ARTVN L GELME PLANI NSAN KAYNAKLARI (SALIK) SEKTÖR RAPORU

Transkript

1 ARTVN L GELME PLANI NSAN KAYNAKLARI (SALIK) SEKTÖR RAPORU Doç. Dr. Aydn TÜFEKÇOLU l Salk Müdür Yrd. Cemil YAVUZ l Salk statistik *ube Müd. Numan DUMAN Artvin, 2005

2 ÇNDEKLER Sayfa No Kapak 1 çindekiler 2 Tablo Listesi 4 1. G R MEVCUT DURUM Sa$l%k Sistemi Örgütsel Yap% Sa$l%k Hizmetlerinin Finansman% Sa$l%k Ko/ullar% Öncelikler Sa$l%k Hizmetleri Sa$l%kta nsan Gücü Farmasötik Ko/ullar Sa$l%k Tesisleri Ana-Çocuk Sa$l%$% ve Aile Planlamas% Hizmetleri Bula/%c% Hastal%klarla Sava/ Hizmetleri Yatakl% Tedavi Kurumlar%na Ba/vurular ve Ölümler Dola/%m Sistemi Hastal%klar% ve Kanser Sevk Sistemi Sa$l%k Planlamas% Yat%r%m Çal%/malar% Acil Yard%m ve Kurtarma Hizmetleri A$%z ve Di/ Sa$l%$% Hizmetleri G%da ve Çevre Sular At%klar%n Yönetimi G%da Sa$l%$% 25 2

3 1.2. Sa$l%k Sektörünü lgilendiren Temel Konular Sa$l%k Personeli Sorunlar% Sa$l%k Sektörünü lgilendiren Di$er Konular Nüfus Sa$l%kta Kalite Sa$l%kl% Ya/am Biçimi Akraba Evlili$i Türkiye nin Genel Kan Politikas% Sa$l%k Sektöründe Dar Bo$azlar, Sorunlar ve KZFT Analizi Sa$l%k Sektörünün Kuvvetli ve Zay%f Yönleri; F%rsatlar ve Tehditler(KZFT) Analizi Artvin linde Sa$l%$%n Vizyonu, Hedef ve Geli/me Stratejileri Vizyon Temel Hedef ve Stratejiler Hedefler Stratejiler Eylemler Sa$l%k Projeleri Senaryolar Kaynaklar 35 3

4 Tablo Listesi Sayfa No Tablo 1. lde Sosyal Güvence Programlar%n%n Kapsad%$% Nüfus ( 2003) 7 Tablo 2. Da$%t%lan Ye/il Kartlar%n lçelere Da$%l%m% (2003) 7 Tablo 3. Artvin li Sa$l%k Düzeyi Ölçütleri 8 Tablo 4. Y%llar tibari le Artvin li 5 Ya/ Alt% shal Sorunu Ya/ayan Çocuk Say%s% ve Yüzdesi 9 Tablo 5. Y%llar tibari le Artvin li Bebek Ölüm H%zlar% (Binde) 9 Tablo 6. Y%llar tibari le Artvin linde Sa$l%k Personeli Yard%m% Olmadan Yap%lan Do$umlar ve Yüzdeleri 9 Tablo 7. Y%llar tibari le Artvin linde Do$um ve Ölümler 9 Tablo 8. Sa$l%k Göstergelerinde Geli/meler 10 Tablo 9. Y%llara Göre Artvin li Hasta ve Muayene Ortalamas% 10 Tablo 10. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Etkinlikleri. (2002) 11 Tablo 11. Artvin Devlet Hastanesi Personel Durumu 12 Tablo 12. Artvin Devlet Hastanesi Kadro Doluluk Oran% 13 Tablo 13. Artvin li Sa$l%k Ocaklar% Sa$l%k Personeli Kadro Doluluk Oranlar% (2002) 13 Tablo 14. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Yatak Say%s% ve Ameliyathane Durumu 14 Tablo 15. Artvin lindeki Sa$l%k Kurum ve Kurulu/lar%n%n lçelere Da$%l%m% ve Kadro Yatak Say%s% (2003) 14 Tablo 16. Artvin line Ait Ba$%/%klama Oranlar% (2001, 2002) 15 Tablo 17. Y%llar tibari le BCG A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi 15 Tablo 18. Y%llar tibari le K%zam%k A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi 16 Tablo 19. Y%llar tibari le Tam A/%l% Bebek Say%s% ve Yüzdesi 16 Tablo 20. Artvin li Aylara Göre Bula/%c% Hastal%klar%n Da$%l%m% (2002) 16 Tablo 21. Birinci Basamak Sa$l%k Kurulu/lar%nda Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastal%klar (2003) 17 Tablo 22. Bildirimi Zorunlu Hastal%k Vakalar%n%n Ya/ Gruplar%na Göre Da$%l%mlar% ( 2002) 18 Tablo 23. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Görülen lk On Hastal%k (2002) 19 Tablo 24. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Ölüme Neden Olan lk On Hastal%k (2002) 19 4

5 Tablo 25. Yat%r%m Program%nda Olup n/aat%na Ba/lanamayan Projeler ve Nüfuslar% 20 Tablo 26. Yat%r%m Program%na Teklif Edilen Projeler ve Nüfuslar% 20 Tablo 27. Y%llar tibari le l Sa$l%k Müdürlü$ünün Sa$l%k Yat%r%mlar% 21 Tablo Y%llar% Aras% Artvin l Sa$l%k Müdürlü$ü Sa$l%k Yat%r%mlar% 22 Tablo 29. G%da mal Yerleri Kontrol Sonuçlar%n%n Da$%l%m% ( ) 23 Tablo 30. G.S.M. Ruhsatlar% 23 Tablo 31. Su Kontrolü Sonuçlar% 2002 Y%l% 24 Tablo 32. Su Kontrolü Sonuçlar% 2003 Y%l% 25 Tablo 33.Y%llara Göre Artvin li Ba$%ml% Nüfus Oran% 26 Tablo 34. Nüfusun Cinsiyet ve Ya/ Gruplar%na Göre Yüzde Da$%l%mlar% (2003) 27 Tablo 35. Y%llara Göre Artvin li Nüfusu 27 Tablo 36. Artvin li Kan Merkezleri 2002 Y%l% cmali 28 Tablo 37. Eylem Plan Hedefler Eri/im Matrisi 32 5

6 1. GR* Ülkelerin geli/mi/lik düzeyini gösteren önemli de$i/kenlerden biri de sa$l%kt%r. Günümüzde, ki/i ba/%na dü/en millî gelir yan%nda, e$itim ve sa$l%k hizmetlerinin düzeyi, ülkelerin geli/mi/lik derecelerini gösteren önemli bir de$i/ken olarak kabul edilmektedir. Birle/mi/ Milletler ve Dünya Bankas% gibi uluslararas% kurulu/lar ülkelerin millî gelir, okuma yazma oran%, okulla/ma oran% yan%nda, sa$l%k ile ilgili temel göstergeleri de kullanmakta ve olu/turulan insani geli/me endeksi nde, do$u/ta ve belli ya/lara ula/t%ktan sonra hayatta kalma, bebek ve çocuk ölüm oranlar%, hekim ba/%na dü/en hasta say%s% gibi de$i/kenlere yer verilmektedir. (D GP, 2004). Bir ülkenin geli/mi/lik düzeyini yans%tan ba/l%ca temel sa$l%k göstergeleri: nüfus art%/ h%z%, bebek ve 5 ya/ alt% çocuk ölümleri, ana ölümleri, toplam do$urganl%k h%z%, yatak ba/%na dü/en ki/i say%s% ve hekim ba/%na dü/en ki/i say%s% gibi göstergelerdir. Ülkemiz bu göstergeler bak%m%ndan Avrupa ülkelerinin oldukça gerisindedir. Sözgelimi, Avrupa da hekim ba/%na dü/en ki/i say%s% 500 civar%nda iken bu rakam ülkemizde 767 civar%ndad%r. Yine geli/mi/ ülkelerde bebek ölüm h%z% % 0.12 iken Türkiye de % 0.52 dir. Geli/mi/ ülkelerde ki/iye 40 adet yatak dü/erken, bu rakam ülkemizde 24 yatak civar%ndad%r. Ana ölüm h%z% Türkiye de yüzbinde 150 iken, ran da 120, Yunanistan da 14, ABD de ise 9 dur( lçin, 1997). Raporda, önce Artvin linin sa$l%ktaki mevcut durumu ve geli/me stratejileri Sa$l%k Bakanl%$%, Devlet Planlama Te/kilat%, Artvin l Sa$l%k Müdürlü$ü ve SSK Hastahanesi Ba/hekimli$i nin resmî kay%tlar%ndan derlenerek incelenmi/, durum analizi yap%lm%/, ard%ndan ise hedefler belirlenerek geli/me stratejileri olu/turulmu/tur. Rapor ile, toplumun sa$l%k düzeyinin geli/tirilmesinde karar vericilere yol göstermek; sa$l%$a kaynak ayr%lmas%nda öncelikleri belirlemek; sa$l%$%n geli/iminde sektörler aras% i/ birli$inin geli/tirmek ve toplumun kat%l%m%n% sa$lamak /eklinde yararlar beklenmektedir Mevcut Durum Artvin nüfusunun yakla/%k olarak yüzde 26 l%k bir bölümü hiçbir sa$l%k güvencesinden yararlanamamakta ve bir k%sm% da ald%$% sa$l%k hizmetlerinden memnun kalmamaktad%r. Sa$l%k sisteminde en önemli pay tedavi edici hizmetlere ayr%lmakta, koruyucu hizmetlere yeterli pay ayr%lamamaktad%r. Sürekli olarak tedavi edici hizmetler ön plana ç%kar%lmaktad%r. Sekizinci Be/ Y%ll%k Kalk%nma Plan% ( ), sa$l%k reformu çerçevesindeki kalite iyile/tirme çal%/malar%na paralel, yurt çap%nda etkin, sürekli ve kolay eri/ilebilir sa$l%k hizmetlerinin sunulmas% gereklili$ini vurgulamaktad%r. Sa$l%k politikalar% haz%rlan%rken e/itlik ilkesi temel olarak al%nmal%d%r(d GP, 2004). Sa$l%k politikas% haz%rlan%rken örgütlenmeye ili/kin sorunlar(d GP, 2004): Sa$l%$a yeterli finansman sa$lanmamas%, Tedavi edici sa$l%k hizmetlerinin öncelik kazanmas%, Temel sa$l%k hizmetlerinin ihmal edilmesi, giderek güçsüzle/mesi, Sa$l%k alan%nda kullan%lan teknolojinin gereksinmelere yönelik olarak kullan%lmamas%, ileri teknoloji kâr amac%yla yo$un bir biçimde kullan%l%rken, özellikle temel sa$l%k hizmetlerinin geri teknolojiye mahkûm olmas%, Toplum kat%l%m%n%n gerçekle/memesidir. 6

7 Salk Sistemi Örgütsel Yap Ülkemizde, sa$l%k hizmetleri, Sa$l%k Bakanl%$%, Sosyal Sigortalar Kurumu ve özel doktor muayenehanelerince verilmektedir. Artvin de de durum bunun ayn%d%r. Ancak hizmetlerin daha etkin k%l%nmas% için yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve sa$l%k hizmetlerinin planlanmas% ve yürütülmesinde yerinden yönetim ilkesi esas al%nmal%d%r. Yerinden yönetimin an%nda uygulamaya dönük etkin karar verme ve an%nda uygulama, bürokraside azalma, yöneticilerde kendini geli/tirme imkân% sa$lama gibi yönetim kolayl%klar% getirece$i dü/ünülmektedir. Sa$l%k sektörü, çok kurumluluk nedeniyle iyi organize edilememektedir. lde, Halk Sa$l%$% Lâboratuvar% nda g%da mühendisi eksikli$i devam etmektedir Salk Hizmetlerinin Finansman lde do$rudan do$ruya sosyal güvenceye sahip nüfus ilin toplam nüfusunun % 37.1 ini olu/turmaktad%r (Tablo 1). Artvin Valili$i ne ba/vurarak ye/il kart alm%/ olan ki/i say%s% 2003 y%l% itibariyle ki/idir (Tablo 2). Di$er sosyal güvenceye sahip ki/i say%s% ise dür. Her aileyi ortalama dört ki/i kabul edersek ki/inin sosyal güvenceye sahip oldu$u söylenebilir. Buda sosyal güvenceye sahip ki/i say%s%n%n ilimizde % 74 oldu$unu gösterir(ye/il kartl%lar dahil). Tablo 1. lde Sosyal Güvence Programlar%n%n Kapsad%$% Nüfus ( 2003) Kurulu> Nüfus 1. Emekli sand%$% (2001) Defterdarl%ktan maa/ alan 3801 (ilçeler dahil) 2. Sosyal Sigortalar Kurumu (2001) Aktif 5320 ste$e ba$l% 3849 Tar%m 27 Toplam Ba$-kur ( itibar%yla) (aktif)6504 Tar%m 1652 Toplam Ye/il kartl% (1992 den itibaren) Genel Nüfus Toplam% (2003 y%l%) Sosyal güvencesi olanlar%n genel % 37.1 nüfusa oran% Kaynak: Artvin li Defterdarl, SSK ve Artvin li Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 2. Da$%t%lan Ye/il Kartlar%n lçelere Da$%l%m% (2003) lçeler Toplam Ye>il kartl Ye>il kart için ba> vuruda bulunan Ye>il kart alan Ölen ye>il kartl Ye>il kart iptal edilen Toplam ye>il kartl Merkez Ardanuç Arhavi Borçka Hopa Murgul av/at Yusufeli Toplam Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. % 7

8 lde en çok ye/il kartl% say%s% % 23.8 ile Yusufeli nde bulunmaktad%r. Bunu % 16.8 ile av/at ilçesi, % 15.5 ile Borçka, %14.4 ile Merkez ilçe, % 14.0 ile Ardanuç, % 8.2 ile Hopa, % 3.8 ile Arhavi, % 3.1 ile ise Murgul takip etmektedir. Artvin l Merkezinde bir Sa$l%k Yüksek Okulu bir Sa$l%k Meslek Lisesi, Borçka, Yusufeli, av/at, Hopa ve Ardanuç ilçelerinde birer Sa$l%k Meslek Liseleri hizmet vermektedir. Bunlardan Artvin Sa$l%k Meslek Lisesi üçüncü ve dördüncü s%n%flar%nda 42 ö$renciye acil bak%m dal%nda e$itim verirken bir ve ikinci s%n%flarda ise 48 ö$renciye hem/irelik e$itimi vermektedir. Borçka Sa$l%k Meslek lisesi 79, Yusufeli Sa$l%k Meslek Lisesi 31, av/at Sa$l%k Meslek Lisesi 65, Hopa Sa$l%k Meslek Lisesi 85 ve Ardanuç Sa$l%k Meslek Lisesinde ise 35 ö$renci olmak üzere toplam 295 ö$renciye t%bbi sekreterlik e$itimi verilmektedir Salk Ko>ullar Sa$l%k durumuna ili/kin ko/ullar%n de$erlendirilmesinde sa$l%k göstergeleri veri olarak kullan%lmaktad%r. lde, bebek ölüm h%z%, anne ölüm h%z%, be/ ya/ alt% ölüm h%z% gibi göstergelerin dü/ük olmas% sa$l%k düzeyinin geli/mi/ oldu$unu göstermektedir (Tablo 3). Tablo 3. Artvin li Sa$l%k Düzeyi Ölçütleri Ölçüt Türkiye Kaba do$um h%z% (binde) Genel do$urganl%k h%z% (binde) Kaba ölüm h%z% (binde) Nüfus art%/ h%z% (binde) Dü/ük h%z% (binde) Bebek ölüm h%z% (binde) Erken neonatal bebek ölüm h%z% (binde) Geç neonatal bebek ölüm h%z% (binde) Postneonatal bebek ölüm h%z% Be/ ya/ alt% ölüm h%z% (binde) Ana ölüm h%z% (yüz binde) Ölü do$um h%z% (binde) Hastanede olan do$umlar (yüzde) ,4 6,0 15,0 25,0 42,7 25,8-16,9 52, ,0 - Hekim taraf%ndan yapt%r%lan 0* 0.07* do$umlar (yüzde) Ebe taraf%ndan yapt%r%lan 4.7* 3.21* do$umlar (yüzde) Di$er sa$l%k personeli yard%m% ile olan do$umlar (yüzde) Sa$l%k personeli yard%m% olmadan yapt%r%lan do$umlar (yüzde) Gebe ba/%na dü/en izlem say%s% Lo$usa ba/%na dü/en izlem say%s% Bebek ba/%na dü/en izlem say%s% Çocuk ba/%na dü/en izlem say%s% ya/ kad%n izlem say%s% 0.33* * 3.68* 1.37* 10.03* 2.18* 0.14* * 3.43* 3.16* 1.2* * 2.09* 0.1* - 10,4-4, Ki/i ba/%na dü/en ortalama 3.6 muayene say%s% Etkin Yöntem Kullanan Kad%n 69 Say%s% (yüzde) * Sadece salk ocaklarnda çal!an ebelerin yaptrd doumlar içermektedir. Artvin li Salk Müdürlüü 2001 ve 2002 yl Verileri. 8

9 Tablo 4. Y%llar tibari le Artvin li 5 Ya/ Alt% shal Sorunu Ya/ayan Çocuk Say%s% ve Yüzdesi Trabzon 98 Türkiye Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Kaynak: Unicef, 2000 : 19 ve l Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 5. Y%llar tibari le Artvin li Bebek Ölüm H%zlar% (Binde) Be. say%s% Ölen Say%s% Be.Ö. H%z% Be. say%s% Ölen Say%s% Be.Ö. H%z% Be. say%s% Ölen Say%s% Be.Ö. H%z% Be. say%s% Ölen Say%s% Be.Ö. H%z% Be. Say%s% Ölen Say%s% Be.Ö. H%z% Türkiye Bebek Ö.Hz Kaynak: Unicef, 2000 :22, T.C.Salk Bakanl statistikleri 2002 : 9 ve l Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 6. Y%llar tibari le Artvin linde Sa$l%k Personeli Yard%m% Olmadan Yap%lan Do$umlar ve Yüzdeleri Trabzon 98 Türkiye Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Say% % Kaynak: Unicef, 2000 : 8 ve l Salk Müdürlüü verileri. Tablo 7. Y%llar tibari le Artvin linde Do$um ve Ölümler Do$um Ölüm Do$um Ölüm Do$um Ölüm Do$um Ölüm Do$um Ölüm Do$um Ölüm Kaynak:l Salk Müdürlüü verileri. Türkiye nin en önemli sorunlar%ndan biri binde 15,0 oran%ndaki nüfus art%/ h%z% iken, Artvin li Sa$l%k Müdürlü$ü verilerine göre Artvin linin 2002 ETF nüfus tespitlerine göre nüfus art%/ h%z% binde 0.6 olup Türkiye nüfus art%/ h%z%ndan oldukça dü/üktür. Bunda ilimizin göç veren bir il olmas% etkendir. Artvin li, kaba do$um h%z%, kaba ölüm h%z%, nüfus art%/ h%z%, dü/ük h%z%, bebek ölüm h%z%, be/ alt% ya/ ölüm h%z%, ana ölüm h%z%, ölü do$um h%z% ve sa$l%k personeli yard%m%yla yap%lan do$umlar%n oran% gibi sa$l%k de$i/kenleri bak%m%ndan Türkiye ortalamalar%ndan daha dü/ük de$erlere sahiptir. Artvin li yatakl% tedavi kurumlar%n%n 2002 y%l% etkinlikleri incelendi$inde, yatak i/gal oran%n%n Artvin Devlet Hastanesi nde %57.4, Hopa Devlet Hastanesinde %27.1, Borçka Devlet Hastanesinde %6.1, av/at Devlet Hastanesinde %42.4, Yusufeli Devlet Hastanesinde %36.2, Borçka SSK Hastanesinde %34.2 ve Arhavi SSK hastanesinde ise %30.7 olarak tespit edilmi/tir. Artvin Devlet Hastanesi nin poliklinik ve yatan hasta say%s%n%n, di$er kurum hastanelerinden fazla oldu$u görülmektedir y%l%nda bitirilmesi planlanan hastane ek binas%n%n hizmete girmesi ile daha rahat ve daha verimli bir sa$l%k hizmeti verilecektir. 9

10 Öncelikler Sa$l%kta öncelikler bölgelere hatta illere göre de$i/ebilmektedir. Bu önceliklerden birisi de ya/am tarz%na yönelik politikalard%r. Devlet statistik Enstitüsü nün verilerine göre, Türkiye de yakla/%k 7,5 milyon ki/inin özürlü oldu$u tahmin edilmektedir. Bu da nüfusun yüzde 11,7 sini olu/turmaktad%r (DPT, 2001a,c). Buna göre Artvin linde özürlü say%s%n%n 1973 ki/i oldu$u tahmin edilmektedir. Artvin de ise bu oran 1.08 ile Türkiye standartlar%n%n çok alt%ndad%r. Sekizinci Be/ Y%ll%k Kalk%nma Plan% Sa$l%k Hizmetlerinde Etkinlik Özel htisas Komisyonu Raporu nda Türkiye için bebek ölüm h%z%n%n binde 15 e çekilmesi önerilmektedir (DPT, 2001a,b,c). Artvin li Sa$l%k Müdürlü$ü verilerine göre Artvin de bebek ölüm h%z% binde ile hedeflenen oran% yakalam%/t%r. Hekim ba/%na dü/en nüfus 2000 y%l% Türkiye verilerine göre 788 iken ilimizde 2002 y%l%nda 772 ile bu rakam%n alt%na inilmi/, 2003 de ise 836 ile Türkiye ortalamas%n%n üstüne ç%k%lm%/t%r. Geli/mi/ ülkelerde hekim ba/%na dü/en nüfus aras% oldu$undan bu ülkelerle k%yasland%$%nda hayli geride kal%nd%$% gözlenmektedir. Yard%mc% sa$l%k personeli (Ebe, Hem/ire ve Sa$l%k memuru) aç%s%ndan ise Türkiye 2000 verilerine göre yard%mc% sa$l%k personeli ba/%na dü/en nüfus Hem/irede 978, Ebede 2534, ve Sa$l%k Memurunda ise 1532 iken; limizde bu say% Ebe de 880 Hem/ire de 598 Sa$l%k memurunda ise 2181 ile Türkiye ortalamas%n%n alt%ndad%r (Tablo 8). Tablo 8. Sa$l%k Göstergelerinde Geli/meler Gösterge Türkiye 1995 Türkiye 2000(1) Türkiye 2000(2) Karadeniz 2000 Türkiye 2005(3) Artvin 2002(4) Artvin 2003(4) Geli>mi> ülkeler Yatak say%s% (adet) Yatak ba/%na dü/en nüfus Yatak i/gal oran% (yüzde) Sa$l%k oca$% say%s% Hekim say%s% Hekim ba/%na dü/en nüfus say%s% Di/ Hekimi say%s% Di/ Hekimi ba/%na dü/en nüfus say%s% Eczac% say%s% Eczac% ba/%na dü/en nüfus Hem/ire say%s% Hem/ire ba/%na dü/en nüfus Sa$l%k memuru say%s% Sa$l%k memuru ba/%na dü/en nüfus Ebe say%s% Ebe ba/%na dü/en nüfus Do$u/ta hayatta kalma ümidi (y%l) Bebek ölüm h%z% (binde) 43,1 35, , (5.9*) Kaynak: * Avrupa Birlii Ülkeleri Ortalamas, 1995, (1) Tahmin, (2) S.B. Verileri, (3) Hedef, (4) Sa.Müd. Verileri. Tablo 9. Y%llara Göre Artvin li Hasta ve Muayene Ortalamas% Y%llar I Basamak II Basamak Toplam Nüfus Ortalama Muayene Kaynak: l Salk Müdürlüü verileri. 10

11 Tablo 10. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Etkinlikleri. (2002) Hizmet Göstergeleri Devlet Hastaneleri SSK Hastaneleri Mevcut yatak say%s% Poliklini$e gelen hasta say%s% Servise yatan hasta say%s% Taburcu olan Ölen Yat%lan gün say%s% Yap%lan büyük ameliyatlar Orta ameliyatlar Küçük ameliyatlar Normal do$umlar Müdahaleli do$umlar Hastanede ortalama kal%/ gün say%s% Yatak i/gal oran% % Kaynak:l Salk Müdürlüü Verileri Salk Hizmetleri Sa$l%k hizmetlerinde en önemli sorunlar%n ba/%nda, Sekizinci Be/ Y%ll%k Kalk%nma Plan% nda da önemle vurguland%$% gibi, birinci basamak sa$l%k hizmetlerinin yeterince güçlendirilmemi/ olmas%, toplumun tüm kesimlerini kapsayan, ihtiyaca cevap veren, i/leyen bir sevk zinciri mekanizmas%n%n olmay%/% gelmektedir. Ço$u zaman hastalar gereksiz bürokratik sebeplerden zaman kaybetmekte bu da hastanelerde kuyruklar%n uzamas%na neden olmaktad%r. Birinci basamak hizmetlerin örgütlenmesindeki aksakl%klar%n yan% s%ra, ikinci ve üçüncü basamakta da hizmetlerin etkili ve verimli sunumu önünde ciddî engeller söz konusudur. Hastanelerde verilen hizmetlerin hem nitelik, hem de nicelik aç%s%ndan önemli sorunlar% vard%r Salkta nsan Gücü Sa$l%kta problemlerin çözümünde önemli etkenlerden biri yeterli ve e$itimli insan gücüdür. Tablo 12 de Artvin Devlet Hastanesi kadro doluluk oranlar% yer almaktad%r. Artvin Devlet Hastanesin de uzman doktor doluluk oran% yüzde 18, pratisyen hekim doluluk oran% yüzde 13 ve hem/ire kadro doluluk oran% ise yüzde 42,5 dir. Artvin Halk Sa$l%$% Laboratuar Müdürlü$ünde 3 sa$l%k memuru, 1 lab. teknisyeni, 2 hem/ire ve 6 genel idari personelle hizmet vermektedir. Laboratuarda g%da ve kimya mühendisi bulunmamaktad%r. Artvin li sa$l%k ocaklar% personel durumlar% incelendi$inde; di/ hekimi kadrolar%nda sadece bir ki/i oldu$u, ayr%ca laboratuar teknisyeninin ise hiç olmad%$% gözükmektedir. Artvin Devlet hastanesinde ise toplam standart kadronun %68.5 i dolu iken, sa$l%k memurunda %216, ebe de %266, memur da %180, hizmetli de %110, /oför de %128, ahç% da %300 ve terzi kadrosunda ise %450 ile standart kadronun çok üzerine ç%k%lm%/t%r. 11

12 Tablo 11. Artvin Devlet Hastanesi Personel Durumu Kadro Ad Artvin Devlet Hastanesi (2002) Standard Kadro Halen çal>an Doluluk oran % ç Hastal%klar% Uzman% Genel Cerrahi Uzman% Kad%n Hastal%klar% ve Do$um Uzman% Çocuk Sa$l%$% ve Hastal%klar% Uzman% Ortopedi ve Travmatoloji Uzman% KBB Uzman% Göz Hastal%klar% Uzman% Üroloji Uzman% Nöroloji Uzman% 4 0 Enfeksiyon Hastal%klar% 4 0 Uzman% Radyodiagnostik Uzman% 3 0 Deri ve Zührevi 4 0 Hastal%klar Uzman% Beyin ve Sinir Cerrahi Uzman% Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzman% Ruh Sa$l%$% Hast. Uzman% 1 0 Gö$üs Hastal%klar% ve 1 0 Tüberküloz Uzman% Çocuk Cerrahisi Uzman% 3 0 Plastik ve 3 0 Rek.CerrrahiUzman% Kalp ve Damar Cer. 4 0 Uzman% Biyokimya Uzman% 3 0 Gastroenteroloji Cerrahi 1 0 Uzman% Anestezi Rean.Uzman% Patoloji Uzman% Pratisyen Hekim Di/ Hekimi Bilgisayar i/letmeni 3 0 Tekniker 3 0 Teknisyen Eczac% T%bbi teknolog 2 0 Biyolog 3 0 Fizik mühendisi 1 0 Kimya mühendisi 1 0 Sosyal çal%/mac% 1 0 Diyetisyen 2 0 Psikolog Fizyoterapist Hastane Müdürü Hastane Müdür Yard%mc%s% Sivil Savunma Uzman% 1 0 ef Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. 12

13 Tablo 12. Artvin Devlet Hastanesi Kadro Doluluk Oran% Kadro Ad Artvin Devlet Hastahanesi (2002) St. Kadro Halen çal>. Doluluk oran Ayniyat Sayman% Laboratuar Teknisyeni Narkoz Teknisyeni Röntgen Teknisyeni Di/ Protez Teknisyeni Odyometri Teknisyeni 7 0 n/aat Mühendisi 1 0 Veri Haz%rlama ve Kontrol /letmeni Sa$l%k Memuru Hem/ire Ebe Memur Daktilograf Ambar Memuru Hastabak%c%-Hizmetli oför mam Terzi Bekçi 2 0 Berber A/ç% Gassal 1 0 Makine Mühendisi 1 0 Elektrik Mühendisi 1 0 Toplam Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 13. Artvin li Sa$l%k Ocaklar% Sa$l%k Personeli Kadro Doluluk Oranlar% (2002) Görevi Kadro Says Mevcut Say Doluluk Oran (%) Tabip Di/ Tabibi Sa$l%k memuru Çevre Sa$l%$% Teknisyeni Laboratuar teknisyeni 73 0 Hem/ire Ebe Memur oför Hizmetli Toplam Kaynak: Artvin li Salk Müdürlüü Verileri Farmasötik Ko>ullar Türkiye de mevcut eczac%lar%n yüzde 85 i özel sektörde, yüzde 15 i kamu sektöründe çal%/maktad%r. Eczac%l%k hizmetleri hastane eczac%l%$%, idarî eczac%l%k ve serbest eczac%l%k olarak Temel Sa$l%k Sistemi içinde yürütülmektedir. Artvin li nde eczane ve eczac%lar%n durumlar% incelendi$inde, Türkiye de eczac% ba/%na dü/en nüfus iken bu oran Karadeniz Bölgesinde ve Artvin linde 4469 dur(tablo 8). Artvin li nde toplam 41 eczac% bulunmaktad%r. 13

14 Artvin linde 2002 y%l% verilerine göre 9 u il merkezinde ve 28 i ilçelerde olmak üzere toplam 37 eczane bulunmaktad%r y%l% içinde 1 yeni eczane aç%lm%/t%r ve kapat%lan eczane ise 1 eczanedir. Denetçi eczac% say%s% 1 olup, 2003 y%l% içinde toplam 74 denetim yap%lm%/ ve bu denetimlerin sonucunda numune al%nmam%/, 210 kutu ilaç imha edilmi/tir. Denetleme sonucu kapanan eczane olmam%/t%r. lde 6 cilt k%rm%z% reçete ile sat%lan ilaçla ilgili 96 reçete kontrol için Bakanl%$a gönderilmi/tir. Ayr%ca 15 cilt ye/il reçete ile sat%lan ilaçla ilgili 7806 reçete kontrol için Bakanl%$a gönderilmi/tir Salk Tesisleri Artvin linde Sa$l%k Bakanl%$%na ba$l% 27 si kendi binas%nda, 10 u geçici binada olmak üzere toplam 37 Sa$l%k Oca$%, l merkezinde bir AÇSAP, bir Verem Sava/ Dispanseri ve bir Halk Sa$l%$% Laboratuvar% bulunmaktad%r. Tablo 14. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Yatak Say%s% ve Ameliyathane Durumu Hastane Ad Yatak Says Ameliyathane Says Faaliyet durumu Artvin Devlet Hastanesi av/at Devlet Hastanesi Hopa Devlet Hastanesi Yusufeli Devlet Hastanesi Arhavi Devlet Hastanesi 30 1 Faal de$il Borçka Devlet Hastanesi 25 - Murgul Devlet Hastanesi 25 - Ardanuç Sa$l%k Merkezi 10 - Ardanuç Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri Artvin linde yatakl% tedavi kurumlar% incelendi$inde Artvin Devlet Hastanesi ek in/aat binas% 2005 y%l%nda bitirilmesi planlanmaktad%r. Ayr%ca lçe Hastanelerinden ameliyathanesi olmayan veya faal olmayan ameliyathanelerin bir an önce çal%/%r hale gelmesi gerekmektedir. Artvin lindeki sa$l%k kurum ve kurulu/lar%n%n ilçelere da$%l%m% 2002 y%l% verilerine göre incelendi$inde; 3 ü il merkezinde olmak üzere, toplam 37 sa$l%k oca$%, Artvin Merkez, av/at, Yusufeli, Hopa, Borçka, Arhavi ve Murgul ilçelerinde toplam yedi devlet hastanesi, Ardanuç ilçesinde ise bir sa$l%k merkezi hizmet vermektedir. Borçka ve Arhavi ilçelerinde de SSK hastaneleri, 172 adet köy sa$l%k evi, 49 adet mahalle sa$l%k evi, bir Verem Sava/ Dispanseri, bir Halk Sa$l%$% Laboratuvar%, bir AÇSAP merkezi, bir SSK dispanseri, 36 adet eczane olmak üzere toplam 304 sa$l%k tesisi (eczaneler dahil) bulunmaktad%r. Tablo 15. Artvin lindeki Sa$l%k Kurum ve Kurulu/lar%n%n lçelere Da$%l%m% ve Kadro Yatak Say%s% (2003) lçeler Merkez Arhavi Borçka Yusufeli *av>at Hopa Murgul Ardanuç Toplam Devlet Say% Hastanesi Kadrolu Mevcut Sa$l%k Say% Merkezi Yatak SSK Say% Hastanesi Yatak Sa$l%k Oca$% Sa$l%kevi Mahalle Köy VSD AÇSAP Merkezi Sa$l%k Meslek Lisesi Halk Sa$l%$% Lab Eczane Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. 14

15 Ana-Çocuk Sal ve Aile Planlamas Hizmetleri Artvin nüfusunun yüzde 25,9 unu ya/ grubu kad%nlar ve yüzde 23.1 ini 0-14 ya/ grubu çocuklar olu/turmaktad%r. Nüfusun yüzde 57,5 ini kad%n ve çocuklar%n olu/turmas% ilin sa$l%k hizmetlerini planlarken bu gruplara öncelik verilmesi gerekti$ini dü/ündürmektedir. Bebek ölüm h%z% 2000 y%l% ulusal ortalamas% binde 42,7 iken ( Unicef, 2000) limizde bu oran 2002 Sa$l%k müdürlü$ü verilerine göre binde ile ulusal ortalamaya göre çok iyi durumda olmakla beraber Avrupa ülkeleri bebek ölüm h%zlar%na bak%ld%$%nda ise bu oran%n çok yüksek oldu$u gözlenmektedir (Yunanistan binde 5, talya, Fransa ve Almanya binde 4). Ayr%ca ilimizde erken neonatal ölüm h%z% binde 3.6, geç neonatal ölüm h%z% binde 0.76 ve postneonatal ölüm h%z% binde olarak saptanm%/t%r. Artvin linde 1-4 ya/ grubu çocuk ölüm nedenleri içinde sepsis birinci s%ray% almaktad%r. Be/ ya/ alt% ölüm h%z% binde 2.32 bulunmu/tur(unicef, 2000; D GP, 2004)) y%l% itibari ile aile planlamas% yöntemi kullanan kad%n oran% yüzde olup, modern aile planlamas% yöntemi kullanan kad%n oran% yüzde 44.5 dir. Ba$%/%klama hizmetleri incelendi$inde DBT ve Polio I., II. ve III. dozlar%n%n ve k%zam%k a/%s% h%zlar%n%n yüzde 85 in üzerinde oldu$u gözlenmektedir. Tablo 16 ve Tablo 20 de görüldü$ü üzere l Sa$l%k Müdürlü$ü verilerine göre 2002 y%l% içinde 8 k%zam%k vakas% gözlenmi/tir. Tablo 16. Artvin line Ait Ba$%/%klama Oranlar% (2001, 2002) A> (n=4860) A>lanan Nüfus A>lama hz (%) DBT DBT I Polio Polio I DBT II DBT III DBT Rapel Polio II Polio III Polio Rapel K%zam%k Hepatit B Hepatit B I Hepatit B II Hepatit B III BCG A/%s% Tetanoz Gebe TT1 Gebe TT Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 17. Y%llar tibari le BCG A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi Türkiye 98 Hedef nüfus:3135 Hedef nüfus:3135 Hedef nüfus:2900 A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % Unicef, 2000 : 17 ve Salk Müdürlüü verileri. 15

16 Tablo 18. Y%llar tibari le K%zam%k A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi Trabzon 98 Türkiye 98 Hedef nüfus:3135 Hedef nüfus:3135 Hedef nüfus:2900 A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % Unicef, 2000 : 16 ve Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 19. Y%llar tibari le Tam A/%l% Bebek Say%s% ve Yüzdesi Trabzon 98 Türkiye 98 Hedef nufüs:3135 Hedef nufüs:3135 Hedef nufüs:2900 A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % A/%lanmayan % Unicef, 2000 : 18 ve Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 20. Artvin li Aylara Göre Bula/%c% Hastal%klar%n Da$%l%m% (2002) Hastalk Ad (Toplam) Ocak *ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eylül Ekim Kasm Aralk K%zam%k (8) Kuduz /üpheli %s%r%k (217) A.Dizanteri (1) 1 1 Hepatit A (3) 1 2 Hepatit B (3) 1 2 Streptokok anjini(19) 6 13 Tüberküloz(34) K%z%l (7) Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri Bula>c Hastalklarla Sava> Hizmetleri Artvin linde en s%k görülen bula/%c% hastal%klar Kuduz /üpheli %s%r%kt%r, ikinci s%ray% tüberküloz üçüncü s%ray% ise Streptekok Anjin almaktad%r. shallerden korunmak için temiz su sa$lanmas% ve ki/isel hijyen kurallar%na uyma çok önemlidir. Bu konular okul müfredat programlar%nda yer almal%, ayr%ca halka e$itim verilmelidir. Riskli gruplara grip a/%s% yapt%r%lmal%d%r ve halka bu konuda e$itim verilmelidir. Kuduz hastal%$% ve buna ba$l% ölümler Türkiye aç%s%ndan oldukça önemlidir, Artvin linde 2002 y%l% itibariyle /üpheli %s%r%k vaka say%s% 217 dir. Hepatit, bölgede salg%nlar yapan bir hastal%kt%r y%l% içinde 3 Hepatit A, 3 Hepatit B saptanm%/t%r. Tüberküloz yeni vaka say%s%, 2002 y%l%nda 34 ki/idir ve 8 k%zam%k vakas% saptanm%/t%r(tablo 22). Bildirimi zorunlu olmayan hastal%klar%n ya/ gruplar%na göre da$%l%mlar%nda en s%k görülen vaka ile akut üst solunum yolu enfeksiyonlar% birinci s%ray%, 3438 vaka ile Akut Tonsilit ikinci s%ray%, Diabet ise 2025 vaka ile üçüncü hastal%k olmu/tur( Tablo 21). 16

17 Ya/ grubu Tablo 21. Birinci Basamak Sa$l%k Kurulu/lar%nda Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan Hastal%klar (2003) Cinsiyet Akut Üsye Akut Tonsilit Akut Süni zit Akut Bron- /it Diabet Akut Faranjit E K E K E K E K E K E K E K E K E K Toplam E+K Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. shal Guatr Uyuz Akut Larenjit Pnomoni Ascariosis Yatakl Tedavi Kurumlarna Ba>vurular ve Ölümler Yatakl% tedavi kurumlar%nda en s%k görülen ilk on hastal%k incelendi$inde, ilk s%ray% kalp ve kalbin di$er hastal%klar%, ikinci s%rada beyin damarlar%n%n serebral kanama, t%kanma vb. hastal%klar, üçüncü s%ray% ise bron/it, anfizem ve ast%m hastal%klar% alm%/t%r. Tablo 22 ve Tablo 23 de yatakl% tedavi kurumlar%nda en çok öldüren ilk on hastal%k görülmektedir. Ölüm nedenleri incelendi$inde de ilk s%rada beyin damarlar% kanama ve t%kanmas%, ikinci s%rada bron/it, anfizem ve ast%ma, üçüncü s%rada ise anoksi ve hipoksi (yeni do$umlar için) halleridir Dola>m Sistemi Hastalklar ve Kanser D E nin ba/l%ca nedenlere göre ölümleri s%n%fland%rmas%nda kalp hastal%klar% yüzde 40,6 ile birinci s%ray% almaktad%r. Buna dayanarak kalp kaynakl% tüm ölümlerin 155 bin dolay%nda olaca$% tahmin edilebilir. Artvin il merkezinde 2002 y%l% ölümleri ara/t%rmas%nda kardiyovasküler nedenler yüzde 6.4 ile yine birinci, yüzde 2.4 ile beyin damarlar% t%kanma ve kanamas% ikinci, yüzde 1.9 ile de bron/ial hastal%klar üçüncü s%ray% alm%/t%r. Kanser vakalar%n%n ya/ grubu ile yerle/ti$i sistem ve dokulara göre da$%l%m% 2002 y%l% verilerine göre incelendi$inde, toplam 283 toksik olmayan guatr vakas% birinci s%ray%, 52 vaka ile nefes borusu akci$er ikinci s%ray%, 27 vaka ile de midenin hab%s uru üçüncü s%ray% alm%/t%r. Bu s%ralamada, kad%nlarda ve erkeklerde guatr birinci s%ray%, kad%nlarda meme ikinci s%ray% belirtilmeyen hab%s urlar üçüncü s%ray% alm%/t%r. Erkeklerde ikinci s%ray% 47 vaka ile nefes borusu akci$er, 33 vaka ile belirtilmeyen habis urlarda üçüncü s%ray% alm%/t%r. 17

18 Tablo 22. Bildirimi Zorunlu Hastal%k Vakalar%n%n Ya/ Gruplar%na Göre Da$%l%mlar% ( 2002) Kodlar Ya> grubu Cinsiyet K%zam%k A.dizanteri Hepatit Hepatit Kuduz K%z%l Streptokok Tüberküloz (amibiyazis) A B /üpheli %s%r%k Anjini ve d$ ve üzeri Toplam E 1 1 K - 1 E K E K E K E K E K E K E 1 17 K E K E+K Kaynak:l Salk Müdürlüü Verileri. 18

19 Tablo 23. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Görülen lk On Hastal%k (2002) Sra KOD* Taburcu olan Ölen Her ikisinin yattklar gün says E K T E K T E K T 1 A A A A A A A AE A A *A 137: Semptomlar ve iyice tan%mlanmayan di$er durumlar ( , 795, 796), A 84: Kalbin di$er hastal%klar% ( ), A 85: Beyin damarlar%n%n serebrovasküler kanama, t%kanma vb. hast.( ), A 93: Bron/it, amfizem ve astma ( ) A 134: Ba/ka yerlere girmeyen anoksi ve hipoksi halleri (776) (yeni do$an bebekler için) A 83: skemik kalp hastal%$% ( ) A 96: Solunum sisteminin di$er hastal%klar% ( , 511, 512, ) AE 138: Motorlu ta/%t kazalar% (E810-E823) A 104: Sindirim sisteminin di$er hastal%klar% ( , 534, 536, 537, , , 576,577) A 5: Enterit ve ishal ile seyreden di$er hastal%klar (008, 009) Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. Tablo 24. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Ölüme Neden Olan lk On Hastal%k (2002) Sevk Sistemi Sra No Kod Ölen Hasta Says Erkek Kadn Toplam 1 A A A A A A A AE A A Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. Artvin de poliklinik hizmetlerinin yüzde 52 si ikinci basamak sa$l%k kurumlar%nda verilmektedir. Teorik olarak hastalar ilk olarak sa$l%k ocaklar% ve dispanserlere; daha fazla tetkik ve tedavi gerekiyorsa hastanelere ba/vururlar. limizde tedavi imkanlar% olmayan hastalar ise daha ileri tetkik ve tedavi için Erzurum Ara/t%rma Hastanesine veya Trabzon Farabi Hastanesine sevk edilmekte, bu da hem kaynak israf%na, hem de vatanda/lar%n gereksiz yere s%k%nt%ya girmesine neden olmaktad%r. 19

20 Salk Planlamas Yatrm Çal>malar Artvin li Salk Müdürlüü nün 2003 ylndaki yatrm çal>malar a>ada özetlenmi>tir a)devam eden yatrmlar: 1. Artvin Devlet Hastanesi ek bina in/aat%; proje numaras% ile 1997 y%l%nda in/aat%na ba/lanan ek binada fiziki gerçekle/me %63 ile TL harcanm%/t%r. Bitirilebilmesi için 2.8 tirilyon gerekmektedir(yat%r%m l Özel dare taraf%ndan yürütülmektedir). 2. Ardanuç 50 yatakl% devlet hastanesi ve 10 daireli devlet lojmanlar% proje numaras% ile 1995 y%l%nda in/aat%na ba/lanarak %93 fiziki gerçekle/meden sonra in/aat%n ikmali yap%lm%/t%r. kmali yap%lan in/aat 1993 y%l%nda TL ke/if bedeli ile tekrar ihale edilerek yeni ihalede %35 fiziki gerçekle/me yap%lm%/t%r(yat%r%m Bay%nd%rl%k Bakanl%$% taraf%ndan yürütülmektedir). b)yatrm programnda olup in>aatna ba>lanmayan projeler: Merkez Tütüncüler Sa$l%k Evi, av/at Ziyaret Sa$l%k Evi (Arsalar% var ödeneklerinin yoklu$undan), Hopa Güvercinli Sa$l%k Evi, Hopa Çavu/lu Sa$l%k Evi, Hopa Koyuncular Sa$l%k Evi, av/at Dereiçi Sa$l%k Evi, Yusufeli Yarba/% Sa$l%k Evi, Artvin 3 Nolu Yeni Mahalle Sa$l%k Oca$%, Hopa Sugören Sa$l%k Oca$%, Hopa Çaml% Sa$l%k Evi ve av/at Arpal% Sa$l%k Evi in/aatlar% yat%r%m program%nda oldu$u halde, arsa ve ödeneklerinin olmamas% sebebiyle ba/lanamam%/t%r. Tablo 25. Yat%r%m Program%nda Olup n/aat%na Ba/lanamayan Projeler ve Nüfuslar% ADI 1997 Y%l% nüfusu 2000 Y%l% nüfusu 2003 Y%l% nüfusu Merkez lçe Tütüncüler Köyü Sa$.Evi av/at Ziyaret Köyü Sa$l%k Evi Hopa Güvercinli Köyü Sa$l%k Evi Hopa Çavu/lu Köyü Sa$l%k Evi Hopa Koyuncular Sa$l%k Evi av/at Dereiçi Köyü Sa$l%k Evi Yusufeli Yarba/% Köyü Sa$l%k Evi Merkez lçe 3 nolu Sa$l%k Oca$% Hopa Sugören Sa$l%k Oca$% av/at Arpal% Sa$l%k Evi Hopa Çaml%köy Sa$l%k evi Kaynak: l salk Müdürlüü verileri. c)1993 yatrm programna alnmas için teklif edilen in>aatlar Artvin Merkez 112 Acil Yard%m Kurtarma ve Komuta Merkezi binas%, Ardanuç Bulan%k Sa$l%k Oca$%, Artvin Merkez 4 Nolu Sa$l%k Oca$%, Hopa Kemalpa/a Sarp Sa$l%k Oca$%, Yusufeli Dokumac%lar Sa$l%k Oca$%, av/at Arpal% Sa$l%k Oca$%, Yusufeli Dar%ca Sa$l%k Oca$% programlar% 2004 y%l% yat%r%m program%na al%nmas% için Sa$l%k Bakanl%$%na teklif edilmi/tir. Tablo 26. Yat%r%m Program%na Teklif Edilen Projeler ve Nüfuslar% Ad% 1997 Y%l% nüfusu 2000 Y%l% nüfusu 2003 Y%l% nüfusu Ardanuç Bulan%k Sa$l%k Oca$% Kemalpa/a Sarp Köyü Sa$l%k Oc Yusufeli Dokumac%lar Sa$l%k Oc. Aç%k de$il Aç%k de$il 3155 Yusufeli Dar%ca Sa$l%k Oca$% 489 (Ba$l%lar dahil 2140) av/at Arpal% Sa$l%k Oca$% Kaynak: l Salk Müdürlüü verileri. 411 (Ba$l%lar dahil1974) 344 (Ba$l%lar dahil1918) 20

21 Tablo 27. Y%llar tibari le l Sa$l%k Müdürlü$ünün Sa$l%k Yat%r%mlar% YIL YATIRIMIN ADI HARCANAN (TL) Artvin Merkez Erenler Sa$l%k Evi 4 Milyar Artvin Merkez Saklar Sa$l%k Evi 4 Milyar Artvin Merkez Bak%rköy Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Ardanuç Peynirli Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Borçka Sülüklü Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Borçka Adagül Sa$l%kEvi 4.5 Milyar Borçka Atano$lu Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Hopa Ba/oba Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Murgul Akanta/ Sa$l%k Evi 4.5 Milyar av/at Hanl% Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Yusufeli Yamaçüstü Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Yusufeli Ç%ral% Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Yusufeli Ya$c%lar Sa$l%k Evi 4.5 Milyar Yusufeli Merkez Sa$.Oc.ve Lojman% 21 Milyar TOPLAM 65.5 Milyar Ardanuç Kutlu Sa$l%k Evi Milyar Ardanuç Güleç Sa$l%k Evi Milyar av/at Çukur Sa$l%k Evi Milyar Yusufeli Dereiçi Sa$l%k vi Milyar Yusfeli Demirdöven Sa$l%k Evi Milyar TOPLAM Milyar Ardanuç Hamaml% Sa$l%k Evi 16 Milyar Ardanuç Gümü/hane Sa$l%k Evi 38 Milyar Borçka Güre/en Sa$l%k Oca$% 146 Milyar Artvin Devlet Hastanesi Ek Bina 1.7 Trilyon Ardanuç Devlet Hastanesi 1.4 Trilyon GENEL TOPLAM Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri Trilyon 21

22 Tablo Y%llar% Aras% Artvin l Sa$l%k Müdürlü$ü Sa$l%k Yat%r%mlar% Y%l Harcama türü Gelen ödenek Harcana ödenek Tenkis olan ödenek Demirba/ ve Tüketim malz n/aat yat%r%m% Toplam Demirba/ ve Tüketim malz n/aat yat%r%m% Araç al%m% Toplam Demirba/ ve 2001 Tüketim malz n/aat yat%r%m% Toplam Demirba/ ve Tüketim malz n/aat yat%r%m% Araç al%m% Toplam Demirba/ ve Tüketim malz n/aat yat%r%m% Araç al%m% Toplam Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri Acil Yardm ve Kurtarma Hizmetleri Ki/i ba/%na dü/en ödenek (TL) Ki/i ba/%na dü/en ödenek ($) Artvin linde, Acil Yard%m ve Kurtarma Hizmetleri ube Müdürlü$ü 2002 y%l%nda, Artvin Merkez stasyonu nda, 3 hekim, 1 hem/ire, 7 ebe, 5 sa$l%k memuru, 5 /oför ve 1 hizmetli; Arhavi stasyonunda Arhavi Devlet Hastanesi personeli ile nöbetle/e olarak hizmet verilmektedir y%l% ön tan%lar%na göre ambulans ç%k%/ neden ve yüzdelerinin da$%l%m% incelendi$inde ilk üç s%ray% 119 vaka ile kardiyovasküler, 85 vaka ile travma 51 vaka ile ise norolojik hastal%klar almaktad%r y%l% nakledilen vakalar%n % 100 u Sa$l%k Bakanl%$%na ba$l% hastanelere nakledilmi/tir Az ve Di> Sal Hizmetleri Artvin li Sa$l%k Müdürlü$ü a$%z ve di/ sa$l%$% çal%/malar%nda 10 di/ hekimi, 2 di/ protez teknisyeni, 5 hem/ire görev alm%/t%r y%l% içinde bak%lan 7681 hastadan 1070 i sevk edilmi/tir. Artvin linde Artvin Devlet Hastanesi, Yusufeli, av/at, Hopa, Borçka ve Arhavi Devlet hastanelerinde ve Ardanuç Sa$l%k Merkezinde di/ sa$l%$% hizmeti verilmekte olup, hiçbir flor uygulamas% yap%lmam%/t%r. Yap%lan ara/t%rmalarda ülke nüfusunun yüzde 85 inde a$%z, di/ sa$l%$% sorunlar%n%n bulundu$u ve sabit proteze ba/lama ya/%n%n 18-20, hareketli proteze ba/lama ya/%n%n ise 25 oldu$u saptanm%/t%r (DPT, 2001a). Artvin li Sa$l%k Müdürlü$ü ne ba$l% sa$l%k ocaklar%nda di/ hekimi yoktur Gda ve Çevre Artvin ilinde g%da maddelerinin bakteriyolojik ve kimyasal tahlilleri yap%lmamakta olup salg%n vb. durumlarda al%nan örnekler Ankara H%fz%ss%hha Enstitüsü Laboratuvar%na yollanmaktad%r. Ayr%ca ilimizde konserve, alkollü ve alkolsüz içecekler, süt ve süt mamulleri üreten i/ yerleri bulunmamakta olup y%l% içinde di$er imalat yerlerinde yap%lan kontroller Tablo 28 de verilmi/tir. Tabloya göre özellikle unlu mamul imal yerlerinin kontrol sonuçlar%n%n ilgili mevzuata uygun olmad%$% dikkat çekmektedir. 22

23 Tablo 29. G%da mal Yerleri Kontrol Sonuçlar%n%n Da$%l%m% ( ) Say% Kontrol say%s% Uygun de$il mal Yerleri Et. Bal%k ve mamülleri Süt ve sütlü mamüller Unlar ve unlu mamüller ekerler ve /ekerli maddeler Alkollü ve alkolsüz içecekler Konserveler Di$er Toplam Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. Çevre Sa$l%$% hizmetleri kapsam%nda ilimizde 14 adet birinci s%n%f, 319 adet ikinci s%n%f, 356 adet üçüncü s%n%f Gayri S%hhi Müessese bulunmakta olup, 2002 y%l%nda 2 adet birinci s%n%f, 14 adet ikinci s%n%f ve 1 adet üçüncü s%n%f, ayr%ca 2003 y%l% içerisinde 11 adet ikinci s%n%f ve 3 adet üçüncü s%n%f Gayri S%hhi Müessese ruhsat% verilmi/tir. Tablo 30. G.S.M. Ruhsatlar% YIL G.S.M..S%n%f% 1.S%n%f 2.S%n%f 3.S%n%f 1.S%n%f 2.S%n%f 3.S%n%f. Devir Say%s% Yeni aç%lan Kapanan Toplam Kontrol Say%s% Uygun de$il Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri Sular lde, Halk Sa$l%$% Laboratuar%nda sularda kimyasal analiz ve pestisit ölçümlerinin yap%lmas% için gerekli alt yap% bulunmamaktad%r y%l% içinde içme ve kullanma /ebeke suyundan 3 adet kimyasal su numunesi al%nm%/, 3 adedi de uygun ç%km%/t%r. Bakteriyolojik tahliller say%s% 329 olup, 101 adedi uygun ç%kmam%/ ve ilgili kurum ve kurulu/larla gerekli yaz%/malar yap%lm%/t%r. lde kaynak say%s% 486 adet olup bu kaynaklar%n y%l içerisinde 550 kez fiziki muayenesi yap%lm%/ 55 kez uygun bulunmam%/t%r. limiz genelinde içme ve kullanma /ebeke sular%n%n 37 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ olup her defas%nda uygun bulunmu/tur. Mevcut bulunan 14 adet içme ve kullanma (/ebeke) sular%nda 2002 y%l% içerisinde 2310 adet bakiye klor ölçümü yap%lm%/ 2300 ünde yeterli klora rastlanm%/ olup 10 adedinde yetersiz klor tespit edilmi/tir. Kuyu say%s% 3 adet olup y%l içerisinde gerekli kontrolleri yap%lm%/t%r. Nehir ve dere say%s% 122 adet olup y%l içerisinde 155 kez fiziki muayenesi yap%lm%/ 25 adedi uygun bulunmam%/t%r. limiz 23

24 dahilinde mevcut bulunan 10 adet göl ve deniz k%y%s%ndan y%l içerisinde 18 adet bakteriyolojik numune al%nm%/ olup Mavi Bayrak Projesi kapsam%ndaki kriterlere göre uygun ç%km%/t%r y%l% içerisinde mevcut bulunan 15 adet /ebekeden 4 adet kimyasal numune al%nm%/, tahliller neticesinde 4 adedi de uygun ç%km%/t%r. Kaynak say%s% 486 adet olup 240 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ olup 17 defas%nda uygun ç%kmam%/t%r. limiz genelinde içme ve kullanma /ebeke sular%ndan 401 adet bakteriyolojik numune al%nm%/ 142 adedi uygun bulunmam%/t%r. çme ve kullanma /ebeke suyunun 582 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ olup, 65 adedi uygun bulunmam%/t%r. limiz ve ilçelerinde mevcut bulunan 486 kayna$%n 240 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ 17 adedi uygun bulunmam%/t%r.15 adet içme ve kullanma (/ebeke sular%) da 2003 y%l% içerisinde 2144 adet bakiye klor ölçümü yap%lm%/ ve bu kontrollerden 1916 kontrol da yeterli, 228 kontrol da ise yetersiz klor tespit edilmi/tir. l genelinde mevcut bulunan 3 adet içme suyu kuyusunun y%l içerisinde 6 kez bakteriyolojik ve fiziksel muayeneleri yap%lm%/ olup her defas%nda uygun bulunmu/tur. limiz genelinde mevcut bulunan 122 adet nehir ve derenin y%l içerisinde 155 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ olup, 25 defas%nda uygun bulunmam%/t%r. limiz genelinde mevcut bulunan su havuzu rezervuar% say%s% 7 olup y%l içerisinde 14 kez fiziksel muayenesi yap%lm%/ her defas%nda uygun bulunmu/tur. Göl deniz k%y%s% say% olarak 10 adet olup, sadece yaz aylar%nda (3 ayl%k) deniz suyundan numuneler al%nm%/, Mavi Bayrak Projesindeki kriterlere göre uygun ç%km%/t%r. Tablo 31. Su Kontrolü Sonuçlar% 2002 Y%l% Sular çme ve Kullanma ebeke Suyu Kaynak Kuyu Nehir Dere Su Havuzu Rezervuar Göl Deniz Toplam Say%s% Kimyasal Örnek Say%s% Uygun De$il Örnek Say%s% Fiziksel Uygun De$il Numune Bakteriyolo jik Say%s% Uygun De$il Klorlama Say%s% Klor Kontrol Say%s% Yeterli Yetersiz Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri. 24

25 Tablo 32. Su Kontrolü Sonuçlar% 2003 Y%l% Sular çme ve Kullanma ebeke Suyu Kayna k Kuyu Nehir Dere Su Havuzu Rezervuar Göl Deniz Toplam Say%s% Kimyasal Örnek Say%s% Uygun De$il Örnek Say%s% Fiziksel Uygun De$il Bakteriyoloj ik Klor Numune Say%s% Uygun De$il Klorlama Say%s% Kontrol Say%s% Yeterli Yetersiz Kaynak: l Salk Müdürlüü Verileri At%klar%n Yönetimi lde özellikle co$rafi yap%s% sebebiyle k%y% /eridinde çöplüklerin rasgele yerlerde olmas%, uygun yer seçiminin yap%lamamas% ve buralardaki gerekli tedbirlerin al%nmamas% yer alt% ve yer üstü kaynaklar%n%n kirlenmesine neden olmaktad%r. Civa ve kadminyum gibi a$%r metallerin çevreyi kirletmemesi için piller özel çöp bidonlar%nda toplanmamakta, tehlikeli at%klar konusunda at%k kaynaklar% miktarlar% ve nas%l uzakla/t%r%ld%klar% konusunda il genelinde bir envanter çal%/mas% bulunmamaktad%r. Hali haz%rda tüm resmi kurum ve kurulu/lar%n ve hastane at%klar% ile evsel at%klar%n toplanmas%, ta/%nmas% ve uzakla/t%r%lmas% Artvin Belediyesi taraf%ndan yap%lmaktad%r. Artvin Belediyesinin çöp toplama alan% Cezaevi arkas%nda olup çöpler bu alanda toplan%p yak%larak imha edilmektedir. 25

26 Gda Sal Artvin ilinde hem halk sa$l%$% laboratuar%nda, hem de Artvin Belediyesinde g%da analizleri yap%lmamaktad%r. Analizler Erzurum, Trabzon ve Ankara H%fz%ss%hha ya gönderilmekte, acil analizleri gereken g%dalar yol sebebiyle ula/t%r%lamamaktad%r (süt, hamur vb.). G%da maddeleri ham madde üretiminden mamul g%da eldesine kadar uzanan süreçte hastal%k etmeni olan pek çok mikroorganizma ile kontamine olup, bunlar%n geli/mesi için uygun vasat niteli$i ta/%d%$%ndan, tüketilmeleri halinde insanlar%n enfekte olarak hastalanmalar%na neden olabilmektedir. Yap%lan kontrollerde özellikle ilçelerde esnaf%n ve g%da üreten i/ yerlerinde çal%/an ki/ilerin sa$l%k muayene kartlar%n%n bulunmad%$% tespit edilmi/tir Salk Sektörünü lgilendiren Temel Konular Salk Personeli Sorunlar Birinci basamak sa$l%k hizmetlerinde sa$l%k ocaklar%nda çal%/an personel doluluk oranlar% l Sa$l%k Müdürlü$ü verilerinden incelendi$inde hekim doluluk oran% yüzde 34, hem/ire kadro doluluk oran% yüzde 25 dir(tablo 13). Bu durumda, hekim say%s%n%n yetersizli$i nedeniyle sa$l%k hizmetinin aksamas% beklenebilir. Kadrolu di/ hekiminin az say%da olmas% birinci basamakta a$%z di/ sa$l%$% hizmetlerinin verilememesine neden olmaktad%r. Ebe kadro doluluk oran% yüzde 30 dur. Birinci basamak sa$l%k hizmetlerinde olmas% gereken baz% Ebe, hem/ire ve Sa$l%k memuru gibi sa$l%k personelinin Müdürlük bünyesinde genel idari hizmetlerde istihdam edilmesi de sa$l%kta çal%/an sa$l%k personelinin hem doluluk oran%n%, hem de sa$l%k hizmetleri verimini, ana, çocuk ve gebe izlemlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Lâboratuvar teknisyeni kadro doluluk oran% yüzde s%f%r oldu$undan laboratuvar hizmetlerinin di$er yard%mc% sa$l%k personeli taraf%ndan veriliyor anlam%na gelmekte buda bu alanda hizmetlerin verimli olmad%$% anlam%na gelmektedir. Çevre sa$l%k teknisyeni kadro doluluk oran% yüzde 10 olup, çevre sa$l%$% hizmetlerinde aksamalarla kar/%la/%lmaktad%r. Sonuç olarak sa$l%k ocaklar%nda kadro doluluk oran% yüzde 25,73 dür(tablo 13) Salk Sektörünü lgilendiren Dier Konular Nüfus Artvin linin 2002 y%l% toplam nüfusu erkek ve kad%n olmak üzere toplam ki/idir TNSA verilerine göre Türkiye de 65 ya/ üzerindeki nüfus, tüm nüfusun yüzde 6,0 %n% olu/turmaktad%r (TNSA, 1998). Artvin linde bu oran yüzde 11.3 dür. Artvin linin 2001 ve 2002 y%l% nüfuslar% birbiriyle uyumlu görünmektedir. Nüfus da$%l%m%nda ana ve çocuk ya/ grubu a$%rl%kl% oldu$u ve ya/l%lar%n yo$unlu$u fazla olmad%$% için sa$l%k hizmetleri planlan%rken ana ve çocuk sa$l%$% hizmetlerine ve i/çi sa$l%$% hizmetlerine a$%rl%k verilmelidir. lde toplam (genç ba$%ml% nüfus yüzde 35 ve ya/l% ba$%ml% nüfus yüzde 17 olmak üzere) ba$%ml%l%k oran% yüzde 53 dür. Bu oran%n, 1990 y%l%nda Türkiye geneli için yüzde 64,48 olan orandan çok daha dü/üktür.. 26