Ekonomi Bülteni. 08 Ekim 2012, Sayı: 39. Yurt Dışı Gelişmeler. Yurt İçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi & Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 39 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi & Strateji Kur Savaşları: İkinci Bölüm Türkiye Açısından Sevimsiz Bir Durum Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler FED yeni hedefler belirleyecek. FED Eylül tarihlerinde gerçekleştirdiği Açık Piyasa Komitesi toplantısının tutanaklarını yayınladı. Tutanaklarda geçen bilgilere göre merkez bankasının para politikalarına yön vermek için enflasyon ve işsizlik için yeni rakamsal eşikler belirleyebilir. FED üyelerinin böyle bir eşiğin belirlenmesinin FED in piyasalarla olan iletişimini kolaylaştıracağı yönünde görüşlerine yer verildi. Ayrıca daha önceki toplantıda 3. tur parasal genişlemenin sinyallerini verdikleri gibi, üyelerin ekonomik toparlanmanın gerçekleştirilebilmesi için daha fazla desteğe gerek olduğunu belirtmeleri tahvil alım programının genişletilebileceğinin (yeni belirlenecek eşikler sonucunda azaltılabilir de) ya da ek bir uygulamanın gündeme gelebileceğinin sinyallerini verdi. ECB tahvil alımı için hazır. ECB gerçekleştirdiği toplantısının ardından politika faiz oranlarında değişikliğe gitmediklerini açıkladı. Politika toplantısının kararlarının açıklanmasının ardından ECB Başkanı Mario Draghi gerçekleştirdiği basın toplantısında bir önceki toplantıda açıkladıkları yeni tahvil alım programının (OMT) son haftalarda piyasalardaki gerginliği azalttığını, koşullu olması nedeniyle tam etki sağlayabilecek bu sistemin yıkıcı senaryoları ortadan kaldırdığını ve tahvil alımına hazır olduklarını vurguladı. Draghi Euro sisteminin dönülmez olduğunu bir kez daha üzerine basarak belirtti. Bundan sonraki sürecin tamamen hükümetlerin elinde olduğunu belirten Draghi koşulların cezalandırıcı olmadığını, aksine yapısal reformlarla ilgili çoğu koşulun ülkeler adına birçok fayda sağlayacağını da söyledi. PMI verileri Global durgunluğa işaret ediyor. Euro Bölgesi PMI verisi arka arkaya 14 ay boyunca 5 nin altında kalarak daralmanın devam ettiğine işaret etti. Euro Bölgesi nin en büyük iki ekonomisi Almanya ve Fransa nın PMI verileri sırasıyla 47.4, 42.7 ve Euro Bölgesi genelinin verisi ise 46. olarak açıklandı. Açıklanan PMI verileri Euro Bölgesinde ekonomik daralmanın daha da derinleştiğinin işaretçisi oldu. Çin de ise normalde sağlıklı olan servis sektörünün gelişimi Eylül ayında sert bir şekilde yavaşladı ve üretim sektöründeki daralmanın etkilerinin yavaş yavaş ekonominin diğer kısımlarına yayılmaya başladığının sinyallerini verdi. Servis PMI verisi Eylül de 56.3 den 53.7 ye gerileyerek Kasım 21 dan beri en düşük değerini aldı. ABD de Ağustos ayı fabrika siparişleri sert geriledi. ABD de Ağustos ayında fabrika siparişleri 3 yıldan daha uzun bir sürenin en sert düşüşünü yaşadı. Geçtiğimiz hafta %13.2 lik daralma gösteren dayanıklı tüketim malları siparişlerinin ardından %5.8 lik bir daralma beklenen fabrika siparişleri bir önceki aya göre beklentilerin biraz altında %5.2 daralarak milyar $ olarak gerçekleşti. Sert düşüşün ana nedeni olarak hava ve kara ulaşım araçlarına olan talebin gerilemesi nedeniyle siparişlerin Ağustosta %34.9 gerilemesi gösterildi. FED Başkanı Ben Bernanke FED in teşvik için gerçekleştirdiği tahvil alım programını eleştirenlere sert yanıtlar verdi. Konuşması sırasında tarihi düşük seviyedeki faizleri değiştirmeyeceklerini bir kez daha vurguladıktan sonra, hedeflerinin değişmediğini iş isteyen her Amerikalıyı mümkün olduğunca iş sahibi yapacaklarını söyleyerek tahvil alım programının çok daha uzun bir süre devam edebileceği yinelendi. ABD de İşsizlik Maaşı Başvuruları arttı. Eylül ayının son çalışma haftasında ABD de işsizlik maaşı başvurusunda bulunan kişi sayısı beklentilerin 3 bin kişi altında 367 bin olarak açıklandı. Bir önceki haftanın 359 bin olan başvuru sayısı ise 363 bine revize edildi. İşsizlik maaşı başvurularında hafif bir atış yaşanmış olsa da 4 haftalık ortalama başvuruların Temmuzdan bu yana dar bir bant aralığında sabitlendiği ve son iki haftadır 375 bin adet olarak gerçekleştiği görülüyor. İstikrarlı seyreden 4 haftalık ortalama ekonominin ne daha fazla ek istihdam yaratabildiğini ne de istihdamda azalış yaşandığına işaret ediyor. FED in 3.tur parasal genişlemesinin etkisinin bir süredir yatay seyreden başvuruları aşağı çekmesi bekleniyor. ABD de Eylül ayı ISM beklentileri aştı. Üretim aktivitesini ölçen ISM endeksi Eylül de 49.6 dan 51.5 e yükseldi. Son 4 aydır ilk kez 5 nin üzerine çıkan endeks üretimde büyümeye işaret etti. ISM in alt endekslerinden yeni siparişler ve istihdam beklentilerinin de yükselmesi üretimde ve istihdam piyasasında önümüzde aylarda toparlanma yaşanabileceğinin sinyallerini verdi. Avustralya Merkez Bankası politika faizini %3.25 e indirdi. Avustralya Merkez Bankası, politika faiz oranını 25 baz puan düşürerek %3.25 e indirdi. Faiz indirimine gerekçe olarak ise Çin ekonomisinin yavaşlaması, ihracat fiyatlarının gerilemesi ve kurun yüksek olması nedeniyle ülkedeki ekonomik görünümün bozulmuş olduğu gösterildi. Geçen yıl Kasım ayından beri toplamda 15 baz puan faiz indirimi gerçekleştirmiş olan Merkez Bankasının önümüzdeki tarihlerde toplamda 5 baz puanlık bir indirim daha gerçekleştirmesi bekleniyor. Japonya Merkez Bankası (BOJ) ise politika faizini değiştirmeyerek %-.1 aralığında tuttu ve bu ay içinde parasal genişlemeye gidebileceğinin sinyalini verdi. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler Yurtiçi Veri: Enflasyon, Eylül 212 Ağustos ayında TÜFE aylık bazda %1.3 oranında arttı, böylece yıllık TÜFE %8.88 den %9.19 a yükseldi. Aylık bazda bakıldığında 1.3 puanlık enflasyondaki artışa tek başına gıda fiyatlarının katkısı.56 puan oldu. Yıllık bazda bakıldığında manşet enflasyondaki %9.2 lik yükselişe karşın gıda fiyatlarının % 1.4 yükseldiği görülüyor. Global merkez bankalarının parasal gevşeme programları ardından gıda fiyatlarının yukarı yönlü çıkışa geçmesi bu etkinin önümüzdeki dönemlerde de kendisini hissettirmeye devam edeceğini gösteriyor. 2% 1% % Tüfe Enflasyonuna Katkı 1.3% Haziran 12 Temmuz 12 Ağustos 12 Eylül 12.56% -.18%.65% Son yapılan vergi artışlarının enflasyon üzerindeki etkisi büyük oranda Ekim ayında görülecektir. Vergi artışlarının etkisinin manşet enflasyon üzerinde.5 puanlık yükseliş yapacağı anlaşılıyor. Diğer taraftan, orta vadeli enflasyon görünümü aşağıdaki faktörlere bağlı olarak pozitif olmaya devam edecek: 1- Eylül ayında yıllık ÜFE enflasyonunun %4 lü seviyelerin altını zorlaması maliyet yönlü baskının limitli olduğunu gösteriyor. 2- Geçen yıl enflasyon artışının arkasındaki en temel etkenlerden biri olan TL nin değer kaybı 212 de Merkez Bankası nın (MB) başarılı para politikası sayesinde ortadan kalktı. TL nin yılbaşından bugüne sepet karşısında (%5 Dolar, %5 Euro) 2.5 civarında yatay seyri enflasyon açısından pozitif bir gelişme. 3- Çekirdek enflasyonda düşüş eğilimi sürüyor. Bu yıl Nisan da %8.2 olan Çekirdek enflasyon endeksi (I) Eylül de %6.7 ye kadar geriledi. Bu son 13 ayın en düşük seviyesini işaret ediyor. 4- Enflasyon gelişmeleri açısından en önemli göstergelerden olan beklentilerde aşağı yönlü seyir devam ediyor. MB Beklenti Anketi ne göre 12 ay sonrası enflasyon (Tüfe) beklentisi Eylül ayında %6.6 ya geriledi. Fiyatlama davranışları açısından önemli bir baz teşkil eden beklentilerdeki bu olumlu seyir enflasyonun gerilemesinde etkili olacak. 5- İç talep koşulları zayıf seyretmeye devam ediyor. İkinci çeyrekte iç talep %.5 küçülmüştü. Yılın ikinci yarısında ekonomik aktivite ve bankaların kredi büyümesindeki zayıf seyir iç talep koşullarının zayıf olmaya devam edeceğini gösteriyor. -4% Özetle, mevcut görünümde enflasyon açısından enerji ve emtia fiyatlarındaki artışlar gibi riskler olmakla beraber genel görüntü enflasyonun yıl sonunda %7 li seviyelere gerileyeceğini; 213 te ise %7 nin 6.6% 4% altına gerileyeceğini gösteriyor. Bu doğrultuda MB nın bir sonraki toplantısında 75-1 baz puanlık bir faiz indirimi yapması; ardından enf lasyon gerçekleşmeleri (ve iç/dış talep) koşullarına paralel faiz indirimlerine temkinli bir şekilde devam edip faiz koridorunun üst bandını %5.75 lik politika faizini yaklaştırması olası gözüküyor. -1% 2% 12% 4% 12% 1% 8% 6% TÜFE Gıda Giyim Diğer TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon Manşet ve Çekirdek TÜFE Manşet 4% Çekirdek I Endeksi 2% % 8% 9.2% 9.19% 4.3% 9.19% 6.68% Enflasyon ve Enflasyon Beklentisi (12 Ay Sonrası) Tüfe MB Beklenti Anketi 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Emtia End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) -.1 Emtia End Aylık Değ (%, $ Bazında) Altın 1. Altın 5.7 TL-Basket -.8 TL-Basket -.7 EURO/$ 1.1 EURO/$ 3.2 MSCI TR 1.1 MSCI TR -.5 MSCI EM.3 MSCI EM 7. ABD-S&P 1. ABD-S&P İki haftalık aranın ardından risk iştahı biraz toparlandı. 1.2 USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 1.6 USD JPY EUR 3 Aylık Libor Faizi (%).8 12 Aylık USD Libor Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor.22 Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Libor faizlerinde düşüş sürüyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi 8 Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12 Neredeyse tüm ülkelerde hisse senedi endeksi primlendi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Politika Faiz Oranları (%) Gösterge Tahvil Faiz Oranı 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Ağustos 11 Şubat 12 Ağustos 12 1 Temmuz 1 Temmuz 11 Temmuz 12 TCMB, ağırlıklı fonlama faizi (%5.81) ile Gösterge tahvili (%7.62)arasındaki fark açılıyor. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK PLN HUF ZAR KRW TRY JPY 1 Aylık Değ (%) GBP EURO 5 Günlük Değ (%) Kasım 1 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL nin sepet kur (%5, %5 $) karşısında yatay seyri devam ediyor. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi VIX (Endişe) endeksi 15 li seviyelerin altındaki pozitif seyrine devam ediyor. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji Kur Savaşları: İkinci Bölüm yılları arasında global ekonomi %22 büyürken, dış ticaret hacmi de buna paralel hızla arttı. Teknoloji ve ulaşım alanlarında sağlanan ilerleme üretimin dünyanın belli bölgelerinde kaliteli bir şekilde yapılıp diğer bölgelere makul maliyetlere taşınmasına imkan tanıdı. Bu dönemde (sadece ihracat miktarı ile ölçülen) dış ticaret hacmindeki artış büyümenin 1.5 katı, yani %33 oldu. Aynı dönemde Türkiye nin ihracatı da 6 kat artıp 135 milyar $ ulaştı (ekonominin %24 ü). 28 krizinden önce, başta Asya (özellikle Çin) ve Latin Amerika olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin (GOÜ) hızlı, zaman zaman çift haneli büyümelerinin arkasındaki ana faktörlerden biri ihracat artışıydı. Teknoloji ve komünikasyon alanındaki büyük atılımlarla gelişmiş ülkelerin (GÜ) üretimlerini, üretim maliyetleri çok daha makul olan GOÜ lere taşımaları ve buralarda eskisinden daha iyi yönetilebilen ve daha kaliteli olan üretim yapabilmeleri mümkün hale geldi. Düşen birim maliyetlerle dünyada enflasyon sorunu azaldı. Yine ulaşım alanındaki (biletsiz uçuş, büyük tonajlı ama hızlı gemi ve uçaklar gibi) verimlilik artışı ile nakliye kolaylaştı ve artan enerji maliyetlerine rağmen birim maliyetler gerileyebildi. GÜ lerde kaldıraç üzerinden daha borçlu hale gelen kamu, şirket ve hanehalkının tüketim iştahının yükselmesi bu süreci körükledi. Bu dönemde GÜ lerin cari açığı, GOÜ lerin ise (özellikle Asya dakiler ve enerji/petrol zengini olanlar) cari fazlası artmaya devam etti. Global dengesizlikler adı verilen ama cari fazlası olanların açık olanları finanse edip bu dengesizlikleri dengeye getirdikleri bu süreç 28 de başlayan global kriz ile sekteye uğrayana kadar devam etti. 28 deki kriz ile birlikte global dengesizlikler finanse edilemez oldu. GÜ ler (kamu, şirketler ve hanehalkı) mecburen borçluluk oranlarını düşürmeye başladılar. FED ve ECB başta olmak üzere GÜ merkez bankaları bolca ve çok ucuza likidite imkanı sağlayarak bu borç azaltma sürecinin acısını hafifletmeye çalıştılar. Aksi takdirde, bugüne kadar görülenden çok daha fazla kamu, banka ve hanehalkı iflası yaşanabilecek ve sosyal patlamaları tetikleyebilecekti. Ama bu gevşek para politikaları aynı zamanda yine sermayenin çok rahat hareket edebildiği dünya finans piyasalarında ortaya çıkan likiditenin en azından bir kısmının yapısal sorunu az ve büyüme potansiyeli daha fazla olan ağırlıklı GOÜ olmak üzere başka ülkelere gitmesi ve bu ülkelerin para birimlerini değerlendirmesi riskini de beraberinde getirdi. Bundan emniyetli liman olarak görülerek nasibini alan İsviçre, Japonya, İsveç gibi ekonomileri ihracata dayalı GÜ ler olumsuz etkilendiler ve para birimleri (getirileri çok düşük olsa bile) hızla güçlendi ve zaten büyümekte zorlanan ekonomilerini daha da fazla boğmaya başladı. Merkez bankaları bu Dolar ve Euro ları almak ve para birimlerindeki güçlenmeyi azaltmak zorunda kaldılar. Benzer şekilde Brezilya, Çin, G. Kore gibi yine ihracata dayalı büyüyen ekonomiler global kriz sayesinde daralan global dış ticaret hacmindeki (ihracattaki) paylarını kaybetmemek için yine para birimlerinin değerlenmesini istemediler. Kendi iç dinamikleri (tüketimleri) ile büyüyebilen Türkiye, Polonya, Rusya, Meksika, Hindistan gibi ülkeler de yine bu ortamdan rahatsız olup şikayet ettiler çünkü kısmen emtia fiyatlarını yükselten bu likidite bolluğu üretim maliyetleri üzerinden enflasyon baskısı yarattı. Likiditenin para birimlerini güçlendirmesine izin vererek önünü alabilirlerdi ama onlar da böyle bir zor ortamda ihracatçılarının rekabet gücünü azaltmak istemediler. Ayrıca bu likiditenin (özellikle bankalar üzerinden) girişine izin vererek yerel sektörlerde ve finansal piyasalarında balonlar (hisse, gayrimenkul, tahvil gibi varlıklarda aşırı fiyat yükselmeleri ve katma değer yaratamayıp krediyi geri ödeyemeyecek verimsiz projeler) ortaya çıkmasını istemediler. Onlar da faiz indirdi ve/veya gelen dövizi aldı ve/veya sermaye kontrolleri ile likiditenin gelişini engelledi. İlk kez 21 yılında Brezilya Ekonomi Bakanı Mantega bu süreci kur savaşları olarak nitelendirdi. Türkiye bu sürecin güzel bir örneği idi. Banka kredileri ile coşan ekonominin cari denge açığını sürdürülemez seviyeye çıkardığı düşüncesiyle hızlı büyüme süreci yavaşlatılmak istendi... Beijing de 1 m2 ortalama ev fiyatı 39 bin $ a çıkıp New York taki 43 bin $ a yaklaşınca Çin otoriteleri de banka kredilerine GOÜ'ler Ekonomik Büyüme (%) kısıtlama getirmek zorunda kaldı. Sonuçta GÜ ler kendi ekonomilerini büyütmek için GOÜ lerin büyümelerinden çalmış oldular. 21 un ilk çeyreğinde %9.6 olan GOÜ büyümesi, 212 nin ikinci çeyreğinde %4.7 ye gerilemiş durumda (yandaki grafik). 6

7 Makro Ekonomi & Strateji İlginç olan, bu ortam sayesinde aslında global dengesizliklerin de azalmasıydı. GOÜ ihracat pazarlarındaki sorun devam edince ve emtia fiyatları yükselince (+nükleer enerjinin afet ve kazalarla kullanılamamaya başlaması) Çin, Japonya gibi ihracata dayalı ekonomilerin cari fazlaları azalmaya ve aynı paralelde de geçmişte yüksek cari açıklarla büyüyen Türkiye, ABD ve Doğu Avrupa ülkelerinin cari açıkları azalmaya başladı (Tablo). Dünya ekonomisi aslında geçmişe göre daha sürdürülebilir bir büyüme içerisinde ama yeterince istihdam yaratamayan bu büyüme oranı tatmin etmiyor. Merkez bankaları desteklerini arttırarak sürdürüyorlar. 212 nin Eylül ayında önce ECB ardından FED den yeni parasal gevşeme taahhütleri geldi. Daha öncekilerden farkı bu sefer her iki merkez bankasının tahvil alım programının limitsiz olmasıydı. Örneğin işsizlik piyasasında kalıcı düzelmenin 3 yıl sürmesi durumunda FED in toplam tahvil alımı 1.4 trilyon $; yani daha önceki iki parasal gevşeme programının da üzerine çıkmış olacak. Dahası FED gerekirse bu tahvil alım programına hazine tahvillerini de ekleyebileceğinin sinyalini verdi (şu an aylık bazda 4 milyar $ lık ipotek tahvili alıyor). Yani geçmişte otoriteler global dengesizliklerden şikayet ediyorlardı ama şimdi bu dengesizliklerin yeniden oluşmasını ister bir konumdalar. Çünkü ekonomilerin yapısal özelliklerini kısa sürede değiştirmeleri mümkün değil. Kısa vadede ABD ihracatla, Çin de iç tüketimle arzu edildiği kadar istihdam yaratarak ekonomilerini büyüyecek durumda değiller. Bekleneceği üzere, global büyümenin yavaşlamasıyla dünya ticaret hacmi de yavaşlıyor (yandaki grafik). 29 yılın- -1% -15% % -1% daki daralmaya 21 yılında çift haneli büyümeyle cevap T 213T veren dış ticaret hacmi 211 yılında %5 artabildi; bu yıl da Dünya Ticaret Örgütü (WTO) sadece %2.5 luk bir artış öngörüyor. Global ticaretin en önemli göstergelerinden olan gemi taşımacılığı endekslerinin (Baltık kuru yük ve Konteyner) negatif seyri de global ticaretteki bu olumsuz seyrin 213 te de devam edeceğine işaret ediyor (yandaki grafik). Cari Denge/GSYH (%) Brezilya 1.3%.1% -1.7% -1.5% -2.2% -2.1% Çin 8.6% 1.1% 9.1% 5.2% 5.1% 2.8% Almanya 6.3% 7.5% 6.2% 5.9% 6.1% 5.7% Japonya 3.9% 4.8% 3.2% 2.8% 3.6% 2.% Polonya -3.8% -6.2% -6.6% -4.% -4.7% -4.3% İspanya -9.% -1.% -9.6% -5.2% -4.6% -3.7% Türkiye -6.1% -5.9% -5.7% -2.2% -6.4% -1.% ABD -6.% -5.1% -4.7% -2.7% -3.2% -3.1% 6 Global ticaretteki ivme kaybında sadece ekonomik aktivitenin yavaşlaması değil finansman koşullarının bozulması da 3 etkili oluyor. İhracattaki sipariş-üretim-nakliye-ödeme döngüsünde kısa vadeli finansman ihtiyacı var. Zor durumda 2 4 olup regülasyonun kendi sınırları dışında hareket kabiliyetini sınırlamaya çalıştığı AB bankalarının bu finansman tü- 1 ründe dünyada %36 pazar payına sahip olmaları işleri daha da kötüleştiriyor. Benzer şekilde Latin Amerika ve Asya 2 Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12 bölgelerinde İspanyol ve Fransız bankaların pazar payı % 4. Sermaye sıkıntısı çeken AB bankalarının aktiflerini küçültme sürecinde (kısa vadeli olduğu için) en kolay vazgeçilecek alanlardan birinin dış ticaret finansmanı olması bu süreci daha da kötüleştiriyor. Kur savaşlarına karşı bir başka önlem de ithalatı kısıtlamak. Türkiye de ithal ikamesine yönelik yeni teşvik sistemleri hayata geçerken, Brezilya da 1 ün üzerinde ürüne ek gümrük vergisi geliyor, Çin Dünya Ticaret Örgütü nü karşısına alıp yerli otomobil üreticilerine el altından 1 milyar $ destek sağlıyor, ABD başkanı Obama yeni dönemde seçilmesi durumunda ana önceliklerinden birinin ülke dışında faaliyet gösteren ABD şirketlerinin üretimlerini ABD ye çekmek olacağını açıklıyor... 6% 5% 4% 3% 2% 1% (Endeks) 5 4 Yıllık Büyüme Global Ekonomi Global Ticaret (Sağ Eksen) Baltık Kuru Yük ve Container Endeksi Baltic Dry Index Container Index 2% 15% 1% 5% % -5% (Endeks) 8 7

8 Makro Ekonomi & Strateji Türkiye Açısından Sevimsiz Bir Durum Global dış ticaretin ivme kaybettiği ve daha kaybedeceği bu dönemde Türkiye nin krizden önce en çok ihracat yaptığı bölgenin AB olması (krizden önce payı %58) bizim açımızdan işleri daha da zorlaştırdı. Türkiye nin cari açığının Ülke Gruplarına Göre İhracat Payları 3% 6% hızla %1 lu seviyelere yükselmesinin ardındaki esas sebeplerden AB-27 (sağ eksen) biri de buydu. Global değişmelere daha esnek 25% cevap veren Türk ihracatçısı yükselen pazarlara daha çok 55% 2% yöneldi. Bunların başında Orta Doğu ve Kuzey Afrika geliyordu (yandaki grafik). 211 sonundan bugüne AB nin 15% dünyadan yaptığı ithalat %4.5 azalırken, Ortadoğu nun Ortadoğu (sol eksen) 5% toplam ithalatının %7.4 artmış olması bunun ne kadar 1% 45% doğru bir strateji olduğunu gösteriyor. Aynı dönemde Türkiye nin AB ye ihracatı %6 azalırken, politik sorunları olan Afrika (sol eksen) 5% Ortadoğu pazarına yapılan ihracat %4 arttı. Ama bunda % 4% altın ihracatının önemli payı var. Bu etkiden arındırıldığında aslında Orta Doğu ihracatındaki yıllık artış %9 a iniyor Türkiye'nin Dünya İhracatından Aldığı Pay Nitekim Türkiye nin dünya ticaret hacminden aldığı pay 27 sonrası dönemde artmakta zorlanıyor. Yani bazı.9% rekabet endeksleri Türkiye nin rekabet gücünün arttığını.8% gösteriyor olsa da aslında global ihracat pastasından aldığımız payda ciddi bir artış yok (yandaki grafik)..7%.6% Türkiye belirsizliği arttıran esnek para politikasının kısa.5% vadeli spekülatif pozisyonları azaltmasıyla TL nin güçlenmesini engelleyerek aslında ihracata önemli bir destek.4% vermiş oldu. Aynı zamanda ithal ikamesini destekleyen.3% eden bir teşvik programı açıklandı. Ama görüldüğü üzere.2% bunlar dünya ihracat payımızı arttırmaktan ziyade belki.1% daha fazla düşmesini engelleyebildi ve dünya ticaret hacmindeki artışın yavaşladığı bir ortamda bunlar Türkiye ekonomisinin ihracat üzerinden büyüyebilmesine imkan tanımıyor. TL nin çok daha fazla rekabetçi olması, gümrük duvarlarının çok daha yükseğe çekilmesi başka sorunlar yaratacağı için de mümkün değil. Üstelik FED ve ECB nin başını çektiği kur savaşları da devam ediyor. Bu ortamda Türkiye nin yeniden iç talebe yüklenmeden ihracatla potansiyel büyümesine ulaşması çok zor. Otoritelerin dile getirdiği finansal istikrarın ön plana çıkarılmasıyla dış talep kadar iç talep gibi bir yaklaşım sürdürülebilir değil. Türkiye ekonomisinin yüksek büyüme hızı altına gizlediği ekonomik ve hatta kısmen yapısal olan sorunları var. O nedenle iç talep tarafındaki kısıtlamalarda bu kadar ısrarcı olmamak ve daha uzun süre devam edeceği açıkça görülen kur savaşlarından muzdarip olmak yerine faydalanmak (yani bol ve ucuz likidite sayesinde yüksek cari açığı devam ettirmek) daha doğru bir politika tercihi olabilir. 8