FARKLI KÜLTÜR ORTAMLARININ VE OKSİNLERİN TETRAPLOİD BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİNE VE BİTKİ REGENERASYONUNA ETKİSİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "FARKLI KÜLTÜR ORTAMLARININ VE OKSİNLERİN TETRAPLOİD BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİNE VE BİTKİ REGENERASYONUNA ETKİSİ"

Transkript

1 FARKLI KÜLTÜR ORTAMLARININ VE OKSİNLERİN TETRAPLOİD BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİNE VE BİTKİ REGENERASYONUNA ETKİSİ Yasemin COŞKUN YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ISPARTA 2006

2 T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARKLI KÜLTÜR ORTAMLARININ VE OKSİNLERİN TETRAPLOİD BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİNE VE BİTKİ REGENERASYONUNA ETKİSİ Yasemin COŞKUN YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ISPARTA 2006

3 i İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER.. i ÖZET. iii ABSTRACT.. iv TEŞEKKÜR.. v SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ. vi ŞEKİLLER DİZİNİ.. vii ÇİZELGELER DİZİNİ. viii 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ MATERYAL VE METOT Materyal Metot Donor Bitkilerin Yetiştirilmesi Melezleme İşleminin Yapılması Mısır Polenlerinin Depolanması Oksin Çözeltilerinin Hazırlanışı Oksin Uygulaması Embriyo Kültürü Çalışmaları İstatistik Çalışmaları BULGULAR Durum buğdayından melezleme sonrasında elde edilen bulgular Tohum kabuğu sayısı Embriyo sayısı Endosperm sayısı Haploid bitki regenerasyonu Durum buğdayından depolanmış ve taze polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular Durum buğdayından taze polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular 33

4 ii Sayfa Tohum kabuğu sayısı Embriyo sayısı Endosperm sayısı Durum buğdayından depolanmış polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular Tohum kabuğu sayısı Embriyo sayısı Endosperm sayısı TARTIŞMA VE SONUÇ KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ.. 54

5 iii ÖZET Farklı Kültür Ortamlarının ve Oksinlerin Tetraploid Buğdayda (Triticum durum Desf.) Haploid Embriyo Üretimine ve Bitki Regenerasyonuna Etkisi Yasemin COŞKUN Bu çalışma, ülkemizde özellikle Orta Anadolu da tarımı yapılan Kunduru 1149 ve Berkmen 469 tetraploid buğday (Triticum durum Desf.) çeşitlerinin mısır ile melezlenmesi sonucunda, olgunlaşmamış tohumda ayırt edilebilen üç önemli kısım olan tohum kabuğu, embriyo ve endosperm oluşumunu tespit etmek ve haploid bitki üretimi olanaklarını araştırmak amacıyla yapılmıştır. Ayrıca melezleme sırasında uygulanan 2,4-D ile dicamba oksin çeşitleri ve MS ile B5 kültür ortamlarının karşılaştırmalı etkilerine bakılarak haploid bitki üretimini sağlayacak oksin ve kültür ortamı kombinasyonu tespit edilmeye çalışılmıştır. Tekniğin özelliğinden ileri gelen, mısır poleninin elde edilmesindeki zorluklar da göz önünde bulundurularak, bir dönem önce üretilmiş ve depolanmış mısır polenlerinden alınan sonuçlar, taze mısır polenleri ile melezlemelerden alınan sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden dicamba ve 2,4-D ile elde edilen tohum kabuğu üretimi sonuçları P<0.01 seviyesinde önemli bulunmuştur. Taze polenler ve depolanmış polenlerle yapılan melezlemeler sonucunda tohum kabuğu sayısı ile elde edilen sonuçlar arasındaki farklılıklar da istatistiksel olarak önemlidir (P<0.01). Anahtar Kelimeler: Triticum durum Desf., Zea mays L., haploid embriyo, testa oluşumu, polen depolaması

6 iv ABSTRACT The Effects of Different Culture Media and Auxins on Haploid Embryo Production and Plant Regeneration in Tetraploid Wheat (Triticum durum Desf.) Yasemin COŞKUN In this study, some of durum wheats especially cultivated in the Middle Anatolia, (T. durum cv. Kunduru 1149 and Berkmen 469) were crossed with maize in order to realize the formation of caryopses, embryo and endosperm and to research the facilities of haploid embryo production. In spikes and spikelets, 2,4-D and dicamba were injected for suppertation after pollination and two different media components (MS and B5) were used for haploid embryos. In wide hybridization, fresh and storaged pollen were pollinated to the florets and results were compared using chisquare. According to the results, there were differences between Kunduru 1149 and Berkmen 469 during hybridization with maize where were used 2,4-D and dicamba to obtain caryopses (P<0.01). There were also significant differences between fresh and storaged pollen hybridization with durum wheat to obtain caryopses (P<0.01). Key words: Triticum durum Desf., Zea mays L., haploid embryo, caryopses formation, pollen storage

7 v TEŞEKKÜR Tez konumun belirlenmesi ve çalışmalarımın yürütülmesinde katkıda bulunan, ilgi, destek ve fikirleriyle çalışmalarıma yön veren Danışman Hocam Sayın Prof. Dr. Çiğdem SAVAŞKAN a teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Çalışmalarım sırasında destek ve yardımlarını gördüğüm Biyoloji Bölümü Araştırma Görevlisi Rağbet Ezgi DURAN a ve Hasan Necati TURAN a teşekkür ederim. Ayrıca tez çalışmalarım sırasında maddi ve manevi desteklerini benden esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım Yasemin COŞKUN

8 vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ Albino Bitki: Klorofil içermeyen ve yaşam süresi (2 veya 3 yaprak gelişimine kadar) uzun olmayan bitkidir. Doubled Haploid: Haploid bitki üretme teknikleri ile n sayıda kromozom içeren bitkilerin generatif organların oluşumundan önce, konsantrasyon ve uygulama süresi belli kimyasal maddelerle kromozom sayısını iki katına (2n) çıkartma işlemidir. Kasturasyon: Çiçekten anterlerin alınması işlemidir. Oksinler 2,4-D (2,4 dikloro fenoksi asetik asit): Bitkinin kök gelişimini ve embriyo oluşumunu destekleyen yapay oksin çeşitlerinden en önemlisidir. Dicamba (3,6-dikloro-o-anisik asit): Embriyo oluşumunu ve gelişimini destekleyen yapay bir oksin çeşididir. Kültür Ortamları MS (Murashige ve Skoog): Doku kültürü çalışmaları için geliştirilmiş en eski ve temel besin ortamıdır. B5 (Gamborg s B5): Soya kallus kültürleri için geliştirilmiş nitrat azotu yüksek bir besin ortamıdır. AgNO 3 (Gümüş nitrat): Biyolojik olarak aktif kimyasallardan olup bir etilen inhibitörüdür.

9 vii ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 1.1. Yukarıda (A) F 1 gametleri kendilendiği zaman meydana gelen F 2 generasyonunda genetik varyasyon artmakta ve bu nedenle genetik uniformite çalışmaları uzun yıllar almaktadır. Diğer şekilde (B) ise varyasyon F 1 generasyonu gametlerindeki olasılıkla sınırlıdır böylece istenen karakterlerin genetik uniformite çalışmalarına gereken zaman kısalmaktadır 3 Şekil 1.2. Tetraploid (makarnalık) ve heksaploid (ekmeklik) buğdayın oluşumu.. 8 Şekil 1.3. Buğday (Triticum durum) x mısır (Zea mays) melezlenmesi ve ardından mısır kromozomlarının eliminasyonu ile haploid ve doubled haploid sistemin oluşum şeması 9 Şekil 3.1. Donor mısır ve buğday bitkileri.. 26 Şekil 3.2. Kasturasyon ve melezleme işlemlerinin yapılması. 27 Şekil 3.3. Oksin uygulamasının yapılması.. 28 Şekil 3.4. Haploid embriyolar. 30

10 viii ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 1.1. Haploid embriyoların gelişimi için hazırlanan MS ve B5 kültür ortamları.. 12 Çizelge Durum buğdayı genotiplerinde tohum kabuğu, embriyo ve haploid bitki sayıları Çizelge 4.2. Taze polenlerle yapılan melezlemeler sonucu durum buğdayı genotiplerinde tohum kabuğu, embriyo ve haploid bitki sayıları Çizelge 4.3. Depolanmış polenlerle yapılan melezlemeler sonucu durum buğdayı genotiplerinde tohum kabuğu, embriyo ve haploid bitki sayıları... 36

11 1 1. GİRİŞ Haploid bitki oluşumuna doğal koşullarda çok az rastlanır. Çünkü haploid embriyonun meydana gelmesi (erkek kısır) ve haploid bitkinin yetişmesi, gerek genetik materyal eksikliği ve gerekse buna bağlı olarak bitkinin zayıf oluşu nedeniyle zordur. Hücrelerinde n sayıda kromozom içerdiğinden bu bitkilerin gamet oluşturması ve ileri generasyonları meydana getirmesi olanaksızdır. Oysa yapay koşullarda haploid embriyo ve bitki üretimi mümkündür. Bu bitkiler, generatif organ ve hücreleri oluşturma yönüne gitmeden önce konsantrasyonu belli olan çözeltilerde belli sürelerde muamele edildiklerinde n sayıdaki kromozom sayısı iki katına çıkartılarak normal gamet ve tohum üretimi sağlanabilir. Bu bitkiler doubled haploid (=katlanmış diploid) olarak adlandırılırlar. Doubled haploid bitkilerin temel araştırmalarda ve uygulamalarda önemi büyüktür. Çünkü n sayıda kromozom iki katına çıkartıldığında, karakterleri ifade eden genlerin lokuslarındaki karşılıklı alleller identik yapıda olacağından homozigot özellik taşıyacaktır. Böylece gen ister dominant isterse resesif olsun genotip homozigot olacağından karakterler fenotipte kendini gösterecektir. Doubled haploid bitkiler üretmek için doku kültürü teknikleri geliştirilmiştir. Anter kültürü, cinslerarası melezleme, mikrospor kültürü ile haploid embriyo ya da kallus ve doubled haploid bitki üretilebilmektedir. Cinslerarası melezleme (=wide hybridization) ya da embriyo kurtarma tekniği günümüzde aktif olarak kullanılmaktadır. Bu tekniğin diğer doubled haploid üretim tekniklerine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Doku kültürü ortamında meydana gelen bitkilerde kök problemi yoktur, albino bitki oluşumuna rastlanmaz. Bununla beraber melezleme işlemlerindeki iş yükü en önemli dezavantajıdır (Cherkaoui vd., 2000; Garcia-Llamas vd., 2004a). Doubled haploid bitkilerde genotip homozigot olduğundan, heterozigot bitkilerde resesif durumda olan karakterler homozigot olarak ifade edilebilir. Heterozigot ya da heterojen genotipler; yerel ya da köy populasyonları veya F2 generasyonuna ait

12 2 bitkiler olabilir. Heterojen ya da heterozigot genotiplerin içerisinde resesif durumda pek çok önemli gen bulunmaktadır. Bunlar, hastalık, biyotik ve abiyotik faktörlere dirençlilik genleri, kalite ve verimliliğe ait genler olabilir. Bu genler doubled haploid yöntemlerle homozigot olarak dominant genlerin etkisinden kurtulmuş olarak fenotipte ifade edilebilirler. Diğer yandan F2 generasyonları, istenen karakterlerin bir arada olması için iki anacın melezlenmesinden oluşan genotiplerdir. Bu generasyona ait bitki gametlerinin doubled haploid bitki üretiminde kullanılması ıslah çalışmalarında seleksiyon sürecini çok kısaltmaktadır (Baum vd., 1992). Doubled haploid bitkilerden alınan tohumlar çok önemli materyallerdir. Elde edilen bu tohumların tarımsal çalışmalarla öncelikle fertil olup olmadığı, fertil ise yetişen bitkideki bazı tarımsal özellikleri (% yaşam, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, tane ağırlığı, kardeşlenme sayısı, hasat indeksi gibi kantitatif ve protein, tane rengi gibi kaliteye ait özellikler) tespit edilebilir. Bu özelliklerin farklı lokasyonlarda çevre-genotip etkileşimleri de kontrol edilmelidir (Savaşkan vd., 2003). Haploid bitkilerin; genetik, moleküler biyoloji, fizyoloji gibi temel bilimler veya bitki yetiştirme ve ıslahı gibi uygulamalı bilimlerle ilgili konularda sağlamış oldukları avantajları, aşağıdaki gibi gruplandırarak sıralamak mümkündür: a. Haploidleri kullanmanın en başta gelen avantajı, tam homozigot bir karakteri çok kısa bir sürede elde etme olanağını sunmasıdır. Dihaploid hatların kullanılmasıyla genetik ve ıslah çalışmalarını yapmak kolaylaşmakta ve sonuca daha çabuk ulaşılabilmektedir. Yabancı döllenen türlerde heterozigotluk oranı çok yüksek olduğundan bunlarda homozigot hatların elde edilmesi için 8 10 generasyon boyunca kendilemeler yapmak gerekmekte; kendidöllek türlerde bile aynı amaçla 5 7 generasyon kendileme işlemine gereksinim duyulmaktadır. Dihaploidizasyon yöntemi devreye girdiğinde homozigot hatlara bir generasyonda ulaşmak olasıdır (Şekil 1.1). b. Haploidizasyon, resesif mutasyonların açığa çıkartılmasında başvurulan en etkin yöntemdir. Haploid bitkilerde resesif genler, dominant genler tarafından

13 3 (A) Çeşit A x Çeşit B AAbb aabb F 1 AaBb kendileme Gametler AB Ab ab ab AB AABB AABb AaBB AaBb Ab AABb Aabb AaBb Aabb AB AaBB AaBb aabb aabb Ab AaBb Aabb aabb aabb F 2 : AABB = 1/16 (B) Çeşit A x Çeşit B AAbb aabb F 1 AaBb Gametler Ab ab AB ab Haploidizasyon anter veya mikrospor kültürü, cinslerarası melezleme ile F 2 AAbb aabb AABB aabb katlanmış diploidler (doubled haploidler) F 2 : AABB = 1/4 yeni çeşit, tarla denemesi Şekil 1.1. Yukarıda (A) F 1 gametleri kendilendiği zaman meydana gelen F 2 generasyonunda genetik varyasyon artmakta ve bu nedenle genetik uniformite çalışmaları uzun yıllar almaktadır. Diğer şekilde (B) ise varyasyon F 1 generasyonu gametlerindeki olasılıkla sınırlıdır böylece istenen karakterlerin genetik uniformite çalışmalarına gereken zaman kısalmaktadır

14 4 örtülemeyeceğinden, mutlak homozigot özelliğe sahip olan dihaploid (DH) hatlarda genetik açılımı izlemek mümkün bir hale gelebilmektedir. c. Haploidler ve bunların katlanması ile geliştirilen dihaploidler sitolojik, fizyolojik ve genetik açıdan önemli deneysel materyallerdir. d. Islah etkinliğinin artırılması, haploidizasyonun sağladığı en önemli avantajlar arasındadır (Gallais vd., 1980). Bu etkinlik artışı iki şekilde açıklanmaktadır: - Dihaploid bitkilerin döllerinde bir açılım olmadığı için genotipler arasında çok iyi bir eliminasyonun yapılması, - Dominansi etkisinin kalkması ve eklemeli gen etkisinin ikiye katlanması, e. Yonca ve patates gibi tetraploidlerin bulunduğu türlerde haploidizasyon, diploid bitkilerin üretiminde kullanılabilmektedir. Elde edilen diploidler ticari olarak ilginç olabileceği gibi, bu yolla bazı tetraploid ürünlerde; yabani türler ile kültür çeşitleri arasında diploid seviyede melezleme yaparak kombinasyon yoluna gidilebilmektedir. f. Dihaploid hatların güncel uygulamalarından biri de gen haritalarının çıkartılmasında kullanımlarıdır. Doubled haploid genotipler içerisinde barındırdıkları gerek dominant gerekse resesif genleri homozigot olarak ifade ettiklerinden restriksiyon enzimleriyle kesilen DNA parçalarında genleri tanımlayan bazların başlangıç ve bitiş bölgeleri belirgin ve nettir. Bu da güvenli genomik analiz çalışmaları yapılmasını sağlar. Bu nedenle de fenotipik işaretleyicilerin (marker) tanımlanması çok daha etkin olabilmektedir. DH hatlarda herhangi bir gen, ister bitki isterse marker seviyesinde olsun (genellikle RFLP ile belirlenmektedir); 1:1 oranında açılacaktır. Bu durum, özellikle poligenik olarak kontrol edilen bir karakterin haritası çıkartılıyorsa önem taşımakta ve kolaylık sağlamaktadır. g. F 1 hibrit çeşitlerin geliştirilmesinde homozigot hatlar arasında üstün kombinasyon yeteneği verenlerinin belirlenmesi yöntemi kullanıldığından, haploidinin hibrit çeşit ıslahında özel bir önemi bulunmaktadır. Dihaploid bitkilerden elde edilen saf hatlar F 1 hibrit çeşit ıslahında ebeveyn olarak kullanılabilirler.

15 5 h. Melezleme teknikleri ile sonuca çok kısa sürede ulaşmayı sağlayan haploidlik sayesinde, F 1 kademesindeki melez bitkilerden haploidliği çekerek; farklı genotiplerde bulunan ve tek bir genotipte toplanması arzu edilen özelliklere sahip bitkiler kazanmak mümkündür. i. Haploid bitkiler, farklı patojenler ve patojenlerin fizyolojik ırklarına karşı in vitro seviyede seçime olanak vermekte, hastalıklara dayanıklılık çalışmalarında zaman, yer ve maddi kazanç sağlamaktadır. j. Dioik türlerde veya kendileme depresyonu nedeniyle klasik yöntemlerle homozigot karakterlere ulaşmanın zor olduğu lahana ve çilek gibi türlerde, dihaploidizasyon yöntemi kullanılarak bu sorun bir generasyonda çözülebilir. k. Çok yıllık meyve ağaçları ve orman bitkileri gibi tohumdan çiçeklenmeye kadar oldukça uzun bir gençlik kısırlığı olan türlerde de haploidizasyon önem kazanmaktadır. Bu türlerde kendilemeler mümkün olsa bile, homozigot özelliğin elde edilmesi oldukça uzun bir sürede gerçekleşmektedir. l. Haploid bitkiler, somatik hibridizasyon işleminin diploid protoplastlara göre daha kolay yapılabilmesine olanak tanımaktadır. Ayrıca iki haploid protoplastın birleşmesinin sonucu diploid olacağından; protoplast kültürü kullanılarak yapılan somatik hibridizasyon tekniğinin bilinen dezavantajlarının büyük bir kısmı böylece ortadan kalkacaktır. m. Kendilemenin olanaksız olduğu bazı dioik türlerde haploid uyartımı ve bunu takip eden kromozom katlanmasıyla saf erkek bitkiler elde etmek mümkündür. Kuşkonmaz (Asparagus officinalis) bu uygulama için iyi bir örnektir. Kuşkonmaz bitkisinde, erkek bireyler dişi bireylerden daha erkenci ve daha yüksek verimlidirler. Dişi (XX) ve erkek (XY) bitkiler melezlendiğinde %50 dişi, %50 erkek kuşkonmaz bitkiler elde edilir. Erkek kuşkonmazların anterlerinden çekilen haploidlerde (X ve Y) kromozom katlanması sonucu süper erkek (YY) bitkiler elde edilir ve bunlar vegetatif olarak çoğaltılabilir. Dişi bitkiler (XX) süper erkek bitkilerle melezlendiğinde de sadece erkek bitkiler (XY) oluşur (Babaoğlu vd., 2001).

16 6 Haploid bitki üretmek, üretilen haploidlerden kısa zamanda dihaploidler yada diploidler almak bakımından büyük önem taşımaktadır ( Kasha, 1989; Maluszynski vd., 1991; Szarejko vd., 1991). Haploid bir bitkinin kromozomlarının bazı antimitotik özellik gösteren kimyasal maddeler ( azot protoksit, kafein, kloral hidrat, asenaften, sulfinilamid, etil merkuriklorid, hekzaklorosiklohekzan yada kolşisin) yardımıyla veya kendiliğinden katlanması sonucunda ait olduğu türün kromozom sayısına (2n) yeniden kavuşturulması, böylece mutlak homozigot bitkilerin elde edilmesine dihaploidizasyon adı verilmektedir. Yine bu amaçla NAA ve 2,4-D (aynı zamanda bir herbisit) gibi büyüme düzenleyicileri ve trifluralin ve orizalin gibi bazı herbisitler (Baum vd., 1992) de kullanılabilmektedir. Günümüzde kromozom katlanması için en yaygın kullanılan kimyasal madde kolşisin dir. Dihaploidizasyon yoluyla bir bitki materyalinin kısa bir süre içerisinde homozigot hale getirilerek ıslah programlarında kullanılması günümüzde arpa, buğday, mısır, çeltik, kolza, biber, patlıcan, kavun, hıyar, gerbera gibi birçok bitki türünde başarıyla uygulanan bir olgu haline gelmiştir (Ellialtıoğlu vd., 2001). Haploid bitki üretimi için ilk metot 1970 de Kasha ve Kao tarafından yayınlanmıştır. Bu metot, daha sonra çeşitli araştırıcılar tarafından da geliştirilen ve tür içi melezleme ile genetik uyuşmazlığı temel alan Bulbosum Metodu dur (Kasha ve Reinbergs, 1975). Bulbosum tekniği, iki aşamada uygulanmaktadır. Bunlardan birincisi ana ebeveyn olan Hordeum vulgare (2n=14) ile baba ebeveyn olan H. bulbosum un (2n=14) melezlenmesidir. Bu aşamada normal olarak bir zigot oluşur ve tozlanmadan itibaren 10 gün süreyle melez embriyo normal bir gelişim gösterir. Ancak daha sonra embriyodaki bulbosum kromozomları yok olmaya başlar ve yaklaşık iki hafta içerisinde geriye sadece H. vulgare nin kromozomlarına sahip olan haploid bir embriyo kalır. Bundan sonra bulbosum tekniğinin in vitro koşullarda gerçekleştirilen ikinci aşaması başlar. Normal şartlarda aborsiyona uğrayacak olan haploid yapıdaki olgunlaşmamış embriyo, kültüre alınarak kurtarılır ve tam bir arpa bitkisine dönüştürülür. Bu yolla elde edilen arpa bitkilerinin hemen hemen tamamı haploid (n=7) kromozom sayısına sahip olmaktadır (Bajaj, 1990). Bulbosum Metodu ile, arpada tür içi melezlemelerde başarı sağlanmasına karşılık buğday bitkisinin

17 7 yalnız bazı genotiplerinde H. bulbosum ile melezleme yapılarak haploidizasyon başarılabilmiştir (Savaşkan, 1994). Buğday ülkemizde ve dünyada en önemli insan besinlerinin başında gelmektedir. Artan nüfusla beraber hem ülkemizde hem de dünyada buğday üretiminin artırılmasına ihtiyaç vardır. Bunu sağlamanın en önemli yollarından birisi de üstün verimli, kaliteli, biyotik ve abiyotik faktörlere dayanıklı, yeni çeşitlerin geliştirilmesidir (Yalvaç vd., 1999). Poaceae familyasına ait Triticum cinsi içerisindeki tetraploid buğdayın kromozom sayısı 2n = 4x = 28 dir. Tetraploid buğdayın evrimi, Triticum urartu (2x = 14, AA) ile Aegilops sp. (2x = 14, BB) un doğal melezlenmesi sonucu T. dicoccoides (4x = 28, AABB) türünün meydana gelmesi ile başlar (Şekil 1.2). Yüzyıllarca tarımı yapılarak T. dicoccum (4x = 28, AABB) türünü geliştirir ve buradan modern makarnalık (= durum) tahıl bitkisine kadar devam eder. Tarımı ve üretimi Anadolu tarihi kadar eskidir. Yerel populasyonlar ise T. dicoccum un oluşmasından Türkiye Cumhuriyeti nin ilanına kadar Anadolu da çiftiçilerin kendi seleksiyonları ile geliştirilerek elde edilmiş makarnalık buğday genotipleridir. Makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) olarak ülkemizde ekonomik önemi fazla olan ürünlerden biridir. Toplam buğday üretiminin (ekmeklik ve makarnalık) %20 sini makarnalık buğday oluşturur. Buğday tüm dünyada da stratejik önemi olan bir besin kaynağıdır. Ekmeklik buğdaya göre yetiştiriciliği daha kısıtlı bölgelerde yapılmaktadır ve ekolojik istekleri daha fazladır. Yerel durum populasyonlar; verim, tane ağırlığı ve kalite özellikleri yüksek, kuru koşullarda çevreye adaptasyonu kolay olması bakımından dünyada birçok enstitü ve araştırıcı tarafından modern çeşit üretiminde kullanılmaktadır (Srivastava vd., 1988). Kunduru 1149 ve Berkmen 469 yerli populasyonlarda üretilmiş eski makarnalık buğday çeşitlerimizdendir. Heterozigot özelliktedirler ve ayrıca zaman içerisinde diğer çeşitlerin çiçek tozlarına maruz kalabilirler. Bu çeşitlerden üretilen saf hatların kantitatif ve kalitatif özelliklerindeki farklılıklar Anadolu ya ait yerli populasyonlarda genetik zenginliğin ortaya çıkması bakımından önemlidir. Bu zenginlik tarıma yönelik ekonomide, tohum karakterlerine ilişkin temel çalışmalarda ve taksonomi konusunda kullanılabilir. Yerli populasyonlar kullanılarak geliştirilmiş makarnalık buğday çeşitlerinden üretilen katlanmış diploid hatlarla, agronomik

18 8 özellikleri en iyi olan veya olanlarını seçerek çeşidi yeniden iyileştirme, bu hatları melezleme, mutasyon gibi ıslah ve genetik çalışmalarında kullanmak mümkündür (Savaşkan vd., 1997). Şekil 1.2. Tetraploid (makarnalık) ve Heksaploid (ekmeklik) buğdayın oluşumu (Poehlman ve Sleper, 1995) Cinsler arası melezleme, haploid bitki elde etmek için geliştirilen ve son zamanlarda buğdayda kullanılan en uygun yöntem olarak kabul edilmektedir. Ekmeklik buğdaya (Triticum aestivum L.) göre daha az uyum göstermekle birlikte makarnalık buğdayda (Triticum durum Desf.) da doubled haploid bitki üretiminde bu yöntem kullanılabilir (Snape, 1998; Knox vd., 2000). Bu yöntem, buğday yumurta hücresinin H. bulbosum, mısır, darı gibi türler ile melezlenmesi ve zigot meydana geldikten sonra polen hücrelerine ait kromozomların eliminasyonu esasına dayanır (Şekil 1.3).

19 9 Triticum durum (AABB) 2n=4x=28 Zea mays (MM) 2n=2x=20 AB x M Zigot AB Embriyo Kültürü AABB Doubled haploid fertil homozigot bitki 2n=4x=28 Kromozom eşleşmesi M kromozom eliminasyonu AB Haploid Buğday bitkisi n=2x=14 Şekil 1.3. Buğday (Triticum durum) x mısır (Zea mays) melezlenmesi ve ardından mısır kromozomlarının eliminasyonu ile haploid ve doubled haploid sistemin oluşum şeması

20 10 Buğday x mısır melezlenmesinde eliminasyonun mekanizması, zigotun 1. ve 2. hücre bölünmeleri sırasında, mitoz safhasında buğday yumurta hücrelerinin sentezlediği iğ ipliklerini oluşturan mikrotüpçüklerin yapı proteinlerine mısır kromozomlarının sentromerlerinin uyum göstermemesidir. Haploid embriyolar embriyo kültür ortamında bitki rejenerasyonu meydana getirebilir ve n sayıda kromozomları kök ucu meristem hücrelerinde kontrol edilebilir (Baum vd., 1992; Laurie ve Bennett, 1998). Cinsler arası tozlama tekniği ile eski çeşitlerimizin yenilenmesi ve lokal populasyonların homozigot olarak belirlenmesi mümkündür. Anadolu birçok ürün bitkisinde olduğu gibi tetraploid (makarnalık) buğdayda da gen merkezi olarak kabul edilmiştir (Kimber ve Feldman, 1988) ve bu zenginlik şimdiye dek tarımda kullanıldığı gibi bundan sonra da koruyarak kullanılması gereken bir potansiyeldir. Porceddu vd. (1988), yerli genotiplerin eski veya eskimiş ticari çeşitlerin yenilenerek yeniden kullanılmasıyla doğal kaynakların içerisinde bulunan potansiyeli yeni germplasmlar olarak ekonomiye kazandırmanın mümkün olabileceğini, bunun da biyoteknolojik yöntemle (cinsler arası tozlama) daha kısa sürede ve daha ucuz gerçekleşebileceğini belirtmiştir. Bunun yanı sıra F 2 generasyonundan da, istenilen karakterleri taşıyan bitkilerden haploid bitki üretme teknikleri kullanılarak homozigot hatlar elde edilen birçok çalışma vardır. Anter kültür tekniği de tahıllarda haploid ve katlanmış diploid bitki üretmek için yaygın olarak kullanılmaktadır (Pickering ve Devaux, 1992; Savaşkan vd., 1999). Ancak bu teknikte albino bitki probleminin olması, yeşil bitkilerde zayıf kök gelişimi oranının yüksek olması ve yoğun laboratuvar çalışması nedeniyle cinsler arası hibridizasyon tekniğinin haploid bitki üretiminde kullanışlı bir alternatif olduğu belirtilmektedir (Baum vd., 1992; Cherkaoui vd., 2000; Knox vd., 2000; Garcia-Llamas vd., 2004a). Doubled haploid bitki üretmede etkili olan faktörler: büyüme koşulları (Matzk ve Mahn, 1994; O Donoughe ve Bennett, 1994; Campbell vd., 1998), miktar, çeşit, metot veya uygulama şekilleri ve zamanlama veya hormon uygulamaları (Laurie, 1989; Matzk ve Mahn, 1994; O Donoughe ve Bennett, 1994; Fedak vd., 1997; Almouslem vd., 1998; Campbell vd.,1998; Inagaki vd., 1998), kasturasyon yöntemleri (Laurie, 1989; Suenaga vd., 1997), buğday genotipi (Amrani vd., 1993; Sarrafi vd., 1994; Inagaki ve Tahir, 1995; Savaşkan vd., 1997; Almouslem vd., 1998;

21 11 Bitsch vd., 1998; Saidi vd., 1998; David vd., 1999), mısırın polen kaynakları (Suenaga ve Nakajima, 1989; Zhang vd., 1996; Saidi vd., 1998) ve diğer türlerin polenleri olmuştur. Doubled haploid bitkileri üretmek için büyüme koşulları, polen kaynakları, bitkileri yetiştirme yöntemleri ve buğday genotipleri önemli faktörler olmasına rağmen kullanılan kimyasal maddelerin çeşit ve konsantrasyonunun en önemlisi olduğu saptanmıştır (Knox vd., 2000). Sentetik bir oksin çeşidi olan 2,4 - diklorofenoksi asetik asit (2,4-D), buğday x mısır melezlenmesinde embriyo gelişimini sağlamak için yaygın bir şekilde kullanılmıştır (Wedzony ve van Lammeren, 1996; Campbell vd., 1998). Diğer bir oksin çeşiti olan dicamba (3,6 dikloro-o-anisik asit) da (Matzk ve Mahn, 1994; Savaşkan vd., 1997; Campbell vd., 1998) biyolojik olarak aktif kimyasallardan gibberellik asit (Suenaga ve Nakajima, 1989; Fedak vd., 1997; Almouslem vd., 1998), kinetin (O Donoughe ve Bennett, 1994), gümüş nitrat (AgNO 3 ) (O Donoughe ve Bennett, 1994; Almouslem vd., 1998; Inagaki vd., 1998), p-klorofenoksi asetik asit (CPA) ve 2,4,5-triklorofenoksi asetik asit (2,4,5-T) (Matzk ve Mahn, 1994) gibi buğday x mısır melezlemesinde kullanılmıştır. Araştırmacılar arasındaki genel ortak görüş, haploid embriyo oluşumunda oksinlerin uygulanmasına ihtiyaç duyulduğu ve melezlemeden sonra oksin uygulanmasının büyük avantaj sağlaması olmuştur (Matzk, 1991). Buğday x mısır melezlemesi metodunda bir diğer önemli faktör haploid embriyoların transfer edildiği besin ortamlarıdır. Embriyo kültürü için yaygın olarak MS (Murashige ve Skoog, 1962) kültür ortamı kullanılmaktadır. MS ortamı, Murashige ve Skoog tarafından tütün için geliştirilmiş yüksek tuz içerikli bir ortamıdır. Özellikle düşük yoğunluklarda (¼, ½) birçok bitki türlerindeki köklendirme çalışmalarında başarıyla kullanılmaktadır. Bir başka kültür ortamı ise B5 kültür ortamıdır (Çizelge 1.1). Gamborg vd. (1968) nın B5 ortamı, soya kallus kültürleri için geliştirilmiş nitrat azotu yüksek bir ortamdır. Yapılan çeşitli araştırmalarda, buğday x mısır melezlemesi metodunda MS (Almouslem vd., 1998; Inagaki vd., 1998; Cherkaoui vd., 2000; Knox vd., 2000; Ballesteros vd., 2003; Garcia-Llamas vd., 2004a) ve B5 (Cherkaoui vd., 2000; Bakos vd., 2005) kültür ortamlarının başarılı sonuçlar verdiği görülmüştür.

22 12 Çizelge 1.1. Haploid Embriyoların Gelişimi için Hazırlanan MS ve B5 Kültür Ortamları Kültür ortamlarındaki konsantrasyonlar (ppm) BİLEŞİKLER MS B5 Makrotuzlar KNO NH 4 NO (NH 4 ) 2 SO MgSO 4 7H 2 O CaCl 2 2H 2 O KH 2 PO NaH 2 PO 4 H 2 O Mikrotuzlar MnSO 4 H 2 O MnSO 4 4H 2 O KI H 3 BO ZnSO 4 7H 2 O CuSO 4 5H 2 O Na 2 MoO 4 2H 2 O CoCl 2 6H 2 O FeSO 4 7H 2 O Na 2 EDTA Vitaminler Nikotinik asit Pridoksin-HCl Tiamin-HCl myo-inositol Glisin Sukroz Bacto-agar ph Sterilizasyon otoklav otoklav

23 13 Bu çalışmamızın amacı, ülkemizde özellikle Orta Anadolu da tarımı yapılan Kunduru 1149 ve Berkmen 469 tetraploid buğday (Triticum durum Desf.) çeşitlerinin mısır ile melezlenmesi sonucunda, olgunlaşmamış tohumda ayırt edilebilen üç önemli kısım olan tohum kabuğu (testa), embriyo ve endosperm oluşumunu tespit etmek ve haploid bitki üretimi olanaklarını araştırmaktır. Ayrıca melezleme sırasında uygulanan 2,4-D ile dicamba oksinlerinin ve MS ile B5 kültür ortamlarının karşılaştırmalı etkilerine bakılarak haploid bitki üretimini sağlayacak oksin ve kültür ortamı kombinasyonu tespit edilmeye çalışılacaktır. Tekniğin özelliğinden ileri gelen, mısır poleninin elde edilmesindeki zorluklar da göz önünde bulundurularak, bir dönem önce üretilmiş ve depolanmış mısır polenlerinden alınan sonuçlar, taze mısır polenleri ile melezlemelerden alınan sonuçlarla karşılaştırılmaya çalışılacaktır.

24 14 2. KAYNAK ÖZETLERİ O Donoughue ve Bennett (1994), 2,4-D sentetik oksinin tek başına veya kinetin yada bir etilen inhibitörü olan gümüş nitrat ile kombinasyonunun buğday x mısır melezlenmesi sonucunda durum buğdayından elde edilebilecek haploid bitkilerin oluşumuna etkisini araştırmışlardır. Yapılan çalışmada, tetraploid buğdaylardan (2n=4x=28) Triticum turgidum (L.) Thell. ssp. durum Desf. cv Wakona ile Triticum turgidum (L.) Thell. ssp. turgidum cv Rampton Rivet ve heksaploid buğdaylardan (2n=6x=42) Triticum aestivum (L.) Thell. cv Chinese Spring mısır (Zea mays L. cv Seneca 60 ) ile melezlenmiştir. Oksin uygulamasında 2,4-D, çeşitli konsantrasyonlarda ve kombinasyonlarda kinetin ve bir etilen inhibitörü olan gümüş nitrat (AgNO 3 ) ile birlikte ve ayrı olarak kullanılmıştır. Triticum turgidum (L.) Thell. ssp. turgidum cv Rampton Rivet çeşidinin mısır ile melezlenmesinde 2,4-D nin tek başına uygulanması sonucunda haploid bitkiler oluşmuştur. Fakat Triticum turgidum (L.) Thell. ssp. durum Desf. cv Wakona çeşidinden haploid bitki oluşabilmesi için 2,4-D uygulamasına AgNO 3 ın eklenmesi gerekmiştir. Rampton Rivet ve Wakona çeşitlerinden sırasıyla %1.7 ve %3.3 haploid bitki meydana gelmiştir. Bu çalışmadaki başarı, durum buğdayından elde edilen haploid bitki sayısı açısından önemli bir gelişme olmuştur. Cinsler arası melezleme metodunda mısır ile tozlaştırmadan sonra 2,4-D sentetik oksin çeşidinin tek başına veya AgNO 3 ile birlikte uygulanması, tetraploid buğdaylarda haploid bitki üretimi için oksin uygulamalarının önemli bir faktör olduğunu kanıtlamıştır. Savaşkan vd. (1997), ülkemizde özellikle Orta Anadolu da tarımı yapılan Kunduru 1149, Berkmen 469 ve Çakmak 79 tetraploid buğday çeşitlerinin mısır (Seneca 60) ile melezlenmesi sonucunda elde edilebilecek haploid embriyo, farklılaşma ve doubled haploid bitki üretim kapasitesini araştırmışlardır. Bu çeşitlere ait 2960 çiçek mısır ile melezlenmiş ve gün sonra melezlenen çiçeklerin %13.65 i haploid embriyo üretmiştir. Çeşitlerden alınan haploid embriyo sayısı, embriyo kültür ile elde edilen regenerant bitki sayısı (embriyodan ve kallustan) ve doubled haploid bitki sayısı ayrı ayrı irdelenmiştir. Embriyo kültürü için standart MS kültür ortamı (%2 sükroz) kullanılmıştır. Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinin haploid embriyo

25 15 üretimi arasında önemli bir fark bulunmamış, bu çeşitlerin Çakmak 79 çeşidine göre verdikleri haploid embriyo sayısı P<0.01 seviyesinde önemli bulunmuştur. Bunun yanı sıra meydana gelen haploid embriyo formasyonlarının hepsi farklılaşarak bitki meydana getirmişlerdir. Üç çeşide ait farklılaşan embriyoların toplam değeri %52.27 dir. farklılaşma gösteren ve göstermeyen embriyo sonuçları arasındaki fark her çeşit için kendi içerisinde önemsiz bulunmuştur. Almouslem vd. (1998), mısır melezleme yoluyla durum buğdayında etkili bir haploid bitki üretim metodu geliştirmek için çalışmalar yapmışlardır. Yedi tarımsal olarak üstün durum buğdayı (Triticum turgidum L., 2=4x=28, AABB) çeşidi [Durox, Langdon (LDN), Lloyd, Medora, Monroe, Renville ve Vic] ve üç önemli sitogenetik stok [LDN 5D(5B), LDN Ph1 ph1b ve Cappelli ph1c ph1c] üç mısır (Zea mays L.) çeşidi polenlerinin melezlenmesiyle haploid embriyolar meydana getirilmiştir. Döllenmeden sonra biri kontrol grubunu oluşturmak üzere 5 farklı uygulama yapılmıştır. Bunlar; T 0 : kontol başaklarına disitile su (d H 2 O) püskürtülmüştür, T 1 : 75mg/l GA 3 + 5mg/l 2,4-D, T 2 : 3mg/l 2,4-D + 60mg/l AgNO 3, T 3 : 3mg/l 2,4-D + 120mg/l AgNO 3, T 4 : 3mg/l 2,4-D + 180mg/l AgNO 3 dur. Oluşan embriyoların kültür ortamına alınması ile haploid yeşil fideler üretilmiştir. En iyi embriyo ürününü döllenmeden sonra uygulanan 3mg/l 2,4-D oksin çeşidi ve mg/l AgNO 3 (T 3 ve T 4 ) vermiştir. 3mg/l 2,4-D mg/l AgNO 3 (T 3 ) karışımı ise embriyoların bitkiciklere gelişmesini teşvik etmiştir. Toplam 142 olgunlaşmış, Ph1 geninin homolog çiftini içeren ve içermeyen haploidlerden oluşan yeşil haploid fideler üretilmiştir. Oluşturulan haploid ürünlerde net genotipik farklılıklar gözlenmiştir. Örneğin; durum buğdayından Medora çeşidi, 3mg/l 2,4-D mg/l AgNO 3 uygulamasında en fazla ürün veren çeşit olmuştur. Renville çeşidi ise tüm 2,4-D + AgNO 3 uygulamalarında fide üretiminde olduğu gibi haploid embriyolarda da sürekli ürün sağlamıştır. Yapılan çalışmalarda üç Langdon genotipi arasından Langdon Ph1ph1b, Langdon 5D(5B) hattı ve normal Langdon Langdon 5D(5B) hattı en iyi cevabı vermiştir. Campbell vd. (1998), Yeni Zelanda buğday çeşitlerinden buğday x mısır melezlenmesi sonucunda oluşmuş haploid embriyo üretimi üzerinde sıcaklığın ve

26 16 ışık yoğunluğunun etkisini araştırmışlardır. Sıcaklık için yapılan denemelerde beş Yeni Zelanda buğday çeşitleri (Belfield, Kotuku, Rata, Otane ve Monad) önce serada yetiştirilmiştir. Serada yetiştirilen buğdaylar, ışık yoğunluğu 250 µmol m -2 s -1, fotoperiyodu 16 saat ve nem oranı %70 olarak sabitlenen, 17/12, 22/17 ve 27/22 0 C gündüz/gece sıcaklıkları farklı olan bitki büyüme odalarına aktarılmışlardır. Işık yoğunluğu için yapılan denemelerde ise, altı Yeni Zelanda buğday çeşitleri (Otane, Karamu, Kotuku, Belfield, Rata ve Monad) de önce serada yetiştirildikten sonra gündüz/gece sıcaklığının 22/17 0 C de sabit tutulduğu ve %70 sabit nem oranı bulunan üç farklı ışık yoğunluğuna (300, 500 ve 1000 µmol m -2 s -1 ) ayarlanan bitki büyüme odalarına yerleştirilmişlerdir. Bu koşullar altında yetiştirilen buğday başakları mısır polenleri (Zea mays L., NZ75) ile melezlenmiştir. Döllenmeden sonra başaklara sentetik oksinlerden dicamba (40mg/l) ve 2,4-D (20mg/l) enjekte edilmiştir. Embriyolar gün sonra MS/2 kültür ortamına konulmuştur. Yapılan denemeler sonucunda, embriyo gelişimi için en uygun sıcaklık 22/17 0 C olarak tespit edilmiştir. En fazla embriyo oluşumu ise 1000 µmol m -2 s -1 ışık yoğunluğunda görülmüştür. Bu çalışmayla, haploid embriyo oluşumunda sıcaklık faktörü ve ışık yoğunluğu gibi çevresel etmenlerin önemli derecede etkili olduğu görülmüştür. Verma vd. (1999), buğday x mısır melezleme metodunda haploid bitki üretimini arttırmak amacıyla mısır genotiplerinin haploid embriyo oluşumuna ve bitki regenerasyonuna etkilerini araştırmışlardır. 15 farklı mısır genotipi 5 farklı buğday (Triticum aestivum L.) hibriti ile melezlenmiştir. Döllenmeden 24 saat sonra başaklara 2,4-D oksin çeşidi uygulanmıştır. Oluşan haploid embriyolar MS/2 kültür ortamı bulunan test tüplerine aktarılmışlardır. Yapılan istatistik çalışmalarında, tohum kabuğu oluşum yüzdesi ve embriyo oluşum yüzdesi hesaplanmıştır. Mısır ve buğday genotiplerinin ayrı ayrı bu iki parametre üzerinde farklı sonuçları olmuştur. 15 mısır genotiplerinin embriyo oluşturma yüzdesi %1.1 den %23.4 e kadar değişirken buğday genotiplerinin embriyo oluşturma yüzdesi ise %8.4 den %10.2 ye kadar değişmiştir. Yapılan denemeler sonucu, mısır genotiplerindeki farklılığın etkili olduğu ve en iyi dölleyicinin bir patlamış mısır çeşidi olan Pearl Pop Corn olduğu, beş buğday genotipiyle melezlenmesi sonucu embriyo oluşturma frekansının %15.1 ve haploid bitki oluşturma frekansının %9.9 olduğu görülmüştür.

27 17 Cherkaoui vd. (2000), durum buğdayının farklı çeşitlerinde, dişi (durum buğdayı) ve erkek (mısır poleni) ebeveyn genotiplerinin bir haplo-metot olan cinsler arası melezleme tekniğine olan etkilerini araştırmışlardır. Embriyo ve haploid bitki oluşumunu geliştirmek için embriyo kurtarma tekniğinin uygun safha ve ortam koşullarını da araştırmışlardır. Dişi ebeveyn olarak 10 durum buğdayı (Triticum turgidum ssp. durum, 2n=4x=28) genotipleri ile erkek ebeveyn olan 8 mısır (Zea mays L., 2n=2x=20) genotipleri melezlenmiştir. Oksin uygulamasında sentetik bir oksin çeşidi olan 2,4-D kullanılmıştır. Embriyolar daha sonra MS (Murashige ve Skoog, 1962), MS/2 ve B5 (Gamborg vd., 1968) kültür ortamlarına alınmıştır. Buğday genotiplerinin farklı olması ovaryum gelişimini, embriyo ve bitki oluşumunu etkilediği için önemli bulunmuştur. Mısır genotiplerindeki farklılık ise sadece embriyo oluşumunu etkilemiştir. Embriyo oluşumunu ve gelişimini destekleyen yüksek konsantrasyonlardaki 2,4-D oksin çeşidinin buğday gövdesine doğrudan uygulanması, embriyo ve haploid bitki oluşumunda artış sağlamıştır günlük olgun embriyolar çimlenme için zengin içerikli besin ortamlarına ihtiyaç duymamıştır. Bu yüzden MS/2 ortamı MS ortamından daha etkili olmuştur. B5 ortamı da MS/2 ortamında da görüldüğü gibi MS ortamından daha etkili sonuçlar vermiştir. B5 ortamı MS ortamından daha fazla oranda magnezyum ve daha az miktarda kalsiyum ile mikrotuzlardan borik asit, çinko ve manganez içermektedir. Farklı araştırmacılar da B5 (Lefebre ve Devaux, 1996) ve MS/2 (Suenaga vd., 1991; Inagaki, 1997) ortamları ile aynı sonuçları elde etmişlerdir. Bununla birlikte, daha küçük ve az gelişmiş embriyolar için daha zengin içerikli bir besin ortamına ihtiyaç duyulmuştur (Cameau vd., 1992). Ekmeklik buğday ve makarnalık buğday mısır ile melezlendiğinde embriyo kurtarma safhası, ekmeklik buğday için 10. günden 12. güne (Suenaga vd., 1991) ve makarnalık buğday için 18. günden 21. güne (Savaşkan vd., 1997) kadar değişmiştir. Bu çalışmada ise en uygun embriyo kurtarma safhası 14. gün (12-15) olmuştur. Bu zaman periyodu Sarrafi vd. (1994) ve Saidi vd. (1998) tarafından da gözlemlenmiştir. Knox vd. (2000), durum buğdayında cinsler arası melezleme metoduyla daha fazla doubled haploid bitki elde etmenin etkili yollarını araştırmışlardır. Durum buğdayının (Triticum turgidum L.) stigmaları, mısır (Zea mays L.) polenleri ile

28 18 melezlenmiştir. Döllenmeden bir gün sonra 100mg/l 2,4-D ve 50mg/l dicamba oksin çeşitleri başakçıklara püskürtme yöntemi ile uygulanmıştır. Döllenmeden 13 veya 15 gün sonra oluşan embriyolar Gamborg s B5 kültür ortamına aktarılmışlardır. Yapılan çalışmada, melezleme sonucu elde edilebilecek tohum kabuğunun, haploid embriyoların, doubled haploid bitkilerin ve tohum veren doubled haploid bitkilerin sayıları ölçülmüştür. Bitki yetiştirme koşulları, polen kaynakları, bitkileri kullanma yöntemleri ve buğday genotipleri durum buğdayında cinsler arası melezleme metoduyla doubled haploid bitki elde etmede önemli kriterler olmasına rağmen, doubled haploid bitkiler üretmede kullanılan oksin çeşitlerinin en önemlisi olduğu tespit edilmiştir. Yapılan denemelerde, 100mg/l 2,4-D yerine 50mg/l dicamba kullanıldığında her başaktan alınan doubled haploid bitkilerin sayısı 0.2 den 1.3 e yükselmiştir. Bu artış oranı çoğunlukla, her başakçıktan alınan tohum kabuğu sayısındaki artışa ve haploid bitkiyi veren embriyoların çimlenme oranındaki artışa bağlanmıştır. Dicamba uygulanan başakçıklardan alınan tohum kabuğu sayısı 0.75 iken 2,4-D uygulanan başakçıklardan alınan tohum kabuğu sayısı 0.41 olmuştur. Haploid bitki alımında ise dicamba uygulanan her 100 başakçıktan 12, 2,4-D uygulanan her 100 başakçıktan 1.6 ürün elde edilmiştir. Sonuçlar gösteriyor ki, durum buğdayından oluşan embriyoların haploid bitkilere regenerasyonunda dicamba, 2,4-D ye göre daha etkili olmuştur. Doğramacı vd. (2001), mısır x buğday melezleme metodunda durum buğdayı kromozomlarının bu tekniğe olan etkisini ve haploidlerin sitolojik karakterlerini araştırmışlardır. 14 Langdon (LDN) disomik (n+1) hattı, bir LDN (Ph1bph1b) ve normal Langdon çeşidi mısır polenleri ile melezlenmiştir. Melezlemeden sonra, 14 gün boyunca oksin uygulaması yapılmıştır. Oluşan haploid embriyolar MS kültür ortamına aktarılmışlarıdır. Toplam başakçık melezlenmiş ve bunlardan 895 tanesinden embriyo alınmıştır. Bu embriyolardan sadece 14 tanesi embriyo gelişimini tamamlayıp sağlıklı bitkiler oluşturmuştur. Farklı hatlar çeşitli oranlarda başarı göstermiştir. Haploid bitki üretiminde ve embriyo gelişiminde en başarılı hat 5D(5B) hattı olmuştur. Yapılan denemelerin sonuçları gösteriyor ki, durum buğdayında 5B kromozomu yerine geçen 5D kromozomu haploid bitki üretimini arttırmada önemli bir etken olmuştur.

29 19 Ballesteros vd. (2003), durum buğdayı ile mısır melezleme metodunda çevresel nisbi nem oranlarının haploid bitki üretimi üzerindeki etkilerini araştırmışlardır. Durum buğdayının (Triticum durum Desf.) sekiz melezinden 38 F 3 hattı ile 3 ticari mısır (Zea mays) hibritinin polenleri melezlenmiştir. Döllenmeden bir gün sonra başaklar 95mg/l 2,4-D ve 5mg/l dicamba karışımı bulunan sıvı kültür ortamına aktarılmışlardır. 48 saat bu ortamda bekletilen başaklar daha sonra oksin bulunmayan MS/2 kültür ortamına transfer edilmiştir. %65-85 (gündüz-gece) çevresel nem oranı yerine %55-65 (gündüz-gece) çevresel nem oranı kullanıldığında başak başına alınan haploidlerin sayısı önemli derecede artmıştır. Bu yükseliş oranı çoğunlukla oluşan tohumların artışına bağlanmıştır. Başak başına, % 15.2 ve % 9.3 tohum kabuğu; % 5.0 ve % 2.8 embriyo ile % 3.1 ve % 0.6 haploid bitki sırasıyla düşük ve yüksek nem koşulları altında alınan ürünler olmuştur. Yapılan çalışmalarda, 38 durum buğdayı hattından düşük nem koşulları ile yapılan melezlemelerde tohumlardaki artış oranı sonucunda haploid bitki üretimi de artmıştır. Savaşkan vd. (2001), Anadolu nun yerli populasyonlardan üretilen doubled haploid hatların kalitatif ve kantitatif özelliklerinin ölçüm ve analizleri üzerinde çalışmalar yapmışlardır. Triticum durum Desf. cvs. Kunduru 1149, Berkmen 469 ve Çakmak 79 makarnalık buğday embriyosunun mısır poleni ile melezlenmesiyle (cinsler arası melezleme) üretilen doubled haploid hatlara ait tohumların kışlık ekimi yapılmıştır. Başlıca kantitatif özelliklerden başak çıkış zamanı, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık, başakta tane, tane ağırlığı, verim/bitki, kardeş sayısı, hasat indeksinin (HI) ölçümleri ile tanede protein oranı, renk ve camsılık analizleri yapılmıştır. Kunduru 1149 çeşidinden üretilen doubled haploid hatlarda incelenen kantitatif ve kalitatif özellikler bakımından farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Berkmen 469 dan alınan doubled haploid hatlarda kontrol gruplara göre tohum karakterlerinde pozitif yönde önemli gelişmeler gözlemlenmiştir. Yerli populasyonlar kullanılarak geliştirilen çeşitlerin yenilenmesi için cinsler arası melezleme yoluyla saf hataları üretilebilir ve kullanılabilir. Çakmak 79 çeşidinden alınan doubled haploid hatlarda kantitatif ve kalitatif karakterlerde tohum rengi dışında hiçbir önemli farklılık bulunmamıştır.

30 20 Kaushik vd. (2003), buğday x mısır melezleme metodunda haploid embriyo oluşumu üzerinde çeşitli oksin uygulamalarının etkilerini ve embriyo gelişimi üzerinde etkili embriyo kurtarma zamanını tespit etmeye yönelik çalışmalar yapmışlardır. Dört F 1 buğday (Triticum aestivum) hattı Navin mısır çeşidi ile melezlenmiştir. Anterler olgunlaşmadan 1-2 gün önce kasturasyon (anterlerin alınması) işlemi yapılmıştır. Bu işlemden 2 gün sonra da buğday stigmaları bir fırça yardımıyla taze mısır polenleri ile melezlenmiştir. Oksin uygulaması dört farklı şekilde yapılmıştır: i) 2,4-D püskürtme yöntemi döllenmeden bir, iki ve üç gün sonra 100 ppm lik 2,4-D nin başaklara püskürtülmesi, ii) 2,4-D yi başaklara enjekte etme yöntemi 3 gün boyunca 100 ppm lik 2,4-D den 1ml kadarının buğday gövdesine (ilk internodun üstünden) enjekte edilmesi, iii) 2,4-D ye batırma yöntemi döllenmiş başakların 3 gün boyunca 2,4-D sıvı çözeltisine batırılması, iv) başakçıları kültüre alma yöntemi döllenmeden iki gün sonra başakçıların 2mg/l 2,4-D içeren MS kültür ortamına aktarılması. Yapılan denemeler sonucunda, oksin uygulama yöntemlerinin önemli olduğu çünkü başakçıkları 2,4-D bulunan kültür ortamına aktarma yönteminin püskürtme, enjekte etme ve batırma yöntemlerinden daha etkili olduğu görülmüştür. Oksin kullanılmayan uygulamalarda embriyo gelişiminin olmadığı tespit edilmiştir. En uygun embriyo kurtarma zamanının ise döllenmeden sonra günler arası olduğu belirlenmiştir. Marcinska vd. (2003), buğday x mısır melezleme metodunda haploid embriyodan oluşan kalluslar ve bitki regenerasyonu üzerinde 2,4-D ve dicamba oksinlerinin karşılaştırmalı etkilerini araştırmışlardır. Denemelerde 7 tane kışlık heksaploid buğday (Triticum aestivum) çeşiti (Almari, Zorza, Tercja, Wanda, Emika, Izolda ve Kaja) kullanılmıştır. Melezleme işlemlerinden sonra oluşan haploid embriyolar, kallus gelişimini desteklemek için 2 veya 4mg/l 2,4-D veya dicamba bulunan MS kültür ortamına aktarılmışlardır. Bütün buğday genotipleri mısır ile melezlemeden sonra haploid embriyo oluşturmuşlardır. En yüksek embriyo sayısı %30 ile Almari çeşidinden alınmıştır. Diğer çeşitlerde bu oran %7.2 ile %17.9 arasında değişmiştir. Farklı oksin çeşitleri kullanmak sonuçları etkilemiştir. Izolda çeşidinde dicamba ile yapılan uygulamalarda 2,4-D ye göre iki kat daha fazla haploid embriyo elde

31 21 edilmiştir. Kallus oluşturma ve bitki regenerasyonu sağlama yüzdesi olarak da yine dicamba, 2,4-D ye göre daha yüksek sonuçlar vermiştir. Garcia-Llamas vd. (2004a), farklı oksin uygulamalarının durum buğdayı x mısır melezlenmesinden elde edilen haploid embriyo ve haploid bitki üretimi üzerindeki etkilerini araştırmışlardır. Buğday x mısır melezleme tekniğine düşük, orta ve yüksek oranda cevap veren üç doubled haploid durum buğdayı hatları [Triticum turgidum ssp. durum (Desf.) Husn.] üç ticari mısır (Zea mays L.) hibriti olan Forban, Sancho ve Cherif ile melezlenmiştir. Oksin uygulamasında, 100mg/l 2,4-D, 5mg/l ve 50mg/l dicamba, 95mg/l 2,4-D + 5mg/l dicamba ve 50mg/l 2,4-D + 50mg/l dicamba kullanılmıştır. Embriyolar döllenmeden sonraki 15. ile 17. günlerde alınarak 5 farklı oksin çeşidinin de bulunduğu kültür ortamlarına aktarılmışlardır. 100mg/l 2,4-D uygulaması ile % 8.9 tohum kabuğu, % 2.6 embriyo ve % 1.3 haploid bitki elde edilmiştir. Çeşitli konsantrasyonlarda kullanılan dicamba çözeltisi arasında bir farklılık görülmemiştir fakat embriyo ve haploid bitki üretimini önemli derecede arttırmışlardır. Farklı konsantrasyonlarda uygulanan dicamba % 15.0 tohum kabuğu, % 6.0 embriyo ve % 3.0 haploid bitki elde edilmiştir. Oksin konsantrasyonlarındaki farklılık sonuçları etkilemediği gibi dicambanın tek başına veya 2,4-D ile birlikte kullanılması da sonuçlarda bir farklılık yaratmamıştır. Yapılan çalışmalarda, mısır x buğday melezlenmesi tekniğinde kullanılan dicamba, 2,4-D ye göre daha fazla haploid bitki ürettiğinden dolayı daha etkili olmuştur. Garcia-Llamas vd. (2004b), mısır ve darı ile melezlenen durum buğdayında haploid bitki ve embriyo ürünleri üzerinde erkek ebeveynlerin (polen) etkilerini araştırmışlardır. Yapılan çalışmalarda durum buğdayı ile melezlemede en etkili dölleyiciyi ve en uygun polen karışımını belirlemek amaçlanmıştır. Denemelerde, buğday x mısır melezleme metoduna düşük ve yüksek düzeyde cevap veren iki durum buğdayı genotipi [Triticum turgidum ssp. durum (Desf.) Husn.] sekiz polen örneği: (i) üç mısır (Zea mays L.) hibriti, (ii) üç darı (P. glaucum (L.) R. Br.) hattı, (iii) mısır poleni karışımı, (iv) darı poleni karışımı ile melezlenmiştir. Oksin uygulamasında 2,4-D sentetik oksin çeşidi ve kültür ortamı olarak da MS/2 kullanılmıştır. Yapılan melezlemeler sonucunda, dört mısır örneği ile melezlenen

32 22 durum buğdayından alınan embriyo ve haploid bitki ürünlerinde önemli bir fark görülmemiştir. Mısır x buğday melezlenmesi tekniğine yüksek ve düşük oranda cevap veren durum buğdayı çeşitlerini karşılaştırırsak, başak başına sırasıyla %24.5 embriyo, %15.5 haploid bitki ve %12 embriyo, %5.5 haploid bitki vermiştir. Bu oranlar durum buğdayı ile daha önce yapılan çalışmalarla mukayese edilirse (O Donoughe and Bennett, 1994; Almouslem vd., 1998; Inagaki vd., 1998; David vd., 1999) denemelerde kullanılan üç mısır hibritinin iyi tozlaştırıcılar olduğu görülebilir. Fakat dört darı örneği ile tozlaştırılan durum buğdayından alınan haploid ürünlerde önemli genotipik farklılıklar görülmüştür. En iyi darı çeşidi olan TIFT 23B, diğer iki darı çeşidine (TIFT 65 ve TIFT 93) ve darı polen karışımına göre önemli derecede daha fazla haploid bitki üretimi sağlamıştır. Fakat embriyo oluşturmada bütün darı çeşitleri benzer sonuçlar vermiştir. Bu yüzden, en üstün dölleyiciyi tespit etmek için haploid bitki ürünlerindeki sayısal sonuçlar kriter olarak alınmalıdır. Daniel vd. (2005), daha fazla doubled haploid bitki üretmek amacıyla anter kültürü tekniğini ve bir cinsler arası melezleme metodu olan buğday x mısır melezlemesini karşılaştıran çalışmalar yapmışlardır dan beri Bavarian Devlet Tarımsal Araştırma Merkezi Doku Kültürü grubu, ıslah programında doubled haploid buğday hatlarının üretimi için anter kültürü tekniğini kullanmışlardır. Anter kültürü tekniğinde, bitki regenerasyonu için mikrosporlar (olgunlaşmamış polen) kullanılmıştır. Bu yolla oluşturulan doubled haploid hatların oranı iki faktörden dolayı sınırlanmıştır. Birinci faktör, buğday genotipinin bitki regenerasyonunu etkilemesidir. İkinci faktör ise, birçok albino bitkinin oluşmasıdır ki bu bitkilerin de yaşama şansı yoktur. Bu yüzden ıslah programlarında anter kültürü tekniğinin kullanımı sınırlandırılmıştır. Buğday x mısır melezleme metodu, son 4 yıldır LfL (Landesanstalt für Landwirtschaft) de doubled haploid bitki üretimi için kullanılmıştır. Bu çalışmalarında, donor buğday bitkileri uygun koşullarda ( C) iklim odalarında ve seralarda yetiştirilmişlerdir. Kasturasyonu yapılan buğday başakları iki gün sonra mısır polenleri ile melezlenmiştir. Döllenmeden bir gün sonra embriyo gelişimini desteklemek için başakların gövdelerine ve her başakçığa, BAP (6-benzilamino purin) ve dicamba uygulanmıştır. Yapılan melezleme çalışmaları

33 23 sonucunda, 32 F 1 -hibrit çeşidinden 3356 buğday başağı mısır polenleri ile melezlenmiştir haploid embriyo kültür ortamına alınmıştır ve bitki regenerasyona uğramıştır. 32 F 1 -hibrit çeşidinden alınan haploid bitki sayısında farklılıklar görülmüştür. Daha önce yapılan çalışmalarda (Kisana vd., 1993; Fedak vd., 1997; Sadasivaiah vd., 1999) görüldüğü gibi bu çalışmada da buğday genotiplerinin bitki regenerasyonu üzerindeki etkisi büyük olmuştur. İki metot arasında yapılan karşılaştırmalar sonucunda, buğday x mısır melezleme metodundan elde edilen doubled haploid bitki sayısı, anter kültürü tekniğinden alınan doubled haploid bitki sayısından 10 kat daha fazla olmuştur. Bakos vd. (2005), cinsler arası melezleme metodu sırasında uygulanan zigot kurtarma tekniği ile haploid buğday bitki üretimi için çalışmalar yapmışlardır. Buğday stigmaları mısır polenleri ile melezlenmiştir ve döllenmeden bir gün sonra her başakçıktaki pistile bir damla 3mg/l 2,4-D + 100mg/l AgNO 3 damlatılmıştır. Döllenmeden 2 gün sonra, aktif yumurta hücreleri ovaryumdan ayrılarak zigot kurtarma için kültür ortamına aktarılmışlardır. Kontrol amacıyla döllenmeden 14 gün sonra gelişen embriyolar, besleyici hücreler bulunmayan agarla katılaştırılmış B5 kültür ortamına aktarılmışlardır. Zigot kurtarma ve embriyo kurtarma teknikleri karşılaştırıldığında, erken zigot kurtarma tekniğinde Mv Ködmön ve Mv Palma çeşitlerinde sırasıyla (100 başakçık başına) 1.6 ve 3.6 haploid bitki elde edilmiştir ve embriyo kurtarma tekniğinde ise yine aynı çeşitlerden sırasıyla % 7.5 ve % 0.7 haploid bitki elde edilmiştir. Buğday, mısırın yanı sıra birde çeltik ile tozlaştırılmıştır ve kurtarılmış zigotların çok hücreli yapılara gelişimi ilk defa burada gözlemlenmiştir. Fakat bu yapıların çok hücreli safhadan sonraki gelişimleri mümkün olmamıştır. Bu çalışmalarında, buğday ve çeltik arasındaki uyuşmazlığın buğday ve mısır arasındaki uyuşmazlıktan çok daha fazla olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmalar, zigot kurtarma tekniğinin anter ve izole edilmiş mikrospor kültürüne dirençli buğday genotiplerinin, verimli doubled haploid bitki üretiminin arttırılması için yeni bir başlangıç noktası olduğunu göstermektedir. Sharmeen vd. (2005), beş farklı buğday çeşidinin 2,4-D ve AgNO 3 kullanılarak mısır ile melezlenmesi sonucunda oluşturacağı haploid bitkilerin verim ve oluşum

34 24 yüzdelerini araştırmışlardır. Yapılan denemelerde, beş farklı buğday çeşidi (Rawal, Chyria 3, Shatabdi, Sonalika ve Kanchan) patlamış mısır çeşidi ile melezlenmiştir. Buğday yumurtasının döllenmesine ve oluşumuna ile haploid embriyoların gelişimine yardımcı olmak için iki farklı uygulama yapılmıştır: (i) 100 ppm 2,4-D ve (ii) 100 ppm 2,4-D ppm AgNO 3. Döllenmeden sonra başakların gövdelerine 0.5 ml 2,4-D enjekte edilmiştir ve aynı çözeltiden birer damla başakçıklara damlatılmıştır. Ayrıca sıvı AgNO 3 çözeltisi, döllenmeden sonra başakçıklara püskürtme yöntemiyle uygulanmıştır ve bu işlem başakları toplayıncaya kadar her gün devam etmiştir. Oluşan haploid embriyolar, içerisinde oksin bulunmayan MS kültür ortamına aktarılmışlardır. Chyria 3 ve Sonalika çeşitleri diğer çeşitlere göre daha fazla haploid embriyo ve regenerasyon yüzdesi yüksek haploid bitki üretmiştir. Chyria 3 ve Sonalika çeşitleri sırasıyla % 8.04 ve % 5.03 oranında haploid bitki üretmişlerdir. 2,4-D nin tek başına veya AgNO 3 ile birlikte kullanılması çeşitlerde haploid embriyo oluşturma ve bitki regenerasyonu üzerinde önemli bir fark yaratmamıştır. Bazı tohumlarda, buğdayın mısır ile melezlenmesi sonucunda birden fazla embriyo (poliembriyo) oluştuğu görülmüştür. En yüksek poliembriyo oluşumu Chyria 3 çeşidinde gözlemlenmiştir. Bunu sırasıyla Shatabdi ve Sonalika çeşitleri takip etmiştir. Çeşitlerdeki poliembriyo oluşumunu 2,4-D ve AgNO 3 un birlikte kullanımı etkilemiştir. Sonuç olarak; buğday x mısır melezlenmesinde buğday genotipleri arasındaki farklılık haploid embriyo oluşumunda ve bitki regenerasyon oluşum yüzdesinde etkili olmuştur.

35 25 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Yapılan çalışmalarda, Triticum durum Desf. cvs. Kunduru 1149 ve Berkmen 469, makarnalık buğday çeşitleri kullanılmıştır. Orta Anadolu da tarımı yapılan bu iki buğday çeşidinin kromozom sayısı 2n=4x=28 dir. Kunduru 1149, Eskişehir Tarımsal Araştırma Merkezi nde, Berkmen 469 ise Ankara Tarımsal Araştırma Merkezi nde seleksiyon yolu ile ıslah edilen eski çeşitlerimizdendir. Melezleme için, mısır (Zea mays L.) bitkisi kullanılmıştır ve kromozom sayısı 2n=2x=20 dir. Buğday tohumları Ankara Tarım İl Müdürlüğü nden, mısır tohumları ise Isparta Tarım İl Müdürlüğü nden temin edilmiştir Metot Donor Bitkilerin Yetiştirilmesi Bitkilerin uygun gelişimini sağlamak amacıyla 3 kısım toprağa 1 kısım gübre harmanlanarak saksılara dolduruldu. Buğday çeşitlerinden her biri küçük saksılara 3 er adet olmak üzere ekimi yapıldı. Mısır tohumları ise büyük saksılara 3 er adet olmak üzere ekimi yapıldı. Mısır tohumları her hafta periyodik olarak pazartesi ve perşembe olmak üzere ekildi. Böylece buğday bitkisi ile çakıştırılması sağlandı. Gerekli sulama ve gübreleme yapılarak bitkiler uygun sera koşullarında yetiştirildi (Şekil 3.1). Mısırlar, özellikle ilk fide devresinde kontrollü bitki yetiştirme odalarında bulundurularak hızlı gelişimi sağlandı. Böceklenme ve hastalığa karşı kimyasal ilaçlama yapıldı Melezleme İşleminin Yapılması Buğday başakları bayrak yapraktan (kınından) tam olarak çıktıktan sonra [Şekil 3.2.(a)] başaktaki kılçıklar alındı [Şekil 3.2.(b)] ve başak kasturasyona hazır hale

36 26 Şekil 3.1. Donor mısır ve buğday bitkileri getirildi [Şekil 3.2.(c)]. Her çiçekteki anterler alındı (kasturasyon) [Şekil 3.2.(d)]. Daha sonra başaklar şeffaf melezleme zarfları ile kapatıldı ve etiketlendi [Şekil 3.2.(e)]. Taze mısır polenleri bir alüminyum folyo parçası üzerine hafifçe silkelenerek toplandı ve bir forsep yardımıyla kasturasyon yapılan başakçıklardaki stigmaların üzerine konularak melezleme işlemi yapıldı [Şekil 3.2.(f)] ve tekrar melezleme zarfları ile kapatılarak etiketlendi. Melezleme işlemini yapmak için kasturasyondan sonra en az bir gün beklendi (bu süre 2-3 gün arası değişti) ve melezleme işleminden iki gün sonra stigma bölgesinin dolgun olup olmadığı (döllenme belirtisi olarak) kontrol edildi Mısır Polenlerinin Depolanması Taze mısır polenleri, mısır püskülleri hafifçe silkelenerek bir alüminyum folyo parçası veya temiz bir kağıt parçası üzerine toplandı. Polen ile birlikte dökülen anterler uzaklaştırıldı. Polenler her sabah 08:30-09:00 arası toplandı. Toplanan polenler tartıldıktan sonra, (15x15) temiz kağıtlar veya büyük tartım kapları üzerine serpiştirildi ve 35 0 C ye ayarlanmış etüvde kurutuldu. Kurutma süresi 1 ile 2 saat arası değişti. Kurutulan polenler 1,5ml lik polietilen tüplere (eppendorf) dağıtıldı ve üzerine tarihi yazıldı. Ağızları sıkıca kapatılan tüpler 10 dakika sıvı nitrojene batırıldı ve ardından C ye ayarlanmış derin dondurucuya konularak muhafaza edildi. Derin dondurucuda bekleme süresi 1 haftadan 13 haftaya kadar değişti. Polenler

37 27 melezlemede kullanılmadan önce 38 0 C ye ayarlı su banyosunda 10 dakika kadar ısıtıldı (Inagaki ve Mujeeb-Kazi, 1994). (a) (b) (c) (d) (e) (f) Şekil 3.2. Kasturasyon ve melezleme işlemlerinin yapılması. (a) kınından tamamen çıkmış başak, (b) başaktaki kılçıkların alınması, (c) kasturasyona hazır başak, (d) kasturasyon (anterlerin alınması) işlemi, (e) melezleme zarfı ve etiketleme, (f) melezleme işlemi Oksin Çözeltilerinin Hazırlanışı Dicamba uygulaması için 20 ppm (başakçıklara) ve 100 ppm lik (gövdeye) iki ayrı çözelti hazırlandı. 20 ppm lik dicamba çözeltisi hazırlamak için, 0.02 gram dicamba kristalleri hassas terazide tartıldı ve 1ml %95 lik etanol ile eritildi. Kristaller iyice eriyince karışım önce 100 ml saf suya tamamlandı. Böylece kütle/hacim (mg/l) derişimi sağlandı. Daha sonra 1000 ml saf suya tamamlandı. Hazırlanan 20 ppm dicamba çözeltisinin üzeri etiketlenerek +4 0 C de buzdolabında saklandı. 100 ppm

38 28 lik dicamba çözeltisi için de, 0.1 gram dicamba kristalleri 1ml %95 lik etanol ile eritilerek karışım önce 100 ml daha sonra 1000ml saf suya tamamlandı. Çözelti etiketlenerek +4 0 C de buzdolabında muhafaza edildi. 2,4-D uygulaması için 100 ppm lik (başakçık ve gövdeye) bir çözelti hazırlandı. 0.1 gram 2,4-D kristalleri hassas terazide tartıldı ve 1ml %95 lik etanol ile eritilerek önce 100 ml daha sonra 1000ml saf suya tamamlanarak üzeri etiketlendi. Çözelti +4 0 C de buzdolabında (oda sıcaklığı da uygun) muhafaza edildi Oksin Uygulaması Buğday x mısır döllenmesi ve sağlıklı embriyo oluşumunu desteklemek için başakçıklara melezleme işleminden 24 saat sonra iki ayrı çeşit sentetik oksin çözeltisi uygulandı. 1) 2,4-D uygulaması 2,4-D çözeltisi enjekte edilmeden önce başağın hemen altından gövdeye iğnenin ucu ile bir delik açıldı [Şekil 3.3.(a)]. Böylece çözeltinin gövde içinde iletimi sağlandı ve gövdenin basınç durumunda patlaması önlendi. Üst internoda internodun alt kısmından başağa doğru 1 ml lik şırınga ile 100 ppm lik 2,4-D solüsyonu enjekte edildi [Şekil 3.3.(b)], enjekte edilen kısım vazelin ile kapatıldı [Şekil 3.3.(c)]. Ayrıca döllenen başakçıkların her birine birer damla 100 ppm 2,4-D çözeltisi damlatıldı [Şekil 3.3.(d)]. 2) Dicamba uygulaması Üst internoda internodun alt kısmından başağa doğru 1 ml lik şırınga ile 100 ppm lik dicamba solüsyonu enjekte edildi, enjekte edilen kısım vazelin ile kapatıldı. Yine döllenen başakçıkların her birine birer damla 20 ppm dicamba çözeltisi damlatıldı. (a) (b)

39 29 (c) (d) Şekil 3.3. Oksin uygulamasının yapılması. (a) iğnenin ucu ile başağın hemen altından gövdeye delik açılması, (b) üst internoda internodun alt kısmından başağa doğru oksin uygulaması, (c) enjekte edilen kısımların vazelin ile kapatılması, (d) başakçıkların her birine birer damla oksin çözeltisinin damlatılması Embriyo Kültürü Çalışmaları Oksin uygulamasından gün sonra başaklar toplanarak başakçıklar bir petri kabı içinde ayrıldı ve tohumları alınarak sayıldı. Başakçıklar teker teker açıldı, olgunlaşmamış tohumlar çıkartıldı ve tohumların yüzey sterilizasyonu yapıldı. Yüzey sterilizasyonu için tohumlar önce %20 lik sodyum hipoklorit çözeltisinde 1 dakika ardından %70 lik alkolde 30 saniye sterilize edildi ve iki defa distile su ile yıkandı. Bir steril kabinde her bir tohumda oluşma olasılığı olan embriyolar binoküler mikroskop yardımı ile kontrol edildi. Embriyo bulunanlar kültür ortamına alındı. Embriyo kültürü için MS (Sigma-M5524) ve B5 (Sigma-G5768) hazır kültür ortamları kullanıldı. Kültür ortamları hazırlanırken 20gr/l sükroz ve 7gr/l Difco bakto agar ilave edilerek ph ı 5.8 e ayarlandı. ph ın 6.0 ± 0.05 olarak ayarlanması için NaOH ve HCl çözeltileri kullanıldı. ph ı ayarlanan ve otoklavda C de 20 dakika sterilize edilen kültür ortamları 9 cm çapındaki petri kaplarına 1/3 ü dolacak şekilde paylaştırıldı. Kültür ortamı soğuyup katılaştıktan sonra petri kaplarının çevresi parafilm ile kapatılarak kullanılana kadar +4 0 C de buzdolabında muhafaza edildi. Kültür ortamına alınan embriyolar (Şekil 3.4) 20 ± 1 0 C de 16s/8s gündüz/gece

40 30 periyodunda inkübatöre alındı. Yaklaşık 1 haftalık süre sonunda haploid regenerant bitkilerin çıkışı gözlemlenmektedir. (a) (b) Şekil 3.4. Haploid embriyolar. (a) Kunduru 1149 çeşidinden alınan haploid embriyo, (b) Berkmen 469 çeşidinden alınan haploid embriyo İstatistik Çalışmaları Buğday x mısır (cinsler arası) melezleme tekniğinde kullanılan değişkenlerden alınan sonuçlar ile: 1) Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinin melezleme metoduna verdikleri cevabın tohum kabuğundan alınan sonuçlar ile karşılaştırılması, 2) 2,4-D ve dicamba oksinlerinin buğday x mısır döllenmesi ve sağlıklı embriyo oluşumuna etkilerinin karşılaştırılması yapılarak istatistik olarak hesaplandı. Çeşitlerden elde edilen tüm sonuçların frekans dağılımı ve ki-kare testi ile kontrolü yapıldı. 3) MS ve B5 kültür ortamlarının kallus oluşumu ve bitki regenerasyonuna etkilerinin karşılaştırılması yapılamadı.

41 31 4. BULGULAR Bitkilerde tohum üç kısımdan oluşmaktadır: 1) Tohum kabuğu (testa), 2) Embriyo ve 3) Endosperm. Testa embriyoyu dış faktörlerden korur, tohumun iç kısmının bütünlüğünü sağlar ve sistematik çalışmalarında tür teşhisinde önemli bir yeri vardır Durum buğdayından melezleme sonrasında elde edilen bulgular Tohum kabuğu sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden toplam olarak 2168 çiçek melezlenmiştir. Bu çiçekler gün sonra incelenmeye alınmış ve bunların % ü tohum kabuğu üretmiştir (Çizelge 4.1). Kunduru 1149 çeşidi, 2,4-D uygulaması ile % tohum kabuğu, dicamba uygulaması ile %16.47 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi ise, 2,4-D uygulaması ile %19.42 tohum kabuğu üretirken dicamba uygulaması ile %35.09 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi dicamba uygulamasıyla % ile en yüksek tohum kabuğu veren çeşit olmuştur. Kunduru 1149 çeşidi 2,4-D uygulamasıyla %15.40 ile en düşük tohum kabuğu veren çeşit olmuştur ve diğer çeşit ve oksin uygulamasıyla P< 0.01 seviyesinde fark vardır Embriyo sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitleri toplam % 0.09 embriyo vermiştir (Çizelge 4.1). Berkmen 469 çeşidi, 2,4-D uygulamasıyla % 0.22 embriyo üretirken Kunduru 1149 çeşidi 2,4-D ile % 0.16 embriyo üretmiştir Endosperm sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden, cinsler arası melezleme tekniğinin doğal bir sonucu olarak da hiç endosperm alınamamıştır Haploid bitki regenerasyonu Çalışmalarımızdan alınan haploid embriyolardan regenerant bitki üretimi sağlanamamıştır.

42

43 Durum buğdayından depolanmış ve taze polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular Cinsler arası melezleme tekniğinin özelliğinden ileri gelen mısır ve buğday bitkilerinin aynı anda yetiştirme ve çiçeklerini aynı zamana denk getirme zorunluluğu vardır. Bu nedenle bir dönem önce yetiştirilmiş olan mısırlardan alınan polenler depolanarak bu dönem yapılan denemede kullanılmıştır. Dolayısıyla depolanan ve taze alınan mısır polenleri melezlemelerde kullanılmış, alınan sonuçlar karşılaştırılmıştır Durum buğdayından taze polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular Tohum kabuğu sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden toplam olarak 1127 çiçek taze polenler ile melezlendikten sonra incelenmeye alınmış ve bunların % i tohum kabuğu üretmiştir (Çizelge 4.2). Kunduru 1149 çeşidi, 2,4-D uygulaması ile % tohum kabuğu üretirken, dicamba uygulaması ile %19.61 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi ise, 2,4-D uygulaması ile %24.79 tohum kabuğu ve dicamba uygulaması ile %38.73 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi dicamba uygulamasıyla % ile en yüksek tohum kabuğu vermiştir. Kunduru 1149 çeşidi 2,4-D uygulamasıyla %17.75 ile en düşük tohum kabuğu veren çeşit olmuştur ve diğer çeşit ve oksin uygulamasıyla P< 0.01 seviyesinde fark vardır Embriyo sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden toplam % 0.17 sı embriyo vermiştir (Çizelge 4.2). Berkmen 469 çeşidi, 2,4-D uygulamasıyla % 0.41 embriyo, Kunduru 1149 çeşidi ise 2,4-D uygulamasıyla % 0.31 embriyo vermiştir Endosperm sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinin taze polenler ile yapılan melezlemelerde endosperm alınamamıştır.

44

45 Durum buğdayından depolanmış polenlerle yapılan melezlemeler sonrasında elde edilen bulgular Tohum kabuğu sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinden toplam olarak 1041 çiçek, depolanmış polenler ile melezlendikten sonra incelenmeye alınmış ve bunların % ı tohum kabuğu üretmiştir (Çizelge 4.3). Kunduru 1149 çeşidi, 2,4-D uygulaması ile % tohum kabuğu üretirken, dicamba uygulaması ile %13.31 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi ise, 2,4-D uygulaması ile % tohum kabuğu ve dicamba uygulaması ile %30.90 tohum kabuğu üretmiştir. Berkmen 469 çeşidi dicamba uygulamasıyla % ile en yüksek tohum kabuğu veren çeşit olmuştur. Kunduru 1149 çeşidi 2,4-D uygulamasıyla %12.91 ile en düşük tohum kabuğu veren çeşit olmuştur ve diğer çeşit ve oksin uygulamasıyla P< 0.01 seviyesinde fark vardır Embriyo sayısı Bu uygulamada, Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitleri embriyo vermemiştir Endosperm sayısı Kunduru 1149 ve Berkmen 469 çeşitlerinin depolanmış polenler ile yapılan melezlemelerde endosperm alınamamıştır.

46

TR0100017 BUĞDAY x MISIR MELEZLEMESİ İLE DURUM BUĞDAYDA HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİ

TR0100017 BUĞDAY x MISIR MELEZLEMESİ İLE DURUM BUĞDAYDA HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİ TR117 BUĞDAY x MISIR MELEZLEMESİ İLE DURUM BUĞDAYDA HAPLOİD EMBRİYO ÜRETİMİ SAVAŞKAN Ç.,* ELLERBROOK C.,** FISH L.J.** SNAPE J.W." Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi, 615, Saray, Ankara. * John Innes

Detaylı

SOMATİK EMBRİYOGENESİS

SOMATİK EMBRİYOGENESİS 4.DERS EMBRİYO KÜLTÜRÜ Bitkilerin tohumlarından ya da tohum taslaklarından embriyoların aseptik koşullarda izole edilerek yapay besin ortamları üzerinde kültüre alındığı in vitro tekniktir. Embriyo kültürü

Detaylı

HAPLOİD BİTKİ ÜRETİMİ. Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR

HAPLOİD BİTKİ ÜRETİMİ. Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR HAPLOİD BİTKİ ÜRETİMİ Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR Somatik hücrelerindeki kromozom sayısı, ait oldukları bitki türünün gamet hücrelerinde bulunan kromozom sayısı kadar olan bitkilere haploid bitkiler denmektedir.

Detaylı

TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİYE GİRİŞ

TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİYE GİRİŞ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİYE GİRİŞ Bitki Doku Kültürü Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TB101 Çiğdem Yamaner (Yrd. Doç. Dr.) 4. Hafta (08.10.2013) ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü

Detaylı

Seleksiyon Islahı. Toplu seleksiyon Teksel seleksiyon Klon seleksiyonu

Seleksiyon Islahı. Toplu seleksiyon Teksel seleksiyon Klon seleksiyonu Seleksiyon Islahı Toplu seleksiyon Teksel seleksiyon Klon seleksiyonu Seleksiyon Doğal olarak meydana gelmiş bir varyabiliteye sahip populasyonlardan ıslah amaçlarına uygun bitkileri seçip, bunlara daha

Detaylı

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ)

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ) ORMAN AĞACI ISLAHI Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ) MELEZ VE MELEZ GÜCÜ (HETEROSİS): Kalıtsal özellikleri farklı iki bireyin çaprazlanması olayına "Melezleme" denir. Melezleme sonunda ortaya

Detaylı

Uygun koşullar altında gelişen bir bitkinin ilk çiçek taslaklarının görüldüğü zamana kadar geçen dönemi gençlik (juvenile) olarak isimlendirilir.

Uygun koşullar altında gelişen bir bitkinin ilk çiçek taslaklarının görüldüğü zamana kadar geçen dönemi gençlik (juvenile) olarak isimlendirilir. GENERATİF BÜYÜME VE GELİŞME Uygun koşullar altında gelişen bir bitkinin ilk çiçek taslaklarının görüldüğü zamana kadar geçen dönemi gençlik (juvenile) olarak isimlendirilir. Çiçek tohum ve meyve gelişiminden

Detaylı

Doğal koşullarda poliploid bitkilerin ortaya çıkması mümkündür, ancak bunların oluşum frekansı düşüktür.

Doğal koşullarda poliploid bitkilerin ortaya çıkması mümkündür, ancak bunların oluşum frekansı düşüktür. POLİPLOİDİ ISLAHI Bir canlı türünde genom olarak bilenen temel kromozom sayısı x ile gösterilir. Gamet hücrelerinde kromozom sayısı n=x tir. Bu kromozom sayısı seviyesine haploid veya monoploid adı verilmektedir.

Detaylı

22.04.2015 MBG 112 BİYOLOJİ II BİTKİLERDE ÜREME VE BİYOTEKNOLOJİ YRD. DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN. Döl almaşı

22.04.2015 MBG 112 BİYOLOJİ II BİTKİLERDE ÜREME VE BİYOTEKNOLOJİ YRD. DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN. Döl almaşı MBG 112 BİYOLOJİ II BİTKİLERDE ÜREME VE BİYOTEKNOLOJİ YRD. DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN Döl almaşı Angiospermlerde; Baskın döl sporofit, Gametofit indirgenmiş, Sporofit üreme yapısı olan çiçeği oluşturur. Ovaryum

Detaylı

BİTKİLERDE DOKU KÜLTÜRÜ DERSİ SOMAKLONAL VARYASYON KONUSU İLE İLGİLİ SORULAR Gizem TERZİ

BİTKİLERDE DOKU KÜLTÜRÜ DERSİ SOMAKLONAL VARYASYON KONUSU İLE İLGİLİ SORULAR Gizem TERZİ BİTKİLERDE DOKU KÜLTÜRÜ DERSİ SOMAKLONAL VARYASYON KONUSU İLE İLGİLİ SORULAR Gizem TERZİ 1) İn vitro kültür sırasında ortaya çıkan ve rejenere olan bitkilerde gözlenen değişiklikler Somaklonal Varyasyon

Detaylı

SÜLEYMAN DEMĐREL ÜNĐVERSĐTESĐ

SÜLEYMAN DEMĐREL ÜNĐVERSĐTESĐ SÜLEYMAN DEMĐREL ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ GAMA IŞINLAMANIN MAKARNALIK BUĞDAY BĐTKĐSĐNDE (Triticum durum Desf.) HAPLOĐD EMBRĐYO ÜRETĐMĐ VE BĐTKĐ REGENERASYONUNA ETKĐSĐ Hasan Necati TURAN Danışman:

Detaylı

TÜBİTAK 1003 Buğday Tuzluluğu Projesinin Üçüncü Dönem Raporu Özeti

TÜBİTAK 1003 Buğday Tuzluluğu Projesinin Üçüncü Dönem Raporu Özeti TÜBİTAK 1003 Buğday Tuzluluğu Projesinin Üçüncü Dönem Raporu Özeti Toprak tuzluluğu, özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde buğday verimliliğini etkileyen başlıca tarımsal sorunlardan biridir. Ayrıca,

Detaylı

Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR

Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR Selülozik yapıdaki hücre çeperleri, mekanik ya da enzimatik yollarla çıkarılmış olan hücrelere protoplast denilmektedir. Protoplast kültürü ise, izole edilen Protoplast kültürü

Detaylı

Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR

Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR Doç.Dr. Yıldız AKA KAÇAR EMBRİYO KÜLTÜRÜ Yüksek bitkilerin tohumlarından ve tohum taslaklarından embriyoların izole edilerek belli ortamlarda kültüre alınmasına embriyo kültürü denir. Bitki embriyolarının

Detaylı

İnce çeperli parankima hücrelerinin kitlesel yapısı. Kallus

İnce çeperli parankima hücrelerinin kitlesel yapısı. Kallus İnce çeperli parankima hücrelerinin kitlesel yapısı Kallus Kallus oluşumu Köklerde ve gövdede yaralı bölgede kallus oluşur.. Kallus oluşumu: Erythrina ağacı Yapraktan kallus oluşumu Vaskular dokudan kallus

Detaylı

BAHÇE BİTKİLERİNİN ÇOĞALTILMASI

BAHÇE BİTKİLERİNİN ÇOĞALTILMASI BAHÇE BİTKİLERİNİN ÇOĞALTILMASI Tür ve çeşitlerin devamını sağlamak Ticari üretimin ve bahçelerin devamını sağlamak 1. Generatif (Eşeyli=tohum ile) çoğaltma 2. Vejetatif (Eşeysiz) çoğaltma GENERATİF ÇOĞALTMA

Detaylı

Mendel Genetiği, Kalıtım, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji

Mendel Genetiği, Kalıtım, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Mendel Genetiği, Kalıtım, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji MENDEL GENETİĞİ Ebeveyn (ana-baba) ile oğul bireyler arasındaki benzerlik ve farklılıkların nasıl veya hangi oranlarda ortaya çıkabileceğini

Detaylı

Asmada Tozlanma ve Döllenme Biyolojisi I- Megasporogenez ve Mikrosporogenez

Asmada Tozlanma ve Döllenme Biyolojisi I- Megasporogenez ve Mikrosporogenez Asmada Tozlanma ve Döllenme Biyolojisi I- Megasporogenez ve Mikrosporogenez Asma polenleri 25-15 µm boyutlarında Çiçek tozu verimi: ort. 3500 adet/anter Birhan KUNTER Birhan KUNTER Çiçeklenme Sürme ile

Detaylı

T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MĠKROSPOR KÜLTÜRÜ ĠLE MAKARNALIK BUĞDAY BĠTKĠSĠNDE (Triticum durum Desf.) EMBRĠYO ÜRETĠMĠ VE BĠTKĠ REGENERASYONU Yasemin COġKUN DanıĢman: Prof.

Detaylı

Şeker Pancarı Islahı

Şeker Pancarı Islahı Şeker Pancarı Islahı Şeker pancarı bitkisi 2 yıllık bir bitkidir. Birinci yıl vejetatif gelişme göstererek kök (yumru) ve yapraklarını geliştirir. Birinci yıl üretilen şeker pancarı yumrusu şeker fabrikalarında

Detaylı

Anahtar kelimeler: Triticum durum Desf., katlanmış haploidler, kantitatif karakterler, yerel populasyonlar

Anahtar kelimeler: Triticum durum Desf., katlanmış haploidler, kantitatif karakterler, yerel populasyonlar Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9-3 (2005),x-x Anadolu'ya Ait Makarnalık Buğdaylardan Cinslerarası Melezleme (Buğday x Mısır) ile Elde Edilen Katlanmış Haploid (Doubled

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI 10. Sınıf 1) Hücre döngüsünün interfaz evresini yeni tamamlamış bir hücre ile bu hücrenin döngü sonunda oluşturduğu yeni hücrelerde; I. DNA miktarı II. Gen Sayısı III. Gen

Detaylı

UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları

UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları TARLA BİTKİLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ BİTKİ ISLAHI KURSU UYGULAMALI EĞİTİM PROGRAMI (2017) Sıra No UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları

Detaylı

GENEL. Zaman Konu Eğitimci(ler)

GENEL. Zaman Konu Eğitimci(ler) GENEL Zaman Konu Eğitimci(ler) 6.02.2017 9:30-10:00 Kayıt/AÇILIŞ 10:00-10:45 Tarla Bitkileri Islahında Güncel Durum ve Gelecek Hedefleri Doç. Dr. Taner AKAR 1 11:00-11:45 Sebze Islahında Güncel Durum ve

Detaylı

ISLAHI. Prof.Dr.Ş.Şebnem Ellialtıoğlu

ISLAHI. Prof.Dr.Ş.Şebnem Ellialtıoğlu F HİBRİT ÇEŞİT 1 ISLAHI Prof.Dr.Ş.Şebnem Ellialtıoğlu F1 hibrit gücüg ve F1 hibrit çeşitlerin özellikleri İki veya daha fazla homojen yapıda materyalin (kendilenmiş hat, çeşit, klon veya f1 melezlerin)

Detaylı

F1 Hibrit Sebze Çeşit Geliştirme ve Kamu Özel Sektör İşbirliği Projesi Etki Değerleme Alt Projesi Sonuç Raporu

F1 Hibrit Sebze Çeşit Geliştirme ve Kamu Özel Sektör İşbirliği Projesi Etki Değerleme Alt Projesi Sonuç Raporu F1 Hibrit Sebze Çeşit Geliştirme ve Kamu Özel Sektör İşbirliği Projesi Etki Değerleme Alt Projesi Sonuç Raporu Dr. M. Emin ERGÜN (Koordinatör) Prof. Dr. Süleyman ERKAL Uz. Mustafa ÖZTÜRK Dr. Filiz PEZİKOĞLU

Detaylı

Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ÜREME ORGANI ÇİÇEK ÇİÇEKLER BİTKİLERİN EŞEYLİ ÜREME ORGANIDIR. ÇİÇEĞİN KISIMLARI taç yaprak TAM ÇİÇEĞİN ŞEKLİ başçık sapçık dişicik

Detaylı

KALITIM #12 MODERN GENETİK UYGULAMALARI (BİYOTEKNOLOJİ) SELİN HOCA

KALITIM #12 MODERN GENETİK UYGULAMALARI (BİYOTEKNOLOJİ) SELİN HOCA KALITIM #12 MODERN GENETİK UYGULAMALARI (BİYOTEKNOLOJİ) SELİN HOCA BİYOTEKNOLOJİ Canlılara temel bilimlerin ve mühendislik ilkelerinin uygulanmasıdır. Gen mühendisliği, genetik madde lan DNA üzerinde yapılan

Detaylı

Buğdayın Kültüre Alınması (Bilgi Notu 1)

Buğdayın Kültüre Alınması (Bilgi Notu 1) Buğdayın Kültüre Alınması (Bilgi Notu 1) Doç. Dr. Yüksel Kaya Siirt Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Haziran 2018 Atıf yapma (kaynak gösterme) şekli: Kaya, Y. 2018. Buğdayın Kültüre

Detaylı

APOMİKSİS. Öte yandan apomiksis ıslahçı açısında yeni varyasyonların oluşturulamaması gibi bir soruna da neden olmaktadır.

APOMİKSİS. Öte yandan apomiksis ıslahçı açısında yeni varyasyonların oluşturulamaması gibi bir soruna da neden olmaktadır. APOMİKİ Döllenme gerçekleşmeden ve kromozom sayısı yarıya inmeden Yumurta hücresinden tohum oluşumudur. Vegetatif çoğalma yöntemidir. Bahçe bitkilerinin değişik kültür veya yabani türlerinde apomiksis

Detaylı

FEN ve TEKNOLOJİ / KALITIM KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

FEN ve TEKNOLOJİ / KALITIM KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 1 Kalıtım : Bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayına kalıtım denir. Genetik: Canlı soyları arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını

Detaylı

10.Sınıf Biyoloji. Genetik. cevap anahtarı

10.Sınıf Biyoloji. Genetik. cevap anahtarı 10.Sınıf Biyoloji 4 Genetik cevap anahtarı 4 1 KALITIM Canlı bireylere ait olan özelliklerin, yavru bireylere aktarılmasını inceleyen bilim dalına kalıtım denir. Aristo m.ö. 350 yılında kalıtımın kan yoluyla

Detaylı

Hastalıksız Bitki Üretimi ile Mikroçoğaltım

Hastalıksız Bitki Üretimi ile Mikroçoğaltım Hastalıksız Bitki Üretimi ile Mikroçoğaltım Doç. Dr. Yıldız Aka Kaçar Mikroçoğaltım Bir bitkiden alınan ve tam bir bitkiyi oluşturabilme potansiyeline sahip bitki kısımlarından (embriyo, gövde, sürgün,

Detaylı

Bitki evrimsel gelişimi

Bitki evrimsel gelişimi Bitki evrimsel gelişimi KITALARIN HAREKETİ myö:milyon Yıl Önce Kaynak:International Commission on Stratigraphy Bitki fosillerinin görülmeye başlanması BRİYOFİTLER (Kara yosunları) VASKÜLER BİTKİLER

Detaylı

ADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI

ADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI ADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların

Detaylı

GBM112-TEMEL GENETİK Allel olmayan geneler arası ilişkiler. Yrd Doç Dr Necmi BEŞER

GBM112-TEMEL GENETİK Allel olmayan geneler arası ilişkiler. Yrd Doç Dr Necmi BEŞER GBM112-TEMEL GENETİK Allel olmayan geneler arası ilişkiler Yrd Doç Dr Necmi BEŞER Allel olmayan geneler arası ilişkiler Canlılarda karakterlerin ortaya çıkışına, sadece allel genler arasındaki etkileşim

Detaylı

BİSAB-BİTKİ ISLAHI KURSU 2013 YILI TEORİK EĞİTİM PROGRAMI (11 ŞUBAT- 17 ŞUBAT) (GENEL)

BİSAB-BİTKİ ISLAHI KURSU 2013 YILI TEORİK EĞİTİM PROGRAMI (11 ŞUBAT- 17 ŞUBAT) (GENEL) BİSAB-BİTKİ ISLAHI KURSU 2013 YILI TEORİK EĞİTİM PROGRAMI (11 ŞUBAT- 17 ŞUBAT) (GENEL) Zaman Konu Eğitimci(ler) 1.Gün-11 Şubat 10:00-11:00 Açılış Doç. Dr. Ahmet Bağcı 11:00-11:15 Ara 11:15-12:00 Bitki

Detaylı

14 HhBbeeAa X HhBbEeAa genotipli bireylerin çaprazlanmasından oluşacak bireyler kaç farklı genotipte olabilir? A) 16 B) 54 C) 27 D) 11 E) 4

14 HhBbeeAa X HhBbEeAa genotipli bireylerin çaprazlanmasından oluşacak bireyler kaç farklı genotipte olabilir? A) 16 B) 54 C) 27 D) 11 E) 4 KALITIM 1 AaBb X AaBb şeklindeki çaprazlanmadan 256 oğul birey oluşmuştur. ab fenotipindeki bireyler oluştuktan kısa bir süre A) 32 B) 64 C) 128 D) 192 E) 240 2 2) Bir karakter üzerinde A, B, C, D, E şeklinde

Detaylı

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü TÜBİTAK-1003 Projesi Serin İklim Tahıllarında Çeşit Islah Programlarının Oluşturulması Çağrısı 214O072 no lu Klasik ve Moleküler Islah Yöntemleri Kullanılarak Bazı Buğday Çeşitlerine Tuza Toleranslılık

Detaylı

Sayfa BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2

Sayfa BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2 İÇİNDEKİLER Sayfa BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2 CANLILARIN OLUŞUMU... 6 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ... 11 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI... 13 SİSTEMATİK... 34 BİTKİ VE

Detaylı

ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI. Doç.Dr. Soner KAZAZ

ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI. Doç.Dr. Soner KAZAZ ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI Doç.Dr. Soner KAZAZ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 06110-Ankara skazaz@ankara.edu.tr KASIMPATI (KRZANTEM) YETİŞTİRİCİLİĞİ-1

Detaylı

BACTOGEN ORGANİK GÜBRELER,

BACTOGEN ORGANİK GÜBRELER, BACTOGEN ORGANİK GÜBRELER, mikrobiyal formülasyondan ve bitki menşeli doğal ürünlerden oluşur. Bu grupta yer alan gübreler organik tarım modelinde gübre girdisi olarak kullanılırlar. Bitkilerin ihtiyaç

Detaylı

Sunan: Ahmet Börüban Makina Mühendisi, Şirket Müdürü

Sunan: Ahmet Börüban Makina Mühendisi, Şirket Müdürü Sunan: Ahmet Börüban Makina Mühendisi, Şirket Müdürü KARE Mühendislik Çevre Teknolojileri Sanayi ve Tic. A.Ş. A.O.S.B. 23. Cadde no:28 ADANA /TURKEY Tel: +90 322 394 4464 E-mail: ahmet48@yahoo.com Web:www.kareeng.com

Detaylı

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEKSAPLOİD (EKMEKLİK) BUĞDAY (Triticum aestivum L.) BİTKİSİNDE ANDROGENEZ İLE KALLUS ÜRETİMİ VE BİTKİ REGENERASYONU Tunhan DEMİRCİ Danışman: Prof.

Detaylı

Zaman Konu Eğitimci(ler)

Zaman Konu Eğitimci(ler) Zaman Konu Eğitimci(ler) 1.Gün-15 Şubat 10:00-11:00 Bitki Islahına Giriş Dr.Vehbi Eser 11:00-11:15 Ara 11:15-12:00 Bitki Islahının tanımlanması Dr.Vehbi Eser 12:00-13:00 Öğle yemeği 13:00-13:45 Bitkilerde

Detaylı

BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ BİTKİ ISLAH KURSU PROGRAMI

BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ BİTKİ ISLAH KURSU PROGRAMI Zaman Konu Eğitimci(ler) 1.Gün 7 Mart 10:00 11:00 Açılış 11:00 11:15 Ara 11:15 12:00 Bitki Islahının tanımlanması Dr. Vehbi Eser 12:00 13:00 Öğle yemeği 13:00 13:45 Bitkilerde Döllenme Biyolojisi Prof.

Detaylı

Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi

Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi Yetiştirme Ortamlarında Besin Maddesi Durumunun Değerlendirilmesi N, P, K ve Mg un 1:5 ekstraksiyon çözeltisindeki standard değerleri Çok az Az Yeterli Fazla Çok fazla Oldukça fazla N (meq/l)

Detaylı

BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2

BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2 İÇİNDEKİLER Sayfa BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem... 2 CANLILARIN OLUŞUMU... 5 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ... 9 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI... 11 SİSTEMATİK... 13 BİTKİ VE HAYVANLARIN

Detaylı

ENDÜSTRİYEL AĞAÇLANDIRMALARDA KULLANILACAK TÜRLER İÇİN ISLAH STRATEJİLERİ VE YÖNTEMLERİ. Prof.Dr. Ali Ömer Üçler 1

ENDÜSTRİYEL AĞAÇLANDIRMALARDA KULLANILACAK TÜRLER İÇİN ISLAH STRATEJİLERİ VE YÖNTEMLERİ. Prof.Dr. Ali Ömer Üçler 1 ENDÜSTRİYEL AĞAÇLANDIRMALARDA KULLANILACAK TÜRLER İÇİN ISLAH STRATEJİLERİ VE YÖNTEMLERİ Prof.Dr. Ali Ömer Üçler 1 Temel Kabuller Endüstriyel ağaçlandırmaların başarılı olmaları, büyük ölçüde ağaçlandırma

Detaylı

Genetik materyal olarak tohum depolamanın üstünlükleri

Genetik materyal olarak tohum depolamanın üstünlükleri Genetik materyal olarak tohum depolamanın üstünlükleri 1. Pratik açıdan tohum depolama bitkinin vejatatif kısımlarını depolanmaktan daha kolaydır. 2. Tohumlar oldukça küçük, oldukça fazla depolanabilir

Detaylı

BİTKİ DOKU KÜLTÜRLERİ. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin UYSAL ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ 2.

BİTKİ DOKU KÜLTÜRLERİ. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin UYSAL ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ 2. BİTKİ DOKU KÜLTÜRLERİ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin UYSAL ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ 2. Ders İN VİTRO KÜLTÜR ESASLARI* *Bitki Biyoteknolojisi, Rüştü Hatipoğlu, Adana,

Detaylı

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Tohum Bahçeleri Tohum bahçeleri irsel (genetik) bakımdan daha yüksek nitelikli tohum elde etmek üzere, bir anlamda damızlık olarak seçilen üstün ağaçlardan alınan aşı kalemleriyle aşılanan fidanlardan

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI

10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI 10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların

Detaylı

Besiyeri. Prof. Dr. Nermin GÖZÜKIRMIZI

Besiyeri. Prof. Dr. Nermin GÖZÜKIRMIZI Besiyeri Prof. Dr. Nermin GÖZÜKIRMIZI Bitki hücre, doku ve organ kültüründe ana parametreler 1. Besiyeri 2. Eksplant 3. Kültür çevresi Bu faktörlerle oynayarak büyüme ve gelişmeyi etkileyebiliriz. I. İnorganik

Detaylı

MOLEKÜLER GENETİK YÖNTEMLERİN BİTKİ ISLAHI VE TOHUMLUK ÜRETİMİNDE KULLANIMI

MOLEKÜLER GENETİK YÖNTEMLERİN BİTKİ ISLAHI VE TOHUMLUK ÜRETİMİNDE KULLANIMI MOLEKÜLER GENETİK YÖNTEMLERİN BİTKİ ISLAHI VE TOHUMLUK ÜRETİMİNDE KULLANIMI 43 TÜRKTOB Dergisi 2017 Sayı: 24 Sayfa: 43-47 Yrd. Doç. Dr. Necmi Beşer Trakya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Genetik ve

Detaylı

Populasyon Genetiği. Populasyonlardaki alel ve gen frekanslarının değişmesine neden olan süreçleri araştıran evrimsel bilim dalı.

Populasyon Genetiği. Populasyonlardaki alel ve gen frekanslarının değişmesine neden olan süreçleri araştıran evrimsel bilim dalı. Bu dersin içeriği, Populasyonun tanımı, Alel ve genotip frekansı, Gen havuzu, Gen frekansı, Gerçek/Doğal populasyonlar ve ideal populasyonlar, Populasyon genetiğinin çalışma alanları, HW kanunu -giriş,

Detaylı

2007 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI

2007 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI 2007 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI 1. BÖLÜM 1. Aşağıdaki tabloda bazı canlı türlerinin kromozom sayıları verilmiştir. Bu tablodaki bilgilere göre, I. İki canlı türünün kromozom sayılarına bakılarak

Detaylı

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü TÜBİTAK-1003 Projesi Serin İklim Tahıllarında Çeşit Islah Programlarının Oluşturulması Çağrısı 214O072 no lu Klasik ve Moleküler Islah Yöntemleri Kullanılarak Bazı Buğday Çeşitlerine Tuza Toleranslılık

Detaylı

KALITIMIN İZLERİ MBG 111 BİYOLOJİ I. Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER. Yrd.Doç.Dr.Yosun MATER

KALITIMIN İZLERİ MBG 111 BİYOLOJİ I. Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER. Yrd.Doç.Dr.Yosun MATER KALITIMIN İZLERİ MBG 111 BİYOLOJİ I Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER Yrd.Doç.Dr.Yosun MATER Kalıtımın Gizemi Eski bitki biyologları, melezler bitkilerle yaptıkları çalışmalarda şaşırtıcı sonuçlar ortaya

Detaylı

belirlenmiştir. En iyi meyve tutumu 22 nolu tozlayıcının %5 lik çiçek tozu un karışımından elde edilmiştir. 3. Denemede kullanılan tozlayıcı

belirlenmiştir. En iyi meyve tutumu 22 nolu tozlayıcının %5 lik çiçek tozu un karışımından elde edilmiştir. 3. Denemede kullanılan tozlayıcı ÖZET 1. Denemenin yürütüldüğü yıllarda tozlayıcı tip ve dişi çeşitlerde çiçeklenmenin Nisan ayında olduğu gözlenmiştir. 1998 yılında tozlayıcı tip ve dişi çeşitlerin çiçeklenmesi 6 Nisan (çiçeklenme başlangıcı)

Detaylı

Hardy Weinberg Kanunu

Hardy Weinberg Kanunu Hardy Weinberg Kanunu Neden populasyonlarla çalışıyoruz? Popülasyonları analiz edebilmenin ilk yolu, genleri sayabilmekten geçer. Bu sayım, çok basit bir matematiksel işleme dayanır: genleri sayıp, tüm

Detaylı

Makarnalık Buğday (T. durum) Melezlerinde Bazı Agronomik Özellikler İçin Tek Dizi Analiziyle Genotipik Değerlendirme

Makarnalık Buğday (T. durum) Melezlerinde Bazı Agronomik Özellikler İçin Tek Dizi Analiziyle Genotipik Değerlendirme Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2003) 17(1): 47-57 Makarnalık Buğday (T. durum) Melezlerinde Bazı Agronomik Özellikler İçin Tek Dizi Analiziyle Genotipik Değerlendirme Süleyman SOYLU * Bayram SADE ** ÖZET

Detaylı

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ)

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ) ORMAN AĞACI ISLAHI Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ) POPULASYON GENETİĞİ Genetik anlamda populasyon, doğal koşullar altında aralarında gen alışverişi olabilen bireyler topluluğudur. Bu gen

Detaylı

ayxmaz/biyoloji Enzimler

ayxmaz/biyoloji Enzimler Enzimler 1. Bir enzim substrat ile karıştırılır. 1 dakika süren karıştırılmada,10 de saniyelik aralıklarla oluşan ürün miktarı belirlenir. Bu denemeden elde edilen veriler aşağıda gösterilmiştir: Zaman

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım EVRİM

ADIM ADIM YGS LYS Adım EVRİM ADIM ADIM YGS LYS 191. Adım EVRİM EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER Evrim, geçmiş ile gelecekteki canlıların ve olayların yorumlanmasını sağlayarak, bugün dünyada yaşayan canlılar arasındaki akrabalık derecesini

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KURULU YARDIMCI DOÇENT 01.12.2014. : Sinop Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Sinop

YÜKSEKÖĞRETİM KURULU YARDIMCI DOÇENT 01.12.2014. : Sinop Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Sinop HÜLYA SİPAHİ ÖZGEÇMİŞ YÜKSEKÖĞRETİM KURULU YARDIMCI DOÇENT 01.12.2014 Adres : Sinop Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Sinop Telefon : 3682715516-4206 E-posta Doğum Tarihi : Faks : Kadro

Detaylı

BÜYÜMEYİ DÜZENLEYİCİ MADDELER VE BAĞCILIKTA KULLANIMI

BÜYÜMEYİ DÜZENLEYİCİ MADDELER VE BAĞCILIKTA KULLANIMI BÜYÜMEYİ DÜZENLEYİCİ MADDELER VE BAĞCILIKTA KULLANIMI Son yıllarda Bitki Hormonu ve Bitki Büyüme Düzenleyicileri kavramlarının birbiri ile karıştırıldığı ve çoğu kez aynı anlamda kullanıldığı gözlenmektedir.

Detaylı

BESİN MADDELERİNİN KSİLEM VE FLOEMDE UZUN MESAFE

BESİN MADDELERİNİN KSİLEM VE FLOEMDE UZUN MESAFE BESİN MADDELERİNİN KSİLEM VE FLOEMDE UZUN MESAFE TAŞINIMI Su, mineral elementler ve küçük molekül ağırlıklı organik bileşiklerin bitkilerde uzun mesafe taşınımları ksilem ve floemde gerçekleşir. Ksilemde

Detaylı

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ)

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY ( GÜZ DÖNEMİ) ORMAN AĞACI ISLAHI Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ) Hızlı nüfus artışı, sanayi ve teknolojideki gelişmeler, küresel ısınmanın etkileriyle birleşerek ekosistem dengesi üzerinde yoğun baskı

Detaylı

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü

Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdoğan Eşref Hakkı Selçuk Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü TÜBİTAK-1003 Projesi Serin İklim Tahıllarında Çeşit Islah Programlarının Oluşturulması Çağrısı 214O072 no lu Klasik ve Moleküler Islah Yöntemleri Kullanılarak Bazı Buğday Çeşitlerine Tuza Toleranslılık

Detaylı

Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO

Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO Doğal Ürünler! Bu ürünler tamamen doğal koşullarda üretilen ürünlerdir. Kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanmadan, doğal tohumlarla üretilirler. Organik Ürünler!

Detaylı

2006 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI

2006 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI 2006 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI 1. BÖLÜM 1. I. Adaptasyon II. Mutasyon III. Kalıtsal varyasyon Bir populasyondaki bireyler, yukarıdakilerden hangilerini "doğal seçilim ile kazanır? D) I veii E)

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EKMEKLİK BUĞDAYDA VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİ YÖNÜYLE UYGUN ANAÇLARIN, KOMBİNASYON YETENEKLERİNİN VE KALITIM PARAMETRELERİNİN ÇOKLU DİZİ (LİNE X TESTER)

Detaylı

axia tohum Axia Tohum

axia tohum Axia Tohum axia tohum HAKKIMIZDA Axia Tohum A.Ş. olarak misyonumuz yüksek performanslı çeşitler geliştirerek üreticilerimiz için değer yaratmaktır. Bu nedenle, moleküler marker yöntemi ve diğer ıslah teknolojilerini

Detaylı

Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı

Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı 07.10.2016 Özge YILDIZ Gıda Yük. Müh. Aydın İMAMOĞLU, Seda PELİT Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü İzmir Proje:

Detaylı

Johann Mendel 1822 yılında, Orta Avrupa daki Heinzendorf köyünde, köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Johann Mendel 1822 yılında, Orta Avrupa daki Heinzendorf köyünde, köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Johann Mendel 1822 yılında, Orta Avrupa daki Heinzendorf köyünde, köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1843 Olomouc Felsefe Enstitüsü nden mezun oldu. 1843 de Gregor adını alarak Çek Cumhuriyetinin

Detaylı

Yerfıstığı ıslahı Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Yerfıstığı ıslahı Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Yerfıstığı ıslahı Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü yerfıstığının yabani türleri Synthetic" groundnut plants developed at ICRISAT. Yerfıstığının çiçeklenme ve döllenme

Detaylı

Çiftlik hayvanları endüstrisinin yapısı elit Çok yönlü ticari Kantitatif genetik formulleri özeti Temel genetik: Genel öneri: Genellikle iki yönlü tablo kullanılır Sorular sorudaki probleme ilişkin verilen

Detaylı

ISLAH AÇISINDAN BAHÇE BİTKİLERİNDE ÇİÇEK VE DÖLLENME BİYOLOJİSİ

ISLAH AÇISINDAN BAHÇE BİTKİLERİNDE ÇİÇEK VE DÖLLENME BİYOLOJİSİ ISLAH AÇISINDAN BAHÇE BİTKİLERİNDE ÇİÇEK VE DÖLLENME BİYOLOJİSİ Bitkilerde çoğalma tohumla (seksüel) ya da vegetatif organlarla (aseksüel) gerçekleşmektedir. Seksüel çoğalmada, üreme hücreleri adı verilen

Detaylı

3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir?

3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir? 1) 3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir? A) Genetik yapısı aynı hücreler oluşur. B) Tür içi çeşitliliğin ortaya çıkmasını sağlar. C) Eşeyli üreme için

Detaylı

Doku kültüründeki zorluklar. Virüs Bakteri Mantar Mikoplazma Böcek ve diğerleri ile kontaminasyon

Doku kültüründeki zorluklar. Virüs Bakteri Mantar Mikoplazma Böcek ve diğerleri ile kontaminasyon Doku kültüründeki zorluklar Virüs Bakteri Mantar Mikoplazma Böcek ve diğerleri ile kontaminasyon Virüsler We do not have the possibility to prove a culture is free of bacteria. Sometimes symptoms of bacterial

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS 64. ADIM EŞEYSİZ ÜREME 2

ADIM ADIM YGS LYS 64. ADIM EŞEYSİZ ÜREME 2 ADIM ADIM YGS LYS 64. ADIM EŞEYSİZ ÜREME 2 4) Partenogenez Döllenmemiş yumurtadan mitoz bölünmeler ile canlı gelişimine PARTENOGENEZ denir. Arı, karınca, su piresi ve bazı kertenkele gibi canlılarda görülür.

Detaylı

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi Akide ÖZCAN 1 Mehmet SÜTYEMEZ 2 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv., Afşin Meslek Yüksekokulu,

Detaylı

TOHUMCULUK VE TOHUMCULUK TERİMLERİ. Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

TOHUMCULUK VE TOHUMCULUK TERİMLERİ. Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü TOHUMCULUK VE TOHUMCULUK TERİMLERİ Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tohumculuk Nedir? Tohumlukların ıslahı, tescili, üretimi, sertifikasyonu, hazırlanması, dağıtımı,

Detaylı

MEYVE ISLAHININ ÖZELLİKLERİ

MEYVE ISLAHININ ÖZELLİKLERİ MEYVE ISLAHININ ÖZELLİKLERİ - Meyveler binlerce yıl, besleyici özelliğinden çok lezzet ve keyf verici ürün olarak görülmüştür - Bu nedenle ıslah çalışmaları tek yılık bahçe bitkilerine göre oldukça geç

Detaylı

1. BÖLÜM: GENETİK BİLİMİNE GİRİŞ 2. BÖLÜM: MENDEL VE KALITIMIN İLKELERİ

1. BÖLÜM: GENETİK BİLİMİNE GİRİŞ 2. BÖLÜM: MENDEL VE KALITIMIN İLKELERİ İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: GENETİK BİLİMİNE GİRİŞ 1.1. Genetiğin Tanımı... 1 1.2. Genetik Biliminin Tarihçesi... 2 1.2.1. Mendel Öncesi Dönem... 3 1.2.1.1. Linne ve Türlerin Değişmezliği Doktrini... 3 1.2.1.2.

Detaylı

Sınıf ; Çalışma yaprağı 4

Sınıf ; Çalışma yaprağı 4 Öğrencinin Adı ve soyadı ; Sınıf ; Çalışma yaprağı 4 F.8.2.2. Kalıtım Önerilen Süre: 10 ders saati Konu / Kavramlar: Gen, genotip, fenotip, saf döl, melez döl, baskın, çekinik, çaprazlama, cinsiyet, akraba

Detaylı

GENETİK I BİY 301 DERS 7

GENETİK I BİY 301 DERS 7 GENETİK I BİY 301 DERS 7 İçerik Kısım 1: Genler, Kromozomlar ve Kalıtım Kısım 2: DNA-Yapısı, Replikasyonu ve Varyasyonu Kısım 3: Genetik bilginin ifadesi ve düzenlenmesi Kısım 4: Genomik Analiz Kısım 5:

Detaylı

SIVI KULLANIM REHBERİ

SIVI KULLANIM REHBERİ SIVI KULLANIM REHBERİ 1 İnsanlığın Geleceği: Organik Tarım! İnsanlık için gıda temin etme konusu, günümüzün en acil sorunudur. Yaklaşık 4 milyon çocuk ve 500 milyondan fazla yetişkin açlık nedeniyle direnerek

Detaylı

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ)

ORMAN AĞACI ISLAHI. Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ) ORMAN AĞACI ISLAHI Yrd. Doç. Dr. DENİZ GÜNEY (2015-2016 GÜZ DÖNEMİ) 1.2. Bireysel Ayıklama Klonal Ayıklama (Seleksiyon) Klon; bir ağaçtan çelik, aşı kalemi gibi genetik materyallerle üretilen aynı genotipe

Detaylı

TOHUM ÜRETİMİ ve EKOLOJİ Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü. Tarl

TOHUM ÜRETİMİ ve EKOLOJİ Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü. Tarl TOHUM ÜRETİMİ ve EKOLOJİ Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tarl Tohum Üretim Açısından Bitkilerin büyüme ve tohum üretimi yalnızca kendi genetik yapısında değildir. Aynı

Detaylı

T.dicoccoides x T.durum Melezlerinde Bazı Verim ve Kalite Özellikleri İçin Gen Etkileri

T.dicoccoides x T.durum Melezlerinde Bazı Verim ve Kalite Özellikleri İçin Gen Etkileri Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2002, 39(2):49-56 ISSN 1018-8851 T.dicoccoides x T.durum Melezlerinde Bazı Verim ve Kalite Özellikleri İçin Gen Etkileri Muzaffer TOSUN 1 Metin ALTINBAŞ 2 Summary Gene Effects

Detaylı

Arpa (Hordeum vulgare L.) Bitkisinde Mikrobiyel Gübrelerin Çimlenme Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Çiğdem KÜÇÜK, Cenap CEVHERİ

Arpa (Hordeum vulgare L.) Bitkisinde Mikrobiyel Gübrelerin Çimlenme Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Çiğdem KÜÇÜK, Cenap CEVHERİ Arpa (Hordeum vulgare L.) Bitkisinde Mikrobiyel Gübrelerin Çimlenme Üzerine Etkisinin Belirlenmesi Çiğdem KÜÇÜK, Cenap CEVHERİ Hayvan yemi olarak tüketilen tahıllar içinde; yem değeri en üstün olan arpa,

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS. 91. Adım KALITIM -17 GENETİK VARYASYON MUTASYON MODİFİKASYON ADAPTASYON - REKOMBİNASYON

ADIM ADIM YGS LYS. 91. Adım KALITIM -17 GENETİK VARYASYON MUTASYON MODİFİKASYON ADAPTASYON - REKOMBİNASYON ADIM ADIM YGS LYS 91. Adım KALITIM -17 GENETİK VARYASYON MUTASYON MODİFİKASYON ADAPTASYON - REKOMBİNASYON GENETİK VARYASYON Aynı türün bireyleri arasındaki farklılığa VARYASYON denir. Varyasyonların hepsi

Detaylı

BİTKİ ISLAHI VE ÇEŞİT GELİŞTİRME

BİTKİ ISLAHI VE ÇEŞİT GELİŞTİRME TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ BİTKİ ISLAHI VE ÇEŞİT GELİŞTİRME Doç Dr Yalçın KAYA Bitki Islahçıları Alt Birliği (BISAB) TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ BİTKİ ISLAHI Nedir? Bitki Islahı, herhangi bir bitki türünde

Detaylı

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal

Detaylı

UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları

UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları TARLA BİTKİLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ BİTKİ ISLAHI KURSU UYGULAMALI EĞİTİM PROGRAMI (2016) Sıra No UYGULAMA KONUSU SÜRESİ BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ EĞTĞİMİN YAPILACAĞI YER 1 Doubled Haploid Çalışmaları

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI BİYOLOJİ

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI BİYOLOJİ YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI BİYOLOJİ CEVAP 1: (TOPLAM 9 PUAN) 1.1: Eğer terleme ve su emilimi arasındaki ilişkide ortam sıcaklığının etkisini öğrenmek istiyorsa; deneyi aynı sayıda yaprağa sahip aynı tür

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #7

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #7 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #7 1) 48 saat karanlıkta bekletilen bir saksı bitkisinden bu sürenin sonunda bir yaprak kopartılmış (1. yaprak) ve bitki aydınlık ortamda 12 saat bekletilmiştir. Bu sürenin sonunda

Detaylı

ÖZEL SEKTÖR SEBZE ISLAH ÇALIŞMALARI. Dr. Ercan ÖZKAYNAK Yüksel Tohum Ar-Ge Müdürü 01 NİSAN 2017, ANTALYA

ÖZEL SEKTÖR SEBZE ISLAH ÇALIŞMALARI. Dr. Ercan ÖZKAYNAK Yüksel Tohum Ar-Ge Müdürü 01 NİSAN 2017, ANTALYA ÖZEL SEKTÖR SEBZE ISLAH ÇALIŞMALARI Dr. Ercan ÖZKAYNAK Yüksel Tohum Ar-Ge Müdürü 01 NİSAN 2017, ANTALYA GİRİŞ Bitkisel üretimdeki en önemli girdi tohumdur. Üstün nitelikli tohum kullanılmasıyla verim ve

Detaylı