Ceza yargılamasında haksız ve uzun tutukluluk HAKSIZ TUTUKLAMA VE HAKSIZ TUTUKLAMALARDAN KAYNAKLI TAZMINAT DAVALARI

Transkript

1 HAKSIZ TUTUKLAMA VE HAKSIZ TUTUKLAMALARDAN KAYNAKLI TAZMINAT DAVALARI Av. Kemal Cihat BİNİCİ Stj. Av. Onur YAYLACI Ceza yargılamasında haksız ve uzun tutukluluk süreleri özellikle son dönemde üzerinde sıkça tartışan bir konu haline gelmiştir. Bu tartışmalar; tutuklamanın, amacı olan tedbir niteliğinden çıkıp adeta bir cezalandırma aracı haline geldiği üzerinedir. Gerçekten de tutuklama bir koruma tedbiri olup, ceza muhakemesinin amacına ulaşmasını sağlamak için başvurulan bir araçtır. Öncelikle belirtmek isteriz ki, tutuklama kararı verilebilmesi için Ceza Muhakemesi Kanununun aradığı bütün şartların (CMK md. 100/1) aynı anda bulunması gereklidir. Kanunun aradığı şartların tamamı aranmaksızın uygulanan bir tutuklama, koruma tedbiri değildir. Çünkü böyle bir tutuklama yı ceza muhakemesi amaçlarıyla haklı göstermek imkansızdır. Nitekim ders kitaplarının ilgili bölümleri ve makaleler ile bu konudaki tüm görüşlerde ilk olarak tutuklamanın bir ceza değil; koruma tedbiri olduğu açıklanmaktadır. Çünkü tutuklanan kişi suçsuzluk karinesinden yararlanmaya devam etmektedir ve suçu, kesinleşmiş bir yargı kararıyla sabit olmayan kişiyi cezalandırmayı hiçbir hukuk düzeni kabul etmemektedir. Zaten tutuklu olan kişinin suçu sabit görülürse, tutuklu olarak 46 Hukuk Gündemi 2013/2

2 geçirdiği süre cezasına mahsup edilmekte ya da beraat etmesi halinde kendisine ödenen bir miktar tazminatla acısı bir nebze olsun dindirilmeye çalışılmaktadır. Buraya kadar anlatılanlar ideal hukuk düzenlerinin toplum düzenini sağlayabilmek amacıyla geliştirdikleri ve uygulaya geldikleri yoldur. Peki, gerçektende tutuklama bir ceza değil midir? ve haksız tutuklamada ödenen tazminat vicdanları rahatlatabilmekte midir? Özellikle son dönemde ülkemizde, tutuklama kurumunun bir tedbirden ziyade cezalandırma aracı olarak kullanıldığı yolunda yaygın bir görüş hakim olmaya başladığını söylemek mümkündür. Öyle ki toplum nezdinde hali hazırda tutuklu evi, ceza evi diye ayrı kavramların olmaması ve oranın hapishane olarak kabul edilmiş olmasının başka da bir açıklaması olamaz. Herhangi bir suçla itham edildikten sonra tutuklanmış ve suçsuz olduğu da tutuklu geçirdiği bir zamandan sonra anlaşılmış olan bir kişi, tutukluluk hali sona erdikten sonra hiçbir aşağılık, utanmışlık izi taşımıyorsa, hayatına olanca akışıyla devam edebiliyorsa işte o zaman tutuklamanın bir ceza değil, koruma tedbiri olduğunu kabul edebiliriz. 1 Tutuklama kararıyla birlikte kişi, yaşadığı çevreden alınarak kapalı bir ortama konularak tecrit edilir ve dışarıdaki hayatı; örneğin bir hafta sonraki nişanı, aldığı ilaçlar, hasta çocuğu, otoparktaki arabası, doktorla olan randevusu, işi, öğrenim hayatı kimsenin umurunda değildir. Sınav haftası tutuklanıp daha sonra serbest bırakılan öğrencilerin eğitim hakkı ya da haksız bir tutuklanma nedeniyle işini kaybeden bir işçinin durumu acaba kararı veren makamları ne kadar ilgilendirmektedir? Tutuklamanın koruma tedbiri olamamasının bir başka sebebi de; yasaların sadece kelimelerle suç olmadığını söylediği tutuklamanın, yine aynı yasalarla cezalardan daha çekilmez hale gelmesidir. Şöyle ki; hükümlü olan kişi, ne kadar ceza aldığını bilme, nerede nasıl kalacağını tasarlama, ona göre işlerini yoluna koyma, ailesinin geçimini temin etme imkânlarına sahiptir. Çünkü cezasının verilmesinden kesinleşmesine, kesinleşen cezasının da infazına kadar bir süre geçer. Tutuklunun ise böyle bir süresi hiç olmaz. Kaldı ki hükümlü suç 1 Beccaria, Cesare. Suçlar ve Cezalar Hakkında. Çev: Sami SELÇUK), İmge Kitabevi, Ankara (2004).S.150 işlediği sabit olan kişidir ve bunun cezasını çekmek zorundadır. Başına gelenler bir yerde kendi eyleminin sonuçlarıdır. Tutuklunun ise daha suçu dahi sabit değildir. 2 Dünya üzerinde çeşitli suçlarla suçlanmış, daha sonrada suçsuz olduğu anlaşılarak serbest bırakılmış, bir anlamda PARDON denilmiş kişilerin, daha sonrasında insanların saygısını kazanarak yüksek makamlara gelebildiği gibi, suçlu sanılan kişilerin işkence de görerek psikolojik baskılara maruz bırakıldıkları, toplumdan soyutlandıkları, tutuklu iken öldükleri, kendilerine olan güvenlerini, inançlarını kaybettikleri de görülmüştür. Peki, hangi nedenlerle farklı uygulamalar farklı sonuçlar doğurabilmektedir? Bu soruya cevap vermek için toplumun cezaya ve suçluya bakış açısı iyi bilinmelidir. Emile DURKHEİM, cemiyet ne kadar az gelişmişse ve merkezî iktidar ne kadar mutlak bir karakterde ise cezanın şiddetinin o kadar yüksek olacağını söylemiştir. Bu yüzden totaliter toplumlarda ve mutlak merkezi idare tarafından yönetilen toplumlarda cezalar hep daha şiddetli olmuştur. Çünkü işlenilen cürüm aynı zamanda iktidarın meşruluğuna da gölge düşürmüştür, otoriteyi zayıflatmıştır. Örnek olarak dini referans alan hukuk düzenlerinde işlenilen suçlar, Tanrıya karşı işlenmiş sayılır ve tanrı ile insan arasındaki seviye farkının çok yüksek olması nedeniyle de en sert şekilde cezalandırılır; diktatörlüklerde işlenilen suçlar, devlet başkanının şahsına karşı işlenilmiş sayılır ve cezanın şiddeti buna göredir. Bizim toplumumuzun kutsalı da devlettir. İşlenilen suç devlet otoritesine karşı bir başkaldırı olarak görülür ve buna göre cezalandırılır. Bu tür sistemlerde Tanrı, diktatör ve devlet karşısında insan, her zaman zayıf kalmış ve aradaki seviye farkının fazlalığı nedeniyle şiddetli cezalara maruz kalmıştır. Bu tür sistemlerde tutuklama da çok rahat yapılabilmiştir, çünkü otoriteye karşı girişilen eylem hemen cezalandırılmalı ve yılanın başı küçükken ezilmelidir. Demokratik hukuk düzenlerinde ise değer insandır, suç işleyen de zarar gören de aynı haklara sahip insandır, arada seviye farkı olmadığı içinde verilen cezanın şiddeti daha düşük tutuklama şartları da daha katıdır, keyfilikten uzaktır. 2 YAHŞİ Cahit, Tutuklama Üzerine. 2013/2 Hukuk Gündemi 47

3 TUTUKLAMANIN YASALLIĞI VE KEYFİ TUTUKLAMA Koruma tedbirleri; kişilerin Anayasa, Uluslararası Antlaşmalar ve diğer kanunlarla koruma altına alınmış haklarını ihlal eden, sınırlandıran tedbirler olduğu için Ceza Hukukuna hakim olan kanunilik ilkesi bu tedbirler yönünden de geçerlidir. Hatta tutuklama bu tedbirler içerisinde en ağırıdır ve doğrudan Anayasa ile düzenlenmiştir ve şartları da kanun ile belirlenmiştir. Ancak burada eleştirilmesi gereken, tutuklama şartlarını belirleyen kanunların yargıca çok fazla takdir yetkisi vermiş olduğudur. Bir yurttaşın tutuklanmasını yargıçların ve savcıların keyfine bırakmak çok yaygın olmakla beraber, yanılgıdır. Bir şahsın tutuklanmasına ilişkin ve onu bir soruşturmaya, incelemeye ve bu tür bir cezaya tabi kılan belirtilerin/kanıtların neler oldukları yasada belirtilip, en ince ayrıntısına kadar açıklamalıdır. Zira yargıçların verdikleri kararlar bir yasa hükmünün uygulamaları değilseler, her zaman özgürlükleri çiğneyici niteliktedirler. Kaldı ki Türk Ceza Muhakemesi Hukuku gibi savunmaya gereken ehemmiyetin verilmediği, sanıkların konuşmayı biraz uzatırsa azar işittiği, avukatların mahkeme salonlarında susturulduğu ve bunun yanında hâkimlerin savcıların duruşmada uyukladığı, yapılan savunmaları dinlemek şöyle dursun, dosyayı tam olarak okuyamadıkları hukuk sistemlerinde, tutuklama gibi ağır sonuçları olan tedbirlerin alınmasında yargıçlara verilen takdir hakkının sınırı çok iyi belirlenmelidir. Aslında burada ifade etmeye çalıştığımız problemleri kanun koyucuda tahmin etmiş olmalıdır ki, Anayasa nın 19. ve CMK nın 100. vd. maddelerinde tutuklama kararının açık bir şekilde ve gerekçeli olarak yazılması gerektiği düzenlenmiştir. Yargıç, kendisine bırakılan alan içerisinde verdiği tutuklama kararını hangi somut olayın, hangi yasa hükmüyle ilişkilendirildiğini belirterek hakkaniyete tevfikan bir karara ulaşmalıdır. Yargıç bununla da yetinmeyerek, adli kontrol tedbirlerinin neden yetersiz kaldığını açıklamalıdır. Uygulamada, tutuklamaya ve tutuklama halinin devamına ilişkin kararların yeterli gerekçe içermediği Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin çeşitli kararlarında vurgulanmaktadır. Mahkeme, bu kararlarda sadece tutuklama tarihi, suçların niteliği, delillerin durumu gibi klişe sözcüklere yer verilmesi eleştirilmektedir. Kişinin en temel haklarını dahi kullanamayacağı, toplumdan tecrit edileceği bir hüküm kurulurken en azından açık, anlaşılır ve gerekçeli karar her yurttaşın hakkıdır ve her yurttaş da bu haktan yararlanmalıdır. Çokça eleştirilmesi gereken hususlardan birisi de CMK md. 100/3 te sayılan katalog suçlardır. Bu suçların işlendiğinin iddia edilmesi halinde kanun, peşinen tutuklama şartlarının varlığını kabul etmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de verdiği birçok kararda, söz konusu uzun ve haksız tutuklamalardan dolayı Türkiye Cumhuriyeti Devletini tazminat ödemeye mahkûm etmiştir. Bunlara örnek olarak ALGÜR VE DİĞERLERİ / TÜRKİYE DAVASI, ANSUR / TÜRKİYE DAVASI verilebilir. Pek tabi AİHM in Türkiye aleyhine verdiği kararları uzatmak mümkündür ancak genel olarak tüm kararlarda tutuklamanın uzun ve haksız olmamasının yargı mercilerinin görevi olduğu ve yargı mercilerinin masumiyet ilkesini göz önünde bulundurması gereği belirtilmiştir. Mahkemeye göre, tutuklulukta karine özgür bırakılma lehinedir. Tutuklama makul olmaktan çıktığında sanık geçici de olsa serbest bırakılmalıdır 3. Ancak şüphenin sanık lehine yorumlanması genel ilkesinin bile tam tersi uygulandığı ceza yargılaması sistemimizde tutuklulukta da karine genellikle TUTUKLULUK HALİNİN DEVAMI olmaktadır. AİHM in pek çok aleyhe kararına konu olan tutuklama kararları, kişi ve toplum üzerindeki etkileri dikkate alınarak verilmesi gerekirken, Türkiye deki uygulaması tam tersi yönde olmaya devam etmektedir. Bunun en dikkat çeken örneği ise taksirli suçların en bariz örneklerinden olan trafik kazalarında bile tutuklamaya başvurulmasıdır. Hiçbir hukuki mantığa sığdırmanın mümkün olmadığı bu kararlar, sosyolojik ve psikolojik etkileri düşünülmeden alınmış ve sonuçlarıyla da daha çok toplumun adalet duygusunu zedeleyen kararlardır. Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki; ceza yargılaması sistemimiz TUTUKLU YARGILAMANIN esas olduğu sistem üzerine kurulmuş olup, her ne kadar bu durum son yıllarda yapılan yasal değişikliklerle olması gerekene evrilmeye çalışılmışsa da, yılların 3 Centel, Nur. TUTUKLAMA UYGULAMASINDA SORUNLAR. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 71.1 (2013): Hukuk Gündemi 2013/2

4 alışkanlıkları ve uygulayıcıların kafa yapıları değiştirilmediği sürece bir sonuç alınamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle uygulayıcılara verdikleri bu kararlar konusunda hassas ve özenli olmaları konusunda uyarılar yapılmalı, kendilerine sorumluluklar yüklenmelidir. HAKSIZ TUTUKLAMA NEDENİYLE TAZMİNAT Kanun dışı yakalanan ve tutuklanan kişilere tazminat ödenmesi hakkında 466 sayılı Kanun, 15 Mayıs 1964 tarihinde yürürlüğe konulmuş; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkındaki 5320 sayılı Kanunun 18. maddesinin (c) bendi hükmü gereğince, tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. 466 sayılı Kanun un yürürlükten kaldırılmasıyla, tarihinden itibaren onun yerini 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun maddeleri almıştır ve günümüzde haksız tutuklama nedeniyle tazminat davaları bu kanun maddeleri gereğince talep edilmektedir. HAKSIZ TUTUKLAMALARA GÖRE TAZMİNAT HAKKI DOĞURAN NEDENLER Kişi Hürriyeti ve Güvenliği başlıklı Anayasa, 19. maddesinde tutuklamanın esaslarını belirtmiş ve son fıkrasında; Bu esaslar dışında bir işleme tabi tutulan kişilere uğradıkları zarar, tazminat hukukunun genel prensiplerine göre devletçe ödenir hükmünü getirmiştir. Tazminat verilmesinin usul ve sebepleri ise 5271 Sayılı CMK nın maddelerinde düzenlenmiştir sayılı CMK nın Tazminat İstemi başlıklı 141. maddesine göre: a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen, b) Kanuni gözaltı süresi içinde hakim önüne çıkarılmayan, c) Kanuni hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan, d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı halde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen, 2013/2 Hukuk Gündemi 49

5 e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlarına karar verilen, f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan, g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hallerde sözle açıklanmayan, h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen, i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen, j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde el konulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen, Kişiler, maddi ve manevi her türlü zararlarını Devletten isteyebilirler. Bu madde metninden de anlaşılacağı üzere, hem usulsüz hem de haksız tutuklama hallerinde, kişilerin tazminat isteme hakları bulunmaktadır. Gözaltı ya da tutuklama kararını takiben Kanunun yapılmasını emrettiği işlerde eksiklik veya kanuna aykırılık olması durumunda usulsüz tutuklamadan bahsedilirken; Anayasa ve kanuna uygun olarak tutuklanan ve tutuklanmasını takiben yapılması gerekli işlemler eksiksiz ve kanuna uygun şekilde yerine getirilen sanık hakkında kovuşturmaya son verme kararı veya beraat kararı verilmişse ya da tutuklu kalınan süre hükümlülük süresinden fazla ise veya sanık sadece para cezasına mahkûm edilmişse tutuklama haksızdır. Her iki durumda da, mağdur olan kişiler maddi ve manevi her türlü zararlarını devletten isteyebilirler. Maddi zarar, usulsüz veya haksız tutuklama süresi içinde uğradığı gelir kaybı ve bu nedenle yapmak zorunda olduğu harcamalardır. Bu harcamalara eğer kişi kendisini bir vekil ile temsil ettirmişse, vekiline ödediği avukatlık ücreti de dahildir. Manevi zararı ise, kişinin ailesi ve iş çevresinde saygınlığının bozulması, ruhsal sıkıntılar yaşaması, çocuklarına ailesine ve çevresine uzak olması nedeniyle duyduğu acı ve üzüntüleridir. DAVA AÇMA SÜRESİ 5271 sayılı CMK nın Tazminat İsteminin Koşulları başlıklı 142. maddesi 1. fıkrasında : Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay içinde ve her halde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir denilmiştir. Kesinleşmiş beraat kararları ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararların ilgilisine tebliği zorunludur. Üç aylık süre tebliğ tarihinden itibaren işlemeye başlar. Ancak vekile yapılan tebligat süreyi başlatmaz. Burada unutulmamalıdır ki bahsi geçen süre hak düşürücü süredir. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 5271 sayılı Yasa nın 142. maddesi 2. fıkrasına göre: Dava, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. Tazminat talebine esas olan işlemden kasıt, davacının tutuklanmasına veya tutukluluğunun devamına neden olan kararlardır. Bu kararlar hakim, mahkeme veya itiraz mercii tarafından verilmiş olabilir. Tazminat talebine esas olan işlemi yapan mahkeme, yani tutukluluk ile ilgili karar veren mahkeme doğal olarak tazminat davasına bakamaz. Uygulamadan örnek vermek gerekirse; Ankara da oturmakta olan bir kişi davasını Ankara Ağır Ceza Mahkemesinde açmalıdır. Hazırlanan dava dilekçesi Nöbetçi Ağır Ceza Mahkemesi ne verilir, bu mahkeme Ankara da bulunan Ağır Cezalardan birisine bu davayı tevzi eder. Ancak bu ağır cezalardan birisi tutuklama kararını ya da tutukluluk halinin devamına ilişkin karar veren mahkemelerden birisi ise bu dava o ağır ceza mahkemesine tevzi edilemez. Eğer davacının ikamet ettiği yerde tek ağır ceza mahkemesi var ise ve bu mahkemede tutuklama veya devamına ilişkin karar veren mahkeme ise bu durumda en yakın ağır ceza mahkemesine dava açılmalıdır. BAŞVURU VE YARGILAMA YÖNTEMLERİ 5271 sayılı Kanunun 142. maddesi 2-7 fıkralarına göre; a) Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresini, zarara uğradığı 50 Hukuk Gündemi 2013/2

6 işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gereklidir. b) Dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin bir ay içinde giderilmesini, aksi halde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur. Süresinde eksiği tamamlanmayan dilekçe, mahkemece, itiraz yolu açık olmak üzere reddolunur. c) Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını onbeş gün içinde yazılı olarak bildirmesini ister. d) İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hâkimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir. e) Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kâğıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir. Burada önemli olan hususlardan biri davanın muhatabının yani davalının kim olduğudur. Davanın muhatabı devleti temsilen hazinedir ve husumet hazineye karşı yöneltilmelidir. Tazminat istemine esas davalar duruşmalı olarak yapılır. Tazminat istemini inceleyecek olan mahkeme, öncelikle dava dilekçesinin CMK nın 142. maddesindeki şartları taşıyıp taşımadığını, davanın süresinde açılıp açılmadığını ve yetkili olup olmadığını inceler. Eğer yetkili değilse dosyayı resen yetkili makama gönderir. Eğer süresinde herhangi bir eksiklik yoksa delilleri özenle toplamaya başlar. Burada, tabi araştırma yaparken, özellikle maddi tazminat yönünden davacının tutukluluktan önce ne iş yaptığı, ne kadar kazancı olduğuyla ilgili deliller özenle toplanmalıdır ve gelir kaybını hesaplama bir uzmanlığı gerektiriyorsa, bu hesaplamayı uzman bir bilirkişiye yaptırır. Tüm bunları tamamladıktan sonra ise hüküm kurar. Verilen hüküm temyiz edilebilir bir hüküm olup, temyiz süresi tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren yedi gündür. Haksız tutuklamadan doğan maddi ve manevi zararın giderilmesi istemini içeren dava dilekçesinde faiz talebinde bulunulmaması halinde, sonradan ıslah suretiyle bu hususta sözlü veya yazılı talepte bulunulması mümkündür. (9.CD ,2007/ /6862) TAZMİNAT İSTEYEMEYECEK KİŞİLER 5271 sayılı Kanunun 144.maddesi 1.fıkrasına göre, Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler: a) Gözaltı ve tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler. b) Tazminata hak kazanmadığı halde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hale dönüşenler. c) Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler. d) Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler. e) Adli makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar. TAZMİNATIN GERİ ALINMASI Kişiye tazminat ödendikten sonra, tazminat ödemeye ilişkin işlemin hukuka aykırı olmadığının anlaşılması halinde ödenen bu tazminat, diğer kamu alacakları gibi tahsil edilir. CMK nın 143. maddesinde belirtilen bu düzenlemeye göre; Kişinin aldığı tazminatın haksız olduğu ve kişinin haksız yere zenginleştiği belgelenip, Cumhuriyet Savcısının talebi ve mahkeme tarafından alınacak bir karar neticesinde ödenen tazminat geri alınacaktır. Cumhuriyet savcısı bu halde, hazinenin istemini beklemeden mahkemeye yazılı başvuru yapmalıdır. Mahkemenin görevi ise yalnızca geri alınacak tazminatın miktarını belirlemek değil, geri isteme koşullarının oluşup oluşmadığını da incelemektir. Devlet, 3. Kişilerin yalan tanıklık yapmaları ve iftira etmeleri nedeniyle veya devlet görevlilerinin 2013/2 Hukuk Gündemi 51

7 kusuru sebebiyle tazminat ödemişse, bu kişilere ve devlet memurlarına karşı rücu hakkına sahiptir. Kusurlu bulunmadan kasıt; görevi kötüye kullanma, rüşvet gibi bir suçla görevin gereklerine aykırı davranma halidir. Ancak bu kusurlu bulunma durumu bizce daha da genişletilmeli, bu konuda uygulayıcıların daha özenli davranmaları sağlanmalıdır. Son cümle olarak belirtmek gerekir ki; Haksız ve Usulsüz Tutuklamadan dolayı açılan tazminat davalarında verilen tazminat miktarları maalesef ki tatmin edici miktarlarda değildir. Yine bu davalar sonucunda verilen hükümlerin temyiz 52 Hukuk Gündemi 2013/2 incelemeleri Yargıtay ın tutuklamaya neden olan suça bakmakla görevli Ceza Dairesine gitmekte ve de bu incelemeler oldukça uzun sürmektedir. Her ne kadar sonuç alması uzun süren ve sonucunda da hükmedilen tazminat miktarı yönünden tatmin edici olmasa da, bu davaları açmak konusunda ısrarlı olunmalı ve de sonucunda çıkan tazminat miktarının uygulayıcılara, kusurlu davranışları nedeniyle rücu edilmesini sağlayacak düzenlemelerin bir an önce getirilmesi sağlanmaya çalışılmalıdır. Bu imkan sağlandığı takdirde uygulayıcıların tutuklama ve devamına karar verirken daha özenli ve dikkatli davranacakları kuşkusuzdur.

8 gözlerinde seni sevmeye teşebbüs etmekten yargılanıyorum hafifletici sebeplerimin en başında beni yargılayan o gözler müdafim olarak gözlerini atıyorum kendime tanık olarakta kutsal saydığı bütün değerler üstüne yemin ederek gözlerin dinlensin gözlerinin büyüleyiciliğine ise bilirkişi olarak ben rapor sunacağım. gönlüm, gönlüne hacze geldim sevme borcun birikmiş her gün gelip dudaklarınla dudaklarıma imza atarsan, düşürürüm ben bu takibi gönül dairesinden avazı çıktığı kadar bağrıyor cezası müebbet yalnızlık olan bir dışlanmış mahkum elleri, *hep mi haklı halk mahkemeleri ama ne fark eder mahkum elleri Stj. Av. Ahmet TETİK 2013/2 Hukuk Gündemi 53