Hastane Enfeksiyonları : Sorunlar, Yeni Hedefler, Yasal Düzenlemeler, Hukuki Sorumluluk

Transkript

1 Hastane Enfeksiyonları : Sorunlar, Yeni Hedefler, Yasal Düzenlemeler, Hukuki Sorumluluk Dr Recep ÖZTÜRK İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD rozturk@istanbul.edu.tr, drrozturk@gmail.com , Ankara

2 Sunum Planı Tıbbi hata/malpraktis kavramı Sağlık çalışanlarının sorumluluk türleri Tıbbi hataların dağılımı Kötü uygulama örnekleri ve bilirkişi kararları Yargı kararı örnekleri Çözüm önerileri

3 Hastane Enfeksiyonları Hastanede kalış süresinde uzama Morbiditede artış Yaşam kalitesinde bozulma Mortalitede artış İş gücü ve üretkenlik kaybı Maliyette artış Am J Epidemiol 1985;121; Am J Infect Control 1985;13: Hukuki sorunlar (Kurumlar/idare, sağlık çalışanları)

4 25 Ağustos 2004 Faili meçhul mikrobik cinayet kurbanı oldu Bir dönem Cumhurbaşkanı Turgut Özal ın prenslerinden olan eski bakanlardan Veysel Atasoy, basit bir biyopsi işlemi sırasında kaptığı enfeksiyon nedeniyle getirildiği Ankara İbni Sina Hastanesi nde dün saat te hayatını kaybetti. İBNİ Sina Hastanesi Başhekimi Muhit Özcan, ağır enfeksiyon ve çok sayıda organın yetersizliği ile hastaneye kabul edilen 57 yaşındaki Veysel Atasoy un beyindeki kanama ve damar tıkanıklığına bağlı hasarın düzelmemesi sonucu vefat ettiğini kaydetti.

5 Bursa da enfeksiyondan 5 bebek öldü Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Hacımustafaoğlu, Çekirge Akşemseddin Çocuk Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi nde görülen mikrobik vakalarda 5 çocuğun öldüğünün kendilerine söylendiğini bildirdi.

6 Sabah

7 Akşam 23 Eylül 2008 Cumhuriyet

8 Star Gazetesi Milliyet Vatan

9 Sabah, Yeni Asır, değişik haber web siteleri İzmir'de, 8 hastanın ameliyatta görme yetisini yitirmesinin yankıları sürüyor. Bakanlık olaya el koydu. Hastalardan. in açıklaması, skandalın boyutlarını gözler önüne serdi: "Bizi Menemen testisi gibi karşısına sıralayıp ameliyat etti

10 İngiltere'de hastane enfeksiyonu alarmı Londra 07 Aralık 2004 The Independent gazetesi, İngiltere'de her yıl 100 bin kişinin hastane enfeksiyonu (MRSA) kaptığını, 5000 hastanın bundan öldüğünü yazdı.

11 Sağlık Hizmetine Bağlı Hata Tıbbi Hata İşleme bağlı hatalar: Yanlış işlemi yapma İhmale bağlı hatalar: Doğru işlemi yapmama Uygulamaya bağlı hatalar: Doğru işlemi yanlış uygulama National Patient Safety Foundation, July 2003,

12 Tıbbi Hatalar Yargı hataları Bilgi ve dikkat eksikliği, ihmal, olası kast(?) Teknik hatalar Tıbbi teknik uygularken oluşan hatalar Beklenti hataları Aydınlatılmış onamda saptırma, saklama sonucu farklı beklenti oluşturma Mekanik hatalar Ekipman sorunları Sistem hataları Uygulama ve kurumdan kaynaklanan hatalar

13 Tanı hataları Tıbbi Hatalar Yanlış tanı, tanı gecikmesi, gereken testleri uygulamama, test hataları(preanalitik-analitk-postanalitik);izlem ve yönetim hataları Tedavi hataları Ameliyat/işlem hataları, ilaç doz/yöntem hatası, tedaviyi geciktirme, tedavi yöntemi hatası, gereksiz/aşırı/uygun olmayan tedavi Koruma (profilaksi) hataları Gereken profilaksiyi uygulamamak, yanlış/ eksik profilaksi, yetersiz monitorizasyon,

14 Tıpta Kötü (Yanlış) Uygulama = Malpraktis Şartları içinde standart tanı ve tedavi hizmetlerinin verilmediği tıbbi ihmal olguları Hekime yaraşır profesyonel davranış biçiminin sergilenmemesi Hastaya müdahale yetkisi bulunan sağlık çalışanının öneri ve uygulamaları sonucu hastalığın normal seyrinin dışına çıkarak iyileşmesinin gecikmesinden, ölüme kadar geniş bir yelpazede gelişen şartların tümüdür Doktorun tedavi sırasında standart uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi ile oluşan zarardır Dünya Tabipler Birliği nin Tıpta Yanlış Uygulama / Malpractice Bildirgesi, 1992

15 Komplikasyon Malpraktis Zamanında fark edilmezse Fark edilmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa Fark edilip önlem alınmasına rağmen yerleşmiş standart tıbbi girişimde bulunulmazsa H.İnce den

16 Hekimlerin meslek icrasıyla ilgili hukuki düzenlemeler TC Anayasası Tababet ve şuabatı sanatlarının tarz icrasına dair kanun ( / 1219) Umumi Hıfzıssıhha Kanunu( /1993) Tababeti Adliye Kanunu ( /38) Türk Tabipleri Birliği Kanunu ( /6023) Tıbbi deontoloji nizamnamesi ( /4/12678) Hekimlik mesleğinin yürütülmesi, hekimin hasta ve meslek örgütü ilişkilerini düzenler Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu ( /5237 ) Adli Tıp Kanunu

17 Hekimlerin meslek icrasıyla ilgili hukuki Borçlar Kanunu Tazminat davaları düzenlemeler Tababet uzmanlık tüzüğü ve yönetmeliği( ) Hasta Hakları Yönetmeliği ( ) Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği ( /8/5319) Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği ( ) Hastane Hizmet Standartları Genelgeler: Sterilizasyon vd

18 Sağlık Mensuplarının Sorumluluk Türleri Ceza Sorumluluğu Tazminat Sorumluluğu İdari Sorumluluk Mesleki Sorumluluk Suç düzeyindeki Hukuku aykırılıklar nedeniyle oluşan sorumluluk Kasıt, bilinçli taksir, taksir Hukuka aykırı (haksız) bir fiil nedeniyle oluşan maddi ve manevi zararların karşılanması / ödenmesi Kamu görevlisi sağlık mensubunun kuruma karşı olan memur disiplin sorumluluğu Sağlık mensubunun mesleki disiplin sorumluğu -Hekimler için tabip odası incelemesi

19 Kamu Görevlisi Hekimlere Dava Açmak Kamu sağlık hizmeti nedeniyle adli yargıda doğrudan tazminat davası açılamayacak Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve ilgili daireleri, uzun yıllardır hasta ve hasta yakınları tarafından kamu görevlisi hekimlere karşı doğrudan adli yargıda tazminat davası açılabileceği yönünde kararlar veriyordu. Yüksek yargı, içtihat değişikliğine giderek, kamu kurumlarında verilen sağlık hizmetinden kaynaklanan tazminat davalarında doğrudan kamu görevlisi aleyhine tazminat davası açılamayacağını, bu davaların Anayasa nın 129. maddesinin son fıkrası ile Devlet Memurları Kanunu nun 13. maddesine atıfla kamu kurumları aleyhine açılması gerektiğini kaydetti.

20 Kamu Görevlisi Hekimlere Dava Açmak Ekim(2011) de yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu na(md 3. ) göre, kamu görevlilerinin kamu görevi sırasında yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine, yahut kişinin ölümüne bağlı maddi ve manevi zararların tazminine ilişkin davaların idareye karşı asliye hukuk mahkemelerinde bakılacağı yönündeki düzenleme, Anayasa ya aykırı bulunarak iptal edildi Devam eden davalar da etkilenecek AYM,

21 Kamu Görevlisi Hekimlere Dava Açma Yeni bir içtihat değişikliğine gidilmediği sürece kamuda görev yapan sağlık çalışanlarına verdikleri kamu sağlık hizmeti nedeniyle adli yargıda doğrudan tazminat davası açılamayacak Bu tür davaların yetkili idare mahkemelerinde idare aleyhine açılması gerekecek Adli yargıda devam etmekte olan bu tür davalarda davalı kamu görevlisi hekimler yönünden davanın husumetten reddine yönelik kararlar verilmeye başlandı

22 Kamu Görevlisi Hekimlere Dava Açma Hekim davaya idare yanında katılacak İdare mahkemelerinde açılan davalarda kamu kurumu aleyhine tazminata hükmedilmesi halinde, idare ödediği tazminatı kusuru oranında kamu görevlisine rücu edebilmektedir. Bu nedenle kamu görevlisi hekimlerin davaya idare yanında katılarak, verdikleri sağlık hizmetine ilişkin bilgileri doğrudan mahkemeye sunmaları ve mesleki sorumluluk sigortası yaptırdıkları şirkete davayı ihbar etmelerinde yarar bulunmaktadır. Kamusal zarar karşılama sisteminin kurulması?

23 Zaman aşımı Vekalet sözleşmesine dayalı sorumluluk: zararın varlığının öğrenilmesinden itibaren 5 yıl Haksız fiil sorumluluğu durumunda, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği andan itibaren 1 yıl, her halükarda fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıl Haksız fiili ceza kanununa göre suçsa zaman aşımı ceza kanununa tabiidir Ceza gerektiren bir fiilden kaynaklanan zarar varsa ceza zamanaşımı olan 8-12 yıl arasında bir süre kabul edilir.

24 Zaman aşımı İdare için açılacak davalarda zararın öğrenilmesinden itibaren bir yıl, azamı 5 yıl Hasta idareden zararının karşılanmasını talep eder; karşılanmazsa 60 gün için tam yargı davası açar Meslekten alıkoyma cezası verilecek işlemler için 5 yıl; diğer eylemler için 2 yıl

25 Adli Tıp Kurumuna Mahkemelerden Gelen Sağlık Çalışanı Hatası Dosyası/Yıl 2004 de ortalama 400 olan müracaat 2300/yıl a yükseldi(+bilirkişi?)

26 Tıbbi Müdahale Hataları ve Uzmanlık Dalları 1.Kadın-Doğum(%20) 2.Genel Cerrahi(%10) 3.Anezteziyoloji(%7) 4.Ortopedi(%6) 5.Göz Hastalıkları(%6) 6.Acil 7.Çocuk Hastalıkları 8.KBB 9.Üroloji 10.Kalp Damar cerrahisi 11.Nöroşirurji 12.Plastik Cerrahi 13. Kardiyoloji 14.Psikiyatri 15.Dahiliye 16.Göğüs Cerrahisi 17.Dermatoloji 18.Radyoloji 19.Göğüs Hastalıkları 20.Diğer

27 N.Birgen den yılında (Ocak-Eylül) gelen dosyaların klinik dallara göre dağılımı Toplam: Kadın Doğ Genel cerr İç Hast. Çocuk Nöroloji Ortopedi Pratisyen Beyin Cer. Göz Diş Üroloji Kalp Dam K.B.B. Kalp Dam Plastik Cer. Anestezi Laboratu

28 Tıbbi Müdahale Hataları Cismen eza göre(yaralanma, acı çekme) Uzuv kaybı Uzuv zaafı Yüzde, vücutta sabit eser bırakma Konjenital anomalili bebek doğması Bebek Karışması Bitkisel hayata girme Ölüm

29 Uygulamada Malpraktis Örnekleri Teşhis için gerekli tıbbi işlemleri yapmamak Gerekli tıbbi müdahalenin yapılmaması veya geç yapılması Müdahalenin yanlış hastaya veya vücut yerlerine yapılması Tıbbi müdahale sırasında gerekli hijyen kurallarına uyulmaması Tıbbi müdahale esnasında hastanın vücudunda yabancı cisimlerin unutulması Hastaya yanlış veya eksik tedavi/girişim uygulanması

30 Yüksek Yargı İçtihatları Tedbirsizlik Örnekleri Ameliyat öncesi ameliyathanenin denetlenmemesi; Malzemelerin sterilize edilmemesi; Hastaya yeterli bilgi verilmemiş olması; Dikkatsizlik Örnekleri Tıbbi müdahalede hijyenik şartlara uymamak Ameliyat esnasında dikkati dağıtacak ölçüde şakalaşmak

31 Hekimin Akdi Sorumluluğu Yargıtay 13 HD., , 2002/ : Gerçekte de mesleki bir iş gören; doktor olan vekilden, ona güvenen müvekkil titiz bir ihtimam ve dikkat göstermesini beklemekte haklıdır. Titiz, özen göstermeyen bir vekil, BK.m.394/1 uyarınca vekaleti gereği ifa etmemiş sayılmalıdır. Kusur karinesi: Borçlu kendisine hiç bir kusur isnat edilemeyeceğini ispat etmedikçe bundan mütevellit zararı tazmine mecburdur (BK.m.96).

32 Tıpta Kötü Uygulama İddiası Halinde Yapılanlar? Dosyaların incelenmesi İlgili işler için hekimin yetkili olması Müdahalenin mesleğin gereklerine uygun yürütülmesi Sağlık sisteminin alt yapısı(fiziki yapı, araç, gereç yeterliliği ) Aydınlatılmış onamın alındığının ispatı Otopsi sonuçları- Muayene sonuçları

33 ZARAR? SAĞLIK PERSONELİNİN DAVRANIŞI İLLİYETİ VAR YOK İLE KOMPLİKASYON MU? HATA MI? KUSUR TAYİNİ YAPILAMAZ Nur Birgen den

34 3.ADLÎ TIP İHTİSAS KURULU KARARLARININ SONUÇLARINA GÖRE DAĞILIMI GÖRÜŞ BİLDİRİLEMEYEN; 7% KUSURLU; 28% KUSURSUZ; 65% Nur Birgen den

35 Yeni hedefler Hastanelerin hedefi:enfeksiyonları önleme en öncelikli amaç Sıfır hastane enfeksiyon hızı; Enfeksiyona sıfır tolerans Ödeme kurumlarının hedefi: Hastane enfeksiyonları için ödeme yapmamak Kamuoyu algısı: Hastane infeksiyonları = Tıbbi hata

36 Sıfır hastane enfeksiyonu MSS şant enfeksiyonları %1,5-22 den %0,57 ye indirilebilmiş» Choksey MS et al. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2004;75:87 91 VİP >%90 persantilden %75 persantile;» Kaye J et al. Am J Infect Control 2000:28: VİP: 6/1000 VG den, 0,72/1000 VG ne düşürülmüş» Burger CD et al.mayo Clin Proc 2006;81:849 SVK ilişkili bakteremiler sıfırlanabilmiş» Berenholtz SM et al. Crit Care Med 2004 ; 32: » Pronovost P et al. N Engl J Med 2006;355: » Pronovost P et al. BMJ 2010;340:c309 (online first, Feb 4, 2010)

37 dstayingthere.htm

38 Hastane infeksiyonlarının çoğu kaçınılmazdır, sadece bir kısmı önlenebilir Aksi ispat edilmediği sürece her hastane enfeksiyonu, temel enfeksiyon kontrol kurallarına uyulduğu takdirde önlenmesi mümkün olan bir tıbbi hata olarak kabul edilmelidir Institute of Medicine Report, Gerberding JL.Ann Intern Med 2002;137:

39 Ödeme kurumları ABD de ödenmiyor: Damar içi kateter enfeksiyonları Üriner kateter ilişkili enfeksiyonlar Bası ülserleri ve ilişkili enfeksiyonlar Düşmeler Yanlış taraf ameliyatları Fransa da Ekzojen nozokomiyal enfeksiyonlar için hastaya tazminat ödeniyor

40

41 YBÜ lerinde Araç İlişkili Nozokomiyal Enfeksiyonlar (Latin Amerika, Türkiye, Hindistan ve Morokko, NNIS karşılaştırma) Oranlar NNIS INICC RR ( ) ( ) VİP ( ) 5.6 SVK-KDİ ( ) 4.2 Kİ-ÜSE ( ) 3.3 Ann Intern Med 2006;145(8):

42 YBÜ lerinde Araç İlişkili Nozokomiyal Enfeksiyonlar (Latin Amerika (Arjantin, Brezilya, El salvador, Kosta Rika, Küba, Meksika, Panama, Venezuella), Asya (Çin, Filipinler, Hindistan, Lübnan,Pakistan, Tayland, Ürdün, Vietnam), Afrika (Fas, Tunus) ve Avrupa (Kosova, Litvanya, Makedonya, Türkiye, Yunanistan) ) Oranlar NHSN INICC RR ( ) ( ) VİP* 3, ,7 SVK-KDİ** 2 6,8 3,4 Kİ-ÜSE*** 3,3 6,3 1,9 2008:17,1, 2009:15,4, **2008:5,6; 2009:5; ***2008:5,2, 2009:4,4 Öztürk R, Çetinkaya Şardan Y, Kurtoğlu D, HEBDK. Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesi Türkiye Deneyimi Am J Infect Control 2011

43 Mikroorganizmalarda antimikrobiklere karşı direnç gelişimi artıyor MRSA/GRSA VRE, PRSP GSBL(+) Enterobacteriaceae Çoğul dirençli (MDR) nonfermentatif GNÇ Panrezistan GNÇ:NDM-1 vd Çoğul dirençli(mdr) M. Tuberculosis Antivirallere direnç

44 YBÜ lerinde DİK-İB etkenleri direnci (Latin Amerika (Arjantin, Brezilya, El salvador, Kosta Rika, Küba, Meksika, Panama, Venezuella), Asya (Çin, Filipinler, Hindistan, Lübnan,Pakistan, Tayland, Ürdün, Vietnam), Afrika (Fas, Tunus) ve Avrupa (Kosova, Litvanya, Makedonya, Türkiye, Yunanistan) ) Direnç(%) NHSN INICC RR ( ) ( ) S.aureus/metisilin ,5 K.pneumoniae/ Seftazidim,Seftriakson ,8 P. aeruginosa/ piperasilin ,9 A.Baummanni/ İmipenem ,8 Am J Infect Control 2011 ;38:95-104

45 Sorunlar Beş üniversite, 14 Sağlık Bakanlığı Hastanesi Yerinde denetim çalışması 91 hastanede uygulanan anket çalışması Ülke genelinde hastane enfeksiyonlarıyla ilgili stratejik bir mücadele planı yok Ülke genelinde maliyet analizi yapılmamış Hastanelerde enfeksiyon kontrol programları yok veya yetersiz TC Sayıştay Başkanlığı Performans Denetim Raporu,Hastane Enfeksiyonları ile Mücadele, 2007;( HastaneEnfeksiyon/2007-2HastaneEnfeksiyon.pdf)

46 Sorunlar Sürveyans uygulama, veri analizi ve geri bildirimde standartlar belli değil Denetim ve koordinasyon eksikliği var Eğitimli (sertifikalı) hastane enfeksiyon kontrol hemşiresi yetersizliği var Alt komitelerde yetersizlik? Klinik mikrobiyoloji hizmetlerinde yetersizlik TC Sayıştay Başkanlığı Performans Denetim Raporu,Hastane Enfeksiyonları ile Mücadele, 2007;( HastaneEnfeksiyon/2007-2HastaneEnfeksiyon.pdf)

47 Sorunlar Antibiyotik kontrol politikaları yetersiz Enfeksiyon kontrol talimatları yok veya eksik Dezenfeksiyon ve sterilizasyon sorunları var Hastane birimlerinde (ameliyathane vd) yapı sorunları var Enfeksiyon kontrol komite kararlarını uygulamada zorluklar var Sağlık çalışanı, hasta ve hasta yakınlarının eğitiminde yetersizlikler var TC Sayıştay Başkanlığı Performans Denetim Raporu,Hastane Enfeksiyonları ile Mücadele, 2007;( HastaneEnfeksiyon/2007-2HastaneEnfeksiyon.pdf)

48 Bilirkişi görüşü(atk)-örnek 1 Sinirlenerek ekmek bıçağı karnına saplayan AG ( , saat-22.05) Hastanesi, 3 cm batına nafız yara..ta:120/70; Nb:78/dak Peritonu 2 cm uzunluğunda deldiği eksplore edilen barsaklarda yaralanma saptanmadığı yaraların sütüre edildiği (saat02.30):nefes darlığı, terleme :Batında distansiyon, gaz-gaita çıkışı var, lavman yapılmış (03.00)-Dispne, terleme; Dahiliye konsültasyonu, akciğer grafisi,karın ve toraks ön duvarında cilt ve cilt altında krepitasyon, gazlı gangren YB için X hastanesine sevk Penisilin kristalize+sefamezin Ex

49 Bilirkişi görüşü(atk)-örnek 1 Otopsi: Batın boşluğundan 2700 cc pürülan sıvı, tüm batın içi organlarda ileri derecede yapışıklık (C.perfringens, Staphylococcus sp, Streptococcus spp, Candida spp) Gazlı gangren.kd:<24 saat(6 saat-birkaç gün) Tedavinin acil uygun cerrahi debritman, uygun antibiyotik olduğu, %20-25 olan mortalitenin tedavide gecikme ile arttığı; tanı ve tedavide gecikildiği, 3/8 oranında kusurlu

50 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 2 Sırt ve bel ağrısı-t6 ve T11 vertebra (kompresyon) kırığı Posterior segmental enstrümantasyon, kifoplasti yöntemi ile dolgu, kemik grefti ile grefonaj, antibiyoterapi Yıkama, greftlerin çıkarılması, dren, kültür, antibiyoterapi, MRSA Debritman, bol yıkama,kültür-mrsa Enstrümantasyon çıkarılması.hastanesi: t9-t12 korpektomi+anterior dekompresyon+t9-l1 anterior dekompresyon.füzyon+vasküler kot grefti

51 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 2 Davacının kaptığı MRSA nın kişilere hangi yolla bulaştığı Davacının MRSA mikrobunu alma riski? Geçirilen ameliyatların bu mikrobu kapmasındaki etkisi? Davacının ameliyattan sonra tecrit odasına alınmasın gerekliği olup olmadığı? 5 kez ameliyata maruz kalmanın oluşturduğu zararda idareye atfedilebilecek kusur? Olayın komplikasyon oluğu, uygun tedavilerin planlanıp yapıldığı, HEKK çalışmalarının mevcut olduğu, izolasyona uyum olmadığı iddiasının mahkemece araştırılması gerektiği

52 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 3 Sezaryan sonrası hastanede üç gün yatan hastaya ampisilin uygulanmış ve evde uygulamak üzere ampisilin önermiş (hasta almamış) 7 gün sonra hata karın ağrısı ile baş vurmuş Telefonla ulaşılan KD uzmanı enfeksiyon düşünmemiş; durumu uterus kasılmalarına bağlamış; hastaya 2g sefazolin verilmiş Yatışının 2. günü karın ağrısı devam eden hasta muayene edilmiş, cerrahi yara yerinden kötü kokulu akıntı var: seftriakson 2g, klindamisin 600 mg 1x1 3. gün lökositoz, AST, ALT artışı, kreatinin ve üre artışı: Sepsis; laparotomide karın içinde yoğun kötü kokulu kolleksiyon, omentum majusta nekroz alanları histerektomi Ameliyat öncesi bir enfeksiyon olduğu ama nerde olduğunu bilemediği...?????? ATK: KD uzmanının tanı ve tedavide geciktiği

53 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 4 52 yaşında erkek hasta; disk hernisi operasyonu sonrası şiddetli ağrıları devam ediyor. 10.günde lökositoz(12.000), CRPx5; ESH:45 mm/s; MR:post operatif değişiklikler FT uygulanıyor Ağrı artıyor; birinci ayda MR : spondilodiskit İstirahat önerisi ABD ye giden hastada yapılan girişimle abse boşaltılıyor:mrsa üretiliyor. Vankomisin uygulanıyor(8 hafta)????????? ATK: Tıbbi hata: tanı ve tedavide gecikme

54 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 5 Ateş, taşikardi, takipne, hipotansiyon, kreatininin yüksekliği olan pnömoni+ampiyem olgusu(22 yaş): Nefrolog ile yapılan görüşme sonrasında kreatinin yüksekliğinin renal ve postrenal etyolojilerinin ekarte edilmesi için batın USG yapılması istenmiş ( batın USG yaptırılmış; herhangi bir patoloji saptanmamış!!!!) Uygun (???) antibiyotik 48 saat sonra başlanmış, YB desteği çok geç, kan kültürü vb yok Sepsis düşünülmüyor,atlanıyor(!) ATK: Tıbbi hata: tanı ve tedavide gecikme

55 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 6 KVC operasyonu sonrası gelişen cerrahi alan enfeksiyonu SIRS Septik şok Ex Kültür? Sefazolin Seftriakson Enfeksiyon konsültasyonu? Kardiyovasküler cerrahlar kendi enfeksiyonlarını kendisi yönetir (!) ATK:Tıbbi hata: gerekli konsültasyonun istenmediği, yapılması gerekenleri yapmamak

56 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 7 Kalça protezi operasyonu(72 yaş, bayan) Taburcu sonrası 2. haftada gelişen protez enfeksiyonu Tanıda, uygun antibiyotiğe başlamada gecikme? Hastanede yatarken hastanın her hangi bir yakınması olmadığı,.olayın taburcu olduktan 2-3 hafta sonra geliştiği.., bu durumun hastaneden kaynaklandığının iddia edilemeyeceği.(!) ATK: Hastane enfeksiyonu tanı ve tedavisinde gecikme

57 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 8 Endoftalmit gelişen göz ameliyatı sonrası yapılan sterilizasyon sorgulamalarına cevaplar: Gelişmiş ülke koşullarında sterilizasyon uyguluyoruz; kontrol kayıtlarımız yok? Göz ameliyatında kullandığımız tüm araç ve gereçler sürekli olarak flash otoklavda steril ediliyor Kullandığımız tip flash otoklav 30 merkezde kullanılıyor(????) ATK: Sterilizasyon kurallarına uyulmadığı, gerekli özenin gösterilmediği

58 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 9 63 yaşında bayan, hastanesinde sağ sol kalp kateterizasyonu, mitral balon valvüloplasti Aspirasyon pnömonisi.tedavi 15 gün.. Hospital'de yattığı sürece yemek borusu ile soluk borusu arasında fistül oluştuğunun kendilerine söylenmediğini beyan ettiği, Göğüs Hastalıkları ve Cerrahi Eğitim Merkezine sevk edildi solunum yetmezliği, ağır sepsis, hastane kökenli pnömoni tanısıyla yatırıldı

59 Örnek 9 Kesin ölüm sebebi? Ölümün hastane mikrobu tabir edilen hastanede yerleşmiş bir mikroptan kaynaklanıp/kaynaklanmadığının tespiti? Varsa bu durumu hatalı ya da eksik tıbbi tedavi sonucu doktorların veya hastanenin kusurundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı, kusur ile ölüm arasında illiyet bağı bulunup bulunmadığının tespiti, Yaşlı hastalarda ağır ameliyat sonrası her hastanede oluşabilecek komplikasyonlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığı? sorulmaktadır.

60 Örnek 9 3.ADLİ TIP İHTİSAS KURULU KARARI: doğumlu.. Hospital'de opere olduktan sonra beklenebilir komplikasyon olan hastane kökenli pnömoni geliştiği, bu hastalığı ile.. Göğüs Hastalıkları Hastanesine sevk edildiği, Göğüs Hastalıkları Hastanesinde kültür sonuçlarına göre farklı bakteriler ile infekte olduğu ve Acinetobacter infeksiyonu geliştiği, bu hastanenin surveyans çalışmaları ile gönderilen tarihli yazıda kan kültürlerinde farklı üreyen bakterilerin varlığı nedeniyle kontaminasyon ve bakteriyemi ayırımı yapılamadığının belirtildiği, bu ayrım yapılamasa bile etkenin Acinetobacter olduğu kabul edilerek buna yönelik uygun tedavinin başlanması gerektiği

61 Örnek 9 kişinin ölümünden bir gün önce bu bakterinin tespit edildiği ve tedavi başlanmış olduğu, tedaviye geç başlandığı, ancak uygun tedaviye daha önce başlanmış olsa bile bu infeksiyonda mortalite (ölüm) oranının %15-55 olduğu göz ününe alındığında altta yatan ciddi risk faktörleri olan hastada tedaviye geç başlanmasının ölüme katkısının bilinemeyeceği oy birliği ile mütalaa olunur.

62 Bilirkişi görüşleri(atk)-örnek 10. oğlu, 1973 doğumlu hakkında düzenlenmiş 1. Adli Tıp İhtisas Kurulu nun tarihli ve 3749 sayılı kararında kişinin ölümünün delici kesici alet yaralanmasına bağlı büyük damar kesilmesinden gelişen dış kanama ve beklenebilir komplikasyonlardan ileri geldiği, sorulduğu üzere akciğer enfeksiyonunun da bu komplikasyonlardan biri olduğunun bildirildiği,

63 Örnek tarihinde bıçaklanma ifadesi ile hastaneye getirilen kişiye Boyun bölgesinde kesici alet yaralanmasına bağlı olan kesilerin ve kanama sonucu oluşan hematomun basısı nedeniyle ağız yolundan entübasyon yapılamadığı, bu nedenle trakeostomi (solunum için boyundan delik) açılması gerektiği, gelişen yaralanmanın mikroorganizmaların akciğere geçişini engelleyen pek çok bariyeri ortadan kaldırdığı ve enfeksiyon gelişimini kolaylaştırdığı, kişiye yapılan cerrahi girişimin, açılan trakeostominin, takibinde yapılan kontrol muayeneleri ile tedavilerinin tıp kurallarına uygun olduğu, ölümüne neden olan pnömoninin (akciğer infeksiyonunun) açıklanan nedenlerle kesici delici alet yaralanması sonucu oluştuğu, hekimlere atf-ı kabil kusur olmadığı oy birliği ile mütalaa olunur.

64 EAH Bilirkişi görüşleri-örnek 11 Katarakt cerrahisi sonrası 8 endoftalmit Fako kasetinin son gün 8 hastada (ortalama 5 hastada) kullanıldığı Hand piece kısmının tüm vakalarda ortak olduğu Yıkama sıvısı birden fazla hastada kullanılıyor Profilaktik antibiyotik ortak hazırlanıp kullanılıyor Ameliyathane havalandırma sistemi bakım ve takibi uygun değil

65 Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Salgınları Üniv,.Tıp Fak, 2005:8 ölüm, S.marcescens Hemşire yetersizliği, TPN sıvılarının hazırlama esnasında kontamine olması Üniv,.Tıp Fak, 2005:8 ölün, GSBL(+) K.pneumoniae TPN sıvılarının hazırlama esnasında kontamine olması.eah 2006, 5 ölüm, GSBL(+) K.pneumoniae, Karbapenem dirençli P.aeruginosa Çapraz enfeksiyon?

66 Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Salgınları Çocuk Hastanesi, 2007: 32 ölüm, Acinetobacter baumannii Enfeksiyon kontrol önlemlerinin yetersizliği, çapraz enfeksiyon EAH, 2008:24 ölüm, GSBL(+) K.pneumoniae Yetersiz personel, enfeksiyon kontrol önlemlerinin yetersizliği.eah, 2008:13 ölüm, E.cloacae TPN sıvılarının kontamine olması EAH, 2008:4 ölüm, E.cloacae TPN sıvılarının kontamine olması

67 .EAH, E.colacae salgını; ERIC-2 PCR ve PFGE sonuçları

68 Bilirkişi incelemesi :... YD Salgını Bilirkişi Raporu Riskli prematüre (çoğul gebelik) başvurularının yüksek sayıda olması, Hasta naklinin uygunsuz koşullarda yapılması, Altyapı eksikliği, Enfeksiyon hastalıkları ve nozokomiyal enfeksiyonlar konusunda sağlık personelinin bilgisizliği, Personel yetersizliği, Antibiyotik uygulamalarında EHU onayı olmaması, El dezenfeksiyonu yapılmaması, Çevre ve alet dezenfeksiyonunun yetersiz olması, Hastanede mikrobiyoloji altyapısının yetersiz olması, Sürveyans yapılmaması

69 Salgınlarda inceleme kurulu tarafından neler araştırılıyor? İdare, birim ve hastane enfeksiyon kontrol komitesi sorumlu Kurumun enfeksiyon kontrol talimat ve prosedürleri? Sürveyans verileri? Kurumda antibiyotik direnç durumu? Fiziki yapı vd risk faktörlerinin varlığı? Enfeksiyonlu olguların nasıl takip edildiği?

70 Mahkeme Kararları(1) Bu durum karşısında orta seviyede bir kimsenin, yani tedbirli bir doktorun aynı hal ve şartlar altında göstereceği mutat ihtimam ve özenin davalılarca gösterilmediği açık olup ihmal ve tedbirsizliklerinin kabulü zorunlu olmaktadır.. O nedenle olayda belirlenen özel hal ve şartlar, duyulan elem ve acı göz önünde tutularak başka bir araştırmaya da gerek görülmeden evvelemirde davacılar yararına manevi tazminat takdir olunup hükmedilmelidir Doktorun sorumluluğunu tayin ederken hakim; olayların özelliğine uymayan,dayanakları gösterilmeyen ve özellikle kesinlikle saptanan maddi olgular karşısında inandırıcı olmaktan uzak bulunan Yüksek Sağlık Şurası raporu ile bağlı değildir Yargıtay 13 Hukuk Dairesi, 1994

71 Mahkeme Kararları(2) SE nin doğumdan 6 gün sonra Hastanesine başvuran hastaya normal olduğu söylenmiş, 2 gün sonra yüksek ateşle..dh ne, ardından davalı hastaneye ve sonra Tıp fakültesine gönderilmiş; yapılan müdahalelere rağmen tarihinde ölmüştür. YSŞ:4/8 kusur ATK: Dr A nın müteveffa X in doğum sonrası takibinde özensiz davrandığı, kontrolleri sırasında başlamış olan enfeksiyona yönelik tedaviye başlamadığı ve olayda kusurunun 2/8 olduğu; Hastane kusursuz.. Davalı hastanenin çalıştırdığı personelin seçimine gerekli özeni göstermediğinden doktor ile aynı oranda kusurlu olduğu;. Davalıların kusurun tamamından sorumlu tutulmaları gerekirken, maddi zarar hesabına kusur oranına göre indirim yapılmış olması usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir Yargıtay 13 Hukuk Dairesi, 2005

72 Mahkeme Kararları(3) Karaciğer kist ameliyatı sonrası karnında koher pensi unutulması? YŞS, olayın en normal gereği olan dikkat zorunluluğunu bir tarafa bırakarak büyük ve karışık ameliyatlarda böyle olayların görülebileceğini açıklayabilmiştir Ameliyatın acil olması, pazar günü yapılması ve eldeki mevcut olanaklarla yetinilmesi fen kurallarını uygulayan bir doktorun mazereti olamaz. Müdahalenin acilliği, ameliyatın yapılma günü, işin ağırlığı kusurun ağırlık derecesini bertaraf etmesi olanağı yoktur. Unutma ise hoş görülebilecek tarafı olmayan çok ağır bir savsamadır. Yargıtay 4.Hukuk Dairesi, 1976

73 Mahkeme Kararları(4) Hemoroid tanısıyla iki kez ameliyat edilen Davacı T. Ameliyat öncesi enfeksiyon tablosu olan davacı T ye uygun olmayan şartlarda müdahalede bulunduğu, sonradan ortaya çıkan klinik şikayetlerle ilgili olarak yeterli özeni göstermediği.doktor hafif dahi olsa kusurundan sorumludur. Ortaya çıkan sonuç ile davalı doktorun eylemleri arasında nedensellik bağı bulunduğu için olayın oluşumunda davalı doktor tam kusurlu olmasa dahi(4/8) bütün zararlardan sorumlu olup, kusursuzluğu oranında zarardan indirim yapılması olanaksızdır Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2007

74 Mahkeme Kararları(5) "... Yüksek Sağlık Şurası'nın ilk raporunda ölümün acemice bir müdahaleden ileri geldiği belirtilmiş olmasına rağmen ikinci Şura raporunda ölüm sebebinin gerekçesiz olarak septisemiye bağlanmış olması bir çelişkidir. Davalı doktorun müteveffaya aletle müdahalede bulunduğu hakkında yeterli delil mevcut olduğuna göre Yüksek Sağlık Şurası raporları arasındaki çelişki halledilmeden ve kesin olarak verilmiş bulunan ilk rapor nazara alınmadan davanın reddini yasaya aykırı olduğu" gerekçesiyle bozularak Kaldıki davalı doktorla müteveffa arasında kürtaj yapılması konusunda akdi bir bağ doğduğuna göre BK nın 96. maddesi hükmü karşısında davalı doktor kendisine hiç bir kusur isnat edilemeyeceğini kanıtlamadıkça yaptığı işten doğan zararı tazmine mecburdur. Dosyadaki deliller davalı doktorun bu ispat yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılmasına elverişli nitelikte değildir.

75 Mahkeme Kararları(6) Doktor; tıbbi faaliyetlerde bulunurken mesleki şartları yerine getirmek, tıp ilminin kurallarını gözetip uygulamak zorundadır. Aksi halde doktor tıp biliminin verilerini yanlış ya da eksik uygulamışsa, mesleğinin gerektirdiği özel koşullara gereği ve yeteri kadar uymamışsa, mesleki kusurunun varlığı kabul edilmelidir. Olayımızda, davalı doktor mesleki bilgisinin tüm icaplarını yerine getirdiğini, kusur bulunmadığını ispatla zorunludur. Aksi durumda, BK nın 96. maddesi gereği sorumludur Yüksek Sağlık Şurası raporuna bakıldığında; bu yönde gerekçeleri açıklanmış bir görüş getirilmemiş, mücerret bir kabul tercih edilmiştir. Öyleyse; davalı doktorun sorumluluğunu tayin ederken hâkimin olayların özelliğine, iddia ve savunmaya uymayan, dayanakları gösterilmeyen, yargılamada kesinlikle saptanan maddi olgular karşısında inandırıcı olmaktan uzak Yüksek Sağlık Şurası raporu ile bağlı olmayacağında duraksamaya yer olmamalıdır. 13. Hukuk Dairesi , 131/2741

76 Örnek 7 Ameliyathane ve yoğun bakım ameliyathane havalandırmalarında sorunlar (filtrasyon) olan bir hastanede ameliyatlara devam edilmesi ve sonrasında 6 hastanın öldüğü olayda klinik şefi kusurlu bulunmuştur Danıştay 10. D, 5068/1257 Uygulamada ameliyat sonrası bulaşıcı bir hastalığı bulunan başka bir hasta ile aynı odaya bırakılan hastanın, bu hastalığı kapması dolayısıyla hekim sorumlu bulunmuştur Hakeri H, Tıp Hukuku, 4 Baskı, 20212, s.538

77 Örnek 8 Enfeksiyon için önerilmiş veya denenmiş bulunmayan bir maddenin dezenfeksiyon için kullanılması halinde tedavi hatası vardır Hastanenin sıhhi kalması da organizasyon görevlerindendir. Klinik yönetimi, dezenfeksiyon maddelerini kullanıma hazır tutmak zorundadır. Uygulamada temizlik görevinin bir firmaya devredilmesiyle hastane yönetiminin sorumluluktan kurtulamaz; yönetim açık talimatlar ve kontrollerle, personel ve vatandaşlar tehlikeye sokulmaksızın, hastanenin temiz tutulması konusunda çaba göstermesi gerekir Hakeri H, Tıp Hukuku, 4 Baskı, 20212, s.538

78 Örnek 10 Enfeksiyona karşı tedbirler alınması hekimin standart müdahalesi içinde olması gerekir Hekim tıbbi araçları kontrol ettirmek ve bakımını yaptırmak zorundadır. Bu görevin ihmalinden doğacak zararlardan, hekim sorumlu olur. Tıbbi malzemelerin sterilize edilmesi bu kapsamdaki yükümlülüklerdendir Hekimler,..kullanılan aletlerin sterilizasyon ve dezenfeksiyonundan sorumludurlar Ambülans Yönetmeliği, Md 24 Hakeri H, Tıp Hukuku, 4. Baskı, 201:s:538

79 Yapılması gerekenler Salgın saptandığında enfeksiyon kontrol ekibi acilen bir araya gelir; komite/idare durumdan haberdar edilir Eldeki veriler incelenir Literatür taraması yapılır Kaynak belirlenmeye çalışılır Her tür incelemenin kaydı tutulup saklanır Alınacak önlemleri belirlemek ve uygulamak için hastane enfeksiyon kontrol komitesi gerekli durumda toplanır

80 Yapılması gerekenler Hastane enfeksiyonları ve salgınlarda idare, birim ve hastane enfeksiyon kontrol komitesinin ortak sorumluluğu vardır. Salgın durumunda kuşkulu kaynaklar hemen tespit edilip incelenmek üzere kayıt altına alınmalı ve asla atılmamalıdır. Hastane enfeksiyon kontrol komitesi, birim yetkilileri ve idari sorumlular yakın işbirliği içinde çalışıp kaynak saptanmalı, enfeksiyon kontrol tedbirleri eksiksiz uygulanmalı, gerekirse birime hasta kabulü durdurulmalıdır.

81 Temiz odaların validasyonu: Sızdırmazlık testi hava akım testi partikül sayımı Kuruluş aşaması Projelendirme, Kanal sızdırmazlık testi, taze hava temini, hava akımı/saat vd Sistemin takibi(her yıl en az bir kez): Sistem dışı sızdırma/ortama sızdırma; HEPA filtre uygunluğu; hava debisi ölçümü; steril alanlar arasında basınç farkları ve hava akım ölçümü; sistem etkinliğinin ölçülmesi(drager deneyi) Whyte W. Cleanroom Technology: Fundamentals of Design, Testing and Operation John Wiley & Sons Ltd; 2001

82 Su ile bulaşan enfeksiyonların kontrolü Su sisteminin takip ve onarımı Rutin su kültürüne gerek yok Hastane suyu klor düzeyi belli aralarla kontrol edilmeli Depolar dahil su dağıtım sisteminin dezenfeksiyonu KİT biriminde musluk suyu kullanma İçme ve diş fırçalamada steril su kullan Diyaliz suyu ayda bir kontrol edilmeli(kültür, endotoksin) Bir tek Legionella olgusunda bile kaynak araştırılmalı; kontrol sağlanmalı 2 ay takip; Yüksek derecede ısıtma; Aşırı klorlama

83 Tek kullanımlık cihazların yeniden kullanılması? Tek kullanımlık cihazların yeniden kullanılması ile ilgili sorunlar: Etik, Yasal, Tıbbi (kullanılmış kateter vb nin verebileceği zararlar?), Ekonomik?

84 Tek kullanımlık malzemenin tekrar steril edilerek kullanılmaması Olumsuzluk halinde tüm sorumluluğun hekim ve idarede olduğu Tek kullanımlık araç, gereç kullanımının HEKK tarafından takibi ;2011/7

85 Temel sorunlar Cerrahi sonrası gelişen enfeksiyonların tanı, takip ve tedavisi Kadın Doğum, Genel Cerrahi, Üroloji, Nöroşirurjide sorunlar daha sık Sepsis Yenidoğan ve erişkin yoğun bakım birimlerindeki izlem ve uygulamalar ve gelişen salgınlar Tek kullanımlık araç ve gerecin birden fazla kullanılmasına ve/veya sterilizasyon sorunlarına bağlı sonuçlar Katarakt cerrahisi sonrası endoftalmit olguları

86 Sorunlar Sık görülen hatalar: Postoperatif enfeksiyon ihtimalini erken dönemde düşünmemek, Uygun kültür örneklerini almamak, Tedavide uygun antibiyotik veya antibiyotikleri vermemek, Enfeksiyon hastalıkları konsültasyonu istememek, Kayıtları yeterli tutmamak Sistem kabul ve takip sorunları: validasyon, kalibrasyon Hastane enfeksiyonlarının kontrolü noktasında yapılacakların yapılmadığı, yapılmış olduğu ileri sürülse bile konuyla ilgili kayıtların tutulmamış olduğu görülmektedir.

87 Hastane enfeksiyonlarıyla ilişkili hukuki sorunların çözümü E.Rubinstein J.Hosp Infect 1999 Hastane enfeksiyonlarının erken tanısı El yıkamama, antisepsiye uymadan injeksiyon (kateter ) vb kötü uygulamalardan kaçınma Ayrıntılı enfeksiyon kontrol protokolleri El yıkama, antibiyotik profilaksisi, yara bakımı, kateter bakımı, izolasyon Protokollere sıkı uyum İyi klinik ve laboratuvar uygulamalarının sürekliliği

88 Hastane enfeksiyonlarıyla ilişkili hukuki sorunların çözümü E.Rubinstein J.Hosp Infect 1999 Laboratuvar sonuçlarının hızlı rapor edilmesi ve uygun şekilde kayıt edilip saklanması Sürekli HE sürveyans programı Kurumsal infeksiyon oranlarınının bilinmesi NNIS, WHO, CDC + (aynı ülkede Hİ kontrol programını iyi uygulayan kurumlar) bildirimlerinden daha yüksek olmayan enfeksiyon oranları Hasta ve ailesinin uygun şekilde bilgilendirilmesi Hastane enfeksiyonu vd konular

89 SHİE in önlenmesi konusunda neler yapılmalı? Mezuniyet öncesi ve sonrası müfredatta konuya gerekli yerin verilmesi Hastane enfeksiyon kontrolünde bütünleşik önlemler ve SHIE lara sıfır tolerans anlayışının yaygınlaştırılması İnvazif araç ilişkili enfeksiyonlar Cerrahi alan enfeksiyonları Akılcı antibiyotik kullanımının yaygınlaştırılması Tek kullanımlık, tekrar kullanılabilir araç, gereç sorununu çözmek

90 Tıbbi uygulama hatalarını azaltabilmek için alınabilecek önlemler Mezuniyet öncesi ve sonrası tıp eğitimi sisteminin değiştirilmesi, Hastane alt yapılarının, insan gücünün, araç-gerecin standartlara uygun hale getirilmesi Hasta kayıtlarının (negatif bulgular dahil) çok düzenli olarak tutulması ve saklanması, Sürekli eğitim : cerrah, anestezist, dahili uzmanlık alanları, hemşire vd Kamu ve STK işbirliği (Üniversiteler, Sağlık Bakanlığı, derneklerin işbirliği Akılcı uygulamaların (ilaç vd) yaygınlaştırılması Hasta yönetimi ve ekip çalışması anlayışının yaygınlaştırılması

91 Tıbbi uygulama hatalarını azaltabilmek için alınabilecek önlemler Kanıta dayalı uygulamalar: Kişiler(?), merkezler böyle yapıyor yerine kanıtlara dayanmak Aydınlatılmış onam Yapılan her işlemin hastaya detaylı olarak anlatılması, tedavide diğer seçeneklerin sunulması Ortaya çıkabilecek komplikasyonlar konusunda uyarılması ve onamının alınması, Onam formunu hastanın okuyup imzalaması ve formun hekimce saklanması Bilgi ve yetki asimetrisini önleme İdarecilerin de eğitim programlarına katılması Ruhsat izni verenlerin ve denetim yapanların eğitimi

92 Önlenemez hata sorumluluk yüklemez Tıp biliminin tehlikeli yapısı gereği izin verilen riskli ortam içinde, tıp bilimi ve tekniğine uygun olarak, ehliyetli kişilerce hastanın hukuka uygun rızası alınarak, kusur ve ihmal olmaksızın gerçekleştirilen tıbbi müdahaleler sırasında oluşan önlenemez hataların sağlık mesleği mensubuna yüklenmesi söz konusu değildir Av Halide Savaş, Tıbbi Müdahale Hataları, 2009

93 Sonuç Sağlık çalışanlarına yönelik davalarda ciddi artış var Kamuoyu algısı Sağlık kurumlarının fiziki alt yapısı, insan gücü eksiklikleri düzeltilmeli Hasta güvenliği çalışmalarına ağırlık verilmeli Tıp eğitiminde (bilgi-beceri-tutum) gerekli güncellemeler yapılmalı Aydınlatılmış onam ihmal edilmemeli Hasta yönetimi anlayışı yaygınlaştırılmalı Hastane enfeksiyonları önlenmesinde bütünleşik önlemler yaygınlaştırılmalı Hasta ve yakınlarıyla iletişime önem verilmeli

94 Sonuçlar Hasta şikayetleri arasında yoğun bakım ve diğer hastane enfeksiyonları kurumların, hekimlerin ve diğer sağlık çalışanlarının hukuki sorumluk açısından en sık karşılaşacağı sorunlar arasında önde yer almaktadır. Bu amaçla baş vurulacak en etkili önlem, tanı tedavi, önleme ve kontrol açısından tıp biliminin genel kabul görmüş ilke ve kurallarına uygun hareket ederek, hekimlik mesleğinin etik değerlerine uymaya özen göstermektir.

95 Teşekkür ederim