Apre İşlemlerinde Sık Karşılaşılan Problemler. Çözüm Önerileri

Transkript

1 Apre İşlemlerinde Sık Karşılaşılan Problemler Çözüm Önerileri

2 NEDEN APRE YAPARIZ? Materyale istenilen tuşeyi (yumuşak, kaygan, dolgun, süpersoft, elastik, kuru, natural, tereyağı efekti, CO/ PES kumaşa yün tuşesi verme, kağıt tuşesi (paper tocuh), mumsu tuşe (waxy handle), kauçuk tuşesi (gumi-rubber handle), vs) vermektir, Materyalin teknolojik özelliklerine pozitif yönde etki etme (antistatik, hidrofilite (%100 CO, PA/ El ve %100 PES elyafta ayrı ayrı apreler), dikilebilir, aşınma dayanımı sağlayan, yırtılma mukavemetini artıran, renk koyulaştıran, parlaklık veren, açmazlık sağlayan, boncuklaşma önleyici, buruşmazlık, kolay ütülenebilir, nem transferi, su&yağ&kir itici, wellness, koku verici yağ ve mikrokapsüller vs) Sentetik elyafa doğal elyaf tuşesi verme ve antistatik etki-nem yönetimi gibi yan etkilerle beraber kullanım kolaylığı sağlama.

3 APRE MADDELERİNDEN İSTENİLEN ÖZELLİKLER kolay kullanım (sıvı, pompalanabilir, çözeltisi stabil) kimyasallara dayanıklığı, kimyevilerle kombine edilebilmesi ısıya dayanıklığı, su buharıyla buharlaşmaması sararmaması haslıkları etkilememesi, renk tonunu değiştirmemesi köpürmemesi, pompa dayanıklılığı, silindirlere çökmemesi banyoda tamamen ve eşit çektirilmesi püskürtülebilir olması zehirli, yakıcı, korozif olmaması biyolojik parçalanabilir olması deriyi tahriş etmemesi taşınabilir ve depolanabilir olması (yanıcı, parlayıcı olmaması)

4 SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER Dikilebilirlik problemleri Sararma Lekeler ve kalıntılar Termomigrasyon (Özellikle PES elyafda)

5 APRENİN TEKSTİL YÜZEYİNDEKİ DURUMU Selüloz elyaf Sentetik elyaf Etkili madde Hidrofil Kısım Hidrofob Kısım

6 DİKİLEBİLİRLİK PROBLEMLERİ Dikiş prosedürü : İğne kumaşa girdiğinde, iplikler saniyeden daha kısa bir sürede iğneye, iğnenin çapı kadar bir boşluk açmak zorundadırlar Bu boşluğun yaratılması için iplikler arasında yeteri kadar hareket mesafesi olmalıdır Gereksinimler : İpliklerin kumaş yapısında, gereken yönde, rahatça hareket edebilmesi Elyaf/ elyaf ve elyaf/ metal arasında düşük sürtünme katsayısı

7 İĞNE DALIŞ KUVVETİ ÖLÇÜM PRENSİBİ dikiş ayağı dikiş iğnesi dikilecek kumaş dikiş platformu dikiş platformu ITV-dikiş platform sensorü Dikiş Makinası ITV- Denkendorf Ölçüm Prensibi Şematik Gösterim

8 İĞNE DALIŞ KUVVETLERİNİN MUKAYESESİ apre işlemi yok ortalama iğne dalış kuvveti : 982 cn 2.0 % dikiş kolaylığı apre işlemi ortalama iğne dalış kuvveti : 162 cn

9 İPLİK SÜRTÜNME DEĞERLERİNİN MUKAYESESİ İplik sürtünme değeri Elyaf/ Metal (Zweigle µ-meter) apre işlemi yok 2.0 % dikiş kolaylığı apre işlemi apre işlemi yok İplik sürtünme değeri Elyaf/ Elyaf (Rothschild F-Meter) 2.0 % dikiş kolaylığı apre işlemi

10 MODERN YUMUŞATICI SİSTEMLERİ Yağ asidi kondenzatları Yağ asidi kondenzatları ilaveler Basit yumuşatıcılar

11 DİKİŞ KOLAYLIĞI APRESİNDEKİ YAPILAR Etkili madde Kondenzat Vaks Silikon Örnek yağasidiamin polietilenler PDMS kondenzasyon yağasitesterleri aminosilokzanlar ürünleri parafinler... silikon quatlar... Fonksiyon tuşe vermek yağlı tuşe nemli tuşe Kayganlık Dolgunluk Hacim Silikon tuşe Elastikiyet Kayganlık mumsu tuşe kauçuk tuşe

12 FONKSİYONEL SİLOKZANLAR Me Me Me Me X Si O Si O Si O Si X Me Me R Me R: yan gruplar m n X: uç gruplar Monoamino Metil Diamino Metoksi Sterik hindered amin Etoksi Polieter Alkilat Alkan Epoksi

13 KONVENSİYONEL AMİNOSİLİKON Avantajlar: + süper yumuşak tuşe + iyi yıkama dayanımı + iyileştirilmiş dikilebilirlik + uygun maliyet Dezavantajlar: - sararma - hidrofob - düşük ph dayanımı - düşük jet stabilitesi

14 SİLİKON QUATLAR R N Z Si O Si O Si Z N R n hidrofilik organik kısım polidimetilsilokzan ana iskelet hidrofilik organik kısım

15 SİLİKON POLİETER H 3 C Si O Si O Si O Si O Si n (CH 2 ) 3 O m (C 2 H 4 O) x (C 3 H 6 O) y H PDMS iskelet hidrofilik polieter zincirleri

16 SİLİKON WAXLAR (CH 2 ) x H 3 C Si O Si O Si O Si O Si O Si (CH 2 ) 3 n O m (C 2 H 4 O) x (C 3 H 6 O) y H hidrofilik polieter zincirler PDMS iskelet alkil zincirler

17 FORMÜLASYON YARDIMCILARI Emülgatörler Dispergatörler Islatıcılar ph-düzenleyiciler Viskozite stabilizatörleri Köpük kırıcılar

18 DİKİŞ KOLAYLIĞI SAĞLAYAN ÖRNEK YAPILAR ÖRNEK 1 ÖRNEK 2 ÖRNEK 3 Çok fonksiyonlu jet stabil bitim Dikiş kolaylığı için özel bitim Çok fonksiyonlu jet stabil bitim Yağasidikondenzatı Polietilen PDMS Hafif katyonik Yağasidikondenzatı Polietilen Nonyonik Yağasidikondenzatı Polietilen Silikon elastomer Vaks Hafif katyonik

19 DİKİLEBİLİRLİK PROBLEMLERİNİN SEBEPLERİ Ön terbiye proseslerinden kaynaklanan yıpranma, dp değerindeki düşüş Kumaşa uygun olmayan; çok kalın dikiş iğnesi kullanımı Kumaşın iyi kondüsyonlanmamasından dolayı yetersiz rutubet (pamuk elyaf için 6-8 %) Dikiş kolaylığı sağlayan bitimlerin yetersiz aplikasyonu (özellikle çektirme metodunda) Uygun olmayan (vaks, polietilen...vs içermeyen) bitim maddelerinin kullanımı

20 Banyo çekimi (%) BANYO ÇEKİMİ İLE ph İLİŞKİSİ 100 APRE MADDESİ ,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 ph-değeri

21 FARKLI ph DEĞERLERİNDE BANYO ÇEKİMİ 2 % Apre maddesi aplikasyon öncesi ph aplikasyon sonrası

22 ph DEĞERİNE BAĞLI OLARAK DİKİLEBİLİRLİK İŞLEMSİZ 2 % APRE MADDESİ

23 SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER Dikilebilirlik problemleri Sararma Lekeler ve kalıntılar Termomigrasyon (Özellikle PES elyafda)

24 MUHTEMEL SARARMA SEBEPLERİ Isıl İşlem sırasında sararma kumaşın ramda beklemesi (parti değişimi, temizlik...vs) kumaştaki bitim maddesinin havanın oksitlemesi ile renk değiştirmesi kumaştaki artık alkalinin sararması Floresans bozunması anyonik optik beyazlatıcı ile katyonik bitim maddesinin iyonik etkileşimi NO X veya 0 3 gazlarının sebep olduğu sararma Yeşillenme asit ortama hassas optik beyazlatıcılar optik beyazlatıcının fazla dozajlanması Işık hasarları optik beyazlatıcıların yetersiz ışık haslığı ışık etkisiyle sararma Su kalitesi mikroorganizmalar, deniz yosunu,...vs Depo sararması

25 ORGANİK APRE MADDELERİNİN SARARMASI katyonik apre maddesi nonyonik apre maddesi, azot ihtiva eden nonyonik apre maddesi, azot ihtiva etmeyen H + H N C 2 H 4 NHCOR C 2 H 4 NHCOR R O C N C 2 H 4 OOCR C 2 H 4 OH H OH 2 C CH 2 C H OH 2 C CH 2 O O O C C O R R 2 h, 150 C 2 h, 150 C 2 h, 150 C

26 AMİNOSİLOKZANLARIN SARARMASI C H 3 C H 3 C H 3 C H 3 C H 3 X S i O S i O S i O S i O S i X C H 3 C H 3 n ( C H 2 ) 3 N H ( C H 2 ) 2 m C H 3 C H 3 N H 2 Diaminofonksiyonelsilokzan R-NH 2 Oksidasyon Kendikendine kondenzasyon R-NHOH Oksidasyon R-N + -O - Kondenzasyon R-N=N-R Azo bileşiği sarı R-N + =N-R O - Azoksi bileşiği sarı

27 AMİNOSİLOKZANLARIN SARARMASI Konvansiyonel aminosiloksan Özel apre maddesi 150 C de 2 saat 150 C de 2 saat Sterik önlenmiş polidimetilsiloksan

28 İYONİK ETKİLEŞİMİN FLORESANI BOZMASI R 1 R 2 N N N N H CH CH N H SO O3 S N N N R 1 R 2 Optik beyazlatıcı (anyonik) OH H 3 C H 4 C 2 + N C 2 H 4 OCOR C 2 H 4 OCOR Apre maddesi (katyonik) apre maddesi yok katyonik apre var

29 SARARMA PROBLEMLERİ İÇİN ÇÖZÜMLER Mümkün olduğunca nonyonik bitim maddeleri kullanılmalı nonyonik veya amfoterik organik apre maddesi Silikon-quat yapılı bitim maddeleri de ısıl işlem sararmalarına dayanıklıdır silikon-quat yapılı, jet stabil, hidrofilik mikro silikon, nano silikon Dikkat : Silikon-quat ların yüksek afiniteli optik beyazlatıcılarla çektirme metodunda kullanımına dikkat etmelidir! Eğer tuşe yeterli değilse : hafif katyonik bitim maddeleri, organik quatlar veya az sararan silikon emülsiyonları ya da bileşikleri kullanılmalı ve düşük sıcaklıkta kurutma yapılmalıdır Örnek 1 Örnek 2 Örnek 3 : Silikon mikroemülsiyon, nonyonik : Silikonlu bileşikler, hafif katyonik/ nonyonik : Organik yumuşatıcı, hafif katyonik

30 FENOLİK SARARMA (DEPO SARARMASI) Hangi şartlarda oluşur? Ortamda bulunan fenol bileşikleri Hafif alkali bir ortam Azotoksit gazları ile temas Fenol bileşiğinin elyafa ve üstündeki kimyevilere afiniteleri Nasıl anlaşılır? çok parlak sarı renk asitle muamelede sarılığı azalır alkali ile muamelede sarılık koyulaşır etanol ve metanol de çok kolay çözünür narin bir yıkama ile uzaklaşır güneş ışığına tutulduğunda kaybolur

31 FENOLİK SARARMA NASIL ÖNLENİR? Uçucu olmayan bir asitle nötralizasyon yapmalı. Eğer asetik asit kullanılırsa, nötralizasyon arkasından oluşan tuzlar mutlaka durulanmalı zira alkali yapıdadırlar Fenol içermeyen ve hava geçirmeyen ambalaj malzemesi seçilmeli, Azotoksit gazlarının depolama ortamına girmesi mümkün olduğunca önlenmeli, Fenolik sararmaya karşı eğilimin çok fazla olduğu durumlarda (özellikle polyamid elyaf), özel bitim maddeleri kullanılmalı

32 SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER Dikilebilirlik problemleri Sararma Lekeler ve kalıntılar Termomigrasyon (Özellikle PES elyafda)

33 LEKELER VE KALINTILAR Tipik lekelere örnekler: anionic deterjanlar (ön terbiyeden) veya sabunlama maddelerinin (poliakrilat bazlı reaktif yıkama maddeleri) katyonik yumuşatıcılarla iyonik etkileşimi, silikon lekeleri: jet makinaları gibi yüksek türbülanslı makinalarda kullanıma uygun olmayan ürün kullanımı, silikon lekeleri: fularda örme kumaşlara yaştan yaşa aplikasyona uygun olmayan mikro silikonlar, silikon lekeleri: iyi nötralize edilmemiş kumaşların banyoya alkali taşıması sonucu fular aplikasyonlarında leke oluşumu,

34 LEKELER VE KALINTILAR Tipik lekelere örnekler: sert su ve yüksek ph değerleri neticesinde kalsiyumkarbonat çökmesi, full white kalitelerde iyi durulanmamış anyonik optik beyazlatıcıların çok güçlü katyonik organik veya silikonlu yumuşatıcılarla aglomerasyonu veya koagülasyonu, dikiş kolaylığı sağlayan yumuşatıcılarda hatalı bileşenler sebebiyle konfeksiyonda ütü aşamasında leke oluşumu. Çoğu zaman lekeler yumuşatıcı lekesi olarak algılanır. Halbuki gerçekte bu lekelerin sebebi çoğu zaman tek başına yumuşatıcılar değildir.

35 LEKELER VE KALINTILAR Tekstil apre maddeleri genellikle emülsiyon veya süspansiyonlar halinde hazırlanır. Bir emülgatör sistemi ile bitim maddesinin aktif maddesi, suda çok ince bir şekilde dağıtılır. Böylece, su içinde yağ emülsiyonu elde ederiz. Eğer aktif madde katı ise süspansiyon elde etmiş oluruz. Hidrofil kısım Hidrofob kısım yağ/ su/ emülgatör Yağ/ su emülsiyüonu Su/ yağ emülsiyonu yağ Mekanik etki su emülsiyon/ süspansiyon su yağ

36 APREDE KULLANILAN EMÜLSİYON TİPLERİ Görünüm Ortalama Zerre büyüklüğü 1 Mikroemulsiyon şeffaf 0,01 µ den küçük 2 Semi- mikroemülsiyon Opal-Şeffaf arası 0,1 µ den küçük Makroemülsiyon beyaz 1-10 µ

37 EMÜLSİYONLARDA EMÜLGATÖR MİKTARLARI Makro emülsiyon Mikro emulsiyon

38 EMÜLSİYONLARDA EMÜLGATÖR MİKTARLARI Partikül çapları 10 cm 1 cm 1 mm 1 µm Yüzey Alanı

39 EMÜLSİYON TİPİNİN TUŞEYE ETKİSİ Makro emulsiyon Mikroemulsiyon Yağlı, kaygan tuşe Naturel tuşe (iç kısmı da yumuşak)

40 LEKELER VE KALINTILAR Emülsiyon ve süspansiyonların stabilitesini etkileyen parametreler : Mekanik etkiler (karıştırma, çırpma, pompalama) ph-değeri Sıcaklık Elektrolit miktarı (su sertliği, tuzlar)

41 MEKANİK ETKİLERE KARŞI STABİLİTE TESTİ Değerlendirme - köpük yüksekliği - köpük yoğunluğu - köpüğün sönme süresi - kumaşdaki/ siyah filtredeki kalıntı ULTRA-TURRAX Test Motor Test Şartları Sabit parametreler - banyo miktarı : 400 ml - karıştırma hızı : d/ dak Değişken parametreler - banyonun ph-değeri ve sıcaklığı - kimyasalların konsantrasyonu - karıştırma süresi Rotorlu şaft Banyo

42 FARKLI ph DEĞERLERİNDE STABİLİTE ph 5.0 ph 8.0 Ultra Turrax Test

43 FARKLI ph DEĞERLERİNDE STABİLİTE ph 5.0 ph 8.0 Siyah filtre kağıdındaki köpük Filtre Testi Co-trikodaki köpük

44 MEKANİK ETKİLERE KARŞI STABİLİTE TESTİ Düse JET-SİMÜLASYON TESTİ Sıçratma tablası Emiş kanalı Sızdırmaz bağlantı

45 ph DEĞERİ Sadece çektirme metodunda değil fular aplikasyonlarında da ph-değerinin doğru ayarlanması önemlidir. Özellikle silikon emülsiyonları ile çalışıldığında çok dikkat edilmelidir. Aminofonksiyonel silikonlu bitim maddesi : ph > 7 ph < 7 H 3 C H 3 C Si Si O O (CH 2 ) 3 + H + O H 3 C Si Si O (CH 2 ) 3 HN - H + HN H 2 N H 3 N Amino grup Stabilite yok lekeler Proton almış amino grup Emülgatör banyoyu stabil tutar

46 SERT SUDA CaCO 3 ÇÖKMESİ İLE LEKE OLUŞUMU D H Ca(HCO 3 ) 2 CaCO 3 + H 2 O + CO 2 Kalsiyum- Kalsiyum- Su Karbon- hidrojen- karbonat dioksit karbonat çözünür çözünmez! Kalsiyumkarbonat lekeleri sert su ve yüksek ph değeri olması durumunda meydana gelir.

47 LEKELER VE KALINTILAR NASIL ÖNLENEBİLİR? Yüksek türbülanslı boyama makinalarında sadece bu makinalar için imal edilmiş, stabilitesi yüksek apre maddeleri kullanılmalıdır ph-değeri çok hassas bir şekilde ayarlanmalı ve işletme suyu, apre maddesi ilavesinden önce hafif asidik değere getirilmelidir İyi nötralize edilmemiş kumaşın, banyonun ph dengesini bozacağı unutulmamalıdır! Fular uygulamalarında alkali dayanımı yüksek yaştan yaşa çalışmaya uygun mikro silikonlar tercih edilmelidir, Soğuk (30-40 C) banyolarla ve iyice soğutulmuş kumaşlarla çalışılması apre banyosunun stabilitesi açısından gereklidir

48 SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER Dikilebilirlik problemleri Sararma Lekeler ve kalıntılar Termomigrasyon (Özellikle PES elyafda)

49 TERMOMİGRASYON Termomigrasyonu etkileyen parametreler Boyarmadde konsantrasyonu Boyarmadde tipi Fikse sıcaklığı Avivaj maddeleri Apre maddesi miktarı Süblimasyon haslığı

50 TERMOMİGRASYON NASIL AZALTILABİLİR? Etki Boyarmadde seçimi termomigrasyona eğilimi daha az olan boyarmadde kullanılmalı yüksek Boyama prosesi polyester elyafın içine nüfuz eden kimyasallar tercihen kullanılmamalı Bitim reçetesi fikse sıcaklığı ve apre maddesi miktarı mümkün olduğunca düşük tutulmalı test gerekli orta

51 APRENİN TERMOMİGRASYONA ETKİSİ yüksek oranda emülgatör içeren emülsiyon sistemleri, daha az içerenlere göre termomigrasyonu negatif etkiler, makroemülsiyonlar emülgatör miktarı ve cinsine bağlı olarak mikroemülsiyonlardan daha az termomigrasyon oluşturur, vakslar ve yağ asidi esterleri yağ asidi amin kondenzatlarına göre daha pozitif etki gösterirler, Suda kendi kendine emülsifiye olabilecek şekilde tasarlanan ve hemen hemn hiç emülgatör içermeyen yapılar kullanılmalı. Antistatik maddelerin önemli bir kısmı termomigrasyonu etkiler; seçilmiş ürünler kullanılmalı

52 SÜRTME HASLIĞI TESTİ apre yok apre yok 10 g/l Özel apre maddesi 20 g/l Özel apre maddesi 10 g/l mikroemülsiyon 20 g/l katyonik apre kuru yaş kuru yaş fikseli (190 C, 2 dak) kuru yaş kuru yaş fikseli (190 C, 2 dak)

53 Dinlediğiniz için teşekkür ederiz ONAN KİMYA LTD. ŞTİ. Murat ONAN Mobil: