Kronik Hastalıklarda Değişim Listelerinin Kulanılması. Prof.Dr.Seyit Mehmet Mercanlıgil

Transkript

1 Kronik Hastalıklarda Değişim Listelerinin Kulanılması Prof.Dr.Seyit Mehmet Mercanlıgil

2 SUNUM PLANI 1.Türkiye dışında değişim listelerine bir örnek 2.Türkiye için değişim listeleri *Temel sorunlar *Değişim kullanırken dikkat edilecek hususlar 3.Değişim listelerinin bazı hastalıklarda kullanımı 4.Bazı besin gruplarının değişim listelerindeki yeri 5.Light-diyet ürünlerinin değişim listelerindeki yeri

3 Değişim Listeleri (Exchange Lists) Besinlerin besin ögesi içerikleri ve kalori miktarlarına göre gruplandırılmasından oluşur Bu gruplardan her hangi birinde yer alan besinler listede belirtilen miktarlarda olmak şartıyla birbirleri yerine kullanılabilirler Bu listeler diyet hazırlayan ve diyeti uygulayan kişilere kolaylık ve esneklik sağlar Kutluay Merdol T ve ark. Beslenme ve Diyetetik Açıklamalı Sözlük,Ankara,1997.

4 Food Exchange Lists Source: Based on American Dietetic Association Exchange Lists

5 Vegetables Vegetables contain 25 calories and 5 grams of carbohydrate. One serving equals: ½ C Cooked vegetables (carrots, broccoli, zucchini, cabbage, etc.) 1 C Raw vegetables or salad greens ½ C Vegetable juice If you re hungry, eat more fresh or steamed vegetables. C:cup, 1 cup = 240 ml,120 gram

6 Fat-Free and Very Low-Fat Milk Fat-Free and Very Low-Fat Milk contain 90 calories per serving. One serving equals: 1 C Milk, fat-free or 1% fat ¾ C Yogurt, plain nonfat or low-fat 1 C Yogurt, artificially sweetened

7 Very Lean Protein Very Lean Protein choices have 35 calories and 1 gram of fat per serving. One serving equals: 1 oz Turkey breast or chicken breast, skin removed 1 oz Fish fillet (flounder, sole, scrod, cod, etc.) 1 oz Canned tuna in water 1 oz Shellfish (clams, lobster, scallop, shrimp) ¾ C Cottage cheese, nonfat or low-fat 2 Egg whites ¼ C Egg substitute 1 oz Fat-free cheese ½ C Beans, cooked (black beans, kidney, chick peas or lentils): count as 1 starch/bread and 1 very lean protein oz:ounce, 1 ounce = grams

8 Lean Protein Lean Protein choices have 55 calories and 2 3 grams of fat per serving. One serving equals: 1 oz Chicken dark meat, skin removed 1 oz Turkey dark meat, skin removed 1 oz Salmon, swordfish, herring 1 oz Lean beef (flank steak, London broil, tenderloin, roast beef)* 1 oz Veal, roast or lean chop* 1 oz Lamb, roast or lean chop* 1 oz Pork, tenderloin or fresh ham* 1 oz Low-fat cheese (with 3 g or less of fat per ounce) 1 oz Low-fat luncheon meats (with 3 g or less of fat per ounce) ¼ C 4.5% cottage cheese 2 med. Sardines * Limit to 1 2 times per week

9 Medium-Fat Proteins Medium-Fat Proteins have 75 calories and 5 grams of fat per serving. One serving equals: 1 oz Beef (any prime cut), corned beef, ground beef** 1 oz Pork chop 1 Whole egg (medium)** 1 oz Mozzarella cheese ¼ C Ricotta cheese 4 oz Tofu (note this is a heart healthy choice) ** Choose these very infrequently

10 Fruits Fruits contain 15 grams of carbohydrate and 60 calories. One serving equals: 1 small Apple, banana, orange, nectarine 1 med. Fresh peach 1 Kiwi ½ Grapefruit ½ Mango 1 C Fresh berries (strawberries, raspberries, or blueberries) 1 C Fresh melon cubes 1 8 th Honeydew melon 4 oz Unsweetened juice 4 tsp Jelly or jam tsp: teaspoon, 1 US teaspoon = milliliters

11 Starches Starches contain 15 grams of carbohydrate and 80 calories per serving. One serving equals: 1 slice Bread (white, pumpernickel, whole wheat, rye) 2 slices Reduced-calorie or "lite" bread ¼ (1 oz) Bagel (varies) ½ English muffin ½ Hamburger bun ¾ C Cold cereal 1 3 C Rice, brown or white, cooked 1 3 C Barley or couscous, cooked 1 3 C Legumes (dried beans, peas or lentils), cooked ½ C Pasta, cooked ½ C Bulgar, cooked ½ C Corn, sweet potato, or green peas 3 oz Baked sweet or white potato ¾ oz Pretzels 3 C Popcorn, hot air popped or microwave (80% light)

12 Fats Fats contain 45 calories and 5 grams of fat per serving. One serving equals: 1 tsp Oil (vegetable, corn, canola, olive, etc.) 1 tsp Butter 1 tsp Stick margarine 1 tsp Mayonnaise 1 Tbsp Reduced-fat margarine or mayonnaise 1 Tbsp Salad dressing 1 Tbsp Cream cheese 2 Tbsp Lite cream cheese 1/8th Avocado 8 large Black olives 10 large Stuffed green olives 1 slice Bacon Tbsp: tablespoon, 1 US tablespoon = milliliters

13 DEĞİŞİM LİSTELERİ (TÜRKİYE)

14 Ülkemizde Değişim Listelerindeki Temel Sorunlar 1.Türkiye ye özgü besin bileşim cetvelleri * Bu konuda yapılan çalışmalar (TÜBİTAK) * Etiket bilgisinin önemi 2. Türkiye de standart ölçü kaplarının olmaması

15

16 SÜT GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir süt değişimi 6 gr karbonhidrat, 4 gr protein, 3,5 gr yağ içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Süt 1 Su Bardağı 160 Yoğurt ¾ Su Bardağı 160 Miktar (g) SÜT GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir süt değişimi 9 gr karbonhidrat, 6 gr protein, 6 gr yağ içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Süt 1 Su Bardağı 200 Yoğurt ¾ Su Bardağı (4 tepeleme yemek kaşığı) 150 Kefir 1 Su Bardağı 200 Ev Yoğurdu 1 Su Bardağı 200 Miktar (g)

17 Neden süt değişiminde farklılık var? *Hesaplamada bir farklılık yok. *Tüketim açısından uygunluk söz konusu. *Etiket bilgisi Light süt kullanalım mı? *Yarım yağlı süt-yoğurt *Yağsız süt 9-6-0

18

19 ET GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir et değişimi, 6 gr protein, 5 gr yağ içerir) Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Kırmızı et 1 köfte kadar 30 Tavuk eti (derisiz) 1 köfte kadar 30 Balık 1 köfte kadar 30 KC, Beyin Miktar (g) Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) ESKİİ Yumurta 1 adet 50 Beyaz peynir 1 kibrit kutusu 30 İstakoz, karides 5 orta boy 60 Midye 5 orta boy 60 Miktar (g) Besin ET GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir et değişimi, 6 gr protein, 5 gr yağ içerir) Ortalama Ölçü (Pişmiş) Kırmızı et 1 köfte kadar 30 Tavuk eti (derisiz) 1 köfte kadar 30 Hindi eti (derisiz) 1 köfte kadar 30 Balık 1 köfte kadar 30 Miktar (g) Besin YENİ Ortalama Ölçü (Pişmiş) Yumurta 1 adet 50 Beyaz peynir 1 kibrit kutusu 30 Yağsız lor 4 YK (tepeleme) 70 Çökelek 1 YK (tepeleme) 20 Miktar (g)

20 ET GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir et değişimi, 6 gr protein, 5 gr yağ içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Kaşar peyniri ¾ kibrit kutusu 20 Sosis 1 adet 30 Salam 1 dilim 20 ET GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir et değişimi, 6 gr protein, 5 gr yağ içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Kaşar peyniri ¾ kibrit kutusu 20 Sosis 1 küçük boy 30 Salam 3 küçük dilim 20 Miktar (g)

21 Et değişimini kullanırken dikkat edilecek hususlar: *Peynirin miktarının anlatımı(kibrit kutusu?) *Etin miktarının anlatımı(köfte kadar?) *Peynir ve etin birbirinin yerine kullanımı

22

23 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Ekmek (buğday, çavdar, kepek yulaf) 1 ince dilim 25 Buğday, mercimek, bezelye unu (çorba) 1 kase 15 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Ekmek (buğday, çavdar, kepek yulaf) 1 etimek dilimi 25 Hamburger ekmeği (küçük) ½ adet 25 Hamburger ekmeği (büyük) 1/3 adet 25 Sandviç ekmeği 1/3 adet 25 Galeta 2-3 adet 20 Un 3 YK (silme) 20

24 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Mercimek çorba 1 kase 25 Tarhana çorba 1 kase 15 Şehriye çorba 1 kase 15 Pirinç çorba 1 kase 15 Pirinç pilavı 2 yemek kaşığı 15 Bulgur pilavı 2 yemek kaşığı 15 Kuskus 2 yemek kaşığı 15 ESKİİ EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Mercimek çorba 1 kase 20 Un çorbası 1 kase 20 Şehriye çorba 1 kase 20 Pirinç çorba 1 kase 20 Pirinç pilavı 3 yemek kaşığı 20 Bulgur pilavı 3 yemek kaşığı 20

25 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Erişte pilavı 2 yemek kaşığı 15 Makarna 2 yemek kaşığı 15 Patates 1 küçük boy 90 Kestane 2 orta boy 30 Yufka böreği 2 kibrit kutusu --- Patlamış mısır 1 su bardağı 20 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Erişte pilavı 3 yemek kaşığı 20 Makarna 3 yemek kaşığı 20 Patates 1 küçük boy 90 Kestane 2 orta boy 30 Haşlanmış mısır Yarım küçük boy 70 Patlamış mısır 1 su bardağı 20

26 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Tuzlu Bisküvi 2 adet 25 Kurubaklagil (kuru fasülye, nohut, kuru barbunya, iç bakla) 4 yemek kaşığı 25 EKMEK GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir ekmek değişimi 15 gr karbonhidrat, 2 gr protein, içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü (Pişmiş) Miktar (g) Leblebi 1 avuç (2 yemek kaşığı) 20 Tuzlu Bisküvi 2 adet 15 Simit (susamsız) ¼ adet 25 İrmik 3 yemek kaşığı 20 Cornflakes 3 yemek kaşığı (tepeleme) 20 Kurubaklagil 4 yemek kaşığı 25

27 Ekmek değişimini kullanırken dikkat edilecek hususlar: *Ekmek ve ekmek yerine geçenlerin birbirlerinin yerine kullanımı *Kurubaklagiller neden ekmek değişiminde? (Et değişimi-ekmek değişimi)

28

29 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 12 gr karbonhidrat içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Ananas 1 dilim 110 Armut 1 orta boy 100 Ayva 1/4 orta boy 80 Çilek 12 adet (orta boy) 175 ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Dut 8 adet 75 Elma 1 küçük boy 100 Erik 5 orta boy 100 Greyfurt ½ orta boy 125 İncir (tane) 1 küçük boy 80 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 15 gr karbonhidrat içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Ahududu 1 çay bardağı 100 Ananas 1 dilim 110 Armut 1 orta boy 120 Ayva 1/3 orta boy 100 Böğürtlen ¾ su bardağı 120 Çilek adet (orta boy) 200 YENİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Dut 10 büyük boy 75 Elma ½ büyük boy 100 Kırmızı erik 5 orta boy 85 Mürdüm eriği 2-3 orta boy 80 Greyfurt ½ orta boy 150 İncir (tane) 1 küçük boy 75

30 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 12 gr karbonhidrat içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Karpuz 1/8 orta boy 200 Kavun 1/8 orta boy 200 Kayısı 3 orta boy 100 Kiraz 12 adet 75 Kivi 1 orta boy 150 Limon 1 orta boy 100 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 15 gr karbonhidrat içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Karpuz 1/10 küçük boy(3 kg lık) 250 Kavun 1/10 küçük boy (2,5 kg lık) 200 Kayısı 4 orta boy 160 Kiraz 15 adet 85 Kivi 1 orta boy 150 Limon 2 küçük boy 180 ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Mandalina 1 büyük boy 100 Muz 1 küçük boy 50 Nar ½ küçük boy 80 Portakal 1 orta boy 130 Şeftali 1 orta boy 100 Üzüm 15 iri tane 80 YENİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Mandalina 1 büyük boy 150 Muz ½ orta boy 75 Nar ½ küçük boy 100 Portakal 1 orta boy 130 Şeftali 1 orta boy 150 Üzüm 1 küçük salkım 90

31 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 12 gr karbonhidrat içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Vişne 14 adet 80 Hurma 5 adet 20 Kuru erik 5 adet 20 Yeni Dünya 6 adet 125 Kuru İncir 1 adet 20 ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Kuru Kayısı 4 orta boy 20 Kuru Üzüm 1 yemek kaşığı 20 Elma, vişne, nar suyu 1/3 su bardağı 80 Greyfurt suyu 1 çay bardağı 100 Limon suyu 1,5 çay bardağı 150 Mandalina suyu 1,5 çay bardağı 150 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 15 gr karbonhidrat içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Vişne 20 adet 100 Hurma 5 adet 20 Kuru erik 5 adet 20 Yeni Dünya 7 adet 90 Yeşil Erik 12 adet 120 Kuru İncir 1 küçük boy 20 Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Kuru Kayısı 4 orta boy 20 Kuru Üzüm 1 yemek kaşığı 20 Elma suyu 1,5 çay bardağı 150 Greyfurt suyu 1,5 çay bardağı 150 Limon suyu 1,5 çay bardağı 150 Mandalina suyu 1,5 çay bardağı 150

32 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 12 gr karbonhidrat içerir) ESKİİ Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Portakal Suyu 1 çay bardağı 100 Üzüm Suyu 1/4 su bardağı 60 MEYVE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir meyve değişimi 15 gr karbonhidrat içerir) YENİ Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Portakal Suyu 1,5 çay bardağı 150 Üzüm Suyu 1 çay bardağı 100

33

34 SEBZE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 6 gr karbonhidrat, 1 gr protein içerir) Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Domates 1 küçük boy 100 Domates suyu 1 su bardağı 240 Çarliston biber 4 orta boy 100 Y.Sivri Biber 10 orta boy 100 Y.Dolma Biber 2 orta boy 100 Kıvırcık Salata 15 yaprak 100 ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Marul 5-6 Yaprak 100 Salatalık 1 küçük boy 100 Kırmızı Turp 5 orta boy 100 Maydanoz 1 orta demet 75 Yeşil Soğan 3-4 orta boy 75 Kuru Soğan 1 orta boy 75 SEBZE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 6 gr karbonhidrat, 1 gr protein içerir) YENİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Domates 1 küçük boy 100 Domates suyu ½ su bardağı 100 Çarliston biber 4 orta boy 100 Y.Sivri Biber 10 orta boy 100 Y.Dolma Biber 2 orta boy 100 Kıvırcık Salata 15 yaprak 100 Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Marul 5-6 Yaprak 100 Salatalık 1 küçük boy 100 Kırmızı Turp 5 orta boy 100 Maydanoz 1 orta demet 75 Yeşil Soğan 3-4 orta boy 75 Kuru Soğan 1 orta boy 75

35 SEBZE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 6 gr karbonhidrat, 1 gr protein içerir) Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Kereviz 1 KB (çiğ) 100 K.Lahana 1/8 OB (çiğ) 100 Lahana 4 YK (pişmiş) 100 Karnıbahar 4 YK (pişmiş) 100 Taze Kabak 4 YK (pişmiş) 150 Patlıcan 4 YK (pişmiş) 125 ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Ispanak 4 YK (pişmiş) 150 Pazı 4 YK (pişmiş) 150 Ebegümeci 4 YK (pişmiş) 150 Bamya 4 YK (pişmiş) 75 SEBZE GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 6 gr karbonhidrat, 1 gr protein içerir) YENİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Kereviz 1 KB (çiğ) 100 K.Lahana 1/8 OB (çiğ) 100 Lahana 4 YK (pişmiş) 100 Karnıbahar 4 YK (pişmiş) 100 Taze Kabak 4 YK (pişmiş) 150 Patlıcan 4 YK (pişmiş) 125 Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Ispanak 4 YK (pişmiş) 150 Pazı 4 YK (pişmiş) 150 Ebegümeci 4 YK (pişmiş) 150 Bamya 4 YK (pişmiş) 75 T.Fasulye 4 YK (pişmiş) 150 Semizotu 4 YK (pişmiş) 150

36 SEBZE B GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 7 gr karbonhidrat, 2 gr protein içerir) ESKİİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Havuç 1 orta boy (çiğ) 100 Havuç Suyu ½ su bardağı (çiğ) 120 Şalgam 1 orta boy (çiğ) 150 Bezelye 4 yemek kaşığı (pişmiş) 100 Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Pırasa Bakla 5 yemek kaşığı (pişmiş) 4 yemek kaşığı (pişmiş) Enginar 1 orta boy (pişmiş) 100 Bal Kabağı 100 SEBZE B GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir sebze değişimi 7 gr karbonhidrat, 2 gr protein içerir) YENİ Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Havuç 1 orta boy (çiğ) 100 Havuç Suyu ½ su bardağı (çiğ) 120 Şalgam 1 orta boy (çiğ) 150 Bezelye 4 yemek kaşığı (pişmiş) 100 Besin Ort. Ölçü Miktar (g) Pırasa Bakla 5 yemek kaşığı (pişmiş) 4 yemek kaşığı (pişmiş) Enginar 1 orta boy (pişmiş) 100 Bal Kabağı 100

37 Sebze değişimini kullanırken dikkat edilecek hususlar: *Çiğ sebzelere dikkat *Nişastalı sebzelere dikkat(bezelye, mısır, bakla, bal kabağı, patates)

38

39 YAĞ GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir yağ değişimi 5 gr yağ içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Sıvı yağ 1 tatlı kaşığı 5 Siyah zeytin 5 adet 15 Yeşil zeytin 6 adet 15 Mayonez 1 tatlı kaşığı 5 Fındık, fıstık 6 adet -- YAĞ GRUBU DEĞİŞİM LİSTESİ (Bir yağ değişimi 5 gr yağ içerir) Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Kaymak 1 yemek kaşığı 10 Margarin (erimiş) Margarin (erimemiş) Tereyağ, sade yağ, kuyruk yağı ESKİİ 1 tatlı kaşığı 5 1 tatlı kaşığı 5 1 tatlı kaşığı 5 YENİ Besin Ortalama Ölçü Miktar (g) Sıvı yağ 1 tatlı kaşığı 5 Siyah zeytin 6-7 orta boy 10 Yeşil zeytin (çizik) orta boy 10 Yumuşak margarin 1 tatlı kaşığı 5

40 *Hastaya anlatma zorluğu Yağ değişimini kullanırken dikkat edilecek hususlar: *Mayonez, kaymak, katı margarin, tereyağı, kuyruk yağı yağ değişiminde neden olmamalı? *Fındık, fıstık gibi yağlı kuruyemişler yağ değişiminde neden olmamalı? *Yemeklerin içine giren miktar hesabı (klinik-poliklinik)

41 Değişim Listelerinin Hastalıklarda Kullanımı Koroner Arter Hastalıklarında kolesterol hesabı *1Süt değişimi; önce 16 mg şimdi 25 mg (Farklılık olduğu için) *1Et değişimi; önce 21 mg şimdi 25 mg (Farklılık olmamasına rağmen)

42 Değişim Listelerinin Hastalıklarda Kullanımı Diyabette ve Obezitede kullanımı *Şu anki değişimler kullanılıyor. *Bazı yiyeceklerin ortalama değişim miktarları ile ilgili farklı listeler var.bu listelerin hastanın uygulamasındaki zorluklara dikkat edilmelidir. Örneğin; 1 ekmek + 1 yağ= 1 kase çorba veya 3YK pilav-makarna

43 BAZI YİYECEKLERİN ORTALAMA DEĞİŞİM DEĞERLERİ Yiyecek Ölçü Değişim Sütlaç (Şekersiz) 1 kase 1 Süt, 1 Ekmek Muhallebi (Şekersiz) 1 kase 1 Süt, 1 Ekmek Ayran 1 su bardağı 1/2 Süt Cacık 1 kase 1/2 Süt Kısır 3 yemek kaşığı 1 Ekmek, 1 Yağ İçli Köfte 1 adet 1 Et, 1 Ekmek, 1 Yağ Kadınbudu Köfte 1 adet 1 Et, ½ ekmek, 2 Yağ Mercimek Köfte 2-3 orta adet 1 Ekmek, 1 yağ Patates Salatası 3 yemek kaşığı 1 Ekmek, 1 yağ Mantı 2 küçük kepçe 1 Et, 2 ekmek, 1 yağ Kıymalı Pide 1 adet 4 Ekmek, 2 Et, 2 yağ Hamburger (küçük, sossuz) 1 adet 2 Ekmek, 2 Et Cheeseburger 1 adet 2 Ekmek, 2 Et Pizza 1/8 adet (35 cm. çap) 1 Ekmek, 1 Et,

44 Yiyecek Ölçü Değişim Gözleme (Sade) 1 adet 4 Ekmek, 2 Yağ Börek (kıymalı-peynirli) 2 kibrit kutusu 1 Ekmek, ½ et, 1 yağ Kaşarlı Tost (yağsız) 1 adet 3 ekmek, 1 et Sosisli Sandviç 1 adet 4 ekmek, 1 et, 1 yağ Z lı Lahana Sarma (orta kalın) 2 adet 1 ekmek, 1 yağ Etli Lahana Sarma (orta kalın) 4-5 adet 2 et, 1 ekmek, 1 sebze Z lı Yaprak Sarma (orta kalın) 2 adet 1 ekmek, 1 yağ Etli Yaprak Sarma 4-5 adet 1 et, ½ ekmek Etli Biber Dolma 2 adet 2 et, 1 ekmek, 1 sebze Kıymalı Kabak Dolma 2 adet 1 et, 1 ekmek, 1 sebze Karnıyarık 1 adet 1 et, 1 sebze, 2 yağ İmam Bayıldı 1 adet 1 sebze, 2 yağ Leblebi 1 avuç (20 g) 1 ekmek Sokak Simiti 1 adet 3 ekmek, 1 yağ Poğaça (sade) 1 adet 2 ekmek, 1 yağ

45 Değişim Listelerinin Hastalıklarda Kullanımı Karaciğer-Böbrek Hastalıklarında protein kısıtlı diyetlerde ekmek değişim listesi kullanımı *Pirinç ile şehriye farkı *Kurubaklagiller (-) Böbrek Hastalıklarında potasyum kısıtlı diyetlerde; *Sebze ve meyvelerin kullanımı Ispanak,. Muz,. (-) *Kurubaklagiller,Bulgur,Patates (-)

46 Proteini Kısıtlı Diyetlerde Bir İnce Dilim Ekmek (25 g) Yerine Geçebilen Yiyecekler ESKİİ Yiyecek Ortalama Ölçü Çiğ miktar (g) Buğday unu (çorbada) 1 kase 20 Şehriye (çorbada) 1 kase 15 Pirinç (çorbada) 2 kase 30 Tarhana (çorbada)* 1 kase 15 Pirinç (pilav olarak) 4 yemek kaşığı 30 Bulgur (pilav olarak)* 2 yemek kaşığı 15 Makarna 2 yemek kaşığı 15 Kuskus 2 yemek kaşığı 15 Erişte 2 yemek kaşığı 15 İrmik (tatlı içinde) 4 yemek kaşığı 25 Patates* 1 orta boy 100 *Bu yiyecekler, diyette potasyum sınırlaması varsa önerilmezler. Ayrıca, tarhana fosfordan da zengindir.

47 Proteini Kısıtlı Diyetlerde Bir İnce Dilim Ekmek (25 g) Yerine Geçebilen Yiyecekler Yiyecek Ortalama Ölçü Çiğ miktar (g) Buğday unu (çorbada) 1 kase 20 Şehriye (çorbada) 1 kase 20 Pirinç (çorbada) 2 kase 30 Tarhana (çorbada)* 1 kase 20 Pirinç (pilav olarak) 5 yemek kaşığı 35 Bulgur (pilav olarak)* 3 yemek kaşığı 20 Makarna 3 yemek kaşığı 20 Kuskus 3 yemek kaşığı 20 Erişte 3 yemek kaşığı 20 İrmik (tatlı içinde) 4 yemek kaşığı 25 Patates* 1 orta boy 100 *Bu yiyecekler, diyette potasyum sınırlaması varsa önerilmezler. Ayrıca, tarhana fosfordan da zengindir. YENİ

48 Bazı Besin Gruplarının Değişim Alkollü içecekler Listelerindeki Yeri Yağlı tohumlar Light-diyet ürünleri

49 Alkollü içeceklerin değişim listelerindeki yeri *Kalp sağlığı için önerilen miktar; Erkekler Kadınlar 2 ölçü(30g) 1 ölçü(15g)

50 30 G ALKOL İÇEREN İÇKİLER VE MİKTARLARI (~200 K.KALORİ) İçkiler Miktar (cc) Bira 750 Şarap 270 Vermut 165 Ahududu likörü 120 Muz likörü 120 Nane likörü 100 Cin 90 Rom 85 Votka 80 Portakal likörü 75 Viski 75 Rakı 60

51 Alkollü içeceklerin değişim listelerindeki yeri *Hiçbir değişime uymamaktadır. *Toplam kaloriden çıkarılarak kullanılmalıdır (~200 K.Kalori için) Yüksek kalorilerde 3 ekmek Düşük kalorilerde 2 ekmek+1 et

52 Yağlı kuruyemişlerin değişim listelerindeki yeri *Yağ değişiminde kullanılması tartışılmalıdır. *Hiçbir değişime uymamaktadır.

53 Besinler Miktar Enerji CHO Protein Yağ Fındık Fıstık Antep Fıstığı Badem Ceviz Kaju Besinler Miktar Enerji CHO Protein Yağ Fındık Fıstık Antep Fıstığı Badem Ceviz Kaju

54 Yağlı tohumların değişim listelerindeki yeri *Protein *Antioksidan aktivite *E vitamini *Posa *Yağ asidi örüntüsü Fındık n-9 serisi Ceviz n-3 serisi

55 Light-diyet ürünlerinin değişim listelerindeki yeri *Posası artırılmış ürünler (kepekli ekmek,vb.) *Yağı azaltılmış ürünler (süt-yoğurt-peynir,vb.) *Şekersiz-tatlandırıcılı ürünler ( diyet kola, diyet dondurma,vb.) *İşlevsel ürünler (probiyotik yoğurt, stanollü margarin ve süt,yoğurt,vb.) Bu ürünler kullanılacaksa etiket bilgisi önemli.

56