ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 7.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski BATI Yunan Pers Savaşları

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 7.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Yunan Pers Savaşları

2 PERS-HELLEN SAVAŞLARI Maraton Savaşı Persler için potansiyel tehlike olan ve lonia Ayaklanması'nı destekleyen Yunanistan hâlâ Pers egemenlik alanının dışında kalıyordu. Bu nedenle, M.Ö. 490 yılında Datis ve Artaphernes komutasındaki Pers donanması Ege Denizi'ni aşarak Yunanistan'a ayakbastı. Pers ordusu Yunanistan'ın Attika bölgesinin doğu kıyısında ve Atina'nın 30 km kuzeydoğusundaki Marathon Körfezi'ne ulaştı; körfezin gerisinde Marathon Ovası bulunuyordu. Persler hem Atinalılara hadlerini bildirmek hem de lonia Ayaklanması sırasında tahrip edilen Sardeis'in öcünü almak istiyorlardı. Fakat Miltiades komutasındaki Atinalılar, Persleri büyük bir yenilgiye uğrattılar. Artemision ve Thermopylai Savaşları Persler Orta Yunanistan'ı ele geçirip Atina'yı yakıp yıktılar. Salamis Deniz Savaşı Yapılan savaşta Hellenler Perslere karşı kesin bir zafer kazandılar.

3 PERS-HELLEN savaşlarının nedenleri; Perslerin dünya egemenliği planları, Pers kralı I.Dareios un M.Ö. 513 yılında İskitler e karşı giriştiği seferin Hellenler in Karadeniz kolonilerinden tahıl sevkiyatını tehlikeye sokması, Hellenler in en büyük ticari rakibi olan Fenikeliler in Pers Devleti nin himayesinde bulunması, Atina demokrasisi ve Pers despotizmasının birbirlerine olan karşıtlığı

4 MARATON SAVAŞI Persler (Dareius) İyonya isyanını bastırdıktan sonra Grekleri cezalandırmak için Yunanistan a bir sefer düzenler. 492 de Mardonius komutasında bir donanmayı Atina ve Eretria üzerine göndermiştir. Mardonius Trak kabilelerindeki isyanı önledi. Makedonya Krallığı nı vasal devlet olarak PERS lere bağladı. Eretria nın yakılması üzerine Miletos SPARTA dan yardım ister. Olumsz Plataia kentinden gelen 1000 hoplit destekle Attika da Euripos koyunda Maraton Ovası nda Pers ordusunu yenilgiye uğratırlar. MÖ.490 Halk meclisi tarafından başkomutan seçilen Miltiades kişilik ordu ile kişilik Pers ordusunu taktikle kazanmıştır. Yunanlılar 7 pers gemisini alırlar. PERSLER: Artaphanes Kilikya-Rodos-Naksos-Euboia-Eretria ATİNA: Kleistenes-Hipparhos-Temistokles-Miltiades-Hippias-

5

6 Maraton Ovası SAVAŞI Tarih MÖ Ağustos/Eylül 490 Bölge Sonuç Maraton, Yunanistan Kesin Grek (Yunan) zaferi Atina Platea Miltiades Kallimakhos Themistokles Aristides Atinalı Platealı 192 Atinalı [1] 11 Platealı (Heredot) ölü (modern tahminler) Taraflar Ahameniş İmparatorluğu Komutanlar ve liderler Datis Artephernes Güçler bin piyade süvari 600 trireme Kayıplar ölü 7 trireme (Heredot) [2] ölü (modern tahminler)

7 MARATON SAVAŞI (M.Ö. 490) Milattan önce 490 yılındaki Pers istilası o zamana değin uygulana gelmiş Yunan savaş taktikleri üzerinde büyük bir değişimin yaşanmasını beraberinde getirdi. Pers istilasından evvel Yunan coğrafyasında yaşayan toplumların gerçekleştirdikleri savaşlar strateji unsurları barındırmayan, kuralları önceden belirlenmiş oyun ya da törenler niteliğindeydi. Kimi savaşların sonucunu tarafların kendi içlerinden seçtikleri cengaverler arasındaki vuruşmalar belirleyebiliyordu. Kazananların amacı düşmanı tümüyle yok etmek değil, cesaretlerini gösterip bu yolla istediklerini elde etmekti. Böylelikle savaşlar dar kapsamlı ve az masraflıydı. Kazanan taraf zaferini ölümsüzleştirmek için bir anıt diker, kaybeden taraf ise ölülerini gömmek için izin ister ve dinsel bazı ritüellerle ölülerini defnederlerdi. Bu teamül kolay kolay bozulmazdı.

8 Pers istilası mevcut anlayışı derinden etkiledi. İstilanın mahiyeti ve tehlikenin boyutu Yunanlıları stratejiye başvurmaya sevketti. Helen gelenekleri dışında savaşan ve yenmenin kolay olmadığı bir düşmanla karşılaştıklarında özgürlüklerini kaybetmekle savaş teamüllerini değiştirmek arasında tercih yapmak zorunda kaldılar. Pers tarafına baktığımızda ise doymak bilmeyen bir fetih iştahlarının olduğunu görüyoruz. Hükümdar Dareios'un öncelikli gayesi Eretria ve Atina devletlerinin Anadolu üzerindeki Yunan uyruklu insanları kışkırtmalarını engellemek gibi görünse de, fırsatını bulursa Yunan topraklarını da denetim altına almak istediği biliniyordu. Bu düşünceyle hareket eden Persler öncelikle Eretria devletini denetim altına aldılar. Şimdi sıra Atina'ya gelmişti. Atina'daki aşırı demokratik parti ile muhafazakârlar arasında çekişme yaşandığı, birbirlerini sevmedikleri ve aşırı demokratların muhafazakârların etkisini azaltmak / ortadan kaldırmak için Persler ile işbirliği yapacakları biliniyordu. Bundan güç alan Persler de Atina'ya yürümek amacıyla bölgenin 38 km. kuzeydoğusunda bulunan Maraton Ovası'na asker çıkardılar.

9 Maraton Savaşı Öncesinde Bölgenin Coğrafi Görünümü...

10 Perslerin Maraton Ovası'na Çıkarken Kullandıkları Güzergâh...

11 Perslerin Atina'ya doğrudan yürümeyerek Maraton Ovası'na asker çıkarmalarındaki ana düşünce Atina ordusunu üzerlerine çekerek meşgul etmek ve Atina içindeki aşırı demokratların yapacakları bir kalkışmayla iktidarı ele geçirmelerinin önünü açmaktı. Ayrıca şehire yapılacak doğrudan bir taarruz aşırı demokratların yanında ayaklanmaya katılabilecek bazı kararsızları muhafazakârların saflarına itebilirdi. Pers planındaki ilk safha başarılı oldu; Atina ordusu Maraton'daki Pers ordusunun üzerine doğru yürüyüşe geçti. Ardından Persler planlarındaki ikinci aşamayı uygulamaya soktular. Buna göre; teşkil edilecek örtme kuvvetinin koruması altındaki bir kısım Pers ordusu askeri Phalerum çevresine giderek orada karaya çıkmak ve himayeden yoksun kalan Atina üzerine taarruz etmek için tekrar gemilere bindirildi.

12 Maraton Savaşı'nda Pers Ordusunun Savaş Unsurları... Sparabaralar (Pers ordusunun elit kuvvetleri "Ölümsüzler" olsa da, temel direkleri Sparabaralardı. Sparabara, "Kalkan Taşıyıcı" anlamındadır. Kalkanları kuvvetlendirilmiş hasırdandı ve dikdörtgen şeklindeydi. Bir ellerinde mızrak ile savaşırken en önemli görevleri arkalarındaki savunmasız okçu birimleri korumaktı. Kalkanları okçuları korumak için ideal olsa da Yunan Hoplitleri gibi nispeten ağır zırhlı birimlere karşı zayıf kalmaktaydılar. Buna ilaveten Sparabaralar çocukluktan itibaren eğitim alan askerlerdi.) Sparabaralar ve Pers Savaş Düzeni...

13 "Ölümsüz" sınıfındaki askerler

14 Fakat yaklaşık hoplit (ağır piyade) ile Pers ordusunun üzerine gelen Atina kumandanı Strategos Miltiades Perslerin harekat mantığını önceden sezip Pers örtme kuvvetlerine saldırdı. Miltiades sayıca Perslerin yarısı kadar olan birliklerini kıyı boyunca sıralanan düşmanın karşısına merkezden kanatlara doğru kaydırarak dizmişti. Akabinde 1500 metrelik koşar adım niteliğindeki bir hücum ile Pers kuvvetleriyle göğüs göğüse muharebeye girildi. Pers ordusu okçu birlikleri ve onları koruyan Sparabaralarla sayıca üstün oldukları Yunanlıları yenebileceklerine inanıyorlardı. Bu yüzden yanlarında getirdikleri süvarileri savaş alanına sürmediler bile. Bu durum Persler açısından önemli bir hata oldu. Yunan hoplitlerinin ağır zırhları ve uzun mızrakları göğüs göğüse muharebede kendilerine büyük avantaj sağladı. Kanatlardan manevra yapan hoplitler Pers güçlerini sardı. Muharebe 200 civarı Atina askerine karşılık 6000 civarı Pers askerinin ölümüyle sonuçlandı. Daha fazla kayıp vermek istemeyen Persler gemilerine sığındılar.

15 Maraton Savaşı'nda Yunan Ordusunun Savaş Unsurları... Hoplitler

16 (Hoplitler elit Yunan piyadeleridir. Ağır zırhları ve uzun mızrakları ile ünlenmişlerdir. Ağır zırhları onlara savunma konusunda büyük avantaj sağlarken hücumda diğer piyadelere nazaran yavaş hareket etmelerini beraberinde getirmiştir. Zira taşıdıkları ekipmanın ağırlığı kg. arasındaydı. Zırhları; başlarında bir tolga, göğüslük ve dizlikten mürekkepti. Bu zırhlar iki-üç kat manda derisi ya da tunçtan yapılırdı. Korunmak için ayrıca bir kalkan kullanırlarken, taarruz ederken kullandıkları en etkili silah olan mızrakları 4 metreyi bulabiliyordu. Buna ilaveten, sol omuzlarında ufak bir tunç kılıç da taşırlardı ve ekseriyetle 8 veya 16 hoplitin yan yana durduğu bir formasyon ile harp ederlerdi. )

17 Yunan Hafif Piyadeleri ve Okçuları...

18 (Hoplitler elit Yunan piyadeleridir. Ağır zırhları ve uzun mızrakları ile ünlenmişlerdir. Ağır zırhları onlara savunma konusunda büyük avantaj sağlarken hücumda diğer piyadelere nazaran yavaş hareket etmelerini beraberinde getirmiştir. Zira taşıdıkları ekipmanın ağırlığı kg. arasındaydı. Zırhları; başlarında bir tolga, göğüslük ve dizlikten mürekkepti. Bu zırhlar iki-üç kat manda derisi ya da tunçtan yapılırdı. Korunmak için ayrıca bir kalkan kullanırlarken, taarruz ederken kullandıkları en etkili silah olan mızrakları 4 metreyi bulabiliyordu. Buna ilaveten, sol omuzlarında ufak bir tunç kılıç da taşırlardı ve ekseriyetle 8 veya 16 hoplitin yan yana durduğu bir formasyon ile harp ederlerdi. )

19 Maraton SAVAŞ ALANI Yunan ordusu komutanı Miltiades ise yine yerinde bir karar verip muharebe alanında fazla zaman geçirmeksizin hızlıca Atina'ya geri döndü. Buna Atina'daki isyancıların ellerini çabuk tutmaması da eklenince Atina potansiyel bir yıkım tehlikesini savuşturulmuş oldu.

20 Pers ordusu mevcut manzara karşısında geri adım atmak zorunda kalmıştı. Öncelikli amacı Atina devletini uyarmak / gözdağı vermek olan Persler, Atina'daki aşırı demokratların başarılı olamaması sonrasında muhasara opsiyonlarını kullanmayı göze alamadı. Zira bölgeye intikal ettirilen askerin sayısı ve teçhizatın niteliği bir muhasara yapmayı ya da yapılacak muhasarayı başarılı kılmayı engelleyecek mahiyetteydi (Tarihsel kaynaklar Pers ordusunun asker ve teçhizat durumu hakkında tahmini rakamlar verebilmektedir. Heredot 600 savaş gemisi ile 3000 nakliye gemisi gibi abartılı sayılabilecek bir sayıyı öne sürerken, Heredot dışındaki diğer kaynaklar Pers ordusunun asker sayısını , gemisi sayısını ise savaş gemisi ile nakliye gemisi arasında tahmin etmektedir). Bundan dolayı Pers ordusu Asya'ya geri dönmüştür. Maraton Savaşı'nı tasvir eden İllustrasyon...

21 Maraton Savaş Alanının Günümüzdeki Görünümü...

22 STRATEJİ - TAKTİK: Ünlü İngiliz askeri tarih uzmanı ve stratejist Sir Liddell Hart Maraton Savaşı'nı Avrupa Tarihi nin ilk büyük savaşı olduğunu ifade etmektedir. Perslerin planları uygulanabilirlik açısından oldukça iyi görünse de, harekat tarzlarındaki ağırlık ve tereddüt başlangıçta sayı ve teçhizat bakımından Perslere göre oldukça dezavantajlı olan Yunan ordusunu savaştan galip çıkarmıştır. Yunanlılar ise Perslerin tam aksine, savaşın her safhasında çabuk hareket ederek Pers planındaki kilit öneme haiz unsurların başarıya ulaşmasını engellemişlerdir. Miltiades önce Pers örtme kuvvetlerinin amacını çabuk sezerek tüm gücüyle o bölgeye yüklenmiş, ağır zırhlı hoplitleriyle süratli bir saldırı başlatarak göğüs göğüse harbe girdiği hafif Pers piyadesini perişan etmiştir. Savaşın hemen akabinde muharebe alanında oyalanmadan Atina'ya dönen Yunan askerinin orada konuşlanması da Atina'ya saldırmak için bekleyen diğer Pers ordusu unsurları için caydırıcı olmuştur. Böylelikle savaşlarda dirayet ve süratin ne denli etkili olduğu bir kez daha kanıtlanmıştır.

23 YARARLANILAN KAYNAKLAR: * Nicholas Sekunda - Richard Hook, Marathon 490 BC. - The First Persian Invasion of Greece, Osprey Publishing, * Nicholas Victor Sekunda - Angus McBride, The Ancient Greeks, Osprey Publishing, * Nicholas Sekunda - Adam Hook, Greek Hoplite BC., Osprey Publishing, * Jack Cassin - Scot, The Greek and Persian Wars BC., Osprey Publishing, * Christon I. Archer - John R. Ferris vd., Dünya Savaş Tarihi, (Çev.) Cem Demirkan, Tümzamanlar Yayıncılık, 2006, (s ). * Liddel Hart, Strateji: Dolaylı Tutum, (Çev.) Cemal Enginsoy, ASAM Yayınları, 2002, (s. 4-6).