Adams-Oliver sendromu: Bir vaka takdimi

Transkript

1 Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2004; 47: Vaka Takdimi Adams-Oliver sendromu: Bir vaka takdimi Özlem Giray 1, Nuray Duman 2, Yýlmaz Akbaþ 3, Elçin Bora 4, Ayfer Ulgenalp 2 Derya Erçal 5, Hasan Özkan 5 Dokuz Eylül Üniversitesi Týp Fakültesi 1 Pediatri Öðretim Görevlisi, 2 Pediatri Yardýmcý Doçenti, 3 Pediatri Araþtýrma Görevlisi, 4 Pratisyen Hekim, 5 Pediatri Profesörü SUMMARY: Giray Ö, Duman N, Akbaþ Y, Bora E, Ulgenalp A, Erçal D, Özkan H. (Department of Pediatrics, Dokuz Eylül University Faculty of Medicine, Ýzmir, Turkey). Adams-Oliver syndrome: a case report. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi 2004; 47: Adams-Oliver syndrome is characterized by scalp defects with terminal transverse limb anomalies. Most reports on this syndrome demonstrate autosomal dominant pedigrees. Cutis marmorata telangiectasia congenita accompanies the syndrome in many cases. The condition exhibits a remarkable degree of variability, presenting as hemorrhagic cranial defects and/or extremity amputations or as a very mild expression. In the differential diagnosis, aplasia cutis congenita and terminal transverse extremity defects should also be investigated. Early embryonic vascular disruption appears to be the underlying pathogenetic mechanism. In this paper a case with bilateral hand and feet distal phalangeal and nail hypoplasia with occipital scalp defect is presented. The propositus was the product of her 27-year-old mother s first pregnancy. She was born at the 34th week of gestation. The child weighed 1600 g at birth and she was noted to have characteristic findings of Adams-Oliver syndrome with distal phalanx and nail hypoplasia of her hand and feet and with occipital scalp defect. Since it is a rare case in our literature, the detailed case and literature data are presented. Key words: Adams-Oliver syndrome, scalp defect, extremity malformations. ÖZET: Adams-Oliver sendromunda, saçlý deri ve sýklýkla altýndaki kemik dokuda defekt ile ekstremitelerde genellikle dijital bozukluklar görülmektedir. Literatürde tanýmlanan vakalarýn çoðunluðunda otozomal dominant geçiþ görülmüþtür. Kutis marmorata telenjiektatika konjenita sýklýkla sendroma eþlik eder. Hastalýk, letal hemorajik kraniyal defektler ve/veya þiddetli ekstremite malformasyonlarýndan, çok hafif bulgularýn görüldüðü vakalara kadar çok deðiþik ve geniþ bir yelpazede ekspresyon gösterebilir. Ayýrýcý tanýda, aplasia kutis konjenita ve terminal transvers ekstremite defektlerine dikkat edilmelidir. Erken ve kritik dönemde embriyolojik kan akýmý bozulmasýnýn etiyolojik neden olabileceði düþünülmektedir. Ailesinde benzer vaka bulunmayan, eþi ile akrabalýðý olmayan, 27 yaþýndaki annenin birinci gebeliðinden 34. gebelik haftasýnda, sezaryen ile 1600 gr olarak doðan kýz bebekte, bilateral el ve ayak parmaklarýnýn distal falankslarýnýn ve týrnaklarýnýn hipoplazik olmasý, saçlý deride oksipital bölgede defektin bulunmasý nedeniyle Adams-Oliver sendromu düþünüldü ve ülkemiz literatüründe az rastlandýðýndan ayrýntýlý incelenen vaka ve literatür bilgileri sunuldu. Anahtar kelimeler: Adams-Oliver sendromu, saplý deri defekti, ekstremite malformasyonlarý. Ýlk kez 1945 yýlýnda Adams ve Oliver 1 üç kuþaðý kapsayan bir ailede, saçlý deri defekti ve terminal ekstremite malformasyonlarý bulunan sekiz vaka tanýmlamýþlardýr. Adams-Oliver adý ile tanýmlanan bu sendromun iki ana fenotipik özelliði, alttaki kemik dokuyu da içerecek þekilde aðýr malformasyonlarla birlikte olabilen saçlý deri defektleri ve bir ekstremitenin yokluðuna dek ilerleyebilen distal tip ekstremite defektleridir 1,2. Sendromla birlikte izlenen diðer

2 124 Giray ve ark. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi Nisan - Haziran 2004 anomalilerin özellikleri ve klinik görünümdeki geniþ ve farklý daðýlým bazen tanýda güçlüklere yol açabilmektedir 2-5. Deri bulgusu ve iki ana fenotipik özelliðin varlýðý ile, sýk görülmeyen Adams-Oliver sendromu tanýsý alan hastamýzý sunarken, ülkemiz literatüründe seyrek rastlanan antiteyi, son bilgilerle gözden geçirmeyi ve ayýrýcý tanýda düþünülmesi gereken hastalýklarý hatýrlatmayý amaçladýk. Vaka Takdimi Aralarýnda akrabalýk bulunmayan, son üç ayda düþük tehdidi nedeniyle ritodrin kullanýmý dýþýnda, gebeliði normal geçen, saðlýklý 27 yaþýndaki anne ve 27 yaþýndaki babanýn birinci çocuðu olarak 34. gebelik haftasýnda, Apgar skorlarý 8 ve 10 olarak, sezaryen ile doðan; vücut aðýrlýðý 1600 gr ( persentil), boyu 41 cm ( persentil) ve baþ çevresi 29 cm (10. persentil) olan kýz bebeðin fizik muayenesinde; oksipital bölgede 2.5 x 3 cm boyutlarýnda saçlý deri defekti (Þekil 1), bilateral el ve ayaklarda parmak ve týrnak hipoplazisi (Þekil 2 ve 3) ve sað hipokondriuma uyan bölgede 2 x 3 cm boyutlarýnda atrofik deri görünümü (Þekil 4) saptandý. Diðer sistem bulgularý gebelik yaþý ile uyumlu ve normal olarak deðerlendirildi. Çekilen direkt kraniografide saçlý deri defektine uyan bölgede kemik defekti, ekstremite grafilerinde ise bilateral el ve ayak parmaklarýnda distal falanks yokluðu izlendi (Þekil 5 ve 6). Abdominal ve kranial ultrasonografi ile ekokardiografisi normaldi. Kromozom analizi, 46,XX idi. Ailelerinde benzer antite ya da farklý anomalili vaka bulunmayan anne ve babanýn Þekil 2. Ellerdeki parmak ve týrnak hipoplazisi. Þekil 3. Ayaklardaki parmak ve týrnak hipoplazisi. Þekil 4. Sað hipokondriumdaki atrofik deri görünümü. fizik muayene ve distal ekstremite grafileri normal olarak deðerlendirildi. Rutin prematüre bakýmý dýþýnda saçlý deri defekti olan bölgeye yerel pansuman uygulandý. Yeterli aðýrlýk artýþý saðlanan bebek izlenmek üzere taburcu edildi. Þekil 1. Oksipital bölgedeki saçlý deri defekti. Tartýþma Hastamýzýn iki major taný kriteri ile tipik bir Adams-Oliver sendromu olduðu düþünüldü. Saçlý deri ve/veya altýndaki kemik doku ile

3 Cilt 47 Sayý 2 Adams-Oliver Sendromu 125 Þekil 5. Ellerdeki distal falanks yokluðu (sað 3, 4; sol 2, 3, 4. parmaklarda). Þekil 6. Ayaklardaki distal falanks yokluðu (3, 4, 5. parmaklarda). terminal ekstremite defektlerinden oluþan bu iki kriteri taþýyan vakalar aslýnda Adams ve Oliver den çok önce 1910 ve 1938 yýllarýnda sporadik olarak tanýmlanmýþlardýr. O yýllarda etiyolojinin amniotik band olduðu düþünülmüþ ve ilk ailevi vaka 1945 te bildirilmiþtir 1,2. Saçlý deri defekti sýklýkla en erken gözlenen ve en önemli fizik bulgudur. Lezyon aplasia kutis konjenitaya çok benzemekle birlikte etiyolojilerinin farklý olduðu belirtilmektedir 6. Sýklýkla vertekste gözlenen lezyonu boyutlarý 0.5 cm den 10 cm ye, þiddeti ise küçük atrofik bir deri alanýndan, duraya kadar ilerleyebilen kafatasý defektlerine kadar deðiþebilmektedir 2,6-8. Letal hemorajik kranial defektler ve akrani vakalarý da bildirilmiþtir Hasta ve taþýyýcý olduðu düþünülen tüm vakalarýn incelendiði, 1991 yýlýnda yayýnlanan araþtýrmada toplam 81 vakanýn %75 inde saçlý deri ve/veya kranium defekti olduðu görülmüþtür 2. Ayný yayýnda vakalarýn normal beyin morfolojisi ve izlemde normal zeka ve geliþime sahip olduklarý belirtilmiþtir. Ancak daha sonraki yýllarda, aðýr mental ve psikomotor retardasyonu, korpus kallosum agenezisi, düþük zeka düzeyi, aðýr nörolojik defisiti ve intrakranial kalsifikasyonu olan vakalar da bildirilmiþtir 5, Bizim vakamýzda oksipital bölgede geniþçe bir alanda kemik doku ile birlikte saçlý deri defekti saptanmýþ, ancak kranial ultrasonografide baþka bir anomaliye rastlanmamýþtýr. Ekstremite defektleri sendromun en sýk gözlenen fenotipik özelliðidir ve toplam 81 vakanýn %85 inde gözlenmiþtir 2. Genellikle asimetrik olup bir el veya ayaðý tutarken diðer ekstremiteler etkilenmeden kalabilmektedir. Sybert de ekstremite defektlerini hipoplastik týrnaktan, kutanöz sindaktili, kemik sindaktilisi, transvers redüksiyon defektleri, oligodaktili, ektrodaktili, polidaktili ve brakidaktiliye kadar oldukça geniþ bir yelpazede tanýmlamýþtýr. Toriello ve arkadaþlarý 3 ise 1988 de yayýnladýklarý literatür derlemesinde toplam 72 vakanýn 61 inde ekstremite defektleri bulunduðunu, bunlarýn 51 inde ayak, 41 inde ellerin etkilendiðini, çoðunluðunda, bizim hastamýzda da olduðu gibi distal falanks yokluðu ve brakidaktili gözlendiðini bildirmiþlerdir. Sonuç olarak ekstremite defektleri Adams ve Oliver in ilk tanýmladýðý vakada olduðu gibi bir ekstremitenin tam yokluðundan, tek bir parmakta hafif kýsalýk ya da týrnak hipoplazisine kadar deðiþen þiddette gözlenebilmektedir 2,3. Sendromla birlikte gözlenen anomalilerden en sýk olaný deri defektleridir ve çoðunlukla da kutis marmoratus þeklinde kendini göstermektedir. Diðerleri; hemanjiom, dilate ve tortiöz skalp venleri, gövde ve ekstremitelerde aplasia kutis konjenita, ince hiperpigmente ya da ülsere deri görünümü olarak sayýlabilmektedir 2,3. Bizim vakamýzda ise sýk gözlenen deri defektleri bulunmamakla birlikte, literatürde bir vakada abdominal deride ülserasyon, üç vakada ise ince hiperpigmente deri olarak bildirilen bu bulgulara karþýlýk gelebilecek karýn derisinde atrofik bir alan izlenmiþtir 9,10. En sýk taný karmaþasý yaratan durum, Adams- Oliver sendromlu vakalarda bildirilen kutis marmoratus telenjiektatika konjenita (CMTC) birlikteliðidir 3,4,9,16. CMTC sýklýkla kýzlarda

4 126 Giray ve ark. Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi Nisan - Haziran 2004 gözlenen seyrek ve benign bir konjenital kutanöz vasküler anomalidir ve Adams-Oliver sendromunun önemli bulgularýndan olan belirgin ve tortiöz saçlý venleri, sindaktili ile birlikte hipoplazik ayak parmaklarý ve daha pek çok anomalinin bildirildiði bir yayýnda, bu iki antitenin birbirine çok benzediði ve hatta ayný antitenin deðiþik ekspresyonlarý olabileceði belirtilmiþtir 3. Der Kaloustian ve arkadaþlarý 17, 1991 yýlýnda Poland ve Adams Oliver sendromlu bireylerin bulunduðu bir aile bildirdiler ve tek bir dominant mutant genin neden olduðu vasküler zedelenmeye baðlý olabileceðini, bu zedelenmenin çok farklý fenotiplere yol açabileceði fikrini öne sürdüler. Diðer ayýrýcý tanýlar arasýnda saçlý deri defekti ve postaksiyal polidaktili sendromu, trizomi 13, saçlý deri defekti ve split-hand defekt sendromu, amniotik band sekansý ve epidermolisis büllosa distrofika tip Bart sayýlmaktadýr 18. Ayrýca basit aplasia kutis konjenita Johanson Blizzard sendromu, Wolf Hirschhorn sendromu da ayrýcý tanýda mutlaka düþünülmelidir 2,19,20. Annenin gebelikte kullandýðý metimazol gibi ilaçlarýn bebekte saçlý deri defektine yol açabileceði bilindiðinden ayrýntýlý sorgulanmasý unutulmamalýdýr 21,22. Hastamýz diðer klinik bulgularýn olmayýþý ve normal karyotip ile bu bozukluklardan rahatça ayrýlabilmektedir. Adams-Oliver sendromunun patofizyolojisi tam olarak bilinmemektedir. Sybert patogenezde travma, amniotik band ve uterin kompresyonlarýn varlýðýný öne sürerken, Torielli ve arkadaþlarý 3 CMTC ile birlikte bu sendromun vasküler bozukluklara baðlý olarak geliþtiðini kabul etmektedir 3, En son görüþ; kutis marmorato, dilate-tortiöz skalp venlerinin sýklýkla eþlik etmesi ve kranial verteks ve ekstremiteler gibi watershed bölgelerde defektlerin gözlenmesi nedeniyle, sendroma erken ve kritik dönemdeki embriyolojik kan akýmýnýn bozulmasýnýn yol açtýðý þeklindedir 2. Sendromun kalýtýmý, ilk tanýmlandýðý ailede otozomal dominant olarak tanýmlanmýþtýr. Daha sonra Kusterw ve arkadaþlarý 18 azalmýþ penetranslý otozomal dominant kalýtýmý bazý ailelerin soyaðaçlarýný inceleyerek tanýmlamýþlardýr. Koiffmann ve arkadaþlarý 10 ise kendi hasta serilerinde otozomol resesif kalýtýmý göstermelerinden sonra bunu destekleyen baþka vakalar da yayýnlanmýþtýr Bunlarýn dýþýnda vakalarýn çoðu sporadik olarak bildirilmiþ ve genellikle yeni mutasyon olarak kabul edilmiþtir. Ancak genin penetrans göstermediði bazý durumlarda sporadik olduðu düþünülen vakalarýn taþýyýcý olma olasýðý da vardýr 2. Prenatal taný için öncelikle saðlýklý görünen anne ve babalarýn taþýyýcý olabileceðinin düþünülmesi, etkilenmiþ bir çocuðu olan ailede sonraki çocuk için gebeliðin erken dönemlerinde dikkatli ve seri ultrasonografik incelemelerin yapýlmasý önerilmektedir 18. Vakamýzda anne ve baba arasýnda akrabalýk olmadýðý gibi, aile öyküsünde de sendroma ait herhangi bir fenotipik özelliðe rastlanmamýþtýr. Adams- Oliver sendromunda küçük ve hafif saçlý deri defektlerinin tedavisine gerek olmadýðý, biraz daha büyük lezyonlarda lokal temizlik ve antibiotikli pomadlarla pansuman yapýlmasý, geniþ ve duranýn etkilendiði durumlarda greft operasyonlarýna gereksinim olabileceði belirtilmektedir 2. Bizim vakamýzda yerel bakým uygulanmýþ ve izlemde greft uygulamasýna karar verilmiþtir. En önemli komplikasyonlar açýk lezyonlardan sepsis ve/veya menenjit geliþimi ve vasküler lezyonlardan fatal olabilen kanamalardýr 9,10,31. Sýk görünmeyen Adams-Oliver sendromu tanýsý alan vakamýz ülkemiz literatüründe seyrek rastlandýðýndan, ayrýntýlý olarak incelenen bulgularý ve literatür bilgileri ile sunularak hatýrlatýlmýþtýr. KAYNAKLAR 1. Adams FH, Oliver CP. Hereditary deformities in man due to arrested development. J Hered 1945; 36: Whitley CB, Gorlin RJ. Adams-Oliver syndrome revisited. Am J Med Genet 1991; 40: Toriello HV, Graff RG, Florentine MF, Lacina S, Moore WD. Scalp and limb defects with cutis marmorata telangiectatica congenita: Adams-Oliver syndrome?. Am J Med Genet 1988; 29: Frank RA, Frosch PS. Adams-Oliver syndrome. Dermatology 1993; 187: Orstavik KH, Stromme P, Spetalen S, et al. Aplasia cutis congenita associated with limb, eye, and brain anomalies. Am J Med Genet 1995; 59: Frieden IJ. Aplasia cutis congenita: a clinical review and proposal for classification. J Am Acad Dermatol 1996; 14: Bonafede RP, Beighton P. Autosomal dominant inheritance of scalp defects with ectrodactyly. Am J Med Genet 1979; 3: Scribanu N, Temtamy SA. The syndrome of aplasia cutis congenita with terminal, transverse defects of limbs. J Pediatr 1975; 87:

5 Cilt 47 Sayý 2 Adams-Oliver Sendromu Dyall-Smith D, Ramsden A, Laurie S. Adams-Oliver syndrome: aplasia cutis congenita, terminal transverse limb defects and cutis marmorata telangiectatica congenita. Australas J Dermatol 1994; 35: Koiffmann CP, Wajntal A, Huyke BJ, Castro RM. Congenital scalp skull defects with distal limb anomalies (Adams-Oliver syndrome McKusick 10030): further suggestion of autosomal recessive inheritance. Am J Med Genet 1988; 29: Chitayat D, Meunier C, Hodgkinson KA, Robb C, Azouz M. Acrania: a manifestation of the Adams-Oliver syndrome. Am J Med Genet 1992; 44: Verdu PA, Pantoja BA, Alonso GL, Garde MT. Epilepsy and psychomotor retardation in a child with aplasia cutis and brachydactyly (Adams-Oliver syndrome). An Esp Pediatr 1996; 44: Fryns JP, Legius E, Demaerel P, van den Berghe H. Congenital scalp defect, distal limb reduction anomalies, right spastic hemiplegia and hypoplasia of the left arteria cerebri media. Further evidence that interruption of early embryonic blood supply may result in Adams-Oliver (plus) syndrome. Clin Genet 1996; 50: Romani J, Puig L, Aznar G, Demestre X, Altirriba O, Alomor A. Adams-Oliver syndrome with unusual central nervous system alterations. Pediatr Dermatol 1998; 15: Sybert VP. Congenital scalp defects with distal limb anomalies: further suggestion of autosomal recessive inheritance. Am J Med Genet 1989; 32: Bork K, Pfeifle J. Multifocal aplasia cutis congenita, distal limb hemimelia, and cutis marmorata telangiectatica in a patient with Adams-Oliver syndrome. Br J Dermatol 1992; 127: Der Kaloutian VM, Hoyme HE, Hogg H, Entin MA, Guttmacher AE. Possible common pathogenetic mechanisms for Poland sequence and Adams-Oliver syndrome. Am J Med Genet 1991; 38: Kuster W, Lenz W, Kaariainen H, Majewski F. Congenital scalp defects with distal limb anomalies (Adams-Oliver syndrome): report of ten cases and review of the literature. Am J Med Genet 1988; 31: Tachdjian G, Fondacci C, Tapia S, Huten Y, Blot P, Nessmann C. The Wolf-Hirschhorn syndrome in fetuses. Clin Genet 1992; 42: Vanlieferinghen P, Borderon C, Francannet C, Gembara P, Dechelotte P. Johanson-Blizzard syndrome: a new case with autopsy findings. Genet. Counsel. 2001; 12: Vogt T, Stolz W, Landthaler M. Aplasia cutis congenita after exposure to methimazole: a causal relationship?. Br J Dermatol 1995; 133: Jones KL. Smith s Recognizable Patterns of Human Malformation. Philadelphia: WB Saunders, 1997: Sybert VP. Aplasia cutis congenita: a report of 12 new families and review of the literature. Pediatr Dermatol 1985; 3: Swartz EN, Sanatani S, Sandor GG, Schreiber RA. Vascular abnormalities in Adams-Oliver syndrome. Am J Med Genet 1999; 82: Al-Sanna a N, Adatia I, Teebi AS. Transverse limb defects associated with aorto-pulmonary vascular abnormalities: vascular disruption sequence or atypical presentation of Adams-Oliver syndrome. Am J Med Genet 2000; 94: Pereira-da-Silva L, Leal F, Santos GC, Amaral JMV. Clinical evidence of vascular abnormalities at birth in Adams-Oliver syndrome: report of two further cases. Am J Med Genet 2000; 94: Becker R, Kunze J, Horn D, et al. Autosomal recessive type of Adams-Oliver syndrome: prenatal diagnosis. Ultrasound Obstet Gynecol 2002; 20(5): Unay B, Sarýcý SU, Gül D, Akýn R, Gökçay E. Adams- Oliver syndrome: further evidence for autosomal recessive inheritance. Clin Dysmorphol 2001; 10(3): Tekin M, Bodurtha J, Çiftçi E, Arsan S. Further family with possible autosomal recessive inheritance of Adams-Oliver syndrome. Am J Med Genet 1999; 86: Klinger G, Merlob P. Adams-Oliver syndrome: autosomal recessive inheritance and new phenotypicanthropometric findings. Am J Med Genet 1998; 79: Davis PM, Buss PW, Simpson BA, Sykes PJ. Near fatal haemorrhage from the superior sagittal sinus in Adams Oliver Syndrome. Arch Dis Child 1993; 68: 433.