TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 184 Mart 2007 ICS ARMUT Pears TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 Ön söz Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü nün Ziraat İhtisas Grubu nca TS 184 (1981) ün revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 13 Mart 2007 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır. Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır. Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

4 Armut 0 Giriş Bu standard; armudun tanımına, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleriyle piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, piyasaya taze olarak arz edilen armutları kapsar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874 Yaş meyve ve sebzeler - Numune alma Fresh fruits and vegetables - Sampling TS 1337 ISO 1134 Armut Soğuk Depolama Pears- Cold storage 3 Tarifler 3.1 Armut Pyrus communis, L. türüne giren kültür ağaçlarının taze meyvesi. 3.2 Kara leke Venturia pirina Aderh. (anamorph: Fusicladium pyrorum (Lib.) Fuckel) mantari bir hastalıktır. Olgun olmayan meyvelerde lekeler küçük yuvarlak ve kadifemsi bir görünümdedir. Daha koyu olmak üzere iğne deliği gibi lekeler meyveler üzerinde gelişir. Enfekte olan meyveler biçimsiz bir şekilde olmaktadır. Armutlar, meyve lekesinden başka, ince dallarda oluşan hastalıktan da etkilenmektedir. 3.3 Yabancı madde Armudun üzerinde bulunan, kendinden başka kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi gözle görülebilen her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Armutlar, botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre boylara ayrılırlar Çeşitler Botanik yapılarına göre başlıca armut çeşitleri; - Akça, - Mustafa bey, - Koşya (Coscia), - Dr.Jül Güyo (Dr. jules guyot), - Sıtarkrimsın (Starkrimson), - Hünkar (Williams), - Triyomf dü viyen (Trıumph de vienne), - Börre hardi (Beurre hardy), - Abate fetel (Abbe fetel), - Düşes dangulem (Duchesse de angouleme), - Duvayen dü komis (Doyenne de comice), - Börre bosk (Beurre bosc), - Ankara, - Pas krasan (Passe crassane), - Deveci, 1

5 - Grand şampiyon (Grand champion), - Santa maria, - Wildır (Wilder) olmak üzere çeşitlere ayrılır. Diğer çeşitler kendi adları ile ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Armut, kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır Boylama Armutlar iriliklerine göre; - İri, - Diğer olmak üzere iki boya ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Armutlar, aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır; - Bütün (tam) olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime elverişsiz hale gelenler bulunmamalı), - Temiz olmalı, gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli, - Böcekler ve böcek zararları bulunmamalı, - Aşırı nem ihtiva etmemeli (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık bulunmamalı), - Yabancı tat ve/veya koku bulunmamalı dır. Armudun gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliğe imkân verecek durumda olmalıdır; - Olgunlaşma sürecine devam etmesine ve çeşidin özelliğine göre gerekli olgunluk derecesine ulaşmasına, - Elle toplamaya, ambalâjlamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum göstermelidir Çeşit özellikleri Armutlar aşağıda verilen çeşit özelliklerine uygun olmalıdır Akça Meyvesi küçük, kısa boyunlu, alt kısmına doğru geniştir. Kabuğu yeşil, yeme olumunda yeşilimsi sarı renkte ve incedir. Meyve eti beyaz, az kumlu, orta derecede sulu, az tatlı olup kalitesi orta iyidir Mustafa bey Meyvesi küçük, boyun kısmı akçadan daha uzun, alta doğru geniştir. Kabuğu kalınca olup zemin rengi sarımsı yeşil, yeme olumunda sarı, güneş gören tarafı kırmızıdır. Meyve eti beyaz, az kumlu, orta sulu, tatlı ve aromalı olup kalitesi ortadır. 2

6 Koşya (Coscia) Meyvesi orta iri, konik, boyun kısmı kısa, alta doğru genişler. Meyve kabuğu kalın, açık yeşil renkte olup yeme olumunda açık sarıdır. Bazen güneş gören tarafı kızarır. Meyve eti, beyaz, tatlı, sulu ve çok az kumlu olup kalitesi iyidir Dr.Jül Güyo (Dr. Jule guyot) Meyve iri, boyun kısmı kalın, alta doğru geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu orta kalınlıkta, yeme olumunda sarı olup bazen güneş gören tarafı kırmızıdır. Meyve eti beyaz, çok sulu ve tatlı olup kalitesi çok iyidir Sıtarkrimsın (Starkrimson) Meyvesi iri, konik, orta kısmı geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu koyu ve donuk kırmızı renkte olup yeme olumunda rengi açılır. Meyve eti beyaz sulu ve tereyağ tipinde, tatlıdır. Yeme olumu süresi kısa olup ileri olgunlukta çekirdek evi etrafından başlayarak meyve eti kararmaktadır Hünkar (Williams) Meyvesi orta iri iri konik, boyunlu, orta kısmı geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu açık yeşil, ince, sap çukuru çevresi paslı, yeme olumunda sarı renktedir. Meyve eti beyaz, ince dokulu, tereyağ tipinde, çok sulu, tatlı ve aromalı olup kalitesi mükemmeldir Triyomf dü viyen (Triumph de vienne) Meyvesi iri, konik, uzunca armut biçimindedir. Meyve kabuğu yeşilimsi sarı renkte, dağınık paslı, yeme olumunda koyu sarıdır. Meyve eti çok sulu, tatlı, kendine has aromalı ve kalitesi çok iyidir Börre hardi (Beurre hardy) Meyveleri orta irilikte, çok sulu, tatlı, kumlu ve meyve kabuğu kısmen paslıdır Abate fetel (Abbe fetel) Meyvesi iri ve uzun boyunludur. Tereyağ tipinde, çok sulu, tatlı, meyve kabuğu kısmen paslı, yeme olumunda sarıdır Düşes dangulem (Duchesse de angouleme) Meyveleri iri-çok iri, orta derecede sulu, ince kumlu ve tatlıdır Duvayen dü komis (Doyenne de comice) Meyveleri iri-çok iri, tereyağ tipinde, çok sulu ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda koyu sarıdır Börre bosk (Beurre bosc) (Kaiser Alexander) Meyvesi iri-orta iri, yeme olumunda altın sarısı renginde, tereyağ tipinde, çok sulu ve meyve kabuğu tamamen paslıdır Ankara Meyveleri orta irilikte, tereyağ tipinde, sulu, tatlı, güzel aromalı, yeme olumunda sarımtırak açık yeşildir Pas krasan (Passe crassane) İri, yuvarlak, alt kısmı daha geniştir. Meyve kabuğu paslı, kalın; rengi önce yeşil, yeme olumunda sarıdır. Meyve eti beyaz, az kumlu, çok sulu, ekşimsi ve aromalı olup, kalitesi iyidir Deveci Meyvesi iri-çok iri, basık,alt kısmı geniş, boyunsuzdur. Çiçek çukuru derindir. Meyve yüzeyi hafif girintili çıkıntılı olup kabuğu ince, zemin rengi sarı, meyve kabuğu passız, bazen güneş gören yüzü pembekırmızıdır. Meyve eti beyaz, gevrek, sulu, az, tatlı ve kalitesi ortadır. Yeme olumunda fazla yumuşamaz Grand şampiyon (Grand champion) Meyvesi orta iri iri, yuvarlakça alt kısma doğru geniş, hemen hemen boyunsuzdur. Meyve kabuğu ince mat olup bütün yüzeyi sıvama paslıdır Santa maria Meyvesi iri orta iri, boyun kısmı uzunca, alta doğru genişler, armut biçimindedir. Meyve zemin rengi yeme olumunda çok açık sarı olup bazen güneş gören tarafı pembe kırmızıdır. Meyve eti beyaz, orta sulu, az tatlı olup kalitesi ortadır. 3

7 Wildır (Wilder) Meyvesi küçük orta iri, meyve şekli konik, alt kısmı geniş düz, kısa ve kalın boyunlu, armut biçimindedir. Meyve kabuğu ince yeme olumunda zemin sarı olup güneş gören taraf kırmızıdır. Meyve eti beyaz renkli, tereyağ tipinde, az sulu ekşimsi tatlı olup kalitesi iyidir Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa en iyi kalitedeki armutlar girer. Bunlar, çeşidinin, ticari tipinin özelliklerini göstermelidir. Görünüşte taze, iyi gelişmiş gözlü ve sert olmalıdır. Yüzeysel çok hafif kusurlar dışında kusur bulunmamalıdır, ürünün genel görünümünü etkilememek şartıyla, ürünün kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek çok hafif kusurlara sahip olabilirler. Meyve sapı zedelenmemiş olmalıdır. Bu sınıfa giren armutlar kumlu yapıda olmamalı, meyve kabuğu koyu kırmızı renkte olmamalıdır Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki armutlar girer. Bunlar, çeşidinin, ticari tipinin özelliklerini göstermelidir. Görünüşte taze, iyi gelişmiş gözlü ve oldukça sert olmalıdır. Meyve sapı hafifçe zedelenmiş olabilir. Ürünün genel görünümünü etkilememek şartıyla, ürünün kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek aşağıdaki hafif kusurlara sahip olabilirler. Bunlar; - Hafif şekil kusuru, - Hafif gelişme kusuru, - Hafif renk kusuru, - Hafif kabuk kusuru dur. Hafif kabuk kusuru; - 2 cm yi geçmeyen uzamış şekil, - Diğer kusurlar toplamı 1 cm 2 yi (kara leke kusuru hariç), kara leke kusuru 0,25 cm 2 yi geçmemeli, - 1 cm 2 yi geçmeyen ezikler (renk kaybı olmamalı) dir. Bu sınıfa giren armutlar kumlu yapıda olmamalıdır Sınıf II Bu sınıfa daha üst sınıflara giremeyen ancak genel özellikleri karşılayan armutlar girer. Meyve kabuğunu zedelememiş olmak koşulu ile sap kopmuş olabilir. Meyve etinde belirgin özürler bulunmamalıdır. Ürünün genel görünümünü etkilememek şartıyla, ürünün kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek aşağıdaki kusurlara sahip olabilirler. Bunlar; - Şekil kusuru, - Gelişme kusuru, - Renk kusuru, - Hafif koyu kırmızılaşma kusuru, - Kabuk kusuru dur. Kabuk kusuru; - 4 cm uzamış şekil, - Diğer kusurlar toplamı 2,5 cm 2 yi (kara leke kusuru hariç), kara leke kusuru 1,0 cm 2 yi geçmemeli, - 1 cm 2 yi geçmeyen ezikler (hafifçe renk kaybı olabilir) dir Boy özellikleri Armutların irilikleri, sap ile çiçek çukurunu birleştiren eksene dikey olan en geniş ekvatoral çaplarına göre belirlenir. Bütün sınıflarda boylama zorunludur. Bunlarda aynı ambalaj içersine konulan meyveler arasındaki çap farkı 5 mm yi geçemez. 4

8 Ambalajlar içine dökme olarak doldurulan Sınıf I armutlarda meyveler arasındaki çap farkı 10 mm ye kadar olabilir. Aynı şekilde ambalajlanan Sınıf II armutlarda bu bakımdan bir sınırlama yoktur. Armutlarda sınıflara göre kabul en küçük çaplar Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 - Sınıflara göre boylar - İri boy Ekstra en az, mm 60 Sınıf I en az, mm 55 Sınıf II en az, mm 50 - Diğer Not - Akça, Mustafa bey vb. yazlık çeşitler için 1 Ağustostan önce yapılacak piyasaya arzda en küçük çap zorunluluğu aranmaz. 4.3 Boyut ve toleranslar Her ambalajda kütlece veya sayıca bulunabilecek sınıf ve boy toleransları aşağıda gösterilmiştir Sınıf toleransları Ekstra Her ambalajda bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf I e giren (Sınıf I in toleransı hariç) armutlardan % 5 oranına kadar bulunabilir Sınıf I Her ambalajda bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf II ye giren (Sınıf II in toleransı hariç) armutlardan % 10 oranına kadar bulunabilir Sınıf II Her ambalajda, bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan armutlardan % 10 oranına kadar bulunabilir. Ancak göze çarpacak derecede çürük veya ileri derecede berelenmiş ya da iyileşmemiş ileri derecede çatlakları bulunan armutlara hiçbir tolerans tanınmaz. Bu sınıfta kurtlu armutlarla aşağıda gösterilen özürleri taşıyan armutlar yukarıda belirtilen toleransın içinde % 2 den fazla bulunamaz. Bunlar; - Aşırı derecede acı benek veya sulu göbek, - Hafif berelenme veya iyeleşmemiş çatlaklar, - Çok hafif çürüklük izleri dir Boy toleransları Bir örnekliliğe tabi olanlar için bütün sınıflara, ambalaj üzerinde bildirilenlerin bir üst veya bir altındaki boydan olan armutlara kütlece veya sayıca toplam % 10 oranına kadar tolerans tanınır. Ayrıca en küçük boya 5 mm den fazla tolerans tanınmaz. Bir örneklilik aranmayanlarda en küçük boydan 5 mm daha küçük olan armutlara kütlece veya sayıca toplam % 10 oranına kadar tolerans tanınır. 4.4 Özellik ve muayene madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik ve muayene madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir. Çizelge 2 - Özellik ve muayene madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene madde no Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Boyut ve toleranslar Piyasaya arz

9 5 Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu (boylanmış ise), ambalâjları, parti numarası aynı olup, bir defada muayeneye sunulan armutlar bir parti sayılır. Armut numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek ve tartılarak yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Armutların muayenesi Armutların muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. Muayene edilen ürünlerden biri standarda aykırı görüldüğünde partinin muayenesi durdurulur. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; - Firmanın adı ve adresi, - Muayenenin yapıldığı yerin adı, - Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayenede uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların değerlendirilmesi, - Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, - Numunenin standarda uygun olup olmadığı, - Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Armutlar ambalâjlı olarak piyasaya arz edilebilir. Ekstra sınıfta meyveler katmanlar halinde piyasaya arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki armut; çeşit, orijin, ticari tip, boy, olgunluk derecesi ve kalite bakımından bir örnek olmalıdır. Bir ambalajda bulunan armutlar arasındaki kütle farkı ortalamadan en fazla ± % 10 tolerans gösterebilir. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her armut, ambalâjdaki her ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ekstra sınıfta renk bakımından da bir örneklik aranır. Her ambalajda, görünen armutlar o ambalajdaki tüm meyveleri temsil etmelidir. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında ürünün iyi korunmasını sağlayacak biçimde ve uygun nitelikteki malzemeden yapılmış, 80 cm x 120 cm veya 100 cm x 120 cm boyutlarındaki paletlere uyacak ölçülerde olmalıdır. Ambalâj içinde kullanılacak kâğıt veya diğer malzeme yeni, temiz, kuru ve insan sağlığına zararsız olmalıdır. Basılı kâğıt kullanıldığında yazılı kısmın dışa gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat edilmelidir. Ambalâjlar içinde armuttan başka hiç bir madde bulunmamalıdır. 6

10 Kullanılan kağıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli olmayan mürekkeple yazılmalı ve tutkalla yapıştırılmalıdır. Meyve yüzeyine yapışkan etiket kullanıldığında, çıkarıldığı zaman meyve yüzeyinde herhangi bir iz bırakmamalıdır. 6.3 İşaretleme Armut ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: - Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası (TS 184 şeklinde), - Malın adı (Armut), - Çeşidi, - Sınıfı, - Boyu, - Orijini, - Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, - Net kütlesi (en az, kg veya g), - Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjlarının sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma - Armut ve içinde armut bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. - İçinde armut bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip, boşaltılmamalıdır. - İçinde armut bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir. Armutların depolanması TS 1337 ISO 1134 e göre yapılır. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği armut için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermek veya göstermek zorundadır. Bu beyannamede satış konusu olan armudun; - Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun, - Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Yararlanılan kaynaklar - Dr. AKÇAY, M., E., Armut Yetiştiriciliği, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova, Meyvecilik Genel Meyve Tarımı Prensipleri ve Pratik Meyvecilik Yöntemleri. Ziya Kütevin İnkılap Kitapevi, UN/ECE FFV-51, Armut Yetiştiriciliği, Eğridir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, Isparta,