Nar, Kestane ve Enginar Döllenme Biyolojisi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Nar, Kestane ve Enginar Döllenme Biyolojisi"

Adem Kurtuluş
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Nar, Kestane ve Enginar Döllenme Biyolojisi Md Rashedul Islam TÜBİTAK PhD Fellow Biyoteknoloji Anabilim Dalı Fen Bilimleri Enstitüsü Çukurova Üniversitesi

2 NAR DÖLLENME BİYOLOJİSİ 2

3 NARIN SINIFLANDIRILMASI Takım: Myrtales Familya: Lythraceae Cins: Punica Tür: P. granatum 3

4 ANAVATANI ve BİTKİ ÖZELLİKLERİ Narın anavatanı İran dan Himalaya dağlarına kadar uzanır. Türkiye nin Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgelerinde yetiştirilmektedir. Nar bitkisi 1-5 m boyunca çalı ya da ağaççık şeklinde bulunur. Çok gövdeli ve sık dallıdır. 4

5 ÇİÇEK YAPISI Kültür narlarında aynı bitki üzerinde 2 farklı çiçek tipi görülür: 1) A Tipi Çiçekler: Morfolojik erdişi, fizyolojik erkek yapıdadır. Yani dişi organ iyi gelişmemiş olup, fonksiyonel değildir. B tipi çiçeklere göre daha küçük yapılı olup, ters koni şeklindedir. Bu tip çiçeklerden meyve alınmaz, ancak tozlayıcı olarak görev yapabilirler. 2) B Tipi Çiçekler: Normal yapılı erdişi çiçeklerdir. A tipi çiçeklere göre daha iri olup, alt kısmı şişkin bir silindir şeklindedir. Dişi organ normal geliştiğinden, tozlanmadöllenme durumunda meyve oluştururlar. 5

6 Bir nar çiçeğinde 6 adet kısa ve etli çanak yaprak, 6 adet nar çiçeği renginde taç yaprak bulunur. Çanak yapraklar alttan birleşerek bir tüp şeklini almıştır (gamosepal). Erkek organlar bu çanak tüpünün iç duvarlarında yerleşmiş olup, sayıları kadardır. Çiçeğin ortasında 1 adet alt-orta durumlu dişi organ bulunur. Yumurtalık iç duvarından içe doğru uzanan plasenta kümeleri üzerinde çok sayıda tohum taslakları yer alır. 6

7 7

8 NARIN DÖLLENME BİYOLOJİSİ Narlarda erkek fonksiyon yapan A tipi çiçekler ile hermafrodit yapılı B tipi çiçekler aynı bitki üzerinde farklı yerlerde bulunduğundan, andromonoik bitki özelliği söz konusudur. Tozlanma böceklerle olur. Nar çiçekleri kendine verimlidir. Ancak yabancı çeşitlerle tozlandığında meyve iriliğine bağlı olarak meyve kalitesi artar. 8

9 Narlarda dişi organın erkek organlardan yaklaşık 24 saat daha önce fonksiyonel olması (protogini) yaygındır. Bu durumda aynı ağaçtaki başka çiçeklerden veya başka ağaçlardan gelen çiçek tozlarıyla tozlanma sağlanabilir. Daha sonra ise aynı çiçekten gelen çiçek tozlarıyla da tozlanabilir. 9

10 MEYVE YAPISI Yumurtalık duvarını oluşturan ekzokarp, mezokarp ve endokarp, bir kısım çiçek tablası ile birlikte meyve kabuğunu oluşturur. Karpeller arasında yer alan sarı-krem renkli zarımsı tabaka endokarpın uzantılarıdır. Bu durumda narda yalancı meyve oluşumu görülür. 10

11 Ovaryum içindeki çok sayıda tohum taslağının her biri ayrı birer çim borusuyla döllenerek tohumları oluşturur. Yani her bir nar tanesi bir tohumdur. Tohum taslağının dış integümenti gelişerek yenilen kısmı meydana getirirken, iç integüment yarı sert kıkırdaksı yapıdaki tohum kabuğunu oluşturur. Tohum içinde bir embriyo bulunur. 11

12 KESTANE DÖLLENME BİYOLOJİSİ 12

13 KESTANENİN SINIFLANDIRILMASI Takım: Fagales Familya: Fagaceae Cins: Castanea Tür: C. sativa 13

14 KESTANENİN ÇİÇEK ÖZELLİKLERİ Kestanelerde karışık tomurcuk oluşumu görülür. Tek eşeyli çiçeklere sahip monoik bir bitkidir. Bir çiçek sürgünü (püskül) üzerinde yaprak koltuklarında dişi ve erkek çiçekler açar. İki tip çiçek püskülü bulunur: Erkek çiçek püskülleri: Sürgünün alt, orta, üst bölümünde olup, üzerinde sadece erkek çiçekler bulunur. Karışık çiçek püskülleri: Alt bölümünde dişi, üst bölümünde erkek çiçekler bulunur. 14

15 Erkek çiçekler (kedicik=kedi kuyruğu): Her çiçeği 6 parçalı tepal yaprak çevreler adet erkek organ bulunur. Dişi çiçekler: Genellikle 3 çiçek birlikte bulunur. Bir çiçek kümesi oluşturur. Bir karışık eşeyli püskül üzerinde bir veya birkaç tane dişi çiçek kümesi oluşabilir. Dişi çiçek kümelerinin çevresi brakte yapraklardan oluşan bir kapsül tarafından kuşatılmıştır. Bu kapsül büyüyerek dikenli yumakları (kirpi) meydana getirir. 15

16 Bazan 2-3 yumak kaynaşarak birlikte gelişir ve 6-9 dişi organ oluşturabilirler. 6-9 karpel her dişi organda, 2 şer ovul vardır. Her dişi çiçekte 6 adet dişi organ bulunur. Yumurtalık üst durumludur. Tohum: Yenen bölümdür. Kromozom sayısı: 2n = 24 tür. 16

17 KESTANENİN DÖLLENME BİYOLOJİSİ Tozlanma rüzgârla ve kısmen de böceklerle olur. Önce erkek püsküllerdeki erkek çiçekler, sonra karışık püsküllerdeki dişi çiçekler, daha sonra da yine karışık püsküllerdeki erkek çiçekler olgunlaşır (Mayıs Haziran). Dikogami bulunduğu için yabancı tozlanır. Bazı çeşitlerde anter görülmez (Morfolojik erkek kısırlık). Bu çeşitlerde ya anter hiç oluşmaz yada anormal olduklarından çiçek örtüsünün dışına çıkamazlar. 17

18 Kestanelerde iyi bir tozlanma, döllenme ve meyve tutumunun sağlanabilmesi için çiçeklenme zamanları birbirleriyle çakışan en az 2 çeşit beraber dikilmelidir. Çeşitlerden birinin erkek kısırlık göstermesi halinde bahçeye en az 3 çeşit dikilmedir. Her 3. Sırada 3. Ağacın tozlayıcı çeşit olması en uygun yerleşme şeklidir. 18

19 19

20 MEYVE ÖZELLİKLERİ Kestanelerde yumurtalık duvarının ekzokarp, mezokarp ve endokarp tabakaları birleşerek dıştaki kavlanan dikenli kabuğu (yumurtalığı ) (kirpi) oluşturur. Döllenmeden sonra yumurtalık hemen dökülür. Pazarda satılan kısmı tohumdur. Tohumun dış parlak kısmı dış integüment, içindeki hafif tüylü kısım iç integüment ve en içte bir embriyo vardır. Tükettiğimiz kısım ise embriyodur. 20

21 ENGİNAR DÖLLENME BİYOLOJİSİ 21

22 ENGİNARIN SINIFLANDIRILMASI Takım: Asterales Familya: Asteraceae Cins: Cynara Tür: C. scolymus 22

23 ANAVATANI Enginar, İtalya, İspanya, Fransa gibi Akdeniz ülkelerinde ve Amerika kıtasında üretilmektedir. Ülkemizdeki üretimi Ege ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmıştır. 23

24 ENGİNARIN ÇİÇEK YAPISI Gövdenin uç kısmında bir adet, yanlarında 2-3 adet baş oluşur. Çiçek durumu: Çiçek tablası üzerinde toplanmış çok miktarda sapsız çiçeğin oluşturduğu başçık (kapitulum) şeklindedir. Bir başçıkta tane brakte yaprağı vardır. Baş içinde yer alan çiçek tablası üzerinde tane kadar çiçekçik bulunmaktadır. Çiçekçikler hermafrodit yapıdadır. 24

25 Çanak yapraklar bir tüy şeklini almıştır. Bu tip çanak yapraklara papus adı verilmekte olup, çok sayıda çanak yaprak bir araya gelerek bir paraşüt görevi yapmakta ve tohumun taşınmasını sağlamaktadır. 25

26 Taç yapraklar birleşip tüp şeklini almıştır. Erkek organlar 5 anterden meydana gelmiş olup, tüp şeklindeki taç yaprak borucuğunun anter iç duvarında yer almaktadır. Dişicik borusu oldukça uzun bir yapıda olup, taç tüpünün içinde yer alır. Dişicik tepesi dişicik borusunun devamı görünümünde ve yine uzunca şekillidir. Yumurtalık tek karpelli olup, alt durumlu (epigin) yapıdadır. 26

27 27

28 ENGİNARIN DÖLLENME BİYOLOJİSİ Çiçek tablası üzerinde yer alan çiçekçikler aynı zamanda olgunlaşmaz. Öncelikle tablanın dış kısmındaki çiçekçikler gelişir. Tablanın dış kısmındaki çiçekçikler ile iç kısmındakiler arasında 7-9 gün kadar bir gelişme zaman farklılığı bulunur. Bir çiçekçikte de stigma, ancak anterlerin patlamasından 7-9 gün sonra reseptif hale gelmektedir. Yani protandri görülür. Bu durumda, tablanın dış kısmındaki çiçekçiklerdeki dişi organlar, iç kısımdaki çiçekçiklerin anterlerinden çıkan çiçek tozları ile tozlanabilirler. 28

29 İç kısımda yer alan dişi organlar ise başka bir çiçekten gelebilecek çiçek tozları ile tozlanma şansı bulurlarsa tohum oluşturabilirler. Enginar böcekle tozlanır. Tozlanma için bal arıları kullanılmaktadır. Müdahale edilmeyip kendi haline bırakıldığında tohum alınması çok zordur. Tozlanma için bir tabladaki polenler toplanır daha sonra aynı tabladaki dişi organlarla tozlanır. Tohum elde etmek için fırçayla yapay tozlama yapılarak tozlanmaya yardımcı olunabilir. 29

30 Tohum içerisinde iri bir embriyo gelişir. Yumurtalık duvarı sertleşerek tohum dışında, onun dış etkilere karşı koruyan aken adı verilen ayrı bir tabaka oluşturur. Çiçeklenme ilkbaharda olur. Temmuz ayında tohum alınır ve hemen ekilirse diğer yıl tekrar ürün görülebilir. Heterozigot yapıda olduğu için genellikle vejetatif yolla çoğaltılır. Fakat son yıllarda tohumla çoğaltılabilen çeşitlerin elde edilmesi yolunda çalışmalar vardır. 30

31 TEŞEKKÜRLER 31

Benzer belgeler

Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ÜREME ORGANI ÇİÇEK ÇİÇEKLER BİTKİLERİN EŞEYLİ ÜREME ORGANIDIR. ÇİÇEĞİN KISIMLARI taç yaprak TAM ÇİÇEĞİN ŞEKLİ başçık sapçık dişicik