KADIN İŞÇİYE ANALIK İZNİ VEYA ÜCRETSİZ İZİN SONRASI VERİLECEK KISMİ ÇALIŞMA İZNİNİN ŞARTLARI BELİRLENDİ

Transkript

1 KADIN İŞÇİYE ANALIK İZNİ VEYA ÜCRETSİZ İZİN SONRASI VERİLECEK KISMİ ÇALIŞMA İZNİNİN ŞARTLARI BELİRLENDİ Cumhur Sinan ÖZDEMİR 41 ** 1. GİRİŞ 10/02/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6663 sayılı Gelir Vergisi ve Diğer Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4857 sayılı İş Kanunu nun, 13 ve 74 üncü maddelerinde 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu nun Ek:5 inci maddesinde değişiklikler yapılmıştır. Değişikler sonrasında işçiler, çocukları ilköğretim çağına gelinceye kadar kısmi süreli çalışabilecek, anneye yarım çalışma ödeneği ödenebilecek, babaya annenin kullanamadığı doğum izni verilebilecektir. 08/11/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile doğum ya da evlat edinilmesi sonrası işçinin kısmi süreli çalışma yapabileceği işlerin belirlenmesine yönelik usul ve esaslar düzenlenmiştir. 2. ANALIK İZNİ Kadın işçinin doğum nedeniyle çalıştırılmadığı süre için verilen izne Analık İzni denir. Kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılır. Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler doktor raporu ile belirtilir. * 41 * Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı/ İş Başmüfettişi Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi: KASIM - ARALIK

2 3. ÇALIŞMA SÜRESİNİN YARISI KADAR ÜCRETSİZ İZİN HAKKI Genel bakımdan haftalık en çok 45 saat, yer altı maden işlerinde çalışan işçiler için ise haftalık en çok 37.5 saat olan süreye Haftalık Çalışma Süresi denir. Analık izninin bitiminden itibaren işçiye isteği halinde verilen izne Ücretsiz İzin denir. Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün/2 ay, ikinci doğumda 120 gün/4 ay, sonraki doğumlarda ise 180 gün/6 ay süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30 ar gün eklenir. Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre 360 gün olarak uygulanır. Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam 1.5 saat olan süt izni uygulanmaz. Yasal düzenleme gereği yukarıda belirtilen süreler boyunca kadın yada erkek işçi haftalık çalışma süresi olan 45 saatin yarısı kadar olan 22.5 saatlik sürece ücretsiz izinli sayılacaktır. Maden işçilerinin haftalık çalışma süresi 37.5 saat olduğundan, bunun yarısı olan yaklaşık 19 saatlik sürece ücretsiz izin yapabilecektir. 4. ALTI AYA KADAR ÜCRETSİZ İZİN HAKKI Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. 5. KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ 08/11/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanunu nun, 13 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Yönetmelik hükümleri bu madde hükümleri uyarınca kısmi süreli çalışma talebinde bulunan işçiler ile bunların işverenlerini kapsayacaktır. İş Kanunu nun, 13 üncü maddesi gereği; işçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden 236 KASIM - ARALIK

3 olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur. İş Kanunu nun, 74 üncü maddesinde öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır. 6. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİ VE ŞEKLİ İşçinin, işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yaptığı çalışmaya Kısmi Süreli Çalışma denir. İşçi, analık izninin veya çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izninin veya 6 aya kadar ücretsiz izin hakkının bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Kısmi süreli çalışma talebi, 6 aya kadar ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmaz. Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az 1 ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilir. KASIM - ARALIK

4 7. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİNİN UNSURLARI İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer alır. İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır. İşçinin kısmi süreli çalışma talep dilekçesi, işveren tarafından işçinin özlük dosyasında saklanır. 8. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİNİN ŞARTLARI Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Ancak, ebeveynlerden birinin çalışma şartı; Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi, Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması, Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi, hâllerinde aranmaz. Kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmi süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder. 9. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİNİN İŞVERENCE KARŞILANMASI Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde işveren tarafından karşılanır. İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirir. İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır. İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz. 10. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA YAPILABİLECEK İŞLER Kısmi süreli çalışma; Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan 238 KASIM - ARALIK

5 işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde, Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde, Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde, İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde, işverenin uygun bulması hâlinde yapılabilir. Yukarıda sayılmayan işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilir. Sağlık hizmetinden sayılan işler; tabipler ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, hemşire, ebe ve optisyenler ile 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek:13 üncü maddesinde tanımlanan diğer meslek mensupları tarafından yerine getirilen işlerdir sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler, yukarıdaki hükümlere bağlı olmaksızın ayrıca taraflarca da belirlenebilir. 11. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA ZAMANININ BELİRLENMESİ Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. 12. TAM SÜRELİ ÇALIŞMAYA GEÇİŞ Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir. Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene en az 1 ay önce yazılı olarak talebini bildirir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi hâlinde, yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşür. KASIM - ARALIK

6 13. SONUÇ 10/02/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6663 sayılı Gelir Vergisi ve Diğer Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4857 sayılı İş Kanunu nun, 13 üncü maddesinde yapılan değişiklikle yürürlüğe giren ve doğum ya da evlat edinilmesi sonrası uygulanacak analık izni veya ücretsiz izin sonrasında, işçiye çocuk okula başlayıncaya kadar verilmesi gereken kısmi çalışma izninin şartları 08/11/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile belirlendi. Buna göre işçi talep ederse, analık izni veya ücretsiz izin sonrasında çocuğunun okula başladığı tarihi takip eden ayın başına kadar kısmi çalışma izni alabilecektir. Kısmi çalışma yapmak için, işçinin kısmi çalışmaya başlamadan 1 ay önce işverene yazılı olarak başvurması gerekir. İşveren, işçinin dilekçesine yanıt vermez ise; işçinin talebi dilekçede belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanmış sayılacaktır. İşveren bu gerekçeyle işçiyi işten çıkaramaz. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir. KAYNAKÇA Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ( ) Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik. Anakara : Resmi Gazete (29882 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Gelir Vergisi ve Diğer Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara : Resmi Gazete (29620 sayılı) 240 KASIM - ARALIK