DOWN SENDROMU ve DOWN SENDROMLU BİREYLERİN YAŞAM KOŞULLARI HAKKINDA BİLGİLENDİRME ÇALIŞMASI-1

Transkript

1 KONYA DOWN SENDROMLULARI DERNEĞİ KONYA 2011 DOWN SENDROMU ve DOWN SENDROMLU BİREYLERİN YAŞAM KOŞULLARI HAKKINDA BİLGİLENDİRME ÇALIŞMASI-1 Beni hor görme kardeşim Sen altınsın ben tunç muyum? Aynı vardan var olmuşuz Sen gümüşsün ben saç mıyım? Ne var ise sende bende Aynı varlık her bedende Yarın mezara gidende Sen toksun da ben aç mıyım? Kimi molla kimi derviş Allah bize neler vermiş Kimi arı çiçek dermiş Sen balsın da ben çeç miyim? Topraktandır cümle beden Nefsini öldür ölmeden Böyle emretmiş yaradan Sen kalemsin ben uç muyum? Tabiata Veysel âşık Topraktan olduk kardaşık Aynı yolcuyuz yoldaşık Sen yolcusun ben baç mıyım? Âşık Veysel ŞATIROĞLU (Ey Peygamberim! İnsanlara) de ki: Bize ancak Allah ın yazdığı (takdir ettiği) şey isabet eder (Tevbe, 9/51) Yemin olsun ki sizi biraz korku, biraz açlık, mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz noksanlaştırmak suretiyle imtihan ederiz. (Bakara, 2/155) Âmâya rehberlik etmen, sağır ve dilsize anlayacakları bir şekilde anlatman, ihtiyacı olanın ihtiyacını gidermesi için ona rehberlik etmen, derman arayan dertliye yardım için koşuşturman, koluna girip güçsüze yardım etmen, konuşmakta güçlük çekenin meramını ifade edivermen, bütün bunlar sadaka çeşitlerindendir. (Hadis-i Şerif)

2 Down Sendromu Nedir? Genlerin bir araya gelerek oluşturdukları gruplara kromozom denilmektedir. İnsan vücudunu oluşturan 46 kromozomun 23 tanesi anneden, 23 tanesi babadan gelmektedir. Down Sendromunda 21 inci kromozom 2 değil 3 adet olmaktadır. Bunun sonucu olarak toplam kromozom sayısı 46 değil 47 olmaktadır. Down Sendromu (DS) bir engeldir ve doğuştan gelen bir dizi anomaliden oluşur. Zihinsel engel en tanınan kısmıdır ve yüksek seviyeden düşük seviyeye kadar değişiklik gösterebilmektedir. Down Sendromuna ortalama 700 doğumda 1 sıklığında rastlanmaktadır. Down Sendromlu Bireylerin Sağlık Sorunları Down Sendromlu bireylerin sağlık sorunlarının başında konjenital kalp yetmezliği riskleri, tiroid bozuklukları, mide ve bağırsak bozuklukları, solunum problemleri, işitme ve görme problemleri, diş deformasyonları, gastroözafagal reflü hastalığı, tekrarlayan kulak enfeksiyonları, obstürktüf uyku apnesi, diyabet, ergenlik ve erişkinlik döneminde obezite sayılabilir. Down Sendromlu çocuklar yaşıtlarına göre daha sık hastalanırlar. Yaşıtlarından daha zayıf ve kuvvetsizdirler. Bağışıklık sistemleri zayıftır. Bedeni gelişimleri yavaştır. Görme işitme gibi ek bedeni özürler sık görülür. Diş deformasyonları fazladır. Psiko-motor alanda belirli derecede gerilik gösterirler. Büyük ve küçük kaslarını kullanmada güçlük yaşarlar. El göz işbirliği geç ve güç sağlanır. Sağlık sorunlarının erken teşhisi ve uygun tedavi yöntemi Down Sendromlu çocukların hayat şartlarını pozitif yönde etkilemektedir. Down Sendromlu Bireylerin Bilinen Fiziksel Farklılıkları - Kaslarda gerginliğin az olması (hipotoni) - Düz ve basık bir yüz yapısı, küçük burun - Burun kökünün basık olması - Gözün iç kenarlarında tipik görünüşlü deri kıvrımları (epikantus) - Anormal yapılı ve düşük yerleşimli kulaklar - El ayasını ikiye bölen tek bir çizgi (Simian çizgisi) - Hiperfileksibilite (eklemlerin normalden fazla miktarda açılabilmesi) - El küçük parmağında ortadaki kemiğin olmaması - Ayak başparmağı ve ikinci parmak arasında ayrıklık - Dilin ağıza oranla çok büyük olması 2

3 Down Sendromu Tedavi Edilebilir mi? Herhangi bir canlının genetik yapısını değiştirmek mümkün değildir. Bu nedenle Down Sendromunun tedavisi yoktur. Down Sendromu genetik bir farklılıktır. Bu genetik farklılık engel oluşturan bir yapıyı barındırmakta ayrıca farklı sağlık sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Sağlık sorunlarının erken teşhisi ve uygun tedavi yöntemi bu bireylerin sağlık durumlarını pozitif yönde etkilemekte yakın ilgi ve durumlarına özel eğitim programları ile de gelişim basamaklarını tırmanarak pek çok aktivitede bulunabilmektedirler. Down Sendromlu Bireylerde Motor Gelişimi Down Sendromlu çocuklarla normal çocuklar arasındaki en belirgin gelişimsel fark gelişim hızı ve düzeyiyle ilgilidir. Yani aynı gelişim basamakları farklı hızla tırmanılır. Örneğin hareket gelişiminin temel göstergelerinden olan emekleme, ayakta durma, sıralama ve yürüme gibi aşamalara Down Sendromlu çocuklarda daha uzun sürede ulaşılır. DS li Çocukların Engelli Olmayan Çocuklara Kıyasla Motor Becerileri Aşamalarını Gösteren Tablo Down Sendromlu çocuklarda genellikle metabolik ve endokrin bozukluklara ya da genetik mutasyonlara bağlı olarak Bu durum kaba ve ince motor beceriler ile el-göz koordinasyonunu da etkilemektedir. Down Sendromlu çocukların gevşek kas tonusu, kaslarındaki zayıflık ve eklemlerde normalden çok daha fazla esneklik gibi motor gelişimin normal seyrini etkileyen problemler vardır. Bu problemler Down Sendromlu çocukların tüm hareketlerini etkilemekte, normal dışı duruşlar ve yürümede bozukluklar meydana getirmektedir. Down Sendromu ve Fizyoterapi Down Sendromlu bir bebeğin yaşamının ilk yılları onun gelecekteki gelişiminin anahtarı olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle sorunlara erken müdahale uzun dönemde onun hayat kalitesini ve işlevselliğini belirlediği için önem taşımaktadır. Pediatrik fizyoterapi çocuğun mümkün olan en üst fonksiyonel kapasiteye ulaşmasını sağlamak için uygulanır. Eğer çok ciddi bir sağlık sorunu yoksa 0-2 ay içerisinde erken müdahale ve fizyoterapiye başlanmalıdır. 3

4 Fizyoterapide Amaçlar ve Uygulama Günümüzde uygulanan Nörogelişimsel tedavi yaklaşımı Down Sendromlu bebeklerin fizyoterapisi için idealdir. Sadece motor gelişimi değil, duyusal, emosyonel-sosyal ve bilişsel gelişimi de hedeflemektedir. Bu çerçevede; Bebeğin duyusal uyarılması Emme, beslenme ve konuşma için gerekli olan ağız ve yüz kaslarının çalıştırılması Kaba motor gelişim basamakları (dönme, oturma, emekleme, ayakta durma, yürüme) İnce motor hareketlerin geliştirilmesi (ellerin etkin kullanımı, el-göz koordinasyonu) Duruş kontrolü Hareketlerin ve yürümenin kalitesi Kompanse hareketlerin azaltılması Denge, düzeltme ve koruyucu reaksiyonların kazandırılması Güvene dayalı ilişki geliştirme, sosyallik Problem çözme, taklit, anlama, kavrama Kas-iskelet sistemini izlemek, olası şekil bozuklukları konusunda aileyi bilgilendirmek ve gerekirse hekime yönlendirmek Aile eğitimi uygulamalarına yer verilmektedir. Down Sendromlu Bireylerde Zihinsel Gelişim Down Sendromlu çocukların öğrenmeleri güç ve zaman alıcıdır. Ayrıca bazı kavramları ya da becerileri yetişkinlikte bile tam olarak kazanmaları söz konusu olmayabilir. Diğer tüm gelişimleri zihinsel durumlarından etkilenmektedir. Down Sendromlu çocukların zihinsel gelişimi erken başlanan sürekli eğitimle oldukça ileriye götürülebilmektedir. Zekâ Sınıflandırması Tablosu Down Sendromlu çocuklar, öğrenme ve diğer aktivitelere gerekli zaman dilimi içerisinde dikkatlerini odaklamada başarısızdırlar. Dikkat ve ilgi süreleri kısadır. Bu durum zihinsel yetersizlikler yanında güdülenme eksikliğiyle de ifade edilebilir. Down Sendromlu çocukların etkilendiği olumsuz çevresel koşullar ve geçmişte öğrenmeye ilişkin başarısız yaşantıların da öğrenmeye olumsuz etkileri vardır. Bu çocuklar uzak gelecekle ilgilenmeyip yakın zamanda olanlara ilgi duyarlar. Öğrenme ya da bellekte tutma stratejilerini 4

5 kendiliğinden kullanamazlar. Bilginin kısa süreli belleğe, kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe transferi yavaş olmaktadır. Bilgiyi belleklerinde depolamak için tekrarlar gereklidir. Bilgiyi uygun şekilde toplama, etiketleme, sınıflama, hatırlama ve kullanma yeteneği yetersiz de olsa vardır. Bu çocukları, her etkinlikte yapabileceği yerden başlatmak ve ilerletmek son derece önemlidir. Başarılı olması onda ben yapabiliyorum güvenini sağlamak için devamı olan basamakları çıkmasını ilerlemesini güdüleyerek, teşvik eder. İyice öğrenebilmeleri için aynı uyarıcıları değişik şekil, zaman ve yerlerde vermek gerekir. Down Sendromlu Bireylerde Dil Gelişimi Konuşma, oldukça kompleks ve koordine bir beceridir. Konuşurken 100 tane kasımızı kullanır ve bu kasları birlikte çalıştırırız. Bebekler konuşma için gerekli olan kaslarını çalıştırmayı hayatlarının ilk yıllarında emme, içme ve çiğneme yoluyla öğrenirler. Down Sendromlu bebekler için bütün vücutlarındaki gevşek kasları harekete geçirmeleri ve çalıştırmaları diğer sıradan gelişimi olan bebeklere göre daha uzun zaman almaktadır. Çünkü zayıf kas tonusu (hipotoni), bebeğin yürümesini, anne sütünü emmesini ve konuşmasını geciktirir. Aslında DS'lu çocuklar çok güzel iletişim kurar ve jestlerle, yüz ifadeleriyle istediklerini anlatırlar. Fakat konuşma becerileri geç gelişir. Yaşıtları olan normal çocuklarla anlaşmada zorluk yaşarlar. Kendi seviyelerinde konuşan küçük çocuklarla ilişki kurmaya eğilim gösterebilirler. Alıcı dil gelişimleri (kendisine söylenenleri anlama), ifade edici dil gelişim düzeyinden (bağımsız konuşabilme) daha yüksektir. Down Sendromlu çocuklar konuşmayı görsel öğrenen çocuklardır. 1 yaşından itibaren nesne resimleri gösterilip bunların isimlerini söylemeye başlanması uygun olacaktır. Bu onun hem hafızasını güçlendirecek hem de kelime anlama ve ifade etmesini arttıracaktır. Konuşmalarının anlaşılabilirliği normal gelişim gösteren çocuklardan çok daha düşüktür ve bu sorun yaşam boyu devam etmektedir. Duygu ve düşüncelerini kelimelerle veya kısa cümlelerle belirtirler. Açık ve bağımsız olarak ifade edemezler. Sık sık teşvik ve doğruluğunun tasdikini beklerler. Genelde anlaşılır kelimeler 3 yaşından sonra çıkar ama bu zamana kadar çocuk zaten beden jestleri ile yarım yarım söylediği heceler ile kendisini ifade edecektir. Çocuğun beden dilini anlamazlıktan gelmek bu yaşlarda doğru değildir. Çünkü bu durum iletişim çabasından vazgeçmesine sebep olabilir. Bu çocukların mutlaka konuşma ve dil terapisi almaları gerekmektedir. Down Sendromlu Bireylerin Eğitimi ve Akademik Başarı Down Sendromlu çocuklar sağlık sorunları olmazsa eğitimde çok alıcı olabilen çocuklardır. Ödül kullanma, eğitimlerinde etkilidir. Büyük kas becerileri, öz bakım becerileri, algı-dikkat-taklit-kavram becerileri ve sosyal becerileri sistemli ve uyumlu bir çalışmayla belirli bir seviyeye getirilebilmektedir. Ancak dil gelişimleri geç ve zor ilerlemektedir. DS li çocuklar için eğitime ne zaman başlanmalı sorusunun cevabı Hemen ve Sürekli Eğitim dir. 5

6 Tüm çocuklar için eğitim doğduğunda başlar. DS'lu bebekler diğer bebeklerden daha fazla desteğe ihtiyaç duyarlar. Onunla oynamak, konuşmak, şarkılar söylemek, yeterli uyaran almasını, sosyal ortamlara sokarak farklı çevreleri tanımasını sağlamak önemlidir. Down Sendromlu çocuklar 6-7 yaşlarında okula başladıklarında henüz okumaya, yazmaya, anlatmaya ve aritmetiğe hazır değillerdir. Yaklaşık 8-9 yaşına hatta 11 yaşına değin bu becerileri kazanmaya başlayamazlar. Bir kısmı normal ilköğretim okullarına gecikmiş bir yaşta da olsa başlayabilmektedirler. Ancak normal bir çocuğun bir yılda tamamladığı öğretim programını aynı süre içerisinde tamamlayamazlar. Pek çoğu zihinsel düzeylerinden beklenilenin de altında başarı göstermektedir. Öğrenmedeki geriliğin nedeni takvim yaşından çok zekâ yaşıyla ilgilidir. Zekâ ve başarı arasındaki yakın ilişki nedeniyle Down Sendromlu çocukların başarılarının geride kalması olağandır. Down Sendromlu çocukların gelişim geriliği yaşadığı bilinen bir gerçektir. Çocuğun geri kalmasını bekleyip sonra müdahaleye başlamak doğru değildir. Hedef, gecikme başlamadan çok yönlü desteğe başlayıp zaman içinde yaşıtları ile arasında açılacak makasın mümkün olduğunca dar tutulmasını sağlamaktır. Öte yandan bu farkın dar tutulmasını sağlayacak kalıcı, etkili, sürekli ve çok yönlü bir eğitim uygulamasının bulunmayışı problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Down Sendromlu Bireylerin Kaynaştırılması Down Sendromlu çocuklar etkili kaynaştırma uygulamalarıyla önemli ve başarılı yaşantılar elde edebilmektedirler. Kaynaştırma uygulamalarının, yetersizliği bulunmayan bireylerle engelli bireylerin birbirinden etkileşim yoluyla olumlu davranış kazanmalarını sağlama, yetersizliği bulunmayan bireylere toplumda engelli bireylerin de bulunduğu ve onlarla birlikte yaşamanın kaçınılmaz olduğu bilincini aşılama gibi amaçları da bulunmaktadır. Kaynaştırma yoluyla eğitim, özel eğitime ihtiyacı olan bireylere destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı ortamda eğitimlerini sürdürmeleri esasına dayanır. Tam Zamanlı, Yarı Zamanlı ve Tersine Kaynaştırma şeklinde uygulamaları vardır. Tam zamanlı ile yarı zamanlı kaynaştırma uygulamalarından beklenen sonuçların alınamaması neticesinde modern kaynaştırma uygulaması olarak kabul edilen Tersine Kaynaştırma programlarından oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır. Tersine Kaynaştırma uygulamasında, yetersizlikleri olmayan çocuklar kendi istekleri doğrultusunda engelli bireylerin eğitim okullarında açılan sınıflara alınmaktadır. Kaynaştırma çok yönlü olmalı ve sadece aynı ortamda bulunarak yapılan teorik eğitim olarak algılanmamalıdır. DS lu bireylerin gelişim geriliği yaşadığı bilinen bir gerçektir. Genetik sınırlamaların getirdiği bazı fiziksel durumlar tam olarak düzeltilemez. Her zaman yaşıtlarıyla arasında belirgin farklar olacaktır. Bazı kavramları ya da becerileri yetişkinlikte bile tam olarak kazanmaları söz konusu olmayabilir. Kaynaştırma yoluyla bu farkların giderilmesi olanaksız olup entegrasyonu en üst seviyeye çıkarabilmek, aradaki farkın 6

7 en aza indirgenmesini sağlayabilmek, Down Sendromlu bireylerin cevap veren alıcılık özelliklerini değerlendirebilmek ve yaşam kalitelerini yükseltebilmek için doğru ve etkili bir kaynaştırma uygulamasıyla sürekli, çok yönlü ve kendi durumlarına özel eğitim ve gelişim metotlarının belirli bir program dahilinde kontrollü olarak uygulanması gerekmektedir. Down Sendromlu Bireylerde Sosyal Gelişim Down Sendromlu çocuklar sevimli, neşeli, dünyayla barışık, karşısındakilerin yaşı-konumu ne olursa olsun hemen yakınlık kurabilen, ama buna karşın inatçı, istemediğini yapmayan, kendi yapabileceği bir işi başkasına yaptırmaya eğilim gösterebilen bireylerdir. Öte yandan bu çocukların topluma sosyal uyumunu güçleştiren etkenler de bulunmaktadır. Eğitsel, sosyal ve psikolojik önlemler alınmadığı takdirde bu çocukların sosyal ortama entegresi zor olmaktadır. Down Sendromlu bireylerin yaşayabildikleri sosyal sorunların kısmen toplumdaki kişilerin bu çocuklara yönelik tutum ve davranışlarıyla kısmen de çocuğun geçmişte kendisinden beklenen davranışları yerine getirmedeki başarısızlıklarıyla ilişkili olduğu söylenebilir. Uygun ortam ve şartlarla bu çocuklar çevreleriyle uyumlu ilişkiler kurabilmekte, uygun sosyal fırsatlar verildiğinde çok faydalı sonuçlar alınabilmektedir. Down Sendromlu Bireylerde Mesleki Eğitim ve Uyum Down Sendromlu bireylerin bir iş ya da meslek edinmesi ve bu mesleği başarıyla sürdürmeleri toplumun bu çocuklara yönelik tutum ve davranışlarıyla ilişkilidir. Genellikle gelişmiş ülkelerde insanlar, bu çocukların özel gereksinimlerine daha duyarlı olmakla birlikte, otomasyonun hızla gelişmesi ve yaygınlaşması Down Sendromlu bireylerin yapabilecekleri fazla bir beceri istemeyen ya da yan beceri isteyen işleri gün geçtikçe azaltmaktadır. Down Sendromlu bireyler de diğer yaşıtları gibi kendilerinin en iyi yapabilecekleri bir iş sahibi olmak isterler. Bu çocuklar birçok işleri yapabilir ve meslek sahibi olabilirler. Bir etkinliği, bir işi tümü ile öğrenmek için onların basit parçalara ayrılmasını isterler. Önce parça parça sonra bütün olarak öğrenebilirler. Karışık açıklama yapılırsa veya bir anda açıklanırsa çocuklar zihin karışıklığına uğrayabilir. Her unsur tek tek açıklanmalı istenilen, somut olarak gösterilmelidir. Sözel açıklamalar onlar için anlamsızdır. İşi uygulayarak göstermek, uygulatarak öğretilmesini sağlamak gerekir. Alışkanlık haline gelinceye kadar aralıklı tekrarlar yapılmalıdır. Başkalarının hemen yakaladığı ve anlatılmadan kendiliklerinden kavradıklarını bu çocuklara basit yollarla anlatmak gerekir. Down Sendromlu bireyler iş yapmada şu özellikleri göstermektedirler: Down Sendromlu bireyler monoton işleri yapmaktan hoşlanırlar. Kendilerine öğretilen işleri hileye sapmadan yaparlar. Çünkü davranışları alışkanlıkları tarafından yönetilir. Monoton işlerde normal çocuklardan üstün başarı gösterirler. Başarısızlığa düştüklerinde kendilerine olan güvenini kaybederler. 7

8 Down Sendromlu bireyler işlerine bağlıdır. İşe tam zamanında gelir ve tam zamanında ayrılırlar. İş ve işyerindeki kurallara uyarlar. Meslek alanlarında iyi eğitilebilirler. İşin gereklerine göre eğitebilirsek işine ve mesleğine karşı çok sadakatle çalışırlar. İş ve çalışma alışkanlıklarını kazanırlar. İşverenin, kontrol edenin isteklerine uygun davranışlar gösterirler. Bu bireyler başarılı oldukları işlerinde gurur duyarlar. Daha da başarılı olmak için gayret gösterirler. Her zaman işveren ve usta öğreticisi ile beraberdirler. Onlardan gelen tavsiyeleri, telkinleri aynen uygularlar. Bu nedenle, sıkıntılarda ve ani ortaya çıkan sorunların çözümünde birinin yanında olmasına gereksinim duyarlar. Down Sendromlu Bireylerde Beceri, Kabiliyet ve Oyun Down Sendromlu çocukların eğitiminde müzik, sanat, oyun ve dramanın özel önemi vardır. Bu çocukların müziğe karşı duyarlılıkları fazladır. Ses ve hareket ritmi büyük oranda ilgilerini çeker. Davul ve zil çalmak, şarkı söylemek, dans etmek onları en fazla neşelendiren etkinliklerdir. Müzik ve dansın eğitim programlarında etkin bir şekilde kullanılması dil gelişimini desteklemesi açısından yararlıdır. Sanatsal çalışmalar Down Sendromlu çocukların sosyalleşmelerini ve zihinsel yeterliliklerini geliştirdiği gibi el-göz eşgüdümünü de sağlar. Kalem veya fırçayı uygun şekilde tutabilme, makas kullanma gibi beceriler küçük kasların kontrol edilebilmesine önayak olur ve göz ile elin eşgüdümlü çalışmasını destekler. Böylece çizimlerini belirli bir düzeye kadar getirmek mümkündür. Oyun, özellikle de hayal oyunları bu çocukların gelişiminde çok önemli bir yere sahiptir. Down Sendromlu çocuklar oyunları kendi başlarına başlatmakta zorlanırlar. Oyun alışkanlığının kazanılmasında yetişkinin yardımına ihtiyaç duyabilirler. Down Sendromlu Bireylere Yönelik Mevcut Durum Fizyoterapi ve özel rehabilitasyon kursunda eğitim desteği için Down Sendromlu bireyin tanı sonucuyla birlikte Sağlık Bakanlığı'nın duyurduğu hastanelerden birine giderek engel derecesini ve durumunu belirten bir kurul raporu almak ve bu raporla birlikte ikamet edilen bölgedeki rehberlik araştırma merkezine (RAM) giderek rapor çıkartmak gerekmektedir. Bu rapor ile aileler MEB'na bağlı özel rehabilitasyon kurslarından destek eğitimi alabilmektedirler. Ancak bu eğitim ayda toplam 8 saat olup çok yetersiz kalmaktadır. Normal bir çocuk günde 8 saate yakın bir eğitim süreci yaşarken Down Sendromlu çocuklara ayda 8 saat eğitim desteği sağlanmakta olup başkaca bir eğitim ve gelişim imkânı maalesef bulunmamaktadır. 8

9 Engelli Olmanın Sebeplerine Dini Açıdan Yaklaşımlar Kur'an-ı Kerim e baktığımızda insanların zihinsel veya bedensel engelli olmalarında temel iki faktörün olduğu görülmektedir: İlâhî irade ve imtihan ile insanların ihmal ve kusurları. (Ey Peygamberim! İnsanlara) de ki: Bize ancak Allah ın yazdığı (takdir ettiği) şey isabet eder (Tevbe, 9/51) Yemin olsun ki sizi biraz korku, biraz açlık, mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz noksanlaştırmak suretiyle imtihan ederiz (Bakara, 2/155) Ne yeryüzünde ne de kendi canlarınızda meydana gelen hiçbir musîbet yoktur ki biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Doğrusu bu, Allah a kolaydır (Hadîd, 57/22) Allah ın izni olmaksızın hiçbir musibet başa gelmez (Teğâbun, 64/11) Elinizden çıkana, kaybettiğiniz şeylere üzülmeyesiniz ve Allah ın verdiği şeyler ile sevinip şımarmayasınız. (Hadîd, 57/23) Her can ölümü tadacaktır. Sizi bir imtihan olarak hayır ve şer ile deniyoruz (Enbiyâ, 21/35) Âmâya rehberlik etmen, sağır ve dilsize anlayacakları bir şekilde anlatman, ihtiyacı olanın ihtiyacını gidermesi için ona rehberlik etmen, derman arayan dertliye yardım için koşuşturman, koluna girip güçsüze yardım etmen, konuşmakta güçlük çekenin meramını ifade edivermen, bütün bunlar sadaka çeşitlerindendir. (Hadis-i Şerif) 9

10 Bir Türkü Beni Hor Görme Beni hor görme kardeşim Sen altınsın ben tunç muyum? Aynı vardan var olmuşuz Sen gümüşsün ben saç mıyım? Ne var ise sende bende Aynı varlık her bedende Yarın mezara gidende Sen toksun da ben aç mıyım? Kimi molla kimi derviş Allah bize neler vermiş Kimi arı çiçek dermiş Sen balsın da ben çeç miyim? Topraktandır cümle beden Nefsini öldür ölmeden Böyle emretmiş yaradan Sen kalemsin ben uç muyum? Tabiata Veysel âşık Topraktan olduk kardaşık Aynı yolcuyuz yoldaşık Sen yolcusun ben baç mıyım? Âşık Veysel ŞATIROĞLU 10