AYLIK RAPOR. ÜLKE: Kırgızistan AY/YIL: Haziran 2008

Transkript

1 AYLIK RAPOR ÜLKE: Kırgızistan AY/YIL: Haziran Başlıca Ekonomik göstergeler (2007) GSYİH (milyon $) 3881,9 GSYİH artış oranı (%) 8,2 Kişi başına milli gelir ($) 720,0 Enflasyon oranı (%) 20,1 GSYİH'nın Yapısı Mal (%) 45,4 Hizmet (%) 41,1 Net vergiler (%) 13,5 2. Dış Ticareti (2007) İhracat (milyon $) 1135,0 İthalat (milyon $) 2785,7 İhracatında önemli ürünler İthalatında önemli ürünler Kıymetli metaller (altın), kerosin, giyim ve aksesuarları, dizel, sebzeler, çimento,, cam, elektrik, pamuk lifi, süt ve süt ürünleri, ampuller Petrol ürünleri, elektrikli iletişim donanımı, parçaları ve aksesuarları, doğal gaz, ilaçlar, tüketim malları İhracatında önemli pay sahibi olan ülkeler Rusya (%20,7), İsviçre (%19,9), Kazakistan (%18,0) Afganistan (%10,4), Özbekistan (%7,5) Çin Halk Cumhuriyeti (%5,5), Türkiye (%3,8) İthalatında önemli pay sahibi olan ülkeler Rusya (%34,9), Çin (%12,8), Kazakistan (%11,2), Özbekistan (%4,3), ABD (%3,4), Ukrayna (%2,9), Almanya (%1,9), Türkiye (%1,8)

2 İhracatta ilk 20 madde (000$) Ocak - Nisan Değişim 2008 (bin $) 1 Değerli metaller (altın) ,4 50,0 2 Kerosin ,1 2,9 3 Giyim ve aksesuarları ,4 70,0 4 Dizel ,6-53,9 5 Çimento ,9 70,0 6 Süt ve süt ürünleri ,2 50,0 7 Cam ,0-12,2 8 Sebzeler 9.028,1-19,9 9 Pamuk lifi 7.295,3-2,5 10 Ampuller 6.514,8 7,6 11 Otomobil parça ve aksesuarları 6.242,8 190,0 12 Tütün 5.222,8-18,9 13 Bakır hurda ve atıkları 4.778,0 350,0 14 Büyükbaş hayvan postları 4.635,7 170,0 15 Ceviz yaş veya kurutulmuş 3.862,5 160,0 16 Margarin; hayvansal veya bitkisel yağlardan oluşan gıda karışımları ve billeşimleri 3.809,0 28,5 17 Mazot 3.308,5 150,0 18 Alüminyum 3.075,6 27,2 19 Organik olmayan kimyasal maddeler 3.001,8 24,8 20 Metal hurda ve atıkları 2.343,3 7,4 Liste toplamı ,8 Kaynak: KC Milli İstatistik Komitesi İthalatta ilk 20 madde (000$) Ocak - Nisan Değişim ÜRÜN TANIMI 2008 (bin $) 1 Buğday ,8 130,0 2 Buğday unu ,8 370,0 3 Et ve ürünleri 9.747,4 110,0 4 Çikolata ve kakao içeren diğer gıdai ürünler ,2 100,0 5 Sigara ve pürolar ,1 100,0 6 Kereste ,9 50,0 7 Oto benzini ,3 100,0 8 Kerosin ,1 60,0 9 Dizel ,6 2,4 10 Doğalgaz ,7 50,0 11 Bitkisel yağlar ,0 170,0 12 Organik olmayan kimyasal maddeler ,0 110,0 13 Lastikler (oto) ,4-23,2 14 Sivil İnşaat makinaları ,2-19,7 15 Elektrikli iletişim donanım, parça ve aksesuarları ,0 30,3 16 İlaçlar ,3 60,0 17 Köşebent, tel, çubuklar ,4 70,0 18 Kağıt, karton ve bunlardan mamul ürünler ,9 29,1 19 Giyim ve aksesuarları , ,0 20 İkinci el otomobiller , ,0 Liste toplamı ,9 2

3 İhracatta ilk 10 ülke ÜLKE 2007(bin 2008 (bin % Değişim 1 Rusya , ,2 29,2 2 Kazakistan , ,1 7,4 3 Özbekistan , ,9 252,4 4 Birleşik Arap Emirlikleri 3.365, ,8 941,2 5 Afganistan , ,1-61,0 6 Çin Halk Cumhuriyeti , ,7 37,9 7 Türkiye 9.510, ,4 10,2 8 Tacikistan 8.317, ,8 0,8 9 Letonya 4.474, ,7 72,8 10 Almanya 1.146, ,4 459,3 İthalatta ilk 10 ülke ÜLKE 2007(bin 2008 (bin %Değişim 1 Rusya , ,6 42,6 2 Çin Halk Cumhuriyeti , ,8 108,9 3 Kazakistan , ,0 92,9 4 Almanya , ,1 443,0 5 Özbekistan , ,4 29,7 6 Japonya 2.845, , ,2 7 ABD , ,2 30,8 8 Ukrayna , ,4 7,4 9 Türkiye , ,1 86,2 10 Kore Cumhuriyeti 9.593, ,9 96,9 3. Türkiye ile Ticaret (2007- KC verileri) İhracat (milyon $) 42,956 İthalat (milyon $) 50,919 Ocak - Nisan 2008 Döneminde Toplam ihracat (milyon $) 10,484 Toplam ithalat (milyon $) 22,999 Kırgızistan ile Ticaret (2007- TUİK verileri) İhracat (milyon $) 180,936 İthalat (milyon $) 45,020 Ocak Nisan 2008 Döneminde Toplam ihracat (milyon $) 52,825 Toplam ithalat (milyon $) 21,267 *Türkiye ve Kırgızistan istatistikleri arasında büyük farklılıklar bulunduğundan genel veriler her iki tarafın istatistiklerine göre sunulmuştur 3

4 Ocak Nisan 2008 döneminde Türkiye den ithalatta ilk 10 madde (KC Verileri) ÜRÜN ADI Ölçü birimi Miktar bin USD 1 Giyim ve aksesuarları ton 3.214,0 2 Sivil inşaat makinaları adet 1.120,1 3 Lastik veya plastik işleme makinaları adet 19, ,9 4 Halı ve diğer kategorilerde yer almayan taban tekstil döşemeleri m ,4 752,6 5 Ayakkabı 724,1 Çikolata ve diğer kakao içeren 6 gıdai ürünler ton 862,2 703,9 7 Buzdolaplar, soğutucular adet 760,0 690,1 8 Sabun, temizlik ve cilalama ürünleri ton 664,3 667,2 9 Şekerden pastacılık ürünleri, kakao içermeyen ton 1.378,1 664,9 10 İzole edilmiş tel ve kablolar ton 398,8 563,0 Ocak Nisan 2008 döneminde Türkiye ye ihracatta ilk 10 madde (KC Verileri) ÜRÜN ADI Ölçü birimi Miktar Bin Dolar 1 Kerosin ton 4.328, ,7 2 Sebze ton 6.183, ,7 3 Ceviz yaş veya kurutulmuş ton 1.139, ,6 4 Pamuk lifi ton 205,0 328,0 5 Hayvansal cinsten diğer maddeler ton 32,4 169,2 6 Pamuk ipliği ton 62,5 126,0 7 Yün ipliği ton 17,9 115,1 8 Yün, saç dahil ton 16,2 102,4 9 Pirinç ton 321,8 82,0 10 Ayçiçek çekirdekleri ton 140,1 44,0 4

5 4. Başlıca Ekonomik ve Ticari Olaylar Ocak - Mayıs 2008 döneminde Kırgızistan Gayrisafi Yurtiçi Hasılası ,9 milyon som (1.418,7 milyon ABD Doları) olarak gerçekleşmiş olup, geçmiş yılın aynı dönemine kıyasla %6,7 oranında artmıştır. Ocak Mayıs 2008 döneminde Kırgızistan sanayisinde toplam ,9 milyon somluk (804,2 milyon ABD Doları) üretim yapılmıştır yılının Ocak-Mayıs dönemine kıyasla sanayi ürünleri fiziksel hacminin endeksi 105,1 olmuştur yılının ilk dört ayında tarım, hayvancılık, avcılık ve ormancılık sektörlerin toplam üretim değeri ,5 milyon som (485,2 milyon ABD Doları) olup, geçmiş yılın aynı dönemine kıyasla %1,2 lik artış gözlenmiştir. Ocak-Mayıs 2008 de ana sermayeye yapılan yatırımların miktarı 5.873,7 milyon som ile geçmiş yılın aynı dönemine kıyasla %3,1 oranında artmıştır ilk dört ayında tüm taşıma araçlarıyla taşınan yükün toplam tutarı bin ton olmuş, geçmiş yılın aynı dönemine kıyasla %3,3 oranında artmıştır Aralık ayına kıyasla 2008 Ocak-Mayıs dönemindeki enflasyon oranı %10,4 olmuştur. Aylık enflasyon oranı ise %3 tür. Hükümet tarafından onaylanan Yeni Vergi Kanunu Tasarısı halihazırda K.C. Parlamentosu nda incelenmektedir. Söz konusu tasarı ile %70 lere yaklaşan kayıt dışı çalışan girişimcilerin kayıt altına alınması hedeflenmektedir. Yeni Vergi tasarısındaki en önemli değişiklik, bütçe gelirlerinin yaklaşık 6,4 milyar som (177.7 milyon ABD Doları) düşüşüne sebep olacak KDV oranının %20 den %12 ye indirilmesidir. Vergi çeşitleri 16 dan 9 a indirilmekte, çöp vergisi, otoyol vergisi, dinlenme vergisi (otelcilik) kaldırılmaktadır. Vergiye tabi ürünler arasından kahve, kakao, deri ürünleri, kürk gibi mallar çıkarılmıştır. Diğer taraftan mülkiyet vergisi oranı yükseltilmiş, konutlardan alınan vergi %0,35, üretim alanlarından alınan vergi %1 olmuştur. Tarım arazileri vergisi %30 artmıştır. Söz konusu tasarının Parlamento ve Cumhurbaşkanı nın onaylamasından sonra 2008 yılı içerisinde yürürlüğe konulması hedeflenmektedir. K.C. Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı 2008 için hedeflenen ekonomi büyüme oranlarına ulaşılamamasının %15 e ulaşan enflasyon, 2008 yılında madencilik alanında Kumtor tarafından vaadedilen 18 ton yerine azami üretim 12 ton altın olarak planlanması, tarım sektöründe ilkbahar donlarından kaynaklanana üretim düşüşü ve diğer enflasyona bağlı etkenlerle açıklamaktadır yılında ekonomi büyüme oranı %8,2 iken, 2008 yılının ilk 5 ayında %6,7 seviyesindedir yılında belirlenen hedeflere ulaşan sektör sadece inşaat sektörü olmuştur. K.C. Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre yıl başından bu yana fiyatların artışı gıda ürünlerinde %13,9, gıda dışı ürünlerde %10,74, hizmetlerde %7,87 şeklinde gerçekleşmiştir. Uzmanlara göre fiyatların artmasındaki ana iç etken ilkbahar donları olmuştur. Ayrıca Bakanlık fiyat artışlarında yakıt fiyatlarına da dikkat çekmekte olup, benzin % 13, dizel %36,7, doğalgaz %71 oranlarında artmışlardır. Tütün ürünleri üzerinden alınan özel tüketim vergisi oranı artırılmıştır. Kırgız Hükümeti Kırgız Cumhuriyeti nde gerçek ve tüzel kişiler tarafından üretilen ve ithal edilen mallar üzerinden alınan özel tüketim vergisi oranı hakkında Kanunda değişikliklerin yapılmasını onaylamıştır. Yeni yapılan düzenlemelere göre, düşük kaliteli bir paket sigara 0,35 som, yüksek kaliteli sigara 1,37 som tutarında vergiye tabi olacaktır. Verginin artırılmasının bütçeye ek olarak yaklaşık 115 milyon som getirmesi beklenmektedir. K.C. Tarım Bakanlığı güz buğday ekim alanlarını sonbahar 2008 de 300 bin hektara, baharda ekilen buğday ekim alanlarını 2009 ilkbaharında 100 bin hektara yükseltmeyi planlamaktadır yılında beklenen buğday verime ise yaklaşık 800 bin tondur. 5

6 2007 yılında Türk Şirketleri tarafından ödenen vergilerin toplamı 56,8 milyon som (1,6 milyon ABD Doları) olup, belli başlıları ZAO Coca Cola Bishkek Bottlers 57,6 milyon som, ZAO Demir Kyrgyz International Bank 20,4 milyon som, AOZT Beta İnşaat ve Yatırımcılık 7,4 milyon som, FAO Özgün İnşaat 4,5 milyon som, Aygün İnşaat 4,5 milyon som, SP Kırgızistan- Türk Üniversitesi 5,6 milyon som şeklindedir. İslam Kalkınma Bankası aralarında Kırgızistan ın da bulunduğu yirmi altı müslüman ülkeye 1,5 milyar ABD Doları tutarında gıda yardımı sağlayacaktır. Kırgız Cumhuriyeti Tarım, Su Kaynakları ve İşleme Sanayisi Bakanlığı Kırgızistan ın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütüne üye olduğunu bildirmiştir. Söz konusu anlaşmaya Roma da düzenlenen Gıda Zirvesi nde varılmıştır. BM yetkilileri laboratuar inşaatı ve çiftçilere sağlanacak hibelerin boyutunu belirlemek Kırgızistan da incelemelerde bulunacaklardır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Programının gerçekleştirilmesi için toplam olarak hedef ülkelere 11,5 milyar ABD Doları ayrıcaktır. Kırgız Merkez Bankası Kırgızpromstroybankası na ülkenin en büyük bankası Asia Universal Bankası ile birleşmesine geçici olurunu vermiştir. Bişleştirilmiş banka 1,4 milyar som tutarında öz sermayeye ve 8 milyar som aktif varlığa sahip olacaktır. Adalet Bakanlığı, belgelerin elektronik ortamda sirkülasyonu sistemini tanıtmıştır. Belgelerin elektronik ortamda sirkülasyonu sistemi, tüzel kişiler, temsilcilikler ve şubelerin kaydını yapmaya yetkili devlet kurumları tarafından kullanılacaktır. Söz konusu proje, Adalet Bakanlığı ile USAID (Kırgızistan İş Çevresini Geliştirme Projesi) arasında yapılan anlaşma çerçevesinde one stop shop ilkesine göre kayıt işlemlerini uygulama amacıyla hayata geçirilmeye başlanmıştır. Proje, kayıtlı tüzel kişilerin veri tabanını elektronik ortama geçirme ve one stop shop ilkesine göre, tüzel kişi, şubelerin kaydını yapan diğer bölgelerdeki kamu kurumları arasında yerel elektronik bağlantı kurulmasına olanak sağlamaktadır. 5. Ülkenin Ticaret Ortaklarıyla Temasları İran, Kırgızistan ın güneyinde Taş Kömür şehrinde çimento fabrikası inşaatı planlamaktadır. Söz konusu fabrika, bölgede üçüncü inşaat malzemeleri fabrikası olacaktır. Bu amaçla ilk planda 150 milyon Euro tutarında yatırım yapılması planlamaktadır. Projenin toplam maliyeti 400 milyon Euro olacaktır. İranlı yatırımcılar Taş Kömür şehrinden 30 kilometre uzaklıkta yer alan Tegene kömür madenini geliştirilmesi ihalesine katılmayı istemekte olup, ihaleyi kazanmaları halinde çimento fabrikası inşaat işleri başlatılacaktır. Tegene de yer alan kömür madeni inşaatı finansman kıtlığı nedeniyle 90 lı yıllarda durdurulmuştur. Uzmanlara göre, maden yatağında yaklaşık 51 milyon ton kömür bulunmaktadır da da bir Çin firması Taş Kömür de çimento fabrikası inşaatı başlatmak istemiş, ancak Kırgız Hükümeti teknolojinin uluslararası standartlara uygun olmayıp çevreye zarar vereceği düşüncesiyle projeyi onaylamamıştı. Bugün Kırgızistan da en büyük çimento fabrikası Kant Çimento Fabrikası olup, üretimin yaklaşık tümün Kazakistan a ihraç etmektedir. İki çimento fabrikası, Kızılkiya ve Aravan halen inşaat sürecindedir. 6