Stres Yönetiminin Önemi Yaşam Kalitemizle İlişkisi

Transkript

1 + Stres Yönetiminin Önemi Yaşam Kalitemizle İlişkisi +

2 Stres Konusuna Bakış Olumsuz Olumlu

3 Amaç Sizleri, strese bakış açınızı değiştirmeye davet Stresin yaşam kalitemizi arttırmak için bir işaret olarak kullanılabileceği Yaşadığımız streste zihnimizin oynadığı önemli rolün dikkate alınması gerektiği Olaylara bakış açımızı, verdiğimiz anlamları değiştirerek, stresimizin yönetilebileceği

4 Hedef İnsan doğada bedeniyle ve zihniyle birlikte, hem birey hem de tür olarak varolmak üzere yaratılan bir canlı sistemdir. Varoluşunu sürdürebilmesi, içinde yaşadığı sistemde (doğa/çevre) oluşagelen değişimlere uyum yapması ve gerektiğinde bazı değişimleri gerçekleştirebilmesi için bedeninde ve zihninde doğuştan getirilen belirli programları vardır. İnsanın, insan zihnine özgü farkındalık yeteneğini kullanarak kendi yarattığı çevrede oluşan değişimlere uyum yapması için, varolan bedensel ve zihinsel otomatik başa çıkma programları yetmemektedir. Beden ve ruh sağlığımız için bilinçli müdahalelerin (stres yönetimi yöntemlerinin) devreye sokulması gerekmektedir.

5 Temel Bilgiler İnsan doğada bedeniyle ve zihniyle birlikte, hem birey hem de tür olarak varolmak üzere yaratılan bir canlı sistemdir. Varoluşunu sürdürebilmesi, içinde yaşadığı sistemde (doğa/çevre) oluşagelen değişimlere uyum yapması ve gerektiğinde bazı değişimleri gerçekleştirebilmesi için bedeninde ve zihninde doğuştan getirilen belirli programları vardır. İnsanın, insan zihnine özgü farkındalık yeteneğini kullanarak kendi yarattığı çevrede oluşan değişimlere uyum yapması için, varolan bedensel ve zihinsel otomatik başa çıkma programları yetmemektedir. Beden ve ruh sağlığımız için bilinçli müdahalelerin (stres yönetimi yöntemlerinin) devreye sokulması gerekmektedir.

6 Stres Denilince Akla Gelenler Sıkıntı Trafik Sevilen birinin hastalığı İş yükü Aile sorumlulukları Duygu sömürücüleri Politikacılar Ağlama isteği Gerginlik Tembel/inatçı insanlar Uzun kuyruklar İştahsızlık Boğazda bir yumru hissi Gürültü Dedikoducular Ağlama isteği Uykusuzluk Baskılar Ekonomik zorluklar Emeklilik Sınavlar Yağmurlu havalar Umutsuzluk Haketmediği şeylere sahip olmak isteyenler

7 Stres Denilince Akla Gelenler Belirtiler Sıkıntı Baskılar Ağlama isteği Boğazda yumru hissi Umutsuzluk İştahsızlık Uykusuzluk Durumlar/Olaylar Trafik Gürültü Uzunkuyruklar Yağmurlu havalar Aile sorumlulukları Emeklilik Sevilen birinin hastalığı Ekonomik zorluklar İnsanlar Dedikoducular Tembeller İnatçılar Haketmedikleri şeylere sahip olmak isteyenler Politikacılar Duygu sömürücüleri

8 Stres Denilince Akla Gelmeyenler Tiroid imin/kortizol ümün/endorfinlerimin artması Gözbebeğimin genişlemesi Memurlarımla/Eşimle/Çocuklarımla daha iyi iletişimim Kazancımın artması Daha verimli çalışmam Erozyonu azaltmak için TEMA ya bağış yapmam İnsanlığın teknolojide ilerlemesi

9 Geleneksel Stres Tanımları Kurtulunması Yokedilmesi Başaçıkılması gereken Bir illet, Bir sorun, Bir problem

10 Stres Rahatlık düzeyimizde olmadığımızı gösteren fizyolojik, duygusal ve davranışsal bir işaret Prof. Dr. Nesrin Şahin and Türk Psikologlar Derneği

11 Yeni Tanım Bedeni ve Zihni Harekete Geçiren Bir Enerji

12 Enerjinin Ne yapıldığı Nasıl kullanıldığı Nasıl yönetildiği

13 Stres in iyi yönetilememesi Bedensel Başağrısı Uykusuzluk Zihinsel/Ruhsal İç sıkıntısı Gerginlik Sosyal Yürüyüşler Grevler Kalp/Damar Hastalıkları Kanserler Ölüm Alkol/Madde Bağımlılığı Psikozlar İntihar Toplumsal kaos İç savaşlar

14 Stres in iyi yönetilmesi

15 Bu enerji Neden? Nereden? Nasıl? Niçin ortaya çıkar? Onunla neler yapılabilir?

16 Organizmanın Varlığını Koruyabilmesi Gelişebilmesi

17 Temel Program DENGE

18

19 STRES YÖNETİMİ AŞIRI STRESLE BAŞA ÇIKMA YAŞAM KALİTESİNİ ARTTIRMA Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

20 Stres Mekanizması Bedenin savaşmak/kaçmak için hazırlanması Her iki iş için de gerekli olan enerji Dağıtımı Kalp/damar sistemi Pompalayarak/ sıkıştırıp iterek Üretimi Hormon sistemi Kimyasal değişimlerle 1-2 saat kadar 6-8 Hafta kadar

21 STRES TEPKİSİ Serebral uyarılma Sempatik s.s. Anlık etkiler (5-10 Dk..) Hipotalamus Adrenal bezi Ara etkiler (1-2 Saat) Pitüiter bezi Hormon yolları Bezler Hormonlar Uzun süreli etkiler (6-7 Hafta)

22

23 Otomatik Sinir Sistemi Sempatik S.S. Enerjisini savaş/kaç davranışları korku/depresyon/öfke duyguları için harcarr Gözbebeği genişler Tükürükleme ketlenir Bronşlar gevşer Kalp hızlanır Glikoz salgılanır Sindirim sistemi yavaşlar İdrar torbası gevşer Cinsel organlar ketlenir Parasempatik S.S. Gevşeyerek, yemek yiyerek ve olumlu duygularla yeniden enerji üretir Gözbebeği küçülür Tükürük salgılanır Bronşlar kasılır Kalp yavaşlar Safra kesesi uyarılır Sindirim sistemi uyarılır İdrar torbası kasılır Cinsel organlar uyarılır Prof. Dr. Nesrin Şahin and Türk Psikologlar Derneği

24 STRESE GÖSTERİLEN ANLIK TEPKİLER Farkında olduklarımız Kalp atışlarının hızlanması Ellerin ve ayakların soğuması Kesik ve hızlı soluklar Ellerin titremesi İskelet kaslarının kasılması Tuvalete gitme ihtiyacı Farkında olmadıklarımız Gözbebeğinin genişlemesi Kortizon ve kolesterol artışı Tiroid artışı Sex hormonlarında azalma Sindirim sisteminin yavaşlaması Kan şekerinde artış Oksijen tüketiminde artış Kanın kalınlaşması Terleme, tüylerin kabarması Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

25 CANLI SİSTEMLERDE STRES Organizmanin varlığını sürdürebilmesi amacıyla işleyen ve doğa tarafından verilmiş bir fizyolojik tepki Biyolojik, psikolojik ya da sosyal denge bozulduğu zaman farkedilir Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

26 STRES YAŞANTISI Normal Yaşantı UYARICI Kronik Yaşantı Fiziksel hareket gerçekleşmediğinde SİSTEMİN UYARILMASI SAVAŞ/KAÇ TEPKİSİ DENGE DURUMUNA DÖNMEK İÇİN FİZİKSEL HAREKET Bedenin uyarılmışlık durumunun sürmesi Biyolojik dengede bozulmalar YENİ AMA PATALOJİK DENGE DURUMLARI (Psikosomatik problemler)

27 SELYE NİN ARAŞTIRMALARI Uyarıcılar Çeşitli hormonlar Isı, Basınç, Acı Yiyecek, uyarıcı, hareket yoksunluğu Sonuçlar Timus bezlerinin küçülmesi İlişkili lenf nodülerinde bozulmalar Adrenal bezlerinde büyüme Mide ve barsaklarda ülserler Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

28 Duyumların keskinleşmesi Orjinal yararı Bedene en üst düzeyde veri sağlama Zihinsel performansın artması Günümüzdeki sorun Dumura uğrama Hatalarda artış Duyu organların yetersizliği Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

29 Kalp atışlarının hızlanması Orjinal yararı Kaslara ve ciğerlere daha fazla oksijen ve enerji gönderilebilir Günümüzdeki sorun Yüksek tansiyon Kalp krizleri Anörizma Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

30 Solunum sisteminin hızlanması Orjinal yararı Hızlanan kan akımı için daha fazla oksijen sağlar Günümüzdeki sorun Çevreden daha fazla karsinojen madde alınmasına yol açar Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

31 Sindirim sisteminin yavaşlaması Orjinal yararı Kanın daha yeterli dağılımı Beden sıvılarının daha yeterli kullanımı Beden ağırlığının azalması Günümüzdeki sorun Hazımsızlık, bulantı, sıkıntı, kramp, ishal/kabızlık Ağzın kuruması

32 Kanın kalınlaşması Orjinal yararı Oksijen taşıma kapasitesinin artması Enfeksiyonlarla savaşma Olası bir yaradan kan kaybının önlenmesi Günümüzdeki sorun Felçler Kalp krizleri Damar tıkanması Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

33 Kolesterol ve kortizol artışı Orjinal yararı Bedene uzun süreli enerji sağlar Günümüzdeki sorun Damar sertliği Kalp-damar hastalıkları Protein kaybı Bağışıklık sisteminin zayıflaması Prof. Dr. Nesrin Şahin and Türk Psikologlar Derneği

34 Şeker ve insülin artışı Orjinal yararı Kısa sürede hızlı enerji sağlanması Günümüzdeki sorun Şeker hastalığının başlaması ya da artışı Hipoglisemi

35 Kortizon artışı Orjinal yararı Bir kavga sırasındaki olası alerjik reaksiyonlara karşı koruyucu Günümüzdeki sorun Bağışıklık sisteminin zayıflaması Lenf bezlerinin büzülmesi

36 Tiroid artışı Orjinal yararı Ekstra enerji için metabolizmanın hızlanması Günümüzdeki sorun Isıya toleransta düşme Sinirlilik hali Kilo kaybı Uykusuzluk Tükenme

37 Endorfin artışı Orjinal yararı Fiziksel zorlanma ya da yaralanma sırasında acı/ağrı duyumunu azaltır Günümüzdeki sorun Endorfin düzeyinin azalması ile sırt ağrıları, artirit ve migren ağrıları daha yoğun hissedilir

38 Terleme, sararma, tüylerin kabarması Orjinal yararı Kasların soğuması Dokunma duyumunun artışı Rakibi korkutma Kanın ihtiyacı olan yerlere gitmesi, olası bir yaralanmada daha az kan kaybı Günümüzdeki sorun Dernin elektriğe direncinin azalması Sosyal itilme

39 Sex hormonlarında azalma Orjinal yararı Doğacak yavruların fiziksel yetersizliği olasılığına karşı üretkenliğin azalması Sınırlı kaynakları paylaşan nüfusun sayısını çoğaltmayarak varolanların yaşamını garantiye almak Günümüzdeki sorun Nedenlerin yanlış algılanıp, fobilere, obsesif-kompulsif davranışlara yol açması Eşler arasında yanlış algılamalara bağlı evlilik sorunları, boşanmalar

40 Hayati Tehlike!!! Alışılmışın Dışında Zor Bir Durum...

41 STRES TEPKİSİ İÇİN ÜÇ KOŞUL BEKLENTİ BELİRSİZLİK ÖNEM

42 STRES YÖNETİMİ DURUMU DEĞİŞTİRME DURUMA GÖSTERİLEN TEPKİLERİ DEĞİŞTİRME Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

43 NEOKORTEKS LİMBİK SİSTEM DUYUSAL UYARICI TALAMUS HİPOTALAMUS ARKA BEYİN PİTÜİTER BEZİ OMURİLİK BEDEN Prof. Dr. Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği

44 Stres Tepkisi Anlık Denge Durumu Olay Denge durumunda değişme Zihin Anlam vermeye çalışma Olay Kendi Anlam vermede başarısızlık Belirsizlik Anksiyete Anlam vermede başarı Tehlike değil Olumlu/Olumsuz Tehlike Savaş Kaç Prof.Dr.Nesrin Şahin ve Türk Psikologlar Derneği Anlam vermede başarı Başaçıkılabilir Başaçıkılamaz Anlam vermede başarısızlık Belirsizlik Anksiyete

45 Hayatta yaşadığımız stresin. Çok büyük bir kısmı. Olayda değil. O olaya bizim verdiğimiz anlamdadır...

46 Kalite bedavadır, ama armağan değildir!

47 Sempatik/Parasempatik Sistemlerin İşleyişini Dengelemek Spor AracılığıylaParasempatik Sistemi Kısa Sürede Devreye Sokmak Doğru Nefes/Meditasyon Aracılığıyla Parasempatik Sistemi Daha Sık Çalıştırmak

48 Bakış Açımız Düşünme Alışkanlıklarımız Önyargılarımız İletişim Tarzımız Kişiliğimiz

49 Stres yönetiminde 12 altın anahtar Bedeninize iyi bakın Değişmelere aşılanın Ani değişmelerden uzak durmaya çalışın, değişme hızınızı ayarlayın Değişmeleri önceden tahmin edin, hazır olun Kendinize aralar verin, arada sırada başınızı dinleyin Daha geniş mercekli gözlükler kullanın Esnek olun İnsan davranışları hakkında bilgilenin Değişmelere nasıl tepkiler verdiğinizi öğrenin Sizin yaşadıklarınızı yaşayanlardan öneriler alın Stresin genellikle, yaşadığınız olayda değil, o olaya verdiğiniz anlamda olduğunu unutmayın Kayıplarınız için kendinize yas tutma hakkı ve imkanı tanıyın Prof. Dr. Nesrin Şahin and Türk Psikologlar Derneği