Doğu Hıristiyanlığı İçinde Ermeni Kilisesi nin Yeri ve Bizans ile İlişkileri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Doğu Hıristiyanlığı İçinde Ermeni Kilisesi nin Yeri ve Bizans ile İlişkileri"

Transkript

1 Doğu Hıristiyanlığı İçinde Ermeni Kilisesi nin Yeri ve Bizans ile İlişkileri Şükran Yaşar* bir Yahudilik mezhebi sayılan Hıristiyanlık 3, İmparator Trajan döneminden (98-117) itibaren ve IV. yüzyıla kadar devletten sistemli bir şekilde baskı görmüştür. İkinci bağlam, Hıristiyan topluluklar arasında görülen bir takım ihtilaflara ilişkindir. İsa ya inananlar arasında ve henüz ilk asırda başladığı anlaşılan anlaşmazlıklar 4, gittikçe şiddetlenmiş ve Hıristiyanlık dünyasında V. yüzyıldan itibaren kalıcı bölünmeler meydana getirmiştir. Son olarak da Hıristiyanlığın yayılması meselesi dikkat çekicidir. Hem siyasi otorite ile gergin ilişkilerine ve hem de kendi içinde yaşadığı teolojik problemlere rağmen Hıristiyanlık, zaman ilerledikçe Filistin dışında da yaşam alanı bulmuş ve Suriye, Mezopotamya, Ermenistan, Anadolu, Makedonya, Yunanistan, İtalya, Fransa ve İspanya sahilleri ile Mısır ve Kuzey Batı Afrika da da hatırı sayılır nispette müntesipler kazanmıştır. Nitekim bu süreç, Roma İmparatorluğu nun tamamen Hıristiyanlaşmasına kadar gitmiştir. Giriş Süryaniler, Ermeniler ve Kıptiler, Hıristiyanlığın ortaya çıkmasından önce politeist inançlara mensuptular. Süryaniler ve Kıptiler eski Mezopotamya ve Mısır dinlerinin etkisindeydiler. Ayrıca Gnostik (Sır Dinleri) inançların da halk üzerinde hissedilir bir ağırlığı vardı; kurtarıcı Tanrılar ile onların ilettiği ebedi kurtuluş mesajı halk nezdinde ilgi uyandırıyordu 1. Antik Ermeni inancı ise hem Ermeni-Frig milli unsurları ve hem de bazı Urartu kalıntıları ile İran panteonundan alınma unsurları içeriyordu. Yine Ermeniler arasında yaygın olan Zerdüştlük, onlar üzerindeki İran etkisinin bir yansımasıydı 2. Söz konusu üç topluluk, zamanla, aynı mezhepsel çizgide yer almak suretiyle Doğu Hıristiyanlığı nın en önemli üç unsurunu oluşturmuştur. Hıristiyanlık dininin erken tarihini ana hatlarıyla üç farklı açıdan ele almak mümkündür. Bunlardan birincisi, bu inancın Roma İmparatorluğu ile ilişkilerine dairdir. İlk yüzyılda, Roma yönetimi tarafından 1. Doğu Hıristiyanlığına Giden Yol: Teolojik ve Kristolojik İhtilaflar Doğu Hıristiyanlığı meselesinin Hıristiyanlık dâhilindeki teolojik ihtilaflar ile ilişkili olduğu ya da bu tabirin kendisini teolojik ihtilaflarla ifade edebildiği söylenebilir. Hıristiyanlık bünyesindeki teolojik ihtilafların merkezindeki konu ise öncelikle kristoloji ve ikinci derecede ve sonradan da mariyoloji olmuştur. II. asırda su üstüne çıkan kristolojik ihtilaflar 5, aslında Hıristiyanlar için de bir muamma olan Baba Tanrı, İsa-Mesih ve Ruh ül Kudüs ün mahiyetlerinin açıklanması zaruretinin bir neticesidir 6. Bu da Pavlus un (*) Yrd. Doç. Dr., Celal Bayar Üniv., Fen Ed. Fak., Tarih Bölümü. (1) Geniş bilgi için Mehmet Çelik, Sosyal, Kültürel ve Dini Açıdan Helenistik Roma Dünyasında Sırlı Tarikatların Halk Hayatındaki Rolü ve Önemi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VII, S. 2, Elazığ (2) Davut Kılıç, Tarihten Günümüze İstanbul Ermeni Patrikhanesi, Ankara, 2008, 2 vd. (3) Mehmet Çelik, Bizans Devletinin Antakya ve Yöresinde Giriştiği Kitle Katliamları (IV-VII. Yüzyıllar), II. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Antakya, Mayıs 1992, 2 (4) Elçilerin İşleri, 15/1-19 (5) Eusebius, Ecclesiastical History, Çev. C. F. Cruse, London 1842, IV. 10. (6) Çelik, Süryani Kilisesi, 54 v.d. 1

2 2 Helenizm ile girift olmuş öğretilerinin, eski sır dinlerinin kalıntılarının ve felsefi akımların bir neticesi olarak ortaya çıkmış bir tartışmadır. Hıristiyanlık tarihinde teolojik münakaşalar denildiğinde anlaşılması gereken, kilisenin özellikle kristoloji konusunda yerleştirmeye çalıştığı resmi doktrin ile farklı görüşler beyan eden bazı kilise babaları arasındaki tartışmalar ve her biri birer teoloji ekolü haline gelmiş olan ilahiyat okulları mensuplarının kendi inandıkları doktrinleri teşmil etme gayretleridir. Kristoloji tarihindeki tartışmalara iştirak eden kişi ve grupların ortak yönü, haklılığını ispat edebilmek için bazen İncillerden bazı delilleri, bazen da felsefeyi kullanmalarıdır. Yine, dikkat çekici başka bir husus, kilisenin yerleştirmeye çalıştığı resmi doktrinin de aslında sürekli değişebilir bir mahiyette oluşudur. Örneğin İznik te kabul edilen dogma ile Kadıköy de kabul edilen itikat görüşü, bambaşka mahiyette iki doktrindi. Örneğin İmparator Anastasius ile Justinianus, farklı ilahiyat görüşlerini dini siyasetlerinin merkezine oturtmuşlardı. Bir taraftan Tanrı birdir denilmesine rağmen kurtarıcı Oğul un ve Ruhü l Kudüs ün de Tanrı oldukları ileri sürüldüğü ve buna rağmen politeizme düşülmeden ve bu öğelerin tanrılıklarına bir şekilde zarar verilmeden problem çözülmeye çalışıldığı için, Hıristiyanlık tarihinin kelami münakaşaları II. yüzyıldan itibaren su üstüne çıkmaya başladı 7. Bütün bu tartışmalar sırasında en geniş çaplı etki, Kuzey Afrika lı Arius un fikirleri 8 olmuştu 9. Antakya ekolünden gelen ve İskenderiye Kilisesi nin nüfuzlu ilahiyatçılarından olan Arius, IV. yüzyıl başlarında, Oğul, Baba ile müşterek bir ebediyet ve ezeliyete sahip olamaz, zaman yaratılışla başlar; bunun için her şeyle birlikte Oğul da yaratılmıştır, fakat o ilk yaratılandır, eğer Oğul un Baba ile aynı cevherden geldiğini söylersek İlahi Cevher taksim edilmiş olacaktır, hâlbuki Tanrı, bölünmeyi kabul etmeyendir diyerek 10, çok sayıda taraftar edinecek olan görüşlerini açıklamıştı. Arius un resmi görüşe muhalif fikirleri, İmparatorluğun dört bir tarafında yankılandı 11. Saray üzerinde büyük nüfuzu bulunan Nicomedia (İzmit) piskoposu Eusebius onun görüşlerini destekledi 12. Eusebius, Tanrı, sadece birdir, doğrulmamıştır. İsa ise hakiki olarak yaratılmıştır; Baba nın cevherine iştirak edemez demişti 13. Anadolu, Suriye, Filistin, Mısır ve Libya da Aryanizm geniş kitleler tarafından desteklendi. Fakat Aryanistler, İskenderiye Patriği Aleksander in şahsında kuvvetli bir muhalif buldular 14. Bu sırada rakibi Licinius u bertaraf etmeyi henüz başarmış olan İmparator Konstantinus, imparatorluğun dört bir tarafına mektuplar yazarak ilahiyat tartışmalarının bozduğu huzur ve sükûneti sağlayabileceğini umdu 15. Fakat bir başarı elde edemeyince, nihayet meseleyi evrensel nitelikteki bir konsil ile çözebileceğini düşündü. Konstantinus tarafından toplanan ve Hıristiyanlık tarihinin ilk ekümenik konsili olan Nicea (İznik) konsili (325) 16, öncelikle, (7) Çelik, Süryani Kilisesi Tarihi, İstanbul 1987, 44 v.d. (8) Aryanizm hakkında bk. William P. Du Bose, The Ecumenical Councils, Edinburg, 1896, 36 v.d., Turhan Kaçar, Roma İmparatorluğunda Kilise Konsillerinin Siyasallaşması: İznik Örneği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ; Çelik, Süryani Kilisesi, 83 v.d. (9) Erken dönem Hıristiyanlık tarihinin kristolojik tartışmalarında farklı ve bilhassa heretik ilan edilen teoloji gruplarına ait vesikalar daha o zamanlar büyük oranda imha edilmiş olduğu için örneğin Arianism hakkında bildiklerimiz, daha ziyade onu heretik ilan eden Kilise tarihçilerinin verdikleri malumat kadardır. Bunlar arasında en önemlilerinden biri Sozomenus tur ve kaleme aldığı Kilise Tarihi nde Aryanizme yer ayırmıştır. Bk. Sozomenus, Ecclesiastical History, Nicene and Post Nicene Fathers 2-02, ed. P. Schaff, 1896, I.15. (10) Sozomenus, I.15; Krşl. Çelik, Süry. Kil., 83 v.d. (11) Sozomenus, I.15. (12) Sozomenus, I.15; Nasturi (Siirt) Vekayinamesi, Türkçe tr. Celal Kabadayı, İstanbul 2002, 69. (13) Sozomenus, I.15. (14) Sozomenus a göre Patrik Aleksandr iki grubun arasını bulmak için çok uğraşmış fakat başarısız olmuş, bundan sonra da Aryanistler için daima bir hedef teşkil etmiştir. Zira Aryanizm karşıtları devamlı surette onunla yazışmakta ve muhalefetlerini onun üzerinden sürdürmekteydiler. Sozomenus, I.15. (15) Sozomenus, I.16; The Chronological Canon of James of Edessa, Çev. E. W. Brooks, Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft 53, 1899, 309 (16) Sozomenus, I.17; Nasturi Vekayinamesi, 89 Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 2006, 45 v.d.; Auguste Baily, Bizans Tarihi-I, (Çev. Haluk Şaman), Tercüman Yay., t.y. 15 v.d.; Aleksandr Aleksandrovich Vasiliev, Bizans İmparatorluğu Tarihi-I, (Çev. A. Müfid Mansel), Maarif Vekilliği Yay., Ank., 1943, 67 v.d.; Çelik, Süryani Kilisesi, 89 v.d.

3 Roma Devleti ni Hıristiyanlık meselelerine müdahil bir konuma getirmesi bakımından önemlidir. Çünkü bundan sonraki süreçte kademeli olarak Hıristiyanlaşan devlet, artık teolojik ihtilaf ve münakaşalarda bir taraf ve hakem olma iddiasına soyunmuştur. İznik Konsilinin teolojik açıdan en önemli yönü, İznik İtikatnamesi denilen ve İsa-Mesih in ulûhiyetini ön plana çıkaran bir doktrini kabul etmesi ve başta Aryanizm olmak üzere söz konusu itikat metnine muhalif her türlü ilahiyat görüşünü heretiklik ile itham ederek aforoz etmesi olmuştur 17. Konsilin idari yönden en mühim tarafı, Konstantinus un siyasi birlik hedefiyle de paralel olarak kiliseleri devlet denetimi altına alma girişimidir. Bu bağlamda bütün İmparatorluk toprakları Roma, İskenderiye ve Antakya diye üç patriklik merkezine bölünmüş 18 ve bütün eyaletler bu üç merkezin yetki alanına tevdi edilmiştir 19. Ayrıca, Konstantinus tarafından Milano Fermanı (313) ile birlikte kiliseye birçok imtiyazlar tanınmış ve kiliseyi ortaçağların en zengin kurumu yapacak olan kapı da aralanmıştır 20. Aryanizm, İznik Konsili ile birlikte yok edilemedi ve saraydan kiliseye, cemaatten ruhanilere kadar dini çekişmelerin merkezinde kalmayı sürdürdü 21. Sonraki imparatorlardan Konstantius ( ) bir Aryanist olduğu 22 için Aryus yanlıları ülkede büyük kudret kazandılar 23. Bu çerçevede örneğin Antakya Kilisesi 331 den 360 a kadar Aryus taraftarlarının elinde kaldı 24. Putperest İmparator Julianus ( ) devrinde dini münakaşa, çekişme ve kargaşa sürdü; bir taraftan da tüm Hıristiyanlar nispeten baskı altına alındılar 25. Aryanizm düşmanı İmparator Jovianus 26 ( ) Aryus yanlılarını, Aryanist görüşlü Valens 27 ( ) ise İznik yanlılarını baskı altında tuttular. Fakat Aryusçuların devlet nezdinde desteklendikleri son dönem, Valens in 378 yılında Gotlarla yaptığı Edirne Savaşında ölmesiyle bitti. Gratianus ( ) İznik İtikatnamesi yanlısıydı ve Aryanizm e düşmandı. Theodosius I ( ) in tahta çıkması ise Hıristiyanlık tarihi açısından çok önemli diğer bir kırılma noktasını teşkil etti. Bir asır sonra Doğu Hıristiyanlığının en büyük parçasını teşkil edecek topluluklardan Süryaniler ve Kıptiler, bu zamanlara kadar hatırı sayılır nispette Hıristiyanlaşmışlardı. Ermenilerin Hıristiyan olması meselesi de IV. yüzyılın en mühim hadiselerinden birisidir. Sonradan efsaneleşen rivayetlere göre Ermenilere Hıristiyanlık, bizzat İsa nın havarilerinden Taddeus ve Bartholomeus tarafından götürülmüştü 28. Ayrıca, Diocletianus zamanının zulmünden kaçıp bu bölgeye gelen Gregorius un Ermenilerin Hıristiyanlaşmasında büyük emeklerinin olduğu kabul edilir 29. Bu, Kral Tridat devriydi 30 ve rivayete göre babası öldürüldüğünde Roma topraklarına kaçırılmış olan Tridat, Hıristiyanlığa gençlik yıllarından aşinaydı; bu sebeple Gregorius a sempatik yaklaştı 31. Henüz bir papaz olan Gregorius Kayseri ye gitti; burada piskopos Leontius tarafından kutsandı ve döndüğünde Kral Tridat ile birlikte saray maiyetini Hıristi- (17) Sozomenus, I.20; Nasturi Vekayinamesi, 91 (18) Bu üç merkezin seçilmiş olması, onların sahip oldukları apostoliklik kriteri ile ilgiliydi. Rivayete göre Roma İmparatorluğu nda bu kritere sahip bu üç kilise vardı. (Antakya, İskenderiye, Roma) Apostolik olmak, bir kilisenin havarilerden birisi tarafından kurulmuş olması durumunu ifade eden bir kavramdır. Bkz. Mehmet Çelik, Fener Patrikhanesinin Ökümeniklik İddiasının Tarihi Seyri ( ), Akademi Kitabevi Yay., İzmir, 2000, 19; Bu havariler arasında da Petrus un ayrı bir yeri vardır. Petrus tarafından kurulmuş olmak bir kilise için en mühim saygınlık kriteridir. Bu hususta bkz. Halim Işık, Papalık Tarihi, Ozan Yay., İst., 2006, 50. (19) Çelik, Fener Patrikhanesi, 15 vd. (20) Mehmet Çelik-Şükran Yaşar, Kuruluşundan İslam Fethine Kadar Edessa nın Siyasi Tarihi, Edessa dan Urfa ya, Ankara 2007, C. 1, (21) Sozomenus, 3.13; James of Edessa, 314 (22) Sozomenus, 3.18; Bar Hebraeus, Abu l-farac Tarihi, (2 Cilt) Çev. Ömer Riza Doğrul, Ankara 1999, I, 135; James of Edessa, 310 (23) Sozomenus, 3.13 (24) James of Edessa, 310 (25) Mehmet Çelik-Şükran Yaşar, İmparator Julianus ve Paganizmi Yeniden Diriltme Teşebbüsü, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Globus Dünya Basınevi, İstanbul (26) Sozomenus, 6.3. (27) James of Edessa, 312; Nasturi Vekayinamesi, 226, 217; Sozomenus, 6.14 (28) Vahan M. Kurkjian, A History of Armenia, İndo-European Publishing, Los Angeles, 1965, 113 (29) Kurkjian, 117; Bu sürecin kısa bir tasviri için ayrıca bkz. Canan Seyfeli, İstanbul Ermeni Patrikliği, Aziz Andaç Yay., Ank., 2005, 30 v.d.; Erol Kürkçüoğlu, Ortaçağ da Bizans ve İran ın Ermeni Siyaseti, Türk-Ermeni İlişkileri, (Yay. Haz. Berna Türkdoğan), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ank., 2000, 39 (30) Sozomenus, 2.8 (31) Kurkjian, 118 3

4 4 yan yaptı 32. Bundan sonra kral ve ordunun da desteği ile Ermeniler arasında Hıristiyanlığı mümkün mertebe teşmil etti. Gregorius ölmeden önce oğlu Aristakes i piskopos olarak kutsadı ve 317 yılında kendi makamına oturttu. Gerçekten Ermeniler i temsilen Nicea (İznik) Konsili ne katılan ruhani de Aristakes ti. Ermeniler İznik kararlarını onaylamış 33 ve bu suretle Bizans İmparatorluğu himayesine girmişlerdi; İran ve komşu beyliklere karşı dini inançlarını sürdürmeleri için bu keyfiyet zaruriydi. Nitekim Ermeni Kilisesi bu dönemde Kayseri piskoposluğu üzerinden Antakya Patrikliğine bağlıydı. Aristakes ten sonra Katolikos olan Narses, 365 yılında ilk yerel konsili topladı ve evlenme ile ilgili bazı düzenlemeler yaptı 34. Bu sırada Bizans tahtına Theodosius I çıkmıştı (379). İznik Konsili nden beri daha da şiddetlenmiş olan dini münakaşalar ve Aryanizm meselesi, ülkenin dâhili düzenini alt üst etmeyi sürdürüyordu. Theodosius I, bağnaz bir Hıristiyan ve fanatik bir İznik İtikatnamesi yanlısıydı 35. İdareyi eline aldığı gibi geniş çaplı bir kovuşturma başlattı ve dini birliği sağlayabileceği zannıyla ülkede Aryusçu ve putperest avına çıktı 36. Bununla birlikte o da bir konsil toplamayı, hedeflerini gerçekleştirebilmek için daha uygun bir yöntem olarak gördü. Bu çerçevede 381 yılında toplanan İstanbul Konsili, İznik İtikatnamesi nin onaylanması, Aryanizm başta olmak üzere diğer bütün kristolojik görüşlerin aforoz edilmesi ve İznik Konsili ndeki amentüye Ruh ül Kudüs ile ilgili bir paragraf da eklenerek 37 onun da Baba dan sudur ettiğine ve ona da iman edilmesi gerektiği hususuna yer vermesi ekseninde gerçekleşmişti. İstanbul Konsili ni önemli kılan diğer bir sebep, içerdiği idari bir karardan kaynaklandı ve konsilin 3. maddesi ile İstanbul Kilisesi de (İznik Konsili nde adı bile geçmemiş olmasına rağmen) patriklik statüsüne kavuşturuldu 38. Böylece, İmparator Theodosius un ülkede dini gelişmeleri yakından takip etmek ve kontrolü altına almak istediği ortaya çıkmıştı. İstanbul Kilisesi ne bahşedilen ve İznik Konsili ne aykırı olan böyle bir imtiyazın bilhassa çok daha eski olan doğu kiliselerince ve ayrıca Roma Kilisesi tarafından kabul edilmediği görülmektedir. Theodosius I, ayrıca, ülkedeki putperest kalıntılar ile de büyük bir mücadelenin içine girmiş ve Bizans İmparatorluğu nu tam manasıyla Hıristiyan bir devlet yapmak yolunda önemli adımla atmıştır 39. İznik ve İstanbul Konsilleri İmparatorluk dâhilinde dini münakaşaları bitiremediler ve hatta tam aksine daha da şiddetlendirerek devleti de münakaşalara müdahil bir konuma soktular. Bir sonraki aşamada Meryem in mahiyeti tartışma konusu oldu: Madem İsa Tanrıdır, Baba ile aynı cevher ve aynı tabiattandır, o halde annesi Meryem in statüsü ne olmalıdır? 40 Konu hakkında Antakya ve İskenderiye teoloji ekolleri farklı görüşler öne sürdüler. Nitekim bu durum, Bizans Devleti tarihinde Doğu Hıristiyanlığı olgusunu ortaya çıkaracak hadiseler zincirinin başlangıcıdır. Cyrillos gibi büyük bir teologun şahsında temsil edilen İskenderiye ekolüne göre Meryem, Theotokos (Tanrı Anası) tu. Antakya İlahiyat okulunu temsil eden İstanbul Patriği Nastorius a göreyse Meryem, Kristotokos (Beşer olan İsa nın Anası) idi. Antakya ve İskenderiye İlahiyat Okullarında bu mariyolojik tartışmanın ötesinde kristolojik tartışmalar da devam ediyordu. Kristolojik açısından Antakya ekolüne göre İsa-Mesih ilahi ve beşeri olmak ve ayrı iknumlar şeklinde teşekkül etmek suretiyle iki tabiattan müteşekkildi. Buna mukabil İskenderiye ekolü, İsa da tek (32) Abdurrahman Küçük, Gregoryen Ermeni Kilisesinin Oluşması ve Konsil Kararları Karşısındaki Tutumu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XXV, Ankara, 1996, 122; Davut Kılıç, Ermeni Kimliğinin İnşasında Kilisenin Rolü, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:1, (2008), 51-63; Kurkjian, 119 (33) Küçük, 135; Seyfeli, 33 (34) Kılıç, 54 (35) Bar Hebraeus-I, 140 (36) Bu hususta örneğin bkz. Sozomenus, 8.8. (37) James of Edessa, 314 (38) Çelik, Fener Patrikhanesi, 20 v.d. (39) Ostrogorsky, 49 (40) Çelik, Süryani Kilisesi, 114

5 bir tabiat olduğunu, çünkü beşeri olanın ilahi doğa tarafından ihata edildiğini söylüyordu 41. Bu görüşler İstanbul Kilisesi nin patriklik makamından ve İstanbul Patriği Nastorius tarafından ilan edildi (428). İskenderiye ekolüne muhalif bir duruş arz eden bu ilahiyat fikirleri 42, Aryanizm şizmasından bu yana imparatorluk bünyesinde en geniş çaplı tesiri yarattı. Nastoryanizm denilen bu görüşe göre İsa da ilahi ve insani iki ayrı tabiat mevcuttu. Meryem ise İskenderiye nin iddia ettiği gibi Tanrı İsa nın değil, insan İsa nın annesiydi 43. Bu görüşler, bilhassa teolojik tartışmalardan pek anlamayan sofu halk nezdinde büyük nümayişlere sebep oldu. Ruhaniler karşılıklı olarak birbirlerini heretik olmakla itham ettiler. Kiliseler ise her zaman olduğu gibi bu münakaşalardan mümkün olduğunca güçlü çıkabilmenin yollarını arıyorlar ve bunu kendi politik güçlerini arttırmak için fırsat telakki ediyorlardı. Kısacası üçüncü defa bir konsil toplanması, artık kaçınılmazdı. 431 yılında Efes te İmparator II. Theodosius un ( ) emriyle Hıristiyanlık tarihinin üçüncü ekümenik konsili toplandı. Konsilde Antakya ve İskenderiye ekollerinin, yani İskenderiye Patriği Cyrillos ile İstanbul Patriği Nastorius un kozlarını paylaşacakları açıktı 44. Ayrıca, İstanbul Konsili nden beri İstanbul Kilisesi nin patriklik statüsüne kavuşmasını hazmedemeyen ve onun nüfuzunu bir an önce kırmak isteyen Roma da 45 kendi hedeflerinin peşindeydi. Efes Konsili (431), İskenderiye Kilisesi nin muazzam bir zaferi oldu. Çünkü konsil sırasında hâkimiyeti derhal eline alan mahir siyasetçi Cyrillos, bizzat başkent patriği Nastorius u ve Nasturi ilahiyat görüşünü heretik olmakla damgaladı, Nastorius u azl ve aforoz etti 46. Böylece, İskenderiye Kilisesi kudretinin zirvesine çıkmış ve en önde gelen kilise olarak resmen onaylanmıştı. Efes Konsili iman ilkeleri açısından ortaya Meryem in statüsü dışında yeni bir doktrin koymadı; tıpkı İznik ve İstanbul konsillerinde olduğu gibi burada da İsa-Mesih in Baba ile aynı cevherden olduğu görüşü teyit edilmiş, İsa-Mesih te birleşmeden sonra tek cevher ve tek iknum olduğu kararlaştırılmıştı 47. Ayrıca, konsilin başka bir önemli yönü de İstanbul Konsili nde İstanbul Kilisesi ni patriklik statüsüne çıkaran maddeye resmen olmasa da kâğıt üzerinde müdahale edilmesi olmuştu. Bu çerçevede bizzat İmparatorun patriğinin (Nastorius) daha alt statüde olduğu addolunan İskenderiye Patriği tarafından azl ve aforoz edilmesi dikkat çekiciydi. Bununla da yetinmeyen Cyrillos, İstanbul patrikliğine kendisine kayıtsız şartsız bağlı olan Maximianus u takdis ederek 48 İskenderiye Kilisesi nin fiili hâkimiyetini perçinledi. Nastorius taraftarları konsil sonrasında doğuda faaliyetlerini sürdürdüler. 440 yılına gelindiğinde bilhassa Suriye de ve en nihayet 441 yılında Antakya da hâkimiyeti ele geçirdiler 49. Bu durum, İskenderiye ve Roma kiliselerini büyük bir endişeye sevk etti. Bununla birlikte İstanbul Kilisesi içinde de yeniden şiddetlenen teolojik münakaşalar, yeni bir konsili zaruri kıldı. 449 yılında yine Efes te toplanan konsil, İskenderiye Kilisesi nde Cyrillos un halefi olan Dioscorus un 50 muvaffakiyeti ve batıda Monofizitizm in kurucusu addolunup bu sıralarda İstanbul yakınlarında ruhani görevini yürüten Eutyches in 51 teorik katkılarıyla İskenderiye Kilisesi nin hâkimiyetini perçinledi. Nastorius taraftarı ruhaniler bir kez (41) Farklı teoloji ekollerinin bu ayrışması hakkında ayrıntılı bir tafsilat için bkz. John Wesley Etheridge The Syrian Churches: Their Early History, Liturgy and Literature, London 1865, 54 v.d. (42) Bu görüşe Hıristiyanlık tarihinde Nastoryanizm denir. Nastoryanizm hakkında bk. William Wright, A Short Hıstory Of Syriac Literature, Cambridge University Press, London, 1894, 47 v.d.; Kadir Albayrak, Keldaniler ve Nasturiler, Vadi Yay., Ank., 1997, 73 v.d.; Aubrey R. Vine, The Nestorian Churches-A Conside History of Nestorian Christianity in Asia From The Persian Schism to the Modern Assyrians, London, 1937, 1 v.d.; Çelik, Süryani Kilisesi, 120 v.d.; Etheridge, 54 v.d. (43) The Syriac Chronicle Known As That Of Zachariah of Mitylene, Çev. F. J. Hamilton & E. W. Brooks, London 1899, II, 19 (44) Bu hususta bkz. Syriac Chronicle-II, 21 (45) Vasiliev-I, 122 (46) Atiya, 198; Albayrak, 69, Çelik, Süryani Kilisesi, 124 (47) Çelik, Süryani Kilisesi, 134 (48) Bu hususta bkz. Çelik, Fener Patrikhanesi, 25 v.d. (49) Dolabani, 27; Wright, 49. (50) Dioscorus hakkında bkz. Syriac Chronicle-III, 41. (51) Eutyches hakkında bkz. Syriac Chronicle-II, 19. 5

6 6 daha azl ve aforoz edildiler 52. Buna karşın Papa Leo nun konsile gönderdiği ve mutlaka okunmasını istediği Toms adlı eserin Dioscorus tarafından dikkate dahi alınmaması, Roma nın büyük tepkisini doğurdu. İstanbul Patriği Flavian da İskenderiye Patriği Dioscorus tarafından aforoz edilmiş ve yerine Anatolius takdis edilmişti 53. II. Efes Konsili, İskenderiye Kilisesi ne göre ekümenik, diğer bütün kiliselere göreyse geçersizdir. Leo ya göreyse o, Haydutlar Konsili diye adlandırılmalıydı 54. Antakya Kilisesi ne bağlı olan ve İznik ve İstanbul konsillerinin kararlarını onaylayan Ermeni Kilisesi, bu sıralarda sıkıntılı bir süreç geçiriyordu. Bu sıkıntıların ilki, Ermenilerin bizatihi kendi bünyelerinden kaynaklanan dâhili bir problemdi. Ermeni milleti bir alfabeye sahip değildi ve bu sebeple kilise Hıristiyanlığı tam olarak yerleştiremiyordu. Çünkü eğitim ve öğretim Süryanice ve Grekçe yapılmaktaydı 55. Alfabeden ve yazılı edebiyattan yoksun bulunmak, Ermeni Kilisesi nin önünde çok büyük bir engeldi; kiliseye göre alfabe olmadan kilise tam manasıyla kurulmuş olamazdı. Kilisenin önderliğinde Ermeni entelektüeller derhal bu işe eğildiler yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda Ermeni Alfabesi meydana getirildi. 433 yılı itibariyle İncil in Ermeniceye tercümesi tamamlandı. Evvelce Süryanice ve Grekçe okunan metinler gibi litürjiye dâhil pek çok eser de Ermeniceye tercüme edildi. Bu, milli bir Ermeni Kilisesi nin husule gelmesinde çok önemli bir adımdı 56. Gerçekten Ermeni edebiyatı zamanla zenginleşti ve cemaat içerisinde dinin anlaşılması sağlandı. Ermeni Kilisesi nin sıkıntısı bu kadarla sınırlı değildi. O yıllarda Ermeniler ağır bir İran baskısı altındaydı 57. Kisra Yezdigert II, Ermeniler arasında Hıristiyanlığı yok etmek ve Zerdüştiliği yerleştirmek amacıyla bir ferman yayımlamıştı 58 (449). Bunu kanlı bir İran kovuşturması takip etti 59. Kadıköy Konsili nin toplandığı sıralarda isyan eden ve Roma İmparatorluğu nun yardımını umarak ayaklanan binlerce Ermeni, Sasani Devleti tarafından katledildi. Ermeniler üzerindeki bu ağır Pers baskısı V. asır sonlarına kadar sürdü 60. Fakat Ermeniler milli ve dini kimliklerini korumayı başardılar ve V. asır sonunda diğer Doğu Hıristiyanları ile Monofizitizm çatısı altında kader birliği ettiler. Nitekim bu güne kadar kendilerinden bahsedilmeyen ve sessiz kalan Ermeniler, artık tartışmaların içinde olacaklardı 61. Tekrar Bizans a dönersek, II. Efes Konsili nin mağlupları Papa Leo nun şahsında birleşmişlerdi ve İmparator Theodosius II u yeni bir konsil toplaması için ikna etmeye çalışıyorlardı 62. Fakat İmparator Theodosius II buna hiçbir türlü razı olmadı. Bu meyanda 450 yılında Theodosius II un ölümü ve tahta Marcianus un çıkması 63, yeni bir konsil toplanmasını isteyenlere bulunmaz bir fırsat sunmuştu. İmparatorun eşi Pulkheria da Leo ile ittifak halindeydi ve ülkede her geçen saat, Dioscorus aleyhindeki kamuoyunu şiddetlendiriyordu. Marcian da çift tabiatlı bir İsa taraftarıydı 64 ve Bizans İmparatorluğu nun dini politikası da artık değişecekti. Konsil 451 yılının 8 Ekim günü başladı. Kadıköy Konsili nin en önemli yönü, itikadi açıdan İznik, İstanbul ve Efes konsillerinin iman ilkelerinin tamamen aksi yönde bir görüşü kabul etmesidir: İsa-Mesih iki tabiatlıdır. 65 Kadıköy Konsili, teolojik olmaktan ziyade siyasi bir konsil olarak tarihe geçti; çün- (52) Syriac Chronicle-II, 22. (53) Çelik, Fener Patrikhanesi, 25 v.d. (54) II. Efes konsilinin ayrıntılı değerlendirmesi için bkz. Çelik, Süryani Kilisesi, 155 v.d. (55) Kılıç, 56; Küçük, 130. (56) Kılıç, 56, 57. (57) Mar-Yeşua Vekayinamesi: Yıllarına Ait Urfa, Amid ve Güneydoğu Anadolu Vakaları, Bizans-Sasani Savaşları, (Neşr. ve İng. Çev. W. Wright), (Trkç. Çev. Mualla Yanmaz), Diyarbakır ı Tanıtma Derneği Neşriyatı, İst., 1958, 11. (58) Kurkjian, 141 (59) Anne Elizabeth Redgate, The Armenians, Oxford; Madlen, Blackwell, 2000, 142 v.d. (60) Kürkçüoğlu, 40 (61) Seyfeli, 33 (62) Syriac Chronicle-III, 42 (63) James of Edessa, 316 (64) Syriac Chronicle-III, 42 (65) Bar Hebraeus-I, 145; Monofizit tarihçiler bu konsilden nefretle bahsederler. Örneğin bk. Syriac Chronicle-III, 43

7 kü daha oturumlar başladığında, toplantıların yapılış şeklinden neticesi belli olmuştu 66. Binaenaleyh ortaya konulan doktrin gayet bulanıktı; Cyrillos övülüyor, fakat onun teolojik görüşü mahkûm ediliyor, Nastorius mahkûm ediliyor, fakat onun teolojik görüşü kabul ediliyordu. Kadıköy Konsili aslında Nastorius tarafından deklare edilen görüşü, yani Diyofizit bir kristolojik ikrarda bulunan Nastoryanizmi, diğer bir deyişle İsa-Mesih te iki tabiat olduğunu kabul etmiş 67 ; fakat bu görüşün teorisyenlerini mahkûm etmişti. Konsilin siyasi hedeflerle hareket ettiği açıktı. Roma Kilisesi bu suretle İskenderiye Kilisesi nin imparatorluk topraklarındaki hâkimiyetini tamamen yok etmiş oluyor, İmparator Marcianus da İstanbul Kilisesi nin şerefini kendisine iade ediyordu. Leo, görünürde zafer kazanmıştı 68. Fakat kısa süre sonra gerçekliğin böyle olmadığı anlaşıldı. Çünkü konsille birlikte İstanbul Kilisesi Hıristiyan âleminin lideri konumuna yükseltilmişti. Kadıköy Konsili, Mısır, Antakya ve Filistin başta olmak üzere çok büyük bir tepki ile karşılaştı. Konsile doğu manastırlarını temsilen katılan Mor Barsauma, bir taraftan Tur Abdin bölgesinde 69 konsil aleyhine büyük bir faaliyete girişti, diğer taraftan da Ermeni Kilisesi ile bağlantı kurarak onları da konsil aleyhinde davranmaya davet etti 70. Böylece Kadıköy e karşı daha ilk anda bütün doğuda şiddetli bir muhalefet ortaya çıkmış, Doğu Hıristiyanları ile devleti karşı karşıya getirecek ve bir daha kapanmayacak olan kapı açılmıştı. Bizans Devleti, bundan sonraki süreçte Kadıköy Konsili muhaliflerini sindirme siyasetine yöneldi. Mısır da Dioscorus un sürgüne yollanması halk nezdinde büyük bir tepki doğurmuştu 71. Merkezden İskenderiye ye atanan yeni patrik Proterius 72, görevine ancak askeri birliklerin nezaretinde başlayabildi 73. Konsile Filistin i temsilen katılan ve kararları imzalayan Juvenal ise Filistin e bile giremeden başkente kaçmak zorunda kaldı; kısa süre sonra da Kudüs te toplanan bir sinod ile aforoz edildi 74. O da tıpkı Proterius gibi neden sonra askeri birliklerin yardımı ile ülkesine dönebildi. Gerek Filistin ve gerekse de Mısır da halkın başlattığı ayaklanmalar, ordu birlikleri tarafından onbinlerce kişi katledilmek suretiyle bastırılabildi. Antakya da da Akak ( ) ve Martur ( ) ile birlikte Kadıköy Konsili yanlısı patrikler dönemi başladı 75. Ancak bu sırada yaşanan büyük bir deprem yüzünden ve ayrıca tam bu sıralarda halk üzerinde büyük etkisi olan Mar Şamun un ölümü nedeniyle 76, Antakya Kilisesi nde konsilin etkisi biraz daha geç bir zamanda ortaya çıkmıştır. 2. Doğu Hıristiyanlığı Kavramının Teolojik İfadesi: Monofizitizm 474 yılında Bizans İmparatorluk tacını Zenon giydi. Bu sıralarda doğuda Monofizitizm tüm doğu halklarının kader birliği yaptığı bir ilahiyat doktrini olma yolundaydı ve Zenon un dini siyasetinin bunda hiç de az bir etkisi yoktu 77. İskenderiye Kilisesi bu esnada Monofizit teolojinin kalesiydi. Zenon, doğudaki nümayişlerin sebebinin Kadıköy Konsili olduğunu fark etmişti. Henoticon isimli meşhur bir birlik fermanı neşrederek 78 Kadıköy yanlıları ile düşmanları arasında bir orta yol bulmayı amaçladı. İstanbul, Antakya, İskenderiye ve Kudüs patrikleri Henoticon u imzaladılar 79. Nasturiler hariç diğer zümreler bu (66) Leo nun temsilcilerinin konsil boyunca bilhassa Dioscorus u hedef alan alçaltıcı hareketleri, Marcianus tarafından neredeyse görmezden geliniyordu. Bu hususta bkz. Syriac Chronicle-III, 43 (67) Syriac Chronicle-III, 43; Bar Hebraeus-I, 145 (68) Syriac Chronicle-III, 44 (69) Tur Abdin denilen saha batıda Mardin yakınlarından doğuda Cizre ye ulaşan ve doğu ve kuzey hududu Dicle tarafından teşkil edilen, güney sınırı ise Dara ve Nusaybin den Cizre ye kadar uzanan bir bölgedir. Bkz. Adnan Çevik, İlkçağlardan Ortaçağın Sonuna Kadar Midyat ve Yöresi (Tur Abdin) nin Tarihi Coğrafyası, Makalelerle Mardin I-Tarih-Coğrafya, (Haz. İbrahim Özcoşar), İst., 2007, 120 (70) Çelik, Süryani Kilisesi, 207 (71) Syriac Chronicle-III, 58 (72) Syriac Chronicle-III, 48 (73) Syriac Chronicle-III, 59 (74) Çelik, Süryani Kilisesi, 205 (75) Dolabani, 29 v.d. (76) Çelik, Süryani Kilisesi, 209 (77) Syriac Chronicle-V, 121 (78) Syriac Chronicle-V, 121 (79) Syriac Chronicle-VI, 133 7

8 8 fermana sıcak baktılar ve geçici bir süre için de olsa dini açıdan kargaşa durdu 80. Petrus Kassar bu sıralarda Antakya Patriğiydi ve Monofizit öğreti halk nezdinde daha da kökleşmeye başlamıştı. Bu durum bir taraftan Antakya Kilisesi ni İskenderiye ye yaklaştırıyor, diğer taraftan ise kendi içinde Nasturilik diye anılacak bir bölünmeye sebep oluyordu. Nitekim Zenon da Henoticon a ters düştükleri gerekçesiyle Nasturiler in Urfa daki meşhur teoloji okullarını kapattı ve çok büyük bir kitleyi İran a sürdü 81. Böylece Antakya Kilisesi bölünmüş ve Doğu Kilisesi diye anılacak olan Nasturi Kilisesi nin kurulmasına giden yol açılmıştı 82. İran a sığınan Nasturi Hıristiyanlar, evvelce az sayıdaki Hıristiyan tarafından Ktesiphon da teşekkül ettirilmiş kiliseyi Nasturi bir hüviyete bürüyerek bundan sonra ayrı bir kader, öğreti ve tarihin sahibi oldular. Sasani Devleti 410 yılında toplanan konsil ile birlikte bu Hıristiyanlar ı resmen tanıdı 83. Nasturiler İran da bazen baskı altında ve bazen de toleransa dayalı çift yönlü bir devlet siyaseti altında 84 İslam hâkimiyetine kadar varlıklarını güçlenerek ve yayılarak sürdürdüler. Öte yandan Antakya patriği Petrus Kassar döneminde tabanda iyice yerleşen Monofizitizm, bir yandan Büyük Severius un patrikliği ile birlikte 85 (512) artık tamamen kemikleşiyor, diğer taraftan Anastasius un ( ) imparator olması 86 bu duruma elverişli bir ortam yaratıyordu. Anastasius Kadıköy Konsili ni görmezden gelen bir siyaset izliyordu ve siyaset değişikliğinde Sasaniler ile VI. yüzyılın hemen başında yapılan savaşın da büyük bir etkisi vardı 87 ; Bizans için Monofizit doğu halkları ile barışmak, şimdi her zamankinden daha zaruri görünüyordu. Severius un ilk icraatı Kadıköy Konsili ni ve Toms u lanetlemek oldu. Kısa bir müddet sonra Henoticon un kabul edildiği bir kez daha yinelendi 88. Antakya Kilisesi nin hâkimiyet alanı içerisinde Kadıköy taraftarı bir tane ruhani bırakılmadı ve yekvücut bir kilise meydana getirildi 89. Böylece tıpkı İskenderiye gibi Antakya Süryani Kilisesi de Monofizit görüşün kalesi oluyor ve fakat gerçekte Bizans merkezinden artık kopuyordu. Kadıköy Konsili sonrasındaki gelişmeler Ermeni Kilisesini de Monofizit bir rotaya yöneltti. Tıpkı Ermeniler in Hıristiyanlığı kabul etmesinin Sasani Devleti nezdinde hoş karşılanmaması gibi 90, Ermeni alfabesinin kabulü de Grek Kilisesi tarafından hoş karşılanmadı 91. Ermeni Katolikosların artık takdis edilmek için Kayseri ye gitmemeleri de kiliseler arasında soğukluğa sebep olmuştu. İşte gerek bu gergin ilişkiler sebebiyle ve gerekse de Antakya Kilisesi nin telkinleriyle Ermeni Kilisesi Kadıköy Konsili ni kesin olarak reddetti yılında Dvin de yapılan ve Monofizit Süryani cemaati ile müşterek hareketi öngören konsilde Ermeni piskoposlar Kadıköy Konsili kararlarını, teolojik sayılabilecek hiçbir yönü olmadığı gerekçesiyle reddettiler 93. Bu, Ermeni Kilisesi tarihinin ilk deklarasyonu olmuştu ve artık bu tarihten itibaren Ermeni Kilisesi Bizans tan kesin olarak ayrılmıştı 94. Kadıköy Konsili kararlarına karşı çıkılmasında Bizans a karşı ulusal ve dini bağımsızlığı koruma endişesinin hiç de az payı yoktu. 554 yılında yine Dvin Konsili ile Kadıköy ün reddedildiği tekrarlandı 95. (80) Mehmet Çelik, Bizans İmparatorluğu nda Din-Devlet İlişkileri, 40 (81) Çelik-Yaşar, Edessa dan Urfa ya II, 202 vd. (82) Nasturi göçünden önceki süreçte İran da Hıristiyanlık ve sonrasında Nasturiler in yayılma faaliyetleri hakkında bkz. François Yakan, Doğu Kilise Tarihçesi Üzerine Toplu Bir Bakış: Türkiye de Keldaniler, Hıristiyanlık, Dünü, Bugünü, Geleceği, Dinler Tarihi Araştırmaları III, Ankara, 2002, 13 v.d.; Albayrak, 67 v.d.; Nasturi Vekayinamesi, 51 v.d.; Vine, 81 v.d. ; Yonca Anzerlioğlu, Nasturiler, Tamga Yay., Ank., (83) Edward Every, Asurîler, (Çev. Sami Kılıç), Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, 97 (84) Anzerlioğlu, 30 (85) James of Edessa, 318; Syriac Chronicle-VI, 183 (86) Anastasius Kadıköy Konsili ni görmezden gelmiştir. Bk. Ostrogorsky, 62. (87) Çelik, Süryani Kilisesi, 230 (88) Syriac Chronicle-VI, 184 (89) Çelik, Süryani Kilisesi, 235 (90) Kurkjian, 123 (91) Kılıç, 58 (92) Küçük, 143; Seyfeli, 33 (93) Seyfeli, 33 (94) Kürkçüoğlu, 40 (95) Kılıç, 59

9 3. Bizans Merkezinin Monofizit Doğu Hıristiyanlığına Karşı Siyaseti Justinus I ( ) Bizans İmparatoru olduğu sırada ülkenin doğusunda yaşayan Hıristiyanların büyük bir bölümü Monofizit bir çatı altında birleşmiş ve bu görüşü Bizans a karşı duydukları nefretin ve ayrıca atalarına bağlılığın bir sembolü haline getirmişlerdi. Fakat kısmen Zenon ve gerçek manada Anastasius devirlerinde Monofizit görüşe eğimli olan Bizans dini siyaseti, Justinus I döneminden başlamak kaydıyla yeniden ve kesin olarak Kadıköy Konsili ve Diyofizitizm eksenine kaydı 96. Ezcümle Zenon ve Anastasius un halefleri şarkı terk ile büsbütün batıya önem verdiler 97. Bu durum aynı zamanda imparatorluğun doğusunda yaşayan Hıristiyanlar ile devletin karşı karşıya gelmesi demekti. Justinus I, İstanbul da daha İmparator olur olmaz bir sinod topladı ve Büyük Severius u aforoz ettirdi 98. Severius, daha sinodun kararı kendisine ulaşmadan Antakya yı terk etmiş ve İskenderiye ye, Patrik Timotheus a sığınmıştı 99. Antakya ya başkentten atanan ve Süryani kroniklerinin Yahudi olduğunu iddia ettikleri Patrik Pavlos yılında tüm Monofizit ruhanileri sürgüne yolladı ve buna mukavemet gösteren halkın ayaklanmalarını en kanlı bir biçimde bastırdı 101. Pavlos bir din adamından ziyade adeta şehrin emniyet müdürü gibiydi 102 ; rivayete göre Antakya da bu güne kadar hiç bu kadar kan dökülmemişti 103. Kadıköy ve patrik aleyhtarı olan halk evlerinden çıkarılarak, aileler dahi parçalanarak sürgüne gönderildi. Yaşanan acılar Monofizit görüşü halk arasında daha da güçlendirdi. Sürgüne gönderilenler, gittikleri her yerde bu görüşü muhafaza etmeye ve hararetle yaymaya çalıştılar 104. Büyük zulüm, Antakya Patriği Euphrosius ( ) döneminde de sürdü. Bu sırada meydana gelen bir deprem Antakya yı yerle bir ederken sözde patrik de bu depremde öldü. Bunun üzerine yine ruhani kökene sahip olmayan Ephraim ( ) Antakya patriği olarak atandı 105. Bu sıra da Justin de öldü ve yerine Justinianus ( ) Bizans tahtına çıktı 106. Roma hayranı olan Justinianus un bilhassa batıda izlemiş olduğu fütuhat siyaseti Roma kilisesi ile anlaşma halinde olmayı gerektirdiği için, doğuda Monofizit kitlelere kan kusturan Bizans dini siyaseti bu devirde de sürdü 107. Justinianus da tıpkı Justinus I gibi tüm gücüyle doğuda Monofizit doktrini imha etmek ve böylece imparatorluk dâhilinde dini bakımdan bir birlik tesis etmek kanaat ve siyasetine tutundu 108. Roma ile ittifak halinde, İmparator Zenon ve Anastasius un isimlerine lanet okundu; İstanbul da her nasılsa bu zamana kadar kalabilmiş olan Monofizit ruhanilerin tamamı sürüldü. Yayımlanan bir ferman ile bütün ülke çapında tüm kiliselerin bir ay içerisinde Kadıköy Konsili yanlılarına teslim edilmesi ve konsil muhaliflerinin aynı süre içerisinde doğru itikada dönmeleri emredildi. Kadıköy Konsili ni kabul etmeyenler mahkemelerde şahitlikten, miras hakkından ve bütün resmi görevlerden men edildiler 109. Kısacası Monofizit görüşlü Hıristiyanlar için ülkede en küçük bir yaşam alanı bile bırakılmadı. İskenderiye, imparatorluğun dört bir tarafından kaçıp gelen Monofizit görüşlülerin yegâne sığınağı oldu 110. Askeri birlikler bütün Suriye, Filistin ve Doğu Anadolu da ölüm turları atarak Monofizit avına çıktılar. 531 yılında Antakya da patlayan isyan, Patrik Ephraim tarafından ancak kanlı bir katliamla bastırılabildi; bizzat patrik isyandan canını zor kurtardı 111. (96) James of Edessa, 318; Nasturi Vekayinamesi, 149 (97) Vasiliev-I, 160 (98) Syriac Chronicle-VIII, 190 (99) Syriac Chronicle-VIII, 190; James of Edessa, 318. (100) James of Edessa, 318 (101) James of Edessa, 318 (102) Çelik, Süryani Kilisesi, 239 (103) Çelik, Süryani Kilisesi, 240 (104) Çelik, Kitle Katliamları, 8 (105) Dolabani, 36 (106) Syriac Chronicle-IX, 221 (107) Nasturi Vekayinamesi, 151 (108) Bar Hebraeus-I, 151 (109) Çelik, Bizans Devletinde Din Devlet İlişkileri, 49 vd. (110) Syriac Chronicle-VIII, 208; Nasturi Vekayinamesi, 150 (111) Mehmet Çelik, Bizans Devleti nin Antakya ve Yöresinde Giriştiği Kitle Katliamları (IV.-VII. Yüzyıllar), II. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Antakya

10 10 Justinus II ( ) gibi Tiberius ( ) ve Mauricius ( ) da Kadıköy Konsili yanlısıydılar 112. Özellikle Mauricius, Monofizit görüşe düşmandı 113 ve doğuda yeniden büyük çaplı katliamlara girişti. Kilise ve İsa adına bilhassa Beyt Şems bölgesinde Monofizit görüşlülere ardı arkası gelmeyen katliamlar yapıldı yılında tahta çıkan ve Bizans tarihinde zalimliği ile tanınan Phokas da Doğu Hıristiyanlarına kan kusturmaya devam etti 115. Bu dönemde bütün Doğu Hıristiyanları gibi Yahudiler de çok kanlı bir devlet siyasetine muhatap oldular 116. Fakat 605 yılından itibaren Sasani ordularının Bizans arazisini tedricen istila etmeye başlamalarının ardından 117, 610 yılında Heraklius Phokas ı devirerek tahta çıktı 118. Heraklius da Kadıköy Konsili yanlısıydı. Bu yüzden devlet ile Doğu Hıristiyanları ve onların heretik sayılan Monofizit görüşleri bu dönemde de karşı karşıya geldiler 119. Heraklius da tıpkı selefleri gibi kendisini Hıristiyan teolojisinin tehlikelerle dolu deryasına attı 120 ; Doğu Hıristiyanlarına ve hatta Mecusi ve Yahudiler e karşı tazyikler yeniden başladı 121. Bu çerçevede Ermeni Katolikos Ezr, 632 yılında Erzurum da topladığı bir sinod ile Heraklius tarafından öngörülen yeni iman formülünü (Monoenergismus) kabul etti; hatta Ermeniler ve Grekler ortak ayin icra ettiler 122. Heraklius bu hususta Antakya Patriği Athanasius ile de anlaşmaya vardı 123. Fakat Ezr in imza koyduğu iman formülü Ermeni halk tarafından kabul görmedi. Hatta Ezr, bizzat Ermeni toplumunda yüzyıllarca devam edecek bir nefretin başlıca muhatabı oldu 124. Bizans Devleti nin İslam güçleri karşısında mağlup olarak bölgeyi terk etmesinin hemen akabinde Dvin de toplanan bir sinod, Ermeni Kilisesi nin Monofizit doktrine bağlı olduğunu ve sadece ilk üç konsil kararlarını kabul ettiğini kesin bir dille deklare etti 125. Bu kabil gelişmeler Süryaniler için de geçerliydi. Monoenergetismus büyük oranda başarısız oldu. Hatta bizzat imparator, Kadıköycü Grek tebaası tarafından bu cereyana kapılmakla itham edildi 126. İmparator son bir umutla, İsa-Mesih te iki tabiat ve bir irade kabul eden Ektesis itikat beyannamesini neşretti; fakat imparatorluk topraklarında bunu da kabul edecek kimse bulunmamaktaydı 127. Görüldüğü gibi Heraklius devrinde de atlatılan onca badire ve edinilen bu kadar tecrübeye rağmen devlet tebaasının tümünü zorla cennete gönderme inadından ve müsamahasız dini siyasetinden hiçbir şey kaybetmemişti. Fakat bu sıralarda başlamış olan İslam fütuhatı, Bizans ın Doğu Hıristiyanları üzerinde yeniden kanlı takibatlara girişme fırsatını yok etti. Sonuç Doğu Hıristiyanlığı tabiri coğrafi olmaktan çok teolojik bir arka plan barındırır. I. yüzyılda başlamış olan ve Hıristiyanlık bünyesinde şiddeti gün geçtikçe daha da artan kristolojik ve mariyolojik tartışmalar, V. yüzyılın ilk yarısında Bizans İmparatorluğu nun özellikle doğu bölgelerinde büyük bir bölünme meydana getirmiştir. Bununla birlikte kiliseler arası rekabet çerçevesinde şekillenen bu bölünmede, kiliselerin politik çıkarlarının büyük bir rol oynadığı da unutulmamalıdır. Bu çerçevede Nasturiler denilen ve İsa nın iki tabiatına iman eden bir grup, Zenon döneminde İran a sürülmüş ve bundan sonra da orada (112) Justinus II dönemi için bkz. Nasturi Vekayinamesi, 180; Tiberius dönemi dini siyaseti için bkz. Nasturi Vekayinamesi, 263; Her üç dönemde de Doğu Hıristiyanlarına karşı yürütülen dini siyaset için bkz. Çelik, Kitle Katliamları, 9 v.d. (113) Nasturi Vekayinamesi, 280 (114) Çelik, Süryani Kilisesi, 271 (115) Bar Hebraeus-I, 168 (116) Steven Runcimann, Haçlı Seferleri Tarihi-I: Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yay., Ank., 1998, 8 (117) James of Edessa, 323; Nasturi Vekayinamesi, 325; Bar Hebraeus- I, 169 (118) Nasturi Vekayinamesi, 325 (119) Ostrogorsky, 101 (120) Runcimann-I, 10 (121) Çelik Süryani Kilisesi, 273 (122) Kurkjian, 341 (123) Ostrogorsky, 101 (124) Küçük, 153 (125) Kurkjian, 341 (126) Çelik, Süryani Kilisesi, 273; Ostrogorsky, 101 (127) Ostrogorsky, 102; Çelik Süryani Kilisesi, 274

11 Doğu Kilisesi çatısı altında teşkilatlanmıştır. Monofizit görüşü kabul eden ve İsa nın tek bir doğasına inanan Süryani, Ermeni ve Kıpti Hıristiyanlar ise Kadıköy Konsili nin ardından Bizans merkezinden zulüm görmüştür. Bu yüzden Monofizit kristoloji, söz konusu Hıristiyan toplulukların Bizans a olan kadim düşmanlıklarının teolojik bir ifadesi olarak tanımlanabilir. Kaynakça Albayrak, Kadir, Keldaniler ve Nasturiler, Vadi Yay., Ankara, Anzerlioğlu, Yonca, Nasturiler, Tamga Yayınları, Ankara, Atiya, Aziz S., Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, Çev. Nurettin Hiçyılmaz, Ankara Baily, Auguste, Bizans Tarihi-I, Çev. Haluk Şaman, Tercüman Yayınları, tarihsiz. Bar Hebraeus, Abu l-farac Tarihi, (2 Cilt) Çev. Ömer Riza Doğrul, Ankara Bose, William P. Du, The Ecumenical Councils, Edinburg, Çelik, Mehmet - Yaşar, Şükran, İmparator Julianus ve Paganizmi Yeniden Diriltme Teşebbüsü, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Globus Dünya Basınevi, İstanbul Çelik, Mehmet - Yaşar, Şükran, Kuruluşundan İslam Fethine Kadar Edessa nın Siyasi Tarihi, Edessa dan Urfa ya, Ankara 2007, C. 1 Çelik, Mehmet, Bizans Devleti nin Antakya ve Yöresinde Giriştiği Kitle Katliamları (IV.-VII. Yüzyıllar), II. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Antakya 1994 Bizans Devletinin Antakya ve Yöresinde Giriştiği Kitle Katliamları (IV-VII. Yüzyıllar), II. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Antakya, Mayıs Sosyal, Kültürel ve Dini Açıdan Helenistik Roma Dünyasında Sırlı Tarikatların Halk Hayatındaki Rolü ve Önemi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VII, S. 2, Elazığ Süryani Kilisesi Tarihi, İstanbul., Fener Patrikhanesinin Ökümeniklik İddiasının Tarihi Seyri ( ), Akademi Kitabevi Yay., İzmir, Çevik, Adnan, İlkçağlardan Ortaçağın Sonuna Kadar Midyat ve Yöresi (Tur Abdin) nin Tarihi Coğrafyası, Makalelerle Mardin I-Tarih-Coğrafya, (Haz. İbrahim Özcoşar), İstanbul, Dolabani, Hanna, Antakya Kadim Süryani (Ortodoks) Kilisesi Patriklerinin Özgeçmişi, Çev. Gabriel Akyüz, ed. İbrahim Özcoşar-Hüseyin H. Güneş, İstanbul Etheridge, John Wesley, The Syrian Churches: Their Early History, Liturgy and Literature, London Eusebius, Ecclesiastical History, Çev. C. F. Cruse, London Every, Edward, Asurîler, Çev. Sami Kılıç, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Işık, Halim, Papalık Tarihi, Ozan Yayınları, İstanbul, Kaçar, Turhan, Roma İmparatorluğunda Kilise Konsillerinin Siyasallaşması: İznik Örneği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kılıç, Davut, Ermeni Kimliğinin İnşasında Kilisenin Rolü, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:1, Kılıç, Davut, Tarihten Günümüze İstanbul Ermeni Patrikhanesi, Ankara, Kurkjian, Vahan M., A History of Armenia, İndo-European Publishing, Los Angeles, Küçük, Abdurrahman, Gregoryen Ermeni Kilisesinin Oluşması ve Konsil Kararları Karşısındaki Tutumu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XXV, Ankara, Kürkçüoğlu, Erol, Ortaçağ da Bizans ve İran ın Ermeni Siyaseti, Türk-Ermeni İlişkileri, (Yay. Haz. Berna Türkdoğan), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, Mar-Yeşua Vekayinamesi: Yıllarına Ait Urfa, Amid ve Güneydoğu Anadolu Vakaları, Bizans-Sasani Savaşları, (Neşr. ve İng. Çev. W. Wright), Türkçe Çev. Mualla Yanmaz, Diyarbakırı Tanıtma Derneği Neşriyatı, İstanbul, Nasturi (Siirt) Vekayinamesi, Türkçe tr. Celal Kabadayı, İstanbul Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, Redgate, Anne Elizabeth, The Armenians, Oxford; Madlen, Blackwell, Runcimann, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi-I: Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, Seyfeli, Canan, İstanbul Ermeni Patrikliği, Aziz Andaç Yayınları, Ankara, Sozomenus, Ecclesiastical History, Nicene and Post Nicene Fathers 2-02, ed. P. Schaff,

12 The Chronological Canon of James of Edessa, Çev. E. W. Brooks, Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft 53, The Syriac Chronicle Known As That Of Zachariah of Mitylene, Çev. F. J. Hamilton & E. W. Brooks, London Vasiliev, Aleksandr Aleksandrovich, Bizans İmparatorluğu Tarihi-I, Çev. A. Müfid Mansel, Maarif Vekilliği Yay., Ankara, Vine, Aubrey R., The Nestorian Churches-A Conside History of Nestorian Christianity in Asia From The Persian Schism to the Modern Assyrians, London, Wright, William, A Short Hıstory Of Syriac Literature, Cambridge University Press, London, Yakan, François, Doğu Kilise Tarihçesi Üzerine Toplu Bir Bakış: Türkiye de Keldaniler, Hıristiyanlık, Dünü, Bugünü, Geleceği, Dinler Tarihi Araştırmaları III, Ankara,

Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981 Doktora Tarih Atatürk Üniversitesi 1985

Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981 Doktora Tarih Atatürk Üniversitesi 1985 1. Adı Soyadı : MEHMET ÇELİK 2. Doğum Tarihi: 05 Haziran 195. Unvanı : Prof.Dr.. Öğrenim Durumu Derece Alan Üniversite Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981

Detaylı

Byzantine History, Syriac History, History of Religions, History of İslam.

Byzantine History, Syriac History, History of Religions, History of İslam. Professor MEHMET ÇELİK Contact Information: Phone : Fax : Email : mehmetcelikcbu@mynet.com Academic Degree: Undergraduate : Atatürk University, Faculty of Theology, 1979 Master s : Atatürk University 1981

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Tarih Celal Bayar Üniversitesi 2007 Y. Lisans Tarih - Ortaçağ Celal Bayar Üniversitesi

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Tarih Celal Bayar Üniversitesi 2007 Y. Lisans Tarih - Ortaçağ Celal Bayar Üniversitesi ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Zafer Duygu 2. Doğum Tarihi : 11.08.1976 3. Unvanı : Yardımcı Doçent Doktor 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Tarih Celal Bayar Üniversitesi 2007 Y.

Detaylı

T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU TURİZM VE OTELCİLİK BÖLÜMÜ İNANÇ TURİZMİ

T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU TURİZM VE OTELCİLİK BÖLÜMÜ İNANÇ TURİZMİ T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU TURİZM VE OTELCİLİK BÖLÜMÜ İNANÇ TURİZMİ DANIŞMAN:Özer YILMAZ HAZIRLAYAN: Erşad TAN,Tacettin TOPTAŞ İÇİNDEKİLER GİRİŞ I-İNANÇ TURİZMİ A- İnanç Kavramı

Detaylı

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders Dr. İsmail BAYTAK HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları Hristiyanlarca kutsal sayılan Hz. İsa nın doğum yeri Kudüs ve dolayları, VII. yüzyıldan beri Müslümanlar ın elinde

Detaylı

AYA THEKLA YERALTI KİLİSESİ

AYA THEKLA YERALTI KİLİSESİ AYA THEKLA YERALTI KİLİSESİ Thekla, genç ve güzel bir kadın... Hem de bakire... Aynı Meryem gibi.. Halk bu yüzden, Thekla nın yaşadığı yeraltı kilisesine, Meryemlik demiş. Thekla nın yaşadığı, sonunda

Detaylı

Edirne Tarihi - Bizans Döneminde Edirne. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

Edirne Tarihi - Bizans Döneminde Edirne. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Edirne Tarihi - Bizans Döneminde Edirne Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Aralık 25, 2006 2 İçindekiler 0.1 Hadrianopolis ten Edrine ye : Bizans Dönemi.......... 4 0.2 Hadrianopolis Önce Edrine

Detaylı

İktisat Tarihi I Ekim II. Hafta

İktisat Tarihi I Ekim II. Hafta İktisat Tarihi I 13-14 Ekim II. Hafta Osmanlı Kurumlarının Kökenleri 19. yy da Osmanlı ve Bizans hakkındaki araştırmalar ilerledikçe benzerlikler dikkat çekmeye başladı. Gibbons a göre Osm. Hukuk sahasında

Detaylı

Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya

Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya VAHYE DAYALI DİNLER YAHUDİLİK Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya nispetle verilmiştir. Yahudiler

Detaylı

Tıbb-ı Nebevi İSLAM TIBBI

Tıbb-ı Nebevi İSLAM TIBBI Tıbb-ı Nebevi İSLAM TIBBI Tıbb-ı Nebevi İslam coğrafyasında gelişen tıp tarihi üzerine çalışan bilim adamlarının bir kısmı İslam Tıbbı adını verdikleri., ayetler ve hadisler ışığında oluşan bir yapı olarak

Detaylı

HELEN VE ROMA UYGARLIKLARI

HELEN VE ROMA UYGARLIKLARI HELEN VE ROMA UYGARLIKLARI DERS NOTLARI-ŞİFRE ETKİNLİK TANER ÖZDEMİR DETAY TARİHÇİ TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ TARİH ÖĞRETMENİ HELEN UYGARLIĞI Makedonyalı İskender in doğu ile batı

Detaylı

Dersin Adı İSLAM TARİHİ Sınıf 12 İSLAM TARİHİ

Dersin Adı İSLAM TARİHİ Sınıf 12 İSLAM TARİHİ Dersin Adı İSLAM TARİHİ Sınıf 12 İSLAM TARİHİ Tarihi Öğretim Yılı Dönemi Sırası 2014-2015 2 1 B GRUBU SORULARI 12.Sınıflar Öğrencinin Ad Soyad No Sınıf Soru 1: Aşağıdaki yer alan ifadelerde boşluklara

Detaylı

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer Sarı Irmak ın kuzeyi idi. Daha sonra Orhun ve Selenga ırmakları

Detaylı

GÜNÜMÜZ BALKAN ORTODOKS KİLİSELERİNE GENEL BİR BAKIŞ

GÜNÜMÜZ BALKAN ORTODOKS KİLİSELERİNE GENEL BİR BAKIŞ Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Ocak-Haziran 2003 GÜNÜMÜZ BALKAN ORTODOKS KİLİSELERİNE GENEL BİR BAKIŞ Dr. Münir YILDIRIM * Günümüz Balkan Ortodoks Kiliseleri, Hıristiyan Kilisesinin

Detaylı

MİLEL VE NİHAL. inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi DOĞU HIRİSTİYANLIĞI ISSN: 1304-5482

MİLEL VE NİHAL. inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi DOĞU HIRİSTİYANLIĞI ISSN: 1304-5482 inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi ISSN: 1304-5482 DOĞU HIRİSTİYANLIĞI Cilt/Volume: 10 Sayı/Number: 2 Mayıs Ağustos / May August 2013 inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi Cilt/Volume:

Detaylı

Tokat ın 68 km güneybatısında yer alan Sulusaray, Sabastopolis antik kenti üzerinde kurulmuştur.

Tokat ın 68 km güneybatısında yer alan Sulusaray, Sabastopolis antik kenti üzerinde kurulmuştur. Çekerek ırmağı üzerinde Roma dönemine ait köprüde şehrin bu adı ile ilgili kitabe bulunmaktadır. Tokat ın 68 km güneybatısında yer alan Sulusaray, Sabastopolis antik kenti üzerinde kurulmuştur. Antik Sebastopolis

Detaylı

PAPA 1.FRANCİS İN KUDÜS ZİYARETİ

PAPA 1.FRANCİS İN KUDÜS ZİYARETİ PAPA 1.FRANCİS İN KUDÜS ZİYARETİ Bojidar Çipof 3 Haziran 2014 Hıristiyanlığın Katolik ve Ortodoks mezhepleri arasında, bu mezheplerin ortaya çıkışından itibaren bir ayrışma ve kavga görülmektedir. 1054

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR 1 ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR Adı Soyadı: Ebru ALTAN Doğum Tarihi: 5.11.1969 Unvanı: Doç. Dr. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans TARİH İSTANBUL ÜNİ. 199 Y. Lisans ORTAÇAĞ TARİHİ İSTANBUL ÜNİ. 1995

Detaylı

Patrikhane İle İlgili Bir Belge / Bir Uyarı

Patrikhane İle İlgili Bir Belge / Bir Uyarı Patrikhane İle İlgili Bir Belge / Bir Uyarı Aytunç Altındal * İstanbul da mukim Fener Rum Kilisesi, gerçekte, Lozan Antlaşması nın Sözlü mutabakat çerçevesi bölümünde yer alan Özel İzin nedeniyle sadece

Detaylı

İSLÂM ÖNCESİ İRAN DA DEVLET VE EKONOMİ -SÂSÂNÎ DÖNEMİ- (M.S )

İSLÂM ÖNCESİ İRAN DA DEVLET VE EKONOMİ -SÂSÂNÎ DÖNEMİ- (M.S ) İSLÂM ÖNCESİ İRAN DA DEVLET VE EKONOMİ -SÂSÂNÎ DÖNEMİ- (M.S. 226-652) Yrd. Doç. Dr. Ahmet ALTUNGÖK İSLÂM ÖNCESİ İRAN DA DEVLET VE EKONOMİ -SÂSÂNÎ DÖNEMİ- Yazar: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Altungök Yayınevi Editörü:

Detaylı

SORU CEVAP METODUYLA TEKRAR (YÜKSELİŞ-DURAKLAMA VE AVRUPA)

SORU CEVAP METODUYLA TEKRAR (YÜKSELİŞ-DURAKLAMA VE AVRUPA) SORU CEVAP METODUYLA TEKRAR (YÜKSELİŞ-DURAKLAMA VE AVRUPA) Osmanlı devletinde ülke sorunlarının görüşülüp karara bağlandığı bugünkü bakanlar kuruluna benzeyen kurumu: divan-ı hümayun Bugünkü şehir olarak

Detaylı

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ YAYIN LİSTESİ

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ YAYIN LİSTESİ AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ 1. Adı Soyadı : Muharrem KESİK İletişim Bilgileri Adres : Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Telefon : (0212) 521 81 00 Mail : muharremkesik@gmail.com 2. Doğum -

Detaylı

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 10.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. IV.-V. vd. HAÇLI SEFERİ

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 10.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. IV.-V. vd. HAÇLI SEFERİ HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 10.Ders Dr. İsmail BAYTAK IV.-V. vd. HAÇLI SEFERİ IV. Haçlı Seferi Üçüncü Haçlı Seferi nin sonuçsuz kalması üzerine, Papa nın gayretleriyle yeni bir Haçlı ordusu hazırlandı. Hazırlanan

Detaylı

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ YARD. DOÇ. DR. MUSTAFA GÖRKEM DOĞAN 7. ERKEN MODEN DÖNEMDE SİYASAL DÜŞÜNCE 7 ERKEN MODEN DÖNEMDE

Detaylı

ORTAÇAĞ FELSEFESİ MS

ORTAÇAĞ FELSEFESİ MS ORTAÇAĞ FELSEFESİ MS.476-1453 Ortaçağ Batı Roma İmp. nun yıkılışı ile İstanbul un fethi ve Rönesans çağının başlangıcı arasındaki dönemi, Ortaçağ felsefesi ilkçağ felsefesinin bitiminden modern düşüncenin

Detaylı

İktisat Tarihi II

İktisat Tarihi II İktisat Tarihi II 02.03.2018 Roma şehir devleti, başlangıcında aristokratik bir karakter arz ediyordu. Roma İmparatorluğu nun zirvede olduğu 1. ve 2. yüzyıllarda sınırları İskoçya dan Mısır a kadar uzanıyordu

Detaylı

VEFEYÂT. Doç. Dr. Musa Süreyya Şahin

VEFEYÂT. Doç. Dr. Musa Süreyya Şahin İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 22, 2009, 155-181 VEFEYÂT Doç. Dr. Musa Süreyya Şahin Doç. Dr. M. Süreyya Şahin i 24 Ocak 2008 tarihinde Hakk ın rahmetine tevdi ile ebedî yolculuğuna uğurladık. Akademik

Detaylı

Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili

Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ Cilt: 12, Sayı:2, 2003 s. 257-296 Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili Alparslan YALDUZ Arş. Gör.; U.Ü. İlâhiyat Fakültesi Özet İznik

Detaylı

ŞANLIURFA YI GEZELİM

ŞANLIURFA YI GEZELİM ŞANLIURFA YI GEZELİM 3. Gün: URFA NIN KALBİNDEN GÜNEŞİN BATIŞINA GEZİ TÜRKİYE NİN GURURU ATATÜRK BARAJI Türkiye de ki elektrik üretimini artırmak ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ndeki 9 ili kapsayan tarım

Detaylı

İnanç-İbadet ve Dinî Hayatları

İnanç-İbadet ve Dinî Hayatları 2015-2014 Ders Yılı Siyer Mektebi Müfredatı Hz. Peygamber (sas) Dönemi Siyer coğrafyası Hz. Peygamber in (sas) Çağdaşı Hıristiyanların İnanç-İbadet ve Dinî Hayatları 17. DERS/ 24 Aralık 2014 Prof. Dr.

Detaylı

EMEVİLER VE ABBASİLER DÖNEMİ

EMEVİLER VE ABBASİLER DÖNEMİ EMEVİLER VE ABBASİLER DÖNEMİ DERS NOTLARI VE ŞİFRE TANER ÖZDEMİR DETAY TARİHÇİ TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ TARİH ÖĞRETMENİ EMEVİLER Muaviye tarafından Şam da kurulan ve yaklaşık

Detaylı

YILI ERMENİ OKULLARI 8. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ KONU VE KAZANIMLARININ ÇALIŞMA TAKVİMİNE GÖRE DAĞILIM ÇİZELGESİ

YILI ERMENİ OKULLARI 8. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ KONU VE KAZANIMLARININ ÇALIŞMA TAKVİMİNE GÖRE DAĞILIM ÇİZELGESİ AHLAK BİLGİSİ DERSİ KONU VE ININ ÇALIŞMA TAKVİMİNE GÖRE ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE: KUTSAL KİTAP VE HAVARİLER EYLÜL Öğrencilerle Tanışma, Dersin Amacı ve İşleniş Şekli. İlk Ders Genelgesi 1. Kutsal

Detaylı

YÜKSELME DEVRİ. KPSS YE HAZIRLIK ARİF ÖZBEYLİ Youtube Kanalı: tariheglencesi

YÜKSELME DEVRİ. KPSS YE HAZIRLIK ARİF ÖZBEYLİ   Youtube Kanalı: tariheglencesi YÜKSELME DEVRİ KPSS YE HAZIRLIK ARİF ÖZBEYLİ www.tariheglencesi.com Youtube Kanalı: tariheglencesi 02.03.2018 Youtube kanalıma abone olarak destek verebilirsiniz. ARİF ÖZBEYLİ Tahta Geçme Yaşı: 33.3 Saltanat

Detaylı

ISLAM YASASI Kısım Yasal Durum Kamu hukukunun bir kurumu

ISLAM YASASI Kısım Yasal Durum Kamu hukukunun bir kurumu ISLAM YASASI 25.2.2015 1.Kısım Yasal Durum Kamu hukukunun bir kurumu 1. Avusturya İslam dini cemaatleri, anayasanın (Staatsgrundsgesetz) -vatandaşların genel haklarıyla ilgili- 15.maddesine göre kabul

Detaylı

ORTA ASYA TÜRK TARİHİ-I 1.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Orta Asya Tarihine Giriş

ORTA ASYA TÜRK TARİHİ-I 1.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Orta Asya Tarihine Giriş ORTA ASYA TÜRK TARİHİ-I 1.Ders Dr. İsmail BAYTAK Orta Asya Tarihine Giriş Türk Adının Anlamı: Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı Türk adından ilk olarak Çin Yıllıklarında bahsedilmektedir. Çin kaynaklarında

Detaylı

İktisat Tarihi I Ekim II. Hafta

İktisat Tarihi I Ekim II. Hafta İktisat Tarihi I 13-14 Ekim II. Hafta Osmanlı Kurumlarının Kökenleri İstanbul un fethinden sonra Osm. İmp nun çeşitli kurumları üzerinde Bizans ın etkileri olduğu kabul edilmektedir. Rambaud, Osm. Dev.

Detaylı

TARİH BÖLÜMÜ ÖĞRETİM YILI DERS PROGRAMI

TARİH BÖLÜMÜ ÖĞRETİM YILI DERS PROGRAMI TARİH BÖLÜMÜ 2014-2015 ÖĞRETİM YILI DERS PROGRAMI I. YARIYIL ECTS II. YARIYIL ECTS BİL 150 Temel Bilgi Teknolojisi 4+0 5,0 TAR 107 İlkçağ Tarihi I 3+0 5,0 TAR 108 İlkçağ Tarihi II 3+0 5,0 TAR 115 Osmanlıca

Detaylı

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI 4. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI 4.1. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI Kültürler arası etkileşimin hızlandığı

Detaylı

AVRUPA DA MEYDANA GELEN TEKNİK GELİŞMELER : 1)BARUTUN ATEŞLİ SİLAHLARDA KULLANILMASI: Çinliler tarafından icat edilen barut, Çinlilerden Türklere,

AVRUPA DA MEYDANA GELEN TEKNİK GELİŞMELER : 1)BARUTUN ATEŞLİ SİLAHLARDA KULLANILMASI: Çinliler tarafından icat edilen barut, Çinlilerden Türklere, COĞRAFİ KEŞİFLER 1)YENİ ÇAĞ AVRUPASI AVRUPA DA MEYDANA GELEN TEKNİK GELİŞMELER : 1)BARUTUN ATEŞLİ SİLAHLARDA KULLANILMASI: Çinliler tarafından icat edilen barut, Çinlilerden Türklere, Türklerden Müslüman

Detaylı

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Yakın Doğu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi ne aittir. Bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. 2. Doğum Tarihi : Unvanı :Yrd.Doç.Dr. 4. Öğrenim Durumu :Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans

ÖZGEÇMİŞ. 2. Doğum Tarihi : Unvanı :Yrd.Doç.Dr. 4. Öğrenim Durumu :Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı :Hasan KARAKÖSE İletişim Bilgileri :Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Adres Tarih Bölümü Bağbaşı Yerleşkesi KIRŞEHİR Telefon Mail : O.386.2804573 :hkarakose@ahievran.edu.tr

Detaylı

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS Tezli yüksek lisans programında eğitim dili Türkçedir. Programın öngörülen süresi 4

Detaylı

Murat Çokgezen. Prof. Dr. Marmara Üniversitesi

Murat Çokgezen. Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Murat Çokgezen Prof. Dr. Marmara Üniversitesi 183 SORULAR 1. Ne zaman, nasıl, hangi olayların, okumaların, faktörlerin veya kişilerin tesiriyle ve nasıl bir süreçle liberal oldunuz? 2. Liberalleşmeniz

Detaylı

DERS ÖĞRETİM PLANI. Prof. Dr. Yaşar AYDINLI

DERS ÖĞRETİM PLANI. Prof. Dr. Yaşar AYDINLI DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE 1 Dersin Adı: Ortaçağ ve Rönesans ta Felsefe 2 Dersin Kodu: FLS 1012 3 Dersin Türü: Zorunlu 4 Dersin Seviyesi: Lisans 5 Dersin Verildiği Yıl: 6 Dersin Verildiği Yarıyıl: 7 Dersin

Detaylı

Görsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı

Görsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı SANAT TARİHİ I Görsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı Gotik Sanat Ortaçağ: Antik Çağ ın sona ermesinden (6. yüzyılın ilk yarısından) Rönesans a kadar olan yaklaşık bin yıllık dönem - klasik çağ

Detaylı

HAÇLI SEFERLERi Orta Çağ'da Avrupalıların Müslümanların elinde bulunan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresini geri almak için

HAÇLI SEFERLERi Orta Çağ'da Avrupalıların Müslümanların elinde bulunan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresini geri almak için HAÇLI SEFERLERi Orta Çağ'da Avrupalıların Müslümanların elinde bulunan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresini geri almak için düzenledikleri seferlere "Haçlı Seferleri" denir. Haçlı Seferlerinin

Detaylı

- Bir kilisenin Ekümeniklik sıfatı, her şeyden önce dini karakterlidir.

- Bir kilisenin Ekümeniklik sıfatı, her şeyden önce dini karakterlidir. AB-TÜRKİYE İLİŞKİLERİ, KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ: LOZAN I DELME GİRİŞİMİ-2: FENER RUM ORTODOKS PATRİKHANESİ NİN AB DESTEKLİ EKÜMENİKLİK (EVRENSELLİK) İDDİALARI. GİRİŞ: Türk milletinin hoşgörü, insanlık

Detaylı

Müslümanlar için yeni ve yabancı bir anlayış değildir. Zira yaşamalarına denir. İslam dini ilk zamanlardan itibaren farklı inançlara dinî

Müslümanlar için yeni ve yabancı bir anlayış değildir. Zira yaşamalarına denir. İslam dini ilk zamanlardan itibaren farklı inançlara dinî 1. DİNİ ÇOĞULCULUK Dini çoğulculuk (plüralizm), dinlere mensup insanların Dini çoğulculuk, zengin farklı tarihi tecrübeye sahip olan Allah tan başkasına tapanlara putlarına) sövmeyin; sonra onlar da Sizin

Detaylı

Constantinus un Egemenliği, 312-337

Constantinus un Egemenliği, 312-337 Constantinus un Egemenliği, 312-337 Foto: Barbara McManus. Resim http://www.vroma.org/ un izniyle Constantinus un Egemenliği ile ilgili başlıca kaynaklar Lactantius: "Hıristiyan Cicero" (250-325). 1. Kartaca

Detaylı

UKRAYNA DA KİLİSE SAVAŞLARI

UKRAYNA DA KİLİSE SAVAŞLARI UKRAYNA DA KİLİSE SAVAŞLARI Bojidar Çipof Moskova Patrikhanesine bağlı Ukrayna Ortodoks Kilisesinin yeni başkanı 16 Ağustos tarihinde yapılan törenle 69 yaşındaki Metropolit Onufry oldu. Ukrayna Ortodoks

Detaylı

Antakya Felsefe Okulu

Antakya Felsefe Okulu ARAŞTIRMA VE İNCELEME Antakya Felsefe Okulu Musa Kazım ARICAN a a Felsefe Bölümü, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Ankara Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: 18.03.2013 Ka bul

Detaylı

Makedonya Cumhuriyeti ; 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir.

Makedonya Cumhuriyeti ; 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir. Makedonya Cumhuriyeti ; 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan,

Detaylı

TEMEİ, ESER II II II

TEMEİ, ESER II II II 1000 TEMEİ, ESER II II II v r 6n ıztj BEHÇET K E M A L Ç A Ğ L A R MALAZGİRT ZAFERİNDEN İSTANBUL FETHİNE (Dört destan) BİRİNCİ BASILIŞ DEVLET KİTAPLARI MİLLİ EĞİTİM BASIMEVİ _ İSTANBUL 1971 1000 TEM EL

Detaylı

ÜLKEMİZDE HUZURU BOZMAK İSTİYORLAR

ÜLKEMİZDE HUZURU BOZMAK İSTİYORLAR Meslek odaları ve bazı sivil toplum kuruluşları, son günlerde yaşanan iç kargaşalarda meydana gelen ölümler, Türk Bayrağına ve Atatürk heykellerine yapılan saldırılar üzerine sağduyu çağrısında bulundu.

Detaylı

Kalem İşleri 60. Ağaç İşleri 61. Hünkar Kasrı 65. Medrese (Darülhadis Medresesi) 66. Sıbyan Mektebi 67. Sultan I. Ahmet Türbesi 69.

Kalem İşleri 60. Ağaç İşleri 61. Hünkar Kasrı 65. Medrese (Darülhadis Medresesi) 66. Sıbyan Mektebi 67. Sultan I. Ahmet Türbesi 69. İÇİNDEKİLER TARİHÇE 5 SULTANAHMET CAMİ YAPI TOPLULUĞU 8 SULTAN I. AHMET 12 SULTAN I. AHMET İN CAMİYİ YAPTIRMAYA KARAR VERMESİ 15 SEDEFKAR MEHMET AĞA 20 SULTANAHMET CAMİİ NİN YAPILMAYA BAŞLANMASI 24 SULTANAHMET

Detaylı

Yak ndo u Medyas nda Türkiye ve AB Müktesebatlar - srail örne inde

Yak ndo u Medyas nda Türkiye ve AB Müktesebatlar - srail örne inde Yak ndo u Medyas nda Türkiye ve AB Müktesebatlar - Dr. Gil Yaron Dostumun dostu, benim en iyi dostumdur - veya İsrail gözüyle Türkiye AB Geçenlerde Tel Aviv kentinin en merkezi yeri olan Rabin Meydanı

Detaylı

TV LERDEKİ PROGRAMLARA ÇIKANLAR KURAN OKUMASINI BİLMİYOR

TV LERDEKİ PROGRAMLARA ÇIKANLAR KURAN OKUMASINI BİLMİYOR Site İsmi : Zaman 53 Tarih: 10.05.2012 Site Adresi : www.zaman53.com Haber Linki : http://www.zaman53.com/haber/14544/camilerin-ayaga-kalkmasi-lazim.html ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Detaylı

Yunan Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri üzerinde etkili olmuştur.

Yunan Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri üzerinde etkili olmuştur. Yunan Grek Uygarlığı Video Ders Anlatımı YUNAN (GREK) (M.Ö. 1200 336) Akalara son veren DORLAR tarafından kurulan bir medeniyettir. Yunan Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri üzerinde

Detaylı

MISIR IN SİYASAL HARİTASI

MISIR IN SİYASAL HARİTASI MISIR IN SİYASAL HARİTASI GÖKHAN BOZBAŞ Kırklareli Üniversitesi Afrika Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi MISIR IN SİYASAL HARİTASI HAZIRLAYAN GÖKHAN BOZBAŞ Kapak Fotoğrafı http://www.cbsnews.com/

Detaylı

Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir.

Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir. Akadlar,Babiller,Asurlular ve Elamlılar Video Ders Anlatımı AKADLAR M.Ö. 2350 2150 Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir. Samiler tarafından Orta Mezopotamya da Kral Sargon

Detaylı

Türklerin Anayurdu ve Göçler Video Ders Anlatımı

Türklerin Anayurdu ve Göçler Video Ders Anlatımı Türklerin Anayurdu ve Göçler Video Ders Anlatımı III. ÜNİTE TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ ( BAŞLANGIÇTAN X. YÜZYILA KADAR ) A- TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI I-Türk Adının Anlamı

Detaylı

FOSSATİ'NİN "AYASOFYA" ALBÜMÜ

FOSSATİ'NİN AYASOFYA ALBÜMÜ FOSSATİ'NİN "AYASOFYA" ALBÜMÜ Ayasofya, her dönem şehrin kilit dini merkezi haline gelmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu'nun İstanbul'da inşa ettirdiği en büyük kilisedir. Aynı zamanda dönemin imparatorlarının

Detaylı

Doğu Anadolu da Hristiyanlık

Doğu Anadolu da Hristiyanlık Mehmet Özmenli, Doğu Anadolu da Hristiyanlık, Karadeniz Araştırmaları, Cilt: 5, Sayı: 17, Bahar 2008, s.43-50. Doğu Anadolu da Hristiyanlık Dr. Mehmet Özmenli * Özet: Anadolu nun en önemli yerleşim merkezlerinden

Detaylı

BÜLTEN İSTANBUL AZİZ BABUŞCU. FİLİSTİN MESELESİ 2 5 te B İ L G İ NOTU. Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi

BÜLTEN İSTANBUL AZİZ BABUŞCU. FİLİSTİN MESELESİ 2 5 te B İ L G İ NOTU. Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi 2 de Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi AK Parti İstanbul İl Kadın Kolları nda AK Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya gelmenin mutluluğunu yaşadı. 8 de YIL: 2012 SAYI

Detaylı

başlamıştır. Patrik fiili olarak görevine yerine getirmemesine rağmen, hâlâ hayatta

başlamıştır. Patrik fiili olarak görevine yerine getirmemesine rağmen, hâlâ hayatta TÜRKİYE ERMENİLERİ PATRİĞİ SEÇİM SÜRECİ HAREKETLENDİ Mehmet Oğuzhan TULUN Analist Analiz No : 2017 / 12 26.05.2017 2010 yılından bu yana İstanbul Ermeni Patrikhanesinin yönetimini üstlenen Patrik Genel

Detaylı

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiyenin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V GİRİŞ 1 A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 BİRİNCİ BÖLÜM: AVRUPA SİYASAL TARİHİ 1 2 I.

Detaylı

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ YARD. DOÇ. DR. MUSTAFA GÖRKEM DOĞAN 5. ORTA ÇAĞDA SİYASET FELSEFESİ 5 ORTA ÇAĞDA SİYASET FELSEFESİ

Detaylı

Osmanlı Devleti nde Millet Sistem ve Süryaniler. Ebubekir Sofuoğlu 1 İlke Nur Akvarup 2

Osmanlı Devleti nde Millet Sistem ve Süryaniler. Ebubekir Sofuoğlu 1 İlke Nur Akvarup 2 Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt/ Volume:7, Sayı/Number:1 Yıl/Year:2012 Osmanlı Devleti nde Millet Sistem ve Süryaniler The Millet System and the Assyrians in the Ottoman

Detaylı

3647 SAYILI ve 2008 (3647/2008) TARİHLİ YUNANİSTAN VAKIFLAR YASASI VE UYGULAMALARI

3647 SAYILI ve 2008 (3647/2008) TARİHLİ YUNANİSTAN VAKIFLAR YASASI VE UYGULAMALARI Yrd. Doç. Dr. Turgay CİN* 3647 SAYILI ve 2008 (3647/2008) TARİHLİ YUNANİSTAN VAKIFLAR YASASI VE UYGULAMALARI Ortodoks Hıristiyanlık hukukunda vakıf var mı, yok mu, bir sorgulayın. Birinci sorum bu Hıristiyan

Detaylı

Fikret BABAYEV * * Azerbaycan Anayasa Mahkemesi Başkanı

Fikret BABAYEV * * Azerbaycan Anayasa Mahkemesi Başkanı Fikret BABAYEV * Sayın Başkan, değerli katılımcılar! Öncelikle belirtmek isterim ki, bugün bu faaliyete iştirak etmek ve sizlerle bir arada bulunmak benim için büyük bir mutluluktur. Bu toplantıya ve şahsıma

Detaylı

Avrupa da Yerelleşen İslam

Avrupa da Yerelleşen İslam Avrupa da Yerelleşen İslam Doç. Dr. Ahmet Yükleyen Uluslararası İlişkiler Bölümü Ticari Bilimler Fakültesi İstanbul Ticaret Üniversitesi İçerik Medeniyetler Sorunsalı: İslam ve Avrupa uyumsuz mu? Özcü

Detaylı

30 Temmuz 2008 tarihinde Mahkeme başvuru sahiplerinin 3 Eylül 2008 e dek İran a sınır dışı edilmemeleri hakkında 39 sayılı Kuralı yayınladı.

30 Temmuz 2008 tarihinde Mahkeme başvuru sahiplerinin 3 Eylül 2008 e dek İran a sınır dışı edilmemeleri hakkında 39 sayılı Kuralı yayınladı. Aşağıdaki metin kararın resmi olmayan özetidir. M.B. ve Diğerleri / Türkiye (36009/08) AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARI 15 Temmuz 2010 30 Temmuz 2008 tarihinde Mahkeme başvuru sahiplerinin 3 Eylül

Detaylı

Musul Sorunu'na Lozan'da bir çözüm bulunamadı. Bu nedenle Irak sınırının belirlenmesi ileri bir tarihe bırakıldı.

Musul Sorunu'na Lozan'da bir çözüm bulunamadı. Bu nedenle Irak sınırının belirlenmesi ileri bir tarihe bırakıldı. MUSUL SORUNU VE ANKARA ANTLAŞMASI Musul, Mondros Ateşkes Anlaşması imzalanmadan önce Osmanlı Devleti'nin elinde idi. Ancak ateşkesin imzalanmasından dört gün sonra Musul İngilizler tarafından işgal edildi.

Detaylı

SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ

SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ 1 SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ Gürbüz MIZRAK Süleyman Şah Türbesi ve bulunduğu alan Suriye'nin Halep ilinin Karakozak Köyü sınırları içerisindeydi. Burası Türkiye'nin kendi sınırları dışında sahip olduğu tek toprak

Detaylı

MANASTIR TIBBI (Monastic Medicine)

MANASTIR TIBBI (Monastic Medicine) MANASTIR TIBBI (Monastic Medicine) Hipokratik-Galenik Tıp ekolunun devamı Cerrahi teknikler bilinmesine rağmen, yüksek enfeksiyon riski nedeniyle zorunlu haller dışında pek uygulanmıyor Tam olarak hangi

Detaylı

ABD NİN KURULMASI VE FRANSIZ İHTİLALİ

ABD NİN KURULMASI VE FRANSIZ İHTİLALİ ABD NİN KURULMASI VE FRANSIZ İHTİLALİ 1215 yılında Magna Carta ile Kral,halkın onayını almadan vergi toplamayacağını, hiç kimseyi kanunsuz olarak hapse veya sürgüne mahkum etmeyeceğini bildirdi. 17.yüzyıla

Detaylı

İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI MISIR UYGARLIĞI İRAN UYGARLIĞI HİNT UYGARLIĞI ÇİN UYGARLIĞI DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI MISIR UYGARLIĞI İRAN UYGARLIĞI HİNT UYGARLIĞI ÇİN UYGARLIĞI DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI MISIR UYGARLIĞI İRAN UYGARLIĞI HİNT UYGARLIĞI ÇİN UYGARLIĞI DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI Kelime anlamı İki nehrin arası olan Mezopotamya,

Detaylı

3 Hedef 3 Görev BÜLTEN. 2014 Seçimleri İçin İSTANBUL AZİZ BABUŞCU B İ L G İ. NOTU FİLİSTİN MESELESİ 2 de İL SİYASİ VE HUKUKİ İŞLER BAŞKANLIĞI

3 Hedef 3 Görev BÜLTEN. 2014 Seçimleri İçin İSTANBUL AZİZ BABUŞCU B İ L G İ. NOTU FİLİSTİN MESELESİ 2 de İL SİYASİ VE HUKUKİ İŞLER BAŞKANLIĞI 2 de 8 de 11 de AK 8de YIL: 2012 SAYI : 166 10-17 ARALIK 2012 BÜLTEN İL SİYASİ VE HUKUKİ İŞLER BAŞKANLIĞI T E Ş K İ L A T İ Ç İ H A F T A L I K B Ü L T E N İ 10 da AZİZ BABUŞCU AK PARTİ İL BAŞKANI 2014

Detaylı

TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE ORTODOKS HIRİSTİYANLIKTAKİ PATRİKLİKLER. Dr. Münir YILDIRIM

TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE ORTODOKS HIRİSTİYANLIKTAKİ PATRİKLİKLER. Dr. Münir YILDIRIM Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, Temmuz-Aralık 2003 TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE ORTODOKS HIRİSTİYANLIKTAKİ PATRİKLİKLER Dr. Münir YILDIRIM Günümüzde Hıristiyanlığı temsil eden büyük kiliselerden

Detaylı

MİT VE DİN İLİŞKİSİ. (Kutsal Metinlerle İlişkisi) DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1

MİT VE DİN İLİŞKİSİ. (Kutsal Metinlerle İlişkisi) DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1 MİT VE DİN İLİŞKİSİ (Kutsal Metinlerle İlişkisi) DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1 Mit ve Din Mitolojiler genel olarak dinsel, ruhani ve evrenin ya da halkların oluşumu gibi yaratılış veya türeyiş gibi temaları içerirler.

Detaylı

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 2 SASANİLER-İSPANYA EMEVİLERİ-TULUNOĞULLARI SASANİLER (226-651) Sasaniler daha sonra Emevi ve Abbasi Devletlerinin hüküm sürdüğü bölgenin doğudaki (çoğunlukla Irak) bölümüne hükmetmiştir.

Detaylı

Dinlerin Buluşma Noktası. Antakya

Dinlerin Buluşma Noktası. Antakya 80 Dinlerin Buluşma Noktası Antakya 81 82 Bu ay sizlere Anadolu nun en güzel yerlerinden biri olan Antakya yı tanıtacağız. Antakya Hatay ilimizin şehir merkezi. Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri

Detaylı

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ

KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 1 632-1258 HALİFELER DÖNEMİ (632-661) Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali, her biri İslam ın yayılması için çalışmıştır. Hz. Muhammed in 632 deki vefatından sonra Arap

Detaylı

ŞAMANİZM DR. SÜHEYLA SARITAŞ 2

ŞAMANİZM DR. SÜHEYLA SARITAŞ 2 DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1 ŞAMANİZM Şamanizmin tanımında bilim adamlarının farklı görüşlere sahip olduğu görülmektedir. Kimi bilim adamı şamanizmi bir din olarak kabul etse de, kimisi bir kült olarak kabul

Detaylı

HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 2.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. İSKENDER Gençlik yılları

HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 2.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. İSKENDER Gençlik yılları HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 2.Ders Dr. İsmail BAYTAK İSKENDER Gençlik yılları 19.10.2017 MÖ.336-323 yılları arasında Makedonya kralı ve tarihteki en büyük imparatoru. Makedonya kralı II. Filip'in oğlu.

Detaylı

istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sebepleri istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından gelişmesi istanbul'un fethinin türk

istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sebepleri istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından gelişmesi istanbul'un fethinin türk , istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sebepleri istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından gelişmesi istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sonuçları istanbul'un fethinin

Detaylı

içerisindeki tartışmalar dinmeyerek devam etmiştir. Bu aşamada tartışmaların iki temel odağı vardır:

içerisindeki tartışmalar dinmeyerek devam etmiştir. Bu aşamada tartışmaların iki temel odağı vardır: TÜRKİYE ERMENİLERİ PATRİĞİ SEÇİMİ TARTIŞMALARI DEVAM EDİYOR Mehmet Oğuzhan TULUN Analist Analiz No : 2017 / 9 24.02.2017 İstanbul Ermeni Patrikhanesinin Ruhani Kurul Başkanı Episkopos Sahak Maşalyanın

Detaylı

Anneler Gününün Tarihçesi ve Ülkemizde Anneler Günü

Anneler Gününün Tarihçesi ve Ülkemizde Anneler Günü Anneler Gününün Tarihçesi ve Ülkemizde Anneler Günü Anneler günü, bizleri dokuz ay karnında taşıyan ve belki de ölene kadar en küçük zor ânımızda bile bizim derdimizle dertlenen kutsal varlıklarımız, yani

Detaylı

HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 9.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. (Diadokhlar Dönemi ve İPSOS SAVAŞI)

HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 9.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. (Diadokhlar Dönemi ve İPSOS SAVAŞI) HELLENİSTİK DÖNEM UYGARLIĞI 9.Ders Dr. İsmail BAYTAK (Diadokhlar Dönemi ve İPSOS SAVAŞI) İskenderin ölümünden sonra imparatorluk 4 parçaya ayrıldı. Cassander Yunanistan'a, Creatus ve Antigonos Batı Asya'ya,

Detaylı

YAYIN LİSTESİ KİTAP VE KİTAPTA YAYIMLANAN BÖLÜMLER

YAYIN LİSTESİ KİTAP VE KİTAPTA YAYIMLANAN BÖLÜMLER ADI SOYADI Prof.Dr.Hüseyin Haşimi GÜNEŞ ÜNVANI Öğretim Üyesi Fakültesi / Birimi İktisadi ve İdari Programlar/ MUHASEBE VE VERGİ BÖLÜMÜ- Meslek Yüksekokulu DAHİLİ TELEFON 3104 E-POSTA hhgunes@yahoo.com

Detaylı

Anadolu eski çağlardan beri insanların dikkatini çekmiş, önemli bir yerleşim ve uygarlık merkezi olmuştur.

Anadolu eski çağlardan beri insanların dikkatini çekmiş, önemli bir yerleşim ve uygarlık merkezi olmuştur. Bilim Tarihi I Ders Notları ESKİÇAĞ DA BİLİM ANADOLU MEDENİYETLERİ Anadolu eski çağlardan beri insanların dikkatini çekmiş, önemli bir yerleşim ve uygarlık merkezi olmuştur. Hititler Anadolu da kurulan

Detaylı

Avrupa Tarihi. Konuyla ilgili kavramlar

Avrupa Tarihi. Konuyla ilgili kavramlar Avrupa Tarihi Konuyla ilgili kavramlar Aforoz: Katolik mezhebinde papa ve kiliseye karşı gelenlerin kilise tarafından dinden çıkarılmasıdır. Burjuva: Avrupa da soylular ve köylülerden farklı olarak ticaretle

Detaylı

Konuyla ilgili kavramlar

Konuyla ilgili kavramlar Avrupa tarihi, Avrupa tarihi ders notları, ygs Avrupa tarihi, kpss Avrupa tarihi notları, Avrupa tarihi notu indir gibi konular aşağıda incelenecektir. İçindekiler 0.0.1 Konuyla ilgili kavramlar 1 ORTA

Detaylı

ERMENİ KİMLİĞİNİN İNŞASINDA KİLİSENİN ROLÜ

ERMENİ KİMLİĞİNİN İNŞASINDA KİLİSENİN ROLÜ 1845 ÖZET ERMENİ KİMLİĞİNİN İNŞASINDA KİLİSENİN ROLÜ KILIÇ, Davut TÜRKİYE/ТУРЦИЯ Ermeni tarihinin ilk dönemi üzerinde çalışan bütün araştırmacıların kabul ettiği şekliyle Hristiyanlığa geçmezden önce Part

Detaylı

Doç.Dr.Kadir ULUSOY Tarih Eğitimcisi ve Değerler Eğitimi Uzmanı

Doç.Dr.Kadir ULUSOY Tarih Eğitimcisi ve Değerler Eğitimi Uzmanı Doç.Dr.Kadir ULUSOY Tarih Eğitimcisi ve Değerler Eğitimi Uzmanı Türklerin Anadolu da teşkilatlı bir şekilde var olmaya başladığı 1071 yılından itibaren Ermeniler ile Türkler huzur içinde yaşamışlardır.

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH CEVAP 1: (TOPLAM 2 PUAN) Savaş 2450-50=2400 yılının başında sona ermiştir. (İşlem 1 puan) Çünkü miladi takvimde, MÖ tarihleri milat takviminin başlangıcına yaklaştıkça

Detaylı

Bir süre önce Büyük günlük gazetelerimizden birinin Genel Yayın Müdürü medya dünyasına yeni bir konu atarak bir tartışma başlattı.

Bir süre önce Büyük günlük gazetelerimizden birinin Genel Yayın Müdürü medya dünyasına yeni bir konu atarak bir tartışma başlattı. YÜKSEKÖĞRETİMDE İLETİŞİM FAKÜLTELERİ *Prof. Dr. Ateş VURAN Bir süre önce Büyük günlük gazetelerimizden birinin Genel Yayın Müdürü medya dünyasına yeni bir konu atarak bir tartışma başlattı. Bu saygın Genel

Detaylı

GEVALE KALESĠ KAZI ÇALIġMALARI

GEVALE KALESĠ KAZI ÇALIġMALARI GEVALE KALESĠ KAZI ÇALIġMALARI Konya da Osmanlı ordusunun kenti fethettikten sonra yıktırdığı kabul edilen Gevale Kalesi nin kalıntıları bulundu. Buluntular kentin bilinen tarihini değiģtirecek nitelikte.

Detaylı

Masallar Kenti Mardin i Nükhet Everi ile Geziyoruz!

Masallar Kenti Mardin i Nükhet Everi ile Geziyoruz! Masallar Kenti Mardin i Nükhet Everi ile Geziyoruz! 16-18 Kasım 2018 Sokaklarında gezerken Doğu nun ünlü 1001 Gece Masalları nı yaşatan bir şehir düşünün! Gündüzleri güneşin sarı sıcak tonları ile çölün

Detaylı

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TALAS SAVAŞI (751) Diğer adı Atlık Savaşıdır. Çin ile Abbasiler arasındaki bu savaşı Karlukların yardımıyla Abbasiler kazanmıştır. Bu savaş sonunda Abbasilerin hoşgörüsünden etkilenen

Detaylı