MERKEZİ KAYIT KURULUŞU VE KAYDİ SİSTEM

Transkript

1 MERKEZİ KAYIT KURULUŞU VE KAYDİ SİSTEM Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey Lisansı Kılavuzu EKİM 2012 i

2 Bu notlar, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği () tarafından SPK Lisanslama Sınavlarına referans kaynak oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu notlarda yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler hazırlandığı tarih itibariyle Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve eğitmenlerinden temin edilerek derlenmiştir. Bilgilerin hata ve eksikliğinden doğabilecek zararlardan hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Bu notlarda yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla izinsiz yayınlanabilir, ancak ticari amaçla çoğaltılamaz ve satılamaz. ii

3 GİRİŞ Bu kılavuzda yer alan bilgiler, Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey lisanslama sınavının konularından Merkezi Kayıt Kuruluşu ve Kaydi Sistem i içermektedir. Kılavuz, Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi konusunu içermektedir. Bu kılavuzda yer alan bilgiler, Takas ve Operasyon İşlemleri başlığı altında değerlendirilmektedir. Bu nedenle sınavlarda bu konuyla ilgili çıkan sorular da bu çerçevede değerlendirilmektedir. Sınavda Takas ve Operasyon İşlemleri ile ilgili çıkacak soru sayısı 20 dir. Katılımcılara başarılar dileriz. iii

4 1) SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KAYDİLEŞTİRİLMESİ VE MERKEZİ KAYIT KURULUŞU ) MKK Üyeliği ) Üye Kategorileri ) Hesap İşlemleri ) Hesap Tanımlamaları ) Vekil İşlemleri ) Nitelikli Yatırımcı İşlemleri ) Alt Hesaplar ) Menkul Kıymet Virman İşlemleri ) Serbest Virman ) Şartlı Virman ) DİBS lerin İzlenmesi ve EMKT Sisteminde Virmanı ) Menkul Kıymet Alım Satım İşlemleri ) Pay Piyasası Alım Satım İşlemleri (Net İşlemler) ) Pay Piyasası Alım Satım İşlemleri (Brüt İşlemler) ) İMKB Borçlanma Araçları Piyasasında Alım Satım İşlemleri ) Yatırım Fonu Alım Satım İşlemleri ) Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu İşlemleri (TEFASP) ) DİBS Alım Satım İşlemleri ) Rehin Teminat İşlemleri ) Rehin Teminat Giriş İşlemleri ) Rehin Teminat Çıkış İşlemleri ) Rehin Teminat Sonlandırma İşlemleri ) Takasbank Ödünç Menkul Kıymet Piyasası İşlemleri ) İhraç İşlemleri ) Hisse Senedi İhraç İşlemleri ) Diğer Sermaye Piyasası Araçlarının İhraç İşlemleri ) Yatırım Fonu ve Borsa Yatırım Fonu İhraç İşlemleri ) Kaydileştirme İşlemleri ) Fiziki Kaydileştirme ) Kaydi Ödeme (Bilinmeyen Pay Dönüşüm) ) Borsada İşlem Gören Tipe Dönüşüm ) Hak Kullanım İşlemleri ) Mali Hak Kullanım İşlemleri ) Yönetsel Hak Kullanım İşlemleri ) Diğer Sermaye Piyasası Araçları İtfa ve Kupon Ödeme İşlemleri ) Yabancı Sermaye Piyasası Araçları ve Depo Sertifikaları ) İşlem Yasağı ) Fiili Dolaşım Bildirimi ) İçsel Bilgilere Erişimi Olanlar Bildirimi ) Opoze İşlem Uygulaması ) İptal İşlem Uygulaması ) Yatırımcı Hizmetleri ) Blokaj Hizmetleri ) Yatırımcıları Bilgilendirme ) Promosyon İşlemleri ) Kaydi Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Haciz ve Tedbir İşlemleri iv

5 1) SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KAYDİLEŞTİRİLMESİ VE MERKEZİ KAYIT KURULUŞU tarih ve tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4487 sayılı Kanun ile değişik 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun 10/A maddesi, sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kayden izleneceğini hükme bağlamıştır. Bu madde ile sermaye piyasalarının şeffaflaşması konusunda ciddî ve köklü reform çalışmalarından biri gerçekleştirilmiştir. Kaydileştirilen hisse senetleri, yatırım fonu katılma belgeleri, özel sektör borçlanma araçları için kağıt basımı zorunluluğu ortadan kalkmış, halka arzlarda ve sermaye artırımlarında ihraççı şirketlerin maliyetleri azalmıştır. Gerek halka arz edilen, gerekse halka arz edilmeyen hisse senetleri ve ihraççı halka açık şirketlerin ortaklık bilgileri daha sağlıklı bir şekilde takip edilebilmektedir. Sermaye piyasası araçlarının kaydi olarak tutulması çalınma, sahte araç basımı ve araçların fizikî olarak hasar görme risklerini ortadan kaldırmaktadır. Sonuç olarak, sermaye piyasası araçlarının kaydi sisteme geçirilmesiyle, sermaye piyasasında güven ve şeffaflık artmaktadır. Merkezi Kayıt Kuruluşunda, güncel durum itibariyle, hisse senetleri, yatırım fonu katılma belgeleri, borsa yatırım fonları, özel sektör borçlanma araçları (özel sektör finansman bonosu, özel sektör tahvili ve banka bonosu), varantlar, varlık teminatlı menkul kıymetler ve varlığa dayalı menkul kıymetler, ihraççılar, aracı kuruluşlar ve hak sahipleri itibariyle tutulmaktadır. 30 Haziran 2012 itibariyle, devlet iç borçlanma senetlerinin müşteri bazında kayden izlenmesine başlanmıştır. Kayıtlar, MKK tarafından, bilgisayar ortamında, ihraççılar, aracı kuruluşlar ve hak sahipleri itibariyle tutulmaktadır. Araçların türlerine ya da devir özelliklerine göre kayıt esasları ile kayıtların nasıl tutulacağı ve kayıtların tutulmasında yapılacak işlemlere ilişkin usul ve işlemler ile MKK da kaydı tutulacak hakları, bu hakların bağlı olduğu sermaye piyasası araçlarını, ihraççılar ve sermaye piyasası araçları türleri itibariyle belirleme yetkisi de SPK ya bırakılmıştır. Kaydileştirilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin kayıtların tutulmasının usul ve esasları hakkındaki Seri:IV, No:28 sayılı Tebliğ tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sermaye Piyasası Kanunu na göre, MKK nın kuruluş, faaliyet, çalışma ve denetim esasları Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirlenir. Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğe göre, MKK da, İMKB, Kanun a göre kurulan diğer borsalar, Takasbank, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği ve bu kuruluşları temsile yetkili gerçek kişiler kurucu ortak olabilir. Anonim şirket statüsünde olan Merkezi Kayıt Kuruluşu nun kuruluş 5

6 işlemleri tarihinde tamamlanarak tüzel kişilik kazanmıştır. Şirketin kurucu ortakları, İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş., İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği ve İstanbul Altın Borsasıdır. Sermaye piyasası araçlarının ve bunlara ilişkin hakların izlenmesi ile birlikte diğer bir takım yetki ve görevler Kanun ve Yönetmelik hükümleri gereği MKK ya bırakılmıştır. Bunlar; Sermaye piyasası araçlarını ve bunlara bağlı hakları, bilgisayar ortamında, üyeler ve hak sahipleri itibariyle kayden izlemek, Kayıtların üyeler itibariyle tutarlılığını izlemek, tutarsızlık ve kaydi sisteme ilişkin düzenlemelere aykırılık tespiti halinde üyeler nezdinde gerekli düzenlemelerin yapılmasını istemek ve durumu derhal Kurul a bildirmek, sistemin güvenli çalışmasını sağlayacak önlemler almak ve uygulamak, Kayıtların mevzuatta öngörülen çerçevede gizliliğini sağlamak, Kurul tarafından Kanun un 10/A maddesine göre kaydı tutulmasına karar verilen sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri yapmak, Yatırımcıları Koruma Fonunu idare ve temsil etmek, mevzuat gereğince Fon adına yapılması gereken işlemleri yapmak, Kurul tarafından tedrici tasfiyelerine karar verilen aracı kurumların tasfiye işlemlerini Yatırımcıları Koruma Fonu adına ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütmek, Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde verilen diğer görevleri ve düzenlemelerin gerektirdiği işlemleri yapmaktır. MKK üyeleri veya üyelerle MKK arasında sistemin işleyişine ilişkin olarak çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde tarafların 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemelerin Kanunu çerçevesinde tahkim sistemini kullanabilmelerine yardımcı olmaktır. Kayıtların yanlış tutulmasından doğacak bütün zararlardan bu kayıtları tutacak MKK, yetkili takas ve saklama kurumları, ihraççılar ve aracı kuruluşlar sorumlu kılınmış ayrıca, görevini kötüye kullanan yahut ihmal eden MKK personelinin, Devlet memuru gibi cezalandırılacağı öngörülerek, kayıtlara güven sağlanmıştır. Nama yazılı payların devrinin, Türk Ticaret Kanununun 499 uncu maddesi çerçevesinde pay defterine kaydında, ilgililerin başvurusuna gerek kalmaksızın, MKK nezdinde ihraççılar itibariyle tutulan kayıtlar esas alınabilecektir. Böylece pay defterlerinin güncelleştirilmesine kolaylık sağlanmış olacaktır. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kaydileştirilmesine karar verilmiş, ancak henüz hak sahipleri tarafından kaydileştirilmemiş sermaye piyasası araçları, Sermaye Piyasası Kanununun geçici 6 ncı Maddesi uyarınca kayden izlemenin başladığı tarihi izleyen yedinci yılın sonuna kadar (ilk olarak tarihinde) hak sahibi adına teslim edilmeyen hisse senetleri ve senetlerden doğan haklar ilgili ihraççıya intikal edecek, yatırım fonları ise kayden iptal edilecektir. 6

7 1.1) MKK Üyeliği Merkezi Kayıt Kuruluşu nun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Bakanlar Kurulu Yönetmeliği nde, MKK ya üye olması gereken kuruluşlar belirlenmiştir. MKK üyeliği isteğe bağlı olmayıp sermaye piyasası mevzuatında belirtilen şartları taşıyan kuruluşlar MKK ya üye olurlar ) Üye Kategorileri MKK üyeleri 3 ana gruba ayrılır: İhraççılar: Kayden izlenen sermaye piyasası araçlarından en az birini ihraç eden yerli ve yabancı kurumlar, MKK ya üye olurlar. Aracı Kuruluşlar: Sermaye piyasasında aracılık, sermaye piyasası araçlarının Sermaye Piyasası Kanun un 30 ve 31 inci maddeleri çerçevesinde yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına ticari amaçla alım satımıdır. İlgili aracılık faaliyetlerini yerine getirmeye yetkili aracı kuruluşlar, bankalar ve aracı kurumlar MKK ya üye olurlar. Ayrıca MKK nezdinde gerçekleştireceği işlemler vadeli işlemlere aracılık faaliyeti ile sınırlı olan vadeli işlemler aracılık şirketleri de MKK ya üye olabilirler. Takas ve Saklama Kurumları: Takasbank, Borsada işlem gören şirketlerin ihraç ettikleri menkul kıymetlerin takas sürecinde nakdi uzlaşı aşamasından sorumlu olan ve ilgili menkul kıymetlerin uluslararası standartlarla numaralandırılması ile görevlendirilmiş bir sektör bankasıdır. Ayrıca, Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası nda (VOBAŞ) gerçekleştirilen tüm takas işlemleri Takasbank üzerinden yapılmaktadır. Mevcut durumda bu kategorideki tek MKK üyesi İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) dir. MKK Üyelik Şartları Yukarıda belirtilen üye gruplarına dahil kuruluşların MKK üyeliğine kabulü için sermaye piyasası mevzuatında belirtilen şartlar aşağıda yer almaktadır: - Kayıtların tutulmasını, izlenmesini ve diğer kuruluşlarla bilgi alışverişini kolaylaştıracak ve asgari nitelikleri MKK tarafından belirlenmiş teknik donanım ve güvenlik sistemine sahip olmaları, - Kayıtların yanlış tutulmasından dolayı doğacak zararların tazmini için, MKK Yönetim Kurulu tarafından gerekli görüldüğü hallerde sorumluluk sigortası yaptırmaları, - Kayıt işlemlerinin yapılmasını ve izlenmesini yürütecek yeterli sayıda ve nitelikte personeli istihdam etmiş olmaları, - MKK yönetim kurulu tarafından belirlenip, Kurul ca onaylanmış üyeliğe giriş aidatını yatırmaları, 7

8 - MKK yönetim kurulu tarafından belirlenip, Kurul ca onaylanan diğer şartları taşımaları, gerekmektedir. Üye Yetkilileri: Üyeler, MKK tarafından işletilen Merkezi Kaydi Sistem de (MKS) tüm işlemlerini atadıkları personel vasıtası ile kendileri yaparlar. Üyelerin, tümü kendi personeli olmak üzere aşağıda belirtilen yetkilileri MKK nezdinde atamaları gerekmektedir. - Şirket Yetkilisi: MKS de yetkilendirme yetkisine sahip olan, diğer yetkililerin MKS deki faaliyet alanını ve kısıtlarını belirleyen yetkilidir. En az 1 kişi atanmalıdır. - Gözetim Yetkilisi: Diğer yetkililerin MKS deki faaliyetlerinin ve MKK kayıtlarının üye kayıtları ile tutarlılığının gözetiminden ve eşgüdümünden sorumludur. En az 1 kişi atanmalıdır. - Web Uygulama Yetkilisi: MKS de operasyonel işlemleri gerçekleştiren yetkilidir. Aracı Kuruluş üyelik türleri için en az iki kişi, İhraççı üyelik türü için ise en az bir kişi atanmalıdır. MKS ye iletilen her kayıt elektronik olarak imzalanır. Bu imzalama işleminin yapılabilmesi için her yetkilinin elektronik imza sertifikası içeren akıllı kartının bulunması gerekmektedir. Bu akıllı kartlar, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yetkilendirilmiş elektronik sertifika hizmet sağlayıcı şirketlerden (ESHS) temin edilir. Bir Üyenin Başka Bir Üyenin İşlemlerini Yapması: Üyeler, MKK tarafından belirlenecek ve Kurul'ca onaylanacak esaslar çerçevesinde, kendi istihdam ettikleri personel ve teknik imkanları kullanmak yerine diğer bir üye aracılığıyla dolaylı ve sürekli bir şekilde MKK'da işlemlerini yürütebilirler. Bu işlemin gerçekleşmesi için üyenin başka bir MKK üyesi ile Başka Üyeler Adına Ortak Sorumluluk Taahhütnamesi imzalaması gerekmektedir. 1.2) Hesap İşlemleri 1.2.1) Hesap Tanımlamaları MKK, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından, yatırımcıların farklı piyasalarda yapacakları işlemler için ortak ve tek bir sicil numarası verilmesini sağlamak amacıyla Merkezi Hesap Açım Merkezi olarak belirlenmiştir. Merkezi Kaydi Sistemde (MKS), her bir kaydi sermaye piyasası aracı ilgili hak sahibi bazında izlenmektedir. Hak sahibi bazında izleme, MKK üyeleri tarafından yasal düzenlemeler gereği kendi nezdlerinde açtıkları müşteri hesaplarının MKK da da açılması ile sağlanmaktadır. 8

9 MKS de yatırımcı hesabı açılması, üyelerin nezdinde hesap tanımlanması ve tanımlanan hesaba ilişkin kimlik bilgisinin iletilmesi adımlarından oluşur. Hesaba ilişkin müştereklik durumunun da hesap türü alanından izlenmesi mümkündür. Müşterek hesaplarda oran bildirimi dahilinde hak sahipliği söz konusudur. Hesaplar üzerinde işlem yapabilmek için, kullanıcı tarafından açılan hesaplara hak sahibine ilişkin gerekli bilgilerin iletilmesi gerekmektedir. Gerçek kişiler için iletilen T.C. Kimlik Numarası/Yabancı Kimlik numarası ve tüzel kişiler için iletilen vergi numarası, ilgili düzenleyici kuruma ait veri tabanından kontrol edilerek Sicil numarası oluşturulması (kimlik eşleştirme) işlemi gerçekleştirilir. İletilen ad/soyad veya unvan bilgilerinin iletilen T.C. Kimlik Numarası/Yabancı Kimlik Numarası veya Vergi numarası bilgileriyle uyuşmaması durumunda kimlik eşleştirme gerçekleştirilemeyecektir. Kimliksiz veya kimlik bildirimi yapılmış ancak herhangi bir nedenle (hatalı bildirim, vs.) eşleşme sağlanmamış hesaplar üzerinden işlem yapılması mümkün olamamaktadır. Sistemde her yatırımcı için ayrı ve tek bir sicil numarası üretilir. MKS de izlenebilecek kimlik tipleri ve detayları tabloda belirtildiği şekildedir. KİMLİK TİPİ İLETİLECEK BİLGİLER Yerli Gerçek Yerli Tüzel Zorunlu Alanlar: Mükellef Türü, Ad, Soyad, T.C. Kimlik numarası, Doğum tarihi, İletişim Bilgileri 1-Mükellef Türü Tam ise: Zorunlu Alanlar: Ünvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ticaret Sicil Dairesi, Ticaret Sicil Kayıt Tarihi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Sektör Kodu, Alt Sektör Kodu, Yatırım Ortaklığı Yerli Fon 2-Mükellef Türü Dar /Boş ise: Zorunlu Alanlar: Ünvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ticaret Sicil Dairesi, Ticaret Sicil Kayıt Tarihi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Sektör Kodu, Alt Sektör Kodu, Zorunlu Alanlar: Mükellef Türü, Unvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ticaret Sicil Dairesi, Ticaret Sicil Kayıt Tarihi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Sektör Kodu, Alt Sektör Kodu, SWIFT Kodu Zorunlu Alanlar: Mükellef Türü, Unvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: SWIFT Kodu 9

10 Yerli Diğer Yabancı Gerçek Yabancı Tüzel Yabancı Fon Yabancı Diğer 1-Mükellef Türü Tam ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Ticaret sicil dairesi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, 2-Mükellef Türü Dar /Boş ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ticaret sicil dairesi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, 1-Mükellef Türü Tam ve Vergi No seçilmiş ise: Zorunlu Alanlar: Ad, Soyad, Baba Adı, Anne Adı, Kimlik Seri No, Ülke Kodu, Doğum Yeri, Doğum Tarihi, Cinsiyeti, Vergi Kimlik Numarası, İletişim Bilgileri 2-Mükellef Türü Dar ve Vergi No seçilmiş ise: Zorunlu Alanlar: Ad, Soyad, Baba Adı, Anne Adı, Kimlik Seri No, Ülke Kodu, Doğum Yeri, Doğum Tarihi, Cinsiyeti, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Vergi No Yabancı Kimlik Numarası seçimi ile iletilecek kimlik bilgileri: Ad, Soyad, Yabancı Kimlik Numarası, Doğum tarihi, İletişim Bilgileri 1-Mükellef Türü Tam ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ülke Kodu, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Sektör Kodu, Alt Sektör Kodu, SWIFT Kodu, 2-Mükellef Türü DAR ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, Ülke Kodu, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Sektör Kodu, Alt Sektör Kodu, SWIFT Kodu, Zorunlu Alanlar: Mükellef Türü, Unvan, Vergi Numarası Vergi Dairesi, Ülke kodu, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: SWIFT Kodu 1-Mükellef Türü Tam ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ülke Kodu, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Ticaret sicil dairesi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası, 2-Mükellef Türü Dar/Boş ise: Zorunlu Alanlar: Unvan, Ülke Kodu, İletişim Bilgileri Opsiyonel Alanlar: Vergi Numarası, Vergi Dairesi, Ticaret sicil dairesi ve Ticaret Sicil Kayıt Numarası 10

11 1.2.2) Vekil İşlemleri Sermaye Piyasası Kurulu nun aldığı karar doğrultusunda, vekalet bilgilerinin MKS üzerinden takip edilmesi sağlanmaktadır. Müşterilerinin vekalet bilgilerinin iletilmesi aşamasında vekilin, Kurulun Seri:IV, No:28 sayılı Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Esasları Hakkında Tebliği nin (Tebliğ) 10 ncu maddesinde belirtilen sicil numarasının Kuruluşumuza bildirilmesi zorunlu tutulmuştur. Kuruluşumuz nezdinde sicili bulunmayan vekillerin bildirimi ise ancak Tebliğ in 2 nolu ekinde belirtilen bilgilerin Kuruluşumuza iletilmesi suretiyle vekil için sicil alınması sonrasında gerçekleştirilmektedir. Bu süreçte vekilin Kuruluşumuz nezdinde bir yatırımcı hesabı bulunması zorunluluğu aranmamaktadır. Vekil bilgilerinin Merkezi Kaydi Sistem (MKS) ye bildiriminde vekalet konuları 1-Hesap Açım, 2-Alım Satım, 3-Diğer olarak seçilebilmekte olup, birden fazla seçenek ile bildirim iletilebilmesi mümkün olmaktadır. Vekil olarak sadece gerçek kişiler bildirilmektedir ) Nitelikli Yatırımcı İşlemleri Kurul tarafından alınan karar doğrultusunda, nitelikli yatırımcıların diğer yatırımcılardan ayrı olarak izlenebilmesi amacıyla, aracı kuruluşlar tarafından nitelikli yatırımcılardan alacakları beyan çerçevesinde MKS de nitelikli yatırımcı tanımlaması yapılabilmektedir. Nitelikli yatırımcı işlemlerinin takibinde; Bir yatırımcının MKS kayıtlarına göre nitelikli yatırımcı addedilebilmesi için üye kurumlardan birinin bildirimi yeterli kabul edilmekte, bildirimi yapan kurumlar dışındaki kurumların, söz konusu yatırımcı adına kendilerinde açılmış hesap bulunması kaydıyla, bu yatırımcının nitelikli yatırımcı olarak görebilmelerine imkan verilmektedir. Nitelikli olduğu bildirilen yatırımcının tüm tekil hesapları nitelikli yatırımcı hesabı olarak MKS kayıtlarında yer alır. Müşterek hesaplarda ancak, hesap sahibi tüm kişilerin nitelikli yatırımcı olduklarına dair bildirimin MKS ye iletilmesi halinde ilgili müşterek hesaplar nitelikli olarak addedilir. Nitelikli yatırımcı özelliğinin kaybedilmesi durumunda, herhangi bir üye tarafından iletilen bildirim doğrultusunda, söz konusu yatırımcı bilgisi nitelikli yatırımcı listesinden silinir. Nitelikli yatırımcı olarak kabul edilen bir yatırımcı için işlem yapılmadan önce tüm kurumlar tarafından söz konusu raporun kontrol edilmesi yükümlülüğü aracı kuruluşlara aittir ) Alt Hesaplar MKS de, uygulamaların operasyonel işleyişi açısından yatırımcı hesapları altında tanımlanmış alt hesaplar kullanılmaktadır. Alt hesaplar, hesap açımı itibariyle otomatik olarak tanımlanmakta, ilgili hesabın uygulamaya konu olması halinde alt hesap detayında izleme mümkün olabilmektedir. Söz konusu Alt Hesap ve Kullanım Amaçları: 11

12 GKRL (Genel Kurul Blokaj Hesabı): Genel kurul blokaj uygulaması sonucunda menkul kıymetlerin aktarılarak blokelenmesi. HACZ (Haciz Hesabı): Haczedilen menkul kıymetlerin aktarılıp blokelenmesi. HAPS (Hapis Hesabı): Üyelerin yatırımcılardan olan alacaklarının teminat altına alınmasını sağlamak amacıyla menkul kıymetlerin aktarılarak blokelenmesi. OPSP (ÖPSP Talep Blokaj Hesabı): Takasbank Ödünç Piyasası uygulamasıyla bağlantılı ödünç verilecek menkul kıymetlerin aktarılarak blokelenmesi. OPTD (ÖPSP Kapama Blokaj Hesabı): Takasbank Ödünç Piyasası uygulamasıyla bağlantılı olarak ödünç alınan menkul kıymetin farklı bir ödünç işlemine konu olması durumunda Takasbank tarafından blokelenmesi. RHNA (Rehin Alınan Menkul Kıymetler Hesabı): Rehin işlemine konu menkul kıymetlerin rehin alan hesabına aktarılarak blokelenmesi. RHNV (Rehin Verilen Menkul Kıymetler Hesabı): Rehin işlemine konu menkul kıymetlerin rehin veren hesap altında saklanarak blokelenmesi. SBLK (Şartlı Virman Blokaj Alt Hesabı) Şartlı virman işlemine konu olan menkul kıymetlerin işlem gerçekleşene kadar aktarılarak blokelenmesi. SERB (Serbest Hesap): Tüm işlemlere açık. TAVB (Takas Amaçlı Virman Blokajı): Satılan menkul kıymetlerin işlem akşamında (Takas süresine kadar) aktarılarak blokelenmesi. TEKA (Transfer Edilecek Menkul Kıymetler Alt Hesabı): Virman yapılacak menkul kıymetlerin işlem gerçekleşene kadar aktarılarak blokelenmesi. YBLK (Yatırımcı Blokajı Hesabı): Yatırımcı tarafından menkul kıymet hareketinin önlenmesi amacıyla ilgili menkul kıymetlerin blokelenmesi. TEMS (Serbest Temerrüt Alt Hesabı): Acente kurum temerrüt işlemlerinin izlenmesi. OPOZ (Opoze Alt Hesabı): Opoze kaydı içeren menkul kıymetlerin aktarılarak blokelenmesi. ITBK (İtfa Blokaj Alt Hesabı): Erken itfa işlemine konu edilecek menkul kıymetlerin işlem gerçekleşene kadar aktarılarak blokelenmesi. BRUT (Brüt Alt Hesabı): Brüt takas uygulamasında olan kıymetlerin takasının otomatik olarak gerçekleştirilmesi PBLK (TEFASP İşlem Blokaj Althesabı): Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformunda alım satımı yapılan yatırım fonlarının blokelenmesi. FBLK (BYF Blokaj Althesabı): Borsa yatırım fonu creation/redemption (oluşturma/bozma)işlemlerinde kıymetlerin blokelenmesi. MBLK Piyasalar Arası Aktarım Blokaj Hesabı : Pay Piyasası ve Hisse Senedi Tercihli Repo Pazarı arasında yatırımcıların aynı hesap ve aynı takas gününe ait bir piyasadaki alacakları ile diğer piyasadaki borçlarının kapatılabilmesi amacıyla üyelerin bildirimi doğrultusunda gerçekleştirilen işlemlerde kullanılan alt hesaptır. 1.3) Menkul Kıymet Virman İşlemleri MKS nezdinde kaydi sermaye piyasası araçlarının hesaplararası transferi virman olarak adlandırılmakta olup üyeler tarafından yerine getirilmektedir. 12

13 Virman işlemleri gerçekleştirilirken hukuki ve maddi olarak gerçek durumun kayıtlara eksiksiz ve doğru yansıtılması, sistemde sağlıklı bir hak sahipliği ve ilişkiler zincirinin kurulmasını sağlayacaktır. Dolayısıyla, bir kişiye gelen misli nitelikteki menkul kıymet virmanının kaynağının kim olduğu, bir hesaptaki çıkışın hangi amaçla, hangi yükümlülüğü ifa etmek için, kimin lehine ve ne zaman yapıldığı kayıtlarda her zaman görülebilir olacaktır. MKS de iki farlı türde virman işlemi bulunmaktadır. a) Serbest Virman (SV): Devir, ödünç verme ve hibe gibi çeşitli nedenlerle kişinin aynı üye veya başka üye nezdinde kendisine veya başkasına ait hesaplara nakit veya sair bir karşılık ve şarta bağlı olmaksızın aktarım yapması anlamındadır. Kurum içi ve Kurum dışı yapılabilmektedir. b) Ödeme Karşılığı Virman (Şartlı Virman): Yatırımcı hesapları arasında gerçekleştirilecek menkul kıymet virman işleminin ödeme karşılığında yerine getirilmesidir. Ödeme karşılığı olan virmanlar Takasbank A.Ş. nin sistemi kullanılarak gerçekleştirilmektedir ) Serbest Virman Transfer Politikaları Virman işleminin operasyonel kullanım amaçlarına bağlı olarak, çeşitli alternatif seçenekler bulunmaktadır. 1) Doğrudan Virman: Gelen menkul kıymet transferlerinin alan üye onayı olmadan yatırımcı hesaplarına doğrudan yansıması. Virman yapılabilmesi için Hesap no, adsoyad veya sicil no bilgisinin girilmesi yeterlidir. 2) Karşı Üye Onaylı Virman: Gönderen üyenin karşı üyenin onayı sonrası yatırımcı hesaplarına virman yapabilmesi işlemidir. 3) Karma Virman: Gönderen üyenin, karşı üyenin yatırımcı hesaplarına doğrudan virman yapabilmesi ya da gönderen üyenin karşı üyenin onayı sonrası yatırımcı hesaplarına doğrudan virman yapabilmesi şeklinde gerçekleşir. Virmanlanacak hesap için Ad-Soyad/unvan veya sicil no bilgisi girilmiş ve sistem kayıtları ile tutarlı ise işlem doğrudan virman şeklinde gerçekleşir. Ad-Soyad/unvan veya sicil no bilgisi hatalı ya da sadece hesap numarası girilmiş ise işlem Karşı Üye Onaylı Virman şeklinde gerçekleşir. 4) Karşı Üye Girişli Virman: Gönderen üyenin sadece gönderen hesap ve miktar bilgilerini girmesi ve karşı üyenin yatırımcı hesap numarasını girmesinin ardından yatırımcı hesaplarına doğrudan virman yapılabilmesi işlemidir. Bu transfer şeklini kullanacak üyenin Portföy Saklama Kurumu ya da Yabancı Saklamacı kurum olması gerekmektedir. 13

14 Doğrudan transfer ve karma transfer tipinde isim/ünvan/sicil in doğrulanması halinde doğrudan gerçekleşen üyeler arası virman işlemlerinde son saat 18:30 olarak belirlenmiştir. Otomatik olarak tüm kurumlar için Karma Virman politikası tanımlanmakta olup, virman alacak üye tarafından kendine yapılacak virmanlar için hangi politikanın kullanılabileceği belirlenebilmektedir. Aynı zamanda iletilecek bildirimde yatırımcı ad soyad/unvan ya da sicil bilgilerinin girilip girilmemesine ilişkin tanımlama da yapılabilmektedir. Belirlenen virman politikalarında yapılacak değişiklikler ancak bir gün sonra geçerli olur. Virman işleminin işleyişi, giriş ve onay olmak üzere iki aşamalı tasarlanmış olup giriş kullanıcısının onay yetkisi olması halinde, ayrıca onay işlemine gerek bulunmamaktadır. Sisteme ileri valörlü talimat girişi yapılarak talimat öncelikleri belirlenebilmektedir. Virman girişi sırasında devir nedeni bildirimi zorunludur. Seçilebilecek devir nedenleri; Devir, Hibe, Takas Amaçlı Virman, Halka Arz Amaçlı, Lot Altı Alım/Satım, Miras, Ödünç şeklinde belirlenmiştir. Gerçekleşen virman talimatları gönderen kurum tarafından 7 gün içinde iptal edilebilmektedir. İptal talebi virmanı gönderen kurum tarafından iletilebilmekte, karşı kurumun ilgili bildirimi onaylaması ile gerçekleşen kısım için ters virman kaydı oluşmaktadır ) Şartlı Virman Teslim karşılığı ödeme prensibine dayanan virman işlemidir. Üyelerce Takasbank a iletilmiş talimatlar doğrultusunda virmanlar gerçekleştirilir. Şartlı virman işlemine ilişkin nakit işlemler Takasbank, menkul kıymet işlemleri ise MKK tarafından sonuçlandırılır. İşlemlerin, karşılıklı mesajlaşma şeklinde yürütülmesi sırasında sorun yaşanmaması için, şartlı virman işleyişinin iki kurum arasında tek bir işlem olarak çalışabilmesi sağlanır. Üyeler, Şartlı Virman talimatlarını iletirken şartlı virman işlemlerini takas tanımlı hale getirebilmektedirler. Takas tanımlı olması ile, takasa olan borçlarının şartlı virman alacakları ile karşılanması veya şartlı virman borçlarının takas alacakları ile karşılanması mümkün olmaktadır. Bu durumda müşterinin takas işlemleri ancak şartlı virman işlemi ile sonuçlandırılacaktır ) DİBS lerin İzlenmesi ve EMKT Sisteminde Virmanı Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) ihracından itfasına kadar TCMB nin EMKT sisteminde saklanır./izlenir. Müşterilere ait DİBS ler, Sermaye Piyasası Kanununun 10/A maddesi uyarınca MKK nezdinde hak sahibi bazında izlenir. MKK, EMKT sistemine katılımcı/üye (üye kodu 0806) olarak dahildir. Müşterilere ait DİBS lerin hak sahibi bazında takibi için MKS kullanılır. MKS nezdinde hak sahibi bazında 14

15 izlenen bakiye, global olarak EMKT nezdindeki MKK hesabında (029 nolu yatırımcı depo hesabı) tutulur. EMKT sisteminde bankalar portföy hesaplarını izlemeye devam edebilir. Ancak müşterilerine ait kıymetleri EMKT nezdinde MKK adına açılmış hesaba aktararak, bu aktarımı müteakip hak sahibi bazında işlemleri MKS nezdinde yürütürler. Benzer şekilde DİBS lerini İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. nin (Takasbank) EMKT sistemi nezdindeki hesabında tutan aracı kuruluşların sadece portföylerine ilişkin kıymetlerini bu hesaplarda tutmaya devam etmeleri de mümkün olup, müşterilerine ait kıymetleri EMKT nezdinde MKK adına açılmış hesaba aktarmaları, bu aktarımı müteakip hak sahibi bazında işlemleri MKS nezdinde ilgili hesaplar üzerinden yürütmeleri esastır. Yatırım fonları, bireysel emeklilik yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının portföy hesapları Takasbank ın EMKT nezdindeki hesaplarında izlenir. Dileyen kuruluşların MKS de açılacak portföy hesaplarında kendi portföylerini tutmaları da mümkündür. Erken itfa, kıymet ayrıştırma ve birleştirmesi, değişim ihalesi ile yeniden ihraç işlemleri MKS de gerçekleştirilmez. Bu işlemler EMKT sistemi üzerinde gerçekleştirilir. DİBS işlemi yapacak MKK üyeleri EMKT sisteminde MKK şubesi olarak tanımlanır. EMKT Sistemi Virmanları DİBS lerin konu edildiği transfer işlemlerinin bir tarafının müşteri olması durumunda ilgili işlemin MKS de yapılması esastır. EMKT üyesi kurumların MKS nezdindeki işlemlere konu edecekleri DİBS bakiyelerini EMKT nezdinde depo devir işlemleri ile MKK nın EMKT nezdindeki hesabına şube kodu belirterek aktarmaları gerekmektedir. MKK nın ilgili hesabına aktarılan bakiye ilgili MKK üyesinin seçmiş olduğu kıymet kabul seçenekleri doğrultusunda MKS nezdindeki hesabına otomatik olarak aktarılır. Depo devir mesajları ile üyenin MKS deki DBDEPO hesabına gelen kıymetlerin istenmemesi durumunda, alan üye tarafından, MKS sisteminden iletilecek iade mesajıyla EMKT sisteminde gönderen kurumun gelen mesajda yer alan ilgili şube ve deposuna iadesi gerçekleştirilir. MKS üyesi kurumların EMKT nezdindeki işlemlere konu edecekleri DİBS bakiyelerini MKS nezdinde depo devir işlemleri ile MKK nın EMKT nezdindeki hesabından ilgili EMKT katılımcısı (kendi ya da diğer kurum) hesabına aktarmaları gerekmektedir. MKS ye iletilen devir talimatı, MKK tarafından otomatik olarak EMKT sistemine iletilir ve aktarım EMKT sisteminde gerçekleştirilir. EMKT ye/emkt den depo devir işlemlerinde DBDEPO veya doğrudan müşteri hesabına/hesabından aktarım mümkündür. 15

16 Şube kodu veya depo kodu hatalı olarak MKS ye iletilen kıymet aktarım mesajları hata alır. Kıymetler, ilgili üye hesaplarına aktarılamaz ve gönderen kuruma iade edilir. EMKT sisteminin kapanması nedeniyle iade edilemeyen kıymetler gönderen bankanın, gönderen bankanın Takasbank olması halinde ise gönderen şube koduna ait üyenin MKS nezdindeki DBDEPO hesabına yansıtılır. EMKT işlemleri, EMKT sistem saatlerine uyumlu olarak gerçekleştirilmekle birlikte MKK nezdindeki hesaplardan EMKT nezdindeki üye depolarına yapılacak çıkış işlemlerinin MKS deki son saati 17:25 olarak uygulanır. Repo-Ters Repo İşlemleri Sermaye Piyasası Kurulu nun tarihli tebliği gereği, Repo ters repo işlemleri, İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından hak sahibi hesaplarında izlenmeksizin üye bazındaki hesaplarda izlenir. 1.4) Menkul Kıymet Alım Satım İşlemleri 1.4.1) Pay Piyasası Alım Satım İşlemleri (Net İşlemler) İMKB pay piyasasında işlem gören hisse senetleri, borsa yatırım fonları ve varantların alım/satım işlemlerinin sonuçlandırılmasında, İMKB de gerçekleşen işlemler (Borsa İşlem Defteri) kullanılmaktadır. İMKB den gün sonunda online olarak alınan sözleşme bilgileri ile müşteri detaylı netleştirme işlemi Takasbank sisteminde yapılarak müşteri detayında oluşturulan net borç/alacak bilgileri Takasbank sisteminden MKK sistemine gönderilir. MKK sisteminde üye ve müşteri hesabı detayında oluşturulan netleştirme sonuçları yatırımcı ve üye bazında raporlanır. Bu rapor, satış yaptığı için T+2 günü Takasbank Havuz Hesabına gönderilmek üzere hesaplarından menkul kıymet çıkacak olan ve alım yaptığı için hesaplarına menkul kıymet girecek olan yatırımcıların hesap numarasının, menkul kıymet kodlarının ve miktarlarının gösterildiği bir rapordur. İslem gününde (T+0) MKK ya iletilen alım-satım işlem sonuçlarının MKK sisteminde yatırımcı hesaplarına yansıtılması için, bildirilen hesapların, MKK sisteminde açılmış ve kimlik bildiriminde bulunulmuş, işlemde olan hesaplar olması gerekmektedir. Takas Amaçlı Virman Blokajları ve Talimatların Oluşturulması Satışı yapılan menkul kıymetler, üyenin belirleyeceği blokaj tercihleri doğrultusunda MKS de otomatik olarak takas amaçlı virman blokaj alt hesabına (TAVB) aktarılır ve bu hesaptan da takas borcunun kapatılması için gerekli talimatlar oluşturulur. Üyenin blokaj tercihi yoksa, menkul kıymetler otomatik olarak takas amaçlı virman blokaj hesabına aktarılmaz. Bu durumda istenildiği zaman üye kullanıcısı tarafından yatırımcının takas amaçlı virman blokaj hesabına virman yapılır. 16

17 Borsa sözleşme bilgileri üzerinden yapılan düzeltme bildirimleri, T+1 günü sonunda Takasbank tarafından MKK ya iletilir ve sözleşme düzeltme bilgileri doğrultusunda talimatlar düzenlenir. Takasın Tamamlanması (Borç Kapatma Alacak Aktarımları) Takas günü (T+2) sonuçlanmak üzere otomatik olarak hazırlanmış talimatların çalışması, ilgili tarih alım/satım bilgilerinin aracı kurumlar tarafından onaylanması ile sağlanır. T+2 günü valörlü, yatırımcının Takas Amaçlı Virman Blokajı alt hesabından Aracı Kurum Takas Havuzuna (AKTAH) ve Aracı Kurum Takas Havuzu ndan Takasbank Takas Havuzu na (TBTAH) oluşan borç kapatma talimatlarının otomatik çalışmasıyla aracı kurumlar borç kapatma işlemlerini gerçekleştirirler. Takasbank, üyelerin menkul kıymet veya nakit kapattıkları borçları oranında aracı kurumun menkul kıymet alacaklarını Takasbank Takas Havuzu ndan Aracı Kurum Takas Havuzu na aktarır. Aracı Kurum Takas Havuzu ndan da alacaklı yatırımcı hesaplarına menkul kıymetler otomatik olarak aktarılarak takas süreci sonuçlandırılır. Aracı Kurum Acente Kurum İşlemleri Acentelik sözleşmesi imzalamış Banka ve Aracı Kurumların Borsa da gerçekleştirecekleri işlemler, ilgili aracı kurum tarafından saklamanın yapıldığı Banka kodu ve yatırımcı hesap numarası iletilerek gerçekleştirilmektedir. Aracı kurum tarafından söz konusu acente kurum müşterilerinin takasının sonuçlandırılması amacıyla havuz nitelikli hesaplar kullanılmaktadır. Portföy Saklama Kurumu İşlemleri Borsa işlemlerini aracı kurumlar üzerinden gerçekleştiren Portföy Saklama Kurumları için işlemci aracı kurum altında portföy yönetim işlem amaçlı olarak tanımlanan işlemci hesaplar kullanılmaktadır. Takas işlemleri, iki kurum arası yapılacak menkul kıymet virmanları ile sonuçlandırılacaktır. İşlemci hesaplarda gün sonu itibariyle menkul kıymet kalmaması gerekmektedir. Yatırım Fonu /Yatırım Ortaklığı İşlemleri Yatırım fonu/ortaklığı varlıkları sermaye piyasası düzenlemeleri gereği Takasbank nezdinde saklanmaktadır. Yatırım fonları/ortaklıkları, alım satım işlemleri için Aracı Kurum nezdinde açılmış yatırım fonu/ortaklığı işlemci hesapları kullanılmaktadır. Yatırım fon/ortaklığı borçları için MKS de Takasbank nezdinde yatırım fonu/ortaklığı saklama hesabında bulunan menkul kıymetler, aracı kurum altında bulunan işlemci hesaplarına menkul kıymet virmanı ile aktarılır. İşlemci hesaplara gelen alacaklar ise, Takasbank nezdindeki ilgili hesaba aracı kurum tarafından virmanlanır. İşlemci hesaplarda gün sonu itibariyle menkul kıymet kalmaması gerekmektedir. Temerrüt İşlemleri Takasa karşı yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ve temerrüt oluşması durumunda, alım satımı tamamlanmayan talimatlar üzerinden müşteri hesapları detayında temerrüt kayıtları oluşturularak üye/müşteri detaylı temerrüt kayıtlarının raporlanması sağlanır. 17

18 Takas yükümlülükleri her kurum altında AK temerrüt hesabı sınıfı detayında otomatik olarak tanımlanmış AKTEMHES hesapları üzerinden sonuçlandırılacaktır. Üye kurumun sistemi tıkamamak için bu hesap üzerinden Takas yükümlülüklerini kapatması mümkün olacaktır ) Pay Piyasası Alım Satım İşlemleri (Brüt İşlemler) Düzenleyici kurumların kararları doğrultusunda hisse bazında brüt takas uygulamasına geçilebilmektedir. Brüt takas sürecinde İMKB den gün sonunda online olarak gönderilen alım satım bilgileri netleştirilmeden Takasbank tarafından Merkezi Kaydi Sisteme (MKS) işlem gününde iletilir. MKS de müşteri ve aracı kurum bazında netleştirme yapılmadan brüt takas işlemlerine ilişkin talimatlar oluşturulur. Takas tarihinde brüt borçlar yatırımcı hesaplarının TAVB alt hesabına aktarıldıktan sonra borç kapatma işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilir. Brüt takas alacakları Takasbank tarafından takas saatinden sonra dağıtılır. Gün sonunda brüt borçlarını kapatmayan ve alacaklarını alamayan hesaplar için temerrüt talimatları oluşturulur ) İMKB Borçlanma Araçları Piyasasında Alım Satım İşlemleri İMKB Borçlanma Araçları Piyasasında gerçekleştirilen özel sektör borçlanma araçları, varlığa dayalı menkul kıymet ve varlık teminatlı menkul kıymetllerin alım satım işlemlerinin takas işlemleri aynı gün (T+0) içerisinde sonuçlandırılır. Borç kapatma işlemi için, üyeler tarafından borçlu olunan menkul kıymetler, satış yapan yatırımcı hesabından, Özel Sektör Aracı Kurum Takas Havuz (OSTH) hesaplarına aktarılarak ya da doğrudan Takasbank ın (TVS üyesi) MKK nezdindeki Özel Sektör Takasbank Takas Havuzu (OTH) hesabına ÖSBA borç kapatma ekranları kullanılarak aktarılır. OTH hesabından borç kapatma işlemi Takasbank tarafından gerçekleştirilir. Alacak dağıtımı işlemi için, menkul kıymet borçlu üyelerin menkul kıymet borçlarını, nakit borçlu üyelerin nakit borçlarını kapatmalarının ardından Takasbank tarafından menkul kıymetler, Takasbank ın MKK nezdindeki OTH hesabından alacaklı üyelerin yine MKK nezdindeki OSTH hesaplarına aktarılır. Menkul kıymetlerin üyenin OSTH hesabından alacaklı yatırımcı hesaplarına aktarımı ise üye tarafından kurum içi virman yoluyla gerçekleştirilir. Üye kurumlar ve Takasbank altında tanımlı OSTH ve OTH hesaplarında gün sonu itibariyle menkul kıymet kalmaması gerekmektedir ) Yatırım Fonu Alım Satım İşlemleri Bir yatırım fonunun alım satımını, kurucusu (ihraççısı) tarafından tanımlanmış olan tüm aracı kuruluşlar yapabilir. 18

19 Alım satım işlemleri MKS ye kurucular veya alım satım yapan aracı kuruluşlar tarafından kayıt oluşturularak kaydedilir. Kayıt oluşturmada, aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: a. Satış yapan aracı kuruluş tarafından giriş yapılıp kurucu (ihraççı) tarafından onaylanması b. Doğrudan kurucu (ihraççı) tarafından giriş ve onay yapılması Hangi yöntemin kullanılacağını satıcı ve kurucu kendi aralarında serbestçe belirlerler. Yatırımcı alım işlemleri MKS ye kaydedildiği anda MKS deki yatırımcı hesabı bakiyesi artar ve satılabilir paylar hesabı bakiyesi azalır. Satılabilir paylar hesabı bakiyesinden daha fazla satış yapılamaz. Yatırım fonu işlem adetleri çok yüksek olduğundan, MKS de bu işlemlerin kaydedilmesi için zaman aralıkları ayrılmıştır. Ayrılmış zaman haricinde de işlem kaydedilmesi mümkündür. Bu durumda sistem kullanıcıya işlemin kayda alındığına dair bir bildirimde bulunur, ancak kayıtların işlenmesi için belirlenmiş zaman dilimini bekler. Fon kurucuları tarafından, Yatırım fonlarına uygulanan günlük ve yıllık yönetim ücreti ile giriş ve çıkış komisyonlarının MKK ya bildirimi zorunludur. Fon kurucularının yaptığı bildirimler, MKK nın internet sitesinde günlük olarak yayınlanmaktadır ) Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu İşlemleri (TEFASP) İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. bünyesinde kurulan elektronik ortamda, yatırım fonu katılma belgelerinin, fon kurucuları veya kurucular tarafından tayin edilecek operatör kurumlar tarafından diğer platform üyelerinin müşterilerine satılmasına, geri alınmasına ve gerçekleşecek işlemlerin takasının yapılmasına olanak sağlayacak bir yapı sunulmaktadır. Platformda işlem yapılabilmesi için, işlem görecek fon ve işlem yapacak üyeler (fon satıcı ve alıcıları) platform sistemine tanımlanır. İhraçcı (Fon kurucusu) tarafından yatırım fonu ihraç aşamasında, menkul kıymetin itfa tarihi, varsa kupon ve ödeme tarihleri MKS ye bildirilir. Bu bilgiler üye kurumlar tarafından raporlanabilir. TEFASP ta işlem gören şemsiye fonlara bağlı Korumalı ve Garantili alt fonlar için, itfa ve kupon ödeme işlemine ilişkin menkul kıymet bilgileri MKK tarafından izlenmekte olup, ihraççı tarafından MKK nın Takasbank nezdinde yer alan ilgili nakit hesabına ödeme yapılmasını takiben MKK yatırımcı bazında hesaplanan ödeme tutarlarını alacaklı üyelerin Takasbank nezdindeki nakit hesaplarına topluca aktarır ) DİBS Alım Satım İşlemleri Müşteri ile Alım Satım İşlemleri MKK üyeleri, müşterilerinin alım satım işlemlerini üyenin MKK nezdindeki DBDEPO veya portföy hesabı kullanarak gerçekleştirirler. EMKT nezdindeki DİBS lerin müşteri işlemlerine 19

20 konu edilmek istenmesi halinde öncelikle MKK nezdindeki DBDEPO veya portföy hesabına aktarımı gerçekleştirilmelidir. MKK üyeleri, müşterilerinin alım satım işlemlerini MKS de DİBS alım satım modülünü kullanarak gerçekleştirir. Müşterilere satılan bakiyenin, MKS de müşteri hesaplarına en kısa sürelerde aktarılması esastır. Alım satım işlemleri MKS de Borsa, İhale ve Portföy işlemleri olarak işlem türüne göre ayrılabilir. İMKB Tahvil Bono Piyasası İşlemlerinin Takası İMKB Tahvil Bono Piyasası işlemlerinin takası Takasbank üzerinden gerçekleştirilmeye devam edilecektir. Takas işlemlerinde müşteri hesaplarına/hesaplarından hareketler MKS de gerçekleştirilecektir. İMKB dışında gerçekleştirilen işlemlerin müşteri adına gerçekleştirilmesi durumunda MKK nezdindeki müşteri hesapları kullanılacaktır. 1.5) Rehin Teminat İşlemleri Rehin/Teminat işlemlerinde menkul kıymetler, hukuki kararların sağlıklı olarak verilebilmesini sağlamaya yönelik olmak üzere her aşamada ilgili hukuki durumu yansıtacak şekilde ayrı ayrı izlenmekte ve blokaja tabi tutulmaktadır. Rehin teminat işlemleri üç ana fonksiyonu içermektedir. 1- Rehin Teminat Giriş İşlemleri 2- Rehin Teminat Çıkış İşlemleri 3- Rehin Teminat Sonlandırma İşlemleri 1.5.1) Rehin Teminat Giriş İşlemleri Aracı Kurumların öz kaynaklarından müşterilerine kredi kullandırmaları, bankaların müşterileri ile kredili işlemleri karşılığı teminata menkul kıymet almaları ve banka ve aracı kurumların müşterileri ile arasındaki rehin teminat ilişkilerini MKS ye yansıtmaları amacıyla kullanılmaktadır. Rehin/teminata konu olan menkul kıymetler, rehin veren ya da rehin alan yatırımcı hesaplarında saklanabilir. Menkul kıymetlerin rehin alan yatırımcı hesabı altında saklanması durumunda RHNA (Rehin Alınan Menkul Kıymetler) alt hesabı, rehin veren yatırımcı hesabı altında saklanması durumunda RHNV (Rehin Verilen Menkul Kıymetler) alt hesabı kullanılır. Menkul kıymetlerin hangi hesap altında izlendiği hukuki açıdan bir fark yaratmamaktadır. Rehin alan ve rehin veren tarafların karşılıklı onaylarıyla işleyen süreç her iki tarafa da raporlanır. Rehinli menkul kıymetler için hak kullanımları bulundukları hesap itibariyle gerçekleştirilir. 20