TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Konya Şubesi Uydu Teknikleri ve Kullanımı Hakkında Meslek Eğitimi Semineri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Konya Şubesi Uydu Teknikleri ve Kullanımı Hakkında Meslek Eğitimi Semineri"

Transkript

1 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Konya Şubesi Uydu Teknikleri ve Kullanımı Hakkında Meslek Eğitimi Semineri Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi e-posta: Ocak, 2007 A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 1 / 42

2 1. Uzay Jeodezisindeki Gelişmeler (a) Uzay jeodezisi ve uydu ölçmeleri (b) Günümüz uydu teknikleri ve kullanım alanları (c) Gelecek nesil uydu teknikleri (d) Ülkemizdeki uzay jeodezisi faaliyetleri 2. Datum ve Koordinat Sistemleri (a) Datum kavramı ve koordinat sistemleri (b) Ulusal ve uluslararası ölçekte datum ve koordinat sistemleri (c) Global kartezyen, jeodezik ve izdüşüm koordinatları (d) Datum dönüşümleri A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 2 / 42

3 (devamı) 3. Yükseklik Sistemleri (a) Giriş ve temel tanımlar (b) Yükseklik türleri (c) Normal gravite alanından sapmalar (d) Global, bölgesel ve yerel jeoit modelleri A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 3 / 42

4 Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Uzay Jeodezisindeki Gelişmeler A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 4 / 42

5 Uzay jeodezisi ve uydu ölçmeleri Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Uzay jeodezisi fiziksel ve geometrik jeodeziye ilişkin problemlerin çözümü için değişik uzay tekniklerinin kullanıldığı uğraş alanıdır. Yeryuvarının gravite alanının belirlenmesi problemin fiziksel kısmını, konum belirleme ise geometrik kısmını oluşturur. Her iki problem de zamana bağlı olarak göz önüne alınır den itibaren yapay yer uydularının devreye girmesiyle uydu jeodezisi kavramı daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Aktif veya pasif uydular vasıtasıyla gerçekleştirilen her türlü jeodezik ölçüm uydu ölçmeleri kapsamında değerlendirilir. Çok uzun bazlı radyo enterferometre (VLBI) ve aya uzunluk ölçmeleri (LLR) de uydu jeodezisi konuları arasındadır. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 5 / 42

6 Uydu ölçmeleri Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Uydu ölçmeleri aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılabilir: Yerden uydulara yapılan gözlemler Kamera gözlemleri yardımıyla doğrultu ölçmeleri Laser uzunluk ölçmeleri (SLR, LLR) Doppler tekniğiyle konum belirleme (TRANSIT) Küresel navigasyon ve konum belirleme sistemleri: GNSS (GPS, GLONASS, GALILEO, vb.) Uydulardan yere yapılan gözlemler Uydu altimetresi (radar ve laser tekniğiyle) SAR tekniği (InSAR ve IFSAR) Uydu gradyometresi (GOCE) Uydudan uyduya yapılan gözlemler Uydudan uyduya izleme: SST (örn. GRACE veya GPS-CHAMP) A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 6 / 42

7 Uzay jeodezisinde konum doğruluğu (Seeber 1993) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 7 / 42

8 Uydu ölçmeleri uygulamaları (1) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Global jeodezi: Yeryuvarının ve gravite alanının belirlemesi, ortalama yer elipsoidi, global yersel referans sisteminin oluşturulması, kara ve okyanuslar için jeoit (düşey datum) belirleme, farklı jeodezik datumların birbirine bağlanması, yerel/bölgesel datumların global datuma bağlanması Jeodezik kontrol: Ulusal ve bölgesel ağlar için jeodezik kontrol ağlarının oluşturulması, mevcut ağların analizi ve iyileştirilmesi, bağımsız ağların birleştirilmesi, ağların sıklaştırılması Jeodinamik: Kabuk ve plaka hareketlerinin izlenmesi, kutup gezinimi ve yer dönüklük parametrelerinin belirlenmesi, gelgit etkilerinin gözlenmesi A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 8 / 42

9 Uydu ölçmeleri uygulamaları (2) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Mühendislik ölçmeleri: Düzlem ölçmeleri, coğrafi bilgi sistemi uygulamaları, kartoğrafik uygulamalar, mühendislik yapıları için jeodezik ağların oluşturulması, fotogrametri ve uzaktan algılama için yer kontrol noktalarının tesisi, kamera kalibrasyonu Navigasyon ve hidrografi-oşinografi: Kara, deniz ve hava ulaşım araçlarının navigasyonu, deniz ve okyanus bilimleri için konum belirleme, maregraf istasyonlarının birbirine bağlantısı Diğer disiplinler: Yer bilimlerine yönelik ölçme çalışmaları için konum belirleme, buzul hareketlerinin izlenmesi, atmosferik çalışmalar vb A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 9 / 42

10 Küresel konum belirleme ve navigasyon (GNSS) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Başka hiç bir sistem gerektirmeden global anlamda konum ve navigasyon bilgisi üreten uydu sistemlerinin ortak adı. Günümüz itibariyle faal ve projelendirilmiş GNNS sistemleri: GPS GLONASS GALILEO BEIDOU DORIS PRARE A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 10 / 42

11 GNSS uygulama alanları Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Haritacılık ve ölçme Taşımacılık Multimedya ve iletişim Enerji Finans, bankacılık ve sigortacılık Tarım ve balıkçılık Kişisel navigasyon Olağanüstü hal ve kriz yönetimi Çevre ve doğal kaynakların yönetimi Turizm Diğer sektörler A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 11 / 42

12 GNSS ve konum belirleme teknikleri Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar GNSS tabanlı konum belirleme teknikleri, konum doğruluklarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Mutlak konum belirleme (örneğin el GPS si): < 20 m Uydu bazlı iyileştirme sistemleri (WAAS, EGNOS vb): < 1 m Yer bazlı iyileştirme sistemleri (örneğin DGPS): < 50 cm Gerçek zamanlı kinematik GPS (RTK GPS): 1 cm +1 ppm Jeodezik (hassas) konum belirleme sistemleri: < 1 cm A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 12 / 42

13 GNSS iyileştirme (augmentation) sistemleri Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Yer ve uydu bazlı olmak üzere ikiye ayrılır. Özellikle uydu bazlı iyileştirme sistemlerinin önemi giderek artmaktadır. Günümüz navigasyon uygulamalarının çok büyük çoğunluğu iyileştirilmiş GNSS üzerine kurulmaktadır. DGPS iyileştirme sistemlerinin ilk örneği (yer bazlı) olarak görülebilir. Bazı örnekler ve işleten kuruluşlar: The Wide Area Augmentation System (WAAS): ABD savunma Bakanlığı The European Geostationary Navigation Overlay Service (EGNOS): Avrupa Uzay Ajansı The Multi-Functional Transport Satellite (MFSAT): Japonya ve Avustralya The StarFire navigation system: John Deere The GPS and GEO Augmented Navigation (GAGAN): Hindastan (proje aşamasında) A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 13 / 42

14 Wide Area Augmentation System (WAAS) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 14 / 42

15 European Geostationary Navigation Overlay Service (EGNOS) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar EGNOS un temel bileşenleri: Konum belirleme uyduları (GPS ve GLONASS) Yer izleme istasyonları Üç adet haberleşme uydusu Kullanıcılar A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 15 / 42

16 Yeryuvarının gravite alanının belirlenmesi Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 16 / 42

17 GPS/nivelmanı Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Yeryuvarının gravite alanının belirlenmesi, konum belirleme açısından GPS tekniklerine dayalı ortometrik yükseklik probleminin çözümü demektir. Önüzdeki birkaç yıl içerisinde, yeni uydu programları jeoit modellemede önemli gelişmeleri beraberinde getirme potansiyeline sahiptir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 17 / 42

18 Türkiye Ulusal Temel GPS Ağı (TUTGA) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Ölçülerine 1997 yılında başlanan TUTGA km sıklıkta yaklaşık 600 noktadan oluşmaktadır. BÖHYY de mekansal bilgiler ve haritalardaki konum bilgileri için referans ağ olarak tanımlanmıştır. TUTGA ya dayalı konum bilgileri, ITRF kartezyen (x, y, z) ve GRS80 jeodezik (ϕ, λ, h) koordinat sisteminde elde edilmektedir. Ağdaki yatay ve düşey deformasyonlar periyodik GPS ölçüleri ile modellenmektedir. BÖHYY ye göre kestirilen hız alanlarının jeodezik çalışmalarda göz önüne alınması gerekmektedir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 18 / 42

19 Türkiye Ulusal Sabit GPS Ağı (TUSAGA) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Yapımına 1999 yılında başlanan TUSAGA, haziran 2006 tarihi itibariyle 19 noktaya sahiptir sonunda toplam sayının 28 e çıkması beklenmektedir. Esas olarak kuruluş amacı Türkiye deki jeodinamik çalışmalar için sürekli veri üreten sabit bir istasyon ağı kurmak ve bu sayede yüzey deformasyonlarını izlemek. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 19 / 42

20 Türkiye Ulusal Jeoidi (TG07) Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar GPS den elde edilen elipsoidal yüksekliklerin ortometrik yüksekliklere dönüştürülmesine yönelik ulusal ölçekte jeoit belirleme çalışmaları TG91 ile başlamıştır. Mevcut verilerin ve değerlendirme tekniklerinin gelişmesiyle ulusal jeoit modelinin doğruluğunun ve çözünürlüğünün arttırılması gerekmektedir. Bu gelişmeler doğrultusunda TG91 den günümüze değin TG99, TG03 modelleri hesaplanmış ve bugünlerde TG07 modelinin hesaplanmasına geçilmiştir. Söz konusu model ile jeoit yüksekliğinin ve dolayısıyla ortometrik yükseklik belirleme doğruluğunun 10 cm nin altında kalması hedeflenmektedir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 20 / 42

21 CORS-TR Projesi Uzay jeodezisi Uydu ölçmeleri Kullanım alanları GNSS Çekim alanı Yükseklik problemi Türkiye de jeodezik çalışmalar Ulusal CORS sisteminin kurulması ve datum dönüşüm parametrelerinin belirlenmesi: İstanbul Kültür Üniversitesi, TÜBİTAK, HGK ve TKGM nin işbirliğiyle Mayıs 2006 da CORS-TR adı altında ağ prensibinde çalışan gerçek zamanlı kinematik, (RTK) prensipli sabit GPS istasyonlarının kurulması ve hücresel dönüşüm parametrelerinin belirlenmesi amaçlı bir araştırma ve uygulama projesi başlatılmıştır. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 21 / 42

22 Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Jeodezik Datum ve Koordinat Sistemleri A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 22 / 42

23 Uluslararası Yersel Referans Sistemi (ITRS) ve Gerçekleşmesi (ITRF) Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Yeryüzündeki veya onun yakınındaki (örneğin uydular) nokta konumlarının belirlenmesi, yeryuvarının gravite alanının gösterimi ve yeryuvarı ile ilişkili başka fiziksel özelliklerin tanımı için kullanılır. Üç boyutlu jeosentrik bir sistemdir. Ağırlık merkezi tanımı yeryuvarının katı, sıvı ve atmosfer katmanlarının tamamını kapsar. Eksen yönelimleri ekvatoraldir (z ekseni yerin dönme ekseni doğrultusunda); yerin jeodinamik olaylarına (tektonik plaka hareketleri ve gel-git gibi deformasyonlara) bağlı olarak zamanla değişir. Eksen doğrultuları için başlangıç, BIH (BureauInternationalde l Heure) tarafından epoğundaki yönelim ile tanımlıdır. ITRS nin gerçekleşmeleri, IERS ITRS ürün servisince ITRF adı altında duyurulur. Bağımsız ITRF çözümleri VLBI, LLR, SLR GPS, ve DORIS uzay tekniklerine dayalı olarak elde edilir. İstasyon koordinatları, hızları ve varyans matrisleri SINEX formatında yayımlanır. Değişik ITRF çözümleri arasındaki ilişki dönüşüm parametreleri ile sağlanır. ITRF92 den itibaren, WGS84 ve ITRF çözümleri özdeş kabul edilmektedir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 23 / 42

24 Jeodezik referans sistemleri Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum z λ y ϕ h P(x, y, z) P(ϕ, λ, h) z x y Ellipsoidal coğrafi koordinatlardan, elipsoidal dik koordinatlara: x = (N + h) cos ϕcos λ y = (N + h) cos ϕsin λ «N z = 1 + e + h sin ϕ 2 N = a p 1 e2 sin 2 ϕ x Coğrafi koordinatlardan, elipsoidal dik koordinatlara: λ = tan 1 y x c 1 + e 2 cos 2 ϕ (i 1) N (i) x2 + y 2 cosϕ (i 1) N (i) h (i) z(1 + e 2 ( ) 1 ) 1 + e 2 h (i) tanϕ x2 + y 2 (i) N (i) + h (i) ( 1 + tan 2 ϕ (i) ) 1 cos 2 ϕ (i) i + 1 i A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 24 / 42

25 Jeodezik referans sistemleri Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Global jeodezik koordinatlardan, yerel jeodezik koordinatlara: 2 n 3 2 x 3 4 e u 5 = D(ϕ, λ) 4 y 5 z Burada dönüklük matrisi: 2 D = 4 sin ϕ cos λ sin ϕ sin λ cos ϕ sin λ cos λ 0 cos ϕ cos λ cos ϕ sin λ sin ϕ 3 5 A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 25 / 42

26 Jeodezik datum Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Yeryuvarının ya da onun bir parçasının ölçülerek haritaya aktarılmasında kullanılacak referans elipsoidinin uzaydaki konumunu, yönelimini ve boyutlarını tanımlayan parametrelerdir. Bu parametreler; referans elipsoidinin merkezinin yerin ağırlık merkezine göre koordinatları x 0, y 0, z 0 söz konusu elipsoidin eksen doğrultularının yersel koordinat sisteminin ekseninlerine göre dönüklük değerleri ε x, ε y, ε z ve elipsoidin büyük ve küçük yarıeksen a, b (veya basıklık f) değerleriyle gösterilir. WGS84 ve GRS80 gibi güncel ortalama yer elipsoitleri yeryuvarının ağrılık merkezi ve yersel koordinat sisteminin (ITRF) eksenleri ile çakışık olarak kullanılmaktadır. Yukarıdaki geometrik datum parametrelerinin yanı sıra referans elipsoitleri yeryuvarının fiziksel datum parametreleriyle de ilişkilendirilir. Örneğin, GRS80 referans elipsodi için bu parametreler: a m yeryuvarın ekvatoral yarıçapı J dinamik şekil faktörü GM m 3 s 2 jeosentrik çekim sabiti ω rad/s yerin açısal hızı A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 26 / 42

27 Jeodezik datum parametreleri Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum a, b referans elipsoidinin boyutları x 0, y 0, z 0 referans elipsoidinin konumu ε x, ε y, ε z eksen dönüklükleri Yermerkezi A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 27 / 42

28 Yerel ve jeosentrik elipsoit Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Jeodezik referans sistemleri, başka bir deyişle elipsoidal koordinat sistemleri, datum parametrelerinin gerçekleşmesine (seçimine) bağlıdır. Günümüzde jeodezik uygulamalar iki tür jeodezik referans sistemi üzerinden gerçekleştirilmektedir. Örneğin ülkemizde kullanılan Avrupa Datumu 1950 (AD50) ve Jeodezik Referans Sistemi (GRS80) gibi. Farklılık, klasik ve modern jeodezinin gereksinimlerinden yani tarihsel gelişmelerden kaynaklanır. Ortalama yer elipsoidinin merkezi, yeryuvarının ağırlık merkezi ile çakışır; elipsoit yermerkezlidir (jeosentrik). Uydu tekniklerine dayalı üç boyutlu konum belirleme sistemleri, jeosentrik elipsoidi kullanır (örneğin WGS84, GRS80). Klasik yönteme dayalı, yani triyangülasyon ağları yardımıyla belirlenen yerel elipsoitler (Hayford, Bessel vb.) ise genellikle bir noktasında yeryüzüne teğettir. z h P(x, y, z) P(ϕ, λ, h) J eoit Jeosentrik Yerel elipsoit elipsoit z λ ϕ y y x x A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 28 / 42

29 Jeodezik referans sistemleri arasındaki dönüşüm Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Yeryüzündeki bir P noktasının koordinatları iki farklı jeodezik sistemde gösterilsin. Aralarındaki dönüşüm, 7 parametreli Bursa-Wolf modeli ile gerçekleştirilebilir: x = dr + D(ε x, ε y, ε z )(1 + m)x Burada dr koordinat sistemlerinin başlangıçları arasındaki aykırılık, m ölçek farklılığı, D koordinat eksenlerinin dönüklük elemanlarından hesaplanan 3 3 lük dönüşüm matrisidir. Öteleme parametreleri x 0, y 0, z 0, dönüklük açıları ε x, ε y, ε z ve ölçek farkı m den oluşan dönüşüm parametreleri, her iki sistemde koordinatları bilinen en az üç eşlenik nokta yardımıyla en küçük kareler yöntemine göre kestirilebilir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 29 / 42

30 Yükseklik referans sistemleri Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Topoğrafik yükseklikler (H) yeryuvarının gravite alanının eşpotansiyel yüzeylerinden biri olan jeoitten ( ortalama deniz düzeyinden) itibaren çekül eğrisi boyunca ölçülür. Fiziksel bir anlamı olmasa da uydu teknikleri yardımıyla ölçülen yükseklikler (h) ise elipsoit yüzeyinden itibaren noktadan geçen normal boyunca ölçülür. C P = W 0 W P W P (x, y, z)=const. P(x,y,z) U 0 = W 0 h H C = H = 0 W 0 geoid MSL N A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 30 / 42

31 Düşey datum problemi Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Düşey datum problemi yerel ya da bölgesel bir düşey kontrol ağının bağlı bulunduğu mareograf istasyonunda düşey kontrol başlangıç noktası (TGBM) için keyfi başlangıç değerinin seçilmesi ile özdeştir. Genellikle bu başlangıç uzun süreli (en az 20 yıllık) deniz düzeyi gözlemlerinin ortalaması alınarak belirlenir. Örneğin Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağının başlangıcı Antalya mareograf istasyonunda belirlenen 36 yıllık ( ) deniz düzeyi gözlemlerinin ortalamasıdır. Ancak bu ortalama (MSL), yerel anlamda global ortalama deniz düzeyinden (global jeoitten) deniz düzeyi topoğrafyası (sst) kadar sapar. Bu sapmaya düşey datum kayıklığı adı verilir. TGBM H T GBM W L 0 W 0 sst ssh C = H = 0 MSL Jeoit h T GBM N U 0 = W 0 Elipsoit A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 31 / 42

32 Düşey datum problemi (devam) Referans sistemleri Jeodezik datum Datum dönüşümleri Düşey datum Dünyanın değişik bölgelerinde de düşey kontrol ağları için başlangıç yüzeyi benzer şekilde belirlendiğinden, bölgesel düşey kontrol ağları birbirinden bağımsız hale gelir (1-2 m nin altıda kalan farklılıklarla). Bu farklılık örneğin birkaç ülkeyi kapsayan yatırım projelerinin (örneğin petrol boru hatları, sulama projeleri, bölgesel kalkınma projeleri gibi) uygulanmasında sorun çıkarır. Tüm yeryüzü için ortak bir yükseklik sistemini oluşturmanın yolu jeoidin global ölçekte belirlenmesinden geçer. Gravite alanını belirleme amaçlı yeni uydu programlarının pratik yararı burada yatmaktadır. W b 0 W a 0 Nivo elipsoidi U 0 Jeoit W 0 W f 0 W c 0 W e 0 A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 32 / 42 W d 0

33 Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Yükseklik Sistemleri A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 33 / 42

34 Yükseklik sistemlerine giriş Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Yükseklik: Bir noktanın, düşey anlamda bir başlangıç yüzeyine uzaklığı; konum belirleme bileşeni. Jeodezide sıklıkla kullanılan bazı başlangıç yüzeyleri: Ortalama deniz düzeyi: Yükseklik denildiğinde ilk akla gelen başlangıç yüzeyidir. Yeryuvarının gravite alanının eşpotansiyel yüzeylerinden jeode karşılık gelir. Global veya yerel ölçekte bir başlangıç yüzeyi olarak kullanılabilir. Uygulamada, yerel ve global ortalama deniz düzeyleri arasında aykırılık görülür. Jeoit: Yerçekimi ve merkezkaç olarak bilinen fiziksel kuvvetlerin etkisiyle oluşan yeryuvarının gerçek şeklidir. Yeryuvarı tamamen suyla kaplı olsaydı alacağı ideal şekil jeoit olurdu. Teorik önemi onun aynı zamanda bir eşpotansiyel yüzey olması ve her noktasında çekül doğrultularını dik kesmesidir. Bu yüzden jeopotansiyel kot ve ortometrik yükseklik için idealdir. Kuasijeoit: Jeoit gibi fiziksel bir anlamı yoktur; eşpotansiyel bir yüzey değildir. Jeoitle sadece deniz seviyesinde çakışır. Ancak uygulamadaki yararı, varsayımdan bağımsız normal yüksekliklerin referans yüzeyi olmasıdır. Özellikle kuzey Avrupa ülkelerinde yaygındır. Referans elipsoidi: GNSS uygulamaları bir noktaya ilişkin yükseklik bilgisini yermerkezcil referans elipsoidine göre verir. Yüksek ölçme duyarlılığıyla elde edilseler de yeryuvarının gravite alanının izini taşımazlar. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 34 / 42

35 Yükseklik sistemlerine giriş Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 35 / 42

36 Nivelman Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Birbirine yeterince yakın iki nokta arasındaki yükseklik farkı, bir nivo yardımıyla yapılacak ileri ve geri mira okumalarıyla ölçülebilir: dh = r v Bu işlem, mira tutulan noktalardan geçen nivo yüzeyleri paralel ise doğrudur. Ancak uzun nivelman geçkileri göz önüne alındığında, nivo yüzeylerinin birbirine paralelliğinden söz etmek zordur. Örneğin aynı bir tepenin iki yamacında aynı yüksekliğe sahip A ve B noktalarından P noktasına yapılacak nivelman, nivo yüzeylerinin birbirine paralel olmaması nedeniyle farklı sonuç verecek; çekül eğrisi boyunca ölçülen yükseklik farkıyla aynı olmayacaktır. Bu, nivelman işleminin yola bağımlı olduğunu gösterir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 36 / 42 dh n dh i dh 2 dh 1 A Çekül eğrisi P dh n dh i dh 2 dh 1 P dh P dh P dh dh n B dh i dh 2 dh 1

37 Potansiyel farklar ve jeopotansiyel kot Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Geometrik (diferansiyel) nivelmanı yoldan bağımsızlaştırmak için eşpotansiyel yüzeyler arasındaki fark (dw) belirlenmelidir. Potansiyel fark, geçki boyunca nivelman ölçüleri ile birlikte belirli sıklıkta gerçekleştirilen gravite gözlemlerinden bulunur. Bu durumda A ve B noktalarından P noktasına olan potansiyel fark aynı çıkar: W A W P = W B W P = X g dh = X g dh = X g dh Bir P noktasının W P potansiyeli ile jeoidin W 0 potansiyeli arasındaki fark, C P = W 0 W P = Z P dw = Z P g dh PX g H jeopotansiyel kot olarak adlandırılır. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 37 / 42

38 Gravite alanı ile ilişkili yükseklik sistemleri Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Jeopotansiyel kotlar, gravite alanı ile ilişkili yükseklik türlerine geçiş için kullanılırlar. W 0 jeoit potansiyeline göre P noktasının jeopotansiyel kotu, Deniz seviyesinden olan yükseklik, C P = W 0 W P H P = C P G = W 0 W P G G nin seçimine bağlı olarak farklı yükseklik sistemleri: Dinamik (H D ) γ 0 = γ(45 )» Normal (H N ) γ Q γ 1 `1 + f + m 2f sin 2 HP ϕ a + H 2 P a 2 Ortometrik (H) g P g P (x, y, z) H P A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 38 / 42

39 Çekül sapması, jeoit yüksekliği ve yükseklik anomalisi Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Yeryuvarının gerçek gravite alanı, bir referans elipsoidine ilişkin normal gravite gravite alanı ile karşılaştırıldığında yoğunluk dağılımındaki düzensizliklerin bir sonucu olarak normal alandan sapmalar gösterir. Bozucu potansiyel (T), çekül sapması bileşenleri (ξ, η), jeoit ondülasyonu (N), yükseklik anomalisi (ζ) vb. bozucu alan fonksiyonelleri, global ya da yerel ölçekte modellenebilirse jeodezinin pek çok problemine çözüm bulunmuş olur. Bunların başında da elipsoidal yüksekliklerin ortometrik yüksekliklere (veya normal yüksekliklere) dönüştürülmesi problemi gelir. Elipsoidal koordinat sisteminde verilen coğrafi koordinatlardan (ϕ, λ, h) doğal koordinatlara (Φ, Λ, W) geçiş bu bozucu elemanlarla sağlanır. Burada doğal koordinat W yerine H,H N yüksekliklerinden biri de yazılabilir. W = U + T, H = h N, H N = h ζ, Φ = ϕ + ξ, Λ = λ + η cos ϕ A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 39 / 42

40 Jeoit belirleme Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Günümüzde jeoit belirleme probleminden sıkça söz ediliyor olmasının nedeni, GPS/nivelman yönteminin klasik nivelman tekniğine seçenek oluşturmasıdır. Belirli bir bölgeyi kapsayan alanda jeoit modeli yeterli doğrulukta biliniyorsa, GPS den elde edilen elipsoidal yükseklikler ortometrik yüksekliklere kolayca dönüştürülebilir: H = h N Jeoit modelinin oluşturulması gerçekte bir global problemdir ve jeodezik sınır değer probleminin (Stokes veya Molodensky) çözümünü gerektirir. Teorik olarak elde edilen çözüm uygulamaya elverişli olmadığından, jeoit yükseklikleri küresel harmonik katsayılar, yersel gravite anomalileri ve topoğrafik yükseklik verileri kullanılarak pratik formüller yardımıyla hesaplanır. Burada önemle vurgulanması gereken, jeoit modelinin kullanılacağı coğrafi sırılar içerisindeki kaynak verilerin (özellikle yersel gravite anomalilerinin) yeterince sık ve yüksek doğruluğa sahip olması gerektiğidir. Küresel harmonik katsayılar, yersel gravite anomalileri ve sayısal yükselik modeli, farklı frekanslarda (sırasıyla düşük orta ve yüksek) katkı sağladığından jeoit yükseklikleri bu üç bileşenin toplamı biçiminde gösterilebilir: N = N GPM + N g + N T Bu yönteme dayalı olarak bugün pekçok ülke kendi jeoit modellerini oluşturmakta ve GPS kullanıcılarına sunmaktadır. Değişik ülkelerdeki uygulama sonuçları GPS/nivelmanının 2. derece ve daha düşük nivelmana tercih edilebileceğini ortaya koymaktadır. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 40 / 42

41 Jeoit modeli Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Jeoit modelleri kullanılan veri kaynaklarına, niteliklerine ya da coğrafi sınırlarının genişliklerine göre sınırlandırılabilir. Kapladığı alan genişlikleri göz önüne alınırsa; Global jeoit modeli: Tüm yeryuvarı için geçerlidir. Genellikle global jeopotansiyel modelin adıyla bilinir; örneğin EGM96, OSU91A gibi. Modelin pratikte kullanılabiliriği küresel harmonik serinin maksimum açınım derecesine bağlıdır. Günümüz modelleri 360. dereceye kadar çıkmaktadır (model çözünürlüğü 20000/ km). Model doğruluğu bölgeden bölgeye değişir. Örneğin EGM96 ABD ve Avrupa için cm doğruluk verirken, Türkiye de m civarındadır yılı sonuna doğru açınım derecesi 2600 olan yeni bir jeopotansiyel modelin yayımlanması beklenmektedir (çözünürlük 8 km, Türkiye için doğruluk 50 cm nin altında). Bölgesel jeoit modeli: Yersel gravite verileri bir bölge içerisinde yeterince sık ve doğrulukları iyiyse, bu bölgede daha yüksek çözünürlük ve doğruluğa sahip bir model belirlenebilir. Ülkemizde TG91, TG99, TG03 ve yeni hesaplanacak TG07 bu çerçevede HGK tarafından modellenmiştir. TG03 te model çözünürlüğü 3 3, model doğruluğu 10 cm dir. Yerel jeoit modeli: Geometrik jeoit modeli olarak da adlandırılır. Yerel çalışmalarda, örneğin il sınırları içerisinde GPS ve nivelman yükseklikleri bilinen noktalardan yüzey geçirilerek bir yerel jeoit modeli oluşturulabilir. Ara noktaların jeoit yükseklikleri, GPS ile koordinatlandırıldıktan sonra enterpolasyonla kestirilir. Topoğrafya göz önüne alınarak seçilecek eşlenik (modelin dayandığı) noktalar, yüzey modelinin doğruluğunda önemli paya sahiptir. A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 41 / 42

42 Kaynaklar Giriş Yükseklik sistemleri Normal alandan sapmalar Jeoit belirleme Kaynaklar Hofmann-Wellenhof, B. ve Moritz, H. (2005), Physical Geodesy, Springer-Verlag, Wien. Ilk, K.H. (2005) Astronomical, Physical and Mathematical Geodesy Manuscripts, Institute of Theoretical Geodesy in Bonn. Seeber, G. (2003) Satellite Geodesy, Walter de Gruyter, 2. Basım, Berlin. Sideris, M.G. (1994), Regional geoid determination, In Geoid and Its Geophysical Interpretations P. Vanicek ve N.T. Christou (Ed.), CRC Press, Boca Raton. Torge, W. (2001) Geodesy, Walter de Gruyter, 3. Basım, Berlin. Üstün, A. (2006) Fiziksel Jeodezi ders notları, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, Selçuk Üniversitesi, Konya. Wikipedia (2007) A. Üstün Uydu Teknikleri ve Kullanımı 42 / 42

JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ. Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE

JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ. Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE REFERANS (KOORDİNAT) SİSTEMLERİ VE DATUM 1. Hafta Ders Notları REFERANS (KOORDİNAT) SİSTEMLERİ VE DATUM Referans (Koordinat)

Detaylı

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME JEOİD ve JEOİD BELİRLEME İÇİNDEKİLER GİRİŞ JEODEZİDE YÜKSEKLİK SİSTEMLERİ Jeopotansiyel Yükseklikler (C) Dinamik Yükseklikler (H D ) Normal Yükseklik (H N ) Elipsoidal Yükseklik Ortometrik Yükseklik Atmosferik

Detaylı

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS HİZMET İÇİ EĞİTİM MART 2015 İSTANBUL TAPU VE KADASTRO II.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ SUNUM PLANI 1- Jeodezi 2- Koordinat sistemleri 3- GNSS 3 JEODEZİ Jeodezi; Yeryuvarının şekil, boyut, ve gravite alanı ile zamana

Detaylı

Uydu Jeodezisi. Lisans Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN. Konya, 2010. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi

Uydu Jeodezisi. Lisans Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN. Konya, 2010. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Uydu Jeodezisi Lisans Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Konya, 2010 A. Üstün (Selçuk Üniversitesi) Uydu Jeodezisi (v.02.11.10)

Detaylı

Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri. Doç. Dr. Senem KOZAMAN

Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri. Doç. Dr. Senem KOZAMAN Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri Doç. Dr. Senem KOZAMAN Yeryüzü şekilleri ve ayrıntılarının düz bir yüzey üzerinde, belli bir ölçek ve semboller kullanarak, bir referans sisteme göre ifade

Detaylı

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KOORDİNAT SİSTEMLERİ. Prof.Dr.Rasim Deniz

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KOORDİNAT SİSTEMLERİ. Prof.Dr.Rasim Deniz BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KOORDİNAT SİSTEMLERİ Prof.Dr.Rasim Deniz Zonguldak, 2014 YERSEL KOORDİNAT SİSTEMLERİ 1-Genel Yer üzerindeki konumların belirlenmesi

Detaylı

Harita Projeksiyonları

Harita Projeksiyonları Harita Projeksiyonları Bölüm Prof.Dr. İ. Öztuğ BİLDİRİCİ Amaç ve Kapsam Harita projeksiyonlarının amacı, yeryüzü için tanımlanmış bir referans yüzeyi üzerinde belli bir koordinat sistemine göre tanımlı

Detaylı

JEODEZİ. Şekil1: Yerin şekli YERİN ŞEKLİ JEOİD

JEODEZİ. Şekil1: Yerin şekli YERİN ŞEKLİ JEOİD JEODEZİ Jeodezi, üç boyutlu ve zaman değişkenli uzayda, çekim alanı ile birlikte, yeryuvarının ve öteki gök cisimlerinin ölçülmesi ve haritaya aktarılması ile uğraşan bilim dalıdır. Şekil1: Yerin şekli

Detaylı

JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE

JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE 3 boyutlu uzayda Jeoit Z Y X Dünyaya en uygun elipsoid modeli ve yer merkezli dik koordinat sistemi Ülkemizde 2005

Detaylı

UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI

UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI Gözlem noktasına baglı yöntemler: Yerden uyduya Uydudan yer noktasına Uydudan uyduya Ölçünün cinsine baglı yöntemler: Dogrultu ölçmeleri (geometrik yöntem) Çift

Detaylı

Hakan AKÇIN* SUNU Ali ihsan ŞEKERTEKİN

Hakan AKÇIN* SUNU Ali ihsan ŞEKERTEKİN AÇIK İŞLETME MADENCİLİĞİ UYGULAMALARINDA GNSS ÖLÇÜLERİNDEN YÜKSEKLİK FARKLARININ GEOMETRİK NİVELMAN ÖLÇMELERİNDEN YÜKSEKLİK FARKLARI YERİNE KULLANIMI ÜZERİNE DENEYSEL BİR ARAŞTIRMA Hakan AKÇIN* SUNU Ali

Detaylı

MEVCUT GPS/NİVELMAN VERİ KÜMESİNİN JEOİT MODELLEME AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

MEVCUT GPS/NİVELMAN VERİ KÜMESİNİN JEOİT MODELLEME AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ MEVCUT GPS/NİVELMAN VERİ KÜMESİNİN JEOİT MODELLEME AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Mustafa İNAM, Mehmet SİMAV, Ali TÜRKEZER, Serdar AKYOL, Ahmet DİRENÇ, A.İhsan KURT, Mustafa KURT Harita Genel Komutanlığı,

Detaylı

JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ (Ölçüler Yöntemleri) Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA

JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ (Ölçüler Yöntemleri) Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA JEODEZİK VERİLERİN İSTATİSTİK ANALİZİ (Ölçüler Yöntemleri) Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA ÖLÇÜ TEKNİKLERİ I- Uydu ve Uzay Teknikleri VLBI SLR GPS DORIS INSAR Gravite Uydu Sistemleri (Uydu ve Uzay Teknikleri)

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Jeodezik Kavramlar

Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Jeodezik Kavramlar Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Jeodezik Kavramlar TASLAK DERS NOTU Doç.Dr. Niyazi Arslan Çukurova Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Ceyhan, Adana, 2014 İçindekiler Giriş Referans

Detaylı

Sistemin Bileşenleri

Sistemin Bileşenleri International Terrestrial Reference System (ITRS) International Terrestrial Reference Frame (ITRF) Sistemin Bileşenleri International Terrestrial Reference System International Terrestrial Reference Frame

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Ders Adı Kodu Yerel Kredi ECTS Ders (saat/hafta) Uygulama (saat/hafta) Laboratuvar (saat/hafta) Topografya HRT3351 3 4 3 0 0 DERSİN

Detaylı

Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü

Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Ölçme Bilgisi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr/kadro/ecolak DÜŞEY MESAFELERİN YÜKSEKLİKLERİN

Detaylı

Fatih TAKTAK, Mevlüt GÜLLÜ

Fatih TAKTAK, Mevlüt GÜLLÜ Afyon Kocatepe Üniversitesi 7 (2) Afyon Kocatepe University FEN BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF SCIENCE AFYONKARAHİSAR DA GPS GÖZLEMLERİ VE NİVELMAN ÖLÇÜLERİ YARDIMIYLA YEREL JEOİD PROFİLİNİN ÇIKARILMASI

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BÖLGESEL ve GLOBAL YÜKSEKLİK SİSTEMLERİNİN OLUŞTURULMASINDA GPS nin KATKISI ÜZERİNE BİR İNCELEME: Antalya-Samsun Mareograf İstasyonları Arasında GPS Nivelmanı

Detaylı

Jeodezi

Jeodezi 1 Jeodezi 5 2 Jeodezik Eğri Elipsoid Üstünde Düşey Kesitler Elipsoid yüzünde P 1 noktasındaki normalle P 2 noktasından geçen düşey düzlem, P 2 deki yüzey normalini içermez ve aynı şekilde P 2 de yüzey

Detaylı

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi JEODEZİ 6 1 Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi Jeodezik gözlemler, hesaplamalarda kullanılmadan önce, referans elipsoidin yüzeyine indirgenir. Bu işlem, arazide yapılan gözlemler l jeoidin

Detaylı

Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş. Ünite 3 - Coğrafi Konumlandırma

Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş. Ünite 3 - Coğrafi Konumlandırma Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Ünite 3 - Coğrafi Konumlandırma İçerik Giriş Yerkürenin matematiksel modeli Yerküre üzerinde haritalanacak bölgenin matematiksel modeli (datum) GİRİŞ Yeryüzündeki bir mekanın

Detaylı

Tanımlar, Geometrik ve Matemetiksel Temeller. Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. JDF329 Fotogrametri I Ders Notu

Tanımlar, Geometrik ve Matemetiksel Temeller. Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. JDF329 Fotogrametri I Ders Notu FOTOGRAMETRİ I Tanımlar, Geometrik ve Matemetiksel Temeller Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ JDF329 Fotogrametri I Ders Notu 2015-2016 Öğretim Yılı Güz Dönemi İzdüşüm merkezi(o):

Detaylı

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI DOKTORA PROGRAMI

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI DOKTORA PROGRAMI BİRİNCİ YIL BİRİNCİ YARIYIL KREDİSİ* HRT-6501 UZMANLIK ALAN DERSİ Z 8 0 8 0 9 HRT-6601 TEZ HAZIRLIK ÇALIŞMASI Z 0 1 1 0 1 20 1 21 12 30 İKİNCİ YARIYIL KREDİSİ* HRT-6502 UZMANLIK ALAN DERSİ Z 8 0 8 0 9

Detaylı

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Temel Haritacılık Konuları_Ders# 5 Yrd.Doç.Dr. H.Ebru ÇOLAK KTÜ. Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TEMEL HARİTA BİLGİLERİ JEODEZİ Yeryuvarının şekil,

Detaylı

CBS. Projeksiyon. CBS Projeksiyon. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB

CBS. Projeksiyon. CBS Projeksiyon. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Elipsoid şeklindeki dünyanın bir düzlem üzerine indirilmesi ve koordinatlarının matematiksel dönüşümleridir. Harita üç şekilde projeksiyonu

Detaylı

T] = (a- A) cotgş (6) şeklindedir. (1) ve (6) formüllerinin bir araya getirilmesi ile (a A) = (X L) sincp (7) Laplace denklemi elde edilir.

T] = (a- A) cotgş (6) şeklindedir. (1) ve (6) formüllerinin bir araya getirilmesi ile (a A) = (X L) sincp (7) Laplace denklemi elde edilir. * = 2 + rf (3) \ cos AQ, r\ % sin A o (4) \ cos A o + IQ sin A o = % (5) bağıntılarıda yazılabilir. (1) eşitliğine göre elde edilen r\ doğu-batı bileşeni astronomik ve leşenleri elde edilmiş oldu. MZ A

Detaylı

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

Harita Projeksiyonları

Harita Projeksiyonları Özellikler Harita Projeksiyonları Bölüm 3: Silindirik Projeksiyonlar İzdüşüm yüzeyi, küreyi saran ya da kesen bir silindir seçilir. Silindirik projeksiyonlar genellikle normal konumda ekvator bölgesinde

Detaylı

Koordinat Dönüşümleri (V )

Koordinat Dönüşümleri (V ) KOORDİNAT DÖNÜŞÜMLERİ ve FARKLI KOORDİNAT SİSTEMLERİ İLE ÇALIŞMA FieldGenius ile birden fazla koordinat sistemi arasında geçiş yaparak çalışmak mümkündür. Yaygın olarak kullanılan masaüstü harita ve CAD

Detaylı

Gravite alanı belirlemede modern yaklaşımlar

Gravite alanı belirlemede modern yaklaşımlar Gravite alanı belirlemede modern yaklaşımlar Lisansüstü Ders Notları Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi Harita Mühendisliği austun@selcuk.edu.tr Konya, 2016 A. Üstün (Selçuk Üniversitesi) Gravite alanı belirleme

Detaylı

JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON

JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON Dr. Öğr. Üyesi HÜSEYİN KEMALDERE Sınıflandırma (BÖHHBÜY (26.06.2018)-Md:8) Bu yönetmelik kapsamındaki kontrol noktalarının hiyerarşik sınıflandırılması aşağıda

Detaylı

B = 2 f ρ. a 2. x A' σ =

B = 2 f ρ. a 2. x A' σ = TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİ KOMİSYONU (TUJK) 004 YILI BİLİMSEL TOPLANTISI MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİNDE JEODEZİK AĞLAR ÇALIŞTAYI JEODEZİK GPS AĞLARININ TASARIMINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ SİMÜLASYON YÖNTEMİNİN KULLANIMI

Detaylı

TRABZON İLİ İÇİN JEOİD ONDÜLASYONLARI BELİRLEME AMACIYLA ENTERPOLASYON YÖNTEMLERİNİN UYGULANMASI

TRABZON İLİ İÇİN JEOİD ONDÜLASYONLARI BELİRLEME AMACIYLA ENTERPOLASYON YÖNTEMLERİNİN UYGULANMASI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 15. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 25 28 Mart 2015, Ankara. TRABZON İLİ İÇİN JEOİD ONDÜLASYONLARI BELİRLEME AMACIYLA ENTERPOLASYON YÖNTEMLERİNİN

Detaylı

BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı

BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı BUSAGA BUSKİ Sabit GNSS Ağı Yrd. Doç. Dr. Kurtuluş Sedar GÖRMÜŞ Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü K. S. GÖRMÜŞ 1, Ş.H. KUTOĞLU 1, S. BULUT 2 F. ALİYAZICIOĞLU

Detaylı

JEODEZİ KAYNAKLAR

JEODEZİ KAYNAKLAR JEODEZİ 03.03.2014 1 KAYNAKLAR AKSOY, A.: JEODEZİ I, II Ders Notu, İTÜ, İnşaat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, Jeodezi Kürsüsü Yayınları, No:3, 1980. ULUSOY, E.: Matematiksel Jeodezi, İ.

Detaylı

hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2005/2 Sayý 93 www.hkmo.org.tr Klasik Yöntemlerle Üretilmiþ Kontrol Noktalarýnýn (Poligon Noktalarýnýn) GPS Koordinatlarý ile Karþýlaþtýrýlmasýna Ýliþkin

Detaylı

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İSTANBUL METROPOLİTAN ALANINDA GEOİT ARAŞTIRMASI. Y. Müh. Mehmet YILMAZ

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İSTANBUL METROPOLİTAN ALANINDA GEOİT ARAŞTIRMASI. Y. Müh. Mehmet YILMAZ İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İSTANBUL METROPOLİTAN ALANINDA GEOİT ARAŞTIRMASI DOKTORA TEZİ Y. Müh. Mehmet YILMAZ Anabilim Dalı : Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Programı :

Detaylı

Dünya nın şekli. Küre?

Dünya nın şekli. Küre? Dünya nın şekli Küre? Dünya nın şekli Elipsoid? Aslında dünyanın şekli tam olarak bunlardan hiçbiri değildir. Biz ilkokulda ve lisede ilk önce yuvarlak olduğunu sonra ortadan basık olduğunu sonrada elipsoid

Detaylı

TUSAGA-AKTİF İLE TG03 (ORTOMETRİK KOT) KULLANIMI

TUSAGA-AKTİF İLE TG03 (ORTOMETRİK KOT) KULLANIMI Bilindiği gibi GNSS Cors ağlarında varsayılan yükseklik referansı olarak Elipsoit düzlemi kullanılmaktadır. Bu da cors yönteminde gerçek yükseklik bilgisi (ortometrik) olmadan, kullanıcının sadece elipsoidal

Detaylı

Lisans Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi. Konya,

Lisans Ders Notları. Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi. Konya, FİZİKSEL JEODEZİ Lisans Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aydın ÜSTÜN Selçuk Üniversitesi Bölümü Konya, 2006 0-0 1 Giriş 1.1 Jeodezinin Tanımı ve Amacı Jeodezi, üç boyutlu ve zaman değişkenli uzayda, çekim alanı

Detaylı

GPŞ Sistemi İle Şehir Nirengi Ağlarının Analizi

GPŞ Sistemi İle Şehir Nirengi Ağlarının Analizi GPŞ Sistemi İle Şehir Nirengi Ağlarının Analizi Nihat ERSOY* ÖZET Şehir nirengi ağlarının değerlendirilmesinde, 1987 yılında klasik ölçme yöntemleri ile ülke nirengi ağına dayalı 3. derece bir yatay kontrol

Detaylı

INVESTIGATION OF ELEVATION CHANGE WITH DIFFERENT GEODETIC MEASUREMENT METHODS

INVESTIGATION OF ELEVATION CHANGE WITH DIFFERENT GEODETIC MEASUREMENT METHODS FARKLI JEODEZİK ÖLÇME YÖNTEMLERİ İLE YÜKSEKLİK DEĞİŞİMLERİNİN İNCELENMESİ B. GELİN 1, S.O. DÜNDAR 1, S. ÇETİN 2, U. DOĞAN 2 1 Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Harita Mühendisliği, İstanbul

Detaylı

ASTRO- JEODEZİK ÇEKÜL SAPMASI : SELÇUK ÜNİVERSİTESİ GPS TEST AĞI ÖRNEĞİ

ASTRO- JEODEZİK ÇEKÜL SAPMASI : SELÇUK ÜNİVERSİTESİ GPS TEST AĞI ÖRNEĞİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara ASTRO- JEODEZİK ÇEKÜL SAPMASI : SELÇUK ÜNİVERSİTESİ GPS TEST AĞI ÖRNEĞİ M. Acar

Detaylı

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Data Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN 1 Veri toplama -Yersel Yöntemler Optik kamera ve lazer tarayıcılı ölçme robotu Kameradan gerçek zamanlı veri Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN

Detaylı

TUJK 2017 BİLİMSEL TOPLANTISI SABİT GNSS İSTASYONLARI UYGULAMALRI CORS İLE ORMANLIK ARAZİLERDE YAPILAN GNSS ÖLÇMELERİNDE RTK KULLANIMI

TUJK 2017 BİLİMSEL TOPLANTISI SABİT GNSS İSTASYONLARI UYGULAMALRI CORS İLE ORMANLIK ARAZİLERDE YAPILAN GNSS ÖLÇMELERİNDE RTK KULLANIMI TUJK 2017 BİLİMSEL TOPLANTISI SABİT GNSS İSTASYONLARI UYGULAMALRI CORS İLE ORMANLIK ARAZİLERDE YAPILAN GNSS ÖLÇMELERİNDE RTK KULLANIMI Yrd.Doç. Dr. Veli AKARSU/BEU, ZMYO Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümü

Detaylı

İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101. Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul

İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101. Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101 Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul Ölçme Bilgisine Giriş Haritaların ve Ölçme Bilgisinin Kullanım Alanları Ölçmeler sonucunda üretilen haritalar ve planlar pek çok mühendislik

Detaylı

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Jeodezi 7 1 Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Elipsoid yüzeyinin küçük parçalarında oluşan küçük üçgenlerin (kenarları 50-60 km den küçük) hesaplanmasında klasik jeodezide

Detaylı

TOPOĞRAFYA. Ölçme Bilgisinin Konusu

TOPOĞRAFYA. Ölçme Bilgisinin Konusu TOPOĞRAFYA Topoğrafya, bir arazi yüzeyinin tabii veya suni ayrıntılarının meydana getirdiği şekil. Bu şeklin kâğıt üzerinde harita ve tablo şeklinde gösterilmesiyle ilgili ölçme, hesap ve çizim işlerinin

Detaylı

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI Doç.Dr. Türkay GÖKGÖZ http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/gokgoz İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Kartografya Anabilim Dalı BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA

Detaylı

BÜYÜK ÖLÇEKLİ ÇALIŞMALARDA GÜNCELLENMİŞ TÜRKİYE JEOİDİNİN (TG-99A) DOĞRUDAN KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

BÜYÜK ÖLÇEKLİ ÇALIŞMALARDA GÜNCELLENMİŞ TÜRKİYE JEOİDİNİN (TG-99A) DOĞRUDAN KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara BÜYÜK ÖLÇEKLİ ÇALIŞMALARDA GÜNCELLENMİŞ TÜRKİYE JEOİDİNİN (TG-99A) DOĞRUDAN KULLANILABİLİRLİĞİNİN

Detaylı

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİBÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİBÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 0010070001 0010070002 0010070003 0010070004 0010070005 0010070006 0010070007 TOPLAM Ölçme Bilgisi-1 ADI T+U+L KREDİ 3+1+0 3,5 6 Harita Mühendisliğine Giriş 2+0+0 2 3 Matematik-1 4+0+0 4 7 Fizik-1 4+0+0

Detaylı

CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN Yerin Şekli

CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN  Yerin Şekli CEV 361 CBS ve UA Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli 1 Yerin Şekli Ekvator çapı: 12756 km Kuzey kutuptan güney kutuba çap: 12714

Detaylı

GPS VE NİVELMAN ÖLÇÜLERİ İLE ÇEKÜL SAPMASI BİLEŞENLERİNİN HESAPLANMASI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

GPS VE NİVELMAN ÖLÇÜLERİ İLE ÇEKÜL SAPMASI BİLEŞENLERİNİN HESAPLANMASI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 15 Mayıs 2009, Ankara GPS VE NİVELMAN ÖLÇÜLERİ İLE ÇEKÜL SAPMASI BİLEŞENLERİNİN HESAPLANMASI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Detaylı

Haritacılık Bilim Tarihi

Haritacılık Bilim Tarihi Haritacılık Bilim Tarihi Tanışma - Giriş, Tanım ve Kavramlar - 1 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF901 Haritacılık Bilim Tarihi Sunu 1 http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz

Detaylı

1. GİRİŞ 2. GNSS SİSTEMLERİ

1. GİRİŞ 2. GNSS SİSTEMLERİ 1. GİRİŞ İnsanoğlu daha kaliteli ve güvenli bir yaşam amacıyla, bulunduğu bölgeleri terk edip daha uygun yaşam alanları bulmak için geçmişten günümüze sürekli bir arayış içerisinde olmuştur. Bunun için

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü 4. HAFTA KOORDİNAT SİSTEMLERİ VE HARİTA PROJEKSİYONLARI Coğrafi Koordinat Sistemi Yeryüzü üzerindeki bir noktanın konumunun enlem

Detaylı

TUSAGA-AKTİF istasyonları koordinat ve koordinat değişimlerinin yılları GNSS verilerinden yararla belirlenmesi ve uygulamada kullanılması

TUSAGA-AKTİF istasyonları koordinat ve koordinat değişimlerinin yılları GNSS verilerinden yararla belirlenmesi ve uygulamada kullanılması TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİ KOMİSYONU 2017 YILI BİLİMSEL TOPLANTISI SABİT GNSS İSTASYONLARI UYGULAMALARI TUSAGA-AKTİF istasyonları koordinat ve koordinat değişimlerinin 2009-2017 yılları GNSS verilerinden yararla

Detaylı

E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet Ali GÜRDAL, Abdullah YILDIRIM

E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet Ali GÜRDAL, Abdullah YILDIRIM AVRUPA DATUMU 1950 (EUROPEAN DATUM 1950: ED-50) İLE DÜNYA JEODEZİK SİSTEMİ 1984 (WORLD GEODETIC SYSTEM 1984: WGS84) ARASINDA DATUM (KOORDİNAT) DÖNÜŞÜMÜ VE ASKERİ UYGULAMALARI ÖZET E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet

Detaylı

GPS/INS Destekli Havai Nirengi

GPS/INS Destekli Havai Nirengi GPS/INS Destekli Havai Nirengi GPS/INS (IMU) destekli hava nirengide izdüşüm merkezi koordinatları (WGS84) ve dönüklükler direk ölçülür. İzdüşüm merkezi koordinatları kinematik GPS ile ölçülür. GPS ile

Detaylı

KÜRESEL VE ELİPSOİDAL KOORDİNATLARIN KARŞİLAŞTİRİLMASİ

KÜRESEL VE ELİPSOİDAL KOORDİNATLARIN KARŞİLAŞTİRİLMASİ KÜRESEL VE ELİPSOİDAL KOORDİNATLARIN KARŞİLAŞTİRİLMASİ Doç. Dr. İsmail Hakkı GÜNEŞ İstanbul Teknik Üniversitesi ÖZET Küresel ve Elipsoidal koordinatların.karşılaştırılması amacı ile bir noktasında astronomik

Detaylı

1.Standart Referans Sistemleri, Gridler ve Ölçü Birimleri

1.Standart Referans Sistemleri, Gridler ve Ölçü Birimleri 1.Standart Referans Sistemleri, Gridler ve Ölçü Birimleri Tema ayrımlı özel durumlar ve / veya ek gereksinimler, Bölüm 1.2 'de tanımlanan referans sistemleri, alt bölümde yer alan ölçü birimleri ve coğrafi

Detaylı

T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ JEODEZİDE KULLANILAN DÖNÜŞÜM YÖNTEMLERİNİN PRGRAMLANMASI

T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ JEODEZİDE KULLANILAN DÖNÜŞÜM YÖNTEMLERİNİN PRGRAMLANMASI T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ JEODEZİDE KULLANILAN DÖNÜŞÜM YÖNTEMLERİNİN PRGRAMLANMASI Fuat BAŞÇİFTÇİ YÜKSEK LİSANS TEZİ JEODEZİ VE FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI Konya, 28 T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

31.10.2014. CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli

31.10.2014. CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli CEV 361 CBS ve UA Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli 1 Yerin Şekli Ekvator çapı: 12756 km Kuzey kutuptan güney kutuba çap: 12714 km

Detaylı

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖNETMELİĞİ

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖNETMELİĞİ 6961 BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA VE HARİTA BİLGİLERİ ÜRETİM YÖNETMELİĞİ Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 30/4/2018 No : 2018/11962 Dayandığı Kanunun Tarihi : 22/4/1925 No : 657 3/5/1985 3194 21/6/1987 3402

Detaylı

Genel Olarak Bir Yüzeyin Diğer Bir Yüzeye Projeksiyonu

Genel Olarak Bir Yüzeyin Diğer Bir Yüzeye Projeksiyonu JEODEZİ9 1 Genel Olarak Bir Yüzeyin Diğer Bir Yüzeye Projeksiyonu u ve v Gauss parametrelerine bağlı olarak r r ( u, v) yer vektörü ile verilmiş bir Ω yüzeyinin, u*, v* Gauss parametreleri ile verilmiş

Detaylı

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi ÇALIŞMA BÖLGESİ ÖLÇÜMLER Konya Aksaray-Cihanbeyli-Yunak

Detaylı

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97).

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97). 1-) GPS Ölçülerinin Yapılması Ölçülerin yapılacağı tarihlerde kısa bir süre gözlem yapılarak uydu efemerisi güncelleştirilmiştir. Bunun sonunda ölçü yapılacak bölgenin yaklaşık koordinatlarına göre, bir

Detaylı

JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU

JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU JEODEZİK AĞLARIN OPTİMİZASYONU Jeodezik Ağların Tasarımı 10.HAFTA Dr.Emine Tanır Kayıkçı,2017 OPTİMİZASYON Herhangi bir yatırımın gerçekleştirilmesi sırasında elde bulunan, araç, hammadde, para, işgücü

Detaylı

Türkiye de Sabit GPS İstasyonlarının Tarihi ve TUSAGA-AKTİF Sistemi

Türkiye de Sabit GPS İstasyonlarının Tarihi ve TUSAGA-AKTİF Sistemi Türkiye de Sabit GPS İstasyonlarının Tarihi ve TUSAGA-AKTİF Sistemi Soner ÖZDEMİR, Yasin ERKAN, Bahadır AKTUĞ, Mustafa KURT, Onur LENK Harita Genel Komutanlığı, 06100 Cebeci ANKARA 18-11 Nisan 2011 ANKARA

Detaylı

Ünite 3 - Konumlandırma

Ünite 3 - Konumlandırma Uzaktan Algılamaya Giriş Ünite 3 - Konumlandırma UA Verisi ve Coğrafi Konumlandırma Uzaktan Algılama ile elde edilen görüntü verileri coğrafi koordinatlar ile gelmektedir. Bu veriler her hücrenin orta

Detaylı

YÜKSEKLİK ÖLÇÜMÜ. Ölçme Bilgisi Ders Notları

YÜKSEKLİK ÖLÇÜMÜ. Ölçme Bilgisi Ders Notları YÜKSEKLİK ÖLÇÜMÜ Yeryüzündeki herhangi bir noktanın sakin deniz yüzeyi üzerinde (geoitten itibaren) çekül doğrultusundaki en kısa mesafesine yükseklik denir. Yükseklik ölçümü; belirli noktalar arasındaki

Detaylı

STATIC POSITIONING PERFORMED FROM DIFFERENT GNSS NETWORKS AND STATIONS INVESTIGATION IN ISTANBUL SCALE

STATIC POSITIONING PERFORMED FROM DIFFERENT GNSS NETWORKS AND STATIONS INVESTIGATION IN ISTANBUL SCALE FARKLI GNSS AĞ VE İSTASYONLARINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN STATİK KONUMLAMANIN İSTANBUL ÖLÇEĞİNDE İRDELENMESİ E. AVCIOĞLU 1, M. SOYCAN 2 1 Himtek Mühendislik İnş. Tic. San. Ltd. Şti., İstanbul ercan@himtek.com.tr

Detaylı

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI FOTOGRAMETRİ I GEOMETRİK ve MATEMATİK TEMELLER Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/

Detaylı

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018 TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ Erkan GÜLER Haziran 2018 1 HARİTA Yeryüzündeki bir noktanın ya da tamamının çeşitli özelliklere göre bir ölçeğe ve amaca göre çizilerek, düzlem üzerine aktarılmasına harita

Detaylı

JEODEZİK AĞLARIN TASARIMI (JEODEZİK AĞLARIN SINIFLANDIRILMASI, TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİK AĞLARI)

JEODEZİK AĞLARIN TASARIMI (JEODEZİK AĞLARIN SINIFLANDIRILMASI, TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİK AĞLARI) JEODEZİK AĞLARIN TASARIMI (JEODEZİK AĞLARIN SINIFLANDIRILMASI, TÜRKİYE ULUSAL JEODEZİK AĞLARI) 3.hafta, Ders 2 Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA, 2007 Yrd. Doç. Dr. Emine TANIR KAYIKÇI, 2017 Yeryüzünün bütününün

Detaylı

Elipsoid Yüzünde Jeodezik Dik Koordinatlar (Soldner Koordinatları) ve Temel Ödev Hesapları

Elipsoid Yüzünde Jeodezik Dik Koordinatlar (Soldner Koordinatları) ve Temel Ödev Hesapları JEODEZİ8 1 Elipsoid Yüzünde Jeodezik Dik Koordinatlar (Soldner Koordinatları) ve Temel Ödev Hesapları Jeodezik dik koordinatları tanımlamak için önce bir meridyen x ekseni olarak alınır. Bunun üzerinde

Detaylı

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI 36 İNCELEME - ARAŞTIRMA BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI Erdal KOÇAIC*^ ÖZET Büyük ölçekli harita yapımında G İ R İŞ uygulanabilen "Stereografik çift Stereografik

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI FOTOGRAMETRİ I GEOMETRİK ve MATEMATİK TEMELLER Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF329 FOTOGRAMETRİ I DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DATUM DÖNÜŞÜMLERİ. Jeo. ve Fot. Müh. Aydın ÜSTÜN

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DATUM DÖNÜŞÜMLERİ. Jeo. ve Fot. Müh. Aydın ÜSTÜN YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DATUM DÖNÜŞÜMLERİ Jeo. ve Fot. Müh. Aydın ÜSTÜN F.B.E. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanan YÜKSEK LİSANS TEZİ Tez Danışmanı

Detaylı

GNSS Teknikleri. Lisans Ders Notları. Aydın ÜSTÜN. Kocaeli Üniversitesi Harita Mühendisliği.

GNSS Teknikleri. Lisans Ders Notları. Aydın ÜSTÜN. Kocaeli Üniversitesi Harita Mühendisliği. GNSS Teknikleri Lisans Ders Notları Aydın ÜSTÜN Kocaeli Üniversitesi Harita Mühendisliği aydin.ustun@kocaeli.edu.tr Kocaeli, 2016 A. Üstün (Kocaeli Üniversitesi) GNSS teknikleri (v.11/10/16) 1/18 İçerik

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GRAVİTENİN BAZI JEODEZİK PROBLEMLERDE KULLANIMI Evren ÇANKAYA TONGUR YÜKSEK LİSANS TEZİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ JEODEZİ ANABİLİM DALI KONYA, 010 ÖZET Yüksek

Detaylı

JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON

JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON JDF 116 / 120 ÖLÇME TEKNİĞİ / BİLGİSİ II POLİGONASYON Yrd. Doç. Dr. HÜSEYİN KEMALDERE Jeodezik Noktaların Sınıflandırması (BÖHHBÜY-Md:8) Noktaların sınıflandırılması aşağıdaki şekildedir: a) Uzay ve uydu

Detaylı

JEODEZİ DATUM KOORDİNAT SİSTEMLERİ HARİTA PROJEKSİYONLARI

JEODEZİ DATUM KOORDİNAT SİSTEMLERİ HARİTA PROJEKSİYONLARI JEODEZİ DATUM KOORDİAT SİSTEMLERİ HARİTA PROJEKSİYOLARI Yer yüzeyi eredeyim? Deniz Elipsoid Geoid BÜ KRDAE JEODEZİ AABİLİM DALI Jeodezi; Yeryuvarının şekil, boyut, ve gravite alanı ile zamana bağlı değişimlerinin

Detaylı

Fotogrametride işlem adımları

Fotogrametride işlem adımları Fotogrametride işlem adımları Uçuş planının hazırlanması Arazide yer kontrol noktalarının tesisi Resim çekimi Değerlendirme Analitik değerlendirme Dijital değerlendirme Değerlendirme Analog değerlendirme

Detaylı

Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, akcinh@beun.edu.tr, aliihsan_sekertekin@hotmail.

Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü, akcinh@beun.edu.tr, aliihsan_sekertekin@hotmail. AÇIK İŞLETME MADENCİLİĞİ UYGULAMALARINDA GNSS ÖLÇÜLERİNDEN YÜKSEKLİK FARKLARININ GEOMETRİK NİVELMAN ÖLÇMELERİNDEN YÜKSEKLİK FARKLARI YERİNE KULLANIMI ÜZERİNE DENEYSEL BİR ARAŞTIRMA H. AKÇIN 1, A. İ. ŞEKERTEKİN

Detaylı

HARİTA PROJEKSİYONLARI

HARİTA PROJEKSİYONLARI 1 HARİTA PROJEKSİYONLARI Haritacılık mesleğinin faaliyetlerinden birisi, yeryüzünün bütününün ya da bir parçasının haritasını yapmaktır. Harita denilen şey ise, basit anlamıyla, kapsadığı alandaki çeşitli

Detaylı

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, 2015-2016 AKADEMİK YILI DERS PLANI

T.C NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, 2015-2016 AKADEMİK YILI DERS PLANI 0010070001 Ölçme Bilgisi-1 3+1+0 3,5 6 0010070002 Harita Mühendisliğine Giriş 2+0+0 2 3 0010070003 Matematik-1 4+0+0 4 7 0010070004 Fizik-1 4+0+0 4 6 0010070005 Türk Dili-1 2+0+0 2 2 0010070006 Atatürk

Detaylı

Fotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir.

Fotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir. FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI Fotogrametri eski Yunancadaki Photos+Grama+Metron (Işık+Çizim+Ölçme) kelimelerinden Eski Yunancadan bati dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık)

Detaylı

FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 1. YARIYIL

FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NORMAL ÖĞRETİM, AKADEMİK YILI DERS PLANI 1. YARIYIL 1. YARIYIL ALINABİLMESİ İÇİN AKTS ÖNŞART OLAN DERSLERİN KODLARI VE MİN. BAŞARI NOTU HRT101 Ölçme Bilgisi-1 3+1+0 3.5 6 Prof. Dr. İbrahim KALAYCI HRT103 Matematik-1 4+0+0 4 7 Fen/AKEF Öğretim Elemanı HRT105

Detaylı

PRECISE LOCAL GEOID MODELS IN ENGINEERING MEASUREMENTS AND THEIR PRACTICAL APPLICATIONS IN TURKEY

PRECISE LOCAL GEOID MODELS IN ENGINEERING MEASUREMENTS AND THEIR PRACTICAL APPLICATIONS IN TURKEY MÜHENDİSLİK ÖLÇMELERİNDE PRESİZYONLU LOKAL GEOİT MODELLERİNİN ÖNEMİ VE TÜRKİYE DEKİ UYGULAMALARI B. EROL 1, R. N. ÇELİK 2 İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği

Detaylı

GNSS Teknikleri ve Uygulamaları

GNSS Teknikleri ve Uygulamaları GNSS Teknikleri ve Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Sefa YALVAÇ Gümüşhane, 2017 Gümüşhane Üniversitesi, 2017 Versiyon: 2017.0 Bölüm-1 Tarihçe Tarih boyunca insanlar, Neredeyim? Nereye gidiyorum? sorularına cevap

Detaylı

Türkiye İzostatik Gravite Anomali Haritası (Isostatic Gravity Anomaly Map of Turkey)

Türkiye İzostatik Gravite Anomali Haritası (Isostatic Gravity Anomaly Map of Turkey) Harita Dergisi Temmuz 010 Sayı 144 (Isostatic Gravity Anomaly Map of Turkey Ali KILIÇOĞLU 1, Onur LENK 1, Ahmet DİRENÇ 1, Mehmet SİMAV 1, Hasan YILDIZ 1, Bahadır AKTUĞ 1, Ali TÜRKEZER 1, Cemal GÖÇMEN,

Detaylı

1. GLOBAL POSITONING SYSTEM HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1. GLOBAL POSITONING SYSTEM HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. GLOBAL POSITONING SYSTEM HAKKINDA GENEL BİLGİLER Global Positioning System (GPS), A.B.D. Savunma Dairesi tarafından geliştirilen, konumlama ve navigasyon amaçlı kulanılan uydular kümesidir. Bu uydu

Detaylı

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

BÖLÜM 1 ÖLÇME BİLGİSİNE GİRİŞ

BÖLÜM 1 ÖLÇME BİLGİSİNE GİRİŞ BÖLÜM 1 ÖLÇME BİLGİSİNE GİRİŞ Kavramsal Kazanımlar: Yeryuvarının matematiksel ve fiziksel şekli, jeodezik metrolojinin konusu ve ölçü büyüklükleri, belirsizlik ve hata kavramı, koordinat sistemleri ve

Detaylı