MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

Transkript

1 MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Önemli Not: Yrd. Doç. Dr. Yavuz GÜL n "Madenlerde İşçi Sağlığı ve İş G venliği" sunumundan istifade edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR Makine Mühendisliği

2 EĞİTİMİN İÇERİĞİ Yeraltı ve yer st maden işletmeleri Sondaj ile maden çıkarılan işletmeler Yer st madenlerde çalışmalar Maden işletmelerinde kullanılan makineler ve özellikleri Tozla m cadele Madenlerde havalandırma Grizu ve toz patlamaları Delme, patlatma Madenlerde göç kler, toprak kayması ve su baskınları İlgili mevzuat

3 TANIMLAR MADEN: Yerkabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış etkenler nedeni ile oluşan ve ekonomik yönden değer taşıyan mineral bileşimlerine maden denir. Bir şeyin maden olabilmesi için gerekli şartlar; Ulaşılabilir yer k rede olmalı, Clark değeri zerinde zenginleşmiş olmalı Yeter miktar ve kalitede olmalıdır, Teknolojik olarak kazanılabilmeli, Ekonomik olmalı.

4 TANIMLAR Maden Enerji madenleri Metal madenleri Endüstriyel mineraller Enerji madenleri : Petrol, köm r, doğalgaz vs. Metal madenleri: Demir, krom, bakır vs. + y kle y klenebilen elementlere metal denir.) Endüstriyel mineraller: Bor tuzları, tuzlar, g bre hammaddeleri (zeolit, jips vs), metal rji sanayisine dön k end striyel mineraller vs.

5 TANIMLAR Cevher: Doğrudan doğruya veya bazı işlemler sonucu zenginleştirilerek end stride t ketim yeri bulabilen ve ekonomik değeri olan metal esaslı elementlere dayanması koşuluyla bir veya birkaç mineralden oluşmuş kayaç. Cevher, metal retiminin hammaddesidir. Eğer metalik element yoksa end striyel (maden) hammaddesinden bahsedilir. Madencilik: Yer kabuğunda bulunan maden hammaddelerinin retilerek insanoğlunun hizmetine sunma işlemlerinin t m d r. Madenci: Maden işleten, maden ocaklarında çalışan ve mesleği madencilik olan kişidir.

6 MADEN İŞLETME YÖNTEMLERİ

7 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Açık İşletme Yerüstü Madenciliği - Açık Ocak): İşletilmesi ekonomik olarak uygun bulunan maden yataklarının, mostra verenlerinin doğrudan kazılarak retilmesi, ya da zerini kaplayan ört tabakasının (dekapaj/ört -kazı alınarak açılması ve sonrasında madenin serbest gök kubbenin altında retilmesi şeklinde yapılan işletme yöntemi açık işletme olarak tanımlanmaktadır. G n m zde d nya maden retiminin yaklaşık %70'i açık işletmecilik yöntemleriyle yapılmaktadır. Genellikle basamak y kseklikleri m, genişlikleri m arasındadır. Genel şev açıları sağlam kayaçlarda 50-70, gevşek kayaçlarda arasında olup, 700 m derine kadar inebilmektedirler.

8 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Açık işletme faaliyetlerinde genel planlama

9 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Genel şev açısı ve basamak (Kademe) geometrisi : a : Genel şev açısı h c b : Basamak eğim açısı h : Basamak yüksekliği a : Basamak genişliği b : Şev (Eğik yüzey)

10 KANGAL KÖMÜR AÇIK İŞLETME İ..

11 AÇIK İŞLETME YÖNTEMLERİ 1. İşletilen Cevher ve Kayaçlara göre: Sert Kayaç Açık Ocak İşletmeciliği, Gevşek Kayaç Açık Ocak İşletmeciliği, Kayaç nedir? Kayaç, çeşitli minerallerin veya mineral ve taş parçacıklarının bir araya gelmesinden ya da bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelen katı birikintilerdir.

12 ERT KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ

13 ERT KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ

14 GEVŞEK KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ TERS KEPÇE - BACKHOE EKSKAVATÖR

15 AÇIK İŞLETME YÖNTEMLERİ 2. İş Makinelerinin Çalışma Sistemine Göre: S rekli çalışan iş makineleri yöntemi Döner Kepçeli Ekskavatör, Band Konveyör, Absetzer-Dök c Kesikli çalışan iş makineleri Kepçeli Ekskavatör, Dragline, Ağır İş Kamyon

16 DÖNER KEPÇELİ EK KAVATÖR

17 DRAGLAYN (Dragline) Kangal Kömür İşletmesi: Model 8050 Marion, Kapasite: 53 m 3, Bom kolu: 100 m

18 DRAGLAYN (Dragline) BIG MUSKIE: En b y k draglayn, 1969 da devreye alındı, 94 m bom kolu uzunluğu; 168 m³ Dragline: (alatlı eskavatör, çeneli kazıcı, sallama kepçe

19 AÇIK İŞLETME - TANIMLAR Dekapaj Örtü-kazı : Kazılması ve nakliyesi zaruri olan, maden yatağının zerindeki veya kontağındaki ört tabakası. Atık (Pasa): Değerli madeni almak için kazılarak taşınması gereken değersiz yada maden özelliği olmayan ört malzemesidir. Mostra: Yery z nde bir madenin açığa çıkmış ve çıplak göz ile gör len kısmı, yani madenin yery z ne verdiği gör nt d r. Tüvenan Cevher: Ocaktan doğal halde çıkarılmış ve hiçbir işleme tabi tutulmamış cevherdir. Tumba sahası / döküm harmanı: Maden artıkları ve pasa malzemenin yığın şeklinde dök ld ğ alana denir. Çatlak (Kavlak): Ana k tleden ayrılmış, her an d şebilecek parçalardır, Ateşleme: Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasıdır. Ateşleyici Barutçu : Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek zere, yeterlik belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi tarif eder. (A, B ve C sınıfı yeterlilik belgeleri vardır. (A) sınıfı piroteknik maddelerin (infilak edici özelliği olmayan; sis bombası, maytap, işaret fişeği), (B) sınıfı yerüstünde, (C) Sınıfı Yeraltında ve grizulu ocaklarda patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini yapabilir.)

20 YERALTI İŞLETME YÖNTEMİ Yeraltı İşletmesi: Açık işletmeciliğin ekonomik olmadığı durumlarda yeraltındaki kaynakların ekonomik olarak çıkarılması amacıyla kuyular, galeriler ve desandreler aracılığıyla cevherleşmeye ulaşarak cevherin yeraltından kazanılması prensibine dayanan yöntemlerdir. Cevherleşme ve yan kayacın yapısı ve durumuna göre uygun yöntem belirlenerek uygulanır.

21 Yeraltı Maden İşletme ve (azırlık Faaliyetlerinde Genel Planlama

22 YERALTI İŞLETME YÖNTEMLERİ Uzun ayak Diyagonal ayak Tavan arınlı ayak Yanal ayak Travers ayak Topuklu ayak Arakatlı kazı yöntemi Arakatlı göçertme yöntemi Ambarlı yöntem Oda yöntemi Oda-topuk yöntemi Serbest arınlı ayak Blok halinde retim yöntemi Blok göçertme yöntemi Kombine yöntemler AYAK: Yeraltı işletmelerinde maden üretimi yapılan yerdir.

23 U)UN AYAK YÖNTEMİ

24 ODA-TOPUK YÖNTEMİ

25 ARAKATLI KA)I YÖNTEMİ

26 ARAKATLI GÖÇERTME YÖNTEMİ

27 KES-DOLDUR ÜRETİM YÖNTEMİ

28 YERALTI İŞLETME İ - TANIMLAR Akrosaj: Dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerleri ile bu yerlerde bulunan d zenler Galeri : Yeraltında açılan geçit yolu, t nel Arın Alın : Galeri ve benzeri yerlerde kazının yapıldığı y zey Baca: Maden içerisinden s r len galeri Lağım: Taş içerisinde s r len galeri Lağım deliği: İçinde patlayıcı madde kullanılarak kazı ve gevşetme yapmak için sondaj makinesi veya martoperfaratörle silindir şeklinde açılmış delik. Desandre: 1) Maden ocaklarında aşağıdan yukarıya, cevher veya köm r nakli yapmak amacı ile aşağıya doğru meyilli olarak yantaş, cevher veya köm r içinde s r len galeri. 2) Maden yatağına ulaşmak için yery z nden başlayarak s r len meyilli galeri. Başaşağı: Yan taşta veya damar içerisinde yukarıdan aşağı doğru s r len meyilli yollar, Desandre. Başyukarı: Yan taşta veya damar içerisinde aşağıdan yukarı doğru s r len meyilli yol.

29 YERALTI İŞLETME İ - TANIMLAR Bür: Yer st yle bağlantısı olmayan katlar arasında bulunan ve özellikle maden naklinde kullanılan kuyu > Kelebe veya iç kuyu. Kelebe: 1) Kattan kata yan taş, cevher veya köm r içinde aşağıdan yukarıya doğru dik olarak açılan s r len başyukarı. Kelebe maden, malzeme ve insan iniş çıkışı için ayrı ayrı s r ld ğ gibi, tek kelebe çok amaçlı olarak da d zenlenebilir. 2) Dikbaşyukarı. 3) B r. Fere: Tahkimatsız kelebe. 2) B r. 3) Eğimli k ç k galeri ve kuyu. Fereler genellikle graviteyle dolgu malzemesi, taş ve toprak nakliyatında kullanılır. Ramble: Yeraltı imalatında oluşan boşlukların pasa veya benzeri malzeme ile doldurulması veya doldurulan malzemedir. Topuk: Yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde g venlik için bırakılan maden kısımlarıdır. Topuğun görevi; retim sırasında oluşacak çökmeleri engellemek, tavanı tutmak ve tabakalar arasındaki oluşum b t nl ğ n muhafaza etmektir.

30 YERALTI İŞLETME İ - TANIMLAR Grizu: Metanın havayla karışımı Alev sızdırmaz (antigrizüto / ex-proof) aygıt: İçine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara uğramaksızın, alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya köm r tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıt Karakol: Asansör, vinç ve varagel başlarına, diplerine veya galerilere yapılan özel emniyet bariyeri (engeli). Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli d zey zerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yeri Molet: Kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makara Potkabaç: Kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluk Rekup: Ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla s r len ikincil galeriler Röset: Kuyu ve başaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerleri Şövelman: Kuyu ağzındaki asansör kulesi

31 YERALTI İŞLETME İ - TANIMLAR Molet Şövelman Karakol Varagel Potkabaç çekme

32 YERALTI İŞLETME İ - HAZIRLIKLAR

33 HAZIRLIKLAR Yer altı madenciliğinde hazırlıklar iki ana kategoride incelenir. Büyük (azırlık: Maden k tlesine ulaşıncaya kadar yan taşta yapılan hazırlıklardır (kuyu, kuyu dibi galerileri, kör kuyular, başaşağı ve başyukarılar, rampalar, ana ve arakat galerileri). Küçük (azırlık: Maden k tlesi içerisinde retim amacıyla yapılan hazırlıklardır [ st taban (tavan) ve alt taban (taban) yolları, başyukarılar vs.].

34 KA)I İ TEMLERİ 1. Delme-Patlatma 2. Elle Kazı 3. Mekanize Kazı Yarı Mekanize Kazı Tam Mekanize Kazı DELME - PATLATMA

35 ELLE KAZI TAM MEKANİ)E KA)I

36 MEVZUAT PATLATMA Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Maden ve taş o aklarıyla tü el yapı ı da, ancak, Baka lığı izin verdiği türde patlayı ı maddeler kulla ıla ilir. Yeraltı daki patlayı ı madde depoları, bir patlama halinde, işçileri çalıştığı yerlere, yollara ve ana havala dır a yoluna zarar vermeyecek ve işçiler içi tehlike yaratmayacak uzaklıkta ola aktır. Bu depolara, Baka lıkta izin alı ada 150 kilogram dinamit ve 300 adet kapsülde fazlası konulamaz. Yeraltı deposunda, sı aklık, 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı ol aya aktır. Kapsüllerle diğer patlayı ı maddeler, ay ı kap içi de bir arada bulundurulamaz ve taşı a az; ancak, ayrı öl elerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyi ileri taşıdıkları sa dıklarda bir arada taşı a ilirler.

37 MEVZUAT PATLATMA Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Beşte çok lağı ı ay ı zamanda ateşle esi, seri halinde, elektrikle (fitille değil yapılır. Ya ı ı ve parlayı ı gazlar bulunan, tozları ya ası ve patla ası tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşle e yapıla az. Patla a ış patlayı ı madde artıkları, bir ezaretçi i soru luluğu altı da, olanak varsa, o lağı ı delen usta tarafı da, patla a ış lağı deliği i en az 30 santimetre yakı ı da, ona paralel aşka bir delik delinip doldurularak ateşle ir. Kö ür o akları da, lağı lar, yal ız a, elektrikli kapsülle ateşle e ilir.

38 MEVZUAT PATLAYICI MADDE KULLANMA YA AĞI Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Metan detektörleriyle yapıla ölçü lerde %1 veya daha çok metan bulunan kısı larda, Grizu ulu ası muhtemel ve grizu ko trolü yapıla aya eski ve yeni imalat oşlukları ve çatlakları olan yerlerde, Tıka ış kö ür, ür ve siloları açıl ası da, Kapatıl ış ya gı arajları ı açıl ası da, patlayı ı madde kulla ıl ası yasaktır. Ateşleyi i, grizulu ocaklarda, lağı deliklerini doldurmadan ö e, 25 metre yarı çapı daki bir alan içi de ve özellikle tavandaki oşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölç esi yapar. Bu ölç ede, %1 metan tespit edilirse, lağı lar doldurulamaz.

39 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 78.Yeraltı ocaklarında dinamit ile patlama yapmadan önce hangi ölçüm yapılmalıdır? A. Metan ölçümü B. (ava hızı ölç m C. Karbondioksit ölç m D. Karbonmonoksit ölç m

40 MEVZUAT

41 NAKLİYAT Yer altı işletmelerinde nakliyat sistemleri retim yöntemi ve cevherleşme durumuna bağlı olarak değişim gösterebilmektedir. Bir kesinlik olmamakla birlikte galerilerde ve desandrelerde vagon ve bantlı sistemler yaygın olarak kullanılmaktadır. Üretim ayaklarında zincirli konveyörler, vagonlar ve Yükle Taşı - Boşalt (YTB) makinaları gör lebilir. Kuyularda ise genellikle asansör sistemleri ve vinçler kullanılmaktadır.

42 Vagon

43 Ba t Ko veyör

44 )i irli Ko veyör Eğimin 10 den az olduğu yerlerde ve ağır çalışma koşullarında rahatlıkla uygulanmaktadır.

45 Kuli-kar Ta a a o teli taşı a siste i) Kuli-kar taşıma sistemi, montaj sırasında t m ayak ekipmanlarının taşınması ve retim sırasında da malzeme ve insan nakliyatı için kullanılmaktadır.

46 Yükle Taşı - Boşalt YTB

47 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Taşıt yolları yeterli boyutlarda, uygun eği de, düzgü kesitli ve ola akları elverdiği ölçüde düz doğrultulu yapılır. Mekanik manevra ve özel taşı a düze i dışı da, de iryolları da, eği, % 0.5'i geçe ez. Bir yolda birden çok demiryolu varsa, araçlar arası da, en az 60 lik serbest bir aralık ulu ası zorunludur. Nakliyatı gerçekleştirildiği yollarda, galeri ta a ı da 180 cm yüksekliğe kadar, araçlarla galeri yan duvarları da birisi arası da en az 60 cm yaya yolu ırakıl alıdır.

48 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Ko veyörler, altları da, üstleri de ve her iki ya ları da uygun, serbest bir alan kalacak ve tahkimata sürtü eye ek taşıyı ı araçla yan duvarlardan biri arası da en az 60 cm ge işlikte, her türlü engelden arı ış bir geçit ırakıla ak içi de yerleştirilir. Ko veyörler, düğ e iye işaret vermek üzere işaretleş e araçlarıyla veya ko veyörleri herhangi bir noktada durdurulabilecek bir düze le do atılır.

49 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Otomatik hız ayarlayı ısı bulunan çıkar a sistemleriyle yapıla ak insan taşı aları da, kafeslerin hızı, saniyede 12 metreyi, otomatik hız ayarlayı ısı bulunmayan, ancak, kafesin kuyu aşı a yaklaştığı ı bildiren sesli işaret düze i ve uzaklık göstergesi bulunan makinalarda ise, 6 metreyi geçe ez. İ sa taşı ası da kulla ıla kovaları hızı, saniyede 1,5 metreyi geçe ez özellikle Kuyu aç a operasyo ları.

50 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; İşçileri gidiş gelişleri e izin verilen ve eği leri derece arası da olan yollarda, tabana basamaklar yapılır veya merdivenler kurulur. Basamaklar ve merdivenler boyunca, korkuluk olarak kulla ıl ak üzere, uygun malzemeden yapıl ış, sağla bir tutanak bulundurulur. Eği 45 dereceyi geçtiği takdirde, merdiven, ayrı a, en az 25 metrede bir dinlenme saha lığı yapıl ası zorunludur. Eği 70 dereceyi geçerse, dinlenme saha lıkları arası en çok 10 metredir.

51 TAHKİMAT Yer altı madenciliğinin en önemli unsurlarından birisi de TA(KİMAT sistemidir. Tahkimat sistemi hazırlıkların ve retimin aksamadan s rd r lebilmesi için tavan kayaçların göçmesini engelleyebilmek amacıyla uygulanan destek sistemleridir. Uygulandığı yere ve uygulama amacına göre çeşitlilikler arz etmektedir. Galeri Tahkimatı Çelik

52 Desandre Tahkimatı Ahşap

53 Ayak Tahkimatı Ahşap

54 Domuz Damı

55 Yürüyen Tahkimat

56 MEVZUAT TAHKİMAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Bütü yeraltı işleri de, taş, toprak, kö ür, cevher vb. maddelerin kayma ve düş eleri i ö le ek üzere, uygun ve yeterli tahkimat yapılır. Bu sırada, yıkıl a ve düş e tehlikesi bulunan askıdaki ütü maddeler düşürülür veya tahkimatla düş eleri ö le ir. Tavanlarda ve yanlarda oşluklar varsa, bunlar sıkı a doldurulur ve sıkıştırılır. Bu tahkimat, fenni ezaretçileri, işi özelliği e göre elirleye eği teknik esasları kapsayan yö ergeye uygun olarak yapıla aktır. Tahki atı sökül esi, güve lik kuralları a uygun yö te lerle, uygun araç ve gereç kulla ılarak, ezaretçi i görevle dirdiği bir usta ı soru luluğu altı da, güve li bir uzaklıkta ve yerde yapılır.

57 MEVZUAT TAHKİMAT Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; İşvere, tahkimat içi yeterli ve uygun malzemeyi sağla akta, daimi ezaretçi, bu malzemeyi işyerleri de gerektiği de kolaylıkla yararla ıla ile ek içi de sürekli olarak hazır bulundurmaktan sorumludurlar. Nezaretçiler, çalışıla yerin güve ilir şekilde tahkimini, gereği de derhal o arı ı ı, değiştiril esi i veya takviyesini sağlaya ak ö le leri alırlar. Nezaretçiler ve ilgili işçiler, sık sık ve özellikle uzunca bir duraklamadan sonraki işe aşla alarda, çalışıla yerin tava ı ı ve tahki atı ı muayene ederler.

58 ONDAJLA MADEN ÇIKARTILAN İŞLETMELER Çözelti Madenciliği

59 Çözelti Made iliği Çözelti madenciliği tuz, trona, k k rt ve bazı kaolinler gibi end striyel hammaddeler için retim yöntemi olup, literat rde son 60 yıldır devamlı artarak kullanılmış ve geliştirilmiştir. Daha doğru olarak çözelti madenciliği prosesinin tanımı "Sondaj kuyuları madenciliği" olarak ifade edilebilir. Sondaj kuyuları ile çözelti madenciliği retim prosesi, yeraltı mekanik madenciliğe alternatif bir yöntem olarak geliştirilmiştir. Ç nk, mekanik madencilik oldukça pahalı bir yöntemdir.

60 Çözelti Made iliği Yöntem, temelde, yery z nden açılan bir sondaj kuyusu ile cevher yatağına ulaşarak, cevher karakteristiğine uygun bir çöz c yardımıyla liçleme yapılması ve cevherin çözelti halinde yery z ne pompalanması esasına dayanmaktadır. Çözelti madenciliği prosesinde yer altındaki hammadde yatağına kadar sondaj kuyuları açılır. Bu kuyulara casing (koruma boruları ve iç boru yerleştirilir. Koruma boruları ile iç boru arasından veya sulu bir seviyeden yeraltı su seviyesi altından hammaddeye tatlı su verilir ve hammaddenin çöz lmesi sağlanır. Hammadde çözeltisi iç borudan pompalarla yery z ne taşınır. Bu işlem yatakta bir kuyudan veya daha fazla sondaj kuyusunun birbirleri ile yönl ve seri olarak irtibatlandırılması ile retim yapılabilir.

61 Çözelti Made iliği Trona (Soda): Doğal soda k l n n yaklaşık %52'si cam sanayinde, yaklaşık %25' i kimya sanayinde ve yaklaşık %11'lik bir kısmı da sabun ve deterjan sanayinde kullanılmaktadır. ETİ SODA A.Ş. ye ait Trona Madeninde (Ankara-Beypazarı Çözelti Madenciliği Uygulamaları yapılmaktadır.

62 CEVHER HA)IRLAMA VE )ENGİNLEŞTİRME Cevher (azırlama: Bir cevherdeki çeşitli mineralleri, end strinin gereksinimine en uygun hammadde haline getirmek ve ekonomik değer taşıyanları taşımayanlardan ayırmak için yapılan işlemlerin t m ne cevher hazırlama adı verilmektedir. Cevher (azırlama Kırma Eleme Öğ tme Triyaj elle ayıklama Cevher Zenginleştirme Flotasyon Sallantılı Masa Jig Manyetik Ayırma Ağır Ortam vs.

63 Cevher Hazırla a / Kır a-eleme

64 Cevher Hazırla a / Öğüt e

65 Cevher Hazırla a / Triyaj Cevher )e gi leştir e / Flotasyon

66 Cevher )e gi leştir e / alla tılı Masa

67 Cevher )e gi leştir e / Jig

68 Cevher )e gi leştir e / Ma yetik Ayır a

69 Cevher )e gi leştir e / Ağır Orta Ayır a Sınıflandırıcı Hidrosiklon)

70

71 GİRİŞ Madencilik sektör, doğası gereği içerdiği riskler nedeniyle özellik arz eden, bilgi, deneyim, uzmanlık ve s rekli denetim gerektiren en ağır ve tehlikeli sektörlerin başında gelmektedir yılı istatistiklerine göre lkemizde köm r madenciliği yapan 740 işletme, metal cevheri madenciliği yapan 939 işletme ve 4459 diğer madencilik ve taş ocakçılığı yapan işletme mevcuttur. Bu işletmeler, toplam kişi istihdam etmektedir. Emek yoğun çalışılan madencilik sektöründe iş kazası ve meslek hastalıklarıyla karşılaşma olasılığı diğer iş kollarına oranla daha yüksektir.

72 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 6. Türkiye de tespit edile eslek hastalıkları içi doğru ola ifade aşağıdakilerde ha gisidir? A. Meslek hastalığı kesi ta ısı işyeri heki i tarafı da ko ul aktadır. B. Her ilde eslek hastalıkları hasta esi ulu aktadır. C. E çok esleki ge itoüri er siste hastalıkları görül ektedir. D. Meslek hastalığı sayısı ekle e de azdır.

73 yılı SSK verilerine göre; İş kazalarının %, si, Meslek hastalığı vakalarının %, u, S rekli iş göremezlik vakalarının %, i, Öl m vakalarının ise%, i madencilik sektöründe meydana gelmiştir.

74 ÖZET

75 MADENCİLİKTE - İSG Açık İşletmelerde, basamak genişliği retim makinelerinin ve taşıma araçlarının g venli çalışacağı genişlikte olmalı Basamak y ksekliği; kazının, el ile yapıldığı işletmelerde 3 m yi, makinelerle yapıldığı işletmelerde makinenin bom y ksekliğini geçmemeli,

76 MADENCİLİKTE - İSG Operatörü için kör alan: Bunlar tamamen yok edilemeyeceğinden binmeden etrafını kontrol etmesi ve hareket etmeden önce korna çalması gerekir Kör alan

77 MADENCİLİKTE - İSG

78 MADENCİLİKTE - İSG

79 MADENCİLİKTE - İSG Uygun gör ld ğ nde, Asıl işe başlamadan önce, Patlama sonrası, Vardiya değişiminde Zemin incelenmelidir.

80 Dök m sahalarında ki şev kenarlarında araçların şevden kayma tehlikesine karşı en az 2 m genişlikte ve 50 cm yükseklikte toprak setler bırakılmalıdır. Şev yanı tampon bölge; iş makinesi kullanıcısına şevin nerede başladığını işaret eder; iş makinesinin tampon bölge sayesinde şev aynasına fazla yaklaşması önlenir. MADENCİLİKTE - İSG Dök m sahasında kamyonların yapacağı manevraları yönlendirmek için bir işaretçi bulunmalıdır. İşaretçi, kendisi tehlike d şmeyecek şekilde, bulunduğu yerden b t n manevraları görebilmelidir. İşaretçi ve operatörlerin karşılıklı anlaşabilmesi için kodlanmış el işaretleri kullanılmalıdır (Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği Ek IX).

81 MADENCİLİKTE - İSG

82 MADENCİLİKTE - İSG Basamak şev açısı sağlam arazide 60, çök nt l ve ç r k arazide, kum, çakıl ve dere tortularının olduğu yerlerde 45, kaygan ve sulu arazilerde 30 den fazla olmamalı Basamaklar dik olmamalı, kesinlikle dik basamak altında işçi çalıştırılmamalı

83 MADENCİLİKTE - İSG Basamak diplerinde işçi bulunmamalı, patlayıcı madde ve sandıkları konmamalı Kazı ya da lağımlarla oyularak, kademe alınlarının askıya alınması ve göçertilmesi (ters ıskarpa yapılması önlenmeli

84 MADENCİLİKTE - İSG Lağım atımlarından, kar ve yağmur gibi doğal olaylardan sonra kademe y zeylerinde deneyimli işçiler tarafından çatlak sök m yapılmalı Y ksekliği 5 m ve eğimi 30 den çok olan şevlerde, çatlak sök m vb. çalışmalarda işçilere emniyet kemeri ile baret, emniyet ayakkabısı vb. gibi kişisel koruyucular kullandırılmalı.

85 MADENCİLİKTE - İSG Yukardan taş d şmesi ihtimali olan yerlere gerekli ikaz levhaları asılmalıdır

86 MADENCİLİKTE - İSG Ocak içinde biriken sular drene edilmelidir.

87 MADENCİLİKTE - İSG Toza kaşı sulama yapılmalı ve maske kullanılmalıdır.

88 MADENCİLİKTE - İSG G r lt l ortamlarda kulaklık kullanımı sağlanmalıdır.

89 MADENCİLİKTE - İSG Görevlilerden başkası ocağa girmemeli, bunun için işletme sahası içinde uygun yerlere UYARI LEVHALARI konmalı, işletme personeli dışındaki kişilerin geçit yolu, ocak sınırı TEL ÇİT ile emniyete alınmalı, yetkililerden başka kişilerin izin almadan işletme sahasına ve işyerine girmesine izin verilmemelidir.

90 MADENCİLİKTE - İSG Mevzuat

91 MEVZUAT TEKNİK FENNİ VE DAİMİ NE)ARETÇİ Teknik Nezaretçi: İşlet elerdeki faaliyetlerin teknik ve emniyet yö ü de nezaretini yapan, Kanunun 29 uncu maddesi gereği faaliyet bilgi formunun hazırla ası da sorumlu ve yetkili maden ühe disi. Teknik ezaretçi, sorumluluk ala ı Genel Müdürlükçe o ayla ış ruhsat sahası ı her yerinde görevi ile ilgili inceleme yapmak ve gerekli her türlü bilgiyi alma ve Kanun kapsa ı da gerekli ö le leri aldırıl ası yetkisine sahiptir. Daimi ezaretçi: İşlet ede daimi olarak istihdam edilen maden ühe disidir. Daimi ezaretçi, üreti yerindeki gü lük faaliyetleri planlar ve yürütül esi i sağlar, can ve mal emniyeti yö ü de tehlikeli bir durumun varlığı söz konusu olduğu zaman gerekli tedbirlerin alı ası a nezaret eder, Nezaretçi: Fenni ezaretçi tarafı da gerekli görüle işleri yürüt ek veya u ları gözeti altı da bulundurmak üzere yazılı olarak görevle dirile, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişidir

92 MEVZUAT GÜVENLİK BAŞMÜHENDİ LİĞİ, MÜHENDİ LİĞİ VE NE)ARETÇİ İ Yeraltı ve Yerüstü Maden İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği ; İşçi sağlığı ve iş güve liği ko uları da inceleme ve denetimleri yapmak, so uçları a göre gerekli ö le leri almak ve ö erilerde bulunmak üzere, işvere tarafı da, 300 den az işçi çalıştırıla her o ağa bir güve lik ezaretçisi, 300 den çok işçi çalıştırıla her o ağa bir güve lik ühe disi ata ır. Birden çok güve lik ühe disi bulunan işlet elerde, ayrı a, bu güve lik ühe disleri i ağlı ulu a ağı bir güve lik aş ühe disliği kurulur. Güve lik aş ühe dis ve ühe disleri e güve lik işleri dışı da görev verilemez. Bu ları maden yüksek ühe disi veya ühe disi ol aları, güve lik aş ühe disi i en az 3, güve lik ühe disi i ve ezaretçi i en az 2 şer yıllık ocak çalış aları ı ulu ası ya da bu süre kadar güve likle ilgili bir görev yap ış ol aları zorunludur.

93 MEVZUAT İKİ AYRI YOL - KUYULAR Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Hazırlık devresi dışı da, yeraltı çalış aları ı yapıldığı yerler, en az iki ayrı yolla yerüstü e ağla ır. Bu yollar arası daki topuk, 30 metreden aşağı olamaz; yolları ağızları ay ı çatı altı da bulundurulamaz. Bağla tı yolları birbirine yakı iki kuyudan oluşa ocaklarda, kuyular arası da, aşka a güve li bir yol ulu adığı takdirde, kuyuları en derin katı da ağla tı kurulur. Deri liği 50 metreden az olan kuyularda, işçileri çıka ile eği, sağla ve akı lı bir merdiven ulu ası zorunludur. Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30 santimetreden, eği leri 80 dereceden, dinlenme saha lıkları arası 10 metreden çok ol aya aktır.

94 MEVZUAT AĞLIK VE GÜVENLİK DÖKÜMANI Yeraltı ve Yerüstü Maden İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği ; İşvere, işçileri işyeri de maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerle diril esi ve çalış a yerlerinin ve ekip a ı güve li şekilde düze le esi, kulla ıl ası ve akı ı ı yapıl ası hususları ı yer aldığı sağlık ve güve lik dokü a ı hazırla ası ı ve gü elle esi i sağlaya aktır. ağlık ve güve lik dokü a ı çalış aya aşla ıl ada ö e hazırla a ak ve işyeri de ö e li değişiklikler veya ilave yapıldığı da tekrar gözde geçirile ektir.

95 MEVZUAT KURTARMA İ TA YONU Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Maden o akları da, bir kurtarma istasyonu kurul ası zorunludur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içi de bulunan maden işlet eleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. Ocaklarda çalışa işçileri, 10 kişide az olmamak üzere, en az %3 ü, gerektiği de kurtarma işi de görevle diril ek üzere, ö ede eğitilir. Bunlardan, kurtarma istasyonunda görevle diril eye ler, normal işleri e devam ederler. Ocakta çalışa işçileri, 3 kişide az olmamak üzere, en az %5'i ilk yardı kursları da yetiştirilir. Kurtarma istasyonunda ve ocaklardaki kurtarma ekibinde ulu a ları sayıları, adları, adresleri ve çalıştıkları vardiyaları göstere listeler, kurtarma istasyo ları da bulundurulur.

96 MEVZUAT HAVALANDIRMA Maden ve Taş O akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Alı a ak İşçi ağlığı ve İş Güve liği Ö le leri e İlişki Tüzük; Yeraltı işlet eleri de işçileri çalıştığı ütü ölü lerde yeterli havala dır a yapıl alı, Havala dır a sistemine ağlı makineler, yedek enerji kay ağı a ağla alı, İ sa ve malzeme taşı ası da kulla ıla kuyularda, lağı larda, ana nefeslik yolları da, eği li ve düz yollarda, hava hızı saniyede 8 metreyi geçe ez. Ocak havası da; oksijen %19'dan az, metan %2'den fazla, karbondioksit %0,5'den fazla, karbon monoksit %0,005 (50 ppm) den fazla ise ve diğer tehlikeli gazlar var ise çalış a yapıl a alıdır. Tehlikeli gazlar içi erken uyarı sistemi ulu alıdır.

97 MEVZUAT GRİ)U Yeraltı çalış aları da patlayı ı ortam oluş ası riski yaratacak miktarda metan gazı çık a ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir. Metan (CH4): Metan renksiz ve kokusuz bir gaz olup, yoğu luğu kg/m3 tür. Havaya göre daha hafif olduğu içi tavanda topla ır. Zehirli değildir ancak oksijen azlığı nedeniyle oğu udur. Esas tehlikesi ya ı ı ve patlayı ı ol asıdır. Metan gazı ı hava ile karışı ı hacim olarak %0-5 ve %14-28 arası da yanma, %5-14 arası da patlama özelliği gösterir. En şiddetli patlama havadaki metan gazı ora ı %9-9,5 iken olur.

98 MEVZUAT GRİ)U TEHLİKE İNE KARŞI: Grizulu ve Ya gı a Elverişli Ocaklarda Alı ası Gerekli Ö le ler Hakkı da Yö et elik; O ağı ütü kısı ları da, her gü, her vardiyada, fenni ezaretçi veya yetiştiril iş, yetkili kimseler tarafı da, emniyet la ası veya metan dedektörü ile grizu ölçü leri yapılır. Ölçü so uçları noter tasdikli deftere kaydedilir. Bacalar, grizu bulunabilecek eski çalış a yerlerinde veya ani grizu oşala ile ek yö lerde devam ettirildiği takdirde, ilk ö e, yukarıdaki maddede sözü edilen kimselerin gözeti i de en az 25 metre boyunda kontrol so dajları yapılır. Erken uyarı sistemi kurulur, Tü işçiler, çalış a süresi e ya ları da karbon monoksit maskesi bulundurur.

99 MEVZUAT GRİ)U TEHLİKE İNE KARŞI: Bütü grizulu ocaklarda, her biri tek aşı a o ağı havala dırıl ası ı sağlaya ak güçte, birinin herhangi bir nedenle dur ası durumunda, diğeri otomatik devreye girecek durumda, iki havala dır a grubu ulu alıdır. Ocak havası da %2 de fazla metan saptanan ocaklarda veya ocak kısı ları da, işçileri kurtarıl ası ve grizunun temizlenmesi dışı da çalış a yapmak yasaktır. Metan ora ı ı %2 aştığı ı ilk göre, bacadaki çalış ayı durdurur. Havada %1 de fazla metan sapta dığı da, bu oran, %1 i altı a düşü eye kadar, ölçü ler aralıksız sürdürülür. Tü elektrik ve aydı lat a tesisatı da antigrizu cihaz ve aygıtlar kulla ılır.

100 MEVZUAT KÖMÜR TO)U Yeraltı ve Yerüstü Maden İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği ; Ya ı ı toz birikimini azaltacak, ötralize ederek (yanma özelliği i yok etme) veya ağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırıl ası ı sağlaya ak ö le ler alı alıdır. Ocak içerisi deki kö ür tozu kay akları; Kö ür Tozları ı topla ası ve ıslatıl ası, taş tozu kullanarak yanmaz madde iktarı ı artırıl ası, toz ve sulu sistemler kulla ıl ası ile yok edilmelidir. Kö ür tozunun oluştuğu yerlere, toz toplayı ılar monte edilerek toz kay ağı da emilmelidir. Ek bilgi: İnert (durağan-demiroksit) tozlar, fibrojenik tozlar (pnömokonyoz-kuvars tozu), toksik tozlar (zehirli-kurşun), kanserojenik tozlar (asbest), alerjik tozlar (un ve kereste) vb.

101 MEVZUAT U KONTROLÜ Yeraltı ve Yerüstü Maden İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği ; Fenni ezaretçi, eski çalış a yerlerini ocak içi de veya çevresi de su ulu ası muhtemel ta akaları, faylar ve su kay akları gibi doğal ve arızi geçi i su birikintilerinin durumunu ge işliği ve deri liğiyle ilgili ütü bilgileri, ayrı tılı olarak toplamak ve yıllık imalat haritaları a işle ek zoru dadır. Çalışıl akta olan yerler yakı ı da, su birikmelerinden, eski çalış a yerleri ve sularda zararlı gazları ulu duğu da kuşkula ılıyorsa, bu gibi yerlerde, uzu lukları 25 metreden aşağı olmamak üzere, alı yö ü de, kontrol so dajı yapılır.

102 İLGİLİ MEVZUAT sayılı Maden Kanunu 2. Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği 3. Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve T nel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş G venliği Önlemlerine İlişkin T z k 4. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler (akkında T z k 5. Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli Önlemler (akkında Yönetmelik 6. Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması (akkında Yönetmelik 7. Deniz, Göl veya Nehir Altında Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar (akkında Yönetmelik 8. Yeraltı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin Kullanılması (akkında Yönetmelik 9. Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve T nel Yapımında Tozla M cadeleyle İlgili Yönetmelik 10. Alev Sızdırmazlık Test İstasyonu Yönetmeliği 11. Yeraltı ve Yer st Maden İşletmelerinde Sağlık ve G venlik Şartları Yönetmeliği 12. Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve G venlik Şartları Yönetmeliği 13. Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddeler T z ğ 14. Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi (akkında Yönetmelik 15. Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik 16. Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcı Maddelerin Belgelendirilmesi, Piyasaya Arzı ve Denetlenmesi (akkında Yönetmelik CE Uygunluk İşareti ile ilgili Askeri amaçlı barut ve patlayıcı maddeler ile piroteknik maddeler hariç 17. Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması (akkında Yönetmelik

103

104 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 55. Aşağıdaki ifadelerde ha gisi ya lıştır? A. Tehlikeli ala lar açıkça görüle ilir şekilde işaretle elidir. B. Havası da % de fazla eta ulu a yerlerde çalış a yapıla ilir. C. Yeraltı işlet eleri ir iri de ağı sız e az iki yolla yer üstü e ağla alıdır. D. Patlayı ı addeleri kulla ı ı a ak u ko uda eğitil iş kişiler e yapılır.

105 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 64. Bir tü eli içi de hava geç ektedir. Tü el ya kayaçları ı sı aklığı içi de geçe hava ı sı aklığı da fazla ise, aşağıdakilerde ha gisi kayaçta havaya aka ısı iktarı ı etkile ez? A. Barometrik ası ç B. Tü eli iç yüzey ala ı C. Aka hava ı sı aklığı D. Kaya ı ısı tra sfer katsayısı

106 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 76. Aşağıdakilerde ha gisi ya lıştır? A. Belli yoğu luğa ulaşa karbonmonoksit patlamaya neden olabilir. B. Belli yoğu luğa ulaşa sülfürdioksit (S2O) patlamaya neden olabilir. C. Grizu patla aları ve ya gı lar e zer gazları oluş ası a ede olur. D. Havala dır a ile yeraltı da irike tozlar ve gazlar o ak dışı a süpürülür.

107 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 77. Aşağıdakilerde ha gisi ya lıştır? A. Orta da % 9,5 ora ı da oksije varsa çalış aya devam edilebilir. B. Çalışıla orta da patla a riski var ise eta gazı ölçü ü yapıl alıdır. C. Made işlet eleri de çalış a orta ı da yüzde ir % kar o dioksit gazı ulu duğu da çalış aya devam edilebilir. D. Orta da kok uş yu urta kokusu hissedildiği de Hidroje Sülfür H 2 S ölçü ü yapıl alıdır.

108 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ/Mİİ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 83. P ö oko yozis'e Toza ağlı esleki ak iğer hastalığı a ede ola ve ak iğerlerde kala ile toz ta e üyüklüğü aralığı kaç ikro dur? A B. 0-1 C. 0 5 D

109 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI TEMMU) SORU 84. olu u açısı da aşağıdaki tozlarda e az tehlikelisi hangisidir? A. Kuvars tozu B. Mermer tozu C. Kö ür tozu D. Deniz kumu tozu

110 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 80. Made o akları da ir kurtar a istasyo u kurul ası zoru ludur. A ak elli ir ala içi de ulu a ade işlet eleri, erkezi ir yerde, ortaklaşa ir kurtar a istasyo u kura ilirler. Yarı çapı e çok kaç kilo etre içi de ola işlet eler ortak kurtarma istasyonu kurabilirler? A. 50 km B. 40 km C. 30 km D. 20 km

111 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 81. Aşağıdakilerde ha gisi ya lıştır? A. Taş tozu serp e işle i patla aları oluş ası a mani olabilir. B. Kö ür tozu patlayı ı gaz ol ada da patla aya neden olabilir. C. Meta gazı ı varlığı, kö ür tozu u patlaya ilir sı ır değeri i aşağı çeke ilir. D. Taş tozu arajları kö ür tozu patla ası ı yayıl ası ı ö le ede etki değildir.

112 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 82. Aşağıdakilerde ha gisi toz oluşu u u arttıra etke lerde iri değildir? A. Yüksek hava hızı B. O akta sulu toz astırı ıları kulla ıl a ası C. Yeraltı üreti i de eka izasyo u art ası D. O akta göçert eli ade işlet e yö te i uygula ası

113 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ/Mİİ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 91. olu u açısı da i sa sağlığı a e zararlı toz i si aşağıdakilerde ha gisidir? A. Kö ür tozu B. Mermer tozu C. Talk tozu D. Kuvars tozu

114 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ/FRE/Mİİ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI ARALIK SORU 92. Aşağıdakilerde ha gisi solu u yoluyla ak iğerlere gire tozları verdiği zarar dere esi i elirleye ir faktör değildir? A. Toz tane boyutu B. Toza karşı kişisel duyarlılık C. Tozu oluştura kaya ı özgül ağırlığı D. Tozu oluştura kaya ı petrografik içeriği

115 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 30. Aşağıdaki yö et eliklerde ha gisi de sağlık ve güve lik dokü a ı hazırla ırke işçileri işyeri de aruz kala ile ekleri riskleri elirle esi ve değerle diril esi i yap ak ir işvere yükü lülüğü olarak ifade edil iştir? A. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Riskleri i Ö le esi Hakkı da Yö et elik B. Patlayı ı Orta ları Tehlikeleri de Çalışa ları Koru ası Hakkı da Yö et elik C. Yeraltı ve Yerüstü Made İşlet eleri de Sağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği D. Ki yasal Maddelerle Çalış alarda Sağlık ve Güve lik Ö le leri Hakkı da Yö et elik

116 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ/ÇALIŞMA ORTAMI GÖ)ETİMİ C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 76. Türkiye de sta dart olarak ka ul edile Toz Ölçer ha gi esasa daya aktadır? A. Elektrostatik çökelti i B. Ter al çökelti i esaslı C. Gravimetrik esaslı D. Optik esaslı

117 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 84. Yeraltı ve Yerüstü Made İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği e göre yeraltı ve yerüstü ade işyerleri de işvere aşağıdakilerde ha gisi i hazırla ası ı ve gü elle esi i sağlaya aktır? A. Made İşlet esi Sağlık ve Güve lik Raporu B. Çevresel Etki Değerle dir e Raporu C. Sağlık ve Güve lik Dokü a ı D. Sağlık ve Güve lik Pla ı

118 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 85. Kö ür o ağı da ir ayakta kö ür üretile yer çalış alar sırası da deva lı olarak, gra /dakika toz oluş aktadır. Dö üş havzası da toz ora ı ı g/ 3 ü geç e esi içi ayağı e kadar te iz hava gö deril elidir? A. 8,00 m 3 /saniye B. 8,75 m 3 /saniye C. 6,25 m 3 /saniye D. 10,50 m 3 /saniye

119 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 86. sayılı İş Ka u u u uygula ası akı ı da aşağıdakilerde ha gisi yeraltı ve yerüstü ade işleri kapsa ı da değildir? A. Made leri çıkar a a a ıyla araştırıl ası B. Çıkarıla ade leri satışa hazırla ası C. Made leri yeraltı da çıkarıl ası D. Çıkarıla ade leri işle esi

120 ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI EKİM SORU 38. Parlayı ı ve patlayı ı addeleri ulu duğu yerlerle u addeleri yakı ı daki yerlerde, statik elektrik yükleri i eyda a gel esi e karşı aşağıdaki ö le lerde ya da yö te lerde ha gisi uygula az? A. Nemlendirme B. Topraklama C. İyo izasyo D. Yalıtka ayakka ı

121 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI EKİM SORU 81. Aşağıdakilerde ha gisi, Made ve Taşo akları İşlet eleri de ve Tü el Yapı ı da Tozla Mü adeleyle İlgili Yö et elik te elirtile tozsuz işler ta ı ı ı ifade etmektedir? A. Orta havası eşik sı ır değeri ESD,5 g/ 3 ola işler B. Orta havası eşik sı ır değeri ESD g/ 3 ola işler C. Orta havası eşik sı ır değeri ESD 5 g/ 3 ola işler D. Orta havası eşik sı ır değeri ESD 5 g/ 3 ola işler

122 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI EKİM SORU 82.Yeraltı ve Yerüstü Made İşlet eleri ile Bu ları Yerüstü Tesisleri de Uygula a ak Asgari Genel Hükü ler e göre aşağıdakilerde ha gisi ya lıştır? A. A il çıkış kapıları içeriye doğru açıla aktır. B. A il çıkış kapıları, a il duru larda çalışa ları he e ve kolay a aça ile ekleri şekilde ola aktır. C. A il çıkış yolları ve kapıları ı sayısı, oyutları ve yerleri yapıla işi iteliği e, işyeri i üyüklüğü e ve çalışa ları sayısı a uygu ola aktır. D. A il çıkış yolları ve kapıları doğruda dışarıya veya güve li ir ala ı veya topla a oktası a veya tahliye oktası a açıla ak ve çıkışı ö leye ek hiç ir e gel ulu aya aktır.

123 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI EKİM SORU 83.Yeraltı ve Yerüstü Made İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği e göre aşağıdakilerde ha gisi işvere leri yükü lülükleri de değildir? A. Düze li aralıklarla gerekli güve lik tat ikatı yapıla aktır. B. İşçileri işe girişleri de ve işi deva ı süresi e periyodik olarak sağlık gözeti leri yapıla aktır. C. Ay ı işyeri de irde çok işlet eye ait işçileri ulu ası duru u da, işvere lerde sade e iri soru ludur. D. İşvere, ir tehlike a ı da işçileri çalış a yerleri i e kısa za a da ve güve li ir şekilde terk ede il eleri içi uygu kaçış ve kurtar a araçları ı sağlaya ak ve kulla ı a hazır ulu dura aktır.

124 KİMYA AL Rİ K ETMENLERİ C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI EKİM SORU 91.Aşağıdakilerde ha gisi İşçi ağlığı ve İş Güve liği Tüzüğü e göre, tozlarla ortaya çıka ile ek eslek hastalıkları a karşı alı a ak özel ted irlerde değildir? A. İşyeri havası daki toz iktarı, elirtile iktarı geç eye ektir. B. Toz çıkara işlerde, işyeri ta a ı, işi özelliği e ve tek ik i ka lara göre, ıslak ulu durula ak, del e işleri de, toz çık ası ı ö le ek içi, yaş etotlar uygula aya aktır. C. Toz çıkara işler, tek ik i kâ lara göre, kapalı siste de yapıla ak veya u işler, diğerleri de te rit edile ektir. D. Toz çıkara işlerde çalışa işçilere, işi özelliği e ve tozu iteliği e göre uygu kişisel koru a araçları ile askeler verilecektir.

125 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI MAYI SORU 82. Yeraltı ade işlet eleri içi aşağıdakilerde ha gisi ya lıştır? A. Kö ür ta akası çok az gaz geçirge liği ede iyle kö ür içi deki eta gazı o ak havası a kolaylıkla karış az. B. Tehlikeli gaz iriki i açısı da o ağı elli yerleri daha tehlikelidir. C. Kö ür üretilirke eka izasyo arttıkça eta ı açığa çık a iktarı artar. D. Gazları etkileri, tadı, kokusu ve re gi ili diği de her gazı orta daki varlığı elirle e ilir.

126 MADEN İŞYERLERİNDE İ G C INIFI İŞ GÜVENLİĞİ U)MANLIĞI AĞU TO SORU 73. Yeraltı ve Yerüstü Made İşlet eleri de ağlık ve Güve lik Şartları Yö et eliği e göre çalış a orta ı havası a ilişki Çalış a orta ı havası ı kirleterek çalışa ları sağlığı a zarar vere ile ek artık ve pislikler.. ifadesi deki oşluğa aşağıdakilerde ha gisi gel elidir? A. her gü te izle erek hijye e dikkat edile ektir. B. hakkı da risk değerle dir eleri yapıla aktır. C. rutin olarak kontrol edilecektir. D. derhal dışarı atıla aktır.