CEVHER I-II HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJESİ (BETON SANTRALİ DAHİL) ÇEVRE YÖNETİM PLANI ÇED RAPORU

Transkript

1 Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized ÖZCEVHER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. CEVHER I-II HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJESİ (BETON SANTRALİ DAHİL) ÇED RAPORU TRABZON İLİ, MAÇKA İLÇESİ AĞUSTOS-2010

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ÖZCEVHER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Adresi Çetin Emeç Bulvarı 8.Cad. No:39 Öveçler/Çankaya/ANKARA Telefon ve Faks Numaraları PROJENİN ADI Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi Projenin Tanımı ve Amacı ÇYP HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI Adresi Telefon ve Faks Numaraları Tel : 0 (312) Faks: 0 (312) CEVHER I-II HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJESİ (Beton Santrali Dahil) TRABZON İLİ, MAÇKA İLÇESİ Cevher I-II HES projesi, Acısu Deresi üzerinde m kotları arasının değerlendirerek, toplam 17,06/16,375 MW(mekanik/elektrik) kurulu gücünde 56,53 GWh enerji üretimi ile ulusal gelişime katkı sağlamak üzere planlanmıştır. ÇINAR MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Huzur Mahallesi 1139.Sok. Çınar Apt. No: 6/ Öveçler / ANKARA Tel : 0 (312) Faks: 0 (312) Rapor Sunum Tarihi Ağustos-2010

3 İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR DİZİNİ... ii ŞEKİLLER DİZİNİ... ii EKLER DİZİNİ... ii 1. PROJENİN TANIMI... 1 a) Projenin Tanımı ve Amacı... 1 b) Projenin Yeri... 8 c) Koruma Alanları ÖNLEMLER PLANI İZLEME PLANI PROGRAM KURUMSAL DÜZENLEMELER PROJEDEN ETKİLENECEK GRUPLAR VE YEREL GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR İLE YAPILAN GÖRÜŞMELER... 23

4 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo 2.1. Önlemler Planı Tablo 3.1. İzleme Planı, Tablo 4.1. Program, ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1.b.1. Cevher I Regülatör Yerinden Görünüm... 9 Şekil 1.b.2. Cevher II Regülatör Yerinden Görünüm Şekil 1.b.3. Cevher I Cebri Boru Güzergahından Görünüm Şekil 1.b.4. Cevher I İletim Tüneli Güzergahı Üst Örtüsünden Görünüm EKLER DİZİNİ Ek-1 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Proje Güzergah Haritası, ii

5 BÖLÜM 1 PROJENİN TANIMI

6 1. PROJENİN TANIMI a) Projenin Tanımı ve Amacı Cevher I-II Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (Söz konusu kanun, elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreye uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amaçlanmıştır. Kanun; elektriğin üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan ve perakende satışı, ithalat ve ihracatı gibi faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini belirlemektedir.) kapsamında üretim şirketi statüsündeki Özcevher Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yapılıp işletilecek olup, Türkiye nin artan enerji ihtiyacının bir kısmının karşılanabilmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Cevher I-II HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, Kurulu nun tarih ve EÜ/1325-4/963 Lisans Numaralı kararı ile Cevher I HES(Cevher I-III- IV-V Regülatörleri) ve tarih ve EÜ/1325-3/962 Lisans Numaralı kararı ile Cevher II HES(Cevher II Regülatörü) projelerinin üretim lisansı verilmiştir(bkz.ek-14). Projelerin (Cevher I ve Cevher II HES) aynı şirket üzerinde olması, işletme ve üretim güvenirliliği, sürekliliği ve enerji nakil hattının tek hat ile çözümlenmesi ve artan kurulu güç için projenin tek lisans ile çıkması noktasında yazışmalar başlatılmıştır. Ayrıca ilk kurulu güçteki (3,66 MW ve 5,74 MW) proje çalışmaları için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) ile faliyet sahibi arasında Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanmıştır. Proje kapsamında Cevher I HES (5,74 MW) projesi için 03 Aralık 2007 tarih ve sayılı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nün yazısı ile Cevher II HES (3,66 MW) 03 Aralık 2007 tarih ve sayılı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nün yazısı ile tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği gereğince kapsam dışı değerlendirilmiştir. Akabinde de projelerin inşaat çalışmaları öncesi izinleri alınmış ve alınan izinler doğrultusunda çalışmalar yürütülmektedir. Daha sonra artan kurulu güç nedeniyle Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne proje değişikliklerini içeren Proje Tanıtım Dosyası sunulmuş ve Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından ÇED Gerekli Değildir Kararı verilmiştir. Cevher I-II HES Enerji Projesi, Trabzon İli, Maçka İlçesi, Acısu Dere üzerinde bulunmaktadır. Cevher I Regülatör yeri, Acısu Dere üzerinde Hamuryayurdu Yaylası'nın yaklaşık 1 km doğusunda, Maçka llçesi'nin yaklaşık 16 km güneyinde bulunmaktadır. Acısu Deresi'nin m ile 950,00 m kotları arasında Karadeniz Bölgesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Cevher I Regülatöründen alınan su iletim tüneli ile Cevher III-IV-V Regülatörlerinden iletim kanalları ile alınan sular, yükleme havuzuna oradanda cebri boru ile santrale(hes I) iletilecektir. Cevher I Regülatörü Doğu, kuzey koordinatlarında, Cevher III Regülatörü Doğu, kuzey koordinatlarında, Cevher IV Regülatörü Doğu, kuzey koordinatlarında, Cevher V Regülatörü Doğu, kuzey koordinatlarında, santral ise doğu, kuzey koordinatlarında yer alacaktır. Cevher II Regülatörü ve HES Enerji Projesi de, Trabzon lli r Maçka İlçesi, Acısu Dere üzerinde bulunmaktadır. Regülatör yeri, Acısu Dere üzerinde Bakımlı Yaylası'nın yaklaşık 1.5 km kuzey-doğusunda, Maçka llçesi nin 18 km güneyinde yer almakta olup, Acısu Deresi'nin 1580 m ile m kotları arasında kalmaktadır. 1

7 Cevher II Regülatöründen alınan su, iletim tüneli ile Cevher II HES e iletilecektir. Cevher II Regülatörü doğu, kuzey koordinatlarında, santral ise doğu, kuzey koordinatlarında yer alacaktır. Proje alanı, Trabzon G43-d1 nolu 1/ ölçekli harita içerisinde yer almakta olup, Genel Yerleşim Planı Ek-1 de sunulmuştur. Cevher I-II HES Projesi, Acısu Deresi üzerinde m kotları arasının değerlendirerek, toplam 17,06/16,375 MW(mekanik/elektrik) kurulu gücünde 56,53 GWh enerji üretimi ile ulusal gelişime katkı sağlamak üzere planlanmıştır. Proje kapsamında regülâtör, çakıl geçidi, balık geçidi, iletim hattı, çökeltim havuzu, su alma yapısı, yükleme havuzu, cebri boru, santral binası, kuyruk suyu kanalı ile şalt tesisi ve enerji iletimi ile ilgili tesislerin inşa edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca projenin inşaat çalışmaları esnasında ihtiyaç duyulacak betonun temini amacıyla, mobil beton santrali kurulacaktır. Projenin Teknolojisi, İş Akış Şeması ve Zamanlama Tablosu Proje kapsamında 4 adet regülatör, çökeltim havuzu, su alma yapıları, HES'e su aktaran iletim tüneli, yan derelerden su aktaran iletim kanalları, yükleme havuzu, santral binası, ve enerji nakil hattı tesisleri ile elektromekanik teçhizatın yapımı öngörülmüştür. Cevher I Regülatörü Regülatör yeri Acısu Dere üzerinde Hamuryayurdu Yaylası'nın yaklaşık 1 km doğusunda, Maçka İlçesinin yaklaşık 16 km güneyinde bulunmaktadır. Regülatör yerinde dere yatağı kotu 1265,00 m'dir. Savak eşik kotu 1267,20 m olan regülatör gövdesi üst kotu m, savak boyu 11.0 m'dir, Dere yatağından 2.2 m yüksekliğinde olması düşünülen regülatör tirol tipli beton gövdeli olacaktır. 100 yıl yinelemeli taşkında en yüksek su seviyesi m olmaktadır. Çökeltme havuzunda 0.2 mm'den daha büyük tanecikler havuz tabanında birikecektir. Çökeltim havuzu 6.0 m genişliğinde, 26 m uzunluğunda bir adet gözden oluşacaktır. Çökeltim havuzunun giriş ve çıkış bölümlerinde kapaklar ve havuzda biriken silti dışarı atabilmek için dip tahliye kapakları olacaktır. Bu kapaklar vasıtasıyla işletmeye ara vermeye gerek kalmadan çökeltim havuzu temizlenebilecektir. Savağın sağ tarafında çakıl geçidi olacaktır. Çakıl geçidi, zamanla su alma ağzı önünde biriken sürüntü malzemelerinin fazla akımların olduğu zamanlarda mansap tarafına geçmesini sağlayacaktır. Ancak esas amacı; tirol tipi regülatörünün kanalının temizlenmesi ihtiyacı olduğunda, içine girip temizlenirken, derenin suyunu tahiliye edip, kanala su girmesini engellemektedir. Regülatör üzerinde balık geçidi bulunacaktır. Regülatör inşaatı için dere yatağının kuru olması gerektiğinden, derenin bir tarafına çevirme kanalı açılacaktır. Bu kanalın kapasitesi, 5 yıl yinelemeli taşkını pik debisini geçirecek şekilde yapılacaktır. Cevher IV ve Cevher V Regülaörleri Acısu Deresine sol sahilden katılan Yurt Dere ve yanındaki Tas Derenin üzerinde bulunan Cevher IV ve Cevher V regülatörleri 1300 m su kotlarında dizayn edilecek olup, toplamda 680 m'lik bir iletim kanalı ile Cevher I regülatörü gölüne bu derelerin suyunu çevirecektir. 2

8 Cevher III Regülatörü Acısu Dere'nin sağ sahilinde bulunan Derindere üzerinde dizayn edilecek olup, yaklaşık 420 m r lik kanal ile yükleme havuzuna bağlanacaktır. Cevher II Regülatörü Regülatör yeri Acısu Dere üzerinde, Bakımlı Yaylasının yaklaşık 1.5 km kuzeydoğusunda, Maçka İlçesi'nin 18 km güneyinde bulunmaktadır. Regülatör yerinde dere yatağı kotu 1575,75 m'dir. Savak eşik kotu 1578,25 m olan regülatör gövdesi üst kotu 1530,75 m, savak boyu 12,0 m'dir. Dere yatağından 2.5 m yüksekliğinde olması düşünülen regülatör tirol tipli beton gövdeli olacaktır. 100 yıl yinelemeli taşkında en yüksek su seviyesi 1580,00 m olmaktadır. Çökeltme havuzunda 0.2 mm'den daha büyük tanecikler havuz tabanında birikecektir. Çökeltim havuzu 5.0 m genişliğinde, 24 m uzunluğunda bir adet gözden oluşacaktır. Çökeltim havuzunun giriş ve çıkış bölümlerinde kapaklar ve havuzda biriken silti dışarı atabilmek için dip tahtiye kapakları olacaktır. Bu kapaklar vasıtasıyla işletmeye ara vermeye gerek kalmadan çökeltim havuzu temizlenebilecektir. Savağın sağ tarafında çakıl geçidi olacaktır. Çakıl geçidi, zamanla sualma ağzı önünde biriken sürüntü malzemelerinin fazla akımların olduğu zamanlarda mansap tarafına geçmesini sağlayacaktır. Ancak esas amacı; tirol tipi regülatörünün kanalının temizlenmesi ihtiyacı olduğunda, içine girip temizlenirken, derenin suyunu tahliye edip, kanala su girmesini engellemektedir. Regülatör üzerinde balık geçidi bulunacaktır. Regülatör inşaatı için dere yatağının kuru olması gerektiğinden, derenin bir tarafına çevirme kanalı açılacaktır. Bu kanalın kapasitesi, 5 yıl yinelemeli taşkınının pik debisini geçirecek kadar olacaktır. Balık Geçidi Balık geçidi, bir akarsu üzerinde inşa edilen regülatörde (su alma yapısında), akarsuda yaşayan balıkların menba ve mansab arasında hareketini sağlayan su yoludur. Bu proje kapsamında da raporun fauna kısmında belirtilen balık türleri için balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması ve dere ortamında doğal dengenin bozulmaması için, balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacaktır. Balık geçidindeki ana yapı üniteleri ve özellikleri aşağıda verilmiştir. 1-Balık geçidi balık giriş veya su çıkış yapısı; Balıkların geçide girdiği, akarsuyun geçidi terk ettiği ve genelde kapak bulunmayan ve en düşük kotta yer alan uç yapısıdır (Bkz. Şekil 1.a.2). Bu yapının bir bölümü su içerisinde batıktır. Burada balığın rahatça girişini sağlaması bakımından su hızının düşük, türbülansları az olacak şekilde yapılacaktır. Nehir genişliği 50 m den az olduğundan tek balık geçidi, derenin sol sahilinde inşa edilecektir. Ayrıca giriş kısmında balıkların kanala girişini sağlamak için su şırıltısını oluşturmak üzere boru ile çağırma suyu bırakılacaktır. 2-Balık geçidi perdeleri ve bölmeleri; Balık geçidi havuzlarını birbirinden ayıran betondan yapılmış bölmelerdir. Bölme veya perdeler üzerinde balığın geçmesine uygun açıklıklar veya yarıklar bulunur. Bu açıkların tipine göre balık geçitleri isimlendirilir. Perdeler suyun hızını azaltır, türbülansları önler ve balığın perde gerisinde nispeten akıntının az olduğu yerde dinlenmesini sağlar. Balık perde gerisinde türlere göre değişiklik göstermekle beraber saniye ile 2-4 3

9 dakikaya varan süreler içerisinde dinlenirler. Daha sonra ani bir atakla, perdedeki delik (orifis) veya yarıktan geçerek bir sonraki bölme gerisinde ve havuzun nispeten durgun bir köşesinde dinlenirler. Bir süre dinlendikten sonra tekrar harekete geçerek tüm bölme ve havuzları geçerler. 3-Balık geçidi havuzları; Balık geçidi boyunca yer alan ve bölme duvarları ile ayrılan genelde dikdörtgen kesitte yapılardır (Bkz. Şekil 1.a.2). Havuz uzunluğu, genişliği ve derinliği, balık geçidi tipine, düşü yüksekliklerine, balık türüne, su hızı ve debisine göre değişmekle beraber, genelde 1,2-3 m uzunluğunda, 0,8-1,5 m genişliğinde ve 0,6 1,2 m derinliğinde inşa edilirler. Havuzlardaki su hareketi çok önemlidir. Bu nedenle balıkların membaya yüzerken dinlenmesini ve güç kazanmalarını temin eden havuzlarda su hızı mümkün olduğu kadar az ve istenmeyen girdap ve akıntılar yok edilecek şekilde tasarlanacaktır (Ortalama maksimum hız: 2,4 m/s ve su giriş hızı maksimum 1,2-2,4 m/s). ( 1 ) Balıkların nehir akıntısına ve mansaptan membaya doğru hareket ederken buraya inşa edilen yapı, balıkların hareketini önler. Bir taraftan yapının kendisi engel teşkil ederken, diğer taraftan, yapı üzerinden savaklanan suda oluşan yüksek hıza karşı balıklar yüzemezler. Su jetine karşı atlamaya çalışan balıklar 2-3 m lik yükseklik farkını geçemezler. Şüt yüksekliklerinin yüksek tutulması balıkların hareketini önler, şüt yüksekliklerinin gereğinden az tutulması balık geçidi boyunu uzatacağından maliyet yükselir. Dolayısıyla geçidin yapılması ekonomik olmaz. Bu nedenle, yükseklik farkının kademeli olarak azaltılması ve ortalama 0,2-0,4 m ye düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle balık geçidi şütler ihtiva edecek şekilde kademeli olarak inşa edilecektir (Bkz. Şekil 1.a.2). 5-Balık geçidi aydınlatma penceresi; Bu proje kapsamında tasarlanacak balık geçidi, topoğrafik yapının uygun olmasından dolayı, üstü açık olarak tasarlanacak ve inşa edilecektir. Dolayısıyla balık geçidi aydınlatma pencerelerinin yapılması söz konusu olmayacaktır. 6-Balık geçidi çıkışı ve priz kapakları; Balık geçidinin en üst noktasında ve balık geçidinin sonunda bulunan kapaklı yapıdır. Balık Geçitleri Tipleri: Balık geçitleri tabii akışa en yakın su akımını temin etmek amacıyla değişik tiplerde inşa edilirler. En yaygın olarak havuzlu ve bölmeli balık geçidi, havuzlu ve orifisli balık geçidi, denil tipi balık geçidi ve dikey yarıklı balık geçidi yapılmaktadır. Bu balık geçitleri arasında havuzlu ve orifisli balık geçitleri ülkemizde en yaygın olarak inşa edilen balık geçidi tipidir. İletim Tesisleri Cevher I İletim Tüneli Cevher I Regülatörü ile çevrilen sular iletim tüneline alınacaktır. Uzunluğu 2350 m olan iletim tünelinden geçecek maksimum debi 3.5 m 3 /s olarak seçilmiştir. Serbest yüzeyli 1 Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Balık Geçitleri, 4

10 olarak çalışacak olan iletim tüneli sepet kulpu kesitli olacaktır. Tünel kaplaması 5 cm'lik şat-gridle beraber 25 cm dir. Cevher I İletim Tüneli İletim hattı, iletim tünelinden oluşmaktadır. İletim hattı, regülatör ile kabartılan Acısu Dere akımlarını Cevher I HES e (hidroelektrik santral) aktaracaktır m uzunluğunda, 0,0007 eğiminde, sepet kulpu kesitli olarak düşünülen iletim tünelinin çapı 4.00 m'dir. Proje debisinde serbest yüzeyli akışı temin edecek şekilde boyutlandırılmıştır. Tünel beton kaplama kalınlığı 0.35 m olacaktır. Tünel büyük çapta seçilerek tünel içinde depolama yapılması düşünülmüştür. Böylece puant dönemde daha fazla enerji üretimi sağlanacaktır. Dere yatağının sol sahilinde düşünülen iletim hattının kapasitesi, yapılan çalışmalar sonucu 2.75 m 3 /s olarak tasarlanmıştır. Cevher III Regülatörü İletim Kanalı Cevher lli regülatöründe çevrilen sular, çökeltim havuzundan sonra iletim kanalına alınacaktır. 420 m uzunluğundaki iletim kanalının taşıdığı maksimum debi 1,0 m 3 /sn olarak tespit edilmiştir. Serbest yüzeyli olarak çalışacak olan iletim kanalı beton dikdörtgen konduvi şeklinde 0,01 eğimde olacak, konduvi boyunca inşaat ve işletme esnasında kullanılmak üzere 4 m genişliğinde yol platformu bulunacaktır. Konduvi taban genişliği 0,70 m, su yüksekliği 0,60 m olacaktır. Konduvi duvar, taban ve tavan kalınlığı 0,20 m olacaktır. Tavan betonu yer yer sökülebilir prefabrike elemanlardan oluşacak, işletme esnasında bakım için konduvi içine girilmesi mümkün hale getirilecektir. Konduvî donatısı özel olarak hazırlanmış hasır çelikten oluşacaktır. Cevher IV ve V Regülatörleri İletim Kanalları Cevher IV ve V regülatörlerinde çevrilen sular, iletim kanalına alınacaktır. 680 m uzunluğundaki iletim kanalının taşıdığı maksimum debi 0,5 m 3 /s olarak tespit edilmiştir. Serbest yüzeyli olarak çalışacak olan iletim kanalı beton dikdörtgen konduvi şeklinde 0,01 eğimde olacak, konduvi boyunca inşaat ve işletme esnasında kullanılmak üzere 4 m genişliğinde yol platformu bulunacaktır. Konduvi taban genişliği 0,60 m, su yüksekliği 0,40 m olacaktır. Konduvi duvar, taban ve tavan kalınlığı 0,20 m olacaktır. Tavan betonu yer yer sökülebilir prefabrike elemanlardan oluşacak, işletme esnasında bakım için konduvi içine girilmesi mümkün hale getirilecektir. Konduvi donatısı özel olarak hazırlanmış hasır çelikten oluşacaktır. Yükleme Havuzu Cevher I İletim tünelinden cebri boruya geçiş yerinde bir yükleme havuzu bulunacaktır. Havuzun esas görevi ünitelerin yüke girmesinde yeterli miktarda hazır su bulundurması, yükten çıkma halinde suların iletim tüneli çıkışında kontrolsüz bir şekilde çevreye dağılması yerine, taşma savağı vasıtası ile çevreyi tahrip etmeden dere kotuna indirilmesini temin etmektir. Yükleme havuzunda normal su seviyesi 1264,30 m'dir. Bu kot aynı zamanda taşma savağı kotudur. Maksimum su seviyesi 1264,61 m ve havuz duvarı üst kotu 0,19 m hava payı ile 1264,80 m olacaktır. 5

11 Yükleme havuzundan cebri boruya geçişte vorteksin önlenmesi gerekir. Bunun için de su alma ızgaraları önünde cebri borunun belirli miktarda derinde kalması gerekmektedir. Bu sebeple cebri boru giriş ağzı havuzun genel taban kotuna nazaran daha aşağı düşürülmüştür. Yükleme havuzunda maksimum debide vorteks oluşmaması için su seviyesinin 1261,30 m kotundan daha aşağı düşmemesi gerekmektedir. Yükleme havuzunun gerektiği taktirde dipten boşaltılmasını temin için 0,50 m x 0,50 m ebadında bir dipten boşaltma kapağı bulunacaktır. Bu kapağın çıkışı da taşma savağı şut kanalına bağlanacaktır. Proje yerinin topografyası gereği yükleme havuzunun iletim kanalının hemen bitiminde yapılması uygun bulunmuştur. Cevher II Yükleme havuzunun işlevi ünitelerin yüke girmesinde yeterli su miktarının sağlanması ve yükten çıkma durumunda da iletim kanalından kontrolsuz olarak gelen sulann çevreye yayılmasını önlemek ve taşma savağı ile çevreye zarar vermesini önlemektir. Ayrıca havuz tabanına birikecek şiltlerin temizlenmesi için şilt boşaltım kanalı düşünülmüştür. Yükleme havuzu havuz boyu 27 m, eni 7 m'dir. Yükleme havuzunda normal su seviyesi 1577,20 m, en yüksek su seviyesi 1577,41 m'dir. Cebri Boru Cevher I Cebri boru 1,20 m çapında, 710 m uzunluğundadır. Kurulu güç optimizasyonu neticesinde maksimum türbin debisi 3.5 m 3 /s ve optimum cebri boru çapı 1,20 m oîarak belirlenmiştir. Yükleme havuzunun çıkışında başlamak üzere açıkta inşa edilecek cebri boru betonarme sabit mesnet kütleleri ile sabitlenecektir. Cevher II Cevher II HES cebrî boru güzergahı jeolojik ve topoğrafik koşullar göz önüne alınarak teknik ve ekonomik yönden en uygun olacak şekilde belirlenmiştir. Bir adet olan cebri borunun çapı 1,10 rn, uzunluğu 500 m olacaktır. Proje debisi olarak seçilen 2,75 m 3 /s suyun geçmesi durumunda cebri borudaki su hizı 2.89 m/s olacaktır. Cebri boruların yerleştirilmesinden önce güzergah boyunca sağlam kayaya kadar kazı yapılacak, mesnet kütleleri kaya zemin içerisine gömülecektir. Cebri borunun sıcaklık değişimlerinden olumsuz olarak etkilenmemesi için sabit mesnetler arasında genleşme contaları konulacaktır. Tüm cebri boru altı beton ile kaplanacak, yan taraflarda drenaj hendekleri olacaktır. Santral Binası ve Kuyruksuyu Kanalı Cevher I Santral binası, Acısu Dere'nin sağ sahilinde, Soğuksu Mahallesi'nin yaklaşık 2 km güneyinde, kuyruksuyu kotunun 950 m olacağı şekilde yerleştirilecektir. Santral binası 2 adet 2x4,840 MW/2x4.648 (mekanik/elektrik) gücünde yatay eksenli pelton tipi ünitelerden oluşturulacaktır. Santral binası 31 m uzunluğunda, 17 m genişliğinde, 22 m yüksekliğindedir. Türbin eksen kotu 952,10 m olan Cevher I santralinin çevre kotu ise 956,45 m olacaktır. 6

12 Cevher II Santral binası, Acısu Dere'nin sol sahilinde, Hamuryayurdu Yaylası'nın yaklaşık 1 km doğusunda, kuyruksuyu kotunun Cevher I regülatörü en yüksek su seviyesi olan 1269,20 rn olacağı şekilde yerleştirilecektir. Santral binası 2x3 69 W / 2x3.54 (mekanik/elektrik) gücünde yatay eksenli pelton tipi ünitelerden oluşacaktır. Santral binası 33,0 m uzunluğunda, 16,30 m genişliğinde, 20,0 m yuksekliğindedir. Türbin eksen kotu 1272,55 m olan Cevher II santralinin çevre kotu ise 1275,85 olacaktır. Enerji İletimi (Ulusal Elektrik Sistemine Bağlantısı) Santralde 6,3 kv gerilim seviyesinde üretilen enerji, ünite transformatörleri vasıtası ile 34,5 kv gerilim seviyesine yükseltilerek 34,5 kv şalta aktarılacaktır. Bu amaçla santral binasının içine 34,5 kv metal muhafazalı kapalı salt yapılması düşünülmüştür. Cevher I-II HES projelerinde üretilip 34.5 kv gerilime yükseltilen enerji 477 MCM hatla 30 km mesafede ki üretim lisansında belirtilen Gümüşhane İli, Tekkeköy Trafo Merkezine bağlanarak ulusal elektrik ağına aktarılacaktır. Nakil hattı ile ilgili işlemler TEDAŞ uhdesinde yürütülecektir. Beton Santrali Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında, yapılacak olan hafriyat çalışmaları ile tünel açılması işlemleri esnasında hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan malzemelerden bir kısmı dolgu işlemleri esnasında kullanılacak olup, bir kısmı da (beton imalatlarına uygun malzemeler) bölgede işletilmekte olan kırma eleme tesislerine satılacaktır. Dolayısıyla beton imalatlarında kullanılacak olan malzemeler bölgede bulunan kırma eleme tesislerinden satın alınmak sureti ile karşılanacaktır. Veya yeni bir kırma eleme tesisi kurularak beton imalatlar için malzeme kazanılacaktır. Eğer kırma eleme tesisi kurulması planlanır ise ÇED Yönetmeliği gerekleri yerine getirilecektir. Proje kapsamında beton ihtiyacının karşılanması amacıyla 20 ton/saat kapasitesine sahip mobil beton santrali kurulacaktır. Beton santrali şantiye alanının bitişiğinde yer alacaktır. Hazır beton; çimento, agrega, su ve gerektiğinde bazı katkı maddelerinin belli bir üretim teknolojisine uygun olarak karıştırılmasıyla elde edilen, başlangıçta plastik ya da kıvamda olup, şekil verilebilen ve zamanla katılaşıp sertleşerek, mukavemet kazanan önemli bir yapı malzemesidir. Proje kapsamında gerçekleştirilecek beton imalatında kullanılacak hammaddeler; kum-çakıl (agrega), su, beton katkısı ve çimentodur. Beton imalatı, hammaddelerin karıştırma yolu ile birleştirilmesi ile gerçekleştirilecektir. Kamyonlar ile kırma-eleme tesislerinden beton santral alanına getirilecek agrega malzeme, eğimli olarak inşa edilen duvar yardımı ile agrega bunkerine iletilecektir. Bunkerlere yüklenen malzeme; konveyör bantlar ile düzenli olarak ana bunkere beslenecek, burada su, katkı malzemesi ve çimento ile karıştırılacak ve hazır beton imalatı tamamlanacaktır. Üretilen hazır beton, tartı bunkerlerine iletilecek ve bunkerin altında yer alacak mikserlere yüklenerek inşaat alanına götürülecektir. 7

13 Projenin Kapasitesi ve Kapladığı Alan Cevher I-II HES Projesi, Acısu Deresi üzerinde m kotları arasının değerlendirerek, toplam 17,06/16,375 MW(mekanik/elektrik) kurulu gücünde 56,53 GWh enerji üretimi ile ulusal gelişime katkı sağlamak üzere planlanmıştır. Proje kullanılacak alanın tamamı, orman sayılan alan içerisinde kalmakta olup, tarımsal faaliyetlerin yürütüldüğü alanlar bulunmamaktadır. Proje kapsamında Cevher I HES (5,74 MW) projesi için 03 Aralık 2007 tarih ve sayılı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nün yazısı ile Cevher II HES (3,66 MW) 03 Aralık 2007 tarih ve sayılı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nün yazısı ile tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği gereğince kapsam dışı değerlendirilmiştir. Bu kurum görüşünden sonrada diğer kurumlardan izin sürecine geçilmiştir. Bu bağlamda, orman sayılan alanların kullanımı için, 6831 Sayılı Orman Kanunun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Orman Genel Müdürlüğü'nün tarihli olurlarıyla Cevher I ( m 2 ) ve Cevher II ( m 2 ) HES projeleri için ayrı ayrı verilmiştir. İzinli sahaların dışında kullanılacak orman sayılan alanlar için ise izin alınacaktır. b) Projenin Yeri Mevcut Arazi Kullanımı Cevher I ve Cevher II HES Proje Tesisleri, Trabzon İli, Maçka İlçesi sınırları içerisinde Akarsu Köyü nün güneyinde, Acısu Deresi üzerinde, 1/ ölçekli Trabzon G43-d1 numaralı paftada yer almaktadır. 1/ ölçekli topografik harita üzerinde Genel Yerleşim Planı eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-1). Cevher I-II HES Enerji Projesi, Trabzon İli, Maçka İlçesi, Acısu Dere üzerinde bulunmaktadır. Cevher I Regülatör yeri, Acısu Dere üzerinde Hamuryayurdu Yaylası'nın yaklaşık 1 km doğusunda, Maçka llçesi'nin yaklaşık 16 km güneyinde bulunmaktadır. Acısu Deresi'nin m ile 950,00 m kotları arasında Karadeniz Bölgesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Cevher I Regülatöründen alınan su iletim tüneli ile Cevher III-IV-V Regülatörlerinden iletim kanalları ile alınan sular, yükleme havuzuna oradanda cebri boru ile santrale(hes I) iletilecektir. Cevher II Regülatörü ve HES Enerji Projesi de, Trabzon lli r Maçka İlçesi, Acısu Dere üzerinde bulunmaktadır. Regülatör yeri, Acısu Dere üzerinde Bakımlı Yaylası'nın yaklaşık 1.5 km kuzey-doğusunda, Maçka llçesi nin 18 km güneyinde yer almakta olup, Acısu Deresi'nin 1580 m ile m kotları arasında kalmaktadır. Cevher II Regülatöründen alınan su, iletim tüneli ile Cevher II HES e iletilecektir. Cevher I-II HES Projesi, Acısu Deresi üzerinde m kotları arasının değerlendirerek, toplam 17,06/16,375 MW(mekanik/elektrik) kurulu gücünde 56,53 GWh enerji üretimi ile ulusal gelişime katkı sağlamak üzere planlanmıştır. Proje alanı çevresindeki yerleşim yerleri ve yerleşim yerlerinin proje ünitelerine olan mesafeleri, Bakımlı Yaylası Cevher II Regülatörü nün m kuzeydoğusunda, Hamuryayurdu Cevher I Regülatörü nün m doğusunda ve Soğuksu Mahallesi Cevher I HES in m güneyinde şeklindedir. Bunlara ilaveten Cevher I HES Projesinin yaklaşık 50 m kuzeyinde mevcut Alabalık Üretim Tesisi (Ali Baş a ait) yer almaktadır. Tesis, 20 lt/sn su kullanmakta olup, Cevher I HES in güneyinden ve yan kol olan Derindere yatağından almaktadır. Cevher I 8

14 Regülatöründen suyun çevrilmesi sonrasında çiftlik, Derindere yatağından ve HES kuyruk suyundan suyu alacaktır. Çiftlik sahibi ile yatırımcı firma arasında bir tutanak tutulmuş olup, Ek-14 Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Proje alanına ait fotoğraflar Şekil 1.b.1, Şekil 1.b.2., Şekil 1.b.3. ve Şekil 1.b.4. te verilmiştir. Şekil 1.b.1. Cevher I Regülatör Yerinden Görünüm 9

15 Şekil 1.b.2. Cevher II Regülatör Yerinden Görünüm Şekil 1.b.3. Cevher I Cebri Boru Güzergahından Görünüm Şekil 1.b.4. Cevher I İletim Tüneli Güzergahı Üst Örtüsünden Görünüm Tarım ve Ormanlık Alanları Proje kullanılacak alanın tamamı, orman sayılan alan içerisinde kalmakta olup, tarımsal faaliyetlerin yürütüldüğü alanlar bulunmamaktadır 10

16 Su Kaynakları Proje yağış alanının en önemli yer üstü kaynağı, Değirmendere'nin iki ana kolundan birisi olan Altındere (Meryemana) Deresi'ne karışan Acısu Deresi'dir. Cevher I-I HES Projesi, Acısu Deresi üzerinde kurulacaktır. Denize, kuş uçuşu yaklaşık 60 km mesafede olan ve m yüksekliğe kadar ulaşan Zigana Dağlarının kuzey yamaçlarından doğan Acisu Deresi, kuzey doğrultusunda akarak yaklaşık 20 km sonra Maçka İlçesi ne yakın bir yerde Meryemana Deresi'ne karışır. Değirmendere de yaklaşık 35 km'lik yine kuzey istikametinde bir akışla Trabzon şehir merkezinin doğusundan Karadeniz'e ulaşır. Proje kapsamında yapılacak çalışmalar süresince su yüzeylerinde çevresel kirliliğe sebebiyet vermemek için, 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 10 Mart 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği nin hükümleri yerine getirilecektir. Planlı Alan Planlanan projenin kurulacağı alanın menba kısmında m kotlarında Dereiçi HES, mansap kısmında ise m kotlarında Derin HES projesi yer almakta olup, proje alanı içerisinde herhangi bir planlı alan bulunmamaktadır. C) Koruma Alanları Proje alanı ve yakın çevresinde 2872 sayılı Çevre Kanunu Özel Çevre Koruma Bölgeleri başlığında tanımlanmış alan ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na giren Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Tabiat Parkları maddesi altında yer alan özellikte herhangi bir alan bulunmamaktadır. En yakın Milli Park, Altındere Milli Parkı olup, proje alanının yaklaşık 4 km batısında yer almaktadır. Milli Park farklı bir havzada yer aldığından projeden etkilenmesi söz konusu değildir. Bölgede 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler bulunmamaktadır. Ayrıca nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, tarım alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları, işletilen tarım alanları ile 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler bulunmamaktadır. 11

17 BÖLÜM 2 ÖNLEMLER PLANI

18 2. ÖNLEMLER PLANI Bu bölümde planlanan Cevher I-II Hidroelektrik Santral Projesi (Beton Santrali Dahil) projesinin planlama, inşaat ve işletme dönemlerinde yürütülecek çalışmalardan kaynaklı çevresel etkiler ve bu etkilerin önlenmesi yada çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak azaltıcı önlemler ve sorumlu kurum/kuruluş aşağıda detaylı olarak anlatılmıştır. Bu bağlamda hazırlanan Önlemler Planı Tablo 2.1 de sunulmaktadır. 16

19 Tablo 2.1. Önlemler Planı AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Kamulaştırma Projenin tamamı orman sayılan alanlarda kalmakta olup, proje alanının dışında hafriyat depolama alanı vb. işlemler için şahız arazisi kullanılması söz konusu olur ise, kiralanacak veya kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecek, anlaşmazlık durumlarında ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği çerçevesinde kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilecektir. - EPDK 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c fıkrası gereğince; kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından yürütülecek, verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğunde hazine adına tescil edilecektir. Arazi Hazırlık ve İnşaat Öncesi Orman İzni Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman Kanunu nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Orman Genel üdürlüğü nden alınacaktır. - Orman Genel Müdürlüğü Tarım Alanlarının Tarım Dışı Kullanımı İçin İzi n Proje kapsamında kullanılacak alanların tamamı orman sayılan alanlarda kalmaktadır. - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Zemin Emniyetinin Sağlanması Proje kapsamındaki inşaat çalışmaları öncesinde; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Hafriyat Depolama ve Taşıma İzni tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine göre izinler alınacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıklar Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir. - Taşeron Firma - Müze Müdürlüğü, - Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü 16

20 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Cevher I-II HES projesi kapsamında, genel toplamda yaklaşık m 3 hafriyat malzemesi oluşacaktır. Oluşan bu hafriyat malzemesinin yaklaşık m 3 ü dolgu işlemlerinde değerlendirilecek, geriye kalan yaklaşık m 3 ü hafriyat depolama alanlarında depo edilecektir. Depolanacak bu hafriyat malzemesinden kullanılabilir nitelikte olanlar bölgedeki kırma-eleme tesislerine verilecek ve beton malzemesi alınacaktır. Veya yürürlükteki ÇED Yönetmeliği gerekleri yerine getirilmek koşuluyla kurulacak kırma-eleme tesisinde işlenerek beton imalatlarında değerlendirilecektir. Arazi Hazırlık ve İnşaat Hafriyat Çalışmaları Kullanılamayacak nitelikte olan malzemeler ise proje alanının mücavir alan sınırları dışında kalması nedeniyle; Trabzon İl Özel İdaresi nin isteği doğrultusunda yol yapım veya köy yolları iyileştirme çalışmalarında kullanılabilecek ve/veya gerekli izinlerin alınması koşuluyla 1/ ölçekli topoğrafik haritada gösterilen Malzeme Depolama Alanlarına dere yatağını bozmayacak, derede yön değişikliği yapmayacak şekilde ve çevreye dağıtılmadan düzenli depo edilecek ve/veya Mülki Amirliğin göstereceği alana götürülerek depolanması ve bertarafı sağlanacaktır. Yol veya iletim kanalı açılması esnasında şeve kesinlikle malzeme atılmayacaktır. Bunun için ekskavatör yardımıyla, yarmadan çıkan malzeme dağıtılmadan yolun ve kanalın açılması sağlanacaktır. Fazla hafriyat malzeme şeve ve dere yataklarına bırakılmayacaktır. - Taşeron Firma Yol ve arazilere verilecek her türlü zarar yüklenici tarafından karşılanacaktır. Hava Emisyonları Emisyon kaynağında sulama, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca tüm faaliyet süresince kullanılan stabilize yolların tamamı arazözle düzenli olarak nemlendirilecek ve böylece toz oluşumu minimuma indirilmiş olacaktır. - Taşeron Firma Bunlara ilaveten mobil beton santrali, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin İzne Tabi Tesisler Listesi Liste B de yer almakta olup, Emisyon İzni alınacaktır. Araç Emisyonları Araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği nin 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. - Taşeron Firma 17

21 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından; gerek inşaat ve gerekse işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik uyarınca, sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurunda biriktirilecek ve dolduğunda, Maçka Belediyesi nden temin edilecek vidanjör ile ücreti karşılığında aldırılarak atıksuyun bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Atıksu Atık suların ve mikser içerisinde kalmış agreganın geri kazanılması için tesiste Yıkama Tamburu ve Çöktürme Havuzu kurularak (4x8x2 m ebatlarında) geri kazanma (Recycling) işlemi uygulanacaktır. Agrega malzeme dolgu işlemlerinde, su ise beton imalatların sulanması için yeniden kullanılacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Proje dahilinde Acısu dereye deşarj edilecek her türlü su için, 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliğinin 20. maddesi ve Ek-5 ve Ek-6 da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterlerine uyulacaktır. Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında, çalışacak personeller, geçici şantiye alanlarında inşaat çalışmalarını yürütülecektir. Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak kullanılacak saha içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacaktır. Konteynırlarda biriktirilecek bu katı atıklar ise belli periyotlarda Maçka Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. İnşaat çalışmalarından oluşacak parça demir, çelik, çimento torbası, ambalaj malzemesi ve benzeri katı atıklardan; geri kazanımı mümkün olanlar inşaat imalatlarında yeniden değerlendirilecek, geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise özel atık grubunda olduğundan türlerine bağlı olarak tabi olduğu yönetmelik çerçevesinde bertaraf edilecektir (Atık pil ve akümülatörler Atık Pil Ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde, atık lastikler Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilecektir.). Ayrıca projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. - Taşeron Firma - Maçka Belediyesi - Lisanslı Geri Dönüşüm Firması 18

22 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Atık Yağ Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında yükleyici, mikser, ekskavatör, dozer, damperli kamyon, titreşimli silindir, beton pompası vb. iş makinaları çalışacaktır. Çalışacak araçların bakım, onarım ve temizlikleri proje sahasında yapılmayacak olup, en yakın yetkili servislerde ve/veya akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Ancak araç bakımlarının zorunlu olarak proje sahasında yapılması söz konusu olursa, bu durumda oluşması muhtemel atık yağların bertarafı için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği" hükümleri uygulanacaktır. - Taşeron Firma Tıbbi Atık, Tehlikeli Atık ve Diğer Atıklar, Tesis içerisinde oluşması muhtemel tıbbi atıkların geçici olarak depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesi aşamalarında tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen yükümlülüklere uygun olarak hareket edilecektir. Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli atıklar ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtildiği üzere, sürekli kapalı olacak şekilde ve kimyasal reaksiyona uğramamasını sağlayarak geçici olarak depolayacaktır. Geçici olarak depolanan tehlikeli atıklar daha sonra Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından lisans almış firmalara teslim edilerek bertaraf edilmesi sağla nacaktır. Bu kapsamda oluşacak tehlikeli atıkların geçici depolanması, taşınması ve bertarafı süresince lisanslı araçlar kullanılacak olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak hareket edilecektir. - Taşeron Firma Arazi Hazırlık ve İnşaat Proje kapsamında arazi hazırlık çalışmaları açık sahada yapılacağından, gürültü tedbirlerinin alınması oldukça güç olacaktır. Gürültü, çalışmalar süresince gün boyu değişiklik gösterecek ancak çalışmalar gündüz ( ) yapılacağından gürültü oluşumu sınırlandırılmış olacaktır. Gürültü ve Titreşim Proje kapsamındaki çalışmalarda, ÇGDYY nin 9.maddesi nde belirtilen kara yolu araçlarında uyulması gereken şartlar ve 13. maddesi nde açık alanda kullanılan ekipmanlarda uyulması gereken şartlar dikkate alınarak, gürültü oluşumunu minimize etmek için gerekli tedbirler alınacaktır. Ayrıca, proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği"nin dördüncü bölümünde yer alan şantiye alanları için gürültü kriterleri ile ilgili 23. Madde de belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır. Proje dahilinde yapılacak patlamaların çevredeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki yapının dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi ilgili yönetmelik Tablo-9 da verilen değerleri geçmeyeceği ve inşaat çalışmalarında kazık çakma ve benzeri titreşim yaratacak operasyonlar ile ağır inşaat makinelerinin neden olacağı titreşimlerin çevrelerindeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki yapının dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi yine anılan yönetmelik Tablo-10 da verilen değerleri geçmeyeceği ifade edilmektedir. - Taşeron Firma 19

23 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Dolayısıyla 75 kg patlayıcı madde kullanılarak yapılan açık alanda patlatma sonucu oluşan vibrasyonun en yakın yerleşim yerlerinde olumsuz etkisinin olmayacağı ortaya çıkmaktadır. Eğer yapılarda zararın oluşması durumunda ise yüklenici firma tarafından bütün zararlar karşılanacaktır. İnşaat aşamasında makine ve ekipmanlarda meydana gelecek gürültüden çalışanları koruyabilmek ve gerektiğinde; 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiş olan ve 23 Aralık 2003 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Gürültü Yönetmeliği hükümleri gereğince, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik yönünden oluşabilecek risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için gerekli önlemler alınacaktır. İnşaat aşamalarında makine ve ekipmanlarda çalışanlara; başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler sağlanarak, çalışanların gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır. Böylece, çalışmalarda makine ve ekipmanlardan kaynaklı oluşacak gürültü ve titreşim seviyeleri çalışanları rahatsız etmeyecek düzeye indirilmiş olacaktır. Ayrıca yönetmeliklerin öngördüğü değerler yakalanarak, çevreye verilecek gürültü ve titreşim, minimum düzeyde tutulmuş olacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Personelin Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları Proje kapsamında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları (barınma, dinlenme, yemekhane vb.) proje kapsamında kurulacak şantiye alanında yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde teknik ya da sosyal ihtiyaçlar, proje alanı yakın çevresindeki yerleşim birimlerinden, buralardan karşılanamama durumunda ise Maçka ilçesinden veya İl Merkezinden temin edilebilecektir. Çalışan personel, Maçka ilçesi ve Trabzon İli ndeki sağlık merkezlerinden faydalanabilecektir. - Taşeron Firma İş Sağlığı ve İş Güvenliği Yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır. - Taşeron Firma İşletme Atıksu Daimi personelin kalacağı regülatör ve santral binalarında atıksular, yapılacak sızdırmasız fosseptiğe verilecektir Fosseptik dolduğunda ise Maçka Belediyesi tarafından vidanjör ile aldırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. 20

24 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Projenin işletme aşamasında oluşacak bu atıklar; proje sahası içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belli periyotlarda Maçka Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları Suyun taşıyarak çökeltme havuzunda biriktireceği killi, kumlu vb. çöken malzemeler belli periyotlarla (dolduğunda) çökeltme havuzu hunisinden alınacak ve en yakın yerleşim yerlerine tarım ile uğraşan vatandaşlara, bahçelerde kullanılmak üzere ücretsiz olarak verilecektir. - Yusufeli Belediyesi HES işletmelerinde ambalaj atıklarının oluşması söz konusu değildir. Ancak geri kazanımı mümkün olan ambalaj atıkları oluşması durumunda ise, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde; santral alanı içerisinde diğer katı atıklardan ayrı olarak toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme dahilinde firmaya teslim edilecektir. Trafolarda izolasyon yağları kullanılmaktadır. Tesiste büyük çaplı arıza durumlarında, yapılacak yağ transferi işlemi sırasında, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dökülen veya taşan izolasyon yağı üzerine kum, çakıl veya talaş gibi absorban dökülerek ortama sızması önlenecek daha sonra bu karışım varillere alınarak depolanacaktır. İşletme Atık Yağ Bakım ekipleri tarafından belirli zamanlarda vanalardan izolasyon yağı numunesi alınarak hava ve gaz oranları tespit edilecektir. Hava ve gaz içeriği fazla olan yağlar, vakumlama işlemine tabi tutularak tekrar kullanılacaktır. Kullanılacak izolasyon yağının yaklaşık ömrü yıl arasındadır. Kullanım ömrünü tamamlamış izolasyon yağlarının bertarafı ise, lisanslı bertaraf tesislerinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 2. Bölüm Madde 9 da belirtildiği şekilde gerçekleştirilecektir. Atıkların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanacak, işletme içindeki Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen standartlara uygun olarak yapılmış geçici depolarda depolanacaktır. Daha sonra ihale yolu ile Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca izolasyon yağlarının dökülmeye, sızmaya, taşmaya ve yağmura karşı gerekli önlemler alınacak ve emniyet havuzu yapılacaktır. İzolasyon yağları ile ilgili yapılacak işlemlerin tamamında 27 Aralık 2007 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Polikorlu Bifenil ve Polikorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. 21

25 AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Gürültü Projenin işletme aşamasındaki tek gürültü kaynakları, santral binalarının içerisindeki jeneratör ve türbünler olacaktır. Santral binaları gürültüyü izole edeceğinden bina dışına herhangi bir gürültü ulaşması söz konusu olmayacaktır. Santral binasında çalışacak personeller için ise; gürültünün çok olduğu alanlarda 4857 sayılı İş Kanunu nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler temin edilerek tesis içerisindeki gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır. İşletme Doğal Hayatın Sürekliliği İçin Bırakılacak Minimum Debi (Can Suyu) Raporda belirtilen debi değeri, doğal hayatın devamlılığını sağlamak üzere regülatörden dere yatağına can suyu bırakılacaktır. Bırakılan cansuyu, otomatik debi ölçer cihazları ile günlük akım değerleri ölçülecek ve aylık olarak DSİ 22. Bölge Müdürlüğü ne ve Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne (ÇED, DKMP Şubelerine) veri aktarımı sağlanacaktır. Yan kollarda ise sürekli akış bazı dönemlerde gözlenmediğinden(yöre yaşayanlarından bilgi alınmıştır.) balık geçitlerinin yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Bunun yanısıra akım değerleri, proje debisinin üzerinde olduğu durumlarda proje debisinin üstündeki debi değerlerinin tamamı yatağa bırakılacaktır. Doğal Hayatın Korunması Balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması, sucul ortamdaki doğal dengenin bozulmaması ve balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacaktır. Regülatörlerde yapılması planlanan balık geçidi sayesinde balıkların su yatağında rahatlıkla ilerlemeleri sağlanmış olacaktır. Regülatörlerde tutulan su herhangi bir işlemden geçirilmeden direkt elektrik üretiminde kullanıldıktan sonra tekrar yatağına geri verilecektir. Dolayısıyla suyun, projeden kaynaklı bir kirlenmeye maruz kalması beklenmemektedir. - Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü İşletme İşletme Sonrası ve Arazi Islahı ve reklamasyon çalışmaları Proje kapsamında regülatör, HES, şantiya alanları, hafriyat depolama alanı inşaatları öncesi toplanan üst toprak inşaat sonrasında tesislerin çevre düzenlemelerinde kullanılacaktır. Tesis çevrelerinde bitkilendirme çalışmalarının yanı sıra kalıcı erozyon önlemlerinin alınması gerekecektir. Islah çalışmalarında ise tesis çevrelerine ağaç dikilip bitkilendirme yapılacaktır. 22

26 Dolayısıyla projenin inşaat ve işletme aşamaları göz önüne alındığında, uzun ve kısa dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusu olacaktır. İnşaat aşamasındaki etkiler geçici etkiler olup, kısa süreli; işletme aşamasındaki etkiler uzun sürelidir. Ancak projenin sosyo-ekonomik ve biyo-fiziksel çevresel etkileri göz önüne alındığında önemli boyutlara ulaşmayacağı görülmektedir. 16

27 BÖLÜM 3 İZLEME PLANI

28 3. İZLEME PLANI Cevher I-II HES Projesi kapsamında inşa edilecek ana tesisler; regülâtör, çakıl geçidi, balık geçidi, iletim hattı, çökeltim havuzu, yükleme havuzu, cebri boru, santral binası, kuyruk suyu kanalı ile şalt tesisidir. Projenin inşaat aşamasında kullanılmak üzere destek üniteleri olarak, şantiye sahası (prefabrik taşınabilir yapılardan oluşan) ve mobil beton santralinden oluşturulacaktır. Planlanan proje için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği, Seçme ve Eleme Kriterleri ne göre hazırlanan Proje Tanıtım Dosyası ile inşaat ve işletme aşamasında projenin tüm unsurlarının olumlu ve olumsuz yönleri, biyo-fiziksel ve sosyo- ekonomik etkileri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, projenin tüm etkileri ve bu etkilere karşı alınacak önlemler detaylı olarak irdelenmiştir. Denetleme ve izleme programının amacı; projeyle ilgili etki azaltıcı önlemlerin, onaylanmış planlar, izin, koşul ve gerekleri dikkate alarak hazırlanan ÇED, Proje Tanıtım Dosyası nda ki uyulması gerekli konular ve taahhütleri ile tam olarak uyum sağlamasını garanti etmektir. Bu kapsamda proje için uygulanacak İzleme Planı (izlenecek parametreler, parametrenin izleneceği yer, nasıl ve ne zaman izleneceği ve sorumlu kurum/kuruluşu) aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 3.1. İzleme Planı, AŞAMA İZLENECEK PARAMETRE PARAMETRENİN YERİ İZLEME METODU İZLEME SIKLIĞI İZLEME NEDENİ KURUMSAL SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Öncesi Zemin Yapısı ve Jeoloji Orman İzni Regülâtörün, santral binasının, iletim tünelinin ve/veya kanallarının kurulacağı bölgeler Proje arazisi içerisinde orman sayılan alanlar Zemin etüdü ve proje alanında yapılacak çalışmalar Yazılı izin ile İnşaat öncesi İnşaat öncesi Yapı Güvenliğini oluşturmak için Orman Genel Müdürlüğü hükmü ve tasarrufu altında olan arazinin kullanımı Özcevher Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Özcevher Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Orman Genel Müdürlüğü Peyzaj İnşaat çalışması yapılacak sahalar Fotoğraf ve kamera İnşaat öncesi İnşaat sonrası yapılacak peyzaj çalışmaları için Özcevher Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Arazi Hazırlık ve İnşaat Hava Kalitesi İnşaat sahaları, ulaşım yolları, proje sahası yakınındaki yerleşim yerleri Toz ölçümü ya da toz örnekleyici (Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yeterlilik belgesi almış kuruluşlar tarafından yapılacaktır.) Toz emisyonunu engelleyici önlemlerin alınıp alınmadığının izlenmesi Sürekli ve şikâyet olduğu durumlarda Çevre ve insan sağlığının korunması, Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, İş Kanunu ve yönetmeliklerine uyumluluğun sağlanması Özcevher Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 19