TAKIMYILDIZLARIN MİTOLOJİK ÖYKÜLERİ

Transkript

1 T.C ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ TAKIMYILDIZLARIN MİTOLOJİK ÖYKÜLERİ ÖZEL KONU YASEMİN ÖRS Danışman: Prof. Dr. İ. Ethem Derman ANKARA-2001

2 İÇİNDEKİLER S.NO I. ÖZET... II. GİRİŞ... III. TAKIMYILDIZLAR ARIES ( KOÇ ) TAURUS ( BOĞA ) GEMINI ( İKİZLER ) CANCER ( YENGEÇ ) LEO ( ASLAN ) VIRGO (BAŞAK ), BOOTES ( ÇOBAN ), CANIS MINOR (K. KÖPEK ) LIBRA (TERAZİ ) SCOPIUS ( AKREP ) SAGITTARIUS (YAY ) CAPRICORNUS (OĞLAK) AQUARIUS ( KOVA ) PISCES ( BALIKLAR ) ANDROMEDA, CEPHEUS(SEFE), CASSIOPEIA (KOLTUK) LYRA (ÇALGI) AQUILA (KARTAL) SAGITTA (OKÇUK) AURIGA (ARABACI) DELPHINUS (YUNUS) CORVUS (KARGA), CRATER (KUPA) CYGNUS (KUĞU), ERIDANUS (IRMAK) CANIS MAJOR (BÜYÜK KÖPEK) OPHIUCHUS (YILANCI), SERPENS (YILAN) CORONA BOREALIS (KUZEY TACI) DRACO (EJDERHA) COMA BERENICES (BERENİS İN SAÇI)...66

3 26.PERSEUS (PERSE), CETUS (BALİNA) PEGASUS (KANATLI AT) URSA MAJOR (BÜYÜK AYI), URSA MINOR (KÜÇÜK AYI) ORION HERCULES (HERKÜL)...78 IV. SONUÇ...81 V. KAYNAKÇA...82

4 I. ÖZET Dünya dan bakıldığında grup halnde görülen yıldızlar topluluğuna takımyıldız denr. Gruptak yıldızlar brbrne sanal (düşsel) çzglerle bağlanacak olursa, ortaya belrl şekller çıkar. Esk astronomlar bu şekller efsanelerdek belrl hayvanlara ve kahramanlara benzetmş ve bunların tanrılarca gökyüzüne çıkarıldıklarına nanmışlardır. Takımyıldızların büyük bölümünü, esk Yunanlılar ve Romalılar adlandırmıştır, ama onlar da bu adları Bablller den almış olablrler. Takımyıldızların oluşturduğu şekller geceler gökyüzünde ncelenecek olursa, bu şekllerle gerçek nesneler arasındak lşky fark etmek kolay olmayablr. Kuzey ve güney yarımküreler dahl bütün gökyüzündek toplam takımyıldız sayısı 88 dr. Herhang br gecede gökyüzüne bakıldığında bunlardan 40 kadarı görüş alanımızdadır. Bu takımyıldızlarından br bölümü, Güneş n yıl boyunca hareket edyormuş gb göründüğü yol boyunca sıralanmış takımyıldızlar olup, Burçlar Kuşağı olarak adlandırılırlar. Bunların sayısı, Yılancı Burcu nun Akrep burcuna dahl edlmesyle 12 tanedr. Bu kuşaktak takımyıldızlar Zodyak Takımyıldızları olarak da blnrler. Zodyak takımyıldızlarının smler şunlardır: Ares (Koç), Taurus (Boğa), Gemn (İkzler), Cancer (Yengeç), Leo (Aslan), Vrgo(Başak), Lbra (Teraz), Scorpus (Akrep), Sagttarus (Yay), Caprcornus (Oğlak), Aquarus (Kova), Psces (Balıklar) dr. En y tanınan takımyıldızlarından br Ursa Major un (Büyük Ayı) en parlak yed yıldızının düzen çok çeştl csmlere benzetlmştr. Bu nedenle Ursa Major takımyıldızına bugüne kadar Saban, Araba, Yed Öküzler ve Büyük Cezve gb çeştl adlar verlmştr. Oron takımyıldızı genellkle br avcı olarak çzlmştr. Bu takımyıldızın üç parlak yıldızı avcının kuşağını oluşturur. Avcının k köpeğ vardır; büyük olanı Cans Major, küçük olanı se Cans Mnor dur. Oron un yakınlarındak, burçlar kuşağı takımyıldızlarından Gemn yer alır. Gemn dek (İkzler) en parlak k yıldız, adlarını Yunan efsanesnde Zeus un ölümsüzlük verdğ oğulları Kastor ve Polluks tan almaktadır. Burçlar kuşağının br başka takımyıldızı, Herakles n öldürdüğü Nemea aslanı olduğu varsayılan Leo dur (Aslan). Draco (Ejderha) takımyıldızı da, adını Herakles n br başka

5 kurbanı olan ejderhadan almaktadır. Oron u öldüren akrep, Scorpus (Akrep) takımyıldızı olarak görünür. Perseus un denz canavarından kurtardığı karısı Andromeda ve onun annes Cassopea le babası Cepheus un smler de takımyıldızlara verlmştr. Yukarıda kısaca değnlen takımyıldızların öyküler tez çnde ayrıntılı br şeklde verlmştr.

6 II. GİRİŞ Mtos söylenen ya da duyulan sözdür; masal, öykü, efsane anlamına gelr. Loj se, lk anlamı söz olmakla brlkte blm anlamına gelr. O halde mtoloj efsane blm anlamına gelmektedr. Mtos, çok tanrılı br dnn tanrıları üzerne anlatılan öyküler anlamına geldğ halde hç br zaman lk çağda br dn ktabı halne gelmemştr. Çünkü bu efsaneler, tek tanrılı dnlerde olduğu gb nanç düzeyne yükselmemştr. Sözlü ya da yazılı edebyat ve sanat kollarının hepsnde durmadan konu ednlp şlenen ve şlendkçe değşen mtoslar ne kadar ozan, yazar, sanatçı varsa o kadar bçm almış ve bu nedenle hç br zaman bell br dnn tek ktabı halnde toplanmamıştır. İlkçağ mtosu laktr; dn adamının değl, sanatçının uğraşıdır. Tarhç Herodotos un verdğ blgye göre, tanrı soylarını br br anlatan, tanrılara smlern veren, ntelklern tanımlayan ve öykülern anlatan Homeros le Hesodos dur. Mtosun edebyat düzeyne yükselmes bu k büyük ozanla başlar, ama onlarla btmez. Onların anlattıklarına ekler, katkılar yapılır; yüzyıllar geçp, edebyat türler çoğaldıkça, mtoslar da yen anlatım ve yorumlarla zengnleşrler. Klask çağda şr ve tragedya konu zengnlğn mtosa borçludurlar. Mtoloj deynce, başta Yunan-Roma mtolojs dy e br kavram akla gelr. Oysa br öykünün Yunanca ya da Latnce yazılmış olması, o öyküyü ne Yunan a, ne de Roma ya maleder. Söz konusu Akdenz mtolojsdr ve anavatanı Anadolu dur. Yunan ve Roma mtolojs nsan soyunun bn yıllar önce neler düşünmüş, neler duymuş olduğunu gösterr. Böylece, doğayla lşklern son derece azaltan uygar nsandan çıkarak, doğayla ç çe yaşayan nsana varılablr. Dünya gençtr, nsanlar doğanın ortasında toprağa bağlıdırlar; günlern ağaçların, denzlern, tepelern, ççeklern arasında geçrrler. Gerçekle gerçek dışı daha pek ayrılmamıştır. Bugün elmzde bulunan öykülern lk ne zaman anlatıldıkları blnmemektedr. Bu öyküler dlden dle dolaşmaya başladığında, Yunanlılar lkel çağı çoktan gerde bırakmışlardır. Yunanlılarla brlkte nsanoğlu evrenn en öneml varlığı olmuştur. Daha önce nsanoğluna pek aldıran yoktu. Yunanlının yarattığı tanrılar nsan bçmndedr. Mısırlı, düş gücünün neler yaratableceğn göstermek stercesne, tanrısını ked başlı br

7 kadın olarak düşünmüştür. Taşlardan dev gb yaratıklar ortaya çıkarmıştır. Mezopotamya tanrılarının da nsanla lgs yoktu. Kuş başlı adamlar, boğa başlı aslanlar şeklndeydler. Başka br deymle, yaratıcının yalnız kend kafasında bulunan gerçek dışı varlıklardır. Esk Yunan dan önce nsanlar bu tanrılara taparlardı. Aradak büyük değşklğ anlamak çn, br Zeus un, br Apollon un heykeln göz önüne getrmek yeterldr. İnsan bçmndek ölümsüzler, aslında dünyaya akılcı br düzen getryorlardı. Yunanlılar Olympos dağındak ölümsüzlern neler yyp çtklern, nasıl eğlendklern blrlerd. Aslında onlardan korkarlardı, ama Hera nın kocası Zeus u başkasıyla suçüstü yakalama öyküsüne de çok gülerlerd. Tanrılarla nsanlar arasında br çtenlk sürüp gderd. Yunan mtolojsnn yarattığı mucze; nsancıl br dünya ve herşey blen, herşeyn üstündek o blnmeyen varlığın saldığı korkunun yok oluşudur. Mtolojde büyünün yer yoktur. Yunanlılardan hem önce, hem de sonra büyük önem taşımış olan yaşlı, çrkn büyücülere rastlanmaz. Babllerden ber süre gelen astroloj yern astronomye bırakmıştır; yıldızlar nsanları etklemez. Mtolojde, tanrılarla yakınlık kuran rahplerden korkulmaz. Zeus un yıldırımlarını fırlattığı olur, ama böyles olaylar azdır. İlk Yunan mtologları, korku dünyasını, başarıyla br güzellk dünyasına çevrmşlerdr. Yunan mtolojs daha çok tanrılarla, tanrıçalarla lgl öykülerden oluşmuştur ama Yunanlıların kutsal ktabı olarak okunmamalıdır. Çağdaş mtoloj anlayışına göre, gerçek br mtosun dnle hç lgs olamaz, asıl lgs doğayla kurulmuştur. Bu masallar nsanların, hayvanların, ağaçların, ççeklern, güneşn, ayın, yıldızların, fırtınaların, depremlern nasıl olduğunu anlatır. Yunan mtosları, uygarlığın beşğ olan Akdenz kıyılarında ve Ege bölgesnde yaşayan nsan topluluklarının sanatı, ahlak, dn ve ale kurumları ve syasal yaşamı üzernde dern etkler yapmıştır. Gerçekten bu mtoslarda esk Yunan nancı, düşünces, Yunan yaşama bçm vardır. Başka ulusların mtolojlernden alınan, ama çoğu Yunanlılar tarafından uydurulan ve dnlern temeln oluşturan bu mtoslar artık sanat ve edebyata aktarılmıştır. Mtolojnn doğuşunun anlaşılması çn, nsanoğlunun çok esk zamanlardak yaşamına bakmak gerekr. İlkel nsan da, tanımak ve blmek gereksnm çndedr. Doğa olaylarının nedenlern, nereden gelp, nereye gttğn, yaşamın ne olduğunu, ölümün sırrını blmek

8 stemektedr. İlkel nsan bunlara br açıklama bulmaya çalışır. Her şey onun çn şaşırtıcı ve korkutucudur. Doğa olaylarının akılcı br açıklamasını yapamaz. Bu yüzden evren doğa üstü yaratıklarla doldurmak gerekr. Bu doğa üstü varlıkların yaşayışını, davranışlarını ve karakterlern nsanlarınkne benzetr. Fakat bunların nsanlarla eş olmayan güçler, yetenekler, erdemler ve kötülükler olmalıdır. Bu tanrılar ortaya çıkarıldıktan sonra, bunlar hakkında çeştl masallar uyduruldu ve mtoloj doğmuş oldu. Yunanlılar bütün bu masalları kendler uydurmamışlardır. İlşk kurdukları uluslardan, Mısırlılardan, Asurlardan, Fenkellerden almışlardır. Onları kend nançlarına katarak masallarla süsledler. Bu masallar br kez doğunca, olduğu gb kalmayıp, kuşaktan kuşağa geçerek büyüyüp çoğalmıştır. Daha sonra bu masallar yazıya dökülür. Ozanların, tragedya yazarlarının ve flozofların çabalarıyla güzelleştrlr. Mtosun bunca yüzyılı aşıp, tek tanrılı dnlern yasaklarından sıyrılıp günümüze kadar geleblmesnn neden, nsanları düşündüren, duygulandıran brçok şeyn bu efsanelerde olduğundan daha açık, daha güzel, daha yüce olarak söylenmemesdr. Çünkü Yunan efsanes zengnlğn; doğa ve nsanlar, kültür ve sanat, bu dünya ve ötek dünya yan en geçc ve en kalıcı şeylerden almaktadır. Yunan tanrılarının her br br karakter, canlı brer yaratıktır. Yunan efsanelernn her brnde nsan ruhu üzernde dern br blg göze çarpar. Mtos, kendne özgü br dlle konuşur ve nsanların düşündüğü, nandığı, yarattığı her şey söylemektedr. Mtolojnn verler yüzyıllarca yaşamış ve her sanat alanına konu olup şlenmştr. Müzkten heykele, resmden edebyata kadar her dalda mtolojk konulara rastlamak mümkündür.

9 III. TAKIMYILDIZLAR 1. ARİES ( KOÇ ) Resm 1-1: Ares takımyıldızının temsl resm. Koç takımyıldızı, Yunan mtolojsnde geçen Jason ve Altın Post Peşnde adlı ünlü br hkaye le bağlantılıdır. Hkaye parçalanmış br alenn mutsuz çocukları le başlar. Phrxus ve kız kardeş Helle, Boeota kralı Athamas ve eş Nephele nn çocuklarıdır. Bulutu smgeleyen varlık olarak Nephele nn adı, İkson masalında adı geçer. İkson, Zeus un karısı Hera ya aşıktır. Muradına ermemes çn Zeus, Hera bçmnde br bulut yaratır. Ve İkson un onunla brleşmesn sağlar. Bu bulut kadın ( Nephele )

10 Kentaur ların (bkz. Sagttarus) anası olur. Arstophanes n Nephela (Bulutlar) adlı komedyasında bulutlar brer kadın olarak smgelenmştr. Oyunda Sokrates ve dğer flozoflarla alay eder. Arstophanes belk de halk masallarından ve onlardan alınmış motflerden etklenmştr. Ne var k bu ale kralçenn ölümüyle sarsılır. Daha sonra kral Athamas, Thebe kralı Cadmus un kızı Ino le knc evllğn yapar.( Bazı kaynaklarda Nephele ölmemştr. Athamas, Nephele y Ino le aldatmıştır). Ancak Ino çocuklara tahammül edemez ve onlara br tuzak kurar. Önce Boeota tarlalarına zararlı br madde dökerek ürünlern zarar görmesn sağlar. Kral ürünlern zarar görmesnn nedenn ve ürünlern nasıl kurtulacağını tanrılara sordurmak üzere baş danışmanlarını Delph ye yollar. Bu arada kralçe Ino danışmanlara rüşvet vererek çocukların kurban edlmes yanıtını krala götürmesn sağlar. Kral çocukları kurban etme konusunda tereddüde düşer. Ama Ino burada tekrar devreye grer ve yerel rahplere de rüşvet verr. Tüm rahpler çocukların kurban edlmes konusunda ısrar etmeye başlar. Kral çocuklarını kurban etmek çn yakınlarda bulunan br dağa götürür. Bu arada olan bten her şey öz anneler Nephele cennetten seyretmektedr. Tanrılardan (Bazı hkayelerde bu tanrının Hermes olduğu anlatılmaktadır) çocuklarını koruması çn altın br post yollamalarını dler. Kral tam çocuklarını kurban etmeye hazırlanırken Altın Postlu Koç (Ares) çocukları almaya gelr. Çocuklar koçun sırtına bnerler. Koç onları uçarak Asya ya doğru götürür. Ne yazık k bugünkü Çanakkale boğazı üzernde küçük Helle dengesn kaybedp, koçun üzernden aşağı düşer. Bu yüzden, Yunan mtolojsnde Çanakkale boğazına Hellespont denr. Bazı hkayelerde Helle boğaza düştükten sonra, denz tanrısı Posedon tarafından kurtarıldığı, Posedon un Helle y sevdğ ve onunla brleşerek üç çocuk annes yaptığı anlatılır. Phrxus, herşeye rağmen yoluna devam eder. Koç onu Caucausus dağlarında Colchs (Kuzeydoğu Karadenz bölges, Gürcstan) denen yere bırakır. Phrxus mnnettarlığını göstermek çn koçu Zeus a kurban eder. Koçun altın postunu kutsal meşe ağacına asar. Altın Post, ağacı saran ve hç uyumayan dev br yılan tarafından (Serpent)

11 korunur. Bu nedenle Zeus Koç u gökyüzüne çıkarmıştır. Öykü aşağıdak şeklde devam etmektedr. Zeus a kurban edlen koçun postunun, Phruxus tarafından Colchs kralı Aetes e verldğ de rvayet edlr. Kral Aetes bu eşsz postu savaş tanrısı Ares e adanan br korulukta saklar. Hkayenn bu kısmında kendlerne Argonaunt lar dyen ve altın postu arayan br grup cesur, güçlü denzc le lderler Jason (İason) devreye grer. Çağının en büyük destansal masallarından br olan Argonaunt lar masalını bze tüm olarak Rodos lu Apollonos anlatır. İ.Ö.3. yüzyılda yaşayan Apollonos ünlü br mtos yazarıdır. Adı hızlı anlamına gelen Argo gems Karadenz n Colchs (Gürcstan) ülkesnde Altın Postu aramaya gden kahramanlar çn yapılmış ellbeş kürekl br gemymş. Gem, Argos denlen br usta tarafından yapılmış. Mtos yazarlarının sefere katılanlar üzerne verdkler lsteler brbrn tutmamaktadır. Ama katıldığı konusunda görüş brlğ sağlanablen en ünlü kahramanlar; Jason, gemc ustası Argos, ozan Orpheus, Doskur lar (bkz. Gemn) Kastor ve Polluks, Herakles, Boreas ın oğulları Kalas le Zetes tr. Sefern neden lgnçtr. İolkos kralı Ason tahtını üvey kardeş Pelas a kaptırır. Ason un oğlu Jason delkanlılık çağına gelnce Pelas ın karşısına çıkıp tahtı ger ster. Pelas ondan kurtulmak çn önce Colchs e gdp, Phrxus un orada bıraktığı altın postu getrmesn buyurur. Jason bu sefere çıkmak zorunda kalır. Yunanstan da ne kadar gözü pek, atılgan, yğt varsa hepsn toplar. Zeus un kızı blge tanrıça Athena nın yardımıyla büyük usta Argos a br gem yaptırdıktan sonra, yola çıkarlar. Yolculuk sırasında meydana gelen (konu bütünlüğü açısından burada ayrıntıya grlmes uygun değldr) brçok olaydan sonra Argonaunt lar, altın postu ger stemek çn kral Aetes n karşısına çıkarlar. O sırada kralın kızı Medea, Jason u görür. Delcesne br aşkla ona tutulur. Güçlü br büyücü olan Medea bundan böyle Argonaunt ların ve Jason un bütün şlern elne alır. Kral Aetes görünüşte altın postu vermeye razıdır. Ama önce Jason un br ejder öldürmesn, ateş püsküren tunç ayaklı k boğayı boyunduruğa koşmasını ster. İstekler bu kadarla kalmaz. Boyunduruğa koştuğu k boğa le ejdern dşlern toprağa dkmesn de şart koşar. Jason ster stemez bu koşulları kabul eder. Büyücü prenses Medea, Jason a kendsn eş olarak alması halnde yardımcı olacağını

12 söyler. Sonra yğt Jason a büyülü br merhem hazırlar. Ve -Bu merhem süren bedene slah şlemez, gün boyunca ne yaralanır ne de ölür. Ejderha nın dşlern toprağa ektkten sonra topraktan slahlı adamlar çıkacak, bu adamların aralarına br taş attığı takdrde kend aralarında kavgaya tutuşacaklar ve brbrlern öldüreceklerdr şeklnde tavsyede bulunur. Herşey Medea nın dedğ gb olur. Jason boğaları boyunduruğa sokmayı, ejdern dşlern tarlaya ekp, topraktan çıkan slahlı adamları brbrlerne öldürtmey başarır. Ne var k Aetes, yne de altın postu vermeye razı olmaz. Argo gemsn yakmaya ve Argonaunt ları öldürmeye kalkışır. Ama Jason a aşık olan Medea hızlı davranıp, Jason la elele vererek altın postu Serpenten çalmayı başarır. Ve Argo gemsyle yola çıkarlar. Medea babasının kendlerne yetşememes çn korkunç br plan yapmıştır; yanına aldığı küçük kardeş Apsyrtos u kest ve parçalarını yol boyunca serperek uzaklaştılar. Arkalarından gelen Aetes le adamları Apsyrtos un parçalarını toplamakla vakt kaybettler, bu yüzden Argonaunt lara yetşemedler. Jason ve Argonaunt lar, altın postu amcası Pelas a vermek üzere İolkos a dönerler. Babası Ason un öldüğü habern alan Jason, amcası Pelas ın da tahtı ger vermeye hç yanaşmadığını görür. Burada Medea nın tüyler ürpertc br oyunu yer almaktadır. Pelas ın kızlarıyla arkadaşlık kuran büyücü Medea, htyarlamakta olan babalarını gençleştrmenn çaresn kendlerne öğreteceğn söyler. Ve örnek olması bakımından yaşlı br koçu alıp keser. Kestğ koçu büyülü otlarla kaynayan br kazana atıp, körpe br kuzu çıktığını gösterr. Pelas ın kızları büyücü Medea ya nanarak babalarını öldürüp kazana atarlar. Pelas ın drlmedğn görünce çılgına dönerler ve yurtlarından sürülürler. Jason ve Medea bu suçu şledkten sonra Pelas ın oğlu tarafından İolkos tan kovulurlar.

13 Resm 1-2: Ares takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

14 2. TAURUS ( BOĞA ) Resm 2-1: Taurus takımyıldızının temsl resm Taurus takımyıldızının öyküsü Surye l genç ve güzel br kız olan Europa le boğa arasında geçmektedr. Europe nn parlak ten ve göz alıcı bakışları dllere destan olmuştur. Gezmey, eğlenmey seven Europe sabahları erken kalkar ve hemen arkadaşlarını çağırırdı. Brlkte güllern açıldığı, suların tatlı şırıltılar çıkararak aktığı bahçelere gderlerd. Europa ve arkadaşları denz kenarında bulunan bahçelerde ççek toplarken, Zeus Europa yı görür. Europa nın parlak beyazlığı ve güzel gözler Olympos un baş tanrısının çok hoşuna gder. Zeus hem karısı Hera ya farkettrmemek hem de arzu ettğ utangaç Europa yı ürkütmemek çn br boğa şeklne grer. Kızların ççek topladıkları bahçenn etrafında dolaşmaya başlar. Europa bu beyaz muhteşem hayvanı görür. Boğa çn ççeklerden br taç yapar ve boğanın boynuzlarının çevresne takar. Bu uysal görünüşlü hayvanın üzerne bner, boğa anden suya doğru lerlemeye ve Grt e doğru prenses taşımaya başlar. Grt adasına vardığında,

15 Zeus kıymetl yükünü br çınarın gölgesne yerleştrr. Zeus tanrı şekln alarak kendsn Europa ya tanıtır. Europa, Zeus un kolları arasında uyur ve bütün dünya krallarının lk ve en ys olan Grt kralı Mnos bu sevgden doğar. Bu mutlu brleşmenn yapıldığı yere gölge saldığı çn o günden ber çınar ağacı yapraklarını hç dökmez. Ayrıca boğa, Zeus un yaptığı pek çok aşk kaçamaklarından br le de lgldr. Burada boğa, Argos kralı İnachus un kızı İo yu temsl etmektedr. Zeus İo ya aşık olduğundan eş tanrıça Hera, Zeus un bu hanetnn bedeln genç kıza ödetmş ve onu beyaz br boğaya çevrmştr. Başka br masala göre se Hyades, br Ttan olan Atlas le Trezene kralının kızı Aethra nın kızlarıdır. Yunanlılar, evren tanrıların yarattığına nanmazlardı. Onlara göre evren, tanrıları yaratmıştı. Tanrılardan önce yer ve gök vardı. Ttanlar onların çocukları, tanrılar da torunlarıydı. Yaşlı tanrılar dye anılan Ttanlar, çağlar boyu evren ellernde tutmuşlardır. Kronos oğlu Zeus, kendsn tahttan ndrnceye kadar Ttanları yönetmştr. Hyades n kendsnden büyük br erkek kardeş vardır ve onun adı da Hyas tır. Hyas cesur ve usta br avcıdır ama brgün br aslan tarafından öldürülmüştür. Kardeşn çok seven Hyades onun ölümünden çok etklenmştr. Hyades'n dnmek blmeyen acılarını gören tanrılar, bu kardeşlere merhamet ederek onları gökyüzüne yıldızlar arasına yerleştrrler. Resm 2-2: Taurus takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

16 3. GEMİNİ ( İKİZLER ) Resm 3-1: Gemn takımyıldızının temsl resm

17 DİOSKUROİ Zeus un Delkanlıları anlamına gelr. Bu sm Leda nın oğulları Kastor ve Pollydueskes e (veya Polluks) verlen addır. Olympos un Ulu Tanrısı Zeus br gece Taygetes dağının vahş tepesne ner. Gece çok karanlıktır. Yüksek dağın sesszlğn bozacak hçbr gürültü yoktur. Zeus neden tanrıların dağını terk edp, yeryüzüne nmşt? Elbette bunun br neden olacaktı! O gönül verdğ güzel br kızı elde etmek çn, yakışıklı br kuğu olup, yeryüzüne nmştr. Gerçekte o Olympos u terkettğ gece, Aetola kralının kızı Leda, ölü br kralçe gb uyuyormuş. İlah kuğu kanatlarını brbrne çarparak etrafına güzel kokular yaydığında, Leda brden bre sıçrayarak uyanır. Yanında parlak beyaz tüyler olan bu lah kuş, uzun boynuyla yüzünü okşamaktaymış. Kuğu kuşu ona hç brşeyden korkma der. Ben aydınlıklar tanrısıyım, styorum k sen, br dğernn benzer olacak k meşhur çocuğun anası olasın. Onlar ay ve güneş gb brbrlern takp ederek yaşayacaklar. Brnn adı Kastor, dğernnk Polluks olacak. Onlar ölüm acısını haffleterek nsanlara ylk edecekler. Acı çnde çırpınan ve can vermek üzere olan gemclern yardımına koşan tanrılar olacaklar. Gerçekten kudurmuş fırtınalar, denzn üzerne atıldıkları ve gemclern şaşırmış halde gemlernn başında onlara yalvararak, onlardan yardım stedkler zaman; hızlı kanat çırpışlarıyla gökler yararak, senn k oğlun bulutların çnde görünecekler. Zncrlernden boşlanmış, azgın rüzgarların soluklarını kesecekler, dalgaların gürültülern azaltacaklar. Gemy sapa sağlam lmana ulaştıracaklar dye fısıldar. Kanatın sahb ve buyrukçusu şte böyle buyurur. Dokuz ay sonra Leda, ormanların çnde br yumurta yumurtladı. Yumurtadan brbrne tamamen benzeyen k çocuk çıktı. Onlar yumurtadan çıkar çıkmaz, parlak br yıldız başlarından aşağı nur döker. Sonra ks de aynı ata bnerek ve ellernde mızraklarla dörtnala uzaklaşırlar. Doskur ların annes Leda nın babası üstüne yazılan kaynaklar brbrn tutmaz. Genellkle Atola (Yunanstan da br bölge, Akheloos) Kralı Thestos un kızı olarak kabul edlr.

18 Lakedamon dan (Yunanstan dak Sparta şehr) kovulan Tyndareos, Atola ya sığınınca Thestos ona kızı Leda yı verr.tyndareos, Herakles n yardımıyla daha önce kovulduğu Lakedamon (Sparta) tahtını ele geçrr ve Leda le oraya yerleşr. Leda nın aslında dört çocuğu vardır. Tanrı Zeus tan olan Kastor ve Polluks; kocası Tyndareos tan olan Helene ve Klytamestra dır. Leda nın çocuklarının kmden olduğuna dar çok farklı masallar vardır. Br başka masalda, Kastor ve Helene nn Zeus un çocukları olduğu söylenr. Başka br masala göre, tanrısal yumurtayı yumurtlayan Leda değl, öç tanrısı Nemess tr. Zeus güzel gözlü Nemess e tutkundur. Ama öc tanrıçası Nemess onu stemez. Tanrıların tanrısı Zeus tan kurtulmak çn şeklden şekle grmektedr.taygetes dağlarındak sazlıkta kaz şeklnde uyumaktayken tanrı Zeus ona kuğu kuşu şeklnde yanaşır. Nemess n yumurtladığı yumurtayı çobanlar bulup Leda ya getrrler. Leda yumurtayı saklar. Bu yumurtadan yalnız Helene doğmuştur. Helene çok güzel kız olduğundan Leda, onu dğer çocuklarıyla brlkte kend kızıymış gb büyütmüştür. Kastor ve Polluks brbrnden hç ayrılmayan, anaları br, babaları farklı kardeştrler. Troya savaşı öncesnde, Jason (İason) zamanında yaşamışlardır. Jason önderlğnde çıkılan Altın Post macerasına Argonaunt larla katıldılar. (Bkz.Ares) Daha sonra Sparta kralçes de olacak güzel Helene nn Pars tarafından kaçırılması Troya savaşını başlatacaktır. Kastor, r yapılı br yarı at, yarı nsandır. Aynı zamanda y br dövüşçüdür.öğrenclernden br de Herakles tr. İkzler (Kastor ve Polluks) zamanlarını, yunan tanrılarının yapmaya alışkın oldukları gb sığır Daha sonra Sparta kralçes de olacak güzel Helene nn Pars tarafından kaçırılması Troya savaşını başlatacaktır. ağıllarını basarak, genç kadınları kaçırarak geçrrlerd. Sığır ağıllarını bastıkları br İkzler (Kastor ve Polluks) zamanlarını yunan tanrılarının yapmaya alışkın oldukları gb sığır ağıllarını basarak, genç kadınları kaçırarak geçrrlerd. gün kuzenlernden İdas ve Kastor arasında tartışma çıkar. Br sığır sürüsünün paylaşılması konusunda çıkan tartışmada İdas hleyle tüm sürüyü almak ster. Tartışmada İdas Kastor u (ölümlü) öldürür. Kardeşnn ölümüne çok üzülen Polluks, babası Zeus a kendsn de öldürmes çn yalvarır. Zeus Polluks a acıyarak ömrünün yarısını Kastor a verr. İk kardeş bu olaydan sonra hç ayrılmazlar. Brgün Hades te (yer altı dünyası ), brgün Olympos ta

19 otururlar. Doskurlar ın (kzler), denz tanrısı Posedon un buyruğu altında, tehlkede olan gemlern ve gemclern yardımına koştuğuna nanılır. Resm 3-2: Gemn takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü.

20 4. CANCER ( YENGEÇ ) Resm 4-1: Cancer takımyıldızının temsl resm Cancer burçlar kuşağındak br takımyıldızdır. Dğer takımyıldızlar gb mtolojk öyküsü kesn olarak bell değldr. Bununla brlkte genel olarak kabul gören öyküye göre Cancer, Herkül ü ( Herakles ) tacz eden br yengeçtr. Herkül tanrılar tanrısı Zeus un oğludur. Ama gerçek annes, Zeus un eş tanrıça Hera değl, br ölümlü olan Alkmene dr. Alkmene le aldatılan tanrıça Hera, Herkül den nefret edyormuş.

21 Herkül kral Eurystheus a hzmet ederken, çok başlı br yılan olan Hydra yı (Su yılanı) öldürmekle görevlendrlr.( bkz. Herkül ) Eurystheus, Argos kralı Stenelos un oğlu ve Perseus un torunudur. Zeus Herkül ü doğurması çn Alkmene y hamle bıraktığında, Perseus un lk torununun krallık sahb olacağını söyler. Perseus un doğacak lk torununun Herkül olacağını blen Hera olaya el koyarak, Herkül den sonra doğması gereken Perseus un torunlarından Eurystheus un zamanından önce doğmasını sağlar. Hera nın sayesnde, Herkül den önce doğan Eurystheus krallığı alır. (Ekhdna ve Typhon un kızı) Hydra, Herkül den öç almak üzere Hera tarafından yetştrlmştr. Hydra tüm yaratıkları ttretecek kadar korkunç br bataklık canavarıydı. Kerberos, Khmara, Phks gb canavarların kızkardeşdr. Hesodos, Hydra nın annes Ekhdna dan uzun uzun söz eder. Bu korkunç yaratığın annes Kallrhoe ve babası Khrysaar olup her ks de Pantos le Gaa nın soyundandır. Hesados bu konudan şöyle söz eder; Kallrhoe yenlmez br ejderha daha yarattı, ne ölümlülere ne de ölümsüzlere benzeyen. Br mağarada doğdu bu azgın kalpl Ekhdna Bedennn yarısı güzel, alımlı br genç kızdı onun, Al yanaklı gözler alev alev, bedenn dğer yarısı se korkunç ( acımasız ) br yılan Ekhdna nın saklandığı mağara efsanelere göre Arma ( Anadolu ) dağları denen Klka da ( orta ve doğu Akdenz Bölges ) bulunmaktadır. Hydra nın babası Typhon da ( İlyada da k adıyla Typheus ) br devdr. Khrysaar ve Kallrhoe nn oğludur. Yanardağ tanrısı olarak da blnr. Hesodos, Theogana adlı esernde Typhon dan şöyle söz eder; Zor şler çn yaratılmıştır kolları, ayakları yorulmak blmez bu tanrının Korkunç kara dllern çıkarmış, gözlernden ateş saçan yüz yılan başı yükselr omuzlarında

22 Zeus bu azmanı ( Typhon ) yok etmek ster. Savaşları çok lgnç olmuştur. Zeus menekşe reng suları yakar, kavurur, gök gürültüsü ve şmşekler gönderr. (Ejderha) Typhon un alevler gökyüzüne ulaşır. Yer gök ttrer, denzler kaynar. Ölüler ülkes tanrısı Hades ble ürperr. Zeus var gücüyle şmşekleryle, yıldırımlarıyla öfke çnde Olympos a (bugünkü adı Etna olan tanrıların dağı) çıkar. Tüm gücüyle Typhon u yıldırımlara boğar, canavarın tüm başları alev alev yanmaya başlar. Kolu, kanadı kırılır. Yere yıkılır, yer nm nm nler. Yıldırım yyen devden br alev fışkırır ve Etna dağının dbne düşer. Böylesne korkunç k devn ( Typhon ve Ekhdna ) çftleşmesnden yer altında ve yeryüzünde ne kadar korkunç köpek ve canavar varsa üredğ rvayet edlr.bunların çnde; Geryon un köpeğ olarak anılan; Orthos Hades ( Yeraltı Ölüler Ülkes ) n bekçs; Kerberos Bataklıklar canavarı; Hydra Ağzı ateş saçan; Khmara yı sayablrz. Böyle ana babaya sahp br yaratık olan bataklıklar canavarı Hydra, Hera tarafından Herkül e duyduğu düşmanlık nedenyle, öç almak çn kullanılır. Bataklıklar canavarı Hydra ve güçlüler güçlüsü Herkül savaşırlarken Hera, Yengeç Herkül ün ayağını ısırması çn gönderr. Yengeç bu görev başarıyla yerne getremez. Herkül ün dkkatn dağıtamaz. Herkül ayağının altındak yengec ezerek öldürür. Cancer (Yengeç) bu vefakar davranışından dolayı Hera tarfından ödüllendrlp gökyüzüne alınır. Cancer takımyıldızı, Gemn ( İkzler ) ve Leo ( Aslan ) takımyıldızları arasında yer alır.

23 Resm 4.2: Cancer takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

24 5. LEO ( ASLAN ) Resm 5-1: Leo takımyıldızının temsl resm. Herkül ün görevlernden br de Nemea Aslanını öldürüp, dersn kral Eurystheos a götürmektr. ( bkz. Herkül ) Bu aslan, Yunanstan nın Nemea bölgesnde dehşet salan, korkunç br hayvandır. Herkül, bu korkunç aslanla karşılaştığında, bütün oklarını hayvana fırlatır. Hayvanın ders o kadar sertmş k, oklar parçalanıyor ama hayvana hçbr şey olmuyormuş. Oklarının şe yaramamasına snrlenen Herkül, elne topuzunu alıp, naralar atarak aslanı takp etmeye başlar. Aslan bu gözü pek kahramandan korkarak k kapısı olan br mağaraya sığınır. Durumu anlayan Herkül, mağaranın br kapısını kayalarla tıkayıp, dğernden çer grer. Aslan onu görünce yelelern kabartarak üzerne atlar. Herkül elndek topuzu aslanın kafasına vurur. Vuruşun şddetnden topuz kırılır ama aslan yalnızca sersemler. Sonra

25 boğuşmaya başlarlar. Herkül, aslanı boğmayı başarır. Dersn yüzer ve hçbr okun delemedğ bu dery gyer ve zırh olarak kullanır. Aslan esk çağlarda gücün sembolüydü. M.Ö l yıllara at heykellerde, krallar, yanlarında şaha kalkmış br aslanla betmlenrmş. Bu çağlarda, öncek kutsal sembol olan Boğa yerne Aslan kullanılmaya başlanır. Resm 5-2: Leo takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü.

26 6. VİRGO (BAŞAK ) BOÖTES (ÇOBAN ) CANİS MİNOR (KÜÇÜK KÖPEK) Resm 6-1: Vrgo takımyıldızının temsl resm. Vrgo, Boötes ve Cans Mnör takımyıldızlarının masalları br arada anlatılacaktır. Cans Mnör ve Boötes mtolojk masallarına, ana karakter Vrgo nun masalı çnde yer verlecektr. Vrgo yaygın olarak adalet tanrıçası Justa ( Justta ) olarak blnr. Demeter ve İcarus un, yer altı tanrısı Hades tarafından kaçırılan kızı Persephone olarak tasvr edlr. Persephone nn annes Homeros destanlarında güzel saçlı kralçe, güzel örgülü kralçe dye anılan toprak ve bereket tanrısı Demeter (Ceres) dr. Adını Ge-meter toprak ana olarak açıklayanlar da vardır. Hesodos a göre Kronos la Rhea nın kızıdır. Demeter eknlern ve özellkle buğdayı smgeler. Demeter efsanelerde kızı Persephone den ayrılmaz. Km zaman Kore (genç kız) adıyla anılan Persephone ve annesne k tanrıça denr.

27 Masala göre Persephone br gün oyun arkadaşlarıyla (Okeanos un kızları) brlkte çayırda ççek toplarken brden bre yer yarılmış, yer altı tanrısı Hades şarıyla (br çft atın çektğ, br çeşt araba) dışarı çıkmış. Persephone y kaptığı gb ortalıktan kaybolmuş. Ümtszlkten ne yapacağını blemeyen Demeter, kızını bulablmek çn tüm yeryüzünü dolaşır. Herşey gören tanrı Helos ( Güneş tanrısı; genç, güzel, kuvvetl ve sarı saçlı br delkanlı olarak tasvr edlr) Kore nn yern söylemş. Bunun üzerne Demeter Olympos tan kaçmış, yüreğ sızlayarak ıssız br yere çeklmş. Demeter n küsmesyle toprağın bereket kalmamış, eknler btmez, buğday başakları büyümez olmuş. İnsanlar kıtlık tehlkesyle karşı karşıya kalmışlar. Zeus, Demeter ve Hades n arasını düzeltmeye çalışmış fakat başarılı olamamıştır. Bu arada Hades, Kore ye büyülü nar yedrmş. Büyülü narı yyen Persephone yeraltı tanrısına bağlanmış, Zeus un tüm çağrılarına rağmen yeraltı ülkesnde kalmaya devam etmş. Tüm çabalarının boşa gttğn gören Zeus bu ş br kurala bağlamayı kafasına koymuş. Zeus Persephone nn yılın üçte ksn yan buğday başaklarının ççek açma ve ürün verme zamanını yer üstünde annes Demeter n yanında, kalan üçte brn yan kışı Hades n yanında yeraltında geçreceğn söyler. Böylelkle toprağa yenden bereket gelr.

28 Resm 6-2: Boötes takım yıldızının temsl resm. Ozan Hosedos Thegona adlı esernde, Persephone hakkında şunları söyler: Demeter n de yatağına grd Zeus Canlıları doyuran, tarlalar tanrıçasının. Ak kollu Persephone y doğurdu Demeter. Yer altı tanrısı Hades kaçırdı onu annesnn koynundan Ve blge Zeus bağışladı kızını ona... Hosedos, Persephone nn Zeus un kızı olduğunu söylemektedr. Başka br masala göre Vrgo, İcaros ve Demeter n kızı Ergone adıyla anılır.

29 Br seyahat sırasında şarap tanrısı Donysos, İcaros un evne gelp msafr olur. Onu çok y ağırlarlar. Donysos gtmeden önce kendsne gösterlen msafrperverlğe karşılık ev sahb İcaros a üzüm yetştrmenn usulünü, bağcılığı ve şarap yapmayı öğretr. Bağ bozumu gelnce İcaros, bu esrarlı çkden dğer nsanların da yararlanmasını ster. Şarap dolu tulumlarla köyler, kırları dolaşır. Rastladığı bütün köylülere şarap çrmeye başlar. Fakat akıllı ve uslu olan köylüler, fazla çnce sarhoş olurlar. Bazıları akıllarının başlarından gttğn, yere yıkılıp dern br uykuya daldıklarını görünce, İcaros un şarapla kendlern zehrledğn düşünmeye başlarlar. İcaros un üzerne çullanıp onu lnç ederler. Sarhoşlar sonrak gün ayılınca, İcaros u boşuna öldürdüklern anlarlar. Ama ş şten geçmştr. İcaros un cesedn ormanın çne götürüp saklarlar. İcaros un kızı Ergone babasının gelmedğn görünce telaşlanır. Gece rüyasında babası İcaros yaralarını gösterek der k: -Kızım, uyan ve hemen kalk.ben senn babanım. Şarabın etksyle akıllarını kaybeden köylüler ben öldürdüler ve ormana bıraktılar. Ergone gt ve naaşımı bulup, göm. Zavallı Ergone uzun süre babasını arar bulamaz. İcaros un naaşını Ergone le bereber arayan Mara adlı köpeğ bulur. Ergone acıdan ne yapacağını şaşırır. Gözyaşları çnde babasının naaşının yanında kendn ağaca asar ve ölür. Mara Ergone nn naaşı başından ayrılmaz ve günler boyunca ulur. Sonra o da açlıktan ölür. Resm 6-3: Cans Mnor takımyıldızının temsl resm.

30 Tanrılar İcaros ve alesne acırlar. Onları gökyüzüne takımyıldızlar olarak alırlar. İcaros gökyüzünde BOÖTES (Çoban), kızı Ergone VİRGO (Başak) olarak, sadık köpekler Mara se CANİS MİNÖR (Küçük Köpek) olarak yerlern alırlar. Tanrı Zeus Atnalılara br ceza verr. Şehrde br dellk salgını baş gösterr. Genç kızlar çıldırıp kendlern asmaya başlarlar. Bunun üzerne Atnalılar kendlern affettrmek çn, Ergone adına br sunak yapıp özel bayram düzenlemşlerdr. Masalın başka br yorumunda İcaros un evne msafr olan Donysos, İcaros un kızı Ergone le beraber olur ve Staphylos (üzüm) adında br oğulları olur. Bunlardan başka, Vrgo değşk nanışlarda değşk tanrıça smler altında karşımıza çıkar. Şans tanrıçası Tyche, Surye de bereket tanrıçası Atargats, blgelk tanrıçası Athena (Roma mtolojsnde Mnerva), av tanrıçası Artems (Dana), Roma bereket ve doğa tanrıçası Cybele olarak karşılaşılır. Mısır da yaşamın ve ölümün koruyucusu ana tanrıça İss olmuştur. Sümerler de tanrıça İshtar ve gökler kralçes anlamına gelen İnanna dır. En genel ve kabul gören anlamıyla Vrgo hasadın habercsdr. Küçük köpeğn ( Cans Mnör = Mara ) genellkle Çoban ın (Boötes ) köpeğ olduğu kabul görse de, Oron un (Avcı ) köpeklernden küçük olanı olduğunu ler süren masallar da vardır. Çoban ın (Boötes) gerçek adı kesn olarak blnmemekle brlkte bazı kaynaklarda Çftç olarak da geçer. Bunun neden görüntüsü br tarım aracı olan sabana benzetlen Ursa Major (Büyük Ayı) takımyıldızının çok yakınında yer almasıdır. En çok kabul gören tasvr İcaros tur.

31 Vrgo Cans Mnor Resm 6-4: Vrgo ve Cans Mnor takımyıldızlarının gökyüzündek görüntüsü. Resm 6-5: Boötes takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

32 7. LIBRA ( TERAZİ ) Resm 7-1: Lbra takımyıldızının temsl resm Lbra, denge anlamına gelmektedr. Zodyak (Burçlar) kuşağı 4000 yıl önce başlangıç aşamasındayken, Güneş sonbahar dönencesndeyken (21 Eylül) bu takımyıldızındaydı. Bu dönencede gün ve gece süres brbrne eşttr. Eştlğn br sembolü olan bu takımyıldız, pek çok ortadoğu kültüründe adaletn sembolü olmuştur. Baş tanrı Zeus le adalet tanrıçası Thems n kızı olan Astrea (Dke) hak ve adalet smgeler. Astrea, nsanların sözlernde, hareketlernde doğruluktan ayrılmamalarını sağlamaya çalışır. Bu tanrıçanın sadece öğüt vermekle yetndğ ve harekete geçrmekten acz olduğu söylenr. Fazlet ve adalet lham eden Astrea, nsanların mutlu yaşadığı dönemlerde onların arasında

33 yaşardı. Ahlaksızlık ve kötülükler artınca gökyüzüne çıktı ve yıldızlar arasına yerleşt. İnsanlar öldükten sonra onları yıldızlar arasında yargılayan tanrıçadır. Astrea nın heykellernde sadece br baş vardır. Bununla nsanların yalnız başla dare edleblecekler anlatılmak stenmektedr. Düşünce, öğüt ve sözler baştan çıkmaktadır. Resm 7-2: Lbra takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

34 8. SCORPIUS (AKREP) Resm 8-1: Scorpus takımyıldızının temsl resm Scorpus(Akrep), tutulum üzernde Oron(Avcı) takımyıldızı le tam zıt yönde bulunur. Br doğarken dğer batmaktadır. Oron, denz tanrısı Posedon un ölümlü br kadından olan oğludur. Oron çok güçlü br avcıdır. Ancak, normal nsanlar gb o da ölümlüdür. Oron a ölümü getren Scorpus(Akrep) olmuştur. Br masala göre Oron, av tanrıçası Artems e aşıktır ve tanrıçayı sürekl rahatsız etmektedr. Tanrıça Artems zorla elde etmeye çalışmıştır. Başka br öyküye göre se Oron un kusursuz av yeteneğ onun başını derde sokmuştur. Oron bu yeteneğyle çok fazla övünür ve yeryüzündek tüm hayvanları avlayarak öldürebleceğn söyler. Oron nun bu kadar ler gtmes tanrıça Artems kızdırır. Bazı mtolojk metnlerde se Oron un

35 kbrl davranışlarına tepk gösteren tanrıçanın, yer tanrıçası Gaa olduğu söylenmektedr.tanrıça Artems Oron u davranışlarından dolayı cezalandırmak amacıyla br akrep gönderr. Akrep görevn başarıyla yapar ve Oron u öldürür. Daha sonra k ezel düşman, Scorpus ve Oron, gökyüzünde brbrlerne zıt konumlarda yerlern almışlardır. Aslında masal burada btmez. Ophuchus (bkz. Ophuchus) yleştrme yeteneğn kullanarak Oron u tekrar hayata döndürmüştür. Gökyüzünde Ophuchus, akreb topuklarının altında ezerken görünür. Akrep, Ophuchus un ayağının altında batarken, Oron un gökyüzünde tekrar doğmaya başladığına nanılır. Resm 8-2: Scorpus takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

36 9. SAGITTARIUS (YAY ) Resm 9-1: Sagttarus takımyıldızının temsl resm Zodyak (Burçlar) kuşağındak Sagttarus, yarı at yarı nsan yaratıklar olan Centaur ların kralı Cheron u temsl etmektedr. Yarı at yarı nsan olan Centaur ların brçoğu zalm olarak blnrler. Ayrıca bunlar kaba, güvenlmez, vahş, aldatıcı ve çok çen yaratıklardır. Cheron bu yaratıklardan farklıdır. Cheron u Güneş tanrısı Apollon, Ay tanrıçası Artems (Dana) ve vahş hayvanlar yetştrmşlerdr. Bu yüzden Cheron kbar, başkalarını düşünen ve blgl brdr.

37 Cheron un yetenekler ve blgler herkes tarafından kabul edlrd. Cheron a, brçok ünlü kralın çocukları, yeteneklern ve blglern öğretmes çn gönderlrd. Öğrencler arasında Herkül de vardır. Herkül yolculuğa çıktığı brgün yolda çok susar ve Cheron un yanına uğrar. Cheron dan, evnde sakladığı ama yarı at yarı nsan yaratıklara at olan şarabı açmasını ster. Cheron bu steğ kabul eder. Şarabı açınca güzel kokusu memleketn dışına kadar yayılır ve bu kokuyu alan Centaur lar büyük br hışımla eve gelrler. Centaur lar, kendlernden habersz şaraplarını açtıkları çn Herkül ve Cheron a saldırırlar. Herkül, Centaur ların brçoğunu öldürür. Ger kalanını da şehrn dışına sürer. Cheron olaya hç karışmamakla beraber Herkül ün yanında olayı dkkatle zler. Herkül o kargaşada yalnışlıkla zehrl oklarından bryle Cheron u da vurur. Herkül bu duruma çok üzülür. Herkül ün üzüntüsünü gören Zeus bu y Centaur u yıldızlar arasına yerleştrr. Sagttarus, br erkek vücudunun belden üst kısmıyla br atın brleşmn temsl eder. Ayrıca bu takımyıldızının Argonaunt lara (Bkz. Ares) yolculukları sırasında rehberlk etmes çn gökyüzüne yerleştrldğne nanılır. Resm 9-2: Sagttarus takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

38 10. CAPRİCORNUS ( OĞLAK ) Resm 10-1: Caprcornus un temsl resm Caprcornus, dağlık br bölge olan Arkada da küçük baş hayvanların ve çobanların tanrısıdır.tanrıların, çoğunlukla nsan kılığında değl de hayvan kılığında düşünüldüğü lk zamanlarda, Pan da keç kafalıdır. Sonradan keç kafasında sadece boynuzlar ve sakalı kalır, yüzü de nsan yüzü olur. Oğlak Yunan tanrılarından Pan le bağlantılıdır. Pan, tarım yapan köylülern, kırsal kesmde yaşayan nsanların tanrısıdır. Bazı kaynaklara göre bereket ve doğurganlık tanrısıdır. Tanrıların habercs Pan, Hermes n oğludur. Hermes onu sıcak tlk postuna sararak Olympos a götürdüğünde, bu gülünç varlığı gören bütün tanrılar gülmekten kırılırlar ve ona bütün anlamına gelen PAN derler. Müzğ çok severd ve kend adını verdğ ve zamanımızın armonkası dyebleceğmz br müzk alet halen onun adıyla anılır. Zamanını genellkle hanımların peşnde koşarak geçrr ve eğlencesnn sonuçlarını fazla düşünmez. Kends çok güçlü br sese sahptr. İnsanların, hayvanların uyuduğu kızgın, ıssız yaz öğlenlernde brden bre beklenmedk gürültüler koparıp, dört br yana Pan a özgü (pank) korkular saçarmış.

39 Pank sözcüğünün de bu tanrının adından türedğ söylenmektedr. Marathon savaşının devam ettğ br gece, Pers ler bu şeklde panğe uğrattığı ve Atna lıların savaşı kazanmalarını sağladığı çn, Atna lılar, savaştan sonra tanrı Pan a br tapınak yaparlar. Pan sözü Yunancada bütün anlamına geldğnden, sonraları Pan a, her şey yapablr br tanrı payes çıkarılmıştır. Pan ın müzk alet, Pan a per Syrnx etklemek stemes sonucunda ortaya çıkmıştır. Per Syrnx, Pan ın aşırı lgsnden kaçmak çn kendsn saz kamışına çevrr. Pan, tam pery kucakladığında, sadece br demet saz olduğunu görüp hayal kırıklığına uğramıştır. O sırada sazlar arasından esen rüzgarın ses Pan ı büyüler. O da farklı boyda sazlar seçp onları bal mumu le brleştrerek flütünü yapar. Müzk aletnn lham kaynağı per Syrnx olduğu çn, flütün adı daha sonra Syrnx olarak da anılır. Pan kısa boylu, tüylü, alnında k boynuzu olan keç görünümlü br tanrıydı. Hrstyan tasvrlerndek şeytana benzerlğ dkkat çekcdr. Tek farkı Pan kırmızılar çnde değldr. Caprcornus un şekl, Zeus gb yen nesl tanrılar le Ttan gb esk nesl yaşlı tanrılar arasında geçen büyük kozmk savaştak br olayın anısını yansıtır. Bu savaş sonucunda yen nesl tanrılar savaşı kazanıp, evrenn hakmyetn ele almışlardır. Ancak esk ana tanrıça olan Gaa, yen nesl tanrıların davranışları karşısında öfkelenmş ve Typhon adında çok güçlü br canavarı, yen nesl tanrıların üzerne yollamıştır. Bu canavar yaptığı yıkımlar ve olağanüstü gücüyle yen tanrılar çn büyük tehlke anlamına gelr. Canavar yen nesl tanrılara saldırmak çn yaklaşırken, Pan olayı fark edp dğer tanrıları uyarır. Hepsnn canavardan korunmak çn brer hayvan kılığına grmelern söyler. Kends de br balık kılığına grmeye çalışır. Ama aceleden tam olarak değşemez. Ve arka kısmı balık olmasına rağmen ön kısmı değşmemştr. Caprcornus takımyıldızı genelde balığın kuyruğundan çıkan keçnn ön ayakları olarak betmlenr. Daha sonra Zeus canavarla çok çetn br mücadeleye grer. Pek çok yernden yaralanmıştır. Ancak Hermes ve Pan ın yardımıyla tedav olur ve gücünü yenden kazanarak canavarı yıldırımlarla yaralar. Typhon u Etna Dağı nın dernlklerne hapsetmştr. Masala göre bu bölgede gerçekleşen deprem ve volkank etknlklern neden Typhon un gürültülü horultuları olduğundan söz edlr.

40 Tüm bu olaylardan sonra Zeus, Ttan a karşı olan savaşta yaptığı öneml şler nedenyle, Pan ı gökyüzünde yıldızlar arasına koyarak onurlandırmıştır. Caprcornus lteratürde Boynuzlu Keç anlamına gelmesne rağmen, genellkle Denz Keçs ya da Keç Balık olarak anılır. Esk br takımyıldızdır ve Zodyak kuşağının lk üyelerndendr. Boynuzlu hayvanlar, özellkle bex (boynuzları arkaya doğru kıvrık br dağ keçs), tarh önces tapınılan resmlerde görülmektedr. Resm 10-2: Caprcornus takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

41 11. AQUARIUS (KOVA) Resm 11-1: Aquarus un temsl resm. Yunanlıların onk büyük tanrısı (*) Olympos ta otururdu. Olympos, Makedonya le Tesalya arasında oldukça heybetl br sıradağın en yüksek tepesyd. (Olympos sm yalnız tanrıların oturdukları; yükseklğ 2985 metreye varan meşhur dağın sm değldr. Bzm Anadolumuzda ble bazı dağların smler eskden Olympos du. Bugün smler Uludağ, Aladağ ve Hsardağı olan dağların smler de eskden Olympos du.) Olympos dağının Ulu tanrısı, dünyanın sahb, tanrıların ve nsanların babası, her güzel varlığın yaratıcısı olan Zeus, yalnız kadınların güzellğne vurgun değld. O güzel olan herşeye, hatta delkanlılara ble gönlünü kolayca kaptırıyordu. Zeus, brgün yeryüzünde olağanüstü güzellğe sahp br delkanlı gördü. Ganymedes adını taşıyan bu delkanlı, Truva şehr kralı Tros un oğludur. Su taşıyıcısı olarak blnen Ganymedes, Olympos dağında yaşayan tanrılara fncan veya kupalarda çecek taşımakla görevldr. Bu delkanlı o kadar hoş ve güzeld k, Zeus onun cazbesnden kendn kurtaramadı. Fanlern arasında görüp beğendğ ve sevdğ bu genc dama yanında bulundurablmek çn yeryüzünden kapıp, Olympos a çıkarmayı düşündü. Br gün Ganymedes, İda dağının (Bayramç le Erdemt arasında 1767 metre yükseklğnde bugün Kazdağı denlen dağın esk adı İda ydı.) yamaçlarında sürüsünü otlatıyor ve br kayanın üzerne oturmuş kaval

42 çalıyordu. Kocaman br kartal şeklne gren Zeus, Olympos un tepesnden aşağı doğru süzüldü ve Ganymedes n arkasından geld. Ansızın üzerne çullandı ve onu kaptığı gb doğru tanrıların dağına uçurdu. Bu genç çoban Olympos tanrılarının yyeceğ olan Ambrosa le çenlern ölümsüzlük kazandıkları ve tanrılara mahsus çk olan nektarla beslend. Bu suretle güzel yüzü, hoş endamıyla tanrıların gözünü okşamak çn ebed gençlğne muhafaza ett. Başka br masala göre Ganymedes kaçıran şafak tanrıçası Eos tur. Şafak tanrıçası gül renkl parmaklara sahp, güzel ve gönül alıcı br bakreyd. Her sabah doğu tarafından göğün kapılarını açarak Güneş e yol verrd. Eos, Ganymedes e karşı tutku ve öfke karışımı bazı hsler beslemektedr. Ancak tanrıların tanrısı Zeus, Ganymedes n çekclğnn farkına varıp, onu tanrıça Eos un elnden alır. Mısır kökenl br masalda se Aquarus, Nl nehr tanrısı olarak blnr. Büyük br olasılıkla, Aquarus un kupasından dökülen su Nl nehrnn kendsn temsl etmektedr. Aquarus su tanrısı olarak da blnmektedr. Bazı toplumlara göre y bazılarına göre se kötü br tanrıdır. Kuru klmlerde yaşayan Etyopya ve Yunan toplumları çn Aquarus çok y br tanrıydı. Çünkü hasat zamanı kendlerne bolca yağmur getryordu. Ancak Babller çn y br tanrı değld, Güneş n Aquarus a geldğ ayda yağmurun lanetnden söz etmeye başlarlardı. Güneş Aquarus a grdğ an yen yıl başlar yan bahar yaklaşmaktadır ve suyun başladığı bu mevsm, bereketl ürünlern müjdecsdr. Aquarus, kuzey yarımkürede Psces(Balık) ve Cetus(Balna) takımyıldızlarının yanında bulunur. Su taşıyıcısı kend kupasındak suyu Pscs Austrnus un (Güney balığı) ağzına dökmektedr. Resm 11-2: Aquarus takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü

43 (*) Yunanlıların onk büyük tanrısı: 1- Zeus (Jupter),başkan 2- Posedon (Neptunus), Zeus un erkek kardeş 3- Hades (Pluton), Zeus un erkek kardeş 4- Hesta (Vesta), Zeus un kız kardeş 5- Hera (Iuno), Zeus un karısı 6- Ares (Mars), Zeus le Hera nın oğlu 7- Hephastos (Vulcanus), Hera nın oğlu 8- Athena (Mnerva), Zeus un kızı 9- Apollon (Phoebus), Zeus un oğlu 10- Aphrodte (Venüs), Zeus un kızı 11- Hermes ( Mercurus), Zeus un oğlu 12- Artems (Dana), Zeus un kızı

44 12. PİSCES ( BALIKLAR ) Resm 12-1: Psces takımyıldızının temsl resm. Psces esk br takımyıldızdır. Bu takımyıldızın masalı, toprak ana Gaa le ölüler ülkesnn en dern yernde olan Tartaros un çocuğu olan Typhon le lgldr. Typhon esk Yunan tanrılarının en korkuncuydu. Br rvayete göre Typhon un yüz tane başı vardı. Başları yıldızlara değeblrd. Tüm başlarından kara dller ve gözlernden ateş çıkarırdı. Ayrıca bu dev canavarın yılan ayakları ve gökyüzünü saracak kadar uzun kolları vardı. Bu korkunç canavar le Olympos tak tanrılar ble dövüşmekten kaçınırlardı.

45 Br gün Typhon tanrıların ev olan Olympos a saldırdı. Ve tanrılar kendlern br hayvana dönüştürerek kaçmaya çalıştılar. Zeus kendn br koça dönüştürdü, şarap tanrısı Donysos br keç halne geld, tanrıların habercs Hermes ( Merkür ) balıkçıl br kuş şekln aldı. Güzellk tanrıçası Aphrodte ve oğlu sevg tanrısı Eros se Nl nehrnden geçeblmek ve canavardan daha rahat kaçablmak çn br çft balık haln aldılar. Athena (Mnerva ) sonradan bu olayı ölümsüzleştrmek çn bu k balık fgürünü yıldızların arasına yerleştrd. Bu balıklardan br olan, gözkamaştırıcı güzellğe sahp Aphrodte br efsaneye göre dalgaların köpüğünden doğmuştur. Br lkbahar sabahı, Kıbrıs adası kıyılarında kıpırtısız olan denz brden bre köpüklü beyaz br dalga le hareketlend. Ve bu dalgayla brlkte br sedef kabuğu kıyıya vurdu. Sedefn kapağı açıldığında çnden güzeller güzel Aphrodte ve berabernde aşk tanrısı olan oğlu Eros çıkmışlardır. Aphrodte güzellğyle sadece tanrıların değl nsanlarında gönlünü fethetmştr. İnsanların kalplerne sevg ve aşk tohumları serpyor, onlara sevnç veryordu. Aphrodte gücünü sadece nsanlar üzernde göstermezd. O tüm tabata söz geçreblrd. Aphrodte gb Eros da tanrıların ve nsanların kalplernde aşkın lah ateşn yakar, onların mutluluklarını veya bahtsızlıklarını hazırlardı. Eros un elnde oklar veya tutuşmuş kızgın br meşale bulunurdu. İnsan ruhu, neşesn de ıstırabını da hep Eros a borçludur. Burçlar kuşağındak Psces, Aphrodte ve Eros un brbrlerne ple bağlı görünen k balık fgürünü temsl eder. Resm 12-2: Psces takım yıldızının gökyüzündek görüntüsü.

46 13. ANDROMEDA CEPHEUS (SEFE) CASSİOPEİA (KOLTUK) Resm 13-1: Andromeda takımyıldızının temsl resm. Etyopya nın (Afrka nın doğusunda yer alan esk adı Habeşstan olan ülkedr) prenses Andromeda, Cepheus ve Casssopea nın kızıdır. Kralçe Cassopea, ell denz persnden oluşmuş br grup olan Nered lerden daha güzel olduğunu söyleyecek kadar kbrl brdr. Nered ler brbrnden güzel olan ve her bakımdan denz dalgalarının sembolü olan denz perlerne verlen addır. Kralçenn bu tutumu karşısında Nered lern onuru kırılır ve kralçey cezalandırması çn denzler tanrısı Posedon dan yardım sterler. Nered lern rcası karşısında Posedon, br denz canavarını Etyopya ya gönderr.( Bazı hkayelerde bu canavarın Cetus olduğu söylenr. Ancak genel olarak Cetus zararsız br balna olarak blnmektedr.) Kral Cepheus un danıştığı Ammon kahn krala kızının kurban edlmes şartıyla Etyopya yı su altında bırakablecek bu canavardan kurtulableceğn

47 söyler. Etyopyalılar bu fedakarlığı kabul etmes çn Cepheus u zorlarlar. Bunun üzerne kızını bugün Tel Avv olarak blnen şehrn kıyısına zncrleyp, canavarın gelmesn beklemeye başlar. Bu canavar kayaya zncrlenmş kızı gelp alacak ve ona ne styorsa yapacaktır. Resm 13-2: Cepheus ve Cassopea takımyıldızlarının temsl resmler Tam bu sırada büyük kahraman Perseus prensesn mdadına yetşr. Perseus, Gorgon Medusa yı (bkz.perseus) kafasını keserek öldürdükten sonra kanatlı atı Pegasus a bnmş ger dönerken tesadüfen prenses zncrlenmş br şeklde ağlarken görmüş ve ona aşık olmuştur. Prensesle konuşmaya çalışır, ancak uzunca br süre prenses tek kelme ble konuşamaz.ama Perseus un ısrarlı tutumu karşısında prenses ona km olduğunu neden zncrlendğn ve olan bten herşey anlatır. Bu sırada, denz kabarmaya başlar ve canavar görünür. Perseus prensesn alesne canavarı öldürebleceğn, ancak bunun karşılığında prensesle evlenmek stedğn söyler. Kral ve kralçe bu teklf hemen kabul ederler. Perseus bunun üzerne Andromeda yı kurtarmaya karar verr.gökyüzünde uçarken Perseus un, suya vuran gölges, canavarın aklını karışır. Canavarın aklının karışmasından

48 faydalanan Perseus, canavarı oklarıyla öldürür. Başka br masala göre Perseus, Medusa nın ( bkz.perseus ) kopmuş kafasını canavara göstererek onu taşlaştırır. (Efsaneye göre Medusa nın yüzü o kadar çrkndr k gören herkes brden taşa dönüşür.) Anlaşmanın kend üzerne düşen kısmını yerne getren Perseus, Andromeda le evlenmek ster. Ancak, Cepheus kend erkek kardeş Phneus u, Andromeda le evlendreceğne dar verdğ sözü unutmuştur. Phneus, Perseus ve Andromeda nın düğününe, yandaşlarıyla gelr. Perseus burada da kahramanlığını göstererek, Phneus ve yandaşlarını savaşarak yok eder. Kral Cepheus ve kralçe Cassopea, öldükten sonra tanrı Posedon tarafından gökyüzünde yıldızlar arasına alınarak onurlandırılmışlardır. Perseus ve Andromeda da onlara gökyüzünde eşlk ederler. Andromeda gökyüzünde, kolları sereserpe uzatılmış ve bleklernden zncre bağlanmış br kadın fgürü olarak yer almaktadır. Resm 13-3: Andromeda takımyıldızının gökyüzündek görüntüsü