SOSYOLOJİYE İHTİYACIMIZ VAR: SOSYOLOJİ NEDİR? SOSYOLOG KİMDİR?

Transkript

1 SOSYOLOJİYE İHTİYACIMIZ VAR: SOSYOLOJİ NEDİR? SOSYOLOG KİMDİR? Giriş: Sosyolojiyi Tanımlama Gerekliliği Sosyologların en çok karşılaştıkları ve belki de cevap vermekte en çok zorlandıkları soru, sosyoloji nedir? sorusudur. Sosyoloji anlayışlarındaki farklılaşmalar ile tanımsal ayrışmalar bir yana, bunun en önemli nedeni, aslında sosyologların bu soruya verecekleri kısa ve tatmin edici bir cevaplarının bulunmamasıdır. Bilindik bir tabirle ve çevrelerindekilerin sorularını geçiştirmek için sosyoloji öğrencilerinin yaptığı gibi, sosyoloji toplumbilimdir denilebilir. Fakat içerisinde kısıtlayıcı unsurlar bulunduran bu türden bir cevap, sosyolojinin ne olduğunu ve onun bilim olarak hangi amaçlarla şekillendiğini tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Üstelik böylesi bir tanımlama, bir yandan sosyolojiyi sıradanlaştırırken, diğer yandan onun önemsiz bir alan olarak görülmesine de neden olmaktadır. Yapılan bazı araştırmalar (Esgin ve Arslan, 2011), sosyolojinin özellikle ülkemizde toplumsal ve kurumsal düzeyde önemsenmediğini, bunun da başlıca nedeninin, sosyolojinin ne liğine ilişkin bilgi eksikliği olduğunu göstermektedir. Sosyoloji ülkemizde yeterince bilinmemektedir. Hatta sosyolojiye dair negatif bir algının varlığından bile söz edilebilir. Bütün bu olumsuzlukların kaynağı, elbette tek başına sosyolojinin tanımlanma problemi değildir. Ancak, sosyolojinin, sosyoloji toplumbilimdir söyleminin ötesine geçmediği ve kendisini anlatma sorumluluğunu ikinci plana attığı sürece, benzeri olumsuz nitelemelerle yüzleşmesi kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenle sosyoloji için öncelikli amaç, sosyolojinin ne olduğu sorusunu geçiştirmek ya da bu soruyu yalnızca sosyoloji öğrenimi almış kişiler nezdinde cevaplandırmak değil, onu toplum tarafından bilindik, toplumsal yaşamda başvurulan ve kurumsal düzeyde gerekliliği anlaşılmış bir alan olarak kavratmak olmalıdır. Sosyolojinin toplumsal ve politik anlamdaki meşruiyeti ancak bu şekilde sağlanacaktır. Bu yazıda, sosyolojinin aslında ne olduğunu anlatma çabasında, izleyeceğimiz yol, bilindik ve sıkıcı ifadeler içeren sosyoloji tanımlarına başvurmak yerine, sosyoloji öğrenimi görmemiş kişilerin de sosyoloji hakkında bilgilenebilecekleri ve sosyolojiye dair açık fikirler edinebilecekleri daha güncel bakış açılarından ve örneklerden hareket etmektir. Sosyoloji Nedir? Akademik anlamda sosyoloji denilince, kendi inceleme nesnesi olan özgün bir disiplin ve bu disiplinin sahip olduğu sistematik bilgi, özgül metodoloji ve kavramsal çerçeve külliyatı kastedilmektedir (Swingewood, 1998: 21). Onun özgünlüğü, konusundan, sınırlarından ve amaçlarından gelmektedir. Sosyoloji, kendi özgünlüğü içinde toplumsal dünyayı anlamaya ve açıklamaya yönelmiş önemli bir sosyal bilimdir. Fakat toplum nezdinde sosyoloji, daha çok uçlarda olan, karmaşık ve anlaşılması güç söylemler üreten ve hakkında pek fazla bilgi sahibi olunmayan bir alandır. Toplumun sosyoloji algısı, sosyolojinin değişmez kaderiymiş gibi, genellikle negatiftir. Sözgelimi, sosyoloji denilince pek çoklarının aklına kalın kitaplar, gündelik dilde kullanılmayan bazı anlaşılması güç kavramlar ve bu kavramları kullanan kişiler gelmektedir. Ayrıca sosyoloji çoğu insan için, zaten bilinen, içinde yaşıyor olmaktan dolayı herkesin bildiği toplumsal yaşam ile ilgili konuları kendi ölçülerince dile getirmeye çalışan ve çok da gerekli olmayan bir alandır. Ancak sosyolojiyi bu türden bir sınırlanmış algıyla değerlendirmek son derece yanlıştır. Çünkü sosyoloji en başında bilimsel bir uzmanlık alanıdır ve toplumsal olanı açıklama adına güçlü teorik yönelimlere sahiptir. Sosyolojinin akademik bir disiplin olduğunu iddia etmesinin gerisinde, geniş ölçüde kabul görmüş teorik

2 bir geleneğe sahip olması yatmaktadır (Waters, 1994: 1). Sosyoloji, güçlü teorik gelenek yanında, sosyal gerçekliklere ilişkin açıklamalarında nesnel dayanaklarını edindiği metodolojik yönelimlere de sahiptir. Sosyolojinin metodolojik yönelimleri, onu bilimsellik sınırlarına taşırken, aynı zamanda sosyolojik bilgiyi sıradan gündelik bilgiden ayırmaktadır. Dolayısıyla, sosyolojinin akademik bir disiplin olarak, kendi teorik söylemlerinden hareket etmesi, bilimsel kabullere göre açıklamalar yapması ve toplumsal olanı kendi kavram örgüsü içinde değerlendirmeye çalışması doğal bir durumdur. Sosyoloji, insanın diğer zihinsel çabalarından farklı bir biçimde işleyen, disiplinli bir imgelemden (hayal gücü, tasarım) faydalanmaktadır. Sosyolog, bu imgelemi kendisini içinde bulunduğu andan uzaklaştırarak, geçmişte toplumun ne türden değişimler geçirdiğini ve gelecekte hangi türden değişimlere uğrayacağını kavrayabilmek için kullanır. Disiplin ise, sosyolojik imgelemin yaratıcı kapasitesinin kavramsal ve deneysel titizlikle sınırlandırılmasının koşullarını belirler (Giddens, 2009: 11). Ayrıca, sosyoloji sanılanın aksine, herkesin bildiğini değil, aslında bildiğini sandığı konuları irdelemektedir. Giddens ın (2011: 14) ifade ettiği gibi, sosyolojinin çoğu kez herkesin zaten bildiği olguları açıklıyormuş gibi görünmesinin nedeni, sosyolojik araştırmaların, araştırdığı alan olan sosyal dünyadan ayrı olmamasıdır. Nitekim hepimiz sağduyu, herkesin bildiği şey derken, aslında farkında olmadan sosyolojik araştırmalara dayanırız. Sözgelimi, günümüzün toplumunda boşanma oranlarının yüksek olduğunu herkesin bilmesinin temelinde, ister resmî araştırmacılar ister akademisyen sosyologlar tarafından yürütülmüş olsun, düzenli sosyolojik araştırmalar vardır. Üstelik insanlar, içinde yaşadıkları toplumu ne derece anladıklarını iddia etseler de bu, onların genellikle üzerinde durduğu bir konu değildir. Çünkü insanlar, gündelik yaşamlarını sıradan gündelik eylemlerini gerçekleştirerek sürdürürler ve çoğu zaman rutin haline gelmiş eylemleri ve bunların sonuçları üzerine düşünmezler. Dolayısıyla sosyolojinin aslında ne olduğunu anlamakla, insanların gündelik yaşamdaki eylemlerinin nedenleri ve sonuçları üzerine düşünmek arasında önemli bağlantılar vardır. Söz konusu bağlantılar, sosyal yaşama ilişkin bazı sorularla gündeme getirilebilir. Sorular üzerinden sosyolojinin amacı ve kapsamıyla ilgili bazı sonuçlara da ulaşılabilir. Örneğin, insanları bir arada tutan ve onların yaşamlarındaki tercihlerini belirleyen unsurlar nelerdir? Her gün dünyada milyonlarca insanın gündelik yaşamlarını rutin bir şekilde sürdürmesinin ne türden anlamları vardır? Çevrenizde olup bitenlerden, yaptığınız seçimlerin sonuçlarından ya da sosyal sorunların varlığından ne derece haberdarsınız? Sosyal problemleri fark etmek ve onları anlamlandırmak sanıldığı gibi kolay mıdır? İnsanlar gündelik yaşamlarındaki tercihlerinde neden öyle değil de böyle davranırlar? Bu tercihler sandığınız gibi sadece kişisel tercihleriniz midir, yoksa sizi yönlendiren başka unsurların varlığından söz edebilir miyiz? Örneğin tüketirken gerçekten ihtiyacınız olduğu için mi tüketirsiniz, yoksa tükettiğiniz şeyleri ihtiyaç olarak görmenizi sağlayan başka etkenler var mıdır? Elinizde, sözgelimi, kadına yönelik şiddet sorununu çözecek bir reçeteniz var mı? Ya da kendinizi bu sorunun nedenlerini bilimsel olarak belirleyebilecek ve nihayetinde bir reçeteyi hazırlayabilecek yeterlilikte görüyor musunuz? Suçun tanımını kim yapar mesela? Ve bazı insanlar neden suç işler? En önemlisi, daha insancıl bir toplum yaratmak mümkün müdür? Bunun koşulları sağlanabilir mi? İnsanlığı ileriye taşıyacak sosyal koşulları belirlemek ve problemlere çözüm olacak düzenlemeleri bilimsel koşullar dâhilinde tespit etmek sanıldığı gibi herkes tarafından yapılabilecek bir iş midir?

3 Bu soruları olabildiğince çoğaltabiliriz. Sorulara herkesin kendince cevapları mutlaka vardır. Ancak önemli olan insanı ve toplumu ilgilendiren, gelecekteki yaşam koşullarını belirleyecek olan sorulara nesnel ve bilimsel cevaplar bulabilmektir. Sosyoloji, sıradan tanımın ötesinde işte bu türden ve daha pek çok soruya bilimsel dayanaklarıyla cevap arayan bir disiplindir. Sosyal dünyayı anlamak, tanımlamak, sosyal problemleri çözümleyebilmek ise sanıldığı kadar kolay değildir. Sosyoloji, işte bu nedenlerle üyeleri tarafından anlaşıldığı varsayılan bir dünyayı yeniden anlamaya çalışan bir alan olarak tanımlanmıştır (O Brain, 2001). Sosyolojinin amacı, herkesin anladığını sandığı ya da yanlış kavramlar temelinde kurguladığı değişimleri ve sosyal sorunları doğru kavramlarla yerli yerine oturtarak anlaşılır kılmaktır. Sosyoloji, yaşantının sürekli bir yorumu ya da yaşantı üzerine bir yorumdur ve bu yorum toplumun kendisine geri gönderilir (Bauman, akt. Bilton vd, 2009: 13). Hayatı anlamak, sosyoloji açısından çok boyutlu ve sistemli bir çaba olsa da, hayatı yaşayanlar tarafından böylesi bir anlayışla değerlendirilmez. Her ne kadar toplumun üyeleri, içinde yaşadıkları toplumu ve hayatta olup bitenlerin anlamlarını bildiklerini varsaysalar da, gerçekte durum çoğu zaman böyle değildir. Çünkü insanlar, Bauman ın (1999: 18) ifade ettiği gibi, gündelik yaşamın rutinleri içine daldıklarında anlamların üretildiği etkileşim ve eylemlerin yani, olup bitenlerin anlamları üzerinde pek durmazlar. Özel deneyimlerini başkalarının yaşadıklarıyla karşılaştırma gereği duymazlar. Bireysel olandaki sosyal olanı, sosyal olandaki bireyselliği görmeye çaba göstermezler. Toplumsal yaşam bir bulmacadır ve sosyoloji, bu bulmacayı çözmeye, toplumu anlamaya çalışmaktadır. Sosyolojinin amacı, insanların gözlerini ve zihinlerini açarak, sosyal yaşama ilişkin her türden soru ya da düşünceyi ortaya çıkartabilmektir. Bazen bu tedirgin edici olsa da, sosyoloji, çoğu insanın toplumsal yaşama dair üzerinde fazla düşünmeden kabul ettiği şeyleri farklı bağlamlarıyla sorgulama, onları sistemli olarak değerlendirme çabasındadır. Bu yönüyle sosyoloji; devam eden bir proje, toplumsal yaşam bulmacasını anlamaya yönelik bitmeyen bir çabadır (Bilton vd, 2009:4). Toplumsal yaşamın bir bulmacaya benzetilmesi rastlantısal değildir. Sosyoloji, kendi özgün konu alanı içinde kendi anlamlarını üreten bir dünyaya, sosyal dünyaya yönelmiştir. Sosyal dünya, doğal dünyadan farklıdır. Doğal dünyadaki nesneler, insanların onlar hakkındaki yorumlarına bakılmaksızın var olabilirler. Ancak, sosyal dünyadaki olgular için aynı şey söylenemez. Sözgelimi, suç ve aşk gibi kavramlar tamamen insanlar tarafından yaratılmıştır, varoluşları tümüyle insanların algı ve yorumlarına, onlara yükledikleri anlamlara bağlıdır (Slattery, 2007: 232). İnsanların yarattığı dünyadaki anlamlar ise, sürekli değişime açıktır. Dolayısıyla, bu anlamların çözümlenmesi, zor bir bulmacanın parçalarını bir araya getirmek gibidir. Bu çerçevede sosyolojinin sadece bilgi üretmek gibi bir misyonu yoktur. Sosyoloji toplum incelemelerinde çoğu zaman temel bir düşünceden yola çıkmaktadır. Bu düşünce, sosyal koşulların ve olguların her zaman kesin bir şekilde daha iyi bir durumda olabileceğidir. Sosyolojik bilgi bize, toplumların farklı şekillerde yapılandırıldığını, değişim ve dönüşümün insan yaşamının bir parçası olduğunu göstermektedir. O halde, toplumsal değişim sadece olası değil, aynı zamanda kaçınılmazdır. Sosyoloji bizim bunu anlamamıza ve daha iyi bir toplum inşa etmemize imkân verecek koşulları betimler (Bilton vd, 2009:5). Anlaşılacağı üzere, sosyolojinin söylem alanına giren her şey, hayatın içinde olan şeylere dairdir. Hayat içinde olup biten her şey, olup bitme sürecini yaratan toplumsal aktörlerin bir aradalığının, karşılıklı etkileşimlerinin ve eylemlerinin bir sonucudur. Sosyoloji, işte bu etkileşim ve eylemlerin karmaşıklığını, nedenlerini ve sonuçlarını anlamlandırma

4 çabasındadır. Sosyolojinin amacı, söz konusu süreçte yaşamı ve yaşamın içindeki gerçekliği ortaya koymaktır. Üstelik hızlı değişim ve dönüşümlerin yaşandığı ve bunların tahrip edici sonuçlarının bariz bir şekilde kendini gösterdiği günümüzde, sosyolojinin bu çabası daha anlamlı görünmektedir. Giddens ın (2000: 2) söz konusu sürece ilişkin betimlemesi, sosyolojinin neliği bakımından oldukça açıklayıcıdır. Bugün gelecek hakkında yoğun bir kaygı duyan ancak yine de olağanüstü umutlarla dolu bir dünyada yaşıyoruz. Bu dünya, değişmenin egemen olduğu, derin çatışmalar, gerilimler ve toplumsal bölünmelerle olduğu kadar çağcıl teknolojinin doğal çevre üzerindeki yıkıcı saldırısıyla da ayırt edilen bir dünya. Yine de, kendi kaderimizi denetleyebilme ve yaşamlarımızı daha iyiye götürebilme olanaklarımız, daha önceki kuşakların hayal bile edemeyeceği ölçüde bulunuyor. Bu dünya nasıl ortaya çıktı? Bizim yaşam koşullarımız, anne babalarımız ile dedelerimizin yaşam koşullarından neden böylesine farklı? Gelecekte değişmenin alacağı yön ne olacak? Bu sorular, çağcıl entelektüel kültürde oynayacak birincil rolü bulunan bir inceleme alanı olan sosyolojinin temel konularıdır. Giddens ın da ifade ettiği gibi, sosyolojinin özellikle günümüz toplumlarının geldiği noktaları ve yaşadığı problemleri anlamamız açısından oldukça önemli görevleri vardır. Bu bağlamda sosyoloji, aslında oldukça zor bir görev üstlenmiştir. Ancak onun bu görevinde başarılı olmasının koşulu, sosyolojinin değerinin anlaşılmasıyla birlikte, sesinin daha gür duyulmasının sağlamaktır. Kastedilen gür sesin sahibi, sosyolojinin pratisyenleri, yani sosyologlardır. Zira sosyoloji sosyologun yaptığı ise, sosyolog bu zor görevi üstlenen kişidir. Sosyolojiye dair bütün bu açıklamalardan sonra, sosyolojinin ne olduğuna ilişkin bilgimizi farklı tanımlamalarla daha da genişletecek olan sosyolog kimdir? sorusuna cevap aramaya başlayabiliriz. Sosyolog Kimdir? Sosyolog kimdir? sorusu, sosyolojinin ne olduğu sorusuna verilen cevaplardan bağımsız olarak yanıtlanabilecek bir soru değildir. Sorunun önemi, sosyolojinin kendine özgülüğüyle bağlantılıdır. Ayrıca, sosyologun diğer bilim insanlarından farklı olan bazı ayırıcı yönlerinin ortaya konması, sosyolojinin hangi anlamlarda önemli bir disiplin olduğunu da kavramamıza olanak sağlayacaktır. Bu noktada, sosyolog Arus Yumul un (2011) tanımlaması oldukça açıklayıcıdır: Sosyolog; toplumu, toplum ile bireyin karşılıklı ve karmaşık ilişkisini anlamaya çalışan kişidir. Toplumu anlamak basit bir kelime gibi görünse de, sosyolog olmaya karar vermek hayatınızı, dünyaya, çevrenize ve kendinize bakışınızı değiştirecek, ufkunuzu geliştirecek baş döndürücü bir yolculuğa çıkmaya karar vermeye benzer. Bu yolculuk bildiğimiz, sıradan seyahatlerden farklıdır. Çünkü sosyolog toplumun kalbine doğru bir yolculuğa çıkar. O sadece bir gözlemci değildir. Görünenin, aşikâr olanın altında yatan nedenleri araştırır. Toplum dediğimiz şeyin esrarengiz, gizli güçler tarafından değil de, biz insanlar tarafından yaratıldığının farkına vararak, onu değiştirip dönüştürme gücünün de yine bizlerde olduğunu göstererek özgürleştirici bir rol oynar, bir anlamda gözümüzü açar. Dünyanın sadece biz lerden, bize benzeyenlerden oluşmadığını göstererek bizleri farklılığa karşı duyarlı kılar; insanlık durumunu daha derinden kavramamıza ama aynı zamanda topluma belirli bir mesafeden bakmamıza yol açar. Doğru bildiklerimizi sorgulamaya açıp zihinsel ön kabullerimizi sarsarken, bize kendimizle ve toplumla ilgili yeni yaklaşımlar sunar. Sosyolog, üyeleri tarafından hâlihazırda anlaşıldığı varsayılan bir dünyayı yeniden anlamaya çalışan kişidir. Fakat o sadece bir gözlemci ya da öznel bakışına göre yorum yapan herhangi

5 bir kişi değildir. Sosyolog, görünenin, aşikâr olanın altında yatan nedenleri bilimsel dayanaklarıyla araştırandır. Sosyologun rolü, sosyal yaşama ilişkin gerçeklikleri, hiçbir olguyu mutlaklaştırmadan, bilimsel kuşkuculuk ve değerlendirme ölçütleri çerçevesinde ortaya koymaya çalışmaktır. Sosyolog, düşünsel temeller ve bilimsel pratikler kapsamında tanımlamaya çalıştığı sosyal gerçekliği, onun çok boyutlu yapısını ve değişkenliğini dikkate alarak analiz etme çabasındadır (Kivisto, 2008: 10). Bu bağlamda sosyolog, sosyal olay ve olgular hakkında daha sistematik biçimde ve inceden inceye düşünen, daha iyi tespit edilmiş gerçekler ve daha güvenilir açıklamalar talep eden bir sosyal bilimcidir (Bilton vd, 2009:4). Dolayısıyla sosyoloji yapmak, diğer bilim alanlarına oranla özellikle fen bilimleriyle kıyaslanamayacak ölçüde- zor bir çabadır. Bilim yapmak, sosyoloji sahasında çalışmak, çok sayıda metin okumayı, onları tahlil etmeyi, onlar üzerine düşünmeyi, yeni düşünceler üretmeyi, kısaca büyük emek harcamayı ve özveride bulunmayı gerektirmektedir (Kızılçelik, 2005: iii). Wallece ve Wolf un (2012: 22-23) ifade ettiği gibi, sosyologlar, sosyoloji yaparken, konularına soğuk ve zihinleri boş bir şekilde yaklaşmamaktadırlar. Onlar, ister insanların ölümle ilgili davranışları, isterse günümüz toplumunun bugünü ve geleceğiyle ilgili olsun, incelemekte oldukları olgunun belli bir yönü üzerine odaklanmaktadırlar. Sosyologlar konularına bazı kabullerle yaklaşmakta, cevap aradıkları özel soruları bazı araştırma tekniklerine ağırlık vererek çözümlemeye çalışmaktadırlar. Bunun anlamı, sosyologların bakış açılarının dayandıkları teorik temelle bağlantılı olmasıdır. Teoriler, sosyologlara açıklayıcı ve sistematik temeller sağlamaktadır. Sosyologlar, teorik kabul ve varsayımlarını sistematik olarak geliştirmektedirler. Onların geliştirdikleri teoriler, toplumsal yaşamın anlatılmasına dönüktür. İnşa edilen teoriler aracılığıyla, insan davranışı ve toplumun işleyişi hakkında genel anlayışlar getirirler. Söz konusu anlayışlar yayılır ve ileriki yıllarda toplumsallığa ilişkin düşünsel tartışma alanının içeriğini belirler. Sosyologlar toplumsal yaşamdaki olay ve olguların neden, nasıl ve hangi koşullarda ortaya çıktığını açıklamaya çalışırlar. Sosyologların dayanağı olan teoriler, kavramsal örgüler olarak tasarlanmış, zihinsel kurgulardır. Teori, aslında gündelik yaşamda herkesin kullandığı bir tanımlama modelidir. Ancak gündelik yaşamda herkes tarafından kullanılan teoriler ile sosyolojik teoriler arasında önemli ayrımlar vardır. Gündelik yaşam teorisi, yaşantımıza devam ederken önceden tasarlanamayan bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu tür teoriler, yalnızca dolaylı yoldan biçimlendirilmekte ve eleştirel sorgulamaya tutulmadan geçerli kabul edilmektedir. Dolayısıyla teorinin geçerliliği bilimsel yoldan sınanmaya çalışılmamaktadır. Oysa sosyolojik teori, en başta geçerliliği bilimsel olarak sınanması gereken, eleştirel sorgulamalardan geçmiş bir teoridir. Sosyolojik teorinin öncelikli amacı, olabildiğince anlaşılır olma, mantıksal tutarsızlık ve anlamsızlıktan kaçınmak ve nihayetinde, fikirlerin deneysel gerçekliklerle uygunluğunu belirlemektir (Kivisto, 2008: 10). Kısacası, sosyologun yaptığının, yani sosyolojik düşünme sanatının sağlayacağı temel hizmetin, her birimizi daha duyarlı kılmak olduğunu söyleyebiliriz. Sosyolog yaptığı çözümlemelerle duygularımızı keskinleştirebilir, gözlerimizi daha fazla açabilir, öyle ki şimdiye kadar mevcut ancak görünmez olan insanlık durumlarını keşfetmemize olanak sağlayabilir (Bauman, 1999: 24-25). Sosyolog sorular sorarak rahat ve sessiz hayat tarzını bozmaktadır. Gerçekliği ortaya koyma çabası, ayrıca ona muhalif bir kimlik kazandırmıştır. Onun muhalifliği, eksik ya da yanlış tanımlar üzerine kurulmuş ve kalıplaşmış kabulleri körü körüne benimsememesinden, gerçekliği her koşulda ortaya koyma ısrarından kaynaklanmaktadır. Sosyolog bu ısrarından asla vazgeçmeyecektir. Çünkü onun öncelikli amacı, hâlihazırdaki kabulleri sorgulamadan

6 benimsemek değil, aksine gerçeklikleri ortaya koyarak daha iyi ve daha insancıl bir toplum idealine katkı sunmaktır. Her şey bir tarafa, işte sadece bu nedenle bile sosyolojiye ihtiyacımız vardır. Sonuç Yerine: Sosyolojiye İhtiyacımız Var Bilim sanıldığı gibi doğaya ve doğal dünyaya ilişkin gerçekliklerin aranmasıyla sınırlanmış bir etkinlik değildir. Bilim insan içindir. İnsanın mutluluğu, refahı, gelecekte daha iyi koşullarda yaşaması ve sosyal yaşamın düzenliliği gibi pek çok unsurun sürekli bir biçimde yeniden tanımlanması gereksinimi, sosyolojiye neden ihtiyaç duymamız gerektiği konusunu açıklamaktadır. Ancak toplumumuz gerektiği biçimiyle ne sosyolojinin, ne de böyle bir ihtiyacın farkındadır. Bunun en belirgin nedeni başta ifade ettiğimiz gibi, sosyolojinin bilimsel niteliğinin ve amaçlarının yeterince bilinmemesidir. Ayrıca, bugün bilim denilince daha çok, doğa bilimlerinin, teknolojiyle bütünleşmiş matematik, mühendislik ve tıp gibi alanların akla gelmesidir. Toplumda kendisini gösteren böylesi bir bilim anlayışı, genelde sosyal bilimlerin özelde ise sosyolojinin ikinci planda kalmasına neden olmaktadır. Doğa bilimlerdeki keşif ve buluşlar toplumdaki radikal değişiklikleri tetiklerken, sosyolojinin ürettikleri daha az önemli görülmektedir. Oysa doğayı aşan insanın gücünün giderek artması ve kontrolü kendisini aşması karşısında doğabilecek problemleri betimlemede başvurulacak en yetkin alan yine sosyoloji olacaktır (Esgin ve Arslan, 2011). Sosyoloji, bu ve benzeri olumsuzlukların insanlığı tehlikeye sürükleyen sonuçlarını şimdiden haykırmaktadır. Ancak, sosyolojinin sesinin kısık olması, onun bu haykırışlarının duyulmasına engel olmaktadır. Çünkü insanın geldiği konumu değerlendirme gücünde olan sosyoloji geri planda bırakılmakta, rahatsız edici söylemler üreten çatışmacı bir alan olarak görülmektedir. Sosyolojiye ihtiyacımız vardır. Çünkü sosyoloji insanların yarattığı dünyayı anlamlandırma uğraşında olan, insanlar arası birlikteliklerden kaynaklanan çatışma ve huzursuzlukların nedenlerini belirlemeye, gelecekteki toplumsal koşulların niteliğini öngörmeye çalışan bir bilimdir. Sosyolojin üstlendiği görev, gündelik yaşamı sürdürmemize yardım eden sıradan bilgilerden ya da kendi bireysel deneyimlerimizden yola çıkarak yerine getirilebilecek bir görev değildir. İnsanlar ve hatta devletler, kendi bilinçlerinden hareketle sosyal sorunların nedenlerini ve sonuçlarını kavramakta başarılı görünmemektedirler. Bilton vd. nin (2009: 4-5) dile getirdiği gibi, insanlar arasında çatışmaların, hatta savaşların yaşanıyor olması, acılara ve güvensizliklere sebep olan toplumsal sorunlarla çevrili olmamız bunun kanıtıdır. İnsanlık olarak bugün bizi sersemletip hatta korkutucu görünebilen hızlı toplumsal değişim bombardımanı altındayız. Eylemlerimiz, hiç beklemediğimiz çeşitli sonuçlar ortaya çıkartmaktadır. Günlük ilişkiler düzeyinde bile en iyi sonuca ulaşmak için doğru davranış biçiminin hangisi olduğunu çoğu zaman kestiremiyoruz. Bütün bunlar, bizlerin kendi kurduğumuz dünyayı anlamlandırmakta bile ne kadar yetersiz olduğumuzun bir göstergesidir. Ancak, yaptığımız tespitlerden sosyolojinin tüm bu sıkıntıları ortadan kaldırabileceği ve herkes için huzurlu, mutlu bir hayatın temelini sağlayabileceği sonucuna ulaşmak doğru değildir. Sosyolojinin söz konusu süreçteki katkısı, bize daha iyi enformasyon ve daha bütüncül bir anlayış kazandırarak, bizi kendi hayatlarımızı şekillendirmek açısından daha güçlü bir konuma ulaştırmaktır. Nitekim sosyoloji, dokunulduğunda bütün sosyal sorunları ortadan kaldırma gücü olan sihirli bir değneğe sahip değildir. O, diğer sosyal bilimlerde olduğu gibi sosyal gerçekliği anlamlandırma çabasında olan bir sosyal bilimdir. Sosyal bilimlere ihtiyaç duymamızı gerektiren her neden, sosyoloji için de geçerlidir.

7 Dünya ile doğru ilişki kurabilmek için insanın ihtiyaç duyduğu toplumsal, ahlaki ve kültürel gelişimin sosyal bilimlerden başka taşıyıcısı yoktur. Sosyal bilimlerin önemini kavramamış bir toplum, kendi gelişim dinamiklerini elinde tutamadığı gibi, geleceğini biçimlendirme ve güçlü olma şansını da yitirecektir. Sosyal bilimleri savunmak, esasen toplumu savunmak demektir. Bu çerçevede sosyolojiyi önemsemek, bugünümüzü ve toplumsal geleceğimizi önemsemek anlamına gelmektedir. Aksi durumda, kendi gerçekliklerimizi belirleme, kendi toplumsal problemlerimizi çözümleme ve kendi geleceğimizi daha iyi inşa etme yeteneğimiz olmayacaktır (Esgin ve Arslan, 2011). Üstelik yaşadığımız çağın gerekleri bu yeteneği daha zorunlu bir gereksinim olarak ortaya koymaktadır. Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Türkiye nin daha iyi ve daha insancıl bir toplum özlemini karşılayabilmesi için, sosyolojiye ve iyi yetişmiş sosyologlara her zamankinden daha fazla ihtiyacı vardır. Böylesi bir ihtiyacın karşılanmasının koşulu, öncelikle yetkin bir sosyal bilim olan sosyolojinin toplum ve devlet nezdinde yeterince tanınmasının koşullarını oluşturmaktır. Sosyolojinin yeterince ve doğru bir şekilde tanınmasının, hak ettiği değeri kazanmasının birincil yolu, üniversitelerdeki sosyoloji bölümlerinin ve sosyoloji öğrencilerinin sayılarının niceliksel olarak çoğaltılması değil, onun kurumsallaşmasını sağlamaktır. Alan dışından akademisyenlerin istihdamıyla açılan yeni bölümleri sosyolojinin temsilcileri konumuna getirmek, sosyoloji formasyonuna uymayan Açık Öğretim Fakültesinde sosyoloji bölümü açmak gibi olumsuz uygulamalar, sosyolojinin gelişimine katkı yapmaktan çok zarar vermektedir. Sosyolojinin kurumsallaşması, onun öncelikle bilimsel gerekliliklerinin anlaşılması ve mesleki bilincin gelişmesiyle mümkündür. Bilimsel gerekliliklerin belirlenmesinin ve sosyolojinin daha etkili çözümler üreten bir bilim niteliğine kavuşmasının sorumluluğu sosyologlarda olmalıdır. Kısacası sosyolojinin asıl sahibi sosyologlardır. Dolayısıyla sosyologların şimdiki görevi, sosyolojiye sahip çıkmak ve her koşulda onu yüceltecek çalışmalara imza atmaktır. KAYNAKÇA Bauman, Z. (1999). Sosyolojik Düşünmek, Çeviren: A. Yılmaz, İstanbul, Ayrıntı Yayınları Bilton, T. Vd. (2009). Sosyoloji, Çeviren: K. İnal Vd., Ankara, Siyasal Kitabevi Esgin, A. ve Arslan, F. (2011). Sosyal Bilimleri Savunmak Gerekir: Türkiye de Sosyal Bilim Algısının Negatifliği ve Üniversitenin Misyonu Üzerine Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), İstanbul, (Yayımlanmamış Bildiri) Giddens, A. (2009). Sosyolojinin Kapsamı, Sosyoloji: Başlangıç Okumaları, Editör: A. Giddens, Çeviren: G. Altaylar, İstanbul, Say Yayınları Giddens, A. (2011). Sosyolojinin Savunusu, Çeviren: İ. Kaya, İstanbul, Say Yayınları Kızılçelik, S. (2005). Batı Barbarlığı, Ankara, Anı Yayıncılık Kivisto, P. (2008). Sosyolojinin Temel Kavramları, Çeviren: İ. Çapçıoğlu ve S. Yavuz, Ankara, Birleşik Kitabevi O Brien, M. (2001). Anthony Giddens ın Sosyolojisine Giriş, Modernliği Anlamlandırmak/ Anthony Giddens la Söyleşiler (iç.), Gıiddens A. ve Pierson C. Çeviren: S. Uyurkulak ve M. Sağlam, İstanbul, Alfa Yayınları, s.xiii-xlii Slattery, M. (2007). Sosyolojide Temel Fikirler, Yayına Hazırlayan: Ü. Tatlıcan, G. Demiriz, Bursa, Sentez Yayıncılık Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, Çeviren: O. Akınhay, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları Wallace, R. ve Wolf, A. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Çeviren: L. Elburuz ve M. R. Ayas, Ankara, Doğu-Batı Yayınları Waters, M.(1994). Modern Sociological Theory, London, Sage Publication Yumul, A. (2011). Sosyolog Kimdir?, Bilgi Postası, Erişim Tarihi: