama işaretleri; sunum, şiir, deneme, kompozisyon, hikâye, gazete, dergi çalışmaları ve uygulamaları. 39. JEOMORFOLOJİ jeomorfolojinin konusu,yöntemleri ve yerbilimleri arasındaki yeri,akarsu jeomorfolojisi ; akarsu vadileri, vadilerin enine ve boyuna profilleri ile gelişim evreleri,akarsularda yatak tipleri ve akis özellikleri,vadi gelişiminde iklimin ve yer yapısının etkisi, akarsu birikim şekilleri (birikinti konileri ve yelpazeleri, vadi tabanı birikintileri, akarsu setleri, akarsu deltaları ve tortul tipleri) ele alınan başlıca konulardır. 40. SÜS BİTKİLERİ BESLEME VE GÜBRELEME Süs Bitkilerin mineral ve organik madde bileşimlerini, bitkilerde beslenme bozukluklarının nedenlerini ve teşhisini, bitkilere mutlak gerekli besin maddelerinin toprakta bulunuş formlarını ve alınabilirliklerini, optimum seviyelerini, nasıl alındıklarını, bu besin maddelerinin alımına etki eden ortam şartlarını fotosentez ve solunumu, bitkilerde enzimleri

9 ve karbonhidrat, protein ve yağların metabolizmasını ve aralarındaki ilişkileri, bitkide mutlak gerekli besin elementlerinin fizyolojik rollerini, noksanlık ve toksite simptomlarını öğretmektir. 41.PEYZAJDA MALZEME BİLGİSİ Peyzaj malzemeleri kavramları, yapı malzemelerinde aranılan özellikler, malzemelerin yapıda kullanım yerlerine göre sınıflandırılması, bağlayıcı malzemeler (kireç, alçı, çimento), taşıyıcı malzemeler, yapı taşları, ahşap, cam, metal malzemeler ile ilgili bilgiler. Malzemenin mimarlık tarihin de kullanımı hakkında genel bilgi. Mimari projelerin çizim ve uygulama aşamaların da malzemenin gösterilmesinin ve uygulanmasının öğrenilmesi.