Haritasız: Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri Uncharted: User Frames in Media Arts

Transkript

1

2 Haritasız: Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri Uncharted: User Frames in Media Arts Derleyenler / Editors Ahmet Atıf Akın, Sónia Alves, Bernhard Serexhe, Gözde Türkkan, N. Kıvılcım Yavuz Bu kitap santralistanbul da 21 Mart-16 Ağustos 2009 tarihleri arasında gerçekleşen Haritasız: Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri sergisi kapsamında hazırlanmıştır. This book is published in conjunction with the Uncharted: User Frames in Media Arts exhibition presented at santralistanbul between 21 March-16 August Küratörler / Curators Ahmet Atıf Akın, Bernhard Serexhe, Peter Weibel santralistanbul 001 ISBN Baskı İstanbul, Haziran 2009 First Edition İstanbul, June 2009 Santral İstanbul Sanat Kültür Eğitim Eğlence Tanıtım ve Danışmanlık Hiz. Ltd. Şti. Adres / Address Emniyettepe Mahallesi Kazım Karabekir Caddesi No: 2/6 Eyüp İstanbul Telefon / Phone Faks / Fax E-posta / info@santralistanbul.org Yazarlar / Authors Ahmet Atıf Akın, Ahu Antmen, Andreas Broeckmann, Ebru Kurbak, Aura Seikkula, Bernhard Serexhe, Jeffrey Shaw, Gözde Türkkan, Peter Weibel, P. Burcu Yalım, Mahir M. Yavuz Çeviriler / Translations Büke Çuhadar, Lisa Rosenblatt, Mine Şengel, Gözde Türkkan Sanatçı Metinleri / Texts on Artists 5VOLTCORE: Christian Gützer + Ulrich Emanuel Andel, Ahmet Atıf Akın, Sónia Alves, Giselle Beiguelman, Michael Bielicky, Christoph Blase, Ludger Brümmer, Jayme Cochrane + Anika Hirt + Travis Kirton, Markus Decker + Dietmar Offenhuber, Götz Dipper, Evelina Domnitch + Dmitry Gelfand, Timothy Druckrey, Marcel Duchamp, ECAL / Camille Scherrer, ECAL / Vincent Jacquier, Kathrin Engler, Alper Ersoy, Verena Friedrich, Masaki Fujihata, Kiyoshi Furukawa + Wolfgang Münch, Matthias Gommel, Sergi Jordà + Marcos Alonso + Günter Geiger + Martin Kaltenbrunner, Hartmut Jörg, Diana Keppler, Hung Keung, Barbara Kirschner, Norman M. Klein + Andreas Kratky + Margo Bistis, Ichiro Kojima, Marc Lee, Bernd Lintermann + Thorsten Belschner, Antonia Marten, Ellen Mey, Sebastian Neitsch + Jan Bernstein, Catalina Ossa + Enrique Rivera, Frank den Oudsten, Lynn Pook, Rudolfo Quintas, robotlab, Axel Roch + Mehi Yang, Stefan Schwabe, Aura Seikkula, Jeffrey Shaw, Christa Sommerer + Laurent Mignonneau, Sebastian Steinert, Gökçe Taşkan, Alba D Urbano, [The User], Mahir M. Yavuz + Javier Lloret Sanatçı Metinleri Çevirileri / Translation of the Texts on Artists Mine Şengel Yayına Hazırlayan / Publication Coordination N. Kıvılcım Yavuz Tasarım / Graphic Design Mustafa Gökhan Çiftçi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Görsel İletişim Tasarımı Bölümü / İstanbul Bilgi University, Department of Visual Communication Design Baskı ve Cilt / Printing and Binding Müka Matbaacılık Adres / Address İkitelli Organize Sanayi Bölgesi Eskoop Sanayi Sitesi C-7 Blok No: 410 İkitelli İstanbul Telefon / Phone Faks / Fax İstanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data A catalog record for this book is available from the İstanbul Bilgi University Library Akın, Ahmet Atıf. Haritasız: Medya sanatlarında kullanıcı çerçeveleri = Uncharted: User frames in media arts / yazarlar; Ahmet Atıf Akın...[et. all] p. cm. Includes bibliographical references. ISBN (pbk.) 1. Multimedia (Art). 2. Interactive art 3. Mass media -- Technological innovations. 4. Technology and the arts. 5. Digital art -- Exhibitions. 6. Mass media and art -- Exhibitions. I.Title. II. Akın, Ahmet Atıf. N72.H

3

4

5

6 Teşekkürler Acknowledgements Bu oldukça geniş kapsamlı serginin araştırma, tasarım ve kurulum aşamalarında hem santralistanbul hem de İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarım Bölümü çalışanlarından oluşan, yan sayfada isimlerini sıraladığımız çok geniş bir ekip görev aldı. Fakat bunların yanında sergiye katkıda bulunan kurum ve ilgili kişilerine teşekkür etmek isteriz. ZKM Sanat ve Medya Merkezi santralistanbul un kurulduğu günden bu yana en yakın çalıştığı ve bazı açılardan örnek aldığı ortak bir kurum olarak Haritasız sergisine de cömertçe katkıda bulundu. Başta Peter Weibel ve Bernhard Serexhe olmak üzere tüm ZKM ailesine teşekkür ederiz. İstanbul Bilgi Üniversitesinin Erasmus ortaklarından ECAL/Lozan Sanat ve Tasarım Üniversitesi ne çok kısa sürede çizmiş olduğumuz kavramsal çerçeveyi anlayarak benzer anlayışta üretilen öğrenci işlerini bizimle paylaştıkları için başta Pierre Keller, David Monnet ve Alain Bellet olmak üzere emeği geçen ECAL çalışanlarına borçluyuz. Uzun vadede daha kapsamlı işbirlikleri yapabileceğimizi gördüğümüz bu kurumla tanıştığımız için sevinçliyiz. Gerek Haritasız gerek ise Pixelist in gerçekleşmesine bulunduğu katkılar ve kuzeyli dostlarımız PixelACHE ekibi ile bizleri tanıştıran ve her daim ilişkide kalmamızı sağlayan Aura Seikkula ya teşekkür ederiz. Her ne kadar sergi süreci boyunca bizimle beraber olamasalar da akademik bilgi birikimlerini yazdıkları makaleler yoluyla bu katalogda bizimle paylaşan Andreas Broeckmann, Piraye Burcu Yalım, Ebru Kurbak ve Ahu Antmen e teşekkür ederiz. Son olarak, santralistanbul a araştırma, üretim ve idame aşamalarında yoğun katkıda bulunan İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarım Bölümü çalışan ve öğrencilerine teşekkür ederiz. In the research, design and installation stages of this substantially broad exhibition a team consisting of the staff of both santralistanbul and İstanbul Bilgi University Visual Communication Design Department whose names are listed on the next page, have been in charge. However, we would also like to thank corporations and those in these corporations that took an interest in supporting us. ZKM Center for Art and Media as an institution which has been working closely with santralistanbul since its foundation and which is a role model in some aspects, has generously offered its support to Uncharted. We would like to thank the entire ZKM family, notably Peter Weibel and Bernhard Serexhe. We are indebted to our Erasmus partner ECAL/University of Art and Design Lausanne staff especially Pierre Keller, David Monnet and Alain Bellet who have in very short notice grasped the conceptual framework we have set and shared relevant student works with us. We are happy to have been acquainted with this institution with which we are sure to collaborate in future projects. We would like to thank Aura Seikkula who has had a crucial part in the realization of both Uncharted and Pixelist and who both introduced us to our Northern fellows, PixelACHE team and helped us keeping in touch. Despite not being with us through the production stages, we would like to thank Andreas Broeckmann, Piraye Burcu Yalım, Ebru Kurbak and Ahu Antmen who have shared their academic knowledge in this catalogue through their articles. Last but not least, we would like to thank İstanbul Bilgi University Visual Communication Design Department staff and students who have helped santralistanbul significantly in research, production and maintenance stages. vi

7 Sergi Ekibi Exhibition Crew Funda Açıkbaş Hüseyin Akgeyik Ahmet Atıf Akın Ayşenur Akman Alican Aktürk Ferdi Alıcı Dilek Altan Esra Altınordu Sónia Alves Refik Anadol Gülten Aslan Günseli Ateşok Ahu Ayan Ekrem Aydın Yasin Baran Akın Barlas Akın Baygın Claudius Boehm Mahmut Bozkurt Maurizio Braggiotti Can Büyükberber Yavuz Selim Can Elke Cordell Fatih Çakır Gökay Çatak Volkan Çetin Mustafa Gökhan Çiftçi Ezgi Çınarlı Halime Çorukman Mevlüt Demir İhsan Derman Onur Eker Alım Erdemir Burak Erkil Efsun Erkılıç Michael Feldbausch Berkay Ferah İpek Gencosman Süleyman Gezgin Kerim Göknel Martin Häberle Andrea Hartinger Dirk Heesakker Hanna Barbara Hölling Werner Hutzenlaub Aslı Kadayıfçı Kadir Karabulak Efe Mert Kaya Sinem Kayacan İsmet Kısaoğlu Gözde Koyuncu Regina Linder Özlem Mertel Durgut Mutlu Elif Ocak Murat Ocak İnan Ölçer Volkan Ölmez Çağıl Ömerbaş Atilla Özcan Süleyman Özdemir Deniz Özgün Ali Pekşen Zeynep Semiz Bernhard Serexhe Can Soysal Ahmet Can Sucu Eren Sulamacı Barış Suyabatmaz Naime Taşdemir Yalçın Tecimer Başak Doğa Temür Okan Tikveşli Gözde Türkkan Aycan Tüylüoğlu Fenna Yola Tykwer Can Usta Çiğdem Uzun Uygur Vural Peter Weibel N. Kıvılcım Yavuz Anıl Barış Yaylım Aydın Yelgel Begüm Yetiş Simin Yıldız Mustafa Ercan Zırh SEN Kullanıcı_sın Sergisi / YOU_ser Exhibition Küratörler / Curators Bernhard Serexhe, Peter Weibel Küratöryel Asistan / Curatorial Assistance Sónia Alves Sekreter / Secretary Elke Cordell Kayıt Sorumlusu / Registrar Regina Linder Muhafaza / Conservation Hanna Barbara Hölling, Fenna Yola Tykwer Teknik İdare / Technical Direction Martin Häberle İnşaat Yönetimi / Construction Management Werner Hutzenlaub İnşaat Ekibi / Construction Team Claudius Boehm, Michael Feldbausch, Andrea Hartinger, Dirk Heesakker, Werner Hutzenlaub, Sónia Alves vii

8 İçindekiler Table of Contents x Haritasız Uncharted 50 Yapım Süreci Fotoğrafları Making of Photographs 54 Açılış Notları Opening Notes Makaleler / Articles 55 Açılıştan Fotoğraflar Photographs from the Opening 2 Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri User Frames in Media Arts Ahmet Atıf Akın Eserler ve Sanatçılar / Works and Artists 6 Kullanıcı Sanatı User Art Peter Weibel 59 Frank den Oudsten SEN Kullanıcı_SIN. Sanat ve Toplumda Katılım Stratejileri YOU are the YOU_ser. Strategies of Participation in Art and Society Bernhard Serexhe Etkileşimliliğin ve Sanallığın Olasılıkları Modalities of Interactivity and Virtuality Jeffrey Shaw Sanat ve Medya Üzerine Yedi Kısa Makale Seven Short Essays on Art and Media Andreas Broeckmann Sanat Nesnesinden Arayüze: Sanat, Teknoloji ve Katılımcılık From Objet d art to Interface: Art, Technology and Participation Ahu Antmen telewissen Michael Bielicky + Kamila B. Richter + Dirk Reinbold Marcel Duchamp Alba D Urbano Peter Weibel + Matthias Gommel robotlab Erwin Wurm PIPS:lab Giselle Beiguelman 34 zaman(d/l)a made in time P. Burcu Yalım Catalina Ossa + Enrique Rivera Kiyoshi Furukawa + Wolfgang Münch Çağdaş Sanat Kurumunu Güçlendiren Kullanıcı Tarafından Üretilen İçerikler ile Açık Kaynak Geliştirme Yöntemlerinin Dinamikleri Core Dynamics of User-generated Content and Open Source Development Methodology Enhancing the Institution of Contemporary Art Aura Seikkula Fizikselleşen Teknoloji ve Kentler Üzerine Yeni Arayüzler Materialising Technology and New Urban Interfaces Mahir M. Yavuz Müzede Kamp Ateşi: Yeni Medya, Yeni Mekân Campfire in the Museum: New Media, New Space Ebru Kurbak Norman M. Klein + Andreas Kratky + Margo Bistis Axel Roch + Mehi Yang Ludger Brümmer + Chandrasekhar Ramakrishnan + Götz Dipper Götz Dipper Max Mathews + Johannes Goebel + Patte Wood Marc Lee susigames Shane Cooper 143 Hung Keung + imhk lab viii

9 147 susigames 263 Soundmuseum.fm: Nathalie Bruys + Katja van Stiphout 151 Jeffrey Shaw Christa Sommerer + Laurent Mignonneau Bernd Lintermann + Thorsten Belschner 267 Track 08 Verinin Parçalara Ayrılması Data Fragmentation YEARSOFVIDEOART.DE Nam June Paik 271 Pixelist Elektronik Sanatlar ve Altkültürler Festivali Festival for Electronic Arts & Subcultures 171 Gerhard Johann Lischka + ZKM 275 Fotoğraf Kredileri / Photo Credits 175 Masaki Fujihata 179 Dieter Daniels + Rudolf Frieling 183 Verena Friedrich 187 5VOLTCORE: Christian Gützer + Ulrich Emanuel Andel 191 [The User] Emmanuel Madan & Thomas McIntosh 195 Gökçe Taşkan + Alper Ersoy 199 Herwig Weiser 203 Evelina Domnitch + Dmitry Gelfand 207 Ichiro Kojima 211 ECAL / Camille Scherrer 215 Stefan Schwabe 219 Junichi Kanebako 223 Berkay Daver 227 Gökçe Taşkan 231 Mahir M. Yavuz + Javier Lloret 235 Sergi Jordà + Marcos Alonso + Günter Geiger + Martin Kaltenbrunner 239 ECAL / Vincent Jacquier 243 Rudolfo Quintas 247 Jayme Cochrane + Anika Hirt + Travis Kirton 251 Markus Decker + Dietmar Offenhuber 255 Sebastian Neitsch + Jan Bernstein 259 Lynn Pook ix

10 Haritasız Uncharted Toplumsal ve kültürel sorumluluklarla çevrelenmiş, herhangi yerleşik bir ifade aracını reddeden yeni sanat biçimleri artık yeni mekânlara ihtiyaç duymaktadırlar. Bu mekânlar yalnızca müzeler değil, uygulamalı araştırma ve geliştirmeye de olanak sağlayan, sosyal tınılar yaratıp toplumsal sorumluluğu destekleyen kurumlar olarak ortaya çıkmaktadırlar. Sanat ve kültürel çalışmalar alanında eğitim, araştırma, üretim ve sergileme olanaklarını bir çatı altında toplayan santralistanbul bugün Haritasız adlı sergiyi sunmaktadır. Avrupa nın öncü kültür kurumlarından Karlsruhe de kurulu ZKM Sanat ve Medya Merkezi nin katkılarıyla gerçekleştirilen Haritasız, dijital ve etkileşimli medyaların geniş ölçekte kullanımını gerektiren deneysel bir çağdaş sanat seçkisi sunmaktadır. Sergi, tüm dünyadan hem tanınmış hem de bugüne kadar adı daha az duyulmuş öncü sanatçıların ve sanatçı topluluklarının yapıtlarını sergilemektedir. Yapıtların etkileşim ve izleyiciyi sarmalama, tutma nitelikleri ön plana çıkarak ziyaretçilerin sanatsal ifadenin görkemli biçimlerini ve izleyici ile sanat yapıtı arasındaki ilişkideki radikal değişimleri keşfetmelerini sağlayacaktır. ZKM tarafından serginin bir modülü olarak sunulan SEN Kullanıcı_SIN: Tüketicinin Yüzyılı sergisi, değişen sanat uygulamaları ve konumları içindeki bu yeni kullanıcı temelli sanatın hatlarını görünür kılacaktır. Bu Bölgelerin Haritası Yok, çığır açan bir bilim kurgu roman ve her türden sibernetik araştırma için etkili bir başvuru kitabı olan Matriks Avcısı (Neuromancer) adlı kitabın yazarı William Gibson hakkında bir belgesel filmdir. Bu sergi, filmin başlığından ayrı değildir. Gibson, sibernetik bağlamda gerçeğin çözümlemesini yapmanın aykırılığını vurgulayarak belgesel boyunca Matriks Avcısı hakkında yorum yapmaktadır. Haritasız, medya sanatlarında kullanıcı çerçevelerini mercek altına almaktadır. Tüketiciyi sanatçı, ziyaretçiyi kullanıcı olarak konumlamakta, böylelikle nesnelerin kullanım değeri ile sanatsal değeri arasındaki farkı ortaya çıkartmaktadır. Sonuç olarak ortaya çıkan değişimin temeli etkileşimdir. Bu dönüşümler yoluyla yeni medya sanatı estetik bir potansiyeli ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Sergide yer alan eserlerden bazıları sanat yapıtı olarak üretilmemiştir, bazıları müzikal enstrüman olarak tasarlanmış, bazıları ise küçük alet edavat ya da adı konmamış aygıtlardır. Sonuçta, hepsi de dijital çağın hazır yapım ları olabilecek, maddesel olmayan sistemin maddeleridir. Haritasız, çokluortamın gizli kaydı dır: Farklı sanatçı, bilim adamı, müzisyen ve kuramcı gruplarının alanına öncülük eden etkinliklerini içeren bir anlatı. Haritasız sergisinde sunulan genç sanatçıların birçoğu, açık kaynak kodlu bilgisayar programcılığının sanatsal amaçlı insanmakine etkileşimini mümkün kılan öncüleridirler. Bu genç sanatçılar çeşitli ölçülerde, Avrupa nın yalnızca sanat profesyonellerinin ve Art in new forms, surrounded by social and cultural engagements, refusing to settle into any established medium of expression is now in need of new venues. These venues appear to be not only museums but also institutions to allow practical research and development, creating social vibes and supporting social responsibility. Combining education, research, production and exhibition facilities in the field of art and cultural studies, santralistanbul now presents the exhibition Uncharted. Realized with the contribution of ZKM-Center for Art and Media Karlsruhe, a pioneering cultural institution in Europe, Uncharted shows an experimental selection of contemporary art involving the large-scale use of digital and interactive media. The exhibition features works both by renowned and as of yet lesser-known avant-garde artists and collectives from all over the world. Interactive and immersive qualities of the works will be well to the fore to enable the visitors to discover spectacular forms of artistic expression and radical changes in the relationship between the visitor and the work of art. As a module presented by ZKM, YOU_ser: The Century of the Consumer will make visible the first contours of this new user-based art through changing art practices and positions. No Maps for These Territories is a documentary film about William Gibson, the author of Neuromancer, a seminal piece of science fiction novel and an influential reference for cybernetic studies of every kind. This exhibition is no exception on the strength of the film s title. Throughout the documentary Gibson comments on Neuromancer stressing the discrepancy of analyzing the truth in cybernetic context. Uncharted scrutinizes user frames in media arts. It positions consumer as artist, visitor as user, so therefore renders the difference in between use value and artistic value of objects. Interaction is the basis for the resulting shifts. New media art tries to reveal an aesthetic potential through these transformations. Some of the pieces in the exhibition are not intended as artworks, some of them are designed as musical instruments whereas still some others are gadgets or gizmos. Eventually they are all materials of the immaterial system so as to be the ready-made s of the digital age. Uncharted is a secret record of multimedia: a narrative that includes the pioneering activities of a diverse group of artists, scientists, musicians, and theorists. Many of the young artists presented by Uncharted are the pioneers of open source computer programming to enable human-machine interaction for artistic purposes. These young artists are shown at various extents in European media art festivals like Transmediale or Ars Electronica, which are attended not only by art professionals and academicians but also by companies developing or producing new cultural objects equipped with new media technologies. Consequently x

11 akademisyenlerin değil çeşitli medya teknolojileriyle donanmış yeni kültür nesnelerini geliştiren ya da üreten şirketlerin de katıldığı Transmediale ya da Ars Electronica gibi medya sanatı festivallerinde sergilenmişlerdir. Sonuç olarak Haritasız, gelişmekte olan pazar ekonomilerindeki genç nüfusun büyük bir bölümünü etkileme potansiyeli olan, sanat uygulamalarını bilişim ve teknolojiye yerleştiren yaratıcı meslek alanının altını çizmektedir. Haritasız bir bağlam olarak aynı zamanda iki ayrı etkinliği de kapsamaktadır. Bunlardan birincisi Track 08, İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarım Bölümü yılsonu öğrenci işleri sergisi, Haritasız: Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri sergisinden bir kaç hafta sonra Ana Galeri nin dördüncü katında açıldı. İkincisi ise Pixelist, elektronik sanatlar ve altkültürleri ile ilgili bir medya sanatları festivali olarak 29 Nisan 1 Mayıs 2009 tarihleri arasında santralistanbul da gerçekleştirildi. santralistanbul, medya sanatı için kalıcı kaynaklar oluşturmayı hedeflemektedir. Haritasız sergisinin bir parçası olan bu kitap, serginin haritası olmakla kalmayıp akademisyenler, sanatçılar, araştırmacılar ve profesyoneller için bir başvuru kitabı olarak tasarlanmıştır. Uncharted underlines an arena of creative profession embedding artistic practices with informatics and technology where it has the great potential of influencing a great portion of young population in emerging market economies. Uncharted as a context encloses two more distinct but related events as well. First one is Track 08, annual student exhibition of İstanbul Bilgi University Visual Communication Design Department, opened a couple of weeks after Uncharted: User Frames in Media Arts in the fourth floor of the Main Gallery. The second one is Pixelist, a media arts festival dedicated to electronic arts and subcultures realized between 29th of April 1st of May 2009 in santralistanbul. santralistanbul, aims at creating permanent sources for media art. As a part of Uncharted this book is not only designed as a chart of this uncharted exhibition but also designed to serve as a reference for academics, artists, researchers and professionals. santralistanbul santralistanbul Türkçeye çeviren Mine Şengel xi

12

13 Makaleler Articles

14 Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri User Frames in Media Arts Ahmet Atıf Akın İnsan ve makine etkileşiminin metaforları her zaman etkileşim ve maddesizlik kavramları ile eşleştirilmiş ve ancak bilgisayar etkileşimi yöntemlerine doymuş bir çağda insan ve makinenin bütünleşmesi teması radikal yeni boyutlara gelmiştir. Haritasız geniş kapsamlı bir medya sanatları sergisi olarak kullanıcı ve çerçeve 1 meselelerini ele aldığından bu makale de sergiye göndermeler yaparak bu konulara değinecek. Fransız filozof Jacques Derrida ünlü kitabı The Truth in Painting de (Resimdeki Hakikat) çerçeve yi bir parergon olarak görüyor. Derrida bu kitabında resim ve çerçeve kavramlarını imge ve tuval açısından ele alıyor. Ama aslında çerçeveye ve tanımına yaklaşımı sibernetik bağlamda medya sanatlarında kullanıcı çerçevelerini tanımlamak için kullanılabilir. Ergon iş, parergon işin dışında demektir. Fransızcaya çoğunlukla hors-d ouevre olarak çevrilir ve bu kelimenin genel olarak felsefi söylemde ve özellikle de sanatta esrarengiz bir konumu vardır. Bir parergon ergon a bir tür tamamlayıcıdır, eklentidir ve ne içinde ne de dışında olan bir şeydir, çünkü işle aynı anda hem içerden hem de onsuz işbirliği yapmaktadır: onun bir parçası olmadan ama tam anlamıyla haricinde olmadan. Parergon yapısı her bağlamda temeldir. Sibernetik bağlamda ne kadar gerekli olduğunu kanıtlamak için burada sibernetik hakkındaki geçmiş yazılarımdan alıntılar yapacağım. Sibernetik kelimesi Yunanca kubernetes (dümenci) veya idareci kelimesinden gelmektedir. Norbert Wiener bu kelimeyi bir dümen mekanizması gibi insanların bir kontrol cihazı aracılığıyla makinelerle nasıl etkileşimde bulunduğunu açıklamak için kullanmıştır. Bir matematikçi, elektrik mühendisi ve iletişim uzmanı olan Wiener 1948 yılında Arture Rosenleuth ile birlikte aynı adlı kitabında sibernetik kelimesini türetmesiyle tanınmaktadır. Onun tanımına göre araba kullanmak, otomatik bir kapıdan geçmek, veya fareyle tıklamak gibi tüm eylemler sibernetik eylemlerdir. Sibernetik sistemlerin karakteristikleri arasında otomatik kontrolün yanında bilgi aktarımı, işlenmesi ve yeniden aktarımı vardır. Günümüzde sibernetik bilgi teknolojileri, iletişim, sinyal teorisi, yapay zeka araştırması ve biyolojik sibernetik (biyonik) gibi yeni oluşturulan bilimsel alanlarla bütünleşmiştir. İnsan-makine arayüzü başından beri sibernetik bağlamında ele alınmaktadır. Bir başka deyişle, sibernetik insan-makine arayüzü araştırmalarının hep bir parçası olmuştur. Ergonomi insan faktörü mühendisliği olarak da adlandırılmaktadır konusunun ana araştırma metodları ekran ergonomisi adı altında iki yönden özetleme denemesi yapılmıştır. Bunun dışında 1980 lerin başından itibaren antropoloji ve bilgisayar biliminin ortak katılımı ile bir diğer araştırma alanı yaratılmıştır. Alan Kay bilgisayar bilimci ve Lucy Suchuman antropolog bu Metaphors of man and machine interaction have always been coupled with notions of interaction and immateriality, but in an era saturated with computer interaction modalities the theme of integration of man and the machines had taken on radical new dimensions. Uncharted as a wide-scope media art exhibition deals with the issues of user and frame 1 so this article will do with reference to the exhibition itself. In his famous book The Truth in Painting, French philosopher Jacques Derrida considers the frame to be a parergon. Derrida writes about painting and the notion of frame in terms of the image and the canvas. Nevertheless, his approach to the frame and its definition can be applied to the cybernetic context to define the user frames in media arts. Parergon means outside the work as ergon is work. Its common translation in French is hors-d ouevre and the word occupies an uncanny position within the philosophical discourse in general and in art in particular. A parergon is a kind of complement, an addition to an ergon, something that is neither outside it nor inside it, because it co-operates with the work from within and without at the same time: without being a part of it and yet without being absolutely extrinsic to it. The parergonal structure is fundamental in every context. In order to confirm how it is fundamental in the cybernetic context I will refer to my old literature about cybernetics. The term cybernetics has it roots in the Greek word kubernetes (steersman) or governor, and Norbert Wiener s use of it suggests how people interact with machines through a controlling device, such as a steering mechanism. Wiener is a mathematician, and electrical engineer and communication specialist, famous for his derivation of the word cybernetics together with Arture Rosenleuth in 1948, in his book of the same title. According to this definition, all activities like driving a car, passing through an automatic door, or clicking with the mouse are cybernetic activities. Cybernetic systems are characterized by automatic control as well as transference, processing and retransference of information. Today cybernetics is integrated into newly formed scientific areas such as information theory, communications, signal theory, system theory, artificial intelligence research and biological cybernetics (bionics) etc. The man-machine interface has been considered in the context of cybernetics from the beginning. In other words, it has been part of the research on man-machine interface. Main research methods of the field of ergonomics annotated as human factor engineering has been tried to be summarized under the title screen ergonomics in two dimensions. Besides this, another research area has been created with mutual participation of anthropology and 2

15 yeni alandaki disiplinler arası çalışmanın öncülerindendir. Çalışmaları arasında klasik ergonomik ve antropometrik ölçüm metodlarının ötesine giden tecrübe, davranış analizi ve dokunsal arayüz deneyleri vardır. Bu konu arayüzler görünürlüğünü yitirdikçe daha da önem kazandı. Metin (emir satırı) arayüzlerinin yerini GUI ler (Grafik Kullanıcı Arayüzleri) aldı ve bunun sonucunda temsil ederek, düşünerek ve kullanıcı, etki alanı, görev, söylev ve de medya modelleri üzerine hareket ederek insan-makine etkileşiminin verimliğini, etkililiğini ve doğallığını geliştirmeyi hedefleyen NUI ler (Doğal Kullanıcı Arayüzleri) geldi. Wiener in çığır açan sibernetik teorisi, insan-makine etkileşiminin psikolojik ve sosyo-kültürel çıkarımlarını araştıran herkesin ana referans kaynağı olduğundan günümüz görsel işitsel ve fiziksel iletişim teorilerine fayda sağlamıştır. Jordan ve Packer in dediği gibi, Wiener makinelerle olan iletişimimizin kalitesinin iç hayatlarımızın kalitesini etkilediğinin farkına vardı. 2 Wiener in bilimsel ve deneysel psikoloji metodolojisi ile kanıtladıkları, Derrida tarafından parergon kavramı üzerine yaptığı felsefi tartışma ile desteklenmektedir. Parergon zıtların etkileşimidir: içeride ve dışarıda, içsel ve dışsal, öznel ve diğer, akılsal ve duyusal, düşünülebilir ve düşünülemeyen ve son olarak insan ve makine. Derrida parergon un Kant ın çerçeve kelimesi olduğunu belirtmektedir. Bu bağlamda bu sergide kullanıcı çerçevesi parergondur. Multimedya Estetiği Berlin: Die Sinfonie der Großstadt ı (Berlin: Büyük Bir Şehrin Senfonisi) seyrederken Almanların çalışmayı ne kadar sevdiklerini görebiliriz. Filmde insan figürleri elleriyle makinelerin üzerinde çalışırlar, bu kompozisyonlar övülüp yüceltilir ve bu detaylı çalışma şiddetle vurgulanır. İnsan ve makine bir bütün olduklarında Alman Nasyonel Sosyalist estetiğinin en önemli ikonlarından birini oluşturmuştur. Wagner müzikal düşünceyi Gesamtkunstwerk (tüm sanatların birleştiği bütünlüklü sanat eseri ) görüşü üzerinden şiirsel, görsel ve müzikal bir hale dönüştürmüş ve de dramatik bir yapıya kavuşturmuştur; muazzam opera dörtlemesi Der Ring des Nibelungen (Nibelungen Yüzüğü, 1876) buna örnek oluşturmaktadır. Bu Beuys un Sosyal Heykel (Sozial Plastik) kavramının formülüne uyarlandığında toplumun bir bütün olarak her bir bireyin yaratıcı bir biçimde katkıda bulunabileceği büyük bir sanat eseri olduğu (Wagner in Gesamtkunstwerk i) (muhtemelen Beuys un Novalis ten ödünç aldığı en ünlü sözü Herkes bir sanatçıdır ) ortaya çıkar. Sadece tanımların radikal bir biçimde genişlemesi gerçekleştiğinde sanat ve sanat ile ilgili aktiviteler sanatın artık tek (d)evrimci güç olduğuna dair kanıt sunabilecekler. Sadece sanat ölüm sınırında sendelemeye devam eden senil bir sistemin baskı altında tutan etkilerini sökebilir: sökerek BİR SANAT ESERİ OLAN BİR SOSYAL ORGANİZMA inşa edebilir HER İNSAN kendi bağımsızlık halinden-birini elden tecrübe ettiği bağımsızlık konumundan- GELECEĞİN TOPLUMSAL DÜZENİNİN TOPLU SANAT ESERİ nin diğer konumlarını belirlemeyi öğrenen BİR SANATÇIDIR. 3 Haritasız kullanıcı çerçevelerini tartışma amacıyla galeri alanında sergilenecek sanat eseri olarak düşünülmemiş bazı eserler sunuyor. Örneğin reactable (Tepki Veren) dokunmatik, multi-touch masaüstü arayüzüyle katılımcı ve paylaşılabilen bir elektronik müzik enstrümanı. Newshaper (Haber Biçimlendirici), Glific ve (re) benzer bir teknikle geliştirilmiş arayüzler, farklı temalarda yine sanatsal bağlamda etkileşime olanak veriyor. reactable da muhtelif kullanıcılar fiziksel objeleri parlak bir yüzeyde hareket ettirerek ve döndürerek enstrümanın tam kontrolünü aynı anda paylaşıyorlar. Kullanıcılar klasik modüler sentezleyicileri temsil eden bu objeleri hareket ettirerek ve computer sciences beginning from the 1980s. Alan Kay computer scientist and Lucy Suchuman anthropologist were pioneers of interdisciplinary work in this new field. These works covered experience, behavior analysis and tactile interface experiments beyond classical ergonomics and anthropometric measurement methods. The issue gained a lot more importance as the interfaces became more and more invisible. Text (command line) interfaces are replaced by GUI s (Graphical User Interfaces) and finally we are introduced to NUI s (Natural User Interface) which aim to improve the efficiency, effectiveness, and naturalness of man-machine interaction by representing, reasoning, and acting on models of the user, domain, task, discourse, and media. Wiener s groundbreaking theory on cybernetics is valuable in the context of today s audio visual and sensual communication theories, since his theory became the main reference for anyone investigating the psychological and socio-cultural implications of man-machine interaction. As stated by Jordan and Packer, Wiener understood that the quality of our communication with machines affects the quality of our inner lives. 2 What Wiener has proven through a scientific and experimental methodology is supported by Derrida with a philosophical discussion around the notion of parergon. Parergon is the interaction of opposites : inside and outside, intrinsic and extrinsic, subject and other, intelligible and sensible, thought and unthought-of, and finally man and machine. Parergon is the realm of interaction. Derrida explains that parergon is Kant s word for frame. In the context of this exhibition, user frame is the parergon. Multimedia Aesthetics Watching the film Berlin: Symphony of a Great City (German: Berlin: Die Sinfonie der Großstadt) we can see that the Germans loved to work. In the film, figures of men are seen working with their hands on the machines, and these compositions are exalted and glorified and this work-through is overwhelmingly emphasized. Man and machine merged into a whole created one of the most important icons of German National Socialist aesthetics. Wagner transformed musical thought through his idea of Gesamtkunstwerk (total work of art), the synthesis of the poetic, visual, musical and dramatic arts, epitomized by his monumental four-opera cycle Der Ring des Nibelungen (1876). This translated into Beuys s formulation of the concept of Social Sculpture (Sozial Plastik): Society as a whole is to be regarded as one great work of art (the Wagnerian Gesamtkunstwerk) to which each person can contribute creatively (possibly, Beuys s most famous phrase, borrowed from Novalis, is Everyone is an artist ). Only on condition of a radical widening of definitions will it be possible for art and activities related to art [to] provide evidence that art is now the only evolutionary-revolutionary power. Only art is capable of dismantling the repressive effects of a senile social system that continues to totter along the deathline: to dismantle in order to build A SOCIAL ORGANISM AS A WORK OF ART EVERY HUMAN BEING IS AN ARTIST who from his state of freedom the position of freedom that he experiences at first-hand learns to determine the other positions of the TOTAL ARTWORK OF THE FUTURE SOCIAL ORDER. 3 Uncharted, on its way to discuss user frames, presents certain pieces not intended as artworks for the gallery space. For example the reactable is a collaborative electronic music instrument with a tangible tabletop multi-touch interface. Newshaper, Glific and (re) are interfaces developed with similar techniques and each of them 3

16 döndürerek jeneratörlerle, filtrelerle ve modülatörlerle elle tutulabilir modüler sentezleyici ya da kavranabilir akış-kontrollü programlama dilinde komplike ve dinamik sesler üretebiliyorlar. reactable Transmediale, Ars Electronica ve SIGGRAPH gibi çeşitli festivallerde ve konferanslarda sergilendi ve çalındı ve son olarak 2008 yılında Prix Ars Electronica da Golden Nica ödülünü aldı. Björk herhalde temsiller ve gösteriler dışında reactable i canlı performansta kullanan tek müzisyen. Björk ün 2007 yılında çıkardığı Volta albümünün 2007 dünya turnesinde bu enstrüman muhtelif parçalarda kullanıldı. Haritasız bu enstrümanı sadece Duchamp göndermeli hazır bir ürün olarak değil serginin ziyaretçileri ve izleyicileri arasında etkileşim sağlamak üzere bir araç olarak sergiliyor. Haritasız bunun gibi işleri sanatsal bir bağlamda sergileyerek seyircisini sanatçı konumuna getiriyor ve insan-makine etkileşimini yücelterek Wagnerci bir multimedya estetiği oluşturuyor. Etkileşim yöntemlerinin yanında multimedya estetiğinin dayandığı bir diğer temel ise bilimsel başarıların yarattığı şok ve saygıyla karışık korku etkisidir. Bu etkinin kökleri psikanalize kadar inebilir ama ayrıca Einstein dan sanat ve bilimin yüksek teknik becerilerle oluşturulan birliğindeki estetik potansiyeline dikkat çektiği bir alıntı yapmak gerekirse En büyük bilim adamları aynı zamanda sanatçıdırlar. Yine Duchamp bize bugünün mekânlarında potansiyelini şimdiden sesten ışığa yükseltmiş olan geleceğin sanat eserlerini görmemize yardımcı oluyor. Bu geçişi açıklamak için ondan bir alıntı daha yapmayı uygun gördüm: Eğer olası geleceğin daha teknik olan yönünü şimdiden zihnimizde canlandırırsak muhtemelen resimdeki yağlıboya hevesinden sıkılmış olan sanatçının akademik bağlarla ifade özgürlüğünü sınırlayan bu beş yüzyıllık süreci tamamen sonlandıracağını göreceğiz. Farklı teknikler son zamanlarda ortaya çıkmaya başladı ve aynı yeni müzik enstrümanlarının türemesinin bir dönemin tüm anlayışını değiştirdiği gibi ışık fenomeninin de şu anki bilimsel ilerlemeyi ve diğer faktörleri göz önüne alırsak yeni sanatçı için yeni araç olacağını (olduğunu) önceden görebiliriz. 4 Ses-konulu eserler Haritasız ın bir boyutunu oluştururken, diğer bir boyutunu da ışık oluşturuyor. Camera Lucida ses dalgalarını sonoluminesensiya (sonoluminescence) adlı bir fenomeni kullanarak doğrudan ışığa çeviren interaktif bir sonik gözlemevi. Bu proje hem bir sanat eseri hem de çalanın sesleri havada hareket ederken şekillendirebileceği bir müzik aleti. İçine gaz aşılanmış sıvı bulunan şeffaf haznesinde ses dalgalarını sonoluminesensiya fenomeni aracılığıyla doğrudan ışık emisyonlarına dönüştürüyor. Kişi bir yandan yerleştirmeyi çevreleyen zifiri karanlığa alışırken diğer yandan da parlayan ışık alanlarının detaylı konfigürasyonlarını algılamaya başlıyor. Camera Lucida gibi sanatsal pratiğin sınırlarını aşan eserlerden bir diğeri de Death Before Disco (Diskodan Önce Ölüm). Death Before Disco çeşitli internet kaynaklarından örneklenmiş ses ve gürültüleri gerçek zamanlı olarak görselleştiren bir heykel. Son üç yıldır İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarım Bölümünde Siberkültür (Cyberculture) isimli bir ders veriyorum. Bu ders yeni medya sanatlarının teorik incelemesini konu alıyor. Dersin adı öğrenciler ve meslektaşlarım tarafından defalarca eleştirildi. Bunu sebebi siberkültür ün demode bir kavram olduğunu düşünmeleri; ben de onların bir dereceye kadar haklı olduğunu düşünüyordum. Ancak bugün sanat felsefesinden bir kavramı uygulama bağlamında (bu kullanıcının çerçeve olması üzerine olan sergiyi) ifade etmeye çalıştığım bu yazıyı bitirirken bu siberkültürel çağrışımın bu sergi sayesinde iyi bir şekilde kurulacağını tahmin ederek siberkültür e ders ismi olarak bir şans daha vermeyi düşünüyorum. offers interaction in artistic context around different themes. reactable allows several users simultaneously share a complete control over the instrument by moving and rotating physical objects on a luminous round table surface. By moving and relating these objects, representing components of a classic modular synthesizer, users can create complex and dynamic sounds, with generators, filters and modulators, in a kind of tangible modular synthesizer or graspable flow-controlled programming language. reactable has been presented and performed at various festivals and conferences such as Transmediale, Ars Electronica, and SIGGRAPH and finally won the Golden Nica at the Prix Ars Electronica in Björk is perhaps the first musician outside the presentations and demonstrations to use a reactable in live performance. Björk s 2007 world tour supporting her 2007 release album Volta uses the instrument in several songs. Uncharted presents this instrument not only as a readymade with reference to Duchamp but also as a tool for interaction among the viewers and audiences of the exhibition. Presenting works like this in an artistic context, Uncharted positions its viewers as artists and glorifies the man-machine interaction to create a Wagnerian multimedia aesthetics. Together with modalities of interactivity, another basis of multimedia aesthetics is the shock and awe effect caused by the scientific achievements. This effect may have it roots deep in psychoanalysis but also, to quote from Einstein, The greatest scientists are always artists as well where he points out the aesthetic potential in the unity of art and science by the highly technical skills. Once again Duchamp helps us to see the future work of art in the venues of today, which already stretches its potentials from sound to light. To clarify this transition let s quote from him once again: If we now envisage the more technical side of a possible future, it is very likely that the artist, tired of the cult for oils in painting, will find himself completely abandoning this five-hundred-year-old process, which restricts his freedom of expression by its academic ties. Other techniques have already appeared recently and we can foresee that just as the invention of new musical instruments changes the whole sensibility of an era, the phenomenon of light can, due to current scientific progress, among other things, become the new tool for the new artist. 4 Where sound-featuring works define a dimension in Uncharted, another dimension is light. Camera Lucida is an interactive sonic observatory that directly converts sound waves into light by employing a phenomenon called sonoluminescence. The project was conceived both as an artwork and as a musical instrument that allows its player to see and shape sounds while moving through space. Within a transparent chamber filled with a gas infused liquid, sound waves are directly transformed into light emissions by means of a phenomenon known as sonoluminescence. While adapting to the absolute darkness surrounding the installation, one gradually perceives the detailed configurations of glowing sound fields. Another work which transgresses many limits of the artistic practice is Death Before Disco. The sculpture visualizes live input from outer space noises, which have been sampled from various Internet sources. I have been teaching a course titled Cyberculture for the last three years in İstanbul Bilgi University s Visual Communication Design Department. The course is dedicated to the theoretical study of new media arts. The title of the course had been criticized many times by students and colleagues. The reason was that the term cyberculture was outmoded and I thought that they were right to a certain extent. But today, as I am about to finish this piece of writing in which I tried to articulate a concept from philosophy of art in a practical context 4

17 VCD İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarım Bölümü yeni medya ve ilgili konuların gelişimini destekleyen bir kurum olarak Türkiye de kült bir statüye sahip. Bu destek sadece bu konudaki teorik araştırmaları teşvik etmekle kalmayıp, uygulamalı araştırmanın fiziksel gereksinimlerini karşılamayı da kapsıyor. Bazıları bu bölümü Türkiye deki en geek (bilgisayar bilgisi seviyesi üst düzey olan, sosyal hayatı zayıf insan) bölüm saysa da VCD nin sadece tasarım değil arayüz kültürleri ve fiziksel etkileşim tasarımı konularında da bir ekol yarattığını görmek umut verici. Haritasız ın araştırma sürecinde aradığımız şeyi birçok defa bölümde bulduk. Mezunlar, öğrenciler, çalışma arkadaşları ve eski çalışma arkadaşları bu sergide sanatçı ya da danışman olarak önemli roller üstlendiler. santralistanbul ve VCD arasındaki bu verimli işbirliği bu geniş çaplı projenin hem kavramsal hem de pratik açıdan varolabilmesini sağladı. Sonsöz Haritasız da çerçevelerini kullanıcıların oluşturduğu ve estetiğin insan ve makinenin etkileşiminden, bütünleşmesinden doğduğu bir alandaki medya sanatlarından bir seçki sergileniyor. İngilizceden çeviren Büke Çuhadar (such as this exhibition which is centered on the user frames) I am now thinking about to give one more chance to the title cyberculture assuming that this cyber-cultural association will be well established through this exhibition. VCD İstanbul Bilgi University Visual Communication Design Department has a cult status in Turkey as an institution supporting development of new media and related issues. This support does not only consist of encouraging theoretical research on the issue but also in providing physical requirements for hands-on research. Some may call the department the nerdest in Turkey, or a den of geeks, but it is encouraging to see that VCD has established an école not only about design but also about interface cultures and physical interaction design. Throughout the research period of Uncharted many times we have found what we were looking for in the department. Graduates, students, colleagues and ex-colleagues took some important roles as artists or advisors in the exhibition. The fruitful synergy between VCD and santralistanbul made this wide-scope project realized both conceptually and practically. Final Uncharted presents a selection of media arts in a territory where the frames of the works are the users and the aesthetics rise from interaction and the integration of man and the machine. [1] Prof. Dr. Nezih Erdoğan a terminoloji ve danışmanlık için teşekkür ederim. [2] Packer ve Jordan, Multimedia: From Wagner to Virtual Reality (New York: W. W. Norton & Company, 2001). [3] Caroline Tisdall, Art into Society, Society into Art (Londra: ICA, 1974), s. 48. [4] Marcel Duchamp, Marcel Duchamp: Respirateur, yay. haz. K. Von Berswordt-Walrabe (Ostfildern, Germany: Cantz, 1999). [1] Thanks to Professor Nezih Erdoğan for the terminology and mentorship. [2] Packer ve Jordan, Multimedia: From Wagner to Virtual Reality (New York: W. W. Norton & Company, 2001). [3] Caroline Tisdall, Art into Society, Society into Art (Londra: ICA, 1974), pp. 48. [4] Marcel Duchamp, Marcel Duchamp: Respirateur, yay. haz. K. Von Berswordt-Walrabe (Ostfildern, Germany: Cantz, 1999). 5

18 Kullanıcı Sanatı User Art Peter Weibel On dokuzuncu yüzyılda, yirminci yüzyılın mobilizasyon ve kişiselleştirme teknolojilerinin yüzyılı olacağını düşünülüyordu. Kişisel bilgisayarlar ve taşınabilir telefonlar, tasarlanan bu düşünceleri hayata geçirdi. Fakat bu teknolojiler sanatı da değiştirdi. Yirminci yüzyılda sanat izleyicileri ve müze ziyaretçileri yeni vurgular kazandılar den sonra izleyicinin katılımı sanat yapıtının bir parçası haline gelerek Yeni Müzik ile güzel sanatlara girdi. Medya sanatı, sanat yapıtının yaratılması sürecine izleyicinin katılımını, izleyici ile sanat yapıtı arasındaki etkileşim, karşılıklı etki biçiminde yerleştirdi. Yirmi birinci yüzyılda internetin sağladığı olanaklar sayesinde izleyici artık sanat yapıtının elektronik olarak alınıp verilebilen ve serbestçe dağıtılabilen içeriğini üretmekte. İzleyici kullanıcı haline gelmekte. Haritasız: Medya Sanatlarında Kullanıcı Çerçeveleri sergisi, kullanıcı temelli bu yeni sanatın sınırlarını değişen sanat yapıtları ile değişen konumlar üstünden göstermektedir. In the nineteenth century, the twentieth century was imagined as one of mobilization and personalization technologies. These fantastical visions arrived with the PC and mobile phone. Such technologies have changed art, too. In the twentieth century, the history of thebeholders of art and visitors to museums acquired new accents. After 1945, audience participation began to enter as part of the artwork in New Music and in the fine arts. Media art established the participation of the beholder in the creation of an artwork as interactivity between beholder and artwork: in terms of mutual influence. In the twenty-first century, through the possibilities of the Internet, the beholder now also generates the content of artworks, which are exchanged and freely distributed online. The beholder becomes a user. The exhibition Uncharted: User Frames in Media Arts will show the contours of this new user-based art through changing art works and positions. I. Object, Use, Instructions for Use I. Nesne, Kullanım, Kullanım Yönergesi Yirminci yüzyılın başında modern sanat gerçekliğe, daha doğrusu, gerçekliğin temsiliyetine yapılan atıfları yeniden tanımlamıştır. Resim sanatı nesne dünyasının gerçekliğiyle olan bağlarını koparmış; temsili olmaktan çıkmış, soyutlaşmıştır (Kasimir Malevich). Öte yanda resimden dışlanan nesne, sanata gerçek nesne olarak yeniden girmiştir (Marcel Duchamp). Resimde nesne dünyasının temsiliyeti dışlanmış, yerine nesne dünyasının gerçekliği benimsenmiştir. Heykel sanatçıları da dış dünyayı temsil etmeyi bırakmışlardır. Gerçek nesnenin kendisi heykel haline gelmiştir. Nesne yalnızca bir resimden ibaret olduğu sürece betimlenen nesnenin kullanım değeri, söz konusu olmamıştır. Ne de olsa yalnızca resmi yapılmış olan bir nesnenin gerçekte kullanımı mümkün değildir. Kullanım sorusu, sanat sisteminde gerçek nesnelerin kullanımıyla ortaya çıkmıştır. Eğer bir heykeli, gerçek, günlük bir nesne oluşturuyorsa o zaman bu heykel de o nesnenin kullanıldığı gibi kullanılabilecektir. Duchamp, endüstriyel hazır yapımlarıyla At the beginning of the twentieth century, modern art redefined the reference to reality, or rather, to representations of reality. Painting cut its ties with the reality of the object world; it became non-representational, abstract (Kasimir Malevich). On the other hand, the object banned from the picture re-entered art as a real object (Marcel Duchamp). In painting, representation of the object world was prohibited, but the reality of the object world was welcome. Sculptors, too, ceased representing the external world. The real object itself became sculpture. The issue of the depicted object s practical value never came up as long as the object was only a picture. After all, the use of an object that was merely painted was, in reality, not possible. The question of use surfaced with the use of real objects in the art system. If a sculpture is formed from a real, everyday object, then this can also be used as such. With his industrial ready-mades, Duchamp negated the use of his objects. The reversed urinal was not to be used. Duchamp presented it as an aesthetic object. The surrealists also rejected the usability of their aesthetic objects in order to stage their pure symbolic function (fig. 1: Man Ray, Cadeau, 1921). Brancusi, on the contrary, saw his handmade sculptures as having a triple use function. A sculpture could also be a plinth for another sculpture or a stool to sit on. The stool, for its part, could be the podium for a sculpture as well as a sculpture itself, or a use object (fig. 2: Constantin Brancusi, Stool, ca. 1920). The productivists around 6

19 nesnelerinin kullanımını olumsuzlamıştır. Tersine çevrilmiş pisuar kullanılamazdır. Duchamp bu pisuarı bir estetik nesne olarak sunmuştur. Gerçeküstücüler de, saf simgesel işlevlerini sergilemek amacıyla estetik nesnelerinin kullanılabilirliklerini reddetmişlerdir (Şekil 1: Man Ray, Cadeau, 1921). Brancusi ise aksine, el yapımı heykellerinin üçlü kullanım işlevine sahip olduğunu düşünmüştür. Bir heykel, bir başka heykelin kaidesi ya da üzerine oturulabilecek bir tabure olabilirdi. Bir taburenin kendisi de bir heykelin kaidesi olabileceği gibi doğrudan heykelin kendisi ya da üzerine oturulacak bir tabure olabilirdi (Şekil 2: Constantin Brancusi, Stool, 1920 dolayları). Alexander Rodtschenko nun çevresindeki üretkenlik yanlıları da heykel kavramını 1920 de genişletmiş, İşçi Kulübü nde kullanılacak sandalyeler üretmişlerdir. Nesnelerin kullanımıyla birlikte kullanım yönergesi de ortaya çıkmıştır. Yönerge olmadan çoğu nesne kullanılamaz durumdadır. Kullanım Alexander Rodtschenko also expanded the concept of sculpture in 1920 and produced chairs to be used at a Workers Club. Along with the use objects came also instructions for use. Without instructions, most objects are unusable. The instructions for use became instructions for how to act for beholders, turning them into actors. Marcel Duchamp for example, provided exact instructions for how to look at a picture (fig. 3: Marcel Duchamp: To be looked at with one eye, close to, for almost an hour, 1918). With the usability of the aesthetic objects, the user also entered the picture. Later, the use object was even replaced by the instructions for use (instructions for how to act), which had always implicitly accompanied every object and every art object. In 1968, Franz Erhard Walther met this demand with his book Objekte, benutzen (fig. 4: Franz Erhard Walther, Walking on a limited area [plinth form], 1964). The user took on a central role within the realm of art: the person who completes the artwork, so to speak. As clearly shown by Erwin Wurm s expanded media concept of sculpture, the user, in dealing with the objects, brings about the existence and development of the art work (fig. 5: Folgen Sie der Gebrauchsanweisung und bleiben Sie in der Stellung für eine Minute, [Follow the instructions and remain in the position for a minute] Erwin Wurm, The breaking through of an artist, 2003). Following the beholders revaluation as reflecting and creative subjects came their acceptance as actors. As Duchamp stated in 1957, All in all, the creative act is not performed by the artist alone; the spectator brings the work in contact with the external world by deciphering and interpreting its inner qualification and thus adds his contribution to the creative act. 1 The receiver is an integral component in the creative act. The viewer switches to become an artist; the consumer becomes producer. yönergesi, izleyicilerin nasıl davranacağının yönergesi haline gelmiş, kullanıcıları aktöre dönüştürmüştür. Örneğin Marcel Duchamp bir resme tam olarak nasıl bakılması gerektiğinin açıklamasını vermiştir (Şekil 3: Marcel Duchamp, To be looked at with one eye, close to, for almost an hour [Yaklaşık bir saat boyunca, yakından, tek gözle bakılmalı, 1918]). Estetik nesnelerin kullanılabilirliğiyle birlikte kullanıcı da resme dahil olmuştur. Hatta ardından, her nesneye ve her sanat eserine örtülü biçimde eşlik etmiş olan kullanım yönergesi (nasıl davranılacağının yönergesi), kullanım nesnesinin yerini almıştır yılında Franz Erhard Walter bu talebi Objekte, benutzen ( Nesneler, kullanımları ) adlı kitabı ile karşılamıştır (Şekil 4: Franz Erhard Walther, Walking on a limited area [plinth form] (Sınırlı bir alanda yürümek (kaide biçimi), 1964)). Kullanıcı, sanat evreninde merkezi bir rol üstlenmiştir: Deyim yerindeyse sanat yapıtını tamamlayan kişi olmuştur. Erwin Wurm un heykel hakkında ortaya koyduğu genişletilmiş medya kavramının net biçimde gösterdiği gibi kullanıcı, nesneleri ele alırken sanat yapıtının varlığını ve gelişimini ortaya çıkarır. (Şekil 5: Folgen Sie der Gebrauchsanweisung und bleiben Sie in der Stellung für eine Minute [Yönergeyi izleyerek bir dakika boyunca bu durumda kalın], Erwin Wurm, Bir sanatçının atılımı, 2003). Düşünen ve yaratıcı özneler olarak izleyicilerin sanat yapıtını yeniden değerlendirmesiyle izleyiciler aktörler olarak kabul edilmişlerdir. Duchamp ın 1957 de söylediği gibi Sonuçta yaratıcı edimi sanatçı tek başına gerçekleştirmez. İzleyici, yapıtın içsel özelliklerini deşifre edip yorumlayarak yapıtı dış dünya ile ilişkiye sokar, böylelikle de yaratıcı edime katkıda bulunur. 1 Alıcı kişi yaratıcı edimin ayrılmaz bir parçasıdır. İzleyici dönüşüm sonucu sanatçı haline gelir; tüketici üretici haline gelir. II. New Music: Score and Performance The culture of musician (interpreter), has meanwhile achieved a special position in music. We simply have to replace the term spectator with interpreter and the term artist with composer : All in all, the creative act is not performed by the composer alone; the interpreter brings the work in contact with the external world by deciphering and interpreting its inner qualification and thus adds his contribution to the creative act. The composer writes a score for piano, for example, but it is first the pianist who knows how to interpret and play this score that realizes the work. Composers write music. They write instructions for use for the piano, for example. The interpreter implements the instructions for use and produces the music. In this regard, the new music of the 1950s, (Pierre Boulez, John Cage), which attended to the problems of the score, in particular, and allowed the interpreter great freedom, provided further important roots for the origins of user art. In 1957 New Music was the Center of all Arts Movements and Germany was the Center of the New Music, wrote Nam June Paik in In fact, the participatory trends in art intensified in the 1950s with the freedom of the interpreter with regard to a score that was often aleatoric or which consisted of direct instructions. In 1960, the composer La Monte Young wrote Composition #7: draw a straight line and follow it. In 1962, Nam June Paik wrote in his instructions as music Read-Music Do it yourself Answers to La Monte Young : See your right eye with your left eye. Since Cage, the interpreter s freedom within the instructions of the score, chance, and uncertainty, have been important themes in New 7

20 II. Yeni Müzik: Partisyon ve Performans Müzisyen (yorumcu) kültürü ise bu zaman içinde müzikte özel bir konuma erişmiştir. Yapmamız gereken yalnızca izleyici terimini yorumcu ile, sanatçı terimini de besteci ile değiştirmektir: Sonuçta yaratıcı edimi besteci tek başına gerçekleştirmez. Yorumcu, yapıtın içsel özelliklerini deşifre edip yorumlayarak yapıtı dış dünya ile ilişkiye sokar, böylelikle de yaratıcı edime katkıda bulunur. Örneğin besteci piyano için bir partisyon yazar fakat işin başında yapıtı oluşturan bu partisyonun nasıl yorumlanıp çalınacağını bilen piyanisttir. Besteciler müzik yazar. Örneğin, piyanonun kullanımı için yönerge yazarlar. Yorumcu, kullanım yönergesinin bu açıklamalarını uygulayarak müziği üretir. Bu açıdan, özellikle 1950 lerin partisyon sorununu ele alan ve yorumcuya büyük bir özgürlük tanıyan yeni müziği (Pierre Boulez, John Cage), kullanıcı sanatının önemli temellerini atmıştır. Music. Paik transferred this composition technique from the world of sounds into the world of pictures. In this transfer, the audience stepped into the place of the musician as interpreter or participant: As the next step toward more indeterminacy, I wanted to let the audience (or congregation, in this case) act and play itself, wrote Paik in his essay About the Exposition of Music in Décollage, No. 3, His video sculpture Participation TV (1963) allowed the audience to change the pictures on a black and white television by means of a microphone and a signal amplifier a key work for the subsequent decades of interactive media art (fig. 6: Nam June Paik, Participation TV, 1963). His work Random Access (1963) was composed of tape recorders glued to the wall. Beholders, or users, could walk along with a mobile sound head and thereby generate 1957 de Yeni Müzik tüm Sanat Akımlarının Merkezi, Almanya da Yeni Müzik in Merkeziydi, diye yazmıştır Nam June Paik 1999 yılında. 2 Aslında, yorumcunun çoğu zaman şansa bağlı olan ya da doğrudan verilen açıklamalara sahip bir partisyonu çalarken sahip olduğu özgürlükle birlikte sanattaki katılımcı eğilimi de 1950 lerde güçlenmiştir da besteci La Monte Composition #7 yi (Kompozisyon No. 7) yazmıştır: Düz bir çizgi çizip bu çizgiyi izleyin de Nam June Paik müzik olarak yönergeleri Okuma Müziği Kendi kendine yap La Monte Young a Yanıtlar da Sağ gözünü sol gözünle gör yazmıştır. Cage den beri yorumcunun partisyonun yönergesi çerçevesindeki özgürlüğünde, şans ve belirsizlik Yeni Müzik in önemli temaları olmuştur. Paik bu beste tekniğini seslerin dünyasından resimlerin dünyasına aktarmıştır. Bu aktarımda izleyiciler de bir yorumcu ya da katılımcı olarak müzisyenin yerine adım atmıştır: Daha fazla belirsizliğe doğru atılan sonraki adım için izleyicilerin (ya da bu durumda toplananların) kendilerinin oynamalarına ya da çalmalarına izin vermek istedim, diye yazmıştır Nam June Paik 1962 yılında Décollage ın 3. sayısında yayınlanan Müziğin Sergilenmesi Hakkında başlıklı makalesinde. Participation TV (Katılım TV, 1963) adlı video heykeli izleyicilerin bir mikrofon ile bir sinyal yükseltici kullanarak siyah beyaz bir televizyon üzerindeki resimleri değiştirmesine dayanmaktaydı bu, gelecek on yılların etkileşimli medya sanatı için kilit bir yapıt olmuştur (Şekil 6: Nam June Paik, Participation TV (Katılım TV, 1963). Random Access (Rastgele Erişim, 1963) adlı yapıtı, duvara yapıştırılmış teyp kayıt aygıtlarından oluşmaktaydı). İzleyiciler ya da kullanıcılar, taşınabilir bir ses kafası boyunca yürüyerek kendi müziklerini üretebilmekteydiler. Deyim yerindeyse, ses kaydının başından sonuna dolaşıp kendi bestelerini yapabilen piyanist haline gelmekteydiler (Şekil 7: Nam June Paik, Random Access [Rastgele Erişim], 1963). Medya sanatı ile katılımcı eğilimlerinin doğuşu aslında 1960 lar dolaylarında yapılan müziğin ruhunun sonucu olmuştur. 3 Eylem sanatı (Happening, Fluxus, Performans ve Etkinlik) da resim ile yazın kaynaklarına ek olarak müziğin sorunlarından etkilenmiştir. Partisyonu yorumcuya, izleyicilere yönerge olarak aktarma düşüncesini bulan John Cage in öğrencileri olmuştur. Katılımcılık ilkelerinin akustikten görsel sanatlara aktarımında merkeze kayan, sanat yapıtının başrol oyuncuları olan izleyicilerdir. their own music. They became, so to speak, a pianist who navigated the soundtrack, and did their own composing (fig. 7: Nam June Paik, Random Access, 1963). The birth of media art and its participative trends did, in fact, result from the spirit of the music being made around Action Art (Happening, Fluxus, Performance, and Event) was also influenced by musical problems in addition to sources from painting and literature. It was John Cage s students who had the idea to transfer the score as instructions to the interpreter, to the audience. In the transfer of participatory principles from the acoustic to the visual arts, it was the audience that moved to the center, as protagonist of the artwork. III. Action and Audience Participation In 1959, fluxus artist George Brecht, a student of John Cage, discovered Events, which were made up of mainly binary instructions (fig. 8: George Brecht, No Smoking Event, 1961). The famous 18 Happenings in 6 Parts (1959) from Allan Kaprow, from which the name Happening arose, listed Instructions for a cast of participants. In 1961, Yoko Ono began to formulate her performances as instructions to the audience. In Cut Piece (1964) she challenged the audience to come onto the stage and cut off her clothes. She transformed the art of instructions for the use of objects into the art of instructions for people. 4 The Happening YOU (1964) by Wolf Vostell in Long Island, New York was a further example of replacing the art object by actions and instructions for how to act in action art. The basic idea: to confront the participants, the audience, with the reasonability of life in a satire in the form of a rehearsal of chaos / it is not important what I think but instead, what the audience takes with them from processes and my image of them 8