ESKİŞEHİR DE HAVACILIK KÜMELENMESİ

Transkript

1 TMMOB Makina Mühendisleri Odası VI. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı Mayıs 2011 / ESKİŞEHİR ESKİŞEHİR DE HAVACILIK KÜMELENMESİ Sinan MUSUBEYLİ Turbomak Havacılık San. Tic. Ltd. Şti. Organize Sanayi Bölgesi 7.Cadde No:5 Eskişehir TÜRKİYE Tel: E-Posta: sinan@ejs.com.tr Özet- Bilindiği gibi kümelenme, aynı iş kolunda faaliyet gösteren firmaların aynı coğrafi bölgede yoğunlaşmasını ifade eden sanayi örgütlenmesi olarak ifade edilmekte, bu konuda organizasyonun önemi ileri teknoloji gerekliliği, tasarım faaliyetleri, Ar-Ge faaliyetleri ve nitelikli işgücü yaratılması olarak tarif edilmektedir. İmalat sanayiinde sektörel ya da ürün bazında kümelenme kavramı, günümüz sanayisinin olmazsa olmazları arasına girmiştir ve giderek de önemini artırmaktadır. Avrupa Birliği yayınladığı rapor ve görüşlerde artık sanayiciye doğrudan teşviklerin bitmesi gerektiğini, bundan sonra benzer uygulamaların ancak bölgesel kümelerin içinde barındırdıkları destek birimleri aracılığıysa sağlanacağını vurgulamaktadır. Bu doğrultuda kümelenme kavramı artık ulusal biçimde ele alınmakta, ülkemiz küme haritaları çıkarılmakta ve kümelenmeye değer bulunabilecek oluşumlar desteklenerek örgütlü bir şekle bürünmeleri için uygulamalar yapılmaktadır. Bu bildiride, Eskişehir sanayisi içinde son derece önemli bir yere sahip olan havacılık sanayiinin kümelenme öyküsü ve Odamız tarafından bu amaçla gerçekleştirilen çalışmalar aktarılacaktır. GİRİŞ Kümelenme kavramı küresel rekabetin firmalar üzerindeki etkisini giderek artırmasıyla birlikte ortaya çıkmış ve bu işbirliği metodolojisi gün geçtikçe yaygın hale gelmeye başlamıştır. Özellikle havacılık sektöründe yaşanan bu oluşumları anlayabilmek için Avrupa havacılık sanayiindeki son gelişmeleri incelemek faydalı olacaktır. Dünya liderliğini sürdürebilmek için Avrupa Birliği havacılık ve uzay sanayinde araştırma fonlarını artırmanın yollarını arayan yetkililer, üniversitelerle işbirliğine giderek yüksek nitelikli personel ile küresel rekabete hazırlanmaktadır. Dünya liderliğini sürdürebilmek için Avrupa Birliği havacılık ve uzay sanayii inovasyona yönelmekte, bu alanda önemli strateji planları ve yatırımlar gerçekleştirmektedir. Avrupa'da havacılık sanayinde yaklaşık nitelikli eleman çalışmakta ve 34,5 milyarlık katma değer yaratılmaktadır. Avrupa havayolu ulaşımıyla 700 milyon yolcu taşınmakta ve taşınan yük miktarı 10 milyon tonu bulmaktadır. 2008'de havacılık sektörü AB ihracatına % 60 katkıda bulunurken bu rakam 96 milyara ulaşmıştır. Havacılık sektörü AR-GE yoğunluklu sektörlerden biri olarak dikkat çekerken kazancının % 12'sini AR-GE'ye aktarmaktadır. Görüldüğü üzere havacılık sektöründe yoğun gelişmeler kendini göstermektedir. Rekabet koşulları altında firmalar, üniversiteler, araştırma kurumları ve profesyoneller bir araya gelerek güçlerini birleştirmeyi, rekabet edebilirliklerini artırmayı hedeflemektedirler. Bu birliktelik platformu da kümelenme adıyla kurumsallık kazanmaktadır. Eskişehir Sanayi Odası nın bu gelişmelerin farkında olarak dünyadaki örneklerine paralel şekilde 2007 yılında başlatmış olduğu havacılık kümelenmesi çalışmaları da sonuç vermeye başlamıştır. Uzun uğraşlar neticesinde Eskişehir Havacılık Kümesi ESO öncülüğünde 2011 yılının Mart ayında kurulmuştur. Söz konusu birlikteliğin hayata geçirilmesiyle birlikte Eskişehir havacılık endüstrisi uluslar arası platformlarda tanıtılma, hibe ve fon kaynaklarına ulaşma, ortak satın alma-lojistik, Ar-Ge merkezi ve üretim konularında daha profesyonel bir yaklaşımla hareket edebilme kabiliyetine erişecektir. Elbette bu kurumsal kimliğin kazanılmasıyla birlikte Eskişehir Havacılık Sanayi hem ulusal hem de uluslararası alanda rakiplerine karşı bir adım önde olma şansını yakalayacaktır. DÜNYA DA ve ÜLKEMİZDE REKABET NE DURUMDA? YAŞANAN SON GELİŞMELER NELER? Dünya ekonomisinde beklenen büyüme öngörülerine paralel olarak havacılık sektöründe de benzer gelişmeler cereyan etmektedir yılından itibaren dünya hava trafiğinin her yıl ortalama % 4,5-5 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. Orta ve uzun vadede de yine önemli gelişmeler yaşanacaktır. Tahminlere göre bugün itibariyle dünyada mevcut yaklaşık uçağa 20 yıl içerisinde uçak daha eklenerek e çıkacaktır. Bu da yaklaşık 3,2 trilyon dolarlık bir pazar ifade etmektedir.

2 Havacılık sektörü büyümesine devam ederken aynı zamanda sektörde şiddetli bir rekabet yaşanmaktadır. Küreselleşme ile birlikte ulaşımda hız, güvenlik ve verimlilik ön plana çıkmakta, enerji ve çevre kısıtları üreticileri yeni teknolojilere zorlamaktadır. Bu şartlara ilave olarak sektöre yeni şirketler de katılmaktadır. Bunların yanı sıra Rusya ve Çin de önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Rusya da kurulan United Aircraft Corporation şirketi, devlet desteğini arkasına alarak koltuklu bir uçak geliştirmekte ve % 20 daha verimli olacağını iddia etmektedir. Öte yandan Çin yarışa koltuklu tek koridorlu COMAC uçağı ile katılmaktadır. Uçak şirketleri yeni nesil uçaklarını piyasaya sürme konusunda müthiş bir rekabetin içindeyken, Eskişehir in ana kabiliyet alanını oluşturan motorlarda da büyük bir teknoloji savaşı başlamış durumdadır. Dünya havacılık sektöründeki gelişmelere paralel olarak, ülkemiz havacılık sanayii de önemli gelişmeler göstermektedir yılında taşınan 15 milyon yolcuya karşılık yılı sonu itibariyle THY nin taşıdığı yolcu sayısı 30 milyonu aşmıştır. THY nin uçak filosu sürekli olarak büyümekte ve iki yıl içinde 170 uçağa ulaşılması hedeflenmektedir. Bu gelişmeler ışığında başta Eskişehir ve Ankara da havacılık sanayiine hizmet etmek için yeni firmalar kurulmaktadır. Sivil havacılık sektörünün yanı sıra, askeri alandaki yeni projeler, ülkemiz havacılık sektörünün gelişimine katkıda bulunmaktadır. Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından hazırlanılan mevcut Stratejik Plana Göre de önümüzdeki yıllarda savunma sistem araçlarının yurtiçinden karşılanma oranları planlı bir şekilde arttırılacak ve yerli sanayicilerin alacağı pay %50 oranına çıkarılacaktır. Aynı zamanda ulusal savunma sanayinin gerçekleştirdiği yıllık ciro toplamının en az %20 sinin KOBİ ve yan sanayi firmaları tarafından gerçekleştirilecek olması hedeflenmiştir. Bu durumda hem mevcut yerli ana sanayiiler ve kaçınılmaz olarak ana sanayi tedarikçileri olan KOBİ ler, savunma sanayi pastasından daha fazla pay almaya başlayacaklardır. Savunma sanayii sistem ihtiyaçlarında da en fazla paya havacılık sektörü sahip olacaktır. Özetle, havacılık sanayiinde yaşanan gelişmelerle birlikte pasta büyümekte ve herkes bu pastadan daha fazla pay almanın derdine düşmektedir. Bu açıdan bakıldığında, ülkemizin pastadan alacağı payı sahip olduğumuz alt yapı, sanayi üniversite - bilim kuruluşları - otorite arasındaki işbirliği ve hiç şüphesiz eğitim konusundaki yeterliliğimiz belirleyecektir. Bu bağlamda, küme oluşumlarının son derece önemli ve kritik bir rolü bulunmaktadır. Bu rolü zamanında ve layıkıyla yerine getirebilen oluşumlar söz konusu yıpratıcı rekabetten sıyrılabilme, pastadan daha fazla pay alabilme şansını yakalayabilecektirler. ESO OLARAK ESKİŞEHİR HAVACILIK KÜMELENMESİ ADINA GERÇEKLEŞTİRİLEN VE PLANLANAN FAALİYETLER Eskişehir de faaliyet gösteren havacılık sanayii kuruluşlarının son yıllardaki gelişme trendine baktığımızda 2000 yılında havacılık sanayii konusunda üretim yapan firmalarımızın toplam ihracatları 55 milyon dolar iken, yılı sonunda bu rakam 300 milyon dolara ulaşmıştır. yılında ESO üyesi kuruluşların toplam ihracatlarının 1.7 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde, toplam ihracatımızın yüzde 18 inin havacılık sanayii ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Çalışan sayısı ise Hava İkmal Bakım Merkezi dahil yaklaşık 3000 kişi civarındadır. Bu iki rakam bile havacılık sanayiinin Eskişehir sanayii açısından taşıdığı önemi ortaya koymaktadır. Eskişehir de hızla gelişen havacılık sanayiinde onlarca yan sanayi kuruluşu ile uçak ve helikopter motor ve parçalarının üretiminin farklı proses ve aşamalarında iş yapar konuma gelmişlerdir. Odamızın 2005 ve 2006 yıllarında bilim adamları ve geniş bir sanayici kesimiyle düzenlediği strateji toplantıları neticesinde Eskişehir sanayiinin stratejik planında üç sektörün ön plana çıkacağı görülmüştür. Bu sektörler sırasıyla, Savunma ve Havacılık Sanayi, Makine ve Metal Eşya Sanayi ile Seramik ve İleri Seramikler Sanayi olarak ortaya çıkmıştır. ESO olarak sanayimizin geleceğinin şekillenmesini sağlayacak yatırım ve çalışmalarımız tekrardan şekillendirilmiş, söz konusu sektörler için kümelenme çalışmaları başlatılmıştır. Avrupa daki başarılı havacılık küme örnekleri araştırılmış, Polonya ve Almanya ya ziyaretler gerçekleştirilerek kümelenme modeli ve yapılan çalışmalar yerinde incelenmiştir. ESO tarafından, Eskişehir-Ankara karayolu üzerinde, yakınında eski bir hava alanının da bulunduğu 5 milyon metrekarelik bir alanda Eskişehir Havacılık ve Savunma Sanayii Endüstri Bölgesi nin kurulmasına karar verilmiştir. Kurulacak bu bölgede ilimizdeki havacılık sektöründeki ana ve yan sanayi firmalarının bir arada üretim yapmalarının sağlanması amaçlanmaktadır. Bu sayede Eskişehir, hızla gelişen mevcut havacılık sanayiindeki kümeleşme modelini çok daha ileri bir boyuta taşımış olacaktır. Örnek bir kümelenme modeli ile, sanayide zaten Türkiye'nin önde gelen illerinden olan Eskişehir in; askeri ve sivil havacılık sanayiinde Fransa nın Toulouse ile ABD nin Seattle kentlerindeki havacılık faaliyetlerinin paralelinde, bu alanda önemli bir merkez haline getirilmesi hedeflenmektedir. Söz konusu gelişmeler dahilinde Odamız, Eskişehir in sahip olduğu kabiliyetlerin ciddi çıktıları dönüşmesi adına uluslar arası çapta birçok organizasyona katılım sağlamıştır. Özellikle 2007 yılından itibaren hız verilen çalışmalara ilişkin açıklayıcı bilgiler aşağıdaki tabloda kronolojik olarak gösterilmiştir.

3 Tarih Faaliyet Açıklama 12 Aralık Mart 2008 Brussels Workshop - Industries Approach to 2nd Aeronautics Call Info Days, Poland AB 7. ÇP Havacılık ve Uzay Alanı Toplantısı. Avrupa nın önemli havacılık kuruluşlarının bir araya gelerek tecrübe paylaşımı ve ortak projeler gerçekleştirmelerini amaçlayan toplantıda, Odamız Eskişehir in Türk havacılık sanayiinde sahip olduğu yeri anlatan bir sunum yapmıştır. Avrupa nın en önemli havacılık kümelerinden biri olarak gösterilen Polonya da kurulu Havacılık Vadisi nde bir sunum Odamız tarafından Avrupalı katılımcılara aktarılmıştır. Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi içerisinde planlanan Havacılık ve Savunma Sanayii Özel İhtisas Bölgesi ile son derece yakın benzerlikler gösteren bu bilim vadisi Odamız için önemli bir ilham kaynağı olmuştur. 25 Nisan 2008 Havacılık ve Kümelenme Semineri, ESO ESO Havacılık ve Kümelenme konulu bir sempozyum organize etmiş ve Avrupa da bu alanda önemli bir isim olarak gösterilen Eric Jourdain konuşmacı olarak davet edilmiştir. Eric Jourdain in burada yaptığı konuşmada ifade ettiği şu sözler Odamız faaliyetlerinin sonuçlarını görmek açısından son derece önemlidir. Eric Jourdain: Henüz üç ay önce Eskişehir diye bir yerin varlığından bile haberdar değildim ama bugün burada sunum yapmaktan dolayı çok mutluyum. Eskişehir Sanayi Odası nın bu süreçte gösterdiği gayretin ve sahip olunan potansiyellerin ile en kısa sürede sonuca dönüşeceğine kalben inanmaktayım Kasım 2008 Küresel Havacılık ve Uzay Konferansı, İzmir AeroPortal Projesine İştirakçi Olarak Katılım 3 Kasım 2009 Hollanda Havacılık Heyeti Odamız İzmir de organize edilen Küresel Havacılık ve Uzay Konferansı na bir stand ile katılım sağlamıştır. Daha sonra Havacılık ve Uzay Kümelenmesi Derneği ne üye olunmuştur. Odamız bir 7. ÇP projesi olan AeroPortal projesine iştirakçi olarak katılmıştır. Paris Airshow daki proje toplantısına da Odamız tarafından bir katılım sağlanmıştır. Odamız, Hollanda Ekonomi Bakanlığı, Hollanda Havacılık Kurumu ve JAMAO Danışmanlık firmasının ortak çalışmaları ile ilimize Hollanda da Havacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketler tarafından bir heyet ziyareti gerçekleştirilmiştir. Firmalar arasında ikili iş görüşmeleri düzenleşmiş, bu görüşmeler neticesinde Coşkunöz firması ile KMWE firması arasında işbirliği anlaşması imzalanmıştır. 19 Mart 10 Haziran 1-5 Ekim 6-8 Ekim Juan Luis Bonafe nin Odamızı Ziyareti Alman Havacılık Heyeti nin Ziyareti TSK Sergisi ve Ankara Sanayi Fuarı na Katılım 2. Küresel Havacılık, Uzay ve Offset Sud-Aviation Tasarım Ofisi, ENSAE (Sup Aéro) ve Airbus ta üst düzey yönetici olarak çalışmış, yılları arasında Euro Inter Toulouse un Başkanlığını yürütmüş olan Juan Luis Bonafe TÜBİTAK işbirliğinde Odamızı ve akabinde bazı firmalarımızı ziyaret etmiştir. Bu toplantı sayesinde Avrupa nın önemli havacılık kümeleri ile kontak kurulması sağlanmıştır. Odamızda yapılan Türk-Alman İşbirliği günü vesilesi Eskişehir e gelen Alman havacılık firmaları bazı Eskişehirli üreticileri ziyaret etmişlerdir. Odamız 2. TSK Malzeme Sergisi ile eş zamanlı olarak düzenlenen Ankara Sanayi Fuarı na 50 m2 lik bir stand ile katılım sağlamıştır. Odamız İzmir de 2. si düzenlenen Küresel Havacılık, Uzay ve Offset Konferansı na katılım sağlamıştır.

4 Aralık Aralık 30 Kasım-2 Aralık 28 Şubat 2011 Mart 2011 Konferansı na Katılım Bir 7. ÇP Projesi olan CARE e Ortak Olarak Katılım ve Proje Başvurusu EACP ye Üyelik Başvurusu Aeromart Havacılık Fuarı na Stand ile Katılım Bombardier Firmasının Ziyareti Eskişehir Havacılık Kümesi (ESAC) kurulmuştur. Odamız uzun uğraşlar neticesinde AB 7. ÇP Bilgi Bölgeleri programı altında hazırlanan CARE (Clean Aerospace REgions) projesine ortak olarak katılmıştır. Proje genel olarak Avrupa da faaliyet gösteren havacılık kümelerinin özellikle Green Aircraft alanında rekabet güçlerinin artırılmasını, Ar-Ge alanındaki yatırımların teşvik edilmesini ve projeye katılan Avrupa nın 10 önemli havacılık kümesi arasındaki işbirliğinin, ortak çalışma alanlarının geliştirilmesini amaçlamaktadır. 36 ay sürecek proje dahilinde, katılımcı kümeler için ihtiyaç analizleri, iyi örneklerden yola çıkarak yol haritaları, Green Aircraft alanında eğitim ve seminerler, Ar-Ge fonlarına firmaların yönlendirilmesi, katılımcı kümeler arasında kurulacak çapraz ilişki çalışmaları neticesinde işbirliği alanlarının belirlenmesi ve özellikle 3 az gelişmiş küme için (Eskişehir dahil) kapasite artırıcı faaliyetler tasarlanmıştır. Odamız proje dahilinde yaklaşık bütçeye sahip olacaktır. Sözleşme aşamasında olan ve Haziran ayında uygulanmaya başlanacak proje ile, ESO AB 7. ÇP programlarından faydalanan ilk Türk Oda olacaktır. Odamız CARE projesi başvurusunda edindiği network sayesinde EACP (European Aerospace Cluster Partnership) ile temas kurmuş ve bu çok önemli Avrupa Havacılık Kümeleri Platformu için üyelik başvurusunu yapmıştır. CARE projesinin kabul olması ile birlikte ESO, Eskişehir Havacılık Kümesini Temsilen bu platforma üye olarak dahil olacaktır. Odamız Fransa nın Toulouse şehrinde düzenlenen Aeromart Havacılık Fuarı na Stand ile katılım sağlamıştır. Fuarda Eskişehir havacılık sanayii ve firmaları tanıtılmıştır. Bombardier Firması ndan gelen üst düzey yöneticiler Odamızı ve bazı firmaları ziyaret ederek Eskişehir havacılık sektörü hakkında bilgi toplamışlardır. Eskişehir sanayisinin can damarlarından olan havacılık sektörünün geleceğini şekillendirmek ve bu alandaki çalışmalara yön vermek için, Eskişehir Sanayi Odası (ESO) nın öncülüğünde başlayan çalışmalar neticesinde, sektörde işbirliğine yönelik önemli bir adım atılarak Mart 2011 tarihinde Eskişehir Havacılık Kümesi Derneği kuruldu. Derneğin Başkanlığı na TEI Genel Müdürü Akın Duman seçildi. SONUÇ ESO olarak, ilimizde hızla gelişen havacılık kümesinin faaliyetlerinin gerek yurtiçinde gerekse de yurt dışında tanıtımına yönelik organizasyonlar ile uluslararası işbirliklerinin geliştirmeyi amaçlayan küme çalışmalarına katılarak sahip olduğumuz potansiyel ve kaliteli üretim düzeyi sektörün önde gelen üretici firmalarına ve diğer kümelere anlatılmıştır. İlimizin sahip olduğu potansiyelin yeni yatırımlara, işbirliklerine ve üretime dönüşmesi adına Odamız gerek kendi kaynakları, gerekse ulusal ve uluslararası kaynaklar kanalıyla son derece önemli projeleri - Havacılık ve Savunma Sanayi OSB Projesi - Eskişehir Havacılık Sanayi Katalogu hazırlandı. - Eskişehir Havacılık Sanayi firma posterleri çalışmasının tamamlandı Nisan 2011 tarihlerinde THY Teknik tarafından düzenlenen ürün sergisine 36 m2 stand ile katılım sağlandı Mayıs 2011 tarihlerinde düzenlenecek IDEF Fuarı na 24 m2 stand ile katılım sağlanacaktır. hayata geçirmiş ve birçok yeni projenin de temelini atmıştır. Uzun çalışmaların sonucu olarak Mart 2011 de sektörün tüm temsilcilerini (üretici firmaları, üniversiteleri, araştırma merkezlerini ve diğer destek birimlerini) bir araya getirerek kurmayı başardığımız Eskişehir Havacılık Kümesi, Odamızın devrettiği yerden sektörün gelişimini ve rekabet edebilirliğini artıracak çalışmalara devam edecektir. Eskişehir Havacılık Kümesi nin üye sayısının bu yıl sonuna kadar 25 e, orta vadede ise 50 ye çıkarılması hedeflenmektedir. Kümenin kurucu üyelerinden biri olarak

5 ESO da şimdiye kadarki olan desteğini artan şekilde sürdürecektir. Eskişehir de havacılık sanayiinde faaliyet gösteren büyük çaplı tesisler ve firmaların varlığı, yetişmiş kalifiye insan gücü, şehrimizdeki iki üniversitede ve meslek okullarında havacılık sektörüne yönelik ders programları ve bölümler ile birlikte, hiç kuşkusuz halkımızın havacılık sevgisi, kültür ve birikimi Eskişehir i bu özel konuma taşıyan en önemli etmenler olmuştur. Bu zengin potansiyeli daha ileri aşamalara taşımak amacıyla, Eskişehir Havacılık Kümesi nin çalışmaları devam edecektir. REFERANSLAR - ESO Strateji Raporu, Euractiv - 2. Küresel Havacılık, Uzay ve Offset Konferansı Bildirisi - ÖZGEÇMİŞ SİNAN MUSUBEYLİ 1960 yılında Eskişehir de doğdu yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümünden mezun oldu yılları arasında EJS Eskişehir Jant ve Makina San. Tic. A.Ş de Üretim Mühendisliği, Makina Tasarım ve Arge Uygulamaları ve üretim takibi görevlerinde bulundu yılından bu yana aynı firmada Genel Müdürlük görevini yürütmektedir. Aynı zamanda Turbomak Ltd.Şti. Ortaklar Kurulu Üyeliği ve Şirket Müdürlüğü, Esjant Ltd.Şti. Ortaklar Kurulu Üyeliği ve Şirket Müdürlüğü görevine devam etmektedir. Odamızın (32491) sicil nolu üyesidir.