ÖZET Yüksek Lisans Tezi ANKARA BAHÇELİEVLER 1. CADDESİNİN BİR BÖLÜMÜ ÜZERİNDEKİ AÇIK VE YEŞİL ALANLARIN YENİDEN DÜZENLENMESİNE YÖNELİK BİR YAKLAŞIM Se

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ANKARA BAHÇELİEVLER 1. CADDESİNİN BİR BÖLÜMÜ ÜZERİNDEKİ AÇIK VE YEŞİL ALANLARIN YENİDEN DÜZENLENMESİNE YÖNELİK BİR YAKLAŞIM Seda SÜRÜCÜ PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI ANKARA 2010 Her Hakkı Saklıdır

2 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ANKARA BAHÇELİEVLER 1. CADDESİNİN BİR BÖLÜMÜ ÜZERİNDEKİ AÇIK VE YEŞİL ALANLARIN YENİDEN DÜZENLENMESİNE YÖNELİK BİR YAKLAŞIM Seda SÜRÜCÜ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Hayran ÇELEM Bu tezde Ankara Bahçelievler, 1. Cadde ve 6. Sokak arasında yer alan arka bahçelerin kullanımına ilişkin alternatifler üretilmeye çalışılmıştır. Kent planlanmasında ütopyalara değinilmiş ve planlama süreci dikkate alındığında bir ütopya şehri örneği olarak değerlendirilebilecek Ankara nın açık ve yeşil alan sistemleri incelenmiştir. Bahçe şehir fikrinin kurucusu Ebenezer Howard ın teorisi irdelenmiş ve bahçe şehir fikri ile tasarlanan Bahçelievler in kuruluş süreci ve günümüze kadarki değişimi incelenmiştir. Bu bağlamda Bahçelievler de zamanla ortaya çıkan otopark ve açık ve yeşil alan yetersizliği sorunları ortaya konmuş, bu sorunlara arka bahçelerin kullanım potansiyelleri ile çözümler üretmek amaçlanmıştır. 2010, 74 Sayfa Anahtar kelimeler: Bahçelievler, Arka bahçe, açık ve yeşil alanlar, otopark sorunu, bahçe şehir. i

3 ABSTRACT Master Thesis AN APPROACH TOWARDS REPLANNING OF OPEN AND GREEN SPACES ON A SPECIFIC PART OF 1.STREET IN BAHÇELİEVLER ANKARA Seda SÜRÜCÜ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Landscape Architecture Supervisor: Prof. Dr. Hayran ÇELEM In this study producing alternative uses for the backyards between 1. Street and 6. Street, Bahçelievler is aimed. Open and green areas of Ankara -the young capital of Turkey which can be taken as an example of utopic city, when its planning process is considered- is examined in the context of utopia in city planning. The garden city teory of Ebenezer Howard is studied, the developement of Bahçelievler from 1935 to today is examined in this context. The problems of parking and the lack of open and green areas in Bahçelievler is defined and solution alternatives considering backyards is proposed. 2010, 74 Sayfa Key Words: Bahçelievler, backyards, open and gren areas, parking, garden city ii

4 TEŞEKKÜR Çalışmalarımı yönlendiren, sonsuz sabır ve anlayışla bilgi öneri ve yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Sayın Prof. Dr. Hayran ÇELEM e, İş yerimde çalışmalarımı sürdürebilmem için her türlü kolaylığı sağlayan Kontrolörler Kurulu Başkan Yardımcısı Sayın Yavuz Polat a, Tüm çalışma boyunca fedakârlıkları ve engin fikirleriyle her zaman yanımda olan çok değerli anneme, Planlama aşamasında, teknik bilgileri ve anket çalışmalarındaki desteği ile tezin ortaya çıkmasına çok büyük katkıda bulunan sevgili Göktan İmamoğlu na, Çevirilerde yardımıma koşan canım kardeşime, Çalışmalarım süresince manevi destekleri ile yanımda olan tüm dostlarıma en içten duygularım ile teşekkür ederim. Seda SÜRÜCÜ Ankara, Mayıs 2010 iii

5 İÇİNDEKİLER ÖZET... i ABSTRACT...ii TEŞEKKÜR... iii İÇİNDEKİLER... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... v ÇİZELGELER DİZİNİ...vii 1- GİRİŞ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2- KURAMSAL TEMELLER... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2.1 Kent Planlamasında Ütopya... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Sosyal Ütopistler... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2.2 Bahçe şehir Fikrinin Doğuşu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Bahçe Şehir Hareketi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2.3 Hermann Jansen ve Bahçe şehir Hareketi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Ankara nın Bir Ütopya Kenti Olarak Kuruluşu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Jansen Planında Ankara nın Açık ve Yeşil Alanlarının Planlanması Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 2.4 Arka bahçelerin açık ve yeşil alanlar olarak anlamı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 3- LİTERATÜR ÖZETİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 4- MATERYAL VE YÖNTEM... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 4.1 Materyal... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 4.2 Yöntem... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5- ARAŞTIRMA BULGULARI... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.1 Bahçelievler Yapı Kooperatifi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Erken Cumhuriyet Döneminde Bahçelievler Kooperatifinin Oluşumu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Konut tipleri ve çevre düzenlemeleri... Hata! Yer işareti tanımlanmamış Uygulama Aşamasında Değişiklikler... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.2 Bahçelievler in Değişim Süreci... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.3 Araştırma Alanının Özellikleri... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.4 Anket Sonuçları... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 5.5 Çalışma Alanı İçin Alternatif Tasarımlar... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 6. SONUÇ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. iv

6 KAYNAKLAR... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Ek 1 Anket... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. ÖZGEÇMİŞ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Bahçe şehir yerleşim şeması... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Endüstriyel alanlar... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Bahçe şehirler kompleksi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Letchworth Meydanı Şekil Letchworth Tren İstasyonu Şekil Welwyn de Bir Okul Şekil Welwyn Sokağından Bir Görünüş Şekil Welwyn Meydanı Şekil Welwyn in Son Hali Şekil Essen Şekil Essen in Son Hali Şekil Jansen in Ankara Planı (Kansu 2009)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Jansen in Bahçelievler Planı (Kansu 2009)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Ev Tipleri (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Ev Tipleri (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Ev Tipleri (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Ev Tipleri (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Ev Tipleri (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Bahçe Tasarımı ( Kansu 2009)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Diğer Kooperatifler (Başaran 2002)... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil İsrail Evleri... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Yeşiltepe Yapı Kooperatifi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Eser Sitesi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Kaldırımda otopark... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Bahçelievler in konumu (google earth). Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Kimlik kazandıran ağaçlar... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Çalışma alanı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Konut Durumu şekil Arka Bahçe Durumu v

7 Şekil Çalışma alanında otopark olarak kullanılan alanlar... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Arka bahçelerin durumu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Katılımcıların yaş aralığı Şekil Katılımcıların Bahçelievler de olumlu bulduğu özellikler. Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Katılımcıların Bahçelievler de olumsuz bulduğu özelliklerhata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Katılımcıların arka bahçe için önerileri. Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 Plan... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 otopark planı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 Genel Görünüm... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 Kesit... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 Havuzdan görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 Çocuk oyun alanından görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 1 seradan görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 2 plan... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 2 genel görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 2 Çocuk Bahçesinden görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 2 Havuzdan görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 Otopark planı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 Plan... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 Kesit... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 Genel görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif3 Çocuk Oyun Alanı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 Bitkilendirme... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 3 otopark çıkışları ve rekreasyon alanı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 Otopark Planı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 plan... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 kesit... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 Genel Görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 Kafeden görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Şekil Alternatif 4 Çocuk Oyun Alanından Görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. vi

8 Şekil Alternatif 4 Seradan Görünüş... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. vii

9 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Katılımcıların eğitim durumu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Çizelge Katılımcıların ikamet süresi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Çizelge Katılımcıların arka bahçe kullanımı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Çizelge Katılımcıların arka bahçelerinin mevcut durumu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. viii

10 1. GİRİŞ Cumhuriyet döneminin başkenti olarak ütopik bir düşünce ile kurulan Ankara, baştan sona planlanan bir kent olarak pek çok ilke imza atmıştır. Türkiye nin ilk yapı kooperatifi olan Bahçelievler Yapı Kooperatifi de bunlardan birisidir. Herman Jansen tarafından 1935 yılında planlanan kooperatif bahçe şehir düşüncesi ile tasarlanmıştır. Bahçe şehir fikrinin kurucularından Howard ın teorisine göre, kent ile kır yaşamı birleştirilerek, doğal güzelliklerin, toplumsal fırsatların, erişilebilir mesafede tarımsal alanlar ve parkların, düşük kiralara karşılık yüksek ücretlerin, yatırım olanaklarının, temiz hava ve suyun, kanalizasyon sisteminin, aydınlık havadar bahçeli evlerin, yoksulluğun olmadığı bir yerleşimin, özgürlük ve işbirliğinin sağlanacağı yerleşimleri yaratmak mümkündür. Bahçelievler Yapı Kooperatifi dönemin orta ve üst düzey gelir grubuna yönelik bir planlamadır. Cumhuriyet in başkenti olması nedeni ile artan memur sayısının konut ihtiyacını karşılamak üzere planlanmıştır. Zaman içinde, kooperatif sahiplerinin ev sahibi olduktan sonra kooperatif düşüncesinden uzaklaşması, çevresinde diğer yapı kooperatiflerinin çoğalması, yüksek yoğunluklu yerler olarak tanımlanarak kat yüksekliklerinin artırılması ve Kat Mülkiyeti Yasası ile bahçe şehir özelliğini tamamen yitirmiş, kent merkezinde yer alan kalabalık bir yerleşime dönüşmüştür. Günümüzde Bahçelievler in kimliği hem fiziki hem toplumsal yönden büyük bir değişime uğramıştır. Kuruluşundaki amacını yitirmiştir. Artan nüfus yoğunluğu, betonlaşma, araba sayısının artması buna bağlı olarak trafik yoğunluğu, yaya bölgelerinin trafik tarafından işgal edilmesi, yerleşimin belli başlı sorunlarıdır. Otopark ve açık ve yeşil alan sorunları olarak somutlaşan bu problemlerin tespitinin çözüm için bir ipucu teşkil edeceği düşünülmektedir. 1

11 Kent içinde kendiliğinden korunmuş alanlar olarak kalabilen arka bahçelerin, farklı özellikleri ile açık ve yeşil alan ve otopark ihtiyacını karşılayabileceği düşünülmektedir. Her ne kadar kent ölçeğinde toplu taşıma araçlarının teşvik edilmesi sürdürülebilir bir çözüm ise de, mevcut durumda araba sahiplerinin sorunlarına alternatif çözümler üretmek gerekmektedir. Hâlihazırda otopark, depo amacıyla; nadiren planlanmış açık ve yeşil alanlar olarak kullanılan arka bahçeler genellikle kendi haline bırakılmış durumdadır. Binaların oturduğu parsellerden arta kalan bu alanlar, parçalanmış mekânlar olarak tasarım anlamında fazla seçenek sunamamaktadır. Parsellerin birleştirilmesi hem estetik hem fonksiyon açısından kullanıcıyı tatmin edecek alternatifler sunabilir. Uygulanabilirliği zor olan bu çözüm gerçekleşebilirse otopark ve bölgenin açık ve yeşil alan ihtiyacını mada önemli bir rol üstlenebileceği düşünüşmektedir. Bu çalışmada Bahçelievler semtinin açık ve yeşil alan ve otopark sorunlarına değinilmiş, 1.Cadde, 8.Sokak, 6.Sokak ve 7.Sokakların sınırladığı adada alan araştırması yapılarak, bu adadaki açık ve yeşil alanların nasıl yeniden değerlendirilebileceği araştırılmak istenmiştir. Uygulama alanı olarak bu adanın seçilmesinin nedeni, tüm Bahçelievler semtinde yeşil alan ve otopark olarak düzenlenebilecek büyüklükteki az sayıda adadan biri olmasıdır. Bahçelievler in değişiminin oturan insanların profiline de yansıdığı gözlemlenmiştir. Yaşlıların ve öğrencilerin yani çoğunlukla arabası olmayan kesimin tercih ettiği bir yerleşim olmuştur. Tüm bu sorunlara karşın, kimliğini büyük ağaçları, bahçeleri ile görece koruyan Bahçelievler in, ulaşım kolaylığı, sosyal donatılara erişilebilirliği ile halen tercih edilen bir semt olduğunu söylemek mümkündür. 2

12 2. KURAMSAL TEMELLER 2.1 Kent Planlamasında Ütopya Kent planlaması geçmişten gelen deneyimlerin geleceği tahmin ederek değerlendirilmesi ile oluşur. Tahmin edilen geleceğin arzu edilir yönde olmasına çalışılır. Bu yüzden kent planlayıcıları ütopik düşüncenin ötesinde amaca ulaşmada gereken araçların özelliklerini tarif etmek zorundadır. 19. yy da mevcut kentlerin dışında, küçük kentleri planlayan ütopistlerin küçük ölçekli ütopik yerleşimleri var eden ilkeleri, modern kent planlamasının oluşum sürecini başlatmıştır. Kent ve konuta yönelik farklı öneriler getiren bu tasarımcılar arasında en önemlileri Robert Owen, Charles Fourier, Jean Baptiste, Andre Godin, Ebenezer Howard, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright ve Archigramdır (Gürel ve Yılmaz 2004). 19.yy ın ilk yarısında, endüstri devrimiyle beraber kentsel büyüme hızlanmış, köyden kente göçler artmıştır. Bu durum çevre koşullarını kötüleştirmiş, fabrikadan çıkan pislikler su, hava, toprak kirliliğine yol açmıştır. Çalışanların emeklerinin sömürüldüğü bu sistemde, çalışanlar seri üretim mantığının dayattığı tek düze yaşama kendilerine ve ürettiklerine yabancılaşmaya başlamışlardır. Seri üretim ayrıca geleneksel el sanatlarının gerilemesine neden olmuştur. Toprak sahipliğinin özel mülkiyete ait olması kentlerin kontrol edilemez bir şekilde büyümesi sonucunu doğurmuştur. Bu karanlık tablonun akabinde endüstri toplumuna karşı fikirler oluşmaya, radikal ütopyalar üretilmeye başlanmıştır. Bir grup mevcut şehirlerin dönüşümünün mümkün olduğunu düşünenlerdir. Diğer grup ise, krizden çıkmanın bir yolu olmadığını, medeniyetin endüstri toplumunun olmadığı bir yerden yeniden kurulması gerektiğini savunanlardır. Büyük ölçekli amme hizmetleri ile sosyal ve çevre koşullarının baştan sona yeniden kurulması gerektiğini savunurlar. Bu grup içinde Robert Owen, Charles Fourier, Williams Morris ve daha sonraki dönemler için daha sosyalist bir ütopist olarak Ebenezer Howard sayılabilir. Robert Owen, ucuz mekanik işler yerine tarımın ve üretimin iyileştirildiği 1200 nüfuslu ideal köyler kurgulamıştır. İdeal toplumu yaratmada en etkili gücün eğitim olduğunu vurgulamıştır. Merkezde okul, kütüphane, 3

13 ibadet yerleri, açık yemek alanları tasarlamıştır. Ortak mekânlar komşuluk ilişkilerinin güçlendirilmesinde önemlidir. Üretimin köy dışında gerçekleşeceği kentler düşünmüştür. Charles Fourier ise, 1600 nüfuslu, sınıflar arası rekabetin olmadığı bir düzenin vurgulandığı iyi organize edilmiş bir toplum hayal eder. Aile içi sosyalleşmeyi ortak kullanım alanları yaratarak gerçekleştirmeyi hedefler. Bunun içinde mekânları fonksiyonlarına göre ayırma fikri doğar. William Morris yeni geleneklerle kültürün devamlılığının sağlanmasını ana prensip olarak benimsemiştir. El sanatları, endüstri toplumunun dayattığı zevksiz seri üretimin çaresidir. İdeal kent ideal toplumun sonucudur ve önceden tasarlanamaz. Bunun içinde ideal toplum ortaçağ kentleri ve küçük kasabalardaki gibi el sanatları kültürüne dayalı olmalıdır. Post-modernist ve gelenekselci bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir. Geometrik formlar yerine organik formları kullanmıştır. Londra nın büyük bir kesiminin tarım için geri verilmesi gerektiğini düşünür (Megyessi 2005). 19. Yüz yıl ın ikinci yarısına bakıldığında, köyden kente göçlerin etkilerinin iyice hissedildiği, gecekondulaşmanın yarattığı olumsuz çevre koşullarının sorun olarak tanımlanmaya başladığı görülür. Yasal önlemler alınmasını zorunlu kılan bu durumla, ilk olarak İngiltere de 1834 yılında zayıf yasal düzenlemeler, işsizler için sağlık olanakları ve darülacezeler kurulur de ise ilk halk sağlık kanunu onaylanır. Yerel yönetim, kanalizasyon, atık toplama, mezbahaların kontrolü, asfaltlama ve parkların bakım onarımında yetkili kılınır. Mülkiyet hakkı ile ilgili kısıtlamalar getirilir (Megyessi 2005) Sosyal Ütopistler 20 yy a gelindiğinde, kentler yoluna çıkan küçük yerleşimleri yutarak büyümeye devam etmektedir. Özel mülkiyet, kentsel büyümenin kontrol edilememesinin en büyük nedenlerinden biridir. Tarım arazileri de büyümeden etkilendiğinden daha değerli hale gelmektedir. Kar amacı gütmeyen bir çözüme ihtiyaç vardır. Bu noktada Howard, kiralama veya yarı kamusal mülkiyet sistemini önerir. Kamu binaları ve altyapı giderleri parsellerden gelecek kiralarca karşılanacaktır (Megyessi 2005). 4

14 20. yüzyıl kent ütopyalarına bakıldığında, Howard, Corbusier ve Wright ın planlama anlamında pek çok ortak noktası olduğu görülür. Her üç plancıda belirli şehirler için planlanmış kısa vadeli çözümlerden kaçınmışlar, kent sorunlarına bütüncül yaklaşmaya çalışmışlardır. 20. yüzyıl ın mantığını gelişimini anlamaya çalışmışlar ve buna uygun formu bulmaya çalışmışlardır. Sosyal adalet ve eşitlik üzerine kurulu bir şehir planlama anlayışını benimsemişlerdir. Kent planlamasında gerçek çözümlere ulaşılabilmesi için ekonomik ve politik yapıların da yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini savunmuşlardır. Sosyal devrimin gerçekleştiği yeniden inşa edilecek kentler üzerinden planlarını kurgulamışlardır. Her üç plancıda gelişmiş endüstri toplumunun, kendi değerinin çok üstünde bir kentsel çevre yaratacağına ve toplumun yeni anlayışlarla tasarlanmış kentlere ihtiyaç duyduğuna inanmışlardır. Kentlerde yavaş yavaş gerçekleşecek gelişmeyi reddetmişler, eski kentlerin ıslah edilmesinin yollarını aramamışlar tamamıyla dönüştürülmüş kentsel çevre ile sorunların giderileceğini düşünmüşlerdir. Howard, eski kentlerin görevlerini yerine getirdiklerini söyler. Yeni kent anlayışında teorik bir çerçeve oluşturulması üç tasarımcının da ortak düşüncesidir. Makine çağından faydalanılması ve toplumu sosyal uyuma yönlendirmesi açısından tasarım en etkili yoldur. Kenar mahallelerdeki ırk ve sınıf ayrımcılığına karşın kentlerde sosyal beraberliğin daha kolay teşvik edilebileceğine inanmışlardır. Üç ünlü tasarımcı da plancıların hayal gücünün sistemle birlikte çalışması fikrine şiddetle karşı çıkmışlardır. Howard, Wright ve Le Corbusier in bir şehrin nasıl olmaması gerektiği konusundaki fikirleri arasında benzerlikler vardır. Yaşadıkları dönemin metropollerindeki düzensizlik her üçünün de büyük şehirleri kontrol edilemez şekilde büyüyen ve modern dünyayı zehirleyen bir kanser gibi algılamalarına sebep olmuştur (Fishman 1991). Üç plancı da 19. yüz yıl metropolisinin bir kritiğini geliştirmenin ötesine geçmeyi hedeflemiş ve yenilikçi kent formlarını ve alanlarını yaratmak için ustalıklarını konuşturmuşlardır. Bunu yaparken teknolojik yenilikleri fikirlerini geliştirmek için seçici bir şekilde kullanmışlardır. Örneğin, Howard büyük kentlerin büyümesine sebep olan tren yollarının aynı zamanda planlı bir şekilde toplumun belirli merkezlerde odaklanmasının da önüne geçebileceğini düşünmüştür. Yine bu üç plancıya göre endüstriyel toplumlar doğaları gereği uyumludurlar. Ancak modern teknoloji geleneksel 5

15 toplumsal düzeni geride bırakarak aşmış ve sonuç ise kaos olmuştur. Hâlbuki bir ideal kentte teknoloji kendi doğal rolünü gerçekleştirecek ve düzen ve özgürlüğü, güzelliği ve refahı sağlayacaktır. Howard, Wright ve Le Corbusier in hayalleri tamamen modern döneme özgüdür ve kafalarındaki ideal kentler ise 19.yüzyılın umutlarının ve 20.yüzyılın teknolojik imkânlarının kesişim noktasında yer almaktadır. Üç plancının kendilerine özgü bu ayrıksı durumları ise onları dönemlerindeki temel toplumsal hareketlerden ve kurumlardan ise uzaklaştıran tehlike olarak da yorumlanabilir. Örneğin o dönemki Marksist sosyalistlere göre fazla teknik ve diğer plancılara göre ise fazla devrimci ve yenilikçi kalmışlardır (Fishman 1991). Howard a göre kent ve kırsal birlikte düşünülmelidir. Bahçe şehir işbirliğine dayalı bir medeniyet için araç olarak kullanılabilir. Toprak kullanımı, tasarım, taşımacılık, yerleşim yerleri ve finansman gibi önemli sorunlara pratik çözümler getirme konusunda özellikle yaratıcıdır. Howard kendisini hiç bir zaman bir plancı olarak tanımlamamıştır. Kendini daha ziyade bir kâşifi olarak tanımlar: Bahçe şehir fikrinin kâşifi. Yeni bir toplum için yeni bir çevre keşfetmiştir. Wright ve Le Cobusier in kendilerini tek ve biricik kabul etmelerine karşın, Howard aksine yaşadığı dönemin tipik bir ürünüdür. Howard a göre bahçe şehir fikrinin temel prensibi şu şekildedir: İşbirliği içindeki bir medeniyete yönelik Radikal umutlar ancak merkezi şekilde yönetilmeyen bir toplum içerisinde yerleşmiş küçük topluluklarca gerçekleştirilebilir. Çünkü Howard a göre ancak merkeziyetçilikten kaçınarak şehirlerin temsil ettiği iktidar ve zenginlik dağıtılabilir. Howard ın rahatsız olduğu şey büyük şehirler değil, onların politik ve ekonomik olarak oynadıkları rollerdir (Fishman 1991). Howard ın planına göre Bahçe şehir ana metropolün çevresindeki bir uydu kent değildir. Aksine şehrin kendisidir. Bundan sonra tek başına bir metropol bütün bir bölgeyi veya ulusu yönetemeyecektir. Nüfus, bahçe şehirler arasında dağılacaktır. Bahçe şehir tasarımında çok belirgin bir simetri öngörmüştür. Howard neredeyse mükemmel dairesellikteki tasarımının vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayacak en iyi model olduğunu düşünmüştür. Her binanın maksimum fayda ve kazanç sağlayacak 6

16 şekilde yerleştirildiğini temin eder. Hâlbuki eski kentlerde alınan bencilce ve dar görüşlü kararlar neticesinde tasarım ve amaç arasında böyle bir birlik sağlamak imkânsızdır. Geometrik biçimi ise hem en güzel hem en verimli olacak şekildedir. Bahçe şehrin tasarımındaki simetri işbirliğinin bir ürünü ve sembolü ve uyumlu bir toplumun işareti olacaktır (Fishman 1991). Bahçe şehirdeki önemli bir sorun ise sağlıktır çünkü imalat alanları yani fabrikalar ihtiyaçtan dolayı konutlara çok yakındırlar. Fabrikalar herkesin ev ve iş arasını yürüyerek gidebilmeleri için şehrin çevresine doğru yerleştirilmişlerdir. Endüstri kendi yerine ve işlevine sahiptir ancak toplumun kenar mahallelerindedir. Howard, işbirliği içinde dahi olsa işin toplumdaki birleştirici rolüne çok da inanmamaktadır. Bu görev onun için daha ziyade boş zaman ve belediyecilikle ilgili girişimlerdir. Bahçe şehirdeki iki temel merkezi komşuluk alanları ve şehir merkezi oluşturuyordu. Komşuluk alanındaki en temel birim bir bahçe ile çevrili evinde yaşayan ailedir. Howard bütün sınıflar için bahçeli evler sağlamayı umar (Fishman 1991). Şehri birleştiren ve insanları kendi alanlarından uzaklaştıran birleştirici güçler ise boş zaman ve şehir merkezidir. Şehrin merkezinde Merkez Park ve alışveriş amaçlı Kristal Saray vardır. Buna ek olarak şehir merkezindeki belediye binası, kütüphane, müze, konser ve çalışma binaları ve hastane ayrı bir çekim merkezi oluşturacaktır. Burada kültür, hayırseverlik, sağlık ve karşılıklı işbirliği gibi toplumun en önemli değerleri bir araya gelebilecektir. Zaten Bahçe şehrin kendisi de hayırsever toprak sahiplerince finanse edilecek ve kurulacaktır. Burada toprak sahipliği bireysel tekele ve faydaya dayanmayacak kolektif bir mülkiyet geliştirilecek ve kamu yararı gözetilecektir (Fishman 1991). Howard ın getirdiği en taze ve heyecan verici fikir çok merkezli bir toplum fikridir. Merkezi bürokratik planlama döneminde öne sürdüğü fikirler onun bilgeliğini kontrol dışındaki sınırlara ilişkin anlayışı, şehrin nihai gelişimin vatandaşlara bırakma anlayışını, işbirliği ve bireyselcilik arasında kurduğu dikkatli dengeyi anlamamız için yeterlidir. Howard her zaman mevcut şehir yapılarını, toplumsal düzen planlama için 7

17 gerekli olan bağlam olarak görmeyi reddetmiştir. Howard a göre çevrenin dönüşümü yeni bir medeniyet kurarken temel hareket olacaktır. 2.2 Bahçe Şehir Fikrinin Doğuşu Howard bahçe şehir fikrini oluştururken özellikle mülkiyet sorunu ve toprak kullanımı konusunda pek çok isimden etkilenmiştir. Bu isimlerden biriside Edward Bellamy dir. Edward Bellamy nin Looking Backward isimli kitabında ana karakter gözlerini 2000 yılında Boston da açar ve yoksulluğun, açgözlülüğün, suçların, yozlaşmanın olmadığı, endüstride zirve yapan Amerika yla karşılaşır yılında Boston u teknolojinin gelişmesi, enerji kaynaklarının değişmesi ile dumansız olarak hayal eder. İşçilerin çalışma koşullarının iyileştirildiği ancak fordist bir endüstriyel örgütlenme modeli göze çarpar (Hall ve Ward 1998). Yeni ütopya şehrinde ne kent içinde kır ne de kır içinde yerleşimden bahsetmek mümkündür. Kent görünümü, ağaç akslarının belirlediği çizgisel sokaklar, yeşil meydanları, heykel ve çeşmelerle bezeli peyzajıyla 1890 ların düzenli halidir. Bellamy nin Howard üzerindeki etkisi, toprak sahipliği konusunda sosyalist toplum modelini almasıdır. Ancak bu modelde, merkezi sosyalist yönetim ve bireyin grup karşısında ikinci planda olması, Howard ı rahatsız eden otoriter rejimi anımsatmaktadır. Daha sonra büyük Rus anarşisti Kropotkinin fikirlerinden etkilendiğini söylemek mümkündür. Elektrik enerjisinin kullanıldığı endüstri kasabalarının savunuculuğunu yapmıştır. Güney Avusturalya nın başkenti Adelaide in planını yapan Colonel William Light, 1830 larda Edward Gibbon Wakefield in fakirler için koloniler kurulması fikrinden etkilenmiş ve ilk kez kent belli bir büyüklüğe eriştiğinde plancıların yeşil bir kuşakla büyümeyi durdurarak yeni bir kent oluşturma yoluna gitmesi gerektiğini belirtimiştir (Hall ve Ward 1998). Howard ın etkilendiği bir diğer isim James Silk Buckingham dır. Sınırlı nüfuslu, merkezin ve ışınsal bulvarların olduğu, merkezden uzakta endüstri alanlarının konumlandığı, yeşil kuşakla sınırların belirlendiği ve kurulan ilk kentin dolduğu noktada yenisinin yapıldığı örnek kent, Howard ın bahçe şehir fikrinin temellerini 8

18 oluşturmaktadır. Etkilendiği bütün isimler kent nüfusunu sınırlayan tarımsal bir yeşil kuşaktan bahseder. Howard ın getirdiği en büyük yenilik, toprak sahipliğinde kooperatif anlayışıdır. Bu bağlamda işverenin tekelleşmesini sağlamak için işletmelerin belediyeleştirilmesi fikrini savunur (Hall ve Ward 1998) Bahçe Şehir hareketi Mumford, Ebenezer Howard ın Garden Cities of Tomorrow isimli eserinin tanıtım yazısında, şehirleşmenin ekonomik ve sosyal sakıncalarını gidermek amacıyla bahçe şehir fikrini ortaya attığını söylemektedir. İnsan merkezli bu fikre göre ideal hayat tarzı ne köylerde ne de şehirlerdedir. Büyüklüğü etrafındaki yeşil kuşakla sınırlı ve gerektiğinde bu yeşil kuşağın dışında uydu yerleşimleri olan bahçe şehirler hem kentin hem kırın olumsuz şartlarını ortadan kaldırabilir. Kır hayatının doğal güzellikleri, bol temiz havası, güneş ve düşük kira gibi olumlu özelliklerine karşın, sınırlı toplumsal aktiviteler, uzun çalışma saatlerine rağmen düşük ücretler, işsizlik, alt yapı eksiklikleri gibi olumsuz yönleri bulunmaktadır. Diğer taraftan, toplumsal aktiviteler ve fırsatlar açısından daha fazla olanak sağlayan, yüksek ücret ve iş vaat eden, altyapı sorunlarının daha az olduğu kentlerde doğadan kopuk bir yaşam sürdüren kentli toplumsal izolasyonu ve yabancılaşmayı yaşayabilir. Mesafeler uzak, kiralar ve fiyatlar yüksektir. Çalışma saatleri kırdaki kadar uzundur. Çevre kirliliği, yoksulluk ve sefalet mahalleleri kentin bir gerçeğidir (Mumford 1945). Howard ın teorisine göre, kent ile kır yaşamı birleştirilerek, doğal güzelliklerin, toplumsal fırsatların, erişilebilir mesafede tarımsal alanlar ve parkların, düşük kiralara karşılık yüksek ücretlerin, yatırım olanaklarının, temiz hava ve suyun, kanalizasyon sisteminin, aydınlık havadar bahçeli evlerin, yoksulluğun olmadığı bir yerleşimin, özgürlük ve işbirliğinin sağlanacağı yerleşimleri yaratmak mümkündür. Bu fikrin gerçekleşebilmesi için kentsel büyüme sınırlı ve nüfus kontrol edilebilir olmalıdır. Howard, bahçeşehir projesinde 32 bin nüfuslu, düşük yoğunluklu kentler önermektedir (Şekil 2.1). Bu kentler idari ve ekonomik yönden bağımsız, kendine yeterli yerleşimler olacaktır ve kentlerin çalışma alanları bulunacaktır. Arsa spekülasyonunu önlemek için arazi kamuya ait olacak, uzun dönemli kontratlar ile bireylere kiralanacaktır (Enlil 2008). 9

19 Şekil 2.1 Bahçe şehir yerleşim şeması ( Şekil 2.2 Endüstriyel alanlar 10

20 Endüstri alanları, kentin çeperinde, konut alanlarının dışında yer alacaktır (Şekil 2.2). Büyük bulvarların çevresinde konut bölgeleri bulunacaktır. Merkezde 2 hektarlık bir park; belediye binası, kütüphane, sanat galerisi, tiyatro, hastane gibi kamu yapılarını çevreleyecektir. Parkın çevresinde ise alışveriş merkezleri bulunacaktır. Howard, yeterli sayıda bahçe şehrin bir araya gelmesi ile yeni bir politik ve kültürel örgütlenme önermektedir. Bu önermeye kentler sistemi denilmektedir. Böylelikle her bahçe şehir 300 bin nüfuslu bir kentin avantajlarından yararlanabilir hale gelmektedir. Bu bahçe şehirler kaynaklarını birleştirerek üniversite, ihtisas hastanesi ve senfoni orkestrası gibi donatıları kurmalıdır (Mumford 1945). Şekil 2.3 Bahçe şehirler kompleksi Çok merkezli bir sistem olan kentler sistemi, bir bütün olarak işleyecektir. Bahçe şehirler bu bütünün bir parçası olmalıdır. Merkeze ve birbirlerine demir yolu ve akslar ile bağlanacaktır (Şekil 2.3). Howard ın kurulmasına öncülük ettiği iki bahçe şehir 11

21 Londra nın 130 km. kuzeyinde, demiryolu güzergahı üzerinde bulunan Letchworth ve 1920 de kurulmaya başlanan Welywyn kentidir. Bahçeşehir fikri 2. Dünya savaşı sonrasındaki yeniden yapılanmalarda özellikle de İngiltere de etkili olmuş ve yeni kentsel politikaların temelini oluşturmuştur. Londra çevresinde 30 kadar yeni şehir bu fikir kapsamında kurulmuştur (Enlil 2008). Howard detaylı ekonomik analizlerle şehirlerin gelişme biçiminin fizibilitesini de yapmıştır. Önerilerinin dönemin ekonomik koşulları içerisinde gerçekleştirilebilir olduğunu göstermiştir (Mumford 1945). 1899'da İngiltere de Howard ın fikirlerini hayata geçirmek üzere Bahçe şehirler derneği kurulmuştur. İş ve hayat şartlarını iyileştirmek, sanayi ve ticaret hayatının verimliliğini artırmak, yeşili ve tarım arazilerini korumak, doğal, mimari ve kültürel kaynakları değerlendirmek amacıyla kurulmuştur. Dernek, kır alanlarında ise kent olanaklarından azami ölçüde faydalanmayı ve tarımsal refahı artırmayı hedeflemektedir. Howard ın fikirleri A.B.D de büyük bir taraftar kitlesi bulmuştur. Döneminin reformist gruplarının desteğini aldığı gibi, Cadbury ve Lever gibi bazı sanayicilerin de desteğini almıştır (Mumford 1945) de prototip bir bahçe şehir için ilk kooperatif kurulmuştur te York yakınında 1500 hektar yer alınarak Raymond Unwin ve Barry Parker tarafından tasarlanan bir model köy inşa edilmiştir. Tasarımcılar, hızlı sanayileşmenin tahrip ettiği geleneksel İngiliz sivil mimarlığının ve kırsal yaşam biçiminin yeniden canlandırmayı hedeflemiştir. Formal ve informal tasarım konseptlerinin bir sentezidir. Topografya, hâkim rüzgârlar ve mevcut bitki örtüsü dikkate alınarak tasarlanmıştır (Mumford 1945). Howard ın fikrini şehir ve köy ikiliğini kıran ve onları şekilsiz bir banliyö haline getiren bir fikir olduğunu öne sürenlere karşı Lewis Munford tam aksine onun böyle bir durumun yaratılmasını önlemeye çalıştığını ifade etmektedir (Mumford 1945). Howard ın getirdiği yenilik, verdiği özel ayrıntılarda değil, karakteristik tahlillerindedir: tarım alanları ve açık saha kuşağının şehrin ayrılmaz bir parçası olarak tanımlanması ve bu kuşağın şehrin fiziki yayılmasını sınırlamakta kullanılması, şehir topraklarının belediye mülkiyetinde olması ve kiralama yolu ile özel teşebbüse verilmesi şehir 12

22 nüfusundaki artışın önlenmesi, mevcut topraklar ve hizmet sağlama imkânları biter bitmez yeni şehirler kullanılmasının sağlanmasıdır (Mumford 1945). Howard yerleşim problemlerini hem şehir hayatının canlandırılması hem de kırsal hayatın kültürel ve sosyal yönlerden iyileştirilmesi yönünden ele almıştır. Böylelikle köy ve kentlerin iyileştirilmesini tek bir problem olarak ele alıp ortak çözümler üretmiş ve şehirlerin değerden düşmesinin engellenebileceğini göstermiştir (Enlil 2008). I. Dünya Savaşından sonra bahçe şehir oluşumu yerini banliyölere bırakmıştır (LeGates, R. ve Stout F, 1998). Howard ın bahçe şehir teorisi tam anlamıyla uygulanamamış olsa da, kırsal mekâna taşıdığı kentsel aktivitelerle yaşamı bütünleştirme düşüncesi 20.yy ın başından itibaren uygulanan tüm konut ve kent tasarımının temelini oluşturmuştur. Howard, İngiltere deki Letchworth (Şekil ) ve Welwyn (Şekil ) yerleşimlerinin kurulmasına öncülük etmiştir. Geniş yeşil alanları, çıkmaz sokaklarla çevrili içe dönük avlulu, birbirine bağlı veya yarı bağlı düşük yoğunluktaki evleri ile bahçe şehir fikriyle oluşturulmuş ilk yerleşimlerdir (Ward 2007). Şekil 2.4 Letchworth meydanı 13

23 Şekil 2.5 Letchworth tren istasyonu Şekil 2.6 Welwyn de bir okul 14

24 Şekil 2.7 Welwyn sokağından bir görünüş Şekil 2.8 Welwyn meydanı 15

25 Şekil 2.9 Welwyn in son hali Bahçe şehrin Almanya daki (Şekil 2.10) (Şekil 2.11) örneklerinde geleneksel mimari anlayış hâkimdir. Fabrikaların yakınında kapalı yerleşimler planlanmıştır. Şehir plancılığı ve modern mimarinin ortaklığı göze çarpar. (Ward 2007) Şekil 2.10 Essen

26 Şekil 2.11 Essen in son hali Hermann Jansen ve Bahçe şehir Hareketi Hermann Jansen yılları arasında yaşamış, mimarlık eğitimini Aachen teknik üniversitesinde tamamlamış,1919 yılında Stuttgard Üniversitesinde şehir plancılığı üstüne doktorasını vermiştir (Ökesli 2009). Eğitimi boyunca, endüstri devriminin yaratacağı şehir formlarının etkilerine ve buna bağlı çözümlere ilişkin tartışmalara tanık olmuştur. Endüstri devrimiyle birlikte ortaya çıkan estetik kaygılar, insanca yaşamdan uzaklaşma, sosyal bağların zayıflaması gibi etkilerin sonucunda Avrupa ve Amerika da kentsel yaklaşımlarda farklı akımlar oluşmuştur. Amerika da başlayan Güzel Şehir akımının benzeri Avrupa da da yaygındır. Avrupa, sosyal hayatın ve kültürel kimliğin yaşandığı, şehir içinde rahat ulaşımın sağlandığı, doğayla iç içe yaşamanın yollarını aramaktadır. 19. Yy sonlarında Almanya da bu fikirleri savunan iki önemli akımdan söz edilebilir (Ökesli 2009). Hermann Jansen de çalışmalarında bu önemli iki akımdan yani estetik anlayış ve bahçe şehir fikrinden etkilenmiştir. Jansen Ankara nın imar planında bölgeler oluşturulması ve çalışanların komşuluk ilişkilerinin güçlendirilmesine özellikle dikkat etmiştir. Kalenin çevresindeki tarihi kent dokusunun korunduğu, yeni kentin eski kentle ilişkisinin sağlandığı, binaların ve kentsel tasarımın yeniden ele alındığı bir plan tasarlamaya 17

27 çalışmıştır. Şehir içindeki trafik konusuna özellikle dikkat eder. Etraftaki küçük köy ve kasabaların büyük şehre bağlanarak banliyöleri birer uzak mahalle olarak düşünür. Bu durum, çalışılan yerin hemen yanında oturma zorunluluğunu ortadan kaldırarak insanların yaşama yerlerini seçmede çok daha özgür hareket edebilmesini sağlar. Şehrin ortasında geniş yeşil alanlar olması gerektiğini söyler. Ağaçlandırılmış yollarda gezinti yapmanın, geniş yeşil alanların herkes için ucuz bir dinlenme sağlayacağı düşüncesindedir. Bunun içinde en yakın yeşilliğe ulaşmak için çok fazla vasıta kullanılmaması gerektiğini belirtir. Evlerin yanında bulunan yeşil damarların bir spor veya bir parka bağlanmasının önemini vurgular. Dağınık bir yerleşimi çok büyük bir kente tercih ettiğini belirtir. Yolların kısa, düz ince ve topografik yapıya uygun olmasına dikkat eder. Evler bütünleşik veya yarı bütünleşik tasarlanmıştır. Bu sayede her aile için bir ev kurgulanmıştır. Kooperatif sistemi üzerinde özellikle durmuş, bu sistemle herkesin müstakil evlere sahip olabileceğini aynı zamanda farklı konut tiplerinin önüne geçerek ortak yaşam alanlarının tasarlanmasına olanak sağlayacağını belirtmiştir. Ankara nın bir sanayi şehri olmayacağını, civarda kurulacak olan sanayinin demir yolları ve hâkim rüzgâra göre şekillendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Konut alanlarını 18 bölgeye bölerek her birinin gelişimi için farklı modeller öngörmüştür. Hem bahçe şehir hareketinde hem de Jansen in Berlin ve Ankara planında kentin bölgelere ayrıldığını böylece tek bir büyük kentin sorunlarının bertaraf edilmeye çalışıldığı görülür. Bahçe şehir fikrinde olduğu gibi geniş yeşil alanlara kent merkezinde yer verilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Her iki plancı da mülkiyet sorununa değinmiş, kooperatif sistemini bir çözüm olarak sunmuştur Ankara nın bir Ütopya kenti olarak kuruluşu Cumhuriyetin kuruluşu ve başkent oluşundan sonra, yeni rejimi temsil edecek kentsel yaşam alanlarının Ankara da planlanması kararlaştırıldı. Adam a göre Ankara, yeni cumhuriyet in pek çok yüzünün sergilendiği bir sahne idi. Yeni cumhuriyet in ideolojisinin sergilendiği bir yer olmalıydı (Gürel ve Yılmaz 2004). Bu nedenle Ankara, cumhuriyeti kuranların ütopyalarının somutlaştırılmaya çalışıldığı bir kenttir. Ankara yeniden inşa edilecek bir yer olarak bu ütopyaların gerçekleşmesine olanak sağlıyordu. Ankara nın yeni formu bu ütopik görüşe göre şekillenmiştir. Bu kısımda kentin ve konut alanlarının şekillenmesinde ütopyaların etkileri incelenmektedir. Ütopya kelimesi 18

28 iyi ve ulaşılabilir sosyal sistemler bazen de istenen fakat elde edilemeyen mükemmellik arayışlarını ifade eder. Ütopik düşünce yaşanılan zamandan hoşnutsuzluk duyarak geçmişi canlandırmayı hayal eden, ya da geleceğin hayali ile şimdiki zamanı inşa etmek isteyen grupları bünyesinde barındırır. (Gürel ve Yılmaz 2004). Mumford a göre ilk ütopya kentin kendisidir. Bu bağlamda ütopya ve kent kimliği birbirinden ayrılamaz (Mumford 1945) Jansen planında Ankara nın açik ve yeşil alanlarinin planlanmasi Ankara nın başkent olarak inşasında Jansen in planı ütopist bir anlam taşımaktadır. Jansen planında Ankara yeşil ve mavinin buluştuğu bir yerleşim olarak tasarlanmıştır. Çubuk Çayı, İncesu Dikmen ve Kavaklıdere dereleri bu düşünceyi destekleyici öğelerdir. Jansen bir bent ile şehrin sularını toplayarak Ankara yı mavilikle buluşturmak istemiştir. Sıhhiye opera binası arasında, Atatürk Bulvarı İncesu deresi boyunca giden ağaçlıklı bir yol oluşturmuştur. Kavaklıdere mesire yeri olarak planlanmıştır. Eğer bent projesi gerçekleştirilebilseydi Ankara iskeleleri, rıhtımları, yalı kahveleri ve su sporları olan bir göl kenti olabilecekti. Ütopya alanlarının en önemlilerinden biri, bugün üstü örtülmüş olan Bent Deresi ve çevresidir. Bu derenin kıyılarında tekneler, uygun yerlerde yüzme havuzları ve tramplenler düşünülmüştür. Yaya yolları söğütlerle donatılmıştır. Kale ve Altındağ tepelerine ulaşan yamaçlarda amfiler oluşturularak kültürel faaliyet alanları haline dönüştürülmüştür. Ayrıca Dikmen Ayrancı Çankaya semtlerini bağlayan çelik halatlı yaya köprüleri planlanmıştır (Gürel ve Yılmaz 2004). Ancak Jansen planının büyük bölümü Ankara nın hızlı nüfus artışı ve arsa spekülasyonu nedeniyle uygulanamamıştır yılında yapılan imar planı değişikliği ile yeşil alanların kişi başına 7m 2 den az olmaması koşulu getirilmiştir. Ancak kent ve kasabalarımızın halkın rahatça yararlanabileceği yeşil alanlara sahip olmadığı görülmektedir. Genel olarak kent topraklarından %10 unun yeşil alanlar için ayrılması uygundur sayılı imar yasasına göre çıkarılan yönetmelikte aktif yeşil alanların 10 m 2 den aşağı düşürülmemesi gerektiği, belediye ve komşu alan sınırları dışında ise bu miktarın 14m2 yükseltileceği belirtilmiştir (Gürel ve Yılmaz 2004). Arsa değerlerinin 19

29 paha biçilemez olduğu kent merkezlerinde açık ve yeşil alanlar olarak arka bahçelerin öneminin farkına varılması ve potansiyelinin değerlendirilmesi gerekmektedir. 2.4 Arka Bahçelerin Açık ve Yeşil Alanlar Olarak Anlamı Arka bahçelerin kentin açık ve yeşil alanlarını yaratmada çok büyük potansiyeli vardır. Kentin kendiliğinden korunmuş alanları olarak, erişilebilirliğinin ve korunabilirliğinin sağlanarak kent içinde kalmış değerli ve boş alanların kamu yararına kullanılması pek çok sorunun çözümü olabilir. Ev bahçelerinin fonksiyonları binaların diziliş şekline göre değişiklik gösterir. Müstakil yapılar, siteler ve apartmanlar olmak üzere 3 çeşit bina dizilişinden söz edilebilir. - Müstakil yapılar: Halk tarafından görüldüğünden, yarı özel alanlar olarak tanımlanabilir. Bu düzenlemede bahçeler ön, yan ve arka olarak üçe ayrılır. Özellikle ön bahçe kısmı iyi ışık almalı ve yeterli mahremiyet, yürüyüş yolu ve benzeri şeylerle işgal edilmeden sağlanmalıdır. Bu bahçeler diğerlerinden duvarlarla ya da çitlerle ayrılır. Kısaca bu alanlar sokağın yarı-halka açık kısımlarıdır. Arka bahçeler daha farklı bir fonksiyona sahiptir. Tamamen özel olarak düşünülür ve sahipleri tarafından istenildiği gibi şekillendirilir. Sahipler arka bahçelerinin kullanımından sadece kendileri sorumludur. - Siteler: Birden çok evden oluşan, bakımı tüm kullanıcıların inisiyatifinde olan yapılardır. Genelde şehirden uzakta, büyük bir arsa üstüne kuruludurlar. Siteler, çevreleriyle bir bütünlük teşkil eder. Bu binaların çevresindeki alanlar halk kullanımı için planlanır. Bakımları üstünde bulunan ev sahiplerinin katkılarıyla yapılır. Bu alanları ön ve arka olarak ayırmak yanlış olur çünkü bir bütün olarak tasarlanmışlardır. Düzgün tasarlandığında park problemi, araç ve yaya yollarının ayrılması gibi birçok ihtiyacı karşılayabilecek alanlar oluşturur. Ülkemizde bina çevrelerindeki alanların ve dolayısıyla binaların yerleşiminin ihtiyaca göre tasarlandığı tek yerleşim çeşidi budur. - Apartmanlar: Binanın oturtulmasıyla geriye kalan ön arka ve yan bahçelerden oluşur. Geometrileri yasalara göre yerleştirilen binalar tarafından oluşturulur. Sorumlulukları apartman sakinlerine aittir. Her bir oturma arazisi üzerine yerleştirilen binalar sayesinde 20

30 oluşan bu alanların büyüklükleri limitlidir. Her arazide binanın ön cephesi ve yol arasındaki alan ön bahçe olarak tanımlanır. Bu alanlar binanın girişini ve sokağa çıkışını tanımlar ve ön cephesini yansıtır. Ön bahçelerin çoğu plansız olarak tasarlansa da bazı güzel tasarlanmış örneklere rastlamak mümkündür. Çoğu ülkede ev alanları ön cephelerine ve ön bahçelerine göre tasarlanır bu yüzden ön bahçe tasarımlarına daha özen gösterilir ve bu alanlar konumları sebebiyle en çok kullanılan ve sahip çıkılan alanlardır. Türkiye de binalar genel olarak birleşik olmadığından yan bahçeler oluşmaktadır (Karaibrahimoğlu 2006). Arka bahçelerin sınırlarının netliği, alanlarını daraltmakta ve bu alanların kayıp alan olarak kalmasına sebep olmaktadır. Ayrıca hem yarı-özel hem de özel olarak görülmesi aidiyet hissini azaltmaktadır. Mekânlar bizi duyular aracılığıyla direkt olarak etkiler. Bir mekânın duyusal kalitesi, kim tarafından ve nasıl algılandığının bir sonucudur. Gereksinimleri teknik taleple örtüşmeyebilir fakat tasarlanırken bu iki olgu birbirinden ayrı olarak düşünülmemelidir. Apartman arka bahçeleri bulundukları blokta bir bütün olarak algılanmadığı için limitli hale gelmekte ve kullanım alanları daralmaktadır. Dolayısıyla şehirler için kullanılacak mekânlar haline gelememekte ve küçük alanlar olarak limitli işlevsellik göstermektedir. Özellikle büyük şehirlerde ve eski yerleşimlerin olduğu alanlarda küçük arka bahçelerin kullanım alanlarından biri otopark görevi görmektir. Ancak alanlar darlıkları sebebiyle bazı kullanım problemlerine yol açmaktadırlar. Otopark haline dönüştürülen alanlar otopark standartlarına uymamakta aynı zamanda tüm kullanıcılara yeterli olmamaktadır. Bir başka kullanım alanı da depo haline getirmektir. Bu estetikten yoksun alanlar mevcut bahçenin küçüklüğü sebebiyle tercih edilebilmektedir. Üçüncü bir kullanım alanı da yeşillendirmektir. Bu, apartman sakinlerinin çabalarıyla olmaktadır. Ayrıca limitli alan ve topografik özellikleri dolayısıyla bazen bu arka bahçeler kendi haline bırakılmaktadır. Sonuç olarak rekreasyon alanı olarak kullanılabilecek bu mekanların potansiyeli kaybedilmektedir. 21

31 Bu kullanımların ortak noktası tanımlanmamış, sahiplenilmemiş ve görüntü kalitesi açısından zayıf mekânlar olmasıdır. Çoğu kendiliğinden oluşur ve tasarım aşamasından geçmemiştir. Bu gelişme düzeninde arka bahçe tasarımlarını mümkün kılan yerleşim şekillerinden biri, kooperatif gibi çalışan bir sistem kurmaktır. Ev sahipleri o alanları ortak malları gibi görür ve sahiplenir. Bu sebeple alanlar güvenli kalır ve insanların iletişim kurmasını mümkün kılar. Büyüklüklerine göre birçok kullanım seçeneği sunan bu alanlar şehirciliğin gelişimine katkıda bulunur. Orada oturan sakinlerin daha büyük bir sosyal sisteme dâhil olmalarını hissettirir. Etrafında ortak alanı bulunmayan bir bina arada bir boşluk varmışçasına toplumdan soyutlanmış gibi görünebilir. Arka bahçelerin bir başka kullanım alanı da apartman sakinleri için aktivitelere ev sahipliği yapabilmesidir. Bu mekânlar bu tür aktiviteler için yeterli alanı sağlar. Bu noktada arka bahçelerin büyüklüğü ve orada oturan sakinlerin yoğunluğu önem kazanır. Halka açık mekânların özellikleri, alternatifler için belli kriterler belirlemede önemli rol oynar. İlk akla gelen özellik, yapım ve bakım maliyetlerinin kabul edilebilir olmasıdır. Çünkü bu mekânların yapım tasarımları halkın inisiyatifindedir, masrafları kullanıcılar tarafından sağlanır ve hükümetin sorumluluğundadır. Halka açık dış mekânlarda, kullanıcının alan ihtiyacının dışında, tasarım bazlı bazı özellikler de bulunmaktadır. Alternatifler belirlenirken bütün bu tasarım kriterleri de göz önüne alınır. Ancak tasarım içinde bu özellikler alternatiflere göre farklılık gösterir. Bu karakterleri 4 başlıkta tanımlamak mümkündür (Jacobs 1961): Karışıklık: İnsanların mahalle parklarına gelme sebepleriyle ilgilidir. Başka bir deyişle, halka açık bir mekânı farklı zamanlarda farklı amaçlar için kullanabilmek önemlidir. Mekânlar kolayca çözülebilecek şekilde tasarlanmamalı ve ziyaretçiler her seferinde farklı bir bakış açısı keşfetmelidir. Merkezleme: Merkezler, kesişme ya da durma noktaları olup, insanları dış mekanın merkezinde oldukları hissini verir. Bu merkezler bir çok ihtiyaca karşılık verir. Çeşitli tasarım elemanlarıyla birleşince bu alanlar, oturmak, dinlenmek, sohbet etmek, tiyatral 22

32 aktiviteler gibi birçok amaç için kullanılabilir. Bu sebeple dış mekan merkezleri en uzun süre kullanılan alanlardır. Güneş: Rahatlık bölümünde de belirtildiği gibi güneş ve dolayısıyla gölge ihtiyacı mevsimlere göre değişkenlik gösterir. Bazen bir talep edilir, bazen gölgeden sakınılır. Çevreleme: Halka açık dış mekânların en önemli özelliklerinden biri çevrelemedir. Bu alanlar için binalar, en önemli sınırlayıcı ünitelerdir. Bu sebeple binaların pozisyonu ve konumu önem kazanır. 23

33 3. LİTERATÜR ÖZETİ Ankara Bahçelievler ile ilgi yapılan çalışmalar, Bahçeli nin değişim sürecini anlamak açısından önemlidir. Bu amaçla Tekeli (1984) Şaşmaz (1988), Başaran (2002), Kansu (2009) irdelenmiştir. a) 'Bahçe kent' yerleşiminden kentsel alana dönüşüm: Bahçelievler'de mekânsal kalite değerlendirmesi (Başaran 2002). Bahçelievler in bir bahçe kent olarak tasarım niteliklerini araştırmakta, geçirdiği dönüşümü incelemekte ve son dönemde Ankara da önemli bir kent merkezi niteliği kazanmasına neden olan süreçleri değerlendirmektedir. b) Bahçelievler housing cooperative (Sasmaz 1988). Bu tez Ankara Bahçelievler in Jansen planından günümüze gelişimini irdelemektedir. c) Bahçelievler Yapı Kooperatifi (Kansu 2009). Tarih dergisinde yayımlanan bu makalede Kansu, Bahçelievler Yapı Kooperatifinin planladığı süreçte dönemin sorunlarını eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmiş, ayrıca kooperatifle ilgili detaylı bilgiler vermiştir. d) Bahçelievler in Öyküsü: Bir Batı Kurumunun Yeniden Yorumlanması (İlhan Tekeli 1984). Bahçelievler in kuruluşu ve takip eden süreçte kooperatifin değişim süreci ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Kent ütopyaları, Bahçe şehir ve Herman Jansen ile ilgili kitaplar taranmıştır. a) Garden City (Enlil) b) Bahçe şehirler ve modern şehir planlaması ( Mumford 1945). c) Sociable Cities; The Legacy of Ebenezer Howard (Hall ve Ward 1998). d) Urban Utopias in The Twentıeth Century Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright and Le Corbusier (Fishman 1991). 24

34 4.MATERYAL VE YÖNTEM 4.1 Materyal Gerekli literatür araştırması için ODTÜ, Bilkent ve Ankara Üniversiteleri ve Ankara Mimarlar Odası kütüphanelerinden yararlanılmış, konu ile ilgili tezler, yerli ve yabancı yayımlar taranmıştır. Çalışma alanı olarak seçilen Ankara Bahçelievler 1. Cadde ye ait resimler kullanılmış, Ankara Çankaya Belediyesinden alana ilişkin harita bilgilerine ulaşılmış, ayrıca Google Earth programından faydalanılmıştır. Öneriler için geliştirilen planlar Autocad programında çizilmiş Sketchup kullanılarak 3 boyutlu hale getirilmiştir. Araştırma kapsamında anket çalışması yapılmış, istatistikî veriler Spss 16 programıyla değerlendirilmiştir. Bahçelievler 1. Cadde- 6. Sokak-7. Sokak - 8.Sokaklar üzerinde bulunan toplam 260 dairenin 55 ine anket uygulanmıştır. Anket çalışması yapılacak hane sayısı toplam hane sayısının min %10 u olacak şekilde baz alınarak belirlenmiştir. Ek 1 de belirtilen anket ile ölçülmeye çalışılan, burada ikamet edenlerin profili, arka bahçe kullanımları ve arka bahçe kullanımı için getirdikleri önerilerdir. Çalışma alanı içinde ikamet edenlerin profilleri, arka bahçe kullanımları ve arka bahçe için önerileri dikkate alınarak dört çeşit alternatif plan düşünülmüştür. 4.2 Yöntem Bu çalışmada, kent planında ütopya ve Ankara nin bir ütopik kent olarak kuruluşu ele alınmıştır.. Ebenezer in ütopik bir planlaması olan bahçe şehir fikri, Bahçelievler ile ilişkilendirilerek incelenmiştir. Türkiye nin ilk yapı kooperatifi olan Bahçelievler in tarihine bakılmış, planlamada dikkati çeken hususlar ele alınmıştır. Cumhuriyet döneminden günümüze Bahçelievler in değişim süreçlerine değinilerek, mevcut durumuyla ilgili sorunlar ortaya çıkarılmıştır. Katılımcılara yapılan anket sonucu ortaya çıkan sorunlara planlama önerileri ile çözüm üretilmeye çalışılmıştır. 25

35 5. ARAŞTIRMA BULGULARI 5.1 Bahçelievler Yapı Kooperatifi Döneminin ilk yapı kooperatifi olan Bahçelievler, Ankara nın imar planını yapan Hermann Jansen tarafından 1935 yılında planlanmıştır. (Kansu 2009) Üretim ve finansmanı açısından kooperatifçiliğin ilk örneği olan Bahçelievler, kent içindeki konumu, konut tipolojileri ve yerleşim düzeneği bakımından Türkiye de ilk bahçe şehir uygulaması olarak da değerlendirilmektedir. Bu batıdaki bahçe kent ütopyasının Türkiye ye yansımasıdır (Gürel ve Yılmaz 2004). Ankara da Yenimahalle ve Bahçelievler semtlerinde uygulamalar bu çerçevede değerlendirilebilir. Cumhuriyetin ilanından sonra, Anadolu nun ortasında kozmopolitleşmiş İstanbul un aksine aydınlanmış bir ulus devletin başkentini yaratmak düşüncesi Cumhuriyet Rejiminin stratejisini oluşturmaktadır. Bu amaçla 1928 yılında 1351 sayılı yasayla Ankara Şehri İmar Müdürlüğü kurulmuştur. Aynı yıl uluslararası 3 plancı arasında sınırlı bir yarışma açılmış, yarışmayı Hermann Jansen kazanmıştır. Jansen, tüm Ankara kentini tasarlayan bir plan hazırlamıştır (Şekil 5.1). Cumhuriyetin çağdaşlaşma amacını gerçekleştirmek ve nüfusu %6 hızla büyüyen bir kentin sorunlarını çözmek için hazırlanan planın istenen sonuçların elde edilmede yetersiz kaldığı kısa sürede anlaşılmıştır (Tekeli 1982). Arsa spekülasyonu hızla büyüyen bir kentte plan uygulamasını zorlaştırmaktadır. Sonraki yıllarda çıkarılan mimarlık ve mühendislik mesleğiyle ilgili yasa ile kentlerde bina yapımı diplomalı meslek adamlarının tek eline bırakılmıştır li yıllara kadar planlı kentleşme anlayışı çerçevesinde belli büyüklükteki kentlere plan zorunluluğu getirilmiştir. Kent planlaması merkezi kurumlar eli ile mimarlara yaptırılmıştır. Artık kentin parçalarının planlanmasıyla yetinilmemekte kentin tümü planlanmaktadır (Keleş 2000). Nüfus artışıyla beraber kooperatif sayısının çoğalması ve Bahçelievler e bitişik diğer yapı kooperatiflerinin konumlanmasıyla başlayan değişim, 1960 larda apartmanların dahil olması ve kat mülkiyet yasasının yürürlüğe girmesi ile bahçe şehir özelliklerini kaybetmeye başlamış, sınırları genişlemiş ve kentin merkezinde yoğunluğu yüksek bir yerleşim alanına dönüşmüştür. Nüfus artışına paralel olarak başlayan bu değişim, 26

36 otopark, arka bahçe kullanımı, açık yeşil alanların yetersizliği gibi pek çok sorunu da beraberinde getirmiştir. Şekil 5.1 Jansen in Ankara Planı (Kansu 2009) Erken Cumhuriyet Döneminde Bahçelievler Kooperatifinin Oluşumu Ankara nın başkent oluşunu takiben şehrin yeniden tasarlanması zorunluluğu doğmuştur. Yeni baştan düzenlenmesi ve yapılması gereken kamu binaları ile birlikte Ankara ya taşınacak bu devlet dairelerinde çalışacak değişik derecelerdeki memurlar için konut alanlarının tasarlanması gerekmekteydi (Kansu 2009). Bu gereklilik kooperatiflerin kurulmasının yolunu açtı yılında Prof.Yusuf Kemal başkanlığında Türk Kooperatifçilik Cemiyetinin toplanmasını ardından Nusret Uzgören yapı kooperatiflerini incelemek üzere görevlendirilmiştir. Nusret Uzgören, Almanya, İngiltere, Fransa gibi ülkelerde kooperatifçilik üzerine incelemeler yapmış ve 26 Mayıs 1934 de Hâkimiyeti Milliye de yayımlanan yazısında; yapı kooperatifçiliğinin ne olduğu ve nasıl gerçekleşeceği ile ilgili bilgiler vermiş, kredi kooperatifçiliği ile ilgili bir yasa çıkarmanın işleri kolaylaştıracağına değinmiş ve kooperatife katılmak isteyenleri Halk Evlerinde 27

37 toplantıya çağırmıştır. Bahçelievler Yapı Kooperatifi 26 Ocak 1935 de 121 katılımcı ile kurulmuştur. Kooperatifin kuruluşunun ardından arsa arayışlarına başlanmıştır. İlk önce düşünülen Havuzbaşı (Kızılay meydanının batısı) istimlak yolu ile alındığından kooperatif arsası olarak kullanılması kanunen imkansızdır. Kendilerine gösterilen Hazineye ait diğer arsalar hem üyelerinin çoğunluğunu oluşturan bankacıların çalışma alanı olan Ulus tarafına uzak olduğundan hem de mahalle kurmaya elverişli toplu bir alan bulunamadığından uygun görülmemiştir. Son olarak 1935 yılında Abdi Paşa Çiftliği seçilmiştir. Bu yer seçimi, arsa istasyondan Orman Çiftliğine giden asfalt yol üzerinde, Ulus, Yenişehir ve Havuzbaşına 3 km mesafede, kentin hem yeni hem eski merkezlerine yakın bir alanda kurulmasını sağlamıştır. Böylece kent ilk kez Batı yönünde gelişime açılmıştır (Tekeli ve İlkin 1984). Jansen in tarihinde ilk eksizde arsanın şehre bağlanan kuzey sınırının ve yerleşimi şehre bağlayan ana arterin Çiftlik Yolu olduğu ve çoğunluk bitişik bloklardan oluştuğu gözlenir. Kuzeyde 54. Sokak, batıda IV. Cadde, güneyde VI. Cadde, doğuda da II. Cadde içinde kalan ve dikey konumlandırılmış bir dikdörtgeni andıran bölgedir. (Şekil 5.2)Bu alanda 1950 li yıllardan başlayıp 1980 li yıllara kadar troleybüs hattının da geçtiği bir ana cadde işlevini bugün de sürdürmektedir. Jansen trafiğin sokaklardan akışını önleyerek huzurlu bir mahalle yaratmak için trafiğine açık bir sokağın bile olmadığı ev parsellerini özellikle bu şekilde planladığını belirtmiştir. İkinci planda mahalle yoğunluğu düşürülmüş bitişik bloklar yerine tekil ve ikiz bloklar artırılmış, tenis sahaları ve yüzme havuzları eklenmiştir. Yapılan ankette bahçeli ve müstakil evler yapılması sonucu çıkmıştır. Jansen den mahallenin planlanması ve 8 çeşit ev tipi yapması talep edilmiştir (Tekeli ve İlkin 1984). 28

38 Şekil 5.2 Jansen in Bahçelievler Planı (Kansu 2009) Jansen, arsayı ana iki ring yolu aracılığıyla iki ayrı bölüm olarak tasarlamış, bunların ara sınır bölgesine okul çarşı ve karakolu yerleştirmiştir (Şekil 5.2) te inşa edilen ilkokul Janser in Bahçeli Evler Yapı Kooperatifi için planladığı bahçe şehir in Yerleşim Alanının Ortasındaki Kamusal Yapılar adlı kısmına konumlandırılmıştır. Yatay olarak okulun doğusundan başlayıp okul arazisi eninde devam eden ve ufak dükkânlardan oluşan küçük bir çarşı olarak tasarlanmış ancak kooperatif yöneticileri tarafından sonradan arsaya çevrilerek yapılaşmaya açılmıştır. Mahalle kurulurken planlı kanalizasyon yapılacak, telefon havagazı elektrik tesisatı yeraltından geçirilecektir. 8 olan bina tipi kullanıcılarla görüşülerek 5 e indirilmiştir. Küçük bir pazaryeri olarak 29

39 tasarlanan bölüm kooperatif yöneticileri tarafından sonradan arsaya çevrilerek yapılaşmaya açılmıştır. (Tekeli ve İlkin1984) Bu adanın 44. Sokak a bakan kısmında inşa edilmiş olan Renkli Sinema 1960 h yılların sonunda çıkan bir yangınla yok olana kadar o zamanki Bahçelievler de bir cephesi 3. Cadde ye bakan ve bugünkü PTT binasının hemen karşısında olan yazlık açık hava sineması ile birlikte mahallenin en önemli eğlence mekânı idi lı yıllarda açık hava sineması, ondan önce de mahallenin tenis kortlarının olduğu ve 3. Cadde üzerinde bulunan parsel ise Jansen tarafından Anıt Kabir istikametine bakan manzarasıyla bir taraça ve toplantı alanı olarak tasarlanmıştı (Kansu 2009) Konut tipleri ve çevre düzenlemeleri Bitişik ev ve sürekli yapılaşmış sokak ilkesi bırakılmış, birbirinden kopuk tek ve ikiz hakim tip haline gelmiştir. Jansen in sürekli sokak cephesi anlayışı göze çarpar. Modernizmin seri üretim mantığını vurgulayan aynı tip konutları yan yana birbirine bağlayarak bütünleşik yapı elde edilmiştir (Şekil 5.3). B4 tipi ev, beş odalı ve yarım bodrumlu (Şekil 5.4), C2 tipi, tek ev, 7 odalı yarım bodrumlu (Şekil 5.5), D2 zincirleme, 8 odalı, garajlı ve yarım bodrumlu, (Şekil 5.6), D4 tipi ise zincirleme, 6 odalı ve yarım bodrumlu olarak planlanmıştır (Şekil 5.7). Şekil 5.3 Ev Tipleri (Başaran 2002) 30

40 Şekil 5.4 Ev Tipleri (Başaran 2002) Şekil 5.5 Ev Tipleri (Başaran 2002) 31

41 Şekil 5.6 Ev Tipleri (Başaran 2002) Şekil 5.7 Ev Tipleri (Başaran 2002) 32

42 Tek konutlar 1.kat seviyesini geçmeyen bitişik duvarlarla veya tek katlı ince bir mekanla birbirine bağlanarak cephe sürekliliği sağlanmıştır. Sokak kesitlerinde farklı konut tipleri bir araya gelerek farklı özellikte sokak cepheleri oluşmuştur. Ana tasarımda konutlar arası sınırlar, ön bahçede yeşil alan ve bodur bitkilerle tanımlanmış ayrı bir eleman, duvar veya çit kullanılmamıştır. Yarı kamulaşmış ev önü bütünleşik bahçe çözümü, mahremiyet sağlamak ve sınırları netleştirmek amacıyla ilk değiştirilen öğe olmuştur (Şekil 5.8). Şekil 5.8 Bahçe Tasarımı ( Kansu 2009) 33

43 5.1.3 Uygulama aşamasinda değişiklikler 300 konut yerine 169 konut inşa edildi, böylece başlangıçta önerilen inşaat yoğunluğu önemli ölçüde azaldı. Yüzme havuzu tenis kortları inşa edilmedi. Ortak alan olarak karakol, postane ve dükkânlar kaldı. Küçük bir pazaryeri olarak tasarlanan bölüm kooperatif yöneticileri tarafından sonradan arsaya çevrilerek yapılaşmaya açıldı. Güneydeki konutların inşa edilmemesi üzerine oradaki arsa İş Bankası Mensupları Kooperatifine satıldı (Tekeli ve İlkin 1984). Bahçelievler in ilk iskâna açıldığı Cadde ile 42. Sokak ın köşesinde bulunan parsele inşa edilen Polis Noktası 1960 lı yılların sonlarına kadar kullanıldıktan sonra ortadan kaldırılmıştır. Bugünlerde bu ufak adada kamusal işlev gören tek bina, cephesi 3. Caddeye bakan PTT binasıdır. Bu adanın 44. Sokak a bakan kısmında bulunan Renkli Sinema 1960 lı yılların sonunda çıkan bir yangınla yok olana kadar o zamanki Bahçelievler de bir cephesi 3. Cadde ye bakan ve bugünkü PTT binasının hemen karşısında olan yazlık açık hava sineması ile birlikte mahallenin en önemli eğlence mekânıdır (Kansu 2009). 5.2 Bahçelievler in Değişim Süreci Mevcut planın ve plansız değişimlerin yeni gelişmelere cevap verememesi ve yeni gelişim planına duyulan ihtiyaç ayrıca nüfusun hızlı artışı sonucu Bahçelievler in merkezde kalması değişimde büyük rol oynadı. Yapım sonrası mülkiyetin kooperatife değil kişilere geçmesi değişim sürecini hızlandırdı. Borçları biten kooperatif üyeleri, kooperatiften ayrılıyor, mahallenin kooperatif eliyle yapılmış olmasının bir anlamı kalmıyordu. Böylece mahallenin gelişimi tek tek ev sahiplerinin verdiği kararlara bağlı oluyordu (Tekeli ve İlkin 1984). Kooperatif anlayışının hızla yayıldı ve 1945 yılına gelindiğine ülkedeki 50 kooperatiften 22 si Ankara da inşa edildi (Şekil 5.9). Bunların bir kısmı Bahçelievler Yapı Kooperatifi nin yakınlarında konumlandı. Küçükevler Yapı Kooperatifi (1937) tek katlı, 7.caddenin her iki tarafına inşa edilmiştir. Diğer kooperatifler; Tasarruf Evleri 34

44 Yapı Kooperatifi (1942), Şenyuva Yapı Kooperatifi (1941) Ankara İş Bankası Yapı Kooperatifi (1942) Yurt Yapı Kooperatifi (1942) Ucuz Evler Yapı Kooperatifi (1942) ve Zümrüt Evler Yapı Kooperatifi (1944) olarak sıralanabilir. Dikmen Yapı Kooperatifi (İsrail Evleri) (1957) (Şekil 5.10), 4 kat olarak inşa edildi ve diğer çok katlı binalar için örnek oldu. Merkezinde yeşil yaya yoluyla tasarlanan projede okul, sinema, dükkan önerilmişti ancak uygulama projesinde gerçekleşmedi yılında inşa edilen Yeşiltepe Yapı Kooperatifi, (Şekil 5.11) 9-10 katlı, Eser Sitesi (Şekil 5.12) ise 5,6,7,9,10,12 katlı bloklardan oluşuyordu (Şaşmaz 1988). Yükseklikleri ve tasarım modelleriyle dönemin modern tarzda yüksek rezidansları olarak kabul ediliyorlardı. Şekil 5.9 Diğer Kooperatifler (Başaran 2002) 35

45 Şekil 5.10 İsrail Evleri Şekil 5.11 Yeşiltepe Yapı Kooperatifi Şekil 5.12 Eser Sitesi 36

46 Nüfusun hızla artmasıyla birlikte 1948 yılında ve 2. Caddenin çevrelediği yeşil kuşak, yollara dönüştürülmüştür de Dikmen Yapı Kooperatifinin 4 katlık yapı izni verilmesi durumu çok katlı binaların yolunu açtı. Nüfus artışı ve Bahçelievler in merkezde kalması yüksek konutların yapılmasını zorunlu kıldı yılında Raşit Uybadin ve Nihat Yücel in yeni plan anlayışıyla Bahçelievler, yüksek yoğunluklu yerler olarak tanımlandı ve kat yükseklikleri artırıldı te yürürlüğe giren Kat Mülkiyeti Yasası ile eski evlerin yerini yüksek apartmanlar aldı yılında kişi başına 38m2 den fazla yeşil alan düşen Bahçelievler, 1970 li yıllara gelindiğinde ancak kişi başına 0.25m 2 yeşil alan düşen bir semte dönüşmüştür (Tekeli ve İlkin 1984) Kooperatiflerin gelişmesiyle birlikte, Bahçelievler sınırı Güney de Eskişehir Yolu, Doğu da Anıtkabir ve Batı da Emek 8.cadde olarak değişmiştir. Sokakların her iki tarafına dikilen ağaçlar Bahçelievler in imzası gibidir. Her sokakta farklı ağaç türlerinin kullanılıyor olması, sokakları birbirinden ayırt etmede önemlidir. İlk planda ön ve arka bahçeleriyle tasarlanan konutların, arsa payı küçülse bile bu durumunu devam ettirdiğini söylemek mümkündür. Ancak arka bahçelerden daha çok bahçe katında oturan sakinlerin faydalandığı, kendi alanlarını yaratarak, bahçenin küçük bir kısmını yeşillendirdikleri görülmektedir. Bahçelievler, bahçeli banliyö özelliğini yitirmiş, kalabalık bir kent merkezi haline gelmiştir. Binalar arası boşluklar anlamsızlaşmış, konutların bahçeleri özelliklerini yitirerek kimi zaman atıl halde bırakılmış kimi zaman otopark olarak kullanılmaya başlamıştır. Benzer ölçülerde benzer mimari tasarımlarla yapılmış yeni apartmanlarda mimari kalite düşmüş, monoton apartmanların oluşturduğu sokaklar sıradanlaşmıştır. Bahçelievler orta ve üst düzey memurlar için tasarlanmış olsa da şu an ki profili oldukça değişmiştir. Bahçelievler semt sakinlerinin son yıllarda Çayyolu, Çukurambar gibi yeni oluşmuş semtlere taşındıkları, mal sahiplerinin genellikle evlerini kiraya vererek Bahçelievler den uzaklaştıkları gözlemlenmektedir. Ortalama bir memur için yüksek bulunan kiralar, birkaç kişi bir araya gelerek ev tutan öğrenciler için uygun fiyatlı ve güvenli bir semt olması, ulaşım kolaylığı sağlaması açısından da uygun bulunduğundan 37

47 tercih nedeni olmaktadır ayrıca evlerinden ayrılmayan 65 yaş üstü kesim için de yaşama kolaylığı sağlaması bakımından tercih edildiği söylenebilir. Yüksek konutlar güneş ışığından faydalanmayı zorlaştırmıştır. Üstelik şu anki imar durumuna bile aykırı özel izinli yüksek binalar göze çarpmaya başlamıştır. Bunlardan en göze çarpanı Başkent Hastanesidir. 8 katlı olarak inşa edilen bina pek çok itiraz ve tartışmalara rağmen varlığını sürdürmektedir. Başkent Hastanesinin 6. Caddenin Fevzi Çakmak Caddesine yakın olan kısmını motorlu taşıt trafiğine kapatmış olması dikkate değerdir. Hastane trafiğinin yoğunluğu ve otopark yükü çevredeki birçok sokağın trafiğini artırarak 10. Sokak üzerinde bulunan park ve geçiş yolunu baskı altına almıştır. Bir üniversite hastanesi ve ek binaları, kat yüksekliği sınırlı ve bina yoğunluğu fazla olan Bahçelievler de büyük sorun yaratmaktadır. Otopark sorunu yolların ve yürüyüş yollarının işgal edilmesine neden olmuştur. Otopark sorununun Bahçelievler de yaşam kalitesini ve yerleşimin ekonomik değerini düşürdüğü açıkça görülmektedir (Şekil 5.13). Bahçelievler giderek arabası olmayan yaşlıların ve öğrenci kesiminin tercihi olmaya başlamıştır. Araba sahibi eski semt sakinlerinin Bahçelievler den ayrıldığı gözlemlenmektedir. Şekil 5.13 Kaldırımda otopark 38

48 5.3 Araştırma Alanının Özellikleri Bahçelievler, Doğusunda Fevzi Çakmak Caddesi, batısında Konya yolu kuzeyinde Bahriye Üçok Caddesi ve güneyinde Akdeniz Caddesi arasındadır. (Şekil 5.14)Toplu taşıma aracı olarak en çok kullanılan duraklar Ankaray Beşevler ve Emek çıkışlarıdır. Bunun yanı sıra Beşevler çıkışından semte dağılımı sağlayan ring otobüsleri mevcuttur. Ulaşım ağı açısından oldukça merkezi bir yerdedir. Özellikle semtin Beşevler ve 8. Caddeye yakın kısmında pek çok üniversite ve yüksek okul bulunmaktadır. Gazi Üniversitesi ve Başkent üniversitesi hastaneleri de yine bu semttedir. Milli kütüphane, Eskişehir yolu ve Bahçelievler son durakta birçok kamu binası bulunmaktadır. Ankara Büyülü Fener Sineması semtteki tek sinemadır. Şekil 5.14 Bahçelievler in konumu (google maps) 39

49 7. ve 3. Caddeler sosyal hayatın ve çeşitli eğlence ve alışveriş olanaklarının bulunduğu Ankara nın gözde caddelerindendir. Eser sitesi, Yeşil Tepe Sitesi, Tusso blokları, Yıldız Sitesi, Başkent hastanesi gibi bazı çok katlı binalar dışında, semtte kat yüksekliği caddelerde 5, ara sokaklarda 4 olarak planlanmıştır. Jansen planından kalma müstakil konutlara nadiren rastlanmaktadır. İlk yıkılan müstakil evler yerine yapılmış olan apartmanlar da eskidir. Bunlardan bazılarının da yıkılarak yeni apartmanların yapılmaya başlandığı gözlemlenmektedir. Cumhuriyet in ilk yıllarında kurulmuş olan cadde ve sokaklarında bulunan ağaçlar farklı cinste olup, caddelerin tanınmasına ve kimlik kazanmasına yardımcı olmaktadır. (Şekil 5.15). Bahçelievler in belli başlı parkları arasında, Anıtpark, Fatih Terim Parkı, Adnan Ötüken Parkı sayılabilir. Zemin katlarında dükkân olmayan apartmanların bir kısmının ön bahçeleri bakımlı ve yeşil iken, bir kısmı da otopark olarak kullanılmaktadır. Ön bahçelerden genel olarak daha küçük olan arka bahçeler kullanılmamaktadır. Arka bahçelerdeki ağaçların çoğu yaşlı meyve ağaçlarıdır. Pinus sp. ve çalılar kullanılan diğer türlerdendir. Ön bahçelerde Rosa sp., Pinus sp, ve Buxus sp. Juniperus sp. gibi çalı türleri göze çarpmaktadır. Nispeten daha bakımlı olan ön bahçelerin çitleri Lonicera japonica ve Rhyncospermum jasminoides, Hedera helix gibi sarmaşıklarla süslenmiştir. Trafik, cadde ve sokakların hemen hemen hepsinde tek yönlü olarak işlemesine rağmen trafik sıkışıklığı yaşanmaktadır. Semtin en önemli sorunlarından biri otoparktır. Dar sokaklara tek taraflı, nispeten daha geniş sokaklara çift taraflı park edilmektedir. Kaldırımlar otopark olarak işgal edilir hale gelmiştir. 40

50 Şekil 5.15 Kimlik kazandıran ağaçlar Çalışma alanı olarak Bahçelievler 1. Cadde (Taşkent Caddesi)- 6. Sokak-7. Sokak 8.Sokaklar arasında kalan 2667 no lu ada seçilmiştir. Bu adanın seçilmesinin nedeni, tüm Bahçelievler semtinde yeşil alan ve otopark olarak düzenlenebilecek çok az sayıda adanın buna imkân sağlayacak büyüklükte olmasıdır (Şekil 5.16) Şekil 5.16Çalışma alanı ve kat yükseklikleri 41

51 Şekil 5.17 Konut Durumu Şekil 5.18 Arka bahçe kullanımı Çalışma alanında toplam 22 apartman 27 adet dükkân bulunmaktadır. Bu binalardan biri Askeri binadır. Dükkânların tümü 1. Cadde ve 7. Sokak üzerindedir. 22 binadaki toplam konut adedi devam eden inşaat dâhil 260 tır.(şekil 5.17) Bu binaların 10 unun arka 42

52 bahçesinde otopark bulunmaktadır(şekil ). 3 adedinde kapalı otopark mevcuttur. 4 apartmanda arka bahçe bakımlıdır. Diğer bahçeler her biri birkaç adet ağaca sahip olmakla birlikte bakımsızdır. (Şekil 5.20) Şekil 5.19 Çalışma alanında otopark olarak kullanılan alanlar Şekil 5.20 Arka bahçelerin görünümü 43

53 ve kullanılmamaktadır. Araştırma alanında apartman görevlileri ve dükkân sahipleri ile yüz yüze yapılan görüşmelerde, apartman başına ortalama 5 veya 6 dairenin araba sahibi olduğu, diğerlerinin yaşlı ya da öğrenci olmaları nedeni ile araba kullanmadıkları belirlenmiştir. 5.4 Anket Sonuçları Bahçelievler 1.Cadde- 6.Sokak - 7.Sokak - 8.Sokaklar üzerinde bulunan toplam 260 dairenin 55 ine anket uygulanmıştır. Anket çalışması yapılacak hane sayısı toplam hane sayısının minimum %10 u olacak şekilde baz alınarak belirlenmiştir. Ankette ölçülmeye çalışılan, burada ikamet edenlerin profili, memnuniyetleri arka bahçe kullanımları ve arka bahçe kullanımı için getirdikleri önerilerdir. İkamet edenlerin %30,9 unun 25 yaşından küçük, %20 sinin 65 yaş üzeri olması dikkat çekici bir husustur. Üniversite öğrencileri ve yaşlılar ikamet edenlerin % 50,9 unu oluşturmaktadır (Şekil 5.21). Orta yaşlılar toplam sayının % 45,5 ini oluşturmaktadır. Anket uygulanan semt sakinlerinin %50.9 u erkek, 49.1 i kadındır yaş arası grubun az sayıda olduğu görülmektedir. Ev sahibi olanların oranı %60 iken kiracıların oranı %40 tır. yüzde 'den küçük ve üzeri 0 yas araligi Şekil 5.21 Katılımcıların yaş aralığı 44

54 Çizelge 5. 1 Katılımcıların eğitim durumu Ortaokul Mezunu %9.1 Lise Mezunu %18.2 Üniversite Öğrencisi %25.5 Üniversite Mezunu %47.3 Anket uygulanan grubun %34.5 i 5 yıldan daha az süredir Bahçelievler de ikamet etmektedir. Bu grubu kirada oturan üniversite öğrencileri oluşturmaktadır. 20 yıldan fazla süredir ikamet edenler %43.6 lık dilimdedir. Anket uygulanan kesimin %43.6 sı 20 yıldan uzun süredir burada oturmaktadır. Çizelge 5. 2 Katılımcıların ikamet süresi 5 yıldan az % yıl % yıl % yıldan fazla %43.6 Katılımcılara Bahçelievler de oturmanın olumlu yönleri sorulmuş, önem sırasına göre sıralamaları istenmiştir. Ulaşım kolaylığı en önemli olumlu özellik olarak bulunmuştur. Katılımcıların % 43,6 sı ulaşım kolaylığını en olumlu özellik olarak belirtirken, %18.2 si merkeze yakınlık ve sosyal-kültürel çevreyi en olumlu ikinci özellik olarak değerlendirmişlerdir. Katılımcıların çoğu Ankaray ın büyük kolaylık sağladığını, Beşevler, Konya Yolu ve Eskişehir yoluna olan uzaklığın makul seviyede olduğunu, okullara yakınlığı nedeni ile bu semtte oturmayı tercih ettiklerini beyan etmişlerdir. Bununla birlikte yaşlı kesimin bir kısmı, Ankaray ı, yürüme mesafesi ve içindeki merdivenlerin çokluğu nedeni ile olumsuz bir özellik olarak değerlendirmişlerdir (Şekil 5.22). 45

55 Şekil 5.22 Katılımcıların Bahçelievler de olumlu bulduğu özellikler Katılımcılara Bahçelievler de oturmanın olumsuz özellikleri sorulduğunda ise %39,6 sı trafik ve otoparkı en önemli sorun olarak gördüklerini belirtmişlerdir. Sosyal ilişkilerin zayıflığından şikayet edenlerin oranı % 26,4 iken, kira bedellerini yüksek bulanlar %20,8 dir. Her yaştan insan sosyal ilişkilerin zayıflığından şikâyetçiyken, öğrenciler için kira bedeli en olumsuz özellik olarak görülmektedir. Arabası sahibi olsun olmasın herkesin trafik ve otopark konusunda şikâyetçi olduğu görülmektedir. Katılımcılar kaldırımların işgal edilmesinden, kendilerinin ve misafirlerinin otopark yeri bulamadığından rahatsız olduklarını belirtmişlerdir (Şekil 5.23) Şekil 5.23 Katılımcıların Bahçelievler de olumsuz bulduğu özellikler Bahçelievler de açık ve yeşil alanların yeterli olduğunu düşünenlerin oranı %38,2 iken, yetersiz bulanlar %61,8 dir. Açık ve yeşil alanları yetersiz bulan katılımcılar, Çayyolu, Çukurambar, Eryaman gibi yerleşimlerin açık alanları ile kıyasladıklarını belirtmişlerdir. 46

56 Katılımcıların %65.5 i arka bahçelerini hiç kullanmadıklarını, %30.9 u ise kullandıklarını belirtmişlerdir. Arka bahçeleri çoğunlukla giriş katında oturan sakinler ve otopark olarak düzenlenmiş bahçelerdeki araba sahipleri kullanmaktadır. Dairesi arka bahçeye bakan katılımcıların, kendi bahçe çıkışlarını düzenledikleri gözlemlenmiştir. Çalışan kesimin arka bahçe ile ilişkisi oldukça zayıftır, hafta sonları şehirden uzaklaşmayı tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Çizelge 5.3 Katılımcıların arka bahçe kullanımı Evet %30.9 Hayır %65.5 Ara sıra %3.5 Arka bahçenin mevcut durumu ile ilgili olarak katılımcıların %14,5 inin hiçbir fikre sahip olmaması dikkati çeken bir husustur. Çoğunluğu öğrencilerin oluşturduğu bu grup kısa süredir burada ikamet ettiklerini belirtmişlerdir. Arabası olan ve arka bahçesinde otopark bulunan katılımcıların çoğunluğu bu durumdan memnun olduklarını, bir kısmı ise yeşil alan olarak kullanılmasını tercih edeceklerini belirtmişlerdir. Çizelge 5. 4 Katılımcıların arka bahçeleri hakkındaki görüşleri Bilmiyorum %14.5 Bakımlı ve kullanılıyor %23.6 Bakımlı ve kullanılmıyor %12.7 Bakımsız ve kullanılmıyor %18.2 Otopark olarak kullanılıyor %23.6 Hem otopark hem rekreasyon amaçlı %7.3 47

57 Katılımcıların %50.9 unun arabası yoktur, %49.1 inin %35.7 sinin hanesinde bir araba varken, %26.9 unun birden çok arabası vardır. Otopark sorunu Bahçelievler in en büyük sorunlarından biri iken araba sahibi olanların sayısının olmayanlara oranla daha az olması dikkat çekicidir. Öğrencilerin ve yaşlı kesimin ikamet ettiği bir yerleşim haline dönen Bahçelievler de arabası olan kesim daha çok orta yaşlılardan oluşmaktadır. Katılımcıların %25.9 u arka bahçelerini rekreasyon alanı olarak kullanmak istemektedir. Dört mevsim oturabilecekleri, piknik yapabilecekleri, sosyal ilişkilerini güçlendirebilecekleri bir alana ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. Çocuklarını, torunlarını trafik korkusu olmadan rahatça bırakabilecekleri bir alana ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. %23.6 nın konu ile ilgili hiçbir fikri beyan etmemiştir. %18.5 i ise arka bahçelerinin otopark olarak kullanılmasını istemektedir. Sorunun yalnızca kendileri için değil aynı zamanda gelen misafirleri için de büyük sıkıntılar doğurduğunu belirtmişlerdir. Katılımcıların %16.7 si arka bahçelerinde bir hobi bahçesi olmasından memnunluk duyacaklarını, toprakla iç içe olmanın streslerini azaltacaklarını ve verimli zaman geçirmelerini sağlayacaklarını belirtmişlerdir (Şekil 5.24) Şekil 5.24 Katılımcıların arka bahçe için önerileri 5.5 Çalışma Alanı İçin Alternatif Tasarımlar Çalışma alanı içinde ikamet edenlerin arka bahçe için önerileri dikkate alınarak 4 çeşit alternatif düşünülmüştür. Özellikle otoparkın büyük bir sorun olduğu göz önünde 48

58 bulundurularak, farklı otopark çözümleri üzerinde çalışılmıştır. Maliyetin yüksek olduğu alt kotta otopark ve üst kısımda rekreasyon alanı seçeneği üç alternatifte kullanılmıştır. Her üç tipte de mevcut ağaçlar mümkün olduğunca korunmaya çalışılmıştır. Seçeneklerin birinde otopark sorununa kesin bir çözüm üretilememişse de mevcut kullanılamayan alanlar değerlendirilmeye çalışılmıştır. Projelerin uygulanabilirliği kamulaştırma yoluyla gerçekleşebilir. Bunun haricinde ada içinde ikamet eden insanların ortak kararlarıyla bir site gibi işlemesi sağlanabilir. Maliyeti yüksek bu seçenekte, ortak kullanım alanlarında yaratılabilecek sermayenin bakım onarım masraflarını karşılaması mümkündür. Kullanılmadığı zamanlarda ücretli olarak halkın kullanımına açılan otoparktan, seralardan ve kreşten elde edilebilecek gelirle mekânın masrafları karşılanabilir. İkamet edenlerin profilleri düşünülerek zaman geçirebilecekleri bir cafe, üretim yapabilecekleri seralar, çocuk oyun alanları ve bazı seçeneklerde spor aktiviteleri planlanmıştır. Alternatif 1 Alternatif birde yer alan üniteler sera çocuk oyun alanı ve spor aktivitelerinin gerçekleştiği alan kafe ve rekreasyon alanından oluşmaktadır (Şekil 5.25). Alt kısımda otopark bulunmaktadır (Şekil 5.26). Ortada ağaçların, kenarlarda çalıların hâkim olduğu bir görünüme sahiptir (Şekil 5.27) Bu tasarımda alt kotta bir bölüm otopark olarak düşünülmüştür (Şekil 5.28). 128 araç kapasiteli otopark, adanın orta kısmına dokunulmadan planlanmıştır (Şekil 5.29). Böylece orta kısımda bulunan ağaçlar korunabilmiştir. Üst kotta otoparka denk gelen yerlerde yer örtücüler, çalılar ve sarılıcı bitkiler düşünülmüştür. Ortada havuz bulunmaktadır (Şekil 5.30). Adanın tam ortasında çocuk oyun alanı planlanmıştır (Şekil 5.31). Seralar, ikamet edenler için hobi amaçlı düşünülmüştür, bunun yanı sıra mevcut alanın bakımı için gelir sağlamak amacıyla da değerlendirilebilir. (Şekil 5.32) 49

59 Şekil 5.25 Alternatif 1 Plan 50

60 Şekil Alternatif 1 otopark planı 51

61 Şekil 5.27 Alternatif 1 Genel Görünüm Şekil 5.28 Alternatif 1 Kesit 52

62 Şekil 5.29 Alternatif 1 Havuzdan görünüş Şekil 5.30 Alternatif 1 Çocuk oyun alanından görünüş 53

63 Şekil 5.31 Alternatif 1 seradan görünüş Alternatif 2 Bu seçenekte otopark bina yanlarında çözülmeye çalışılmıştır. Her bir apartman için 4 araçlık yer sağlanabilmiştir. Böylece mevcut ağaçların tümü korunmuştur (Şekil 5.32). Parsellerin birleştirilmesiyle rahat bir yürüyüş yolu oluşturulmuştur. Uygulanabilirliği en yüksek seçenektir (Şekil 5.33). Çok fazla müdahale edilmemiş arka bahçede bir kafe ve çocuk bahçesi düşünülmüştür (Şekil 5.34). Mevcut durumun korunduğu bu seçenekte yeşile çok az müdahale edilmiştir (Şekil 5.35). 54

64 Şekil 5.32 Alternatif 2 plan 55

65 Şekil 5.33 Alternatif 2 genel görünüş Şekil 5.34 Alternatif 2 Çocuk Bahçesinden görünüş 56

66 Şekil 5.35.Alternatif 2 Havuzdan görünüş Alternatif 3 Bodrum katın tamamı otopark olarak düşünülmüştür (Şekil 5.36). Otopark 215 araç kapasitelidir. Bahçe kotunda ise seralar, çocuk oyun alanı, kafe ve rekreasyon alanları tasarlanmıştır (Şekil 5.37). Uygulama açısından maliyetli bir seçenekse de, otopark sorununu bu ada için tamamıyla çözdüğü söylenebilir (Şekil ). Çocuk oyun alanı kafenin yanındadır (Şekil 5.40). Bitki olarak çalılar ve yer örtücüler düşünülmüştür (Şekil 5.41). Rekreasyon alanları otopark çıkışlarını çevrelemektedir (Şekil 5.42). 57

67 Şekil 5.36 Alternatif 3 Otopark planı 58

68 Şekil 5.37 Alternatif 3 Plan 59

69 Şekil 5.38 Alternatif 3 Kesit Şekil 5.39 Alternatif 3 Genel görünüş 60

70 Şekil 5.40 Alternatif 3 çocuk oyun alani Şekil 5.41 Alternatif 3 bitkilendirme 61

71 Şekil 5.42 Alternatif 3 otopark çıkışları ve rekreasyon alanı Alternatif 4 Bu seçenek de birinci alternatif gibi alt kotun belli bir bölümü otoparka ayrılmıştır. 115 aracın park ihtiyacı karşılanmıştır (Şekil 5.43). Diğer planlardan farklı olarak kreş düşünülmüş, sera, kafe, çocuk oyun alanı ve rekreasyon alanları tasarlanmıştır (Şekil 5.44). Arazinin yarısının otopark olarak düzenlenmesi ile derin köklü ağaçların kullanılmasına olanak sağlanmıştır (Şekil 5.45). Bahçe kotunda alt kısmı toprak olan yerlerde mevcut ağaçlar korunmuş, diğer kısımlarda çalılar ve yer örtücüler kullanılmıştır (Şekil 5.46). Kafe açık ve kapalı mekanlarıyla yaz kış kullanıma açık olarak düşünülmüştür (Şekil 5.47). Çocuk Oyun Alanından hem kreşteki hem de adada ikamet eden çocukların faydalanabileceği varsayılmıştır (Şekil 5.48). Çok sayıda sera kullanılmış, seralardan gelir elde edilmesi planlanmıştır (Şekil 5.49). 62

72 Şekil 5 43 Alternatif 4 otopark plani 63

73 Şekil 5.44 Alternatif 4 plan 64

74 Şekil 5.45 Alternatif 4 kesit 65

75 Şekil 5.46 Alternatif 4 genel görünüş Şekil 5.47 Alternatif 4 kafeden görünüş 66

76 Şekil 5.48 Alternatif 4 çocuk oyun alanindan görünüş Şekil 5.49 Alternatif 4 seradan görünüş 67