AVRUPADA VETERINER HEKIMLIK HIZMETLERI VE UYGULAMALARI

Transkript

1 1 2 AVRUPADA VETERINER HEKIMLIK HIZMETLERI VE UYGULAMALARI ICINDEKILER Giris 1.) Veteriner Hekinlik Görevleri 2.) Facetten Veteriner Hekimlik 3.) Veteriner Hekimlik Egitimi 4.) Diploma Sonrasi Sürece Kisa bir Bakis 5.) Veteriner Hekimlikteki Calisma Alanlari 5.1.) Muayenehane ve Klinikler ) Kücük Hayvan / Ev Hayvanlari Hekimligi (Companion Animals) ) Büyük Hayvan / Is Hayvanlari Hekimligi ) Is Hayvanligindan Ev Hayvanligina At Hekimligi ) Digerleri: Exotik Ev Hayvanlari 5.2.) Kamu Veteriner Hekimligi ) KamuVeteriner Hekimligi Daireleri (Eyaletler) ) Kamu Veteriner Hekimligi (Kantonlar) 5.3.) Üniversiteler: Egitim-Ögretim, Arastirma ve Diger Hizmetler 5.4.) Industri ve Arastirma 5.5.) Resmi ve Özel Labaratuvarlar 5.6.) Diger Calisma Alanlari ) Askeri Veteriner Hekimlik Hizmetleri ) Hayvanat Bahceleri ve Milli Parklar ) Gelistirme ve Kalkinma Isbirlikleri Sonsöz

2 GIRIS Veteriner Hekimlik Egitimi ve Hizmetleri anlaminda avrupa genelini kapsayan tek bir yapidan söz etmek dogru ve gercekci bir tespit olmaz. Böylesi bir yapiyi olusturma calismalari Avrupa Birliginin yetkili organlarinda yillardir cikarilan yönetmelik ve yasalarla saglanmaya calisilmaktadir. Ancak ben birey olarak böylesi bir yönelimi bu meslegin tarihi misyonu geregi dogru ve gercekce bulmuyorum. Kaldiki her bir devletin ya da toplumun bu anlamdaki ihtiyaclari sadece sosyal yapilari kaynakli degiskenlik arz etmiyor Mesela cografik farkliliklar ve bunlarin yasayan canlilar üzerindeki etkileri ve bunlara parelel ortaya cikacak ihtiyaclar anlaminda bile bir konsensusu saglamaya calismak ne kadar basarili olabilirki. Yine bir cografik alandaki herhangi bir hastaligin ortaya cikmasi ya da cikmamasi sadece yapilan ya da yapilamayan asilara baglamak ne kadar gercekci olabilir ki. Mesela Federal Almanya da Sap hastaligi ile ilgili mücadele yönetmeliklerini Türkiyede uygulamak ne kadar bilimsel olabilir ki. Tabiki böylesi beyin jimnastigi anlamindaki örneklendirmeleri cogaltmak mükün ancak farkli polemiklere simdilik konumuz disi olmasi itibariyle meydan vermemek adina sadece asagida izahatini yapmaya calisacagim Avrupada Veteriner Hekimlik Hizmetleri ve Uygulamalari adli sunumumun anlasilmasi temelinde bir gönderme olarak kabul edilmesini özellikle rica ediyorum. Yine bu inceleme konusunu daha cok Federal Almanya, Avusturya, Hollanda gibi avrupa birligi ülkelerindeki uygulamalar ile Isvicredeki uygulamalari incelemek suretiyle ortak bazi tespitleri ön plana cikarmak suretiyle hazirlamaya calistim ve umarim güzelim ülkemdeki sayin melektaslarimin bu yönlü kismi arayislarina cözümlemeler anlaminda yardimci olur. 1.) Veteriner Hekimlik Tanimi ve Genel Görevleri: Veteriner Hekimlik meslegi kisaca su alanlari kapsar: - Hayvan sagligi ve refahina yönelik önlemler - Hayvanlari hastaliklara karsi koruma, tedavi etme ve bunlara yönelik inceleme ve arastirma yapma - Insanlari Hayvan hastaliklari kaynakli zararlardan koruma - Hayvansal kökenli gida maddelerinin kontrolü - Hayvan ve dogayi koruma eksenli problemlere cözümler üretme Veteriner hekimligin merkezi görevi hayvan sagligi olmasina rahmen son yillarda kendisini dayatan global konjüktür avrupali meslektaslarimizada kamu sagligi konusunda önemli sorumluluklar yüklemektedir. Insanlarin fiziksel, ruhsal ve sosyal refahi konusunda Veteriner Hekimler camiasindan gelistirilen Veterinary Public Health adli yeni yol haritasi gelecekteki asil sorumluluk alanlarimizin ipuclarini vermektedir. 2.) Veteriner Hekimligin Ilgi Alanlarina Genel Bir Bakis

3 Avrupali meslektaslarimizin yaklasik 50% sinin özel muayenehane ya da kliniklerde calistiklarini söylemek sanirim dogru bir tespit olur. Kücük hayvan hekimligi hemen hemen ekseriyetini olusturmakdir. Burada Köpek ve kedilerin yanisira tavsan, hint domuzu, kuslar ve sürüngenler ilk sirada gelmektedir. Özellikle beseri hekimlikteki olanaklarin bu alanda basarili uygulamalari meslegimizdeki sanati daha verimli ve etkin kilmaktadir. Gerek is hayvani ve gerekse insanlarin arkadasi olan At`lara yönelik mesleki yeterlilik oldukca revacta bir calisma alani olarak önemsenmektedir Gida kaynagi olarak yetistirilen hayvan veteriner hekimligi cografyadan cografyaya cesitlilik arz etsede meslegimizi icra ettigimiz önemli bir alan olarak halen güncelligini korumaktadir. Bu hayvanlarin basinda Sigir, Domuz, Kümes Hayvanlari, Koyun, Keci, Geyik ve Alpaka gelmektedir. Tabiki burada su tespitimi özellikle vurgulamak istiyorum. Tek tek hayvan muayenelerinden ziyade ciftlik sahipleri ile yapilan anlasmalar seklindeki hizmet anlayisi daha cok ön plana cikmaktadir. Burada yapilan hizmet beseri hekimlikteki hasta kayit sistemi ile benzer bir sekilde islemektedir. Tabiki klinik hizmetlerini yürüten meslektaslarimiz mesleklerini icra ederken saglik hizmetlerini yürüten resmi ve özel bir cok kurum kurulusla bilincli ortak calisma isbirligi icersindedirler. Bu anlamdaki en önemli kurumlar labaratuvar hizmetleri veren birimler ve üniversite klinikleri gelmektedir. Elbetteki bu bahsini ettigim kurumlardada meslektaslarimiz cok saygin hizmetler yürütmektedirler. Özellikle son yillarda genis uygulama alani bulmus olan komplementer (tamamlayici) Tedavi metodlari veteriner hekimlik meslegine daha fazla önem adetmektedir. Yani modern tipin sinirlarinin zorlandigi durumlarda özellikle kücük hayvan ve at hekimliginde hatiri sayilir önemli yardimlar sunmaktadir. Uzmanlik gerektiren bu alandaki tamamlayici egitim daha cok uzak dogu kültürü agirlikli gelismektedir. Özellikle Biotiptaki gelismelerde avrupali meslektaslarimiza önemli yeni calisma alanlari yaratmis durumda ve bu alandada hatiri sayilir hizmetler verilmektedir. Gerek özel ve gerekse resmi bir cok institude beseri - veteriner hekimlik ayirimi yapilmaksizin önemli bir calisma alani olarak degerlendirilmektedir. Saglikli gidanin Insan saglindaki yerinin her gecen gün daha fazla bilince ciktigi günümüzde bu alandaki calismalarda büyük bir önem kazanmis durumda.avrupali meslektaslarimiz bu konuyu bir cok istemlerinde asli argüment olarak ortaya koymakta ve bu alandaki etkinliklerini büyük bir özenle korumaktadirlar. Tabiki bunlara paralel olarak hayvan ve doga koruma ile ilgili cözümlemeleri ve zoonos hastaliklarla mücadeledeki yetkinlikleri sayesinde böylesi alanlarda hatiri sayilir etkinlik ve yetkinlige sahiptirler. Ve bu alandaki hizmetlerini daha cok resmi veteriner hekim statüsünde icra etmektedirler. Yani devlet veteriner hekimligi asli koordinatör olarak islev görmektedir. Tabiki izahatina calistigim bu belirlemeler meslegimizin islevselliginin anlasilmasina yönelik bazi kisa tespitlerdi yoksa veteriner hekimligi görev ve sorumluluklar anlaminda bunlarla sinirlamak taktir edersinizki mümkün degil. 3.) Veteriner Hekimlik Egitimi Bir Veteriner Fakültesinde ögrenim görmenin en öncelikli sarti üye devlet tarafindan taninmis basarili bir Matura (abitur, olgunluk sinavi, lise bitirme sinavi) dir ve bu fakültelere yerlestirme merkezi yönetimlerce belirlenir. (bu durum sadece saglik meslekleri icin gecerlidir). Eger talep arzdan fazla ise genellikle meslege uygunluk testleri yapilir. Burada daha cok MC (multiple-

4 Choice) soru sistemi ön plana cikar. Diger bütün Saglik yüksek ögrenim birimlerinde oldugu gibi veteriner hekimliktede temel egitimde doga bilimleri esas alinir. Ayrica hergecen gün daha cok ön plana cikan gereklilikler temelinde insan ve hayvan sagliginin bir bütün olarak ele alinmasi, gözlemlenmesi ve de tedavi edilmesi egitimin temel argümenti olarak kabul edilmekte ve de sosyal bilimler, psikoloji gibi alanlarda veteriner hekimlik egitiminde önemsenen programlar olarak öne cikmaktadir. Elbetteki bireyin ve kurumlarin ihtiyaclari temelindede bir takim ek bilgi ve yeteneklerde ögrencilere kazandirilmaktadir. Mesela; teknik ve ekonomi alanlarindaki bilgi ve tercübeler kazandirma gibi. Bir yüksek ögrenim kurumuna kayit yaptirmada ve ögrenim sonrasi mesleki basarida ögrenci adaylarinda aranan en önemli bireysel özellikler ise; gözlem ve analiz yapma yetenegi, güvenirlilik, sabirli olma kabiliyeti, karar verme yetenegi, duyarli olma yetisi, calisma azim ve kararliligi vb gibi. Veteriner hekimlikte yüksek ögrenim 5-6 yil arasi degismektedir. Ortalama mezun olma süresi avrupa genelinde 16 yariyildir. Her bir sömestre icin ECTS (Europäisches Kreditpunktsystem) esasina dayanan sinavlar yapilir. Birinci ögrenim yilinda dogal bilimler ve veteriner hekimligin temel esaslari öncelikli ders programlarini olusturur. Bunlarin basinda Anatomie, Fizyoloji ve Biyokimya gelmektedir.ikinci ve ücüncü ögrenim yilinda klinik problemlere yönelik egitim müfredati ön plana cikmaya baslar ve bunlara ek olarak mikrobiyoloji, genetik, hayvan yetistirme, hayvan besleme vb dallarda ögrencilere yetkinlik kazandirilmaya baslanir. 4. ögrenim yilindan itibaren daha cok pratik bilgi ve uygulamalara agirlik verilir. 5. yildan itibaren klinik ve paraklinik institulerde pratik uygulamalar yapilir. Burada cok önemli bir sey daha varki; 4. ögrenim yilindan itibaren ögrenciler mezuniyet sonrasi calismayi düsündükleri mesleki alanlarla ilgili görüslerinde netlesmek suretiyle buna parelel hangi birimlerde daha fazla derinlesmek istediklerine karar verirler. Bu birimlerden bazilari; Kücük hayvanlar, atlar, gida kaynagi hayvanlar, paraklinik diagnose, biyotip arastirmalari, veteriner halk sagligi vb gibi. Ögrenim sonunda yapilan devlet merkezi bitirme sinavlarindan basarili olan ögrenciler veteriner hekim diplomasi almaya hak kazanirlar. 4.) Mezuniyet Sonrasi Sürece Genel Bir Bakis: Veteriner hekimlik diplomasina sahip olan birey serbest veteriner hekim olarak calisma hakkina sahiptir. Ancak direkt olarak böylesi bir yönelimde bulunmak yani herhangi bir mesleki tercübe olmadan kendi basina serbest veteriner hekim olarak calismak alisilmis ya da kabul edilen bir yönelim degildir. Diplomasini alan bireylerin büyük bir cogunlugu hemen hic ara vermeden yetkinlesmek istedigi mesleki alanda doktora yapmayi tercih etmektedir ki realist olanida budur. Bu vesile ile genellikle mesleki partik ve teorik bilgiler yenilenir ve gelistirilir. Doktorasini tamamlayin veteriner hekim Dr.Vet.Med unvanini almaya hak kazanir. Ancak doktora sonrasi akademiker olarak devaminda calismak cok az sayidaki kisiye verilmektedir. Doktora yapmak istemeyen cok az sayidaki veteriner hekim ise daha cok herhangi bir klinikte asistan veteriner hekim olarak calismak suretiyle mesleki bilgi ve deneyim kazanmayi tercih etmektedir ve ancak böylesi bir mesleki sürec sonunda serbest veteriner hekim olarak bir muayenehane ya da klinikte calismaya baslamaktadir.bunlarin bir kismi ise mesela ekonomik güvenceler, uygun calisma kosullari, risk faktörleri, sorumluluk alma yetkinlige vb kriterleri bagli olarak mesleki yasamini asistan veteriner hekim olarak ya da baskasina ait klinik yada muayenehanelerde calismaya devam etmektedir ve genellikle saglikla ilgili birimlerde mesela

5 belli sayidaki ve cinsteki hayvanin bakim ve saglik kontrolleri seklinde pratiklesmektedir. Tabiki ayni gruptan meslektaslarimiz azda olsa paraklinklerdede mesleki yasamlarina devam edebilmektedirler. Bunlarin basinda Mikrobiyoloji, Patholoji, Genetik gibi mesleki alanlar gelmektedir. Yine ilac ve yem industrisi ile kamu sektöründe calisan veteriner hekimlerde sayilari azda olsa mevcuttur. 5.1.) Muayenehane ve Klinikler: 5.) Veteriner Hekimlikteki Calisma Alanlari: Serbest Veteriner Hekimler muayenehanelerin yapilanma bicimlerine göre mesela bir kisiye ait olma yada sade ortakliklar ve hatta limited veya anonim sirketler seklinde oluslarina göre yönetici pozisyonunda ve isveren statüsünde calistiklari gibi ayni zamanda bahsi edilen birimlerde sözlesmeli personal olarakta calismaktadirlar. Degisen ve gelisen ihtiyaclar temelinde belli alanlarda uzmanlasma ihtiyaci oldukca ön plana cikmaktadir ve buna parelel olarak mesela ortakli muayenehane kurma yönelimleri böylesi uzmanlasma egitimleri öncesi ve sirasinda büyük oranda karara baglanmakta ve kissel bilgi ve beceri ihtiyaclari bu temelde gelistirilmektedir. Tabiki böylesi ön hazirlik anlamindaki calismalarda muayenehane ya da kliniklerin acilacagi yer basta olmak üzere, söz konusu bölgenin mesleki ihtiyaclar anlamindaki Arz ve Talep analizleri cok özenli ve dikkatli yapilmaktadir. Özellikle Kücük hayvan Veteriner Hekimliginde Yapilacak yatirimlar ve personal giderleri muayenehanenin rendite olup olmadiginin tespitinde en önemli kriter olarak ele alinmaktadir. Ayrica muayenehanelerin acilacagi birimdeki sayilari da bu anlamda etkin rol oynamaktadir. Baska bir deyisle bilincli hayvan bakimi ve yetistiriciliginin gelirdeki artis olanaklarinin citasini yukariya cekme temelindeki kombinasyonunun ortaya cikaracagi sabit maliyet mesleki emege karsilik olabilecek geliri ortaya cikardigi cok iyi bilinmekte ve buna uygun projelerin daha gercekci oldugu kabul edilmektedir. Böylesi rendite analizlerinde göz ardi edilmeyen bir baska nokta ise yem üretim ve tüketim istatistikleri ve mesela petshoplarin durum tespitleridir. Cünkü böylesi angajman kriterleri ic pazar konularinda daha realist veriler ortaya cikarmaktadir. Ayrica burada sunu eklemek dogru olur. Yani mesleki dayanismaya vesile olan ve mesleki celiskileri görünmez kilan gevsek reklam yasaklari real veriler elde etme de ve pratiklestirmede oldukca etkin bir rol oynamaktadir. Gida kaynagi hayvan ve is hayvanlari alaninda ise durum biraz daha farkli. Burada daha cok muayenehanelerin bilincli dayanisma ve isbirlikleri ön plana cikmaktadir. Ve kesinkez müsterinin beklentisi temelindeki angajman ve randiman esas argüment olarak öne cikarilmakta ve büyük önem verilmektedir. Özellikle son yillarda realist temellerde ortaya konulan ilac yönetmelikleri, bir hastayi muayeneden ziyade sürü kontrol ve bakimlarini esas alan ve buna uygun bilgi bankasi olusturma gibi yönelim ve pratik oldukca ön plana cikmaktadir. Bir muyanehanedeki ortalama kazanc avrupa genelinde toplam cironun %30 u ile %35 i arasinda degismektedir. Ancak maaslar, sosyal harcamalar, sigorta primleri, yatirimlardaki amortisazyonlar gibi giderlerdeki dengesiz inis cikislar kazanc payini etkilemekte ve buda

6 avrupali meslektaslarimizin özellikle maasli calisanlarin gelirlerinde belirgin düsüslere yol acmaktadir. Yani avrupali meslektaslarimizin gelir düzeyi ne yazikki benzer meslek gruplarina göre son dönemlerde önemli düsüs yasamaktadir. Yani Türkiyede oldugu gibi mesleki idealismus ve de ethik yavas yavas tesseli sözcükleri olarak dillendirimiyor degil. Ancak gelisen global ihtiyaclar mesleki calisma alanlarinda önemli farkli avantajlarda yaratmaktadir. Bunu iyi gözlemleyen avrupali meslektaslarimiz serbest veteriner hekimligin eskisi kadar kazancli olmadiginida görünce daha cok maasli calismayi tercih etmeye basladilar ) Kücük Hayvan / Ev Hayvanlari Hekimligi (Companion Animals) Kücük hayvan klinikleri ve muayenehane sayilarindaki artis ve köylerin dogal yapisini bozan yapilanmalarin yol actigi reel durum büyük hayvan hekimliginide var olmayi sürdürmek icin bu alana kaymasi bu calisma alanindaki gelir düzeyinide hissedilebilir derecede düsürmüs durumda. Bu alandaki Müsteri Potansiyeli: - Bu calisma sahasinda özellikle Köpekler ve kediler gerek sayisal cogunluk bakimindan ve gerekse bu hayvanlarin insan topluluklari icerisinde görevleri anlamindaki degisim ve dönüsüm nedeniyle ailelerin önemsenen bireyleri olarak görülmeleri bu alandaki hekimligin önemini oldukca artirmaktadir.. Mesela Köpeklerin av arkadasliklari seklindeki niteliklerinin yerini daha cok Teenager yani yas grubu genclere teselli veren ya da kediler artik fare yakalayan degil ailenin bir bireyi anlamindaki övünc kaynaklaridir. - Bu hayvanlarin yani sira hint domuzu, sürüngenler, yilanlar, kuslar vb diger bir cok hayvan kücük hayvan muayenehane ya da klinklerin vazgecilmezleri olarak görülmektedirler. Baslica Görevler: - Prophylaxe - Bakim ve besleme ile ilgili danismanlik hizmetleri - Asilamalar ve Kastrasyon - son yillarda hayvan ve insan psikolojisi dallarinda önemli oranda yapilan egitim calismalari ile önemi her gecen gün artan hayvan davranislari ile ilgili sorunlarda bilimsel danismanlik hizmetleri verilmektedir. Ve hatta ev hayvanlarinin davranislarina daha bilimsel yaklasabilmeyi kolaylastirmak icin insan davranislarini ögrenmeyi önüne koyan meslektaslarimizda sayisal bir gelisme göstermektedirler. - Hayvan sahipleri ile olusturulan istisareler cercevesinde; Köpeklerde yapay kalca kemigi takma OP`leri, Kanser hastalarinda Chemotherapie ve Radyotherapie, Miknatisrezonans ve Ultrasyon muayeneleri, hemen hemen her türlüsünden Fraktur OP ve tedavileri, Kalp pili ve Beslenme sondasi takma gibi tipbi müdahaleler neredeyse rutin calismalar olarak yapilmaktadir. Tabiki bu ve benzeri OP`lar daha cok konunun uzmani hekimlerce icra edilmektedir. Calisma Bicimleri: - Hasta kabulü daha cok randevu vermeler seklinde olmaktadir. - Ev ziyaretleri oldukca seyrektir. Mesela Euthanazi durumlarinda böylesi ziyaretler ön plana cikar.

7 - Bu alanda calisan meslektaslarimiz bilimsel tibpi hizmetler kadar hastanin aile icindeki sosyal ve psikolojik konumunu, hayvan sahiplerinin ekonomik ve sosyal yapilarini mutlak surette danismanlik hizmetlerinde göz önüne aldiklari gibi cok iyi birer hayvan sever ve dostudurlar. Bu nedenledirki mesela bir kaza aninda hayvan sahibinin ekonomik olanaklari kadar hayvanin kaza sonrasi yasayabilcegi risk ve sorunlarida hayvan sahibiyle olusturacagi bir konsensusla mutlak surette verecekleri kararlara yansitirlar (OP, Euthanasi gibi) ve ancak bu sekilde hayvan insan iliskilerinde hakemlik pozisyonu sahibi olunacagini her bir meslektasimiz icsellestirmis durumdadir. - bu alandaki meslektaslarimiz gelisen olanaklara parelel olarak almanlarin triage fransizlarin trier dedikleri kendi olanaklarinin yetemedigi vakalarda dogru zamanda uzman baska birimleri hastayi havale etmeyi ciddi bir etik konsensus icerisinde yürütmektedirler ) Büyük Hayvan / Is Hayvanlari Hekimligi: Gevis Getiren Hayvanlar ve Domuzlar Büyük havan muayenehane ya da kliniklerinde gevis getiren hayvanlar ve domuzlar olarak iki gruba ayirmak dogru bir tespit olur. Bunlarin basinda Sigir, Koyun, Keci, Lama ve Alpaka gelmektedir. Meslegimizin bu alaninda ekonomik kaygilar yapilacak tedavi ve alinacak önlemlerde daha cok ön plana cikmaktadir. Özellikle isletmelerde ki anlasmali veteriner hekimlerin bir hastayi uzmanlik alani gerektiren birimlere havale etmesi öncesi bunun hayvan sahipleri ile olan istisareler sonucu ekonomik durumu cok ön plandadir. Baslica Görevler: - ineklerde ki meme hastaliklari, sindirim sistemi ve döl verimi bozukluklari ile metabolizma hastaliklari en öne cikan rutin calismalardir. Dogum ile ilgili sorunlar son yillarda bu alandaki bilincli önlemlerle oldukca seyrek görülmektedir. - Genc hayvanlardaki infeksiyon riskleri nedeniyle asilamalar, parasiter mücadele oldukca önemsenmektedir. - Hayvan sahiplerinin özellikle besleme, bakim ve sagim teknikleri hakkinda bilinclendirilmesine yönelik danismanlik hizmetleri - Serbest calisan cok az sayidaki meslektasimiz Suni tohumlama, Kastrasyon ve Boynuzsuzlastirma benzeri hizmetler vermektedir. - Domuz yetistiriciligi avrupa genelinde halen en önemli ekonomik gelir kaynagi olmasi itibariyle bu alandaki mesleki calismalarda mesela hayvan sahipleri ile yapilan anlasmalar sayesinde belli programlar cercevesinde yapilan kontrol ve ciftlik ziyaretleri seklindeki calismalar oldukca ileri düyzeyde yapilmaktadir. Bu hizmetler arasinda öne cikan bazi örnekler: Hijyen kosullari, Temizlik, Desinfektiyonlar, Beslenme ve bakim vb gibi - Genel olarak bu alandaki mesleki calismalarda Veterriner Hekimlerle Ciftlik sahipleri arasinda yapilan anlasmalar cok ön plandadir. Bu da son yillarda artan tek saglik konsepti calismalari ve bu anlamdaki bilinclenmeye parelel olarak oldukca önemsenmektedir. Yani hayvan sahipleri böylesi anlasmalarla bir cok hastaligin önceden önlenebildigi hayvansal üretimdeki kalitenin artigi bunlara paralel olarak ekonomik getirinin de ayni sekilde yükseldigini cok iyi anlamis durumda. Bu da meslektaslarimiza bir arti puan olarak yansimaktadir. - Son yillarda kimi üye ülkelerde bu alanda calisan meslektaslarimiz devlet veterinin sorumluluk alanlarina giren hizmetleride vermektedirler. Meela; Kesimhane hizmetleri, bulasici hastaliklarla mücadelle, hayvan koruma eksenli bilirkisi raporlari gibi

8 5.1.3.) Is hayvanligindan Ev Hayvanligina At Hekimligi Is hayvani olma vasfini büyük oranda yitirmis olan ve daha cok ev hayvani anlaminda, insanlarin bos zaman ugrasisi olarak ön plana cikan At yetistiriciligi ve bakimi avrupali meslektaslarimiz icin önemli bir gelir kaynagi olusturmaktadir. Ancak sadece at klinikleri seklinde hizmet veren meslektasimiz oldukca azdir. Olanlar ise daha cok paralelinde hayvanat bahcelerindeki at, esek, katir, zebra gibi hayvanlarin danismanlik hizmetlerini yan gelir olarak önlerine almaktadir. Bu alandaki uzman meslektaslarimiz daha cok kücük hayvan klinkleri ile paralel bu hizmeti vermektedirler. Yani karisik praxis olarak mesleklerini icra etmektedirler. Bu mesleki uzmanlik alanimizda mesela büyük hayvan kliniklerinde oldugu gibi hayvan sahipleri cephesinden olasi ekonomik kaygilar pek ön plana cikmaz. Burada daha cok damizlik olma durumu, sportif faaliyetlere yatkinlik vb kaygilar ön plana cikar. -Danismanlik ve bakim hizmetleri. Mesela:Hayvan koruma ve ihtiyaca uygun bakim ve besleme gibi alanlardaki danismanlik hizmetleri oldukca önemlidir. - Kurativ hizmetler daha cok ön plandadir. Mesela:Önleme ve tedavi anlaminda; At gribi, Tirnak hastaliklari, Topalliklar, yaralanmalar, nalbantlik hakkindaki bilgilendirmeler vb gibi - Bu hizmet alaninda en cok önemsenen at alis verislerindeki bilir kisi raporlaridir. Özellikle sigorta sirketleri ile yapilan bu anlamdaki anlasmalarla bilirkisi olma vasiflari oldukca ön plandadir. - At sproru dernek ve birimleri ile yapilan bakim, kontrol ve danismanlik hizmetleri seklindeki anlasmalarda önemli bir gelir kaynagi durumundadir.ve hemen hemen her komisyonda bir veterienr hekim görmek mümkündür. Buda veteriner hekimin bu alandaki prestijini oldukca yükseltmektedir ) Exotik Ev Hayvanlari Veteriner Hekimligi Bu alanda hizmet götürülen muhataplarimiz daha cok; Hint Domuzu, Tavsan, Fare, Hamster, Chinchilla, Dag Gelincigi, Sürüngenler (Kamlumbaga, leguana vb gibi), Kuslar (Papagan, Kanarya vb gibi), Kurbagagiller, Süs Baliklari vb olmaktadir. Burada verilen hizmetler daha cok kücük hayvan veteriner hekimligindeki gibidir. Daha cok uzmanlik gerektiren bir alandir. 5.2.) Kamu Veteriner Hekimligi Kamu veteriner hekimligi daha cok Devlet veteriner hekimligi ve Belediye Veteriner hekimligi seklinde siniflandirilmaktadir. - Hayvan sagligi ve hayvansal gidalardaki güvenirliligin en yetkin merkezleri olarak tanimlanirlar - Zoonos hastaliklarla mücadeledeki en yetkin ve etkin muhataplardir - Hayvan koruma ve hayvan ilaclari ile ilgili en etkin yürütme birimleridirler. Bu calismalarin kontrol, takip ve yerine getirilmesinde ve hatta koordinasyonunda ve hazirlanmasinda en yetkin ve etkin birimlerdir. -

9 5.2.1.) Kamu Veteriner Hekimligi Dairesi (Merkezi) Kamu veteriner hekimligi merkezi veteriner daireleri seklindeki bir örgüt yapisina sahiptirler. Bilgilendirme, Danismanlik, Egitim ve Arastirma bu birimlerdeki en önemli önceliklerdir. - Gerek kendi birimlerince ve gerekse baska birimlerce (Üniversiteler, diger Devlet institüler vb gibi) arastirma projelerinin planlanmasi ve yürütülmesi. Böylece elde edilen Verilerin devaminda incelenmesi ile mesela; idari ve politik komisyonlarin yasa ve yönetmeliklerdeki calismalarinda temel kriterler olarak degerlendirilirler. - Bilimsel verilere ve aktuell gelismelere uyumluluk temelindeki yasal düzenlemelere zemin olusturacak yenilik ve modifikasyon calismalari. Mesela; Hayvan Koruma ile ilgili yapilan calismalar gibi - Mesleki egitim-ögretim ve gelisim ile ile ilgili ortaya cikarilan yeni konzeptlerin ilgili birimlerin (Mesleki birim ve organizasyonlar, Institüler vb gibi) bilgisine sunma. - Bu Veteriner daireleri ayni zamanda kendisine bagli ya da kendi alanlarindaki konularla ilgili diger ulusal kurumlarla sürekli bir iletisim ve isbirligini esas alirlar. Bunlar Mesela: Kendilerine bagli birim olarak, Viral hastaliklarla mücadele ve asi gelistirme Institüleri. Ve yine kendisine bagli olmayan mesela saglik bakanligina bagli Saglik dairelerinde kendilerini ilgilendiren konularda oralarda calisan veteriner hekimlerle direkt istisareler seklinde yürütülür ) Kamu Veteriner Hekimligi Daireleri (Kantonlar) Kamu veteriner hekimligi eyalet (vilayet) ve belediye veteriner hekimligi seklinde yürütülmektedir. Belediye veteriner hekimligi genel anlamiyla türkiyedekine benzer bir yasal ve pratik isleve sahip oldugu icin daha cok eyalet veteriner hekimligi üzerinde durmak istiyorum. - Genel anlamda bulasici hayvan hastaliklari, hayvan koruma, hayvan ilaclari ve gida maddeleri ile ilgili yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesine yönelik en etkin yürütme organlaridir. Bu amacla her bir eyalette veteriner hizmetlerinden sorumlu yetkili daireler mevcuttur. Bu daireler gerek merkezi devlet veteriner daireleri ve gerekse diger eyaletlerdeki veteriner daireleri ile sürekli bilgi alisverisi temelinde isbirlikleri ile daha iyi hizmet vermeye calismaktadirlar. -Yine sinir kontrollerindeki hizmetlerde böylesi birimlerin sorumluluk alanlari icerisindedir. - Kendi bölgelerindeki tüm kesimhane ve benzeri birimler bu dairelerin kontrol ve sorumluluk alanlarina girer. - Bu daireler hayvan sagliginda oldugu kadar insan sagligindanda sorumlu olduklarinin bilinciyle hizmet verirler. Mesela hayvansal gidalarin kontrülleri ve kesimhane kontrolleri bunlarin gerekliliklerini yerine getirecek sorumlulukla yapilir. - Hayvansal ürünlerin devamindaki degerlendirme bicimleri, hayvan nakilleri, ilac takviyeleri (asi gibi), hayvan deneyleri, hayvanat bahceleri vb gibi bir cok aktivite ve izinler bu birimlerin direkt sorumluluk ve yetki alanlaridirlar. - Böylesi eyalet veteriner dairelerinde calisan meslektaslarimizin herbiri belli bir sorumluluk alanina sahiptir ve hemen hemen hepside kendi alanlarinda uzmanlik egitimi almistir. (ya da doktora yapmistir) Mesela: Kesim öncesi hayvan muayene eden meslektasimiz kesim sonrasi et muayenesini sadece bir zorunluluk hasil oldugunda yapar daha cok bu tür muayeneyide baska

10 meslektasimiz yapar. Yani bir kesimhane kontrollü bu anlamada konunun uzmani iki meslektasimiza ihtiyac duyar. Ve hatta bu iki meslekatsimizi denetleme görevine sahip ücüncü yetkili bir meslektasimizda bu muayene ve kontrollerde yerini alir. - Bu dairelerde calisan meslektaslarimizin mesleklerini devaminda icra etmelerinin en önemli kriteri sürekli egitim ve kurslarla gelisimlerini aksatmamalarina baglidir dersek bir abarti olmayacaktir. -vb.gibi 5.3.) Üniversiteler: Egitim-Ögretim, Arastirma ve Diger Hizmetler Üniversiteler, Arastirma institüleri ve benzeri calisma alanlari mesela ögretim üyesi olarak sinirlida olsa bir calisma alani potansiyeli olusturmaktadir. Özellikle son yillarda Biomedizin, Moleküllerbiyoloji ve patholoji disiplinlerdeki arastirmalarda önemli bir sayidaki meslektasimiz uluslararasi ses getiren calismalar yapmaktalar. Bu konu zaten ülkemizde söyle ya da böyle yurtdisina kariyer amacli cikan meslektaslarimizin anlatimlarindan az cok bilindigi icin bu calismada fazla yer vermedim. 5.4.) Industri ve Arastirma Industri ve buna bagli arastirma merkezleride avrupali meslektaslarimiz icin önemli bir is alani imkanlari sunmaktadir. Bunlar daha cok Ilac ve Yem Fabrikaridir. - Labaratuvar Sefligi, Üretim Managment, Dis iliskiler sorumlusu, Arastirma ve gelistirme birimlerinde yöneticilik gibi fonksiyonlar en öne cikan sorumluluk alanlaridr. - Kücük isletmelerde calisan veteriner hekim sayisi yok denecek kadar azdir. - Bu alanda Veteriner Hekim olarak calisan meslektaslarimiz sosyal ve otorite anlaminda oldukca saygin pozisyonlara sahiptirler. 5.5.) Resmi ve Özel Labaratuvarlar Gerek kamuya ait ve gerekse özel labaratuvarlarda da hatiri sayilir sayida meslektasimiz istahdam edilmektedir. Burada calisan meslektaslarimiz ekseriyetle belli alanlarda uzmanlasmis ve yetkinlesmis bir konum arz ederler. Özellikle Hematoloji, Klinik Kimya, Seroloji, Mikrobiyoloji, Patholoji vb gibi calisma alanlari bu alanda calismak isteyen meslektaslarimizin yetkinlesmisi gereken alanlarin basinda gelmektedir. Bulasici hastaliklar ile ilgili temel bilgiler ve yine gida maddeleri (süt, et, yumarta) ile ilgili yeterli bir bilgiye sahip olmakta artik neredeyse her birimde bir zorunluluk olarak görülmektedir. Burada calisan meslektaslarimiz özellikle kliniklerde calisan meslektaslarimizi teshis ve gerektiginde olasi tedavi metodlari konusunda da önemli oranda danismanlik statüsünde bilgilendirmektedirler. Son yillarda özellikle kücük hayvan veteriner hekimligindeki gelismelere paralele olarak önemli sayidaki laboratuvar cok önemsenir nitelikteki modern metodlarla bu alanda calisan meslektaslarimizin prestiji kamuoyu nezdinde artirmis durumda. 5.6.) Diger Calisma Alanlari

11 5.6.1.) Askeri Veteriner Hekimlik Hizmetleri Askeri alanda calisan meslektaslarimizda önemli ve etkin calismalariyla özellikle hayvan ve insan sagligi ve buna parelel olarak askeri personalin egitimi vb konularda oldukca önemli hizmetler vermektedirler. Yine bu alandaki calismalar ülkemizdeki askeri veteriner hekimlerimizin görev misyonlarina parelelik arz ettigi icin ve hatta Türkiyedeki askeri veteriner hizmetlerinin tarihi miyon ve gelenek itibariyla daha ileri bir konumda oldugunu söylemek burada dogru bir tespit olacaktir. Mesela; Calistigim birimde ziyaretci pozisyonunda tanistigim amerikan ordusuna mensup bir askeri veteriner hekimin kendisini gelistirmek icin Türkiye de egitim aldigini söylemek bile burada bazi seyleri anlasilir kilacaktir ) Hayvanat Bahceleri ve Milli Parklar Hayvanat bahcelerinde calisan melektasimizin sayisi son yillarda kismi artislar göstersede oldukca azdir. Bu meslektaslarimizin baslica görevi kontrollerindeki hayvanlarin dogal yasamalarina uygun bir yasam sürdürmelerini saglamak, asilamalar ve parasiter mücadele ve benzeri yönelimlerle saglikli kalmalarini saglamak gibi rutin mesleki faaliyetler icerisindedirler. Yine bu alanda calismakta uzmanlik gerektiren bir pozisyondadir. Ve daha cok Biyoloji, Jeoloji ve Zooloji gibi mesleki alanlarda etkin ve yetkin olmak zorundadir. Ulusal ve uluslararasi yasa ve yönetmelikleri mesela hayvan nakilleri ve yetistirme sartlari anlaminda bilmek ve tatbik etmek zorundadir. Ve genellikle yönetici veteriner hekimi olarak calisirlar ) Gelistirme ve Kalkinma isbirlikleri Son yillarda dünya gündeminin birinci sirasinda yer alan ve insan sagliiginida büyük ölcüde tehdit eder duruma gelmis global problemler mesela Zoonos Hastaliklar kisa vadede humaniter yardim amacli projeler ve uzun vadede ise ulusal ve uluslararasi isbirliklerini temel alan gelistirme ve iyilestirme projeleri avrupali meslektaslarimiza önemli misyonlar yüklemis durumda. Saglikli Hayvan esittir saglikli Insandir seklindeki global konseptlerin ihtiyac duydugu Veteriner hekimlik hizmetlerindeki kalite ve yetkinlik beraberinde yeni is sahalari ortaya cikarmis durumda. Avrupali meslektaslarimiz bu calismalarda büyük oranda koordinatör ya da proje yöneticisi vasiflariyla yetkinlestirilmek suretiyle Doga, Cevre, Hayvan ve insan denkleminde tarihi misyonlarina yakisir bir ilerleme icerisindedirler. Ve bu durum ayni zamanda bahsini ettigim diger calisma alanlarindada bu etkinligi ve yetkinligi hissettirmektedir. Bu konu öneminden ve güncel olusundan dolayi basli basina bir arastirma konusu oldugu icin burada zaman darliginida göz önüne alarak sadece gönderme anlaminda deginmis olmayi yeterli buluyorum. SONSÖZ

12 Avrupadaki Veteriner Hekimlik hizmetleri her ne kadar sayginlik anlamindaki tarihi misyonunu oynasada mesela meslektaslari dis hekimlerinde oldugu gibi hasta potansiyellerindeki sigorta vb anlamindaki yetmezlikler beseri hekimlikle kiyaslandiginda pekte ic acici bir durumda degil. Bu nedenle ihtiyaclara uygunluk temelindeki mesleki model arayislari dün oldugu gibi bu günde devam etmekte ve gelecektede devam edecege benzemektedir. Ancak mevcut mesleki etki, yetki ve sayginligin korunmasi ve gelistirilmesinin yine kurduklari ulusal ve uluslararasi organizasyonlara sahip cikmak ile (Üyelik, Dergi ve Gazete abonelikleri, calismalarda aktiv rol alma vb gibi) mümkün olabilecegi herbir meslektasimiz tarafindan hicbir fedakarliktan kacinilmadir icsellesstirilmis bir olgudur. Yine mesleki yeterlilikte sürekli yenilenen egitim programlari, kurslar ve seminerlerle süreklilik arz etmektedir. Kaldiki bunlarin bir kismi zaten yasal zorunluluk olarakta yerine getirilmektedir. 1 The reproduction of part or the entire document is permitted under the condition that in a clear and readable form the source ( ) and the note attached "All rights reserved" 2 The information used may only be used for personal or professional purposes or for use in a club, any use for commercial or advertising purposes is excluded.