cemre Tehlikeli İklim Değişikliği Konferansı nın ardından... BMİDÇS İdari Sekreteri Joke Waller Hunter ile söyleşi

Transkript

1 REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni cemre REC Türkiye iklim değişikliği bülteni. üç ayda bir yayımlanır. Yıl 1. Sayı 1. Ekim-Aralık 2005 Tehlikeli İklim Değişikliği Konferansı nın ardından... BMİDÇS İdari Sekreteri Joke Waller Hunter ile söyleşi 2012 Sonrası Dönemi Müzakereleri için İlk Adım Avrupa Birliği nden... 1 Küresel Isınma Nedir?

2 değişen iklim Cemre: birer hafta arayla havaya (19-20 Şubat), suya (26-27 Şubat) ve toprağa (5-6 Mart) düştüğüne inanılan bir ısıtıcı güçtür. Her cemre düşüşüyle hava sıcaklığı artar, cemrelerin arasında ise sıcaklıkta küçük bir düşüş görülür (Meydan Larousse, 1969, Ana Britannica, 1986). Kaynak: Bildiğiniz Havaların Sonu: Küresel İklim Değişimi ve Türkiye, Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU cemrerec Türkiye iklim değişikliği bülteni çıkarken editörlerden Çıkarken... İlk sayısını okumakta olduğunuz Cemre, REC Türkiye nin iklim değişikliği bülteni olarak 3 ayda bir meraklıları ile buluşmayı hedeflemektedir yılı Mayıs ayında, Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi nin (REC) en yeni ülke ofisi olarak çalışmalara başlayan REC Türkiye, iklim değişikliği çalışmalarını Özel Programlar bünyesinde kurgulamaktadır. İklim değişikliği alanında 2005 yılında yürütülen pek çok çalışma içerisinde kritik dönüm noktalarının özel olarak gündeme getirilmesi gerektiğine inanıyoruz; - 16 Şubat 2005 tarihinde Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girmesiyle aynı tarihe denk gelecek şekilde açılan, Türkçe ve İngilizce yayın yapan Türkiye nin en kapsamlı iklim değişikliği web sayfası; htm - 9 Mayıs 2005 tarihinde REC Türkiye nin Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 6. Madde (Eğitim, Öğretim Kamuoyu Bilinçlendirilmesi) Ulusal Odak Noktası olarak görevlendirilmesi; - 29 Eylül 2005 tarihinde, REC Türkiye nin liderliğinde LIFE 3. Ülkeler Editörlerden Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında ülkemizdeki çalışmaların geçmişi 1990 yılların başına kadar gitmektedir. Bu çalışmalarda, özellikle Mayıs 2004 ten itibaren taraf olunması süreciyle birlikte, konuyla ilgili kamu kurumları, özel sektör, gönüllü kuruluşlar, biliminsanları, araştırma merkezleri ve üniversiteler arası iletişimi, işbirliğini ve konuyla ilgili bilgilenmeyi sağlayacak yazılı bir yayın aracına gereksinim olduğu daha da açık bir biçimde görülmeye başlanmıştır. Gelinen bu noktada, Türkiye deki bu gereksinimi gidermeyi ve uygun bir iletişim ortamı oluşturmayı amaçlayan REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni Cemre nin birinci sayısını sizlere ulaştırmaktan mutluluk duyuyoruz. Bu alanda ülkemizdeki ilk örnek olan Cemre, bundan sonraki sayılarında da olabildiğince aynı biçemde olması öngörülen çeşitli bölümlerden oluşmaktadır. değişen iklim bölümünde, insan kaynaklı iklim değişikliği sonucunda küresel ekosistemlerle ilgili son gelişmeler yer alacak. Bu sayıda ise, 1-3 Şubat 2005 tarihlerinde gerçekleştirilen Tehlikeli İklim Değişikliğinin Önlenmesi Konferansı çeşitli yönleriyle ele alındı. iklim değişikliğini önlemek bölümü, sera gazı salımlarının azaltılması veya durdurulması alanında tüm dünyada yürütülen çalışmaları ve uygulamaları okuyuculara aktarmayı hedefliyor. Bu sayıda ise, dünyanın en büyük rüzgar türbini, FIFA Yeşil Gol Uygulaması ve Uluslararası Enerji Ajansı nın (IEA) biyoyakıtlar ile ilgili bir toplantısı ele alındı. iklim değişikliği ve REC bölümünde, REC in Orta ve Doğu Avrupa ile Türkiye de yürüttüğü uluslararası ve ulusal ölçekteki çalışmalarına ilişkin haberleri bulabileceksiniz. Bu sayıda, REC İklim Değişikliği Programı genel hatlarıyla tanıtılmakta ve REC Türkiye etkinlikleri hakkında bilgi verilmektedir. iklim değişikliği ve Türkiye bölümünde, BMİDÇS kapsamında ve doğrudan ya da dolaylı olarak iklim değişikliği konusuyla ilgili alanlarda gerçekleştirilmiş olan, sürdürülen ve/ya da yakın ve orta vadede gerçekleştirilmesine karar verilen etkinliklere ve çalışmalara ilişkin haberlere yer alıyor. mercek altı, Cemre nin bir başka özgün yönü olarak, her sayısında iklim değişikliğinin çeşitli alanlarında özel bir konunun, kurumun ya da sürecin daha ayrıntılı olarak okuyuculara sunulması hedeflenmektedir. Bu sayıda, BMİDÇS ve Sekretaryası, Sözleşme İdari Sekreteri Bayan Joke Waller Hunter ile yapılan röportajla beraber tanıtılıyor. Programı na sunulan Türkiye de İklim Değişikliği Politikalarının Tanıtılması başlıklı proje teklifinin 2005 yılında Türkiye de desteklenmeye değer bulunan tek proje olarak belirlenmesi. Popüler bir haber bülteni niteliğinde, doğrudan ve sadece iklim değişikliğine yönelik ülkemizdeki ilk ve tek süreli yayın özelliğini taşıyan Cemre, ülkemizde ve dünyada bu alandaki çalışmaların Türkiye de konuyla ilgili kitlelerce tanınması, izlenmesi, paylaşılması ve değerlendirilmesinde önemli bir rol oynamayı hedeflemektedir. Bu çerçevede Cemre, her geçen gün hayatımızı daha da derinden etkileyen insan kaynaklı iklim değişikliği sürecinde yerel, ulusal ve küresel ölçekte yürütülen çabalara, ülkemizden özgün bir katkı olarak kurgulanmaktadır. REC Türkiye adına, editörlerimiz Doç. Dr. Murat Türkeş e ve REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi Yunus ARIKAN a teşekkür ediyor, siz okuyucuların da değerli katkılarıyla daha da gelişeceğini umduğumuz Cemre ye yayın hayatında başarılar diliyorum. Dr. Sibel Sezer Eralp REC Türkiye Direktörü BMİDÇS gündemi bölümünde, BMİDÇS ve Kyoto Protokolü kapsamında gerçekleştirilen hükümetlerarası ve uluslararası toplantılar, konferanslar gibi etkinliklere ilişkin doğru ve güncel bilgiler elde edilebilecektir. Bu sayıda, BMİDÇS 11. Taraflar Konferansı ve Kyoto Protokolü 1. Taraflar Buluşması, 22 Yardımcı Organlar Toplantısının değerlendirilmesi ve 4. Ulusal Bildirim süreçleri ele alınmıştır. Kyoto Protokolü bölümünde, Protokol ün 2005 yılında yürürlüğe girişiyle gündeme gelen yeni düzenekler, bunların uygulama süreçleri ve 2012-sonrası döneme yönelik tartışmalar ele alınacak. Bu sayıda, CDM projeleri kapsamında ilk Belgeli Salım Azaltımlarının (CER) gerçekleştiği projeler, Avrupa Birliği nin 2012 sonrası stratejileri, AB Salım Ticareti Programı ve Carbon Expo 2005 hakkında bilgiler verilmektedir. terimler sözlüğü bölümünde, Türkiye deki ulusal iklim değişikliği etkinlikleri ve çalışmalarında ve iklim değişikliği alanında çalışanlar arasında ortak bir dil konuşulmasına yardımcı olması amacıyla, iklim ve iklim değişikliği alanlarında yaygın olarak kullanılan bilimsel ve teknik terimler yer alıyor. Bu bölümde bundan sonra da, terimlerin alfabetik sırasından çok, onların önemine ve o sayıda yer alan konular dikkate alınarak, önceliklerine uygun olarak verilmesinin yararlı olabileceği düşünüldü. merak ettiklerimiz bölümünde, insan kaynaklı iklim değişikliğinin en iyi bilinen ve tanımlanan sonuçlarından biri olan Küresel Isınma konusu, güncel bulgu ve bilgileri de içerecek bir biçimde ele alınıyor. iklim değişikliği gündemi nde ise, Ekim-Aralık 2005 dönemindeki, iklim, iklim değişikliği, enerji ve sürdürülebilir kalkınma konulu, ulusal ve uluslararası etkinliklerin bir takvimi veriliyor. Cemre nin elinizdeki birinci sayısının içerdiği ve bundan sonraki sayılarında da yer alacak olan tüm yazıların, iklim değişikliği gündemini yakalayarak bu alanda güncel haber ve bilgi edinmek isteyen konuyla ilgili karar vericilere, uzmanlara, bilim insanlarına, sivil toplum kuruluşlarına, her yaştan ve meslekten yurttaşlara yararlı olması temel beklentimizdir. Yerküre biyosferinin, içerdiği tüm canlılarla birlikte, yaşanabilir bir ortam olarak varlığını sürdürebilmesinin en temel öğelerinden biri olan iklim sistemimiz üzerindeki tehlikeli insan etkisinin, olabildiğince en kısa sürede durdurulması ve önlenmesi dileğiyle, esen kalınız. Doç. Dr. Murat Türkeş-Yunus Arıkan in this issue cemre; a kind of mystical power that is believed to heat air (19-20 February), water (26-27 February), soil (5-6 March), respectively. (Meydan Larousse, 1969, Ana Britannica, 1986) Mission of CEMRE-The Climate Change Bulletin of REC Turkey: Within the scope of antropogenic climate change, to act as a facilitator for all relevant stakeholders, in having access to updated and appropriate information in their fields of expertise, so that, they shall be able to gain familiarity and get involved in the events at the national and international level. - Changing Climate; to be or not to be Outputs of the International Symposium on Avoiding Dangerous Climate Change - Mitigating Climate Change; FIFA Green Goal, IEA-Biofuels, World s Largest Wind Turbine Activated in Germany - Climate Change and REC; REC Climate Change Programme, REEEP 4th Project Call, REC Turkey in Action, International Projects of REC Turkey - Climate Change and Turkey; First National Communication, PRECIS Training Course, CDM Workshop, SGP in Climate Change, Ministry of Environment and Forestry in ECBI Seminar, NorthSouthEastWest Exhibition in Turkey - Cover Story; UNFCCC and Secretariat, Interview with UNFCCC Executive Secretary Joke Waller Hunter - Agenda of UNFCCC; COP11-COP/MOP1, NC4, SB22 - Kyoto Protocol; First CERs Issued, EU Post-2012 Policy, EU ETS, Carbon Expo Glossary - Q&A; Global Warming - Agenda of Events at National and International Level 2 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

3 değişen iklim değişen iklim OLMAK YA DA OLMAMAK! Tehlikeli İklim Değişikliği nin Önlenmesi Konferansı nda küresel iklim değişikliğinin bugünü ve geleceği tartışıldı. Kaynak: PHOTODISC IPCC (Intergovermental Panel on Climate Change), dünyanın tüm ülkelerinden ve konuyla ilgili uluslararası ve hükümetlerarası kuruluşlardan binlerce bilim adamının, yöneticinin ve hatta diplomatın bilimsel/teknik ve mali katkılarıyla hazırladığı çok geniş kapsamlı küresel iklim değişikliği değerlendirme raporlarını 5 yılda bir yayımlamaktadır. IPCC nin bu raporlarının yanı sıra, son yıllarda iklim değişikliği tehdidinin ulaştığı düzeyin ciddiyetini ve özellikle gelişmiş ülkelerin küresel iklimin korunmasına yönelik ahlaki ve/ya da yasal yükümlülüklerini hatırlatmak amacıyla önemli raporlar ya da bildirgeler yayımlandığı görülmektedir. 1-3 Şubat 2005 tarihlerinde İngiltere Meteoroloji Ofisi Hadley Centre tarafından Exeter de Başbakan Tony Blair in daveti ve Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı nın (DEFRA) sponsorluğu ile gerçekleştirilen Uluslararası Sera Gazlarının Durdurulması Tehlikeli İklim Değişikliğinin Önlenmesi Konferansı bu çalışmaların en güncellerinden birisidir. Yaklaşık 30 ülkeden, 200 den fazla biliminsanı ve politikacıyı bir araya getiren toplantıda, IPCC nin 2001 yılında yayımlanan 3. Değerlendirme Raporu ndaki (TAR) değerlendirmelere dayanarak, atmosferdeki sera gazlarını insan kaynaklı tehlikeli iklim değişikliğini önleyecek düzeyde durdurmaya ilişkin üç önemli bilimsel soru ele alındı. Bunlar: 1. İklim değişikliğinin farklı düzeyleri için, tüm dünya ve farklı sektörler açısından önemli etkiler nelerdir? 2. Sera gazlarının durdurma birikimleri ve salım yolları açısından bu tür düzeylerin etkileri nelerdir? 3. Atmosferdeki farklı durdurma birikimleri için sera gazlarının durdurulmasında kullanılan seçenekler hangileridir? İklim değişikliğinin etkilerinin değerlendirilmesi Konferans, öncelikle TAR ile karşılaştırıldığında, iklim değişikliğinin çok sayıda sistem, sektör ve toplumlar üzerindeki etkileri konusunda daha fazla açıklık ve daha az belirsizlik bulunduğunu ortaya koymuştur. Birçok durumda, tehlikeler önceden düşünüldüğünden daha ciddi düzeydedir. Örneğin, okyanusların asitlilik özelliğinde oluşan son zamanlardaki değişiklik, bunlardan biridir. Bu değişiklik, atmosferden CO 2 uzaklaştırma kapasitesini azaltmakta ve tüm denizel besin zincirini etkilemektedir. Kritik sıcaklık düzeyleri ve sanayi öncesi döneme göre değişiklik oranları küresel ve bölgesel olarak ve duyarlı (hassas) ekosistemlere göre değişmektedir. Örneğin, günümüze göre 2.7 C lik bir bölgesel artış, Grönland buzul örtüsünün erimesini tetikleyen bir sınır değeri olabilirken, küresel sıcaklıklardaki yaklaşık 1 C lik bir artış ise, yaygın mercan beyazlamasına yol açabilir. Bu yüzden, bazı bilim insanları bir dizi kritik sınır değerinin belirlenmesi konusunda uzlaşmaya varılmasının yararlı olacağına inanmasına karşın, bazıları böyle bir kritik düzeyin nesnel olarak seçilmesinin zor olduğunu belirtmektedir. İklim değişikliğinin etkileri çeşitli sektörlerde ve ekosistemlerde gözlenmektedir. Polar buz ve buzullar (glasiyeler) ile yağış rejimlerinde de değişiklikler olmuştur. Öte yandan, birçok iklim etkileri, özellikle en yıkıcı olanlar, ekstrem (uç) olayların sıklığı ya da şiddetindeki artışlar ile bağlantılı olacaktır yazında Avrupa yı etkileyen sıcak hava dalgası, buna önemli bir örnek oluşturmaktadır. Uyum gösterme kapasitesi, toplumun teknolojik yeteneği, gelir düzeyi ve yönetişim tipi açısından nasıl geliştiği ile yakından ilişkilidir. Bu yüzden, tehlikeli insan kaynaklı iklim değişikliğini önlemek için uyum seçeneklerinin belirlenmesi, kalkınma stratejilerinde dikkate alınmalıdır. İklim duyarlılığı ve salım yolları Salımların izlediği yollar, farklı sera gazı durdurma düzeyleri ve farklı küresel sıcaklık sınır değerleriyle bağlantılı olmalıdır. Ayrıca, iklim duyarlılığının, TAR da açıklanandan daha yüksek olabileceği konusunda kanıtlar bulunmaktadır. Farklı sıcaklık düzeylerinin oluşumunu engellemek amacıyla, teorik olarak izlenebilecek çok sayıda salım yolu bulunmaktadır. Örneğin, 2100 yılının sonuna kadar 2 C lik bir artış ile sınırlandırma hedefi, eşdeğer CO 2 birikiminin 400 ppmv nin altında kalmasını gerektirir. Eğer iklim duyarlılığı 2.5 C ise, CO 2 birikimleri 500 ppmv yi geçmemelidir. Ancak salımları azaltan eylemler 20 yıl geciktirilirse, salım azaltma oranları, aynı sıcaklık hedefine ulaşmak için 3-7 kat daha büyük olabilecektir. Teknolojik seçenekler Uluslararası Enerji Ajansı nın (IEA) Dünya Enerji Görünümü 2004 çalışması, CO 2 salımlarının 2030 yılına kadar 2002 yılı düzeylerinin %63 üzerine çıkacağını öngörmektedir. Bu koşulda ise, sıcaklık artışı öngörülenden çok daha hızlı gerçekleşebilecektir. Bu yüzden, enerji alt yapısında önemli yatırımların yapılması gerekmektedir. Salımları uzun bir sürede azaltmaya yönelik teknolojik seçenekler bulunmaktadır. Çeşitli seçenekleri bir arada kullanmayı öngörecek politikalarla, bu konudaki yatırımların maliyeti daha önce düşünülenden daha düşük olabilir. Sürdürülebilir kalkınma stratejileri, bu konuda önemli katkılar sağlamaktadır. Çoklu gaz stratejileri, en uygun zamanlama, yeni teknolojiler ve salım ticareti, bu amaçla kullanılabilecek araçların en önemlileridir. Sonuç olarak, hem iklim değişikliğinin önlenmesi için hem de uyum açısından önemli yatırımlar yapılmalıdır. Bu yatırımlar, öncelikle gelecekteki etkileri en düşük düzeyde tutmak için, diğer yandan, yakın ya da orta vadede önlenemeyen etkilerle baş etmek için gereklidir. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 3

4 iklim değişikliğini önlemek Kaynak: PHOTODISC FIFA 2006 Dünya Kupası nda Yeşil Gol* 2006 yılında Almanya da düzenlenecek FIFA 2006 Dünya Futbol Şampiyonası nın çevreye ve iklim değişikliğine etkilerini en aza indirmek üzere Dünya Futbol Federasyonu (FIFA), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Alman Çevre Bakanlığı arasında bir işbirliği protokolü imzalandı. Yeşil Gol olarak adlandırılan işbirliği ile 2006 Dünya Kupası nın FIFA tarihinde düzenlenecek ilk iklim dostu etkinlik olması hedefleniyor. Bu amaçla Yeşil Gol Büyükelçisi olarak görevlendirilen UNEP İdari Direktörü Klaus Töpfer, Kupa organizasyonu nedeniyle oluşacak sera gazı salımlarının azaltılmasına katkı sağlayacak yeni projelerin ve ortaklıkların geliştirilmesine öncülük edecek. Bu kapsamda geliştirilen ve Temiz Enerji için Aile Paketleri olarak adlandırılan ilk projede, Hindistan ın Tamil Nadu eyaletinde tsunami felaketinden etkilenen ailelerin pişirme ve ısınma ihtiyaçlarının biyogaz kullanılarak karşılanmasını içeriyor. Böylelikle hem ciddi bir çevre sorunu olan hayvansal atıkların sürdürülebilir yönetimi hayata geçirilecek hem de yöre halkının gazyağı veya odun gibi enerji kaynaklarına bağımlılığı engellenmiş olacaktır. Proje aracılığıyla, Kupa organizasyonundaki ulaşım hizmetleri nedeniyle oluşacak yaklaşık ton sera gazının etkisinin azaltılması hedefleniyor. Bu proje için Alman Futbol Federasyonu ayırmıştır. Yeşil Gol programı, 2006 Dünya Kupası kapsamında su, enerji, atık ve trafik sektörlerinde ölçülebilir çevresel başarılar elde etmeyi hedeflemektedir. Programın en büyük hedefi ise organizasyon nedeniyle oluşacak tüm sera gazlarının etkilerinin sıfırlanmasını Kaynak: PHOTODISC sağlamaktır. Program, UNEP in öncülüğünde BASE ve Öko-Institut adlı kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. * Goal, İngilizcede hem bir futbol kavramını tanımlamakta hem de amaç anlamına gelmektedir. Programın resmi adı Green Goal, İngilizce de geçerli olan bir kelime oyunu ile hem futbolu hem de çevreci bir amacı sembolize etmektedir. Biyoyakıtlar enerji krizine karşı ciddi bir seçenek Brezilya Hükümeti ve Birleşmiş Milletler Vakfı nın katkılarıyla Uluslararası Enerji Ajansı tarafından (IEA) Haziran 2005 tarihlerinde Paris te düzenlenen Biyoyakıt Seçeneğinin Değerlendirilmesi başlıklı seminer, petrol fiyatlarının varil başına 50 ABD Doları nı aşmasıyla, başta ulaştırma olmak üzere pek çok alanda biyokütle seçeneğinin ciddi bir şekilde gündeme geldiğini ortaya koydu. Kenya, Zambiya, Tayland, Gana, Filipinler, Senegal ve Brezilya nın Enerji, Tarım Bakanı ve Büyükelçi düzeyinde temsil edildiği toplantı, gelişmiş ülkeler ve petrol sektöründen de çok sayıda üst düzey yetkilinin katılımına sahne oldu. Biyoyakıtların bugüne kadar özellikle Güney ülkelerinde ısınma ve pişirmede kullanıldığını ancak etanol ve biyodizel gibi sıvı biyoyakıtların ulaştırma sektöründe petrole olan bağımlılığı azaltabileceğine dikkati çeken IEA İdari Direktör Vekili Büyükelçi William Ramsay, bu sürecin özellikle Güney ülkelerinin kendi aralarında ve Kuzey ülkeleri ile yakınlaşmasında önemli rol oynayacağını belirtti. Yüksek petrol fiyatları dışında enerji güvenliği, tarım ve ticaret reformları, kırsal nüfusa enerji hizmetlerinin sunulması, yerel ve küresel çevre sorunları, yeni ve daha verimli çevrim teknolojileri, mevcut araçlara uyum kolaylığı gibi etkenler, biyoyakıtların giderek daha çok tercih edilmesine neden olmaktadır. Yapılan araştırmalar, sadece etanol kullanımının tüm dünyadaki petrol tüketimini 2025 yılında %10, 2030 yılında ise %30 azaltabileceğini ortaya koymaktadır. Almanya dünyanın en büyük rüzgar türbinini devreye aldı Açılışı Ocak 2005 tarihinde Alman Çevre Bakanı Jürgen Trittin tarafından gerçekleştirilen 5 MW kapasiteli prototip tesisin, yıllık 17 GWh elektrik üretmesi ve kişinin elektriğini karşılaması öngörülmektedir. Alman REPower firması tarafından Avrupa Birliği Çevre, Enerji ve Sürdürülebilir Kalkınma Fonu ve Avrupa Bögesel Kalkınma Fonu ndan sağlanan destekle gerçekleştirilen bu prototip türbinin, uzun vadede açık denizde kurulacak rüzgar santrallarında kullanılması planlanmaktadır. 120 metre yüksekliğindeki tesisin kanat uzunlukları 61,5 metreye ulaşmaktadır. Bu özellikleriyle türbin, 3,5 m/saniye hızındaki rüzgarlarda bile elektrik üretebilmekte, rüzgar hızının 25 m/saniye düzeyinin üstüne çıkması halinde tesis devre dışı kalmaktadır yılı verileriyle, 15 üyeli Avrupa Birliği nin toplam MW a ulaşan rüzgar enerjisi kurulu gücünün %51 i (14.609) Almanya da bulunmaktadır. Avrupa Birliği nin 1997 tarihli Yenilenebilir Enerjilerde Birlik Stratejisi ve Eylem Planı için Beyaz Belge raporunda 2010 yılı itibarı ile 15 üyeli Avrupa Birliği nde, enerjinin %12, elektriğin ise %22 oranında yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması öngörülmüştür. Mevcut gelişmeler ışığında, Beyaz Belge de MW olarak planlanan rüzgar enerjisi kurulu güç kapasitesi hedefine rahatlıkla ulaşılabileceği ve 2010 yılında bu kapasitenin MW ı geçeceği öngörülmektedir. 4 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

5 iklim değişikliği ve REC Bölgesel Çevre Merkezi nin İklim Değişikliği Programı, BMİDÇS ve Kyoto Protokolü kapsamında Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin hem uygulayacakları politika ve önlemlerin belirlenmesine hem de gelişen yeni olanaklardan yararlanmalarına yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiştir. World Resource Institute (WRI) adlı uluslararası kuruluşla işbirliği içerisinde başlatılan program, 1999 yılından bu yana başta EPA, AB Komisyonu Çevre Direktörlüğü, UNDP, Japon Hibe Fonu, İtalyan Hibe Fonu, Hollanda Çevre Bakanlığı gibi pek çok kuruluşla işbirliği içerisinde yürütülmektedir. REC İklim Değişikliği Programı nın stratejisi üç temel yaklaşımda kurgulanmıştır; - uluslararası düzeyde; Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ile Batılı ülkelerin temsilcilerinden oluşan danışma kurulu aracılığıyla program önceliklerinin ve uzun vadeli çalışmaların belirlenmesi - bölgesel düzeyde; her türlü iletişim araçları ve toplantılarla ülkeler arası işbirliğinin arttırılması, - ulusal düzeyde; sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarının desteklenmesi Bu çerçevede, çalışmalar aşağıdaki alanlarda yoğunlaşmıştır; - başta enerji alanında olmak üzere, hayata geçirilen politika ve önlemler arasından en iyi uygulamaların seçilmesi, - sera gazı salımlarının raporlanması ve izlenmesi için kapasite ihtiyaçlarının belirlenmesi ve desteklenmesi, - karar verme sürecine sivil toplumun katılımın arttırılması, - Kyoto Protokolü Esneklik Düzenekleri arasında yer alan Ortak Uygulama kapsamında bölge ülkelerinden elde edilen deneyimlerin paylaşılması, - Konu ile ilgili projelerin finansman olanaklarının geliştirilmesi REC İklim Değişikliği Programı kapsamında, yılları arasında 12 kuruluşa hibe desteği sağlanmış, bölgesel ölçekte 20 den fazla toplantı/çalıştay düzenlenmiş, 5 adet yayın hazırlanmıştır yılında gerçekleştirilen 15. Yıl Kutlamaları çerçevesinde REC, Japon Uluslararası İşbirliği Bankası ile Kyoto Protokolü kapsamındaki Ortak Uygulama Projelerinin geliştirilmesine yönelik yeni bir işbirliğine girmiştir. İşbirliği kapsamında REC, Orta ve Doğu Avrupa Bölgesindeki ülkelerde Ortak Uygulama Projeleri geliştirilmesine yönelik teknik destek sağlayacak, JBIC ise bu projelere Japon firmalarının katılımı için gerekli eşgüdümü ve finansman desteğini sağlayacaktır. REEEP 4. proje desteği başvuruları için son tarih 9 Aralık 2005 REC, 2003 yılından itibaren Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Ortaklığı Projesinin (REEEP) Orta ve Doğu Avrupa bölgesindeki Sekretarya görevini yürütmektedir yılında Johannesburg da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi nde oluşturulan 2. Tip Ortaklık Projelerinden birisi olan REEEP, tüm dünyada yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği alanında uygun politika ve stratejilerin belirlenmesi, finansman olanaklarının geliştirilmesi ve kamuoyu bilinçlendirilmesinin arttırılması yönünde çalışmalar yürütmektedir. REEEP kapsamında, 2005 yılı itibarı ile, 30 ülke hükümeti ve 150 kuruluş işbirliği içerisinde yer alacaklarını belirtmişlerdir. REEEP halen 25 ülkede 60 a yakın projeye destek sağlamaktadır. 4. REEEP Proje Döngüsü için son başvuru tarihi 9 Aralık 2005 olarak belirlenmiştir. İngiliz hükümetinin sağladığı 3 milyon Euro tutarındaki bütçe kapsamında, her bir proje için en fazla Euro tutarında hibe desteği verilecektir. Bölgesel öncelikler göz önünde bulundurularak, Orta ve Doğu Avrupa Bölgesi ve Türkiye den en fazla 2 projeye destek verilecektir. REC Türkiye nin iklim değişikliği projelerine LIFE ve DEFRA desteği REC Türkiye tarafından, Çevre ve Orman Bakanlığı ve Yunanistan dan Exergia firması ile işbirliği içerisinde yürütülecek olan Türkiye de İklim Değişikliği Politikalarının Tanıtılması başlıklı proje, 2005 yılında LIFE kapsamında Türkiye de desteklenecek tek proje olarak seçildi. İtalyan Çevre Bakanlığı nın eş finansman desteği sağladığı proje yıllarını kapsayacak ve BMİDÇS kapsamında ülkemizin yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için hem kamu hem de sivil toplum kuruluşlarına yardımcı olacak araçlar geliştirilecektir. REC Türkiye nin önerdiği İklim Değişikliğinde Hükümet ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kapasitelerinin Geliştirilmesi başlıklı proje de İngiliz Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı nın (DEFRA) yürüttüğü Avrupa için Çevre İklim değişikliği ile ilgili REC yayınları Fonu kaynaklarından sağlanan destekle Aralık 2005 Mayıs 2006 tarihleri arasında yürütülecektir. Proje kapsamında, başta COP11 olmak üzere uluslararası etkinlikleri izleme ve ülkemizde iş dünyası, çevre ve araştırma alanlarında çalışan sivil toplum kuruluşlarının BMİDÇS Sekreteryaları kapsamındaki uluslararası eşgüdüm komiteleri ile buluşma ortamları yaratılacaktır. Her iki proje hakkında ayrıntılı bilgi Cemre nin 2. sayısında yer alacaktır. REC Türkiye iklim değişikliği etkinliklerinde REC Türkiye iklim değişikliği alanında 2004 yılı Şubat ayından itibaren aşağıdaki etkinliklerde konuşmacı olarak yer almıştır Uluslararası Sarıgerme Rüzgar Enerjisi Çalıştayı, Nisan 2005, Sarıgerme - 4. Akasya Gençlik Platformu, 23 Nisan 2005, İstanbul - Elektrik İşleri Etüd İdaresi Enerji Yöneticisi Kursu, Eylül-Kasım 2005, Ankara - Workshop on the Capacity-Building on the implementation of the UNFCCC and the Kyoto Protocol, Ekim 2005, Budapeşte - Eurosolar 5. Güneş Enerjisi Çalıştayı, 9-12 Kasım 2005, Çeşme - İklim Değişikliği ve Sanayi, 22 Kasım 2005, Ankara - TRT1, Kanal B, Kanal A televizyon programları Bunlara ek olarak REC Türkiye, aşağıdaki çalışmalarda izleyici veya katılımcı olarak yer almıştır - Temiz Kalkınmada İş Fırsatları Çalıştayı, Şubat 2005, İstanbul - REEEP 3. Bölgesel Toplantı, 31 Mart 2005, Szentendre, - BMİDÇS 22. Yardımcı Organlar Toplantısı, Mayıs 2005, Bonn, - UNIDO Linking Directive Seminar, Eylül 2005, Viyana ( Aarhus Kyoto yu Destekler: Orta ve Doğu Avrupa da İklim Değişikliği ile ilgili Karar Verme Sürecinde Halkın Katılımıyla ilgili Ulusal Örnekler İklim Değişikliğini Önlemede İzlenebilecek Politika ve Önlemler için İyi Uygulama Örnekleri Orta ve Doğu Avrupa Örneği Kyoto Protokolü Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesi: Orta ve Doğu Avrupa nın Kapasite İhtiyaçları Ortaklaşa Uygulanan Etkinlikler (AIJ) Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti Estonya, Polonya ve Slovenya dan Örnek Uygulamalar Kyoto Sonrası Geçiş Ekonomileri Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 5

6 iklim değişikliği ve Türkiye İlk Ulusal Bildirim GEF desteği ile hazırlanıyor BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi nin 12.5 numaralı maddesi, Ek-I ülkelerinin, Sözleşme ye taraf olmalarını izleyen ilk 6 ay içerisinde Ulusal Bildirim olarak adlandırılan bir rapor sunmalarını öngörmektedir. Söz konusu raporda ülkeler, kaynakları ve yutaklarıyla beraber insan kaynaklı sera gazı salımlarının ulusal envanterini, Sözleşme nin uygulanması yönünde atılan adımları, sera gazı salımlarının azaltılması yönünde ne tür politakalar uygulandığını ve önlemlerin alındığını ve bu politika ve önlemlerin sera gazlarının salımlarında nasıl etkilere yol açtığını bildirmekle yükümlüdür. Sözleşme nin 1994 yılında yürürlüğe girmesinin ardından, Slovenya, Hırvatistan, Beyaz Rusya ve Litvanya dışındaki Ek-I ülkeleri Sözleşme nin öngördüğü tarihlerde ilk bildirimlerini sundular. Ulusal Bildirim raporunun hazırlanması, ülkemizin 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDÇS ye katılmasının ardından gündeme gelen ilk yükümlülüklerin arasında yer almaktadır. Bu konu 1-3 Eylül 2004 tarihinde düzenlenen Ankara İklim Değişikliği Konferansı sırasında da gündeme gelmiştir. Bu süreçte, Çevre ve Orman Bakanlığı nın BMİDÇS Sekretaryası, Küresel Çevre Fonu ve UNDP yetkilileriyle yürüttüğü üst düzey müzakerelerin ardından bu raporun UNDP nin yürütücülüğünde Küresel Çevre Fonu (GEF) kaynaklarından sağlanacak hibe desteği ile hazırlanması konusunda görüş birliğine varılmıştır. Bugüne kadar Ek-I ülkeleri arasında sadece Slovenya, Hırvatistan ve Beyaz Rusya nın ilk Ulusal Bildirimleri nin GEF desteği ile hazırlandığı göz önünde bulundurulduğunda, bu çalışma için alınan GEF desteğinin uzun vadede ülkemizin özgün koşullarının tanınması sürecinde çok önemli katkılar sağlaması beklenmektedir yılının ilk yarısında yürütülen hazırlık çalışmalarının ardından, Ulusal Bildirim çalışması Ağustos ayında Çevre ve Orman Bakanlığı ile UNDP yetkilileri arasında imzalanan protokol kapsamında resmen başlatılmış oldu. Uluslararası "PRECIS-Bölgesel İklim Modeli" Eğitim Kursu Alanya da gerçekleştirildi "Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) Çevre Eylem Planı" kapsamındaki eğitim kursu, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü'nün (DMİ) yürütücülüğünde 5-9 Eylül 2005 tarihlerinde DMİ'nin Alanya'da bulunan Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) Bölgesel Meteoroloji Eğitim Merkezi'nde gerçekleştirildi. WMO ve TÜBİTAK'ın mali, İngiltere Meteoroloji Ofisi Hadley İklim Tahmin ve Araştırma Merkezi'nin teknik ve aralarında REC Türkiye Ofisi'nin de bulunduğu pek çok kurumun manevi yönden desteklediği eğitim kursuna, 10 ülkeden 16 uzman kursiyer olarak katıldı. Kursta, İngiltere Meteoroloji Ofisi Hadley İklim Tahmin ve Araştırma Merkezi'nde geliştirilen ve çok sayıda ülke tarafından, bölgesel ölçekte gelecekteki iklimin öngörülmesi ve iklim değişikliğinin potansiyel etkilerinin değerlendirilmesi için gerekli iklim değişikliği senaryolarının oluşturulması amacıyla kullanılan PRECIS yazılımının tanıtımı yapıldı ve uygulamalı eğitimi verildi. Kaynak: DMİ arşivi Temiz Kalkınma Projeleri için İş Fırsatları Çalıştayı İstanbul da gerçekleştirildi Avrupa Birliği nin SYNERGY programı kapsamında desteklenen Akdeniz de Temiz Kalkınma Düzeneği Projeleri Geliştirilmesi için İş Fırsatları projesi çerçevesindeki uluslararası çalıştay, Boğaziçi Üniversitesi nin evsahipliğinde Şubat 2005 tarihlerinde İstanbul da gerçekleştirildi. Çalıştay kapsamında düzenlenen 11 oturuma, 12 ülkeden 35 konuşmacı ve 100 e yakın izleyici katıldı. Proje kapsamında, ülkemizden 6 adet yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği önerisi geliştirildi. Çalıştay boyunca yürütülen tartışmalar ışığında ülkemizin Kyoto Protokolü kapsamında izleyebileceği stratejiler için çeşitli öneriler gündeme getirildi. Çalıştay aynı zamanda Enerji Ekonomisi Derneği nin ülkemizde enerji sektörüne yönelik ilk tanıtım etkinliğine evsahipliği yaptı. GEF-SGP iklim değişikliği projelerine destek vermeye başlıyor Küresel Çevre Fonu Küçük Hibeler Programı (GEF-SGP), Türkiye de bugüne kadar biyolojik çeşitlilik ve uluslararası sular alanında sağladığı hibe desteği kapsamına 2005 yılından itibaren iklim değişikliği projelerini de dahil ediyor. Konuyla ilgili olarak 15 Nisan 2005 tarihinde Ankara da gerçekleştirilen tanıtım toplantısında, SGP iklim değişikliği odak alanı kapsamında yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve sürdürülebilir ulaşım sektörlerinin teknik tanıtımı gerçekleştirilerek, tüm dünyada konuyla ilgili SGP uygulamalarından örnekler aktarıldı. SGP bu alandaki çalışmaları, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı ile işbirliği içerisinde yürütmektedir. Çevre ve Orman Bakanlığı Avrupa Kapasite Geliştirme İnisiyatifi Semineri ne katıldı İklim Değişikliği alanındaki müzakerelerde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki güven ve kapasiteyi artırmayı hedefleyen Avrupa Kapasite Geliştirme İnisiyatifi (ECBI) 2005 yılında resmen çalışmalarına başladı yılından bu yana Çevre ve Orman Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı tarafından yakından takip edilen projenin ilk resmi etkinliği kapsamında Eylül 2005 tarihleri arasında Oxford da 11 ülkenin iklim değişikliği odak noktası ve üst düzey yöneticilerine eğitim verildi. Çevre ve Orman Bakanlığı Hava Yönetimi Dairesi Başkanı Mustafa Şahin eğitim kapsamında Eylül 2005 tarihlerinde düzenlenen seminere katıldı. Ülkemizin, Meksika ve G. Kore ile beraber İleri Gelişmekte Olan Ülkeler kapsamında yer almasının öngörüldüğü projede, katılımcı ülkelerin iklim değişikliği müzakerecilerinin eğitimi ve iklim politikalarının belirlenmesinde analitik yöntemlerin tanıtılması ve kullanılması alanında eğitimler verilmesi planlanıyor. REC Türkiye, halen projenin İklim Değişikliği 6. Madde Ulusal Programı arasında yer alması için çeşitli çalışmalar yürütmektedir. KuzeyGüneyDoğuBatı Fotoğraf Sergisi Türkiye de British Council tarafından hazırlanan ve tüm dünyadaki insan kaynaklı iklim değişikliğinin çeşitli açılardan görüntülendiği KuzeyGüneyDoğu- Batı başlıklı fotoğraf sergisi Türkiye de de sergilenmeye başlıyor. British Council tarafından yürütülen SıfırKarbonKenti projesi kapsamında geliştirilen sergide, 10 değişik ülkede çekilen 100 den fazla fotoğraf yer alıyor. Bu fotoğraflar aracılığıyla fiziksel çevre, kalkınma, insan hakları, teknoloji, gıda, sağlık, kent yaşamı, ekonomi ve liderlik temaları iklim değişikliği bakışı ile ele alınıyor. Sergide yer alan fotoğraflar Magnum ajansının fotoğrafçıları tarafından çekilmiş, metin yazarı ise The Guardian gazetesi çevre muhabiri Paul Brown. İlk olarak 31 Mayıs 4 Haziran 2005 tarihinde gerçekleştirilen Avrupa Yeşil Hafta etkinlikleri kapsamında sunulan sergi değişik boyut ve kapsamda tüm dünyada değişik ülke ve kentlerde sergileniyor. British Council tarafından ülkemizde REC Türkiye nin işbirliğinde, Çevre ve Orman Bakanlığı nın destekleriyle gerçekleştirilen sergi, arasında çeşitli etkinliklerde yer alacak. 6 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

7 mercek altı: BMİDÇS ve Sekretarya Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Sekretarya İklim değişikliği alanında atılan uluslararası adımların tarihçesi 1. Dünya İklim Konferansı 1979 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) kuruldu Dünya İklim Konferansı 1990 IPCC 1. Değerlendirme Raporu (FAR) 1991 Sözleşme için Hükümetlerarası Müzakere Komitesi 1991 BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Rio Zirvesi) 1992 BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi yürürlüğe girdi IPCC 2. Değerlendirme Raporu (SAR) 1995 Kyoto Protokolü kabul edildi Marakeş Uzlaşmaları 2001 IPCC 3. Değerlendirme Raporu (TAR) 2001 Johannesburg Zirvesi 2002 Kyoto Protokolü yürürlüğe girdi sonrası dönem müzakereleri başladı Bilimsel verilerin toplanması Eylem Stratejileri Yükümlülükler Kurumsal Yapılanma Uygulama Yeni Yükümlülükler Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS), küresel düzeydeki çevre sorunlarının çözümü için uluslararası işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan 1972 Stockholm Konferansı ile birlikte başlayan süreçte ortaya çıkan en önemli girişimlerin arasında yer almaktadır. BMİDÇS başta enerji, ulaştırma, sanayi, tarım, atık ve ormancılık sektörleri olmak üzere hemen hemen her türlü insan etkinliği için yeni yöntemler ve uygulamalar öngörmektedir. Tüm bu yöntemler, ekonomik kalkınma ile doğa koruma çabalarının birbiriyle uyum içerisinde geliştirilerek, insan toplumları için sürdürülebilir üretim ve tüketim modellerinin hayata geçirilmesini kolaylaştırmaktadır. Bugünün ve geleceğin toplumlarının yeniden şekillendirilmesini amaçlayan BMİDÇS kapsamında başarılı olunabilmesi için, tarihsel sürecin, oluşturulan yeni hukuki ve kurumsal yapıların ve bu çerçevede hayata geçirilen yeni ekonomik araçların çok iyi incelenmesi ve takip edilmesi gerekmektedir. AMAÇ Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmak. İLKELER Eşitlik ve ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar İklim değişikliği küresel bir sorundur ve böyle ele alınması gerekir. Ancak, sanayileşmiş ülkeler tarihsel olarak hem bu sorunun ortaya çıkmasında daha fazla pay sahibidirler, hem de karşı önlemleri alabilecek kaynakları ellerinde bulundurmaktadırlar. Buna karşılık gelişmekte olan ülkeler iklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarından daha ağır biçimde etkilenmektedirler ve karşı önlem alma kapasiteleri de göreceli olarak sınırlıdır. Önceden önlem alma yaklaşımı İklim değişikliği konusunda henüz belirsizlik taşıyan birçok nokta bulunmasına rağmen, harekete geçmek ya da önlem almak için bilimsel kesinlik beklemek, en kötü etkilerle karşılaşıldığında, çok geç kalınması gibi bir risk de içerir. Sözleşme bu bağlamda şöyle demektedir: ciddi ya da telafisi mümkün olmayan tehditler söz konusu olduğunda, tam bir bilimsel kesinliğin olmaması, gerekli önlemleri ertelemenin gerekçesi olamaz. Kalkınma ile iklim değişikliğinin ilişkisi Sözleşme, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve kalkınmayı, iklim değişikliği sorununun üstesinden gelecek başarılı politikaların bir parçası olarak görmektedir. Sözleşme, iklim değişikliğiyle ilgili politika ve önlemlerin maliyet etkin olması, başka deyişle mümkün olan en fazla küresel yararı en düşük maliyet karşılığı sağlaması gerektiğini vurgulamaktadır. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 7

8 mercek altı: BMİDÇS ve Sekretarya SÖZLEŞME İDARİ SEKRETERİ ile SÖYLEŞİ Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) İdarî Sekreteri Joke Waller Hunter, REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi Yunus Arıkan ile söyleşisinde, iklim politikalarının önemini vurguladı. Sürdürülebilir kalkınmanın vazgeçilmez unsurları Joke Waller Hunter ı kaybettik. CEMRE: Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin yakalanmasında BMİDÇS nin rolü ve önemini nasıl tanımlayabilirsiniz? Kalkınma, eğer yeryüzündeki kaynaklar, sular, topraklar, canlı çeşitliliği, enerji kaynakları, atmosfer ve iklim sistemi, dünyanın her yerinde gelecek kuşakların da yaşama ve gelişip büyüme şansı bulmasına olanak verecek şekilde kullanılırsa sürdürülebilir olur. İklim alanında bu, iklim değişikliğine yol açan sera gazlarının salımlarının iklim sisteminin düzgün biçimde işlemesine olanak verecek düzeyde tutulması anlamına gelir. Asıl soru şudur; bütün kalkınma faaliyetleri için bu denli önemli olan, fakat aynı zamanda salımların büyük bir bölümünden de sorumlu olan enerjiyi nasıl kullanalım ki iklim sistemi olumsuz etkilenmesin? İklim değişikliği zaten gerçekleşiyor ve önümüzdeki yıllarda da bu değişiklik devam edeceğine göre, bugün aldığımız önlemlere rağmen, ortaya çıkacak etkilere uyum sağlamaya da hazır olmalıyız. Bunlar, deniz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak sellerden, kasırga veya daha fazla kuraklık gibi aşırı hava olaylarına, tarım için gerekli suyun azalmasına ve tropik hastalıkların daha fazla ortaya çıkmasına kadar çeşitlilik gösterebilir. BMİDÇS de, yalnızca gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin oluşturacağı bir işbirliği sayesinde ulaşılabilecek olan bu hedefler için çalışıyor. Geçtiğimiz yıllarda sera gazları salımlarının ana kaynağı gelişmiş ülkeler olduğu için salımların azaltılmasında başı onlar çekmelidir. Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğiyle başa çıkmasında da onlara yardımcı olmalıdırlar. BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ne taraf olan bütün devletler ulusal bildirimler yoluyla faaliyetlerini rapor ediyorlar. Raporları okuduğunuz zaman, ülkelerin Asıl soru şudur; bütün kalkınma faaliyetleri için bu denli önemli olan, fakat aynı zamanda salımların büyük bir bölümünden de sorumlu olan enerjiyi nasıl kullanalım ki iklim sistemi olumsuz etkilenmesin? İklim değişikliği zaten gerçekleşiyor ve önümüzdeki yıllarda da bu değişiklik devam edeceğine göre, bugün aldığımız önlemlere rağmen, ortaya çıkacak etkilere uyum sağlamaya da hazır olmalıyız. Bunlar, deniz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak sellerden, kasırga veya daha fazla kuraklık gibi aşırı hava olaylarına, tarım için gerekli suyun azalmasına ve tropik hastalıkların daha fazla ortaya çıkmasına kadar çeşitlilik gösterebilir. 8 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni Kaynak: BMİDÇS Sekretaryası arşivi 1 Mayıs 2002 tarihinden bu yana BMİDÇS İdari Sekreteri görevini büyük bir özveri ve başarıyla yürüten Bayan Joke Waller Hunter, 14 Ekim 2005 tarihinde vefat etmiştir. Bir özeti REC Türkiye nin yayın organı Yeşil Ufuklar dergisinin 2. sayısında yayımlanan bu söyleşi, Bayan Waller Hunter in basına verdiği son demeç olma özelliğini de taşımaktadır. REC Türkiye, Bayan Waller Hunter i saygıyla anarken, yakınlarına ve tüm iklim dostlarına en içten başsağlığı dileklerini iletmektedir. iklim politikalarını, sürdürülebilir kalkınma stratejilerine ve enerji, ulaşım ve tarım gibi iktisadi sektörlerdeki politikalarına nasıl dahil etmeye başladıklarını görüyorsunuz. Bu da bize enerji kullanımında daha etkin olmanın mümkün olabileceğini, böylece daha az enerji kullanımı ve daha az salımla aynı düzeyde kalkınmanın gerçekleşebileceğini gösteriyor. Ayrıca bu, güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerjilerin kullanımının giderek arttığının da bir göstergesi. CEMRE: 18 Kasım 2004 tarihinde, Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girişi üzerine yaptığınız basın açıklamasında Bir belirsizlik dönemi kapandı diyorsunuz. Bu dönem süresince bunun mutlu sona ulaşamayabileceğini hiç düşündünüz mü? Hayır, bu konuda her zaman iyimser oldum ya da şimdi gerçekçi demeliyim! Ve

9 mercek altı: BMİDÇS ve Sekretarya şu anda Protokol yürürlükte olduğu ve protokoldeki salım azaltma hedefleri ona taraf olan sanayileşmiş ülkeler için yasal anlamda bağlayıcı olduğu için çok mutluyum. Kyoto Protokolü nün, ona çekici bir araç niteliği kazandıran birçok yenilikçi özelliği var. Şu anda büyük ölçüde salım azaltma şartlarına odaklanılmış durumda. İnanıyorum ki uzun vadede protokolün piyasa-tabanlı mekanizmaları, temiz kalkınma mekanizması (CDM) ve ortak yürütme ve salım ticareti de Protokol ün önemli özellikleri olarak görülecek. Protokol ün yeni bir meta yarattığının altını özellikle çizmek istiyorum, o da şu anda ticareti yapılabilen karbon. CDM hali hazırda mevcut ve çalışıyor, bu yıl Protokol ün yürürlüğe girmesiyle yeniden güçlendirildi. CDM, gerçekten de gelişmekte olan ülkelerin çoğu için Kyoto Protokolü ne taraf olmayı çekici bir hale getirdi. CDM, gelişmekte olan ülkelerde iklim-dostu yatırımları teşvik ediyor, onlara sürdürülebilir kalkınma çalışmalarında yardımcı oluyor, aynı zamanda sanayileşmiş ülkelerin Protokol ün hedeflerine uymaları yönünde kullanabilecekleri krediler de yaratıyor. BMİDÇS Tarafları Konferansı nın tam zamanında gerçekleştirdiği hızlı başlangıç sebebiyle ilk projeler kayıtlara geçti, ve daha birçok yeni proje de yolda. Yapılan araştırmalar, 2012 yılı itibariyle CDM piyasasının toplam milyon ton CO 2 eşdeğerine ulaşacağını belirtiyor. CEMRE: Dünyanın her yerinde bu konuyla ilgilenen insanlar, bütün Taraflara Kyoto sonrası yükümlülük dönemi için daha yüksek hedefler belirlemeleri yönünde ısrarla çağrıda bulunuyorlar. Bu müzakereler sırasında bilinçli bir uzlaşmaya varmayı önleyebilecek en büyük engeller olarak neleri tanımlardınız? Ve Sekretarya tarafından bu engelleri aşmak için ne tür politikalar geliştiriliyor? Kyoto Protokolü çok önemli bir ilk adım, ama şurası da açık ki, Sözleşme nin nihai hedefine, yani atmosferdeki sera gazları birikimlerini iklim sistemi için tehlike yaratmayacak seviyelerde sabitlemeye doğru ilerleme kaydedebilmek için daha fazlasının yapılması gerekiyor. Bu birikim geçtiğimiz yüzyıldan bu yana sürekli arttı ve artmaya da devam ediyor. İklim değişikliğinin olumsuz etkilerini gösteren sayısız kanıt bulunuyor, örneğin kuraklık, sel ve kasırga gibi aşırı hava olaylarının giderek artması, kutup buzulunda, buzullarda ve yağış rejimlerindeki değişiklikler. Sarf edilen çabalar sorunun bütün yönlerine hitap etmeli, buna bazı hassas ülkelerin iklim değişikliğinin yaratacağı etkilere uyum sağlama konusundaki acil ihtiyaçları da dahil. Bunun dışında başa çıkılması gereken başka sorunlar da var, örneğin, iklim konusundaki müzakerelere iktisat alanındaki aktörleri nasıl dahil edebiliriz? Temiz hava ve ucuz yakıt yönündeki talepler, iklim dostu politikaların Kaynak: IISD/ENB Leila Mead arşivi desteklenmesi için nasıl harekete geçirilebilir? Bu yönde ilerlerken, tartışmaları elde hiçbir şey yokmuşçasına sıfırdan başlatmamak, ve Sözleşme de yer alan ilkelerin oluşturduğu temelden ilerleyerek hem sanayileşmiş hem de gelişmekte olan ülkeler dahil olmak üzere bütün Taraflar ın deneyimlerinden dersler çıkarmak çok önemli. Sekretarya nın buradaki rolü, şimdiye kadar gerçekleştirilmiş uygulama ile ilgili uygun bilgi ve analizi sağlayarak, Tarafları desteklemektir. CEMRE: 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDÇS ye taraf olan en yeni ülke olarak Türkiye nin, hem ulusal düzeyde BMİDÇS nin yükümlülüklerine aşinalık kazanması, hem de aynı zamanda Kyoto Protokolü nün uluslararası düzeyde uygulanışına tanık olması bekleniyor. Siz bütün bu süreçte Türk hükümetine ve paydaşlara ne tür politika ve stratejiler izlemelerini tavsiye edersiniz? Bakın, burada size Sözleşme de ve Kyoto Protokolü nde bulunabilecek yol gösterici Sarf edilen çabalar sorunun bütün yönlerine hitap etmeli, buna bazı hassas ülkelerin iklim değişikliğinin yaratacağı etkilere uyum sağlama konusundaki acil ihtiyaçları da dahil. Bunun dışında başa çıkılması gereken başka sorunlar da var, örneğin, iklim konusundaki müzakerelere iktisat alanındaki aktörleri nasıl dahil edebiliriz? Temiz hava ve ucuz yakıt yönündeki talepler, iklim dostu politikaların desteklenmesi için nasıl harekete geçirilebilir? ilkeleri sunayım; her ne kadar Sözleşme ve Kyoto Protokolü Tarafların hangi politikaları izlemesi yönünde reçeteler sunmasa da, politikaların uygulanması gereken sektörlerin açıklayıcı bir listesini içeriyor. Bu sektörler arasında, enerji, ulaşım, ormanlar, tarım ve atıklar yer alıyor. Bu sektörlerde uygulanması gereken politikalarsa şunlar: Enerji etkinliğinin arttırılması ve yeni ve yenilenebilir enerji türlerinin teşvik edilmesi, Yeni ve yenilenebilir enerji türlerinin ve karbon giderme teknolojilerinin de aralarında bulunduğu konularda araştırmaların desteklenmesi, Piyasadaki aksaklıkların zamanla düzeltilmesi ve piyasa araçlarının uygulanması, Sera gazları salımlarını sınırlandıran veya azaltan politikaları ve tedbirleri teşvik etmeyi amaçlayan ilgili sektörlerde reformların özendirilmesi. Birçok gelişmiş ülkenin iklim değişikliği politikalarının ve tedbirlerinin uygulanmasında bugüne dek elde edilen deneyim; etkin, çevreye zarar vermeyen, ve en düşük maliyetle en fazla yararı sağlayan politikaların, enerji etkinliğini arttırmayı ve yenilenebilir enerjiyi özendirmeyi amaçlayan politikalar olduğunu ortaya koyuyor. Etkin tedbirler arasında, salım ticareti gibi ekonomik araçlar da yer alıyor. Türkiye nin, hızla büyüyen bir piyasa ekonomisine sahip ülke olduğu düşünülürse, enerji etkinliğini artırmak ve yenilenebilir enerjiyi özendirmek yalnızca salımlardaki artışın yavaşlatılmasına yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda çevre ve sağlık gibi diğer konularda da faydalar sağlayarak enerji güvenliğini de geliştirir. Bu da Türkiye nin daha geniş çaplı sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmasında yardımcı olabilir. Belirli bir önlemler portföyü seçmek büyük ölçüde ulusal koşullara, halkın kabul seviyesine ve genel ekonomi politikalarına bağlıdır. Türkiye nin ilk ulusal bildirimini dört gözle bekliyoruz. Bu bildirim, Sözleşme de şart koşulmuş olup, bir ülkenin insan kaynaklı iklim değişikliğini azaltma yolunda neler yaptığını gösteren ve ülkenin seçtiği yolu daha iyi anlatmayı hedefleyen bir rapordur. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 9

10 mercek altı: BMİDÇS ve Sekretarya Sözleşme nin mercek altı / kurumları Taraflar Konferansı (COP): Sözleşme çerçevesindeki en üst karar organıdır. Her yıl toplanarak Sözleşme nin uygulanmasını değerlendirir, Sözleşme kurallarını daha ileriye taşıyacak kararlar alır ve önemli yeni yükümlülüklere yönelik görüşmeleri yürütür. İki yardımcı organ ise COP hazırlıklarını yürütmek amacıyla yılda en az iki kez toplanır. Bilimsel ve Teknolojik Danışma Yardımcı Organı (SBSTA): Bilim, teknoloji ve yöntemle ilgili konularda COP için danışmanlık görevini yürütür. Ülke bildirimleri ve salım envanteri standartlarının geliştirilmesine yönelik yönlendirmeleri yapmak da yine bu organın görevidir. Yürütme Yardımcı Organı (SBI): Sözleşme nin uygulanmasına ilişkin değerlendirme ve inceleme çalışmalarına yardımcı olur. Bu amaçla, ülkeler tarafından bildirilen verileri analiz ettiği gibi ayrıca finansal ve idari işlerle de ilgilenir. Sekretarya: Uluslararası kamu görevlilerinden oluşur. Başta COP, yardımcı organlar ve bunların büroları olmak üzere iklim değişikliği sürecinde görev yapan bütün kurumları desteklemek amacıyla Sözleşme organlarının toplantılarına ilişkin pratik düzenlemeleri yapar, Tarafların yükümlülüklerini yerine getirmelerinde yardımcı olur, veri ve bilgi toplayıp dağıtır ve ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla görüşmelerde bulunur. Kaynak: IISD/ENB Leila Mead arşivi Bağlı organlar Küresel Çevre Fonu (GEF): GEF, 1991 yılında, çevreyle ilgili olarak küresel yararlar sağlayacak projeler için gelişmekte olan ülkelere finansman sağlanması amacıyla uygulayıcı kuruluşlar olarak Dünya Bankası, UNEP ve UNDP tarafından kurulmuştur. Bu kapsamda sadece iklim değişikliğiyle ilgili projeler değil, aynı zamanda biyolojik çeşitlilik, ozon tabakasının korunması ve uluslararası sularla ilgili projeler de desteklenmektedir. GEF halen Sözleşme nin finansal mekanizmalarını işletmektedir. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülkelere hibe ya da kredi biçiminde kaynak aktarılmaktadır. COP, iklim değişikliği politikaları, program öncelikleri ve finansmandan yararlandırma ölçütleri ile ilgili konularda GEF için sürekli rehberlik sağlarken, GEF de iklim değişikliği alanındaki çalışmalarını her yıl düzenli olarak COP toplantılarında sunar. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC): İklim değişikliği konularında yaşamsal önemde bir bilgi kaynağıdır. IPCC, 1990 yılından bu yana beşer yıllık dönemlerde, iklim değişikliği ile ilgili kapsamlı değerlendirme raporları yayınlar. Bu raporlardan sonuncusu (TAR) 2001 yılında yayınlanmıştır. IPCC ayrıca, COP ya da SBSTA tarafından yöneltilecek talepler üzerine belirli konularda Özel Raporlar ya da Teknik Değerlendirmeler hazırlar. Panelin metodoloji alanındaki çalışmaları, Tarafların sera gazı envanterlerinin oluşturulması için ortak rehberler hazırlanmasında önemli bir rol oynamıştır. Sözleşme de ülkeler ve yükümlülükleri EK-I Listesi: Gelişmiş Ülkeler ve Diğer Ülkeler 1992 yılında OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) üyesi olan sanayileşmiş ülkeler ile, Rusya Federasyonu, Baltık Devletleri ile Orta ve Doğu Avrupa daki kimi devletler dahil olmak üzere ekonomileri geçiş sürecinde olan ülkeleri kapsamaktadır. Avrupa Birliği de bu kapsamdaki bir ülke gibi değerlendirildiği için EK-I listesinde toplam 41 ülke yer almaktadır. Sözleşme kapsamında EK-I ülkelerinin, sera gazı salımlarının azaltılması konusunda öncü rol oynamaları beklenmektedir ancak geçiş ekonomileri ülkelerine bazı kolaylıklar sağlanmaktadır. Bu ülkeler her yıl 15 Nisan a kadar sera gazı envanterlerini Sekretarya ya sunarlar. Ayrıca izledikleri politika ve önlemlerin açıklamalarını içeren Ulusal Bildirim Raporlarını daha sık ve daha ayrıntılı bir şekilde hazırlarlar. EK-II Listesi: Gelişmiş Ülkeler Hepsi OECD üyesi olan ve Ek-I de yer alan toplam 24 ülkeden oluşmaktadır. Sözleşme uyarınca bu ülkeler, gelişmekte olan ülkelere Sözleşme çerçevesinde salım azaltma çalışmalarında finansman kaynağı sağlamak ve iklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarına uyum sağlamalarında bu ülkelere yardımcı olmakla yükümlüdürler. Bu ülkeler ayrıca çevre dostu teknolojilerin geliştirilmesi ve bu teknolojilerin transferi için pratik bütün adımları atmak zorundadırlar. 10 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni EK-I Dışı Liste: Diğer Ülkeler Çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerdir. Sözleşme, gelişmekte olan ülkelerden oluşan belirli grupları, iklim değişikliğinin etkilerine özellikle açık ülkeler olarak tanımlamaktadır. Bunların arasında alçak kıyı alanları olan, çölleşme ve kuraklığa yatkın ülkeler de yer almaktadır. Diğer ülkeler ise (örneğin fosil yakıt üretiminden ve dış ticaretinden sağlanacak gelirlere aşırı bağımlı durumda olanlar) iklim değişikliğine karşı alınacak önlemlerin ekonomik etkilerini çok daha fazla hissedeceklerdir. Bu nedenle Sözleşme, bu tür dış etkilenmelere açık ülkelerin örneğin yatırım, sigorta ve teknoloji transferi gibi özel gereksinimlerine ve duyarlılıklarına yanıt oluşturacak girişimlere vurgu yapmaktadır. Türkiye 1992 yılında hazırlanan Sözleşme de Türkiye OECD üyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de EK-II listesinde yer aldı. Daha sonra her iki listeden çıkma talebi kabul edilmedi yılındaki 7. Taraflar Konferansı nda alınan 26/CP.7 numaralı karar uyarınca, Ek-II den çıkarıldı, özgün koşulları dikkate alınarak, ve diğer Ek-I ülkelerinden farklı bir konumda Ek-I de yer aldı.

11 BMİDÇS gündemi COP11 ve COP/MOP1 Kanada da düzenleniyor UNFCCC 11. Taraflar Konferansı (COP11) 28 Kasım - 9 Aralık 2005 tarihlerinde Kanada nın Montreal kentinde gerçekleştirilecektir. 16 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Kyoto Protokolü nün 1. Taraflar Buluşması nın (COP/MOP1) COP11 ile eşzamanlı olarak gerçekleştirilmesi, 1995 den bu yana her yıl düzenlenen Taraflar Konferansı na, bu yıl çok daha farklı bir önem kazandırmaktadır. Kanada nın COP11 e evsahipliği teklifi ile ilgili olarak, Kanada Çevre Bakanı Stephane Dion tarafından yapılan açıklamada; iklim üzerindeki insan etkinliklerinin kontrolü konusunda tüm insanlık adına girilen bu yolda, Montreal toplantısının, herkes için ve tüm kıtalarda, temiz ve iklim dostu bir ekonominin oluşturulması yönünde atılan adımlara katkı sağlamasını umduğunu belirtmiştir. COP11 de ülkemiz, Çevre ve Orman Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Elektrik İşleri Genel Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, GEF İlk Ulusal Bildirim Proje Ekibi yetkililerinden oluşan bir heyetle temsil edilecektir. COP11 de Marmara Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Rana İzci bir yan etkinlikte konuşmacı olarak yer alacaktır. REC Türkiye, REC Uluslararası Delegasyonu kapsamında COP11 e katılacaktır. REC, COP11 de REEEP standını sergileyecek ve 1 Aralık 2005 tarihinde kapasite geliştirme konulu bir yan etkinlik düzenleyecektir. REC Türkiye ise BMİDÇS Sekretaryası tarafından Climate Talk Series kapsamında Türkiye de BMİDÇS 6. Maddesi nin Uygulanması başlıklı bir sunuş gerçekleştirecektir. Oxford Enerji Araştırmaları Ensitütüsü delegasyonu kapsamında COP11 e katılacak olan Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, aynı zamanda ülkemizden bir COP toplantısını izleyecek ilk sivil toplum kuruluşu olarak da anılacaktır. Söz konusu işbirliği, REC Türkiye nin kolaylaştırıcılığında geliştirilmiş ve REC Türkiye nin DEFRA sponsorluğunda yürütmeye başladığı İklim Değişikliğinde Hükümet ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kapasitelerinin Geliştirilmesi proje kapsamında desteklenmiştir. EK-I tarafları 4. Ulusal Bildirimleri ni hazırlıyor BMİDÇS 4.1 ve 12.5 Maddeleri uyarınca, tüm Taraflar Sözleşme nin uygulanması ile ilgili olarak yürütmekte oldukları çalışmalar hakkındaki raporlarını Sekreterya ya sunmakla yükümlüdürler. Ek-I ülkeleri Ulusal Bildirim olarak adlandırılan bu raporların ilkini yıllarında, ikincisini yıllarında ve üçüncüsünü 2001 yılında hazırlamışlardır. 1 Mart 2004 tarihi itibarı ile, toplam 40 Ek-I Tarafı ülkeden 37 adet Üçüncü Bildirim Raporu Sekretarya ya ulaştırılmıştır. 4. Ulusal Bildirimler en geç 1 Ocak 2006 tarihinde Sekretarya ya sunulacaktır. Ulusal Bildirimler hazırlanması sırasında Ek- I ülkeleri belli kurallara uymak zorundadırlar. Bu kurallar 1996 ve 1999 yıllarında iki sefer gözden geçirilmiştir. Bu kurallara göre Ek-I ülkeleri tarafından hazırlanan Ulusal Bildirimlerde aşağıdaki konular yer almaktadır; - Seragazı salımları ve azaltılması ile ilgili ulusal koşullar - Seragazı envanter bilgisi (kaynak, gaz türü ve yutakları da içeren özet bilgiler) - Seragazı salımlarının azaltılması ile ilgili izlenen politikalar ve alınan önlemler - Seragazı salımları ile ilgili projeksiyonlar, izlenen politikaların ve alınan önlemlerin projeksiyonlara etkisi - Duyarlılık değerlendirmesi, iklim değişikliği etkileri ve adaptasyon önlemleri - Finansal kaynaklar ve teknoloji transferi - Araştırma ve sistematik gözlem - Öğretim, eğitim ve kamuoyu bilinçlendirmesi 1996 yılından itibaren ise, seragazı salımları için ayrı ve daha geniş kapsamlı olarak düzenlenen envanterler her yıl 15 Nisan tarihinde Sekretarya ya sunulmaktadır. Taraflar Konferansı tarafından alınan kararlar uyarınca, Ek-I Taraflarının Ulusal Bildirimleri ve sera gazı envanterleri, bağımsız uzmanlardan oluşan ekipler tarafından ayrıntılı incelemeye alınır. Gerek Ulusal Bildirimler, gerek Ayrıntılı İnceleme Raporları internet üzerinde duyurulmaktadır. BMİDÇS 22. Yardımcı Organlar Toplantısı Bonn da toplandı 22. Yardımcı Organlar Toplantısı Mayıs 2005 tarihleri arasında Bonn da gerçekleştirilmiştir. Yardımcı Organlar Toplantısı nda resmi oturumlar öncesi ve sonrasında gayrıresmi toplantılar veya çeşitli etkinlik ve toplantılar düzenlenmektedir. Bu etkinlikler, herkesin katılımının mümkün olduğu açık ve sadece üyelerin katılabildikleri kapalı olmak üzere iki farklı şekilde düzenlenmektedir. Bu yılki Yardımcı Organlar toplantısı kapsamında, 2012 sonrası dönemdeki salım azaltma yükümlükleri ile ilgili olarak, Taraflar arasındaki ilk resmi müzakere toplantısı olarak algılanan Hükümet Uzmanları Semineri de gerçekleştirilmiştir. Ayrıca toplantı öncesinde, Temiz Kalkınma Mekanizması İdari Kurulu, Teknoloji Transferi Uzman Grubu, Kayıt Sistemi Kaynak: Yunus Arıkan arşivi Tartışma Grubu ile En Az Gelişmiş Ülke Fonu Gayrıresmi Toplantısı da yine Bonn da gerçekleştirilmiştir. Toplantı boyunca; - SBI kapsamında ; Ek-I Dışı Ülkelerin 2. veya 3. Ulusal Bildirimlerinin sunumu, Özel İklim Değişikliği Fonu nun işleyişi, COP/MOP1 gündemi, - SBSTA kapsamında ise; İklim Değişikliği Etkileri 5 Yıllık Çalışma Programı, Uluslararası havacılık ve denizcilikten kaynaklanan salımlar, Kyoto Protokolü kayıt sistemleri, öncelikli olarak ele alınan konular arasında yer almıştır. 22. Yardımcı Organlar Toplantısında 50 ye yakın yan etkinlik gerçekleştirilmiştir. Bu etkinlikler arasında en dikkat çekenler aşağıda yer almaktadır; - Sekretarya tarafından düzenlenen; Sera Gazı Envanterleri Ortak Raporlama Formatı yeni yazılımının tanıtımı, Ek-I Dışı Tarafların Ulusal Bildirimleri için Mali ve Teknik Destek Forumu, İklim-Dostu İDÇS Etkinlikleri Girişimi Tanıtımı, Politika ve Önlemlerde İyi Uygulamalar Yuvarlak Masa, - IPCC tarafından düzenlenen; Kyoto Protokolü İlk Yükümlülükleri Hazırlıkları, - SBSTA tarafından düzenlenen; Önleme ve Adaptasyon çalıştayları, Ozon-İklim Değerlendirme Raporu Sunumu, Seragazı Envanterleri 2006 Kılavuzları Tanıtımı, - AB Komisyonu tarafından düzenlenen; AB nin 2012-sonrası İlk Değerlendirme Raporu, Avrupa Birliği nin Madde.6 Uygulamaları, Avrupa Birliği Salım Ticareti Programı, Avrupa nın İklim değişikliğine duyarlılığı ve etkilenme değerlendirmeleri ve AB Seragazı Salım Hesaplamaları - Diğer; Hadley Center Konferansı Değerlendirmesi, Latin Amerika BMİDÇS 6. Madde Çalıştayı, CDM İdari Kurulu Soru-Cevap Oturumu, Avrupa Kapasite Geliştirme İnisiyatifi (ECBI) Tanıtımı REC Türkiye, BMİDÇS 6. Madde Ulusal Odak Noktası görevi kapsamında, 22. Yardımcı Organlar Toplantısı nı izleyen Türkiye heyeti içerisinde, danışman olarak yer almıştır. REC Türkiye toplantı süresince, iklim değişikliği eğitim, öğretim ve kamuoyu bilinçlendirmesi alanında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan görevlendirme ile ilgili olarak çeşitli görüşmelerde bulundu. Başta Sekretarya olmak üzere tüm yetkililer, Türkiye nin Sözleşme ye taraf olmasını takip eden ilk yıl içinde böyle bir adım atmasını takdirle karşıladıklarını belirterek, REC Türkiye ile işbirliği içerisinde bulunmaktan mutluluk duyacaklarını dile getirmişlerdir. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 11

12 kyoto protokolü Temiz kalkınma düzeneği (CDM) projeleri kapsamında ilk belgeli salım azaltımları (CER) onaylandı Kaynak: PHOTODISC 2001 yılında düzenlenen 7. Taraflar Konferansı kararları gereği İcra Kurulu nun oluşturulmasıyla, Kyoto Protokolü nün esneklik mekanizmaları arasında yer alan Temiz Kalkınma Düzeneği uygulamalarında da ilerlemeler kaydedilmeye başlanmıştır. CDM kapsamındaki projeler enerji, sanayi, ulaştırma, tarım sektörlerinde büyük ve küçük ölçekli olmak üzere iki başlıkta, ormanlaştırma/yeniden ormanlaştırma projeleri ise ayrı bir başlıkta ele alınmaktadır. Eylül 2005 itibarı ile 76 proje onay için görüşlere açılmış, 23 proje CDM kapsamında değerlendirilmek üzere kayda alınmıştır. Eylül 2005 tarihi itibarı ile CDM İcra Kurulu tarafından kabul edilen diğer Belgeli Salım Azaltımlarının (CER) gerçekleştiği projeler aşağıda sunulmaktadır. 20 Ekim 2005 tarihinde ise CDM İcra Kurulu ilk Belgeli Salım Azaltımlarını (CER) onaylamıştır. Bu onay, Honduras ta, ilkinde bir İtalyan firması için yıllık CER sağlayan, diğerinde de bir Finlandiya firması için yıllık CER sağlayan 2 adet hidroelektrik santral projesi kapsamında alınmıştır. (Bir CER 1 ton CO2 eşdeğerine karşılık gelmektedir.). CDM İcra Kurulu bu onayıyla projelerde yer alan firmalara, projelerin ilk aşamaları kapsamında, birinci projede ton CO2, ikinci projede ise ton CO2 tahsis edildiğini açıklamıştır. Her iki projenin geçerliliği, CDM İcra Kurulu tarafından yetkili işlem kuruluşu designated operational entity (DOE) olarak belirlenen İngiltere merkezli DNV firması tarafından onaylanmıştır. Yetkili kuruluşlar, projelerin Kyoto Protokolü ve CDM ilkelerine uygun olarak planlanma, inşa ve işletme aşamalarında denetlemektedirler. CDM İcra Kurulu ise bu denetleme raporlarına dayanarak onay işlemini tamamlamaktadır. Proje Kapsamı Yatırımcı Ülke Proje süresi Belgeleme Dönemi CER Belgeleme İşlemlerini Yapan Kuruluş Belgeleme Döneminde Onaylanan CER Miktarı (ton CO2 eşdeğeri) HFC Yakma Tesisi G. Kore Tarımsal Atıklardan Elektrik Üretilmesi - Hindistan Çöp Depolama Sahası Biyogaz Yönetimi - Brezilya Japonya Hollanda Japonya - İngiltere 1/1/ /12/2009 1/8/ /7/2013 1/1/ /12/2010 1/1/ /3/2005 1/8/ /6/2005 1/1/ /12/2004 DNV TÜV SGS Karbon piyasası Carbon Expo ile büyüyor Mayıs 2005 tarihlerinde Köln kentinde ikincisi düzenlenen dünyanın tek karbon sektörü ve salım ticareti fuarı CarbonExpo, Kyoto Protokolü nün 2005 yılında yürürlüğe girmesiyle büyük bir başarıya ulaştı yılında 1500 ziyaretçi, 134 sergi sahibi firma, 89 ülke katılımıyla gerçekleştirilen CarbonExpo, bir önceki yıla oranla tüm kategorilerde %100 e varan artışlar yakaladı. Dünya Bankası, Uluslararası Salım Ticareti Derneği (IETA) ve Köln Fuar Merkezi nin işbirliği içerisinde düzenlenen fuarın bu yılki açılışı Kuzey Ren Westfalya Eyalet Çevre Bakanı Barbel Höhn, BMİDÇS İdari Sekreteri Joke Waller Hunter, İngiltere Çevre Bakanı Margaret Beckett ve İspanyol Çevre Bakanı Arturo Gonzalo Azipiri nin katılımıyla gerçekleştirildi. Fuara başta Arjantin, Uganda, Peru ve Panama olmak üzere 29 gelişmekte olan ülkenin üst düzey yetkilisi de katıldı. Fuar sırasında başta yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, atık yönetimi olmak üzere çeşitli sektörlerde 100 den fazla proje konusunda işbirliği anlaşmaları geliştirildi. Fuarın açılışında Dünya Bankası tarafından sunulan karbon piyasası yıllık raporunda, 2004 yılı içerisinde 107 milyon ton CO2-eşdeğeri sera gazı ticaretinin gerçekleştirildiği, 2005 yılının ilk 4 ayında bu rakamın 43 milyon tona ulaştığına dikkat çekildi Fuar süresince, sektörün sorunlarının tartışıldığı 12 çalıştay ve 6 geniş katılımlı konferans da gerçekleştirildi. CarbonExpo2006 ise Mayıs 2006 tarihlerinde yine Almanya nın Köln kentinde düzenlenecek. 12 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

13 kyoto protokolü Kaynak: PHOTODISC 2012 sonrası dönemi müzakereleri için ilk adım Avrupa Birliği nden Uluslararası düzeyde ise; Kyoto Protokolü ne daha geniş çaplı bir uluslararası katılımın sağlanması, başta havacılık ve deniz ulaştırması olmak üzere daha fazla sektörün sera gazı salımlarının azaltılması çalışmalarına katılması, bilim ve teknoloji alanında daha fazla ilerleme için çaba harcanması, salım ticareti gibi piyasa ve esneklik düzeneklerinin kullanılmasına devam edilmesi, iklim değişikliğinden kaynaklanan etkilere uyum politikalarının daha etkin bir şekilde ele alınması önerilmektedir yılında kabul edilen ve 16 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Kyoto Protokolü yıllarını kapsayan 1. Yükümlülük Dönemi için Ek-I ülkelerinin toplam 6 sera gazı salımlarının 1990 yılına göre %5,2 azaltılmasını öngörmektedir. Bu hedefe ulaşmak için her ülkeye farklı bir salım azaltma veya sınırlandırma yükümlülüğü tanınmıştır. Bu çerçevede, 15 üyeli Avrupa Birliği için AB Balonu olarak adlandırılan toplam %8 oranında azaltma hedefi belirlenmiş, Birlik üyesi ülkeler ise kendi aralarında farklı yükümlülükler belirlenmiştir. Kyoto Protokolü Madde 3.9 uyarınca, 2012 sonrasındaki sera gazı azaltma yükümlülüklerinin hangi ilkeler çerçevesinde belirleneceğine ve hangi hedefleri içereceğine yönelik müzakerelerin ise, 1 Ocak 2005 tarihinde başlaması öngörülmüştür. Bu müzakerelerde, 2012 sonrasındaki 2. Yükümlülük Dönemi için geçerli olmak üzere, zaman dilimi ( yıl), ülkelerin katılımı (Ek-I Ülkeleri dışında varsa yeni katılımlar), yükümlülük göstergeleri (CO 2 -e/cap, CO 2 /GDP vs.) ve ülkelere göre yükümlülük oranları gibi yeni kavram ve hedeflerin gündeme gelmesi beklenmektedir sonrasındaki döneme yönelik müzakerelerin çok çetin görüşmelere sahne olması beklendiği için, nihai sonucun toplam 7 yıla yakın bir süre sonunda belirlenebileceği öngörülmektedir. Konuyla ilgili ilk resmi görüş, Avrupa Birliği Komisyonu nun Küresel İklim Değişikliği Savaşını Kazanmak başlıklı 9 Şubat 2005 ve SEC(2005) 180 sayılı tebliği ile kamuoyuna duyuruldu. Söz konusu belgede, sera gazı salımlarının azaltım hedefleri ve yükümlülük dönemi süresi ile ilgili sayısal bir hedef belirtilmemekle beraber, bu karara temel oluşturacak politika esasları ele alındı. Komisyon a göre, 2100 yılı ile sanayi öncesi dönem arasındaki sıcaklık artışının en fazla 2 C düzeyinde kalması, gerçekçi bir yaklaşım olarak politikaların temelini oluşturmalıdır. Aynı şekilde, sera gazı salımlarının azaltılması için alınacak önlemlerin maliyetinin, 2 C yi aşan bir sıcaklık artışı sonucunda yaşanacak afetler sonucu oluşacak ekonomik kayıpların altında olduğu da Komisyon tarafından dile getirilmektedir. Bu çerçevede, 2012 sonrası dönem için, AB ve Üye Ülkelerine yönelik olarak; belirlenen politikaların eksiksiz uygulanması, kamuoyu duyarlılığının arttırılması, daha fazla sayıda ve daha belirli alanlarda araştırmalar yapılması, AB dışındaki ülkelerle daha etkin işbirliklerinin oluşturulması ve 2000 yılında belirlenen Avrupa İklim Değişikliği Programı nın 2005 te yeni bir aşamaya taşınması önerilmektedir. Uluslararası düzeyde ise; Kyoto Protokolü ne daha geniş çaplı bir uluslararası katılımın sağlanması, başta havacılık ve deniz ulaştırması olmak üzere daha fazla sektörün sera gazı salımlarının azaltılması çalışmalarına katılması, bilim ve teknoloji alanında daha fazla ilerleme için çaba harcanması, salım ticareti gibi piyasa ve esneklik düzeneklerinin kullanılmasına devam edilmesi, iklim değişikliğinden kaynaklanan etkilere uyum politikalarının daha etkin bir şekilde ele alınması önerilmektedir. Avrupa Birliği Salım Ticareti Programı nı başlattı Kyoto Protokolü nün 17. Maddesi, Ek-I ülkesi Taraflarına, birbirleri arasında salım birimlerinin ticaretine olanak tanımaktadır. Avrupa Birliği Salım Ticareti Programı (EU-ETS), bu kapsamda dünyanın ilk uluslararası CO 2 salım ticaret programı olarak anılmaktadır. Program aynı zamanda Amerika, Japonya, Kanada, Avustralya daki örnekler ile karşılaştırıldığında en çok sektörü kapsayan uygulama olarak da dikkati çekmektedir. Programın altyapısı, 25 Ekim 2003 tarihinde yürürlüğe giren 2003/87/EC sayılı AB Direktifi ile belirlenmiştir. Ancak elektronik ortamda salım ticareti Ocak 2005 tarihinde başlamıştır. Toplam 3 aşamadan oluşan EU-ETS, yılları arasında Pilot Uygulama, yılları arasında Kyoto Dönemi, yılları arasında ise Kyoto Sonrası Dönem olarak tanımlanmaktadır. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 13

14 merak terimler ettikleriniz sözlüğü Hava (Weather): Yeryüzünün herhangi bir yerinde ve herhangi bir anda yaşanan ya da gözlenen atmosferik olayların tümü. İnsan etkinliklerinin çok büyük bir bölümü, atmosferdeki çok çeşitli, karmaşık ve değişken etmen ve süreçler sonucunda oluşan hava olaylarına bağlıdır ve ondan etkilenir. İklim (Climate): Yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen ve ölçülen tüm hava koşullarının ortalama durumu. İklim, ölçülen ekstrem (uç) değerleri ve tüm değişkenlikleri de içerir. İklim değişikliği (Climate change): İklimin ortalama durumunda ya da onun değişkenliğinde onlarca yıl ya da daha uzun yıllar boyunca süren istatistiksel olarak anlamlı değişimler. İklim değişikliği, doğal iç süreçler ve dış zorlama etmenleri ya da atmosferin bileşimindeki, ya da arazi kullanımındaki sürekli antropojenik (insan kaynaklı) değişiklikler nedeniyle oluşabilir. İklim değişkenliği ya da değişebilirliği (Climate variability): Hava olayları ayrı olmak üzere, tüm zaman ve alan ölçeklerinde iklimin ortalama durumundaki ve standart sapmalar ile uç olayların oluşumu gibi öteki istatistiklerindeki değişimler. Değişebilirlik, iklim sistemi içerisindeki doğal iç süreçlere (içsel değişebilirlik), ya da doğal ya da insan kaynaklı dış zorlama etmenlerindeki değişimlere (dışsal değişebilirlik) bağlı olarak oluşabilir. Salım (Emission) ya da Salımlar (Emissions): İklim değişikliği kapsamında olmak üzere, sera gazlarını ve aerosol leri belirli bir alanda ya da noktada ve zaman döneminde atmosfere salmak ya da salıvermek. Küresel Isınma Potansiyeli (Global warming potential - GWP): Sera gazlarının atmosferdeki farklı kalış ya da yaşam sürelerinin ve giden kızılötesi ışınımı emmedeki göreli etkililiğinin ortak etkisini ortaya koyan bir nicel gösterge. Hazne (Reservoir): Bir sera gazının depolandığı, iklim sisteminin bir bileşeni ya da bileşenleri. Örneğin, ağaçlar birer karbondioksit (CO 2 ) haznesidir. Yutak (Sink): Bir sera gazını atmosferden uzaklaştıran herhangi bir süreç. Fotosentez yoluyla CO 2 uzaklaştıran ormanlar ve öteki vejetasyon oluşumları, başlıca yutakları oluştururlar. Gelişmiş ülkeler, Kyoto Protokolü altında, kendi net sera gazı salımlarının hesaplanmasında, yutakların kuvvetlendirilmesi (örneğin ormanların arttırılması) yoluyla atmosferden uzaklaştırdıkları sera gazlarını kendi toplam salımlarından çıkarabilirler. Bu durum gelişmiş ülkelere, kendi zorunlu sera gazı salım hedeflerini yerine getirmelerinde kolaylık sağlayabilir. Ancak, yutakların net etkilerinin hesaplanması yöntemsel olarak karmaşıktır ve hesaplama standardı henüz tam anlamıyla açık değildir. Yutakların net etkileri konusu, özellikle IPCC nin bilimsel ve teknik çalışmalarıyla, giderek daha anlaşılır ve doğru hesaplanabilir olma yolundadır. Arazi kullanımı, arazi kullanımı değişikliği ve ormancılık (Land use, land-use change and forestry -LULUCF): İnsanoğlunun arazi kullanımının ve bu tip arazi kullanımındaki değişikliklerin, sera gazı salımları üzerindeki etkisini açıklayan kavramsal bütün. Örneğin, orman alanlarının genişletilmesi atmosferdeki CO 2 yi azaltır; ormansızlaşma ek CO 2 salar ve çeşitli tarımsal etkinlikler, atmosferdeki metan (CH 4 ) ve diazotmonoksit (NO 2 ) birikimlerini yükseltebilir. Karbon giderme (Carbon sequestration): İnsan kaynaklı ek karbonun, atmosferden uzaklaştırılması ve temel olarak arazi kullanımındaki değişiklikler yoluyla başka haznelerde biriktirilmesi. Uygulamada, karbon giderme, çoğunlukla ormanların genişletilmesi ya da birim alandaki birey sayısını arttırma yoluyla gerçekleştirilir. İklim değişikliğini önleme (Climate change mitigation): Sera gazı salımlarını azaltmaya ve yutakları kuvvetlendirmeye yönelik insan etkinliklerinin tümü; ya da insan kaynaklı iklim değişikliğini önlemek ve etkilerini en aza indirmek. Uyum (Adaptation): Toplumların ve ekosistemlerin, değişen iklim koşulları ile baş edebilmelerine yardımcı olmak için gerçekleştirilen eylemler ve alınan önlemler. Uyum önlemleri, çok kuvvetli fırtınalar ve şiddetli yağışlardan en uygun bir biçimde korunmak amacıyla taşkın duvarlarının inşa edilmesi; ya da daha yüksek sıcaklıklara ve daha kuru toprak koşullarına en uygun tarımsal ürünlerin ve ağaçların yetiştirilmesi vb. uygulamaları içerir. 14 cemre REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

15 Küresel ısınma nedir? Yerküre nin 4.6 milyar yıllık jeolojik tarihi boyunca iklim sisteminde, kimi zaman milyonlarca kimi zaman onlarca yıl süren tüm zaman ölçeklerinde, doğal etmenler ve süreçlerle birçok değişiklik olmuştur. Jeolojik devirlerdeki iklim değişiklikleri, özellikle buzul hareketleri ve deniz seviyesindeki değişimler yoluyla, yalnız dünya coğrafyasını değiştirmekle kalmamış, ekolojik sistemlerde de kalıcı değişiklikler oluşturmuştur. Öte yandan, sanayi devriminden beri, iklimdeki doğal değişebilirliğe ek olarak, ilk kez insan etkinliklerinin de iklimi etkilediği yeni bir döneme girildi. Bu yüzden, günümüzde iklim değişikliği, sera gazı birikimlerini arttıran insan etkinlikleri dikkate alınarak da tanımlanabiliyor. Örneğin, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS), iklim değişikliğini, karşılaştırılabilir bir zaman döneminde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan ya da dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan etkinlikleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik biçiminde tanımlamaktadır. Küresel ısınma Sanayi devriminden beri, özellikle fosil yakıtların yakılması, ormansızlaşma ve sanayi süreçleri gibi çeşitli insan etkinlikleri ile atmosfere salınan sera gazlarının atmosferdeki birikimlerindeki hızlı artışa bağlı olarak, şehirleşmenin de katkısıyla doğal sera etkisinin kuvvetlenmesi sonucunda, yeryüzündeki ve atmosferin alt bölümlerindeki (alt troposfer) sıcaklık artışına küresel ısınma adı verilmektedir. Küresel ısınmaya yol açan sera gazları; temel olarak, fosil yakıtların yakılması (enerji ve çevrim), sanayi (enerji ilişkili; kimyasal süreçler ve çimento üretimi, vb. enerji dışı), ulaştırma, arazi kullanımı değişikliği, katı atık yönetimi ve tarımsal (enerji ilişkili; anız yakma, çeltik üretimi, hayvancılık ve gübreleme vb. enerji dışı) etkinliklerden kaynaklanmaktadır. Küresel hesaplamalara göre, atmosfere salınan insan kaynaklı sera gazı salımları nedeniyle, küresel karbon dengesi denk kapanmamaktadır. Küresel karbon döngüsünün normal akışlarına ek olarak, esas olarak arazi kullanımı değişiklikleri ve ormansızlaştırma yoluyla 1.6 milyar ton (MMt) ve fosil yakıt yanmasından 6.3 MMt olmak üzere her yıl toplam 7.9 MMt karbon (C) atmosfere salınır (IPCC, 2002). Küresel karbon döngüsünün iki büyük ana bileşenini oluşturan karasal ekosistemler (ormanları da içeren tüm bitki örtüsü ve topraklar) ve okyanuslar, toplam tutarın 4.6 ( ) MMtC lik bölümünü tutar. Karasal ekosistemlerin ve okyanusların tuttuğu ya da uzaklaştırdığı karbon tutarı atmosfere salınan toplam tutardan çıkarıldığında, her yıl insan kaynaklı net 3.3 MMtC nin atmosferde kaldığı bulunur. Bu yüzden, iklim değişikliğini önleyebilmenin odak noktasını, atmosfere salınan sera gazı salımlarını sınırlandırma ve/ya da azaltmanın yanı sıra, her yıl atmosferde kalan yaklaşık 3.3 MtC lik fazla karbonun yutaklar aracılığıyla atmosferden uzaklaştırılması ve haznelerde biriktirilmesi çabaları oluşturur. Kaynak: PHOTODISC Küresel iklimde gözlenen değişiklikler ve eğilimler Temel olarak insan etkinlikleri sonucunda atmosferin bileşiminde ortaya çıkan önemli değişiklikler sonucunda, küresel yüzey sıcaklıklarında 19. yüzyılın sonlarında başlayan ısınma, 1980 li yıllarla birlikte daha da belirginleşerek, hemen her yıl bir önceki yıla göre daha sıcak olmak üzere, küresel sıcaklık rekorları kırdı. Yerküre ikliminde gözlenen ve bazılarının insan etkinlikleriyle bağlantılı olduğu kabul edilen küresel ve bölgesel ölçekteki önemli değişiklikler şöyle özetlenebilir: Küresel ortalama yüzey sıcaklığı, 20. yüzyılın başından günümüze değin yaklaşık olarak 0.8 C arttı. Küresel olarak, 1990 lı yıllar 1860 yılından sonraki aletli gözlem kayıtlarındaki en sıcak on yıl; 1998 ise, C lik anomali ile en sıcak yıl oldu (Şekil 1). İkinci en yüksek sıcaklık rekoru, C ile 2002 ve 2003 yıllarına aittir. Benzer ısınma eğilimleri ve yüksek sıcaklık rekorları, kuzey ve güney yarım kürelerin yıllık ortalama sıcaklıklarında da gözlenmektedir. Yeni gözlem sonuçlarına göre, 2004 yılı, küresel olarak en sıcak dördüncü yıl olurken, kuzey yarım kürenin en sıcak yılı olan 1998 den sonraki en sıcak ikinci yıl oldu. Gece en düşük hava sıcaklıklarında yaklaşık her on yılda 0.2 C olarak gerçekleşen artış, gündüz en yüksek hava sıcaklıklarındaki artışın yaklaşık iki katıdır. 20. yüzyılda sıcaklıklarda gözlenen bu ısınma, geçen 1,000 yılın herhangi bir dönemindeki artıştan daha büyüktür. Atmosferin en alt 8 kilometrelik bölümündeki hava sıcaklıkları da, geçen 40 yıllık dönemde belirgin bir artış eğilimi göstermektedir. Öte yandan, 20. yüzyılda, orta enlem ve kutupsal kar örtüsü, kutupsal merak ettikleriniz kara ve deniz buzları ile orta enlemlerin dağ buzulları azalırken, küresel ortalama deniz seviyesi, yaklaşık m arasında yükseldi ve okyanusların ısı içerikleri arttı. Yağışlar kuzey yarımkürenin orta ve yüksek enlem bölgelerinde her on yılda yaklaşık %0.5 ile %1 arasında artarken, subtropikal karaların (Akdeniz Havzası nı da içerir) önemli bir bölümünde her on yılda yaklaşık %3 azaldı. Sera gazlarının atmosferik birikimleri ve onların ışınımsal zorlaması, insan etkinliklerinin bir sonucu olarak artmaya devam etti. Öyle anlaşılıyor ki, insan etkinliklerinden kaynaklanan sera gazı ve aerosol salımları, atmosferin bileşimini değiştirmeyi ve bu nedenle de iklimi etkilemeyi ve değiştirmeyi 21. yüzyılda da sürdürecektir. Türkiye sıcaklıklarında gözlenen değişiklikler ve eğilimler Türkiye sıcaklıklarındaki değişimler ise, Türkiye deki uzun süreli sıcaklık değişikliklerini ve eğilimlerini ortaya koyan yeni çalışmalara göre, aşağıda özetlenmektedir: (i) Yıllık, kış ve ilkbahar ortalama sıcaklıkları, özellikle Türkiye nin güney bölgelerinde artma eğilimi göstermesine karşın, yaz ve özellikle sonbahar ortalama sıcaklıkları, kuzeyde ve karasal iç bölgelerde azalmaktadır. (ii) Minimum (gece en düşük) hava sıcaklıklarında saptanan ısınma eğilimleri, Türkiye nin pek çok kentinde istatistiksel olarak anlamlıdır. (iii) Yaz mevsimi gece en düşük hava sıcaklıklarındaki ısınma, ilkbahar ve sonbahar gece sıcaklıklarının ısınma oranlarından genel olarak daha büyüktür. İlkbahar ve yaz gece sıcaklıklarındaki ısınma oranları ise, ilkbahar ve yaz maksimum (gündüz en yüksek) sıcaklıklarındakilerden genel olarak daha kuvvetlidir. (iv) Türkiye nin sıcaklık rejimindeki daha ılıman ve/ya da daha sıcak iklim koşullarına yönelik değişiklikler, ilkbahar ve yaz mevsimlerindeki anlamlı gece ısınmasıyla daha kuvvetli açıklanmaktadır. (v) Gece sıcaklıklarında saptanan belirgin ve anlamlı artış eğilimleri, yıllık, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde çoğu istasyonun, kış ve sonbaharda bazı istasyonların günlük sıcaklık farklarında (maksimum minimum) çok kuvvetli azalma eğilimlerinin oluşmasına neden olmaktadır. Şekil dönemi ortalamalarından farklara göre hesaplanan küresel yıllık ortalama yüzey sıcaklığı anomalilerinin dönemindeki değişimleri. Ekim-Aralık 2005, Yıl:1, Sayı:1 cemre 15

16 iklim değişikliği gündemi Ekim Aralık 2005 ULUSAL 9-11 Kasım 2005, Çeşme, 5. Güneş Enerjisi Çalıştayı; Güneş Enerjisinin Mimari Uygulamaları, Eurosolar Türkiye, 22 Kasım 2005, İklim Değişikliğinin Türkiye ye ve Sanayiye Etkileri. Çevre ve Orman Bakanlığı ve TOBB, Aralık 2005, Ankara. Türkiye V. Enerji Sempozyumu. TMMOB, ULUSLARARASI Ekim 2005, Madrid, İspanya. 5. Sera Gazları Piyasası Forumu. IETA, Ekim 2005, Sicilya, İtalya. 1. Akdeniz Güneş Gözesi Konferansı. MEDREP, EPIA, Ekim 2005, Paris, Fransa. 14. Avrupa Biyokütle Konferansı ve Sergisi Enerji, Sanayi ve İklim Koruma için Biyokütle. GVEP, Ekim 2005, Szentendre, Macaristan. Temiz Yakıtlar ve Araçlar Çalıştayı ve Konferansı. REC, Ekim 2005, Pekin, Çin. İklim Değişikliğiyle Mücadelede Uluslararası Politika Yaklaşımları. IPIECA, Ekim 2005, Budapeşte. BM İDÇS ve Kyoto Protokolü için Kapasite Geliştirme Çalıştayı. REC, Ekim 2005, Hamburg, Almanya. Uluslararası Konferans - İklim Ya da Kalkınma. HWWA, 31 Ekim 1 Kasım 2005, Londra, İngiltere. Karbon Finansmanı 2005 Environmental Finance Kasım 2005, Melbourne, Avustralya. 4. Dünya Rüzgar Enerjisi Konferansı ve Yenilenebilir Enerji Sergisi. WWEA, www. wwec2005.com 7-8 Kasım, Pekin, Çin. Pekin Uluslararası Yenilenebilir Enerji Konferansı JREC, Kasım 2005, Roma, İtalya. Akdeniz Yenilenebilir Enerji Konferansı. Green Power, Kasım 2005, Bonn, Almanya. Dünya Yenilenebilir Enerji Kongresi. WCRE, 28 Kasım - 9 Aralık 2005, Montreal, Kanada. BMİDÇS 23. Yardımcı Organlar Toplantısı (SB23)/11. Taraflar Konferansı (COP11) Kyoto Protokolü 1. Taraflar Buluşması (COP/MOP1). UNFCCC, 3 Aralık 2005, İklim Değişikliği Küresel Eylem Günü. www. campaingcc.org Aralık 2005, Dakar, Senegal. Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Giderilmesi için Montreal Protokolü 17. Taraflar Konferansı. UNEP, Aralık 2005, Cenevre, İsviçre. BM Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu 14. Oturumu Avrupa Bölgesel Hazırlık Toplantısı (Johannesburg Uygulama Planı Enerji, Endüstriyel Kalkınma, İklim Değişikliği). UNECE, REC TÜRKİYE, BMİDÇS 6. MADDE (Eğitim, Öğretim, Kamuoyu Bilinçlendirilmesi) ULUSAL ODAK NOKTASI OLARAK GÖREV YAPMAKTADIR. BMİDÇS 6. maddesi, Taraf ülkelerin iklim değişikliği alanında eğitim, öğretim, kamuoyu bilinçlendirilmesi, halkın katılımı ve halkın bilgiye erişimi konularında çalışmalar yürütmelerini öngörmekte ve bu alanda bölgesel ve uluslararası düzeyde işbirliklerini desteklemektedir yılında Yeni Delhi de düzenlenen COP8 toplantısında, 6. Maddeye yönelik olarak yıllarını kapsayan Yeni Delhi Çalışma Programı kabul edilmiştir. Programın 15 (c) maddesi Tarafların konu ile ilgili bir Ulusal Odak Noktası görevlendirmelerini tavsiye etmektedir. Bu kapsamda, REC Türkiye, 9 Mayıs 2005 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından BMİDÇS 6. Madde (Eğitim, Öğretim ve Kamuoyu Bilinçlendirilmesi) Ulusal Odak Noktası olarak görevlendirilmiştir. Bu görevlendirmede, REC Türkiye nin, yeterli sayıda uzman personeli, eğitim ve kapasite geliştirme alanlarındaki engin birikimi, uluslararası müzakereleri izleme altyapısı ve ulusal ve uluslararası işbirliklerinin kurgulanmasındaki kapasitesi göz önünde bulundurulmuştur. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı cemre, Yeşil Ufuklar Dergisi nin eki olarak yayımlanmaktadır. Süreli Yerel bir yayındır. Üç ayda bir yayımlanır. Editörler Doç. Dr. Murat TÜRKEŞ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Coğrafya Bölümü Yunus ARIKAN REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi CEMRE nin Misyonu İnsan kaynaklı iklim değişikliği süreci ile ilgili olarak, ilgili tüm paydaşların; - uzmanlık alanlarına yönelik doğru ve güncel bilgiye ulaşmalarını sağlayarak, - ulusal ve uluslararası süreci tanımaları ve bu sürece dahil olmaları için gerekli kolaylaştırıcılığı oluşturmak. Grafik Tasarım ve Uygulama BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti. Ziya Gökalp Cad. 30/31, Kızılay, Ankara Tel. (0-312) , Faks (0-312) E-posta: info@bayt.com.tr Baskı Miki Matbaacılık Ltd. Şti. Tel. (0-312) E-posta: mikimat@isbank.net.tr