Elaz, Erzurum, Malatya, Van ve Kars illerinin çeflitli tarihlerde bu s ralama içerisinde yer ald görülmektedir.

Transkript

1 Elaz, Erzurum, Malatya, Van ve Kars illerinin çeflitli tarihlerde bu s ralama içerisinde yer ald görülmektedir Erzincan linin Rekabetçili i ve Ar-Ge, Yenilikçilik Kapasitesi Günümüzde ulusal ve uluslararas alandaki iliflkilerin en belirleyici unsuru haline gelen rekabet kavram bölgesel kalk nman n vazgeçilmez unsuru haline gelmifltir. Bu kapsamda, Ülkemizde Uluslararas Rekabet Araflt rmalar Kurumu (URAK) taraf ndan çeflitli çal flmalar yürütülmekte ve bölgelerin rekabet gücü ortaya konmaktad r. Bu çal flmalardan biri olan ve düzenli olarak yay nlanan lleraras Rekabetçilik Endeksi çal flmas n n sonuncusu 2011 de yay nlanm flt r y - l verileri esas al nan çal flmada illerin rekabetçilikleri; Befleri Sermaye ve Yaflam Kalitesi Endeksi, Markalaflma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksi, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Endeksi ve Eriflilebilirlik Endeksi olmak üzere dört alt endeks baz nda incelenmifltir. İller Tablo 61. Doğu Anadolu Bölgesi İlleri Rekabetçilik Genel Endeks Sıralaması Endeksi'nde Endeksi'nde Endeksi'nde Genel Endeks Genel Endeks Genel Endeks 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri Malatya 28 20, , ,07 Erzurum 25 21, , ,07 Elazığ 27 21, , ,41 Erzincan 49 14, , ,86 Van 57 13, , ,20 Kars 68 10, , ,87 Ağrı 79 6, , ,90 Iğdır 72 8, , ,50 Muş 70 9, , ,42 Bitlis 73 8, , ,70 Bingöl 71 8, , ,88 Ardahan 78 7, , ,73 Tunceli 74 8, , ,72 Hakkari 81 6, , ,08 Not: Yeni değişkenler eklendiği için bir önceki yıl çalışmasına göre endeks değerlerinde farklılık olmuştur. Kaynak: URAK, İllerarası Rekabetçilik Endeksi llerin rekabetçilik endekslerinin yer verildi i çal flma sonuçlar na göre; y llar aras nda 45. olan Erzincan, s ralamas nda önemli oranda gerileyerek 53. olmufl, genel endeks s ralamas nda ise bir önceki döneme göre 4 s ra yükselerek 49. olmufltur. lin alt endeksler baz nda gerçeklefltirilen de erlendirmelerinde ise en iyi oldu u endeks Befleri Sermaye ve Yaflam Kalitesi Alt Endeksi olurken, en kötü oldu u endeks Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi olmufltur. Erzincan n rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler incelendi inde; Eriflilebilirlik Alt Endeksi nin pay n n %59,63 oldu u, bunu s ras yla %33,33 ora- 97

2 n ile Befleri Sermaye ve Yasam Kalitesi Alt Endeksi nin ve %7,00 oran ile Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi nin takip etmekte oldu u tespit edilmifltir. Markalaflma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nin ilin rekabetçili ine katk s ise %0,04 oran ndad r. 20 Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi ile Markalaflma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nin ilin rekabetçili ine katk s n n oldukça düflük oranlarda yer almas ; sanayileflme, üretim, pazarlama, yenilikçilik v.b. de iflkenler aç s ndan lin pek de iyi bir durumda olmad n ortaya koymaktad r. Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi baz nda Ülkemiz illeri de- erlendirildi inde; ilk üç s ray stanbul, zmir, Ankara gibi büyük flehirlerin ald görülmektedir. Erzincan n da içinde bulundu u Gümüflhane, Siirt, Kars ve Çank r illeri ise Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi s ralamas nda son s ralarda yer almaktad rlar. stanbul ili Markalaflma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nde de ilk s rada yer almakta olup; bu veriler ilin markalaflma ve yenilikçili e önem verdi ini, yenilikçi ürünlerini de baflar bir flekilde pazarlad n n bir göstergesidir. Ancak, ayn durumu Erzincan ili için söylememiz pek mümkün de ildir. Kullan lan kredi, ihracat hacmi, d fl ticaret yapan firma say s, tahakkuk eden vergi miktar, sanayi elektrik tüketimi, toplam kamu yat r m (enerji ulaflt rma ve haberleflme hariç) gibi veriler de erlendirilerek oluflturulan Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeks de eri s ralamas nda Erzincan ilinin 81 il içerisinde 77. olmas, ilin baflar l bir yap sergileyemedi ini ortaya koymaktad r. Erzincan ili her ne kadar s ralamadaki yerini bu alt endeks baz nda korumufl olsa da, Ülkemizdeki di er iller kadar geliflme göstermedi i de aflikard r. Malatya, Erzurum ve Elaz gibi çevre iller tüm alt endeksler baz nda ve genel endeks s ralamas nda Erzincan a göre daha ön s ralarda yer almaktad rlar. Ayr ca, Erzincan ili di er bir alt endeks de eri olan Markalaflma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksi nde de oldukça gerilerde yer almaktad r. Türk Patent Enstitüsü (TPE) verileri çerçevesinde oluflturulan bu endekste dönemine göre 3 s ra gerileyerek s ralamada 69. olmufltur. Bu durum 100 Milyon Dolar n üzerinde ihracat yapan firma say s, SO 500 Büyük Sanayi Kuruluflu Listesi ne giren firma say s, son befl y la ait patent, faydal model, endüstriyel tasar m ve süper ligde oynayan futbol tak m gibi de iflkenlerde iyi bir geliflme seyri izlenmedi ini göstermektedir. Son befl y la ait marka tescil ortalamas na göre ilin 55. s radan 57. s raya gerilemesi ar-ge ve teknoloji konusunda istenilen seviyeye ulaflamad n n bir göstergesidir. Bu de iflkenlerden de anlafl laca üzere günümüzde illerin rekabet edebilirliklerini etkileyen en önemli unsurlar ar-ge ve teknolojik yenilik kapasiteleridir. 20 URAK, lleraras Rekabetçilik Endeksi , S

3 Tablo 62. Erzincan İli Alt Endeksler Bazında Rekabetçilik Göstergeleri İller 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri 81 İl İçinde Sırası Endeks Değeri Hesaplamada Kullanılan Değişkenler Değişkenlerin Alt Endeks Bazında Etkisi Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt Endeksi Bazında 42 19, , ,64 Eğitim, sağlık ve mevduat göstergeleri, suç göstergeleri, otomobil sayısı, alışveriş ve otel merkezleri, mesken elektrik tüketimi Alt Endeks bazında 42. sıraya yükseldi. - İlde kişi basına düsen öğretim üyesi sayısına ilişkin sıralamada 8 basamak ilerleyerek 23. oldu. - Kişi başına düsen hastane yatağı sayısı bakımından 36. sıradan 21. sıraya yükseldi. - Kişi başına mevduat miktarına göre sıralamada 3 sıra gerileyerek 36. sırada yer aldı. - Kişi basına mesken elektrik tüketim miktarı bakımından yerini koruyarak 45. sırada yer aldı. Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi Bazında 69 0, , , Milyon Dolar ın üzerinde ihracat yapan firma sayısı, ISO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesi ne giren firma sayısı, son beş yıla ait patent, faydalı model, endüstriyel tasarım, süper ligde oynayan futbol takımı Alt Endeks bazında 69. sıraya geriledi. - Son Bes Yıla Ait Marka Tescil Ortalaması na göre 55. Sıradan 57. sıraya geriledi, - Diğer değişkenlerde de performansı düşük. Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi Bazında 77 4, , ,94 Kullanılan kredi, tahakkuk eden vergi, ihracat hacmi, toplam kamu yatırımları (enerji ulaştırma-haberleşme hariç), sanayi elektrik tüketimi, açılan şirket sayısındaki değişim, İlde gümrük varlığı, yatırım teşvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı, dış ticaret yapan firma sayısı, ilin iç talep sayısı Alt Endeks bazında yerini korudu. - Tahakkuk eden vergi miktarı bakımından 2 sıra ilerleyerek 64. sıraya yükseldi. - İhracat hacmi sıralamasında 72. sıradan 70. sıraya yükseldi. - Toplam kamu yatırımı (Enerji, haberleşme, ulaştırma hariç) sıralamasında 4 sıra gerileyerek 69. sıraya geriledi. - Bir önceki seneye göre kapanan şirket sayısındaki değişim oranı sıralamasında 20. sırada olması alt endeksteki rekabet gücünü olumsuz etkiledi. - İç talep potansiyelinde bir önceki sene olduğu gibi 69. sırada yer aldı. - Dış ticaret yapan firma sayısı bakımından ise 72. sıradadır. Erişebilirlik Alt Endeksi Bazında 43 34, , ,84 Kaynak: URAK, İllerarası Rekabetçilik Endeksi Kişi başı ADSL aboneliği ve sabit telefon sayısı, uçak seferinin varlığı, ulaştırmahaberleşme alanında kamu yatırımı, ilin otoyol ağına bağlı olup-olmaması, İlde kilometrekareye düşen bölünmüş yol uzunluğu, ilin demiryolu ağına bağlı olup- olması, liman varlığı, kilometre başına düşen araç sayısı Alt Endeks bazında 43. sıraya geriledi. - Dış hat havayolu seferi yok - Haberleşme ve ulaştırma alanında kamu yatırımları 1 sıra gerileyerek 14. oldu. - Otoyol bağlantısı yok. - İl, km başına düşen bölünmüş yol bakımından 30. sıradan 39. sıraya geriledi. 99

4 Bu nedenle ilin; araflt rma gelifltirme kapasitesi ve teknolojik yenilik noktas nda nerede durdu unu görmek, lin sanayine iliflkin öneri ve hedefler belirlemek aç s ndan faydal olacakt r. Bilgi ça nda yaflad m z bu günlerde rekabet edebilirli in ön koflulu ar-ge ve yenilik ekseninde faaliyet gösteren bir sanayi sektörüdür. Bu kapsamda BSTB, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt rmalar Kurumu (TÜ- B TAK) ve TPE gibi kurulufllar n ar-ge ve yenilik çal flmalar na iliflkin verilerini inceleyerek, Erzincan ilinin ar-ge yap s n hakk nda bilgi edinmemiz mümkün olabilecektir. Yap lan incelemelerde ar-ge ve yenilikçilik faaliyetlerinin sanayi sektörü geliflmifl iller olan zmir, stanbul, Ankara, Kocaeli gibi illerde yo unlaflm fl oldu unu görmekteyiz. Erzincan ili için yap lan de erlendirmelerde ise lde ar-ge, teknolojik yenilik ve yenilikçilik konular nda yeterince çal flma yap lmad sonucuna varmak mümkündür. TÜB TAK taraf ndan ar-ge, teknoloji ve yenilik kapsam nda verilmekte olan bir çok destekten Erzincan ilinin faydalanamad, TÜB TAK n Teknoloji ve Yenilik Destek Program çerçevesinde yap lan (8360 KOB ) baflvurudan sadece 1 tanesinin Erzincan ilinde kay tl KOB niteli inde bir firma taraf ndan yap ld görülmektedir. Di er yandan, BSTB nin ar-ge ve teknolojik yenili i art rmaya yönelik olarak verdi i Ar-Ge Merkezi Belgesi, Teknoloji Bölgeleri, Santez Projesi gibi desteklerinden de l faydalanamam flt r ( adresinde yay nlanan istatistikler incelenmifltir). Yenilikçili in önemli bir göstergesi olan TPE verilerine göre marka, faydal model, patent, endüstriyel tasar m konular nda yap lan baflvuru ve tescil durumlar incelendi inde afla daki gibi bir tablo ile karfl lafl lmaktad r. Y llar itibariyle özellikle markalaflma konusunda bir bilinç olufltu unu söyleyebiliriz. Ama maalesef tablo istenileni yans tmamaktad r. l, ar-ge, teknoloji ve yenilikçilik konusunda istenilen ivmeyi yakalayamam flt r. TRA1 bölgesi içerisinde Bayburt ve Erzincan a göre Erzurum ili çok daha iyi bir durumdad r. Türkiye geneli ile karfl laflt r ld nda ise l ve içinde bulundu u bölgenin ar-ge ve yenilikçilik yap s n n oldukça vasat bir yap sergiledi ini söylemek mümkündür. Patent ve Faydal Model, Endüstriyel Tasar m ve Marka konular nda yap - lan baflvuru ve tescillerde stanbul ili her alanda birinci s rada yer almaktad r. stanbul ili d fl nda yap lan baflvurular ve tesciller aç s ndan Ankara, Bursa, Manisa ve zmir gibi illerimiz de s ralamalarda en üstte kendilerine yer bulurken, Erzincan ili bu de erlendirmeler içerisinde en son s ralarda yer alan iller içerisindedir. 100

5 PATENT MARKA Başvuru Tescil Başvuruları Tescilleri FAYDALI MODEL Başvuru Tescil Tablo 63. Patent, Faydalı Model, Marka, Endüstriyel Tasarım Başvuru ve Tescil Bilgileri (Türkiye Geneli ve Erzincan) Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye ENDÜSTRİYEL TASARIM Başvuru Tescil Kaynak: TPE. Erzincan TRA Türkiye Erzincan TRA Türkiye

6 Di er yandan lde; Erzincan a özel ürünlerin tescili konusunda, baflta Ticaret ve Sanayi Odas taraf ndan olmak üzere önemli çal flmalar gerçeklefltirilmifltir. Tar m bölümünde de yer ald üzere Erzincan tulum peyniri, cimin üzümü (Üzümlü Belediyesi) ve bak r ifllemecili i konular nda Co rafi flaret Tescil belgesi al nm flt r. Erzincan da ar-ge çal flmalar n n önemi ortaya konmakta olsa da; kaynak yetersizli i, üniversite sanayi iflbirli inin geliflmemifl olmas, ürünlerin ticarilefltirilememesi, ar-ge konusunda nitelikli personelin bulunmay fl ve gerekli altyap n n oluflturulamam fl olmas gibi nedenlerden dolay ar-ge faaliyetleri arzu edilen düzeye eriflememifltir. Bu de iflkenler göz önünde bulundurularak yeni at l mlar yapabilme yetene i de erlendirildi inde ise, do ru strateji ve uygulamalar ile Erzincan; rekabetçilik, yenilik, ar-ge ve teknolojide çok daha iyi s ralara gelebilecek potansiyele sahiptir. 102

7 1.5. MADENC L K Geliflmifl refah toplumlar n n bugünkü durumlar na gelmesinde önemli bir aktör olan madencilik, sanayileflmenin temelini oluflturan hammaddenin kayna d r. Do al kaynaklar n etkin ve verimli olarak kullanan toplumlar sanayileflmede gerçeklefltirerek, rekabet üstünlü ü sa lam fllard r. Erzincan ilimiz zengin maden rezervine sahip ve sanayileflerek geliflme potansiyeli olan illerimizden biridir. Ancak zamanla tar m a rl kl bir yap sergileyen lde, madencilik sektörü var olan rezervlerde dikkate al nd nda istenilen oranda geliflmemifl, hatta oldukça geri kalm flt r. Dolay s yla buna ba l olarak geliflmesi beklenen sanayi sektörü beklenen etkinlik ve verimlili i yakalayamam flt r. Bu nedenle madencilik sektörü bölümünde Erzincan ilinin var olan potansiyeli merkez ve ilçeler olarak ortaya konularak, madencilik ve beraberinde sanayi sektörü aç s ndan geliflme durumuna iliflkin tespitler yap lmaya çal fl - lacakt r. Her geçen gün önemi artan madencilik sektörünün ilin ekonomik kalk nmas nda ve sanayileflmesinde önemli bir aktör durumunda oldu u göz önünde bulundurulmas gereken bir gerçektir. Bu durum madencilik sektörünün önemini kavram fl olan yabanc sermaye aç s ndan da li oldukça cazip hale getirmektedir. Ancak bu noktada yabanc sermayenin yerli ortakl klar arac l ile bölgeye çekilmesi uygun olacakt r. l ve ilçeler baz nda bak ld nda krom rezervleri aç s ndan önemli bir potansiyele sahip olan Erzincan da kromun yan s ra; linyit, do altafl (Mermer- Andezit), demir, bak r, alt n, manganez, manyezit, tu la-kiremit topra, ponzatafl, perlit ve asbest gibi önemli yer alt zenginlikleri bulunmaktad r. Ayr ca, jeotermal kaynaklar ve maden suyu da lin di er yer alt kaynaklar aras nda say lmaktad r. 103

8 Tablo Tablo Erzincan Erzincan İli İli Maden Maden Rezervleri Rezervleri Tenör 1,7 gr/ton Au ALTIN (Au) Tenör : 1,7 gr/ton Au ALTIN (Au) Rezerv ton toplam rezerv (~100 ton Ilıç-Çukurdere (Çöpler) Au Yatağı Rezerv : ton toplam rezerv (~100 ton Ilıç-Çukurdere (Çöpler) Au Yatağı metal Au). metal Au). Tenör 1-80 asbest olup lif uzunlukları 1-20 mm ASBEST (Asb) Tenör : % 1-80 asbest olup lif uzunlukları 1-20 mm ASBEST (Asb) arasında. Ilıç (Yakuplu, Avarcık, Sarıkonak, Nergislik, arasında. Ilıç (Yakuplu, Avarcık, Sarıkonak, Nergislik, Rezerv ton görünür, ton muhtemel, Dostal, Sorgun Çeşmesi, Bağlıca) Sahası Rezerv : ton görünür, ton muhtemel, Dostal, Sorgun Çeşmesi, Bağlıca) Sahası ton mümkün rezerv ton mümkün rezerv. BAKIR (Cu) BAKIR (Cu) Tenör :Malahit, kalkopirit, azurit Tercan (Karacakışla Köyü, Karakulak), Ilıç Tenör :Malahit, kalkopirit, azurit Tercan (Karacakışla Köyü, Karakulak), Ilıç Rezerv: Zuhur olduğundan rezerve yönelik çalışma (Çöplerköy, Yakupluköy), Handere Zuhurları Rezerv: Zuhur olduğundan rezerve yönelik çalışma (Çöplerköy, Yakupluköy), Handere Zuhurları yoktur. yoktur. DEMİR (Fe) DEMİR (Fe) Tenör 53 Fe2O3, Kemaliye-Bizmişen Yatağı Tenör : % 53 Fe2O3, Kemaliye-Bizmişen Yatağı Rezerv ton toplam rezerv. Örtü Rezerv : ton toplam rezerv. Örtü nedeniyle yataklar işletilememektedir. nedeniyle yataklar işletilememektedir. Tenör 62 Fe ve 3,5 SiO2 (Sultanmurat), 52 Çaltı Kurudere Demir Yatağı ve Tenör : % 62 Fe ve % 3,5 SiO2 (Sultanmurat), % 52 Çaltı Kurudere Demir Yatağı ve Fe ve 6,9 SiO2 (Kurudere) Sultanmurat Fe ve % 6,9 SiO2 (Kurudere) Sultanmurat Rezerv: Kurudere yatağında ton rezerv tespit Zuhuru Rezerv: Kurudere yatağında ton rezerv tespit Zuhuru edilmiş,büyük bir kısmı işletilmiştir. Sultanmurat edilmiş,büyük bir kısmı işletilmiştir. Sultanmurat zuhurunda ise ton görünür muhtemel rezerv zuhurunda ise ton görünür + muhtemel rezerv tespit edilmiştir. Cevherin tamamına yakını alınmıştır. tespit edilmiştir. Cevherin tamamına yakını alınmıştır. Tenör 60 Fe2O3 Tenör : % 60 Fe2O3 Rezerv ton görünür muhtemel rezerv. Ilıç-Akdoğdu Demir Yatağı Rezerv : ton görünür + muhtemel rezerv. Ilıç-Akdoğdu Demir Yatağı Tenör 63 Fe2O3 Tenör : % 63 Fe2O3 Rezerv ton mümkün rezerv. Ilıç-Fındıklı Zuhuru Rezerv : ton mümkün rezerv. Ilıç-Fındıklı Zuhuru Tenör 52 Fe2O3 Tenör : % 52 Fe2O3 Rezerv ton görünür muhtemel rezerv. Ilıç-Yakuplu Zuhurları Rezerv : ton görünür + muhtemel rezerv. Ilıç-Yakuplu Zuhurları JİPS (Jips) JİPS (Jips) Tenör 98 CaSO4.2H2O, Çayırlı (Pulluk Köy), Tercan (Ciknes), Ilıç Tenör : % 98 CaSO4.2H2O, Çayırlı (Pulluk Köy), Tercan (Ciknes), Ilıç Rezerv ton muhtemel rezerv. (Boyalık, Bozoğlak, Armutlu) Sahaları Rezerv : ton muhtemel rezerv. (Boyalık, Bozoğlak, Armutlu) Sahaları Tenör Cr2O3 KROM (Cr) Tenör : % Cr2O3 KROM (Cr) Rezerv: 3,5-4,0 milyon ton görünür muhtemel Merkez, Refahiye, Ilıç, Kemah, Tercan ve Rezerv: 3,5-4,0 milyon ton görünür + muhtemel + Merkez, Refahiye, Ilıç, Kemah, Tercan ve mümkün 200 den fazla krom ocak, yarma ve Çayırlı Sahaları mümkün 200 den fazla krom ocak, yarma ve Çayırlı Sahaları mostrası vardır. mostrası vardır. MANGANEZ (Mn) Tenör 52 Mn MANGANEZ (Mn) Tenör : % 52 Mn Çayırlı-Karakulak Sahası Rezerv ton görünür +muhtemel rezerv. Çayırlı-Karakulak Sahası Rezerv : ton görünür +muhtemel rezerv. Tenör %46 Mn Tenör : %46 Mn Ilıç-Çöpler Sahası Rezerv: ton rezerv. Rezervin tamamına yakın Ilıç-Çöpler Sahası Rezerv: ton rezerv. Rezervin tamamına yakın kısmı alınmıştır. Türkiye'nin en kaliteli yatağı olup şu kısmı alınmıştır. Türkiye'nin en kaliteli yatağı olup şu anda üretim yoktur. anda üretim yoktur. Tenör 38,3-43,9 Mn, Tenör : % 38,3-43,9 Mn, Kemaliye-Dilli, Kekikpınarı, Elekören Sahası Rezerv 8950 ton görünür muhtemel rezerv. Kemaliye-Dilli, Kekikpınarı, Elekören Sahası Rezerv : 8950 ton görünür + muhtemel rezerv. Tenör MgO, MANYEZİT (Mag) Tenör : % MgO, MANYEZİT (Mag) Rezerv ton görünür muhtemel rezerv. Merkez-Çayırlı Bölgesi Rezerv : ton görünür + muhtemel rezerv. Merkez-Çayırlı Bölgesi Tenör MgO, 4.58 SiO2 ve 0.99 Tenör : % MgO, % 4.58 SiO2 ve % 0.99 Fe2O3 Refahiye-Yukarıyeniköy Sahası Fe2O3 Refahiye-Yukarıyeniköy Sahası Rezerv ton görünür muhtemel, Rezerv : ton görünür + muhtemel, ton mümkün rezerv. ton mümkün rezerv. Tenör :İyi PERLİT (Per) Tenör :İyi PERLİT (Per) Rezerv Halen işletilmekte olan sahada Erzincan-Mollatepe Sahası Rezerv : Halen işletilmekte olan sahada Erzincan-Mollatepe Sahası ton muhtemel rezerv. ton muhtemel rezerv. TUĞLA-KİREMİT (TğKi) Tenör İyi kalite TUĞLA-KİREMİT (TğKi) Tenör : İyi kalite Tercan Sahası Rezerv ton muhtemel rezerv. Tercan Sahası Rezerv : ton muhtemel rezerv. Kaynak: MTA. Kaynak: MTA. lk olarak oldukça zengin olan krom yataklar aç s ndan Türkiye nin say l yataklar aras nda yer alan Kop Da Krom rezervlerinin Erzincan ilinde oldu- u görülmektedir. Merkez, Refahiye, Il ç, Kemah, Tercan (Coflan, Eren, Ezan Ocaklar ) ve Çay rl yörelerinde irili ufakl ve genellikle yüksek tenörlü 21 yataklar bulunmaktad r. l krom potansiyeli aç s ndan Guleman (Elaz ) bölge- 21 Maden cevheri içerisindeki saf maden oran. 104

9 sinden sonra ikinci s rada yer almakta olup, lde 1950 li y llardan bu yana krom madeni üretim çal flmalar yap lmaktad r. 22 Metalik cevherler grubunda yer alan krom; metalurji, kimya, refrakter ve döküm sanayi, paslanmaz çelik, uçak, gemi, silah, g da, boya sanayinde, z rhl araç yap m nda ve türbin motorlar yap m nda v.b. alanlarda kullan lmaktad r. hracata yönelik geliflme gösteren krom madencili ine dayal sanayinin lde geliflmesi beraberinde, orta ve yüksek teknolojili ürünlerin üretilerek bu alanda sanayileflme sonucunu ortaya ç karacakt r. Özellikle madencilik alan nda yap lacak ar-ge ve arama çal flmalar ; üretim, sat fl ve pazarlama olmak üzere bir çok alanda yap lacak yenilikçilik faaliyetleri ile ilin sanayiye ve ihracata dayal gelifliminde önemli katk lar sa layacakt r. Bu stratejik aç dan önemli tüm madenler için geçerli bir süreçtir. Bu sürecin ilçelerde göz önünde bulundurularak iyi bir planlama yap lmas ili bölgenin büyüyen sanayi y ld z haline getirecektir. Demir madeni aç s ndan ise bölge, Sivas-Malatya-Erzincan kufla içerisinde yer almaktad r. ldeki önemli demir yatak ve zuhurlar Kemaliye-Bizmiflen, Çalt -Kurudere ve Il ç-akdo du demir yataklar ile Çalt -Sultanmurat, Il ç-karakaya ve F nd kl Deresi demir zuhurlar d r. Bizmiflen demir yata 4 ayr bölümden oluflmaktad r. Tüm bunlar n toplam görünür rezervi tondur. Bu rezervin yaklafl k 17 milyon tonunun Fe tenörü %45 ten büyüktür. 23 Endüstriyelleflme alan nda önemli a rl olan demir madeni; çelik sanayinde, boya endüstrisinde, saf halde demir karbon ve di er metallerle alafl mlar halinde, inflaatlarda beton, kirifl ve yüzeylerin güçlendirilmesi v.b. birçok yerde kullan lmaktad r. Erzincan ilinde demir çelik sanayine dayal endüstrilerin gelifltirilmesi ile ucuz hammadde ve hammaddeye yak nl k nedeniyle düflük maliyetli ürünlerin sat fl ile sanayi sektöründe önemli avantajlar elde edilebilecektir. Ayr ca, bölge MTA taraf ndan manyezit ve mangan yönüyle de detayl olarak incelenmifl ve önemli zuhurlar belirlenmifltir. Erzincan ili manyezit yataklar detayl çal fl lm fl ve Türkiye de nadir görülen sedimanter manyezit yata n n bir örne i bu yörede bulunmufltur. Çay rl ilçesinde yer alan bu sedimanter manyezit yata nda ton görünür + muhtemel manyezit rezervi tespit edilmifltir. Bunun d fl nda Refahiye ilçesinde Yukar yeniköy sahas nda da % MgO içerikli ton görünür + muhtemel manyezit rezervi belirlenmifltir. Bölgedeki manyezit yataklar geçmiflte zaman zaman iflletilmifltir. 24 Demir çelik sanayinde, kimya sanayi, çimento, suni ipek, suni gübre, izolasyon, metalik magnezyum, refrakter malzemeler, kimya endüstrisi, ka t

10 endüstrisi ve ilaç boya gibi birçok alanda kullan lan bu madenler rekabet edebilirli i yüksek olan madenlerdir. Ülkemizde üretilen manyezit, düflük silisyum ve kalsiyum içerikleri nedeniyle üstün kaliteli olup, dünya pazarlar nda tercih edilmektedir. 25 Bu nedenle zaman zaman iflletilen sahalarda üretime bafllanmas ve bu ürünün pazarlanabilmesi için gerekli flartlar n oluflturulmas gerekmektedir l y llarda MTA taraf ndan belirlenen Il ç-çöpler bak r-alt n sahas, o günkü güvenlik koflullar nedeniyle detayl olarak çal fl lmam fl ve terk edilmifltir. Günümüzde ise özel sektör taraf ndan sondaj çal flmalar yap lan sahan n alt n ve bak r aç s ndan önemli bir potansiyele sahip oldu u ortaya ç - kar lm flt r. Sahada 1,7 gr/ton Au tenörlü ton alt n rezervi bulunmaktad r. Bu rezervin metal alt n içeri i ise yaklafl k 100 tondur. 26 Tak ve süs eflyas, elektrik ve elektronik sanayinde, uzay elbiselerinin bafll ndaki, büro binalar n n pencerelerinde, cam üretiminde kullan lmakta olan alt n dünya ticaretinin en önemli maden kaynaklar aras nda yer almaktad r. Son y llarda ilin alt n aramac l yönünden yabanc sermayeyi çekiyor olmas da dikkat çekici bir husustur. Maden adı Linyit Doğaltaş (Mermer- Andezit) Demir Krom Bakır Altın Manganez Manyezit Asbest Tuğla-Kiremit top. Ponzataşı Perlit Tablo 65. Erzincan İli Madenleri Kullanım Alanları Kullanıldığı Alanlar Bir kömür cinsi olup, genellikle termik santrallerde yakıt olarak kullanılmaktadır. Yapı malzemesi olarak kullanılmaktadırlar. Çelik sanayinde, boya endüstrisinde, saf halde demir karbon ve diğer metallerle alaşımları halinde, inşaatlarda beton, kiriş ve yüzeylerin güçlendirilmesi v.b. yerlerde kullanılır. Metalurji, kimya, refrakter ve döküm kumu, paslanmaz çelik, uçak, gemi, silah, gıda, boya sanayinde, zırhlı araç yapımında ve türbin motorları yapımında v.b. alanlarda kullanılmaktadır. Elektrik kabloları ve iletim hatlarında olmak üzere birçok elektrik malzemesinde ve mutfak ürünlerinde kullanılan ana hammaddedir. Takı ve süs eşyası, elektrik ve elektronik sanayinde, uzay elbiselerinin başlığındaki, büro binalarının pencerelerinde, cam üretiminde kullanılmaktadır. Demir çelik sanayinde ve kimya sanayinde kullanılır. Çimento, suni ipek, suni gübre, izolasyon, metalik magnezyum, refrakter malzemeler, kimya endüstrisi, kağıt endüstrisi ve ilaç boya gibi birçok alanda kullanılan hammaddedir. İnşaat, makine, tekstil, boru, kağıt, kimya, boya, şeker, otomotiv sektöründe Tuğla ve kiremit yapımında kullanılmaktadır. İnşaat, tarım, tekstil, mücevher işleme, cam ve plastik sanayi v.b. sektörlerde kullanılmaktadır. İnşaat sektörü, tarım ve sanayi (gıda, ilaç, kimya, seramik, tuğla-kiremit, cam sanayi v.b.) sektörlerinde izolasyon ve dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bu kapsamda lin di er yer alt kaynaklar göz önünde bulundurularak kullan ld klar sektörler itibariyle incelendi inde, önemli iktisadi faaliyet kollar n n hammaddeleri olduklar görülmektedir. Ancak, bu madenleri bünyesinde bar nd ran Erzincan ilinde, madencilik sektöründe faaliyet gösteren ifl

11 letme say s ve GSY H içinde madencilik sektörünün oran n n oldukça düflük olmas dikkat çekici bir husus olarak karfl m za ç kmaktad r. Erzincan ilinde madencilik sektörü gelifltirilebilecek en uygun alternatif yat r m alanlar ndan birisi olarak görülmektedir. lde yabanc sermaye yat - r mlar n çeken sektörün madencilik sektörü olmas oldukça dikkat çekici bir durumdur. Di er yandan, son y llarda il bak r ve alt n aramac l aç s ndan ilgi çekmekle birlikte, özellikte alt n konusunda yabanc yat r mc lar n giriflimleri bulunmaktad r. Madencilik sektöründe ve ona ba l olarak sanayi sektöründe meydana gelecek geliflmeler sonucunda yarat lacak istihdamla, iflsizlik ve göç de engellenerek il önemli avantajlar elde edecektir. Şekil 5. Erzincan İli Maden Haritası Kaynak: MTA 107

12 1.6. ERZ NCAN DA YATIRIMLAR VE TEfiV KLER Günümüz küresel rekabet koflullar nda kalk nmakta olan ülkeler di er ülkelerle rekabet edebilmek üzere çeflitli politika öncelikleri belirlemekte ve bu do rultuda ekonomik geliflmelerini sa layarak daha rekabetçi bir yap - ya kavuflmak amac yla çeflitli düzenlemelere gitmektedirler. 27 Kamu yat r mlar, devlet yard mlar ve teflvik uygulamalar yla devlet; bölgesel kalk nmay desteklemek, bölgeleraras dengesizlikleri gidermek, sanayileflmeyi, teknoloji ve ar-ge çal flmalar n gelifltirmek, özel sektöre ivme kazand rabilmek ve istihdam imkânlar n sa layabilmek amac yla çeflitli çal flmalar yapmaktad r. Bu çerçevede, yat r m ve teflvik sistemi içerisinde Erzincan ilini ele almaya çal flaca z Yat r mlar Bölgesel kalk nman n sa lanmas ve ekonomik anlamda geliflimin yakalanarak Erzincan ilinin daha rekabetçi bir yap ya kavuflmas n sa lamak üzere yap lan kamu yat r mlar n inceledi imizde 2007 y l ndan bu tarafa kamu yat r mlar nda önemli art fllar n oldu unu gözlemlemekteyiz. Bu kapsamda Erzincan kamu yat r mlar için ayr lan ödene in 2007 y l nda TL., 2008 y l nda TL., 2009 y l nda TL. ve 2010 y l nda TL. oldu u Tablo 67 de görülmektedir. Yani 2007 y l ndan bu tarafa kamu yat r mlar nda önemli bir art fl gözlemlenmektedir. Kamu yat r mlar n n sektörel olarak da l m na bakt m zda ise y llar aras nda en fazla yat r m n ulaflt rma alan nda yap ld, ulaflt rmay e itim ve enerji sektörlerinin takip etti i görülmektedir. Süreç içerisinde imalat sanayine sadece 2008 y l nda ödenek aktar lm fl olmas di er dikkat çekici bir husustur. Proje Sayısı Tablo 66. Erzincan İli Kamu Yatırımları ve Sektörel Dağılımı Proje Toplam Tutarı Yılı Ödeneği Proje Sayısı Proje Toplam Tutarı Yılı Ödeneği Proje Sayısı Proje Toplam Tutarı Yılı Ödeneği Proje Sayısı Proje Toplam Tutarı (TL) Yılı Ödeneği Enerji Ulaştıma Tarım Çevre ve Orman Altyapı Sağlık Eğitim Genel İdare Konut İmalat Toplam Kaynak: Erzincan İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü 27 LEBLEB C, F., Devlet Yard mlar Uygulamas n n Mahiyeti ve Ekonomik Göstergelerle Mukayesesi, DPT (Kalk nma Bakanl ), 2002, Ankara, S

13 Tablo 67. Erzincan İli Özel İdare Yatırımları Yıllar Yol İçme Suyu Tarımsal Sulama Katı Atık Atık Su Tarım Turizm Eğitim Sağlık Sos. Hiz. ve Yard. Diğer TOPLAM ,440 21, ,139 4, , ,346 1,107, ,000 42,730 3,083-26,808 12,000 1,452,758 12,000-43,123 1,651, , ,161 2, ,317 28,000 1,840, ,295 2,608, , ,180 13,234-93,562-1,778, ,445 3,177, , ,549 5, ,365-2,863, , ,634 5,060, ,746, ,112 9, ,635-2,929,475 1,167, ,266 8,555, ,212, , , , ,064 5,066,774 4,985,427 71, ,103 12,524, , ,392 3,184, , , ,268 6,082,698 14,916, ,764 3,862,650 30,521, ,157, ,959 1,936,439-1,172, ,303 9,408,097 9,137,638 78,639 4,843,771 30,738, ,238,380 1,080,667 3,414, , , ,407 14,875,022 1,366, ,091 9,065,268 39,205, ,058,613 1,512,175 2,869, ,712 1,233,466 7,371,043 9,885, ,282 88,699 8,065,611 40,350,693 Yüzde Pay Kaynak: Erzincan İl Özel İdaresi. 109

14 Erzincan linin kalk nmas nda önemli katk lar bulunan KUDAKA taraf ndan; 17 KOB ye ve 11 kamu kurumu, sivil toplum ve kooperatife toplamda ,06 TL hibe kulland r lm flt r. l Özel daresi yat r mlar n n da l m nda her bir y lda e itim harcamalar - n n pay n n çok yüksek oldu u dikkati çekmektedir. Sa l k harcamalar n n pay ise 2000 li y llar n ortalar nda artma e ili gösterirken, son y llarda bu pay tekrar azalm flt r. Turizm yat r mlar n n pay sadece 2010 y l nda % 18,27 olmufltur. Di er yandan alt yap yat r mlar n n pay n n da az msanamayacak bir büyüklükte oldu u söylenebilir. Erzincan ilinde özel sektör taraf ndan 2007 y l için bin TL lik 167 projeye yat r m yap lm flt r y l nda ise hem proje hem de proje toplam tutar nda art fl olmufl ve bin TL lik 185 projeye yat r m yap lm flt r. Özel sektör taraf ndan yap lan bu yat r mlar devlet yat r mlar kadar büyük bütçeli olmasa da, imalat sanayi için Devlet taraf ndan 2008 y l nda yap lan toplam yat r mdan daha fazlad r. Ayr ca, özel sektör taraf ndan yap lmakta olan yat r mlar n olmas ve bu yat r mlar nda bir önceki y la göre art fl göstermesi l aç s ndan olumlu bir geliflmedir. Ancak, lde özel sektör yat r mlar nda deprem riski nedeniyle yeterli ilerleme sa lanamam flt r. 28 Tablo 68. Erzincan İli Özel Sektör Yatırımları (000 TL) Yıllar Proje Sayısı Proje Toplam Tutarı Harcama Tutarı Kaynaklar: Erzincan Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü. Ekonomik kalk nma ve büyümenin finansman nda yaflanan darbo azlar n ve sermaye yetersizli inin afl lmas nda, do rudan yabanc sermaye yat r mlar günümüzde büyük önem tafl maktad r. Özellikle kaynak s k nt s n n giderilmesi, yeni teknoloji, modern know-how, pazarlama gibi imkanlar da beraberinde getirmeleri aç s ndan daha da önemli hale gelmifllerdir. Bu kapsamda, Erzincan ilinin bölgesel kalk nmas nda yabanc sermayenin nerede durdu unu görmek de yap lacak de erlendirmeler aç s ndan önemli olacakt r. Ülkemizde yabanc sermayenin da l m aç s ndan en önemli kaynak olarak kabul edece imiz Hazine Müsteflarl verilerine göre Erzincan ilinde; imalat sanayi, ulaflt rma, haberleflme ve depolama hizmetlerine yabanc do rudan yat r mc larca yat r m yapmaktad r. Di er yandan, Madencilik ve taflocakç l sektörünün yabanc sermaye yat r mlar tercihlerinde öne ç km fl oldu u görülmektedir. TOBB verilerine göre lde iki adet yabanc sermayeli firma (Luksenburg) bulunmakta olup, Bu firmalar Krom Cevheri istihrac ve krom cevherinin haz rlanmas ve zenginlefltirilmesi alanlar nda faaliyet göstermektedirler. Ayr ca il, bak r ve alt n aramac l aç s ndan ilgi çekmekte ve bu alanlarda yabanc yat r mc lar n giriflimleri bulunmaktad r

15 Şekil 6. Uluslararası Sermayeli Şirket Sayılarının Bölgelere Göre Sektörel Dağılımı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 111

16 Tablo 69. KÖYDES Projesi Yatırımları Kapsamında Dağıtılan Proje Ödenekleri ( ) Erzincan KDA* Türkiye Pay Erzincan/KDA Erzincan/Türkiye Kaynak: (09/06/2011). * KDA, Kuzey Doğu Anadolu Bölgesidir Köylerin Altyap s n n Desteklenmesi (KÖYDES) Projesi Yat r mlar da l m na bak ld nda; Erzincan n Kuzey Do u Anadolu bölgesi yat r mlar ndan ald - pay n, dönem boyunca azalma e ilimi sergilemekle beraber, yaklafl k olarak % 10 seviyelerinde seyretti i görülmektedir. Türkiye de KÖYDES ödenekleri içerisindeki pay ise % 1 ler düzeyinde kalmaktad r Teflvikler Kamu kaynaklar n n, ülkenin geliflmesi bak m ndan daha yararl olarak görülen sektörlere yönlendirilmesi olan teflvik uygulamas kapsam nda, 2004 y l ndan bu yana Ülkemizde çeflitli yasal düzenlemeler uygulamaya konmaktad r. Bu çerçevede ç kar lan ve giriflimcilere; gelir vergisi stopaj teflviki, sigorta primi iflveren hissesi teflviki, bedelsiz yat r m yeri tahsisi, enerji deste i sa lanan teflvik kanunu 2004 y l nda yay nlanarak uygulamaya konmufl ( tarih ve say l Resmi Gazete de yay nlanan 5084 Say l Yat r mlar n ve stihdam n Teflviki ve Baz Kanunlarda De ifliklik Yap lmas Hakk ndaki Kanun) ve yo un talepler üzerine bu Kanun da 2005 y l nda bir dizi de iflikli e gidilmifltir ( tarih ve say l Resmi Gazete de yay mlanarak yürürlü e giren 5350 say l kanun). Yap lan de iflikliklerle; kanun kapsam na giren 36 il say s na 13 il daha eklenerek yasadan yararlanan il say s 49 a ç kar lm flt r say l Yasada öngörülen asgari 10 iflçi çal flt rma flart ise 30 iflçi olarak de ifltirilmifl, ancak bu uygulama sadece yeni eklenen 13 il için geçerli say lm flt r tarihi itibariyle sonlanan teflvik yasas sonras nda, 16 Temmuz 2009 tarih ve say l Resmi Gazete de yay nlanan Yat r mlarda Devlet Yard mlar Hakk nda Karar ile teflvike iliflkin yeni uygulama yürürlü e girmifltir. Bu kapsamda, yat r m teflvik uygulamalar ndan yararlanacak iller 4 bölge içerisinde s n fland r lm fl ve bölge özelliklerine göre iller baz nda teflvik sa lanacak sektörler ise 12 bafll k alt nda grupland r lm flt r. 4. Bölgede yer alan Erzincan için; Madencilik ve taflocakç l yat r mlar, G da ürünleri ve içecek imalat

17 Entegre hayvanc l k yat r mlar (entegre dam zl k hayvanc l k yat r mlar dahil) Tekstil ürünleri imalat Giyim eflyas imalat Derinin tabaklanmas ve ifllenmesi Ak ll çok fonksiyonlu teknik tekstil Döflemelik parke, kaplama, kontrplak, yonga levha, sunta, mdf vb. plakalar n imalat Plastik ve kauçuk ürünleri imalat (iç ve d fl lastik imalat hariç) Metalik olmayan mineral ürünlerin imalat (çok katl yal t m camlar, kiremit, briket, Tu la, çimento, haz r beton ve harç hariç) Metal eflya Makine ve teçhizat imalat Elektrikli makine ve cihazlar imalat Radyo, televizyon, haberleflme teçhizat ve cihazlar imalat T bbi aletler hassas ve optik aletler imalat (saat hariç) Mobilya imalat (sadece metal ve plastikten imal edilenler hariç) Oteller Ö renci yurtlar So uk hava deposu hizmetleri Lisansl depoculuk E itim hizmetleri (yetiflkinlerin e itilmesi ve di er e itim faaliyetleri hariç) Hastane yat r m, huzur evi Tehlikeli at k geri kazan m ve bertaraf tesisleri ve baz istisnalar getirilen sektörler belirlenmifltir. Bölge baz nda desteklenecek bu sektörlerin ço u imalat sanayi alt sektörleri olup, sanayinin gelifltirilmesine yönelik teflviklerin ön plana ç kar ld görülmektedir. Ayr ca 5084 say l Yasa çerçevesinde 5 ana bafll kta toplanan teflvikler, yeni uygulama ile 6 ana bafll k alt nda toplanm flt r. Bunlar; Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV stisnas (Makine ve Teçhizatta), Faiz Deste i, Sigorta Pirimi flveren Hissesi, Vergi ndirimi, Yat r m Yeri Tahsisi (bedelsiz hazine arsas ), Tafl - ma Deste i dir (1. ve 2. Bölgelerde yer alan Tekstil, konfeksiyon, haz r giyim, deri ve deri mamulleri iflletmelerin, tesislerini 4. Bölgeye tafl malar halinde destek alacaklard r.). 113

18 Söz konusu yeni düzenlemede de tarih ve 2011/1597 say l Bakanlar Kurulu Karar ile bir dizi de iflikli e gidilmifl; SSK ve vergi indirimi 1. ve 2. Bölgeler için yeniden uygulanmaya bafllam fl, KOB lere % 5 SSK prim deste i ilavesi yap lm flt r. Bölgesel ve sektörel yat r mlar çerçevesinde yukar da yer alan ve Erzincan için belirlenen sektörler içerisinden Döflemelik parke, kaplama, kontrplak, yonga levha, sunta, mdf vb. plakalar n imalat ç kar lm fl, yerine afla daki sektörler listeye eklenmifltir. Su ürünleri yetifltiricili i A aç ve mantar ürünleri imalat (mobilya hariç), has r ve buna benzer örülerek yap lan maddelerin imalat Ka t ve ka t ürünleri imalat Ça r merkezleri 5084 say l yasa kapsam nda 2010 y l sabit yat r m tutarlar incelendi inde, yat r m teflviklerinden en fazla ilk üç bölgenin yararland n, 4. Bölgenin ise yeterince yararlanamad n görmekteyiz. Tablo 70. Teşvik Kapsamında İllerin Dağılımı 1.Bölge 2.Bölge III.Bölge IV.Bölge Ankara Adana Adıyaman Ağrı Bilecik Antalya Afyonkarahisar Ardahan Bolu Aydın Aksaray Artvin Bursa Balıkesir Amasya Batman Düzce Burdur Bartın Bayburt Edirne Çanakkale (Bozcaada, Gökçeada Hariç) Çorum Bingöl Eskişehir Denizli Gaziantep Bitlis İstanbul Isparta Hatay Çankırı İzmir Mersin Kahramanmaraş Diyarbakır Kırklareli Muğla Karabük Elazığ Kocaeli Karaman Erzincan Sakarya Kayseri Erzurum Tekirdağ Kırıkkale Giresun Yalova Kırşehir Gümüşhane Kilis Hakkari Konya Iğdır Kütahya Kars Manisa Kastamonu Nevşehir Malatya Niğde Mardin Osmaniye Muş Samsun Ordu Sivas Rize Tokat Siirt Uşak Sinop Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Yozgat Zonguldak Şanlıurfa Şırnak Trabzon Tunceli Van 114

19 Tablo 71. Yatırım Teşvik Belgelerinin Bölgesel Dağılımı Tarım Madencilik İmalat Enerji Hizmetler Toplam Belge Sayısı (Adet) 1. Bölge Bölge Bölge Bölge Toplam Sabit Yatırım (TL.) 1. Bölge Bölge Bölge Bölge Toplam İstihdam (Kişi) 1. Bölge Bölge Bölge Bölge Toplam Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 2010 y l nda ilk dört bölge aras nda yat r m teflviklerinden % 10,3 ünü kullanan ve Erzincan ilinin de içerisinde bulundu u 4. Bölgeye tahsis edilen adet belge karfl l nda kifliye istihdam olana sa lanm flt r. Bu bölgede en fazla yat r m % 35,6 ile imalat sanayine yap l rken; onu s ras yla hizmetler, enerji, tar m ve madencilik sektörleri izlemektedir y l itibariyle Erzincan iline tahsis edilen yat r m teflvikleri Türkiye genelinin % 0,2 sini olufltururken, 4. Bölgenin % 2,1 ini oluflturmaktad r. Yat r m tutar n n sürekli olarak art fl gösterdi i Erzincan a, 2005 y l nda tahsis edilen toplam 37 milyon TL lik sabit yat r m teflviki, 2010 y l nda 3,5 kata yak n artarak 127 milyon TL seviyelerine yükselmifltir y l itibariyle Erzincan da, 27 adet belge karfl l nda 516 kifliye istihdam olana sa lanm flt r. Bu bölgede en fazla yat r m % 43 ile enerjiye yap l rken; onu s ras yla imalat, madencilik, hizmetler ve tar m sektörleri izlemektedir y l ndan bu yana yat r m teflvik verileri incelendi inde, sadece 2010 y l nda madencilik sektörüne teflvik verilmedi i görülmektedir. 115

20 Grafik 24. Erzincan İlinde Yatırım Teşviklerinin Sektörel Dağılımı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Di er y llardan farkl olarak 2010 y l nda (Ocak-Aral k Aylar ) düzenlenen Yat r m Teflvik Belgelerinin il baz nda sektörel da l m ; Genel Teflvik Sistemine göre, Bölgesel Yat r mlar ve Büyük Ölçekli Yat r mlar olmak üzere 3 farkl bölümde ele al nm fl olup, bu çerçevede bak ld nda Erzincan ilinin Büyük Ölçekli Yat r mlar bölümünde yer almad görülmüfltür. 116

21 Sektör TARIM Hayvancılık İMALAT Dokuma ve Giyim HİZMETLER Diğerleri MADENCİLİK İstihraç ve İşleme ENERJİ Enerji Belge Sayısı Adet Tablo 72. Erzincan İli Yatırım Teşvik Belgelerinin Sektörel Dağılımı * Sabit Yatırım (TL.) İstihdam (Kişi) İMALAT İnşaat Sektör İMALAT Lastik-Plastik HİZMETLER Sağlık ve Turizm MADENCİLİK İstihraç ve İşleme Belge Sayısı Adet Sabit Yatırım (TL) İstihdam (Kişi) Sektör MADENCİLİK İstihraç ve İşleme İMALAT Gıda ve İçki İMALAT Dokuma ve Giyim İMALAT İnşaat ENERJİ Enerji HİZMETLER Turizm, Sağlık ve Altyapı- Belediye Belge Sayısı Adet Sabit Yatırım (TL) İstihdam (Kişi) Sektör İMALAT Gıda ve İçki İMALAT Orman Ürünleri İMALAT Kağıt İMALAT Madeni Eşya İMALAT Elektronik İMALAT Diğerleri ENERJİ Enerji HİZMETLER Ticaret- Depolama ve Altyapı- Belediye TARIM Hayvancılık MADENCİLİK İstihraç ve İşleme Belge Sayısı Adet Sabit Yatırım (TL) İstihdam (Kişi) Toplam Toplam Toplam Toplam Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye (*) 2010 yılı Ocak-Aralık Aylarında düzenlenen YTB'nin il bazında sektörel dağılımı 1) Genel Teşvik Sistemine göre, 2)Bölgesel Yatırımlar ve 3) Büyük Ölçekli Yatırımlar olmak üzere; 3 ayrı bölümde ele alınmıştır. Türkiye genel toplamına üç ayırımda dahil edilmiştir. Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 117

22 Hazine Müsteflarl verilerine göre, y llar aras nda Erzincan da kullan lan yat r m teflvik belge say s düzenli bir art fl sergilememifltir. Türkiye genelinde ekonomik krizin yafland 2009 senesinde teflvik belge say s nda azalma yaflan rken, Erzincan da art fl oldu u görülmektedir. Grafik 25. İmalat ve Madencilik Sektörü Yatırım Teşvik Tutarları Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Sektörler itibariyle imalat sanayi yat r m teflviklerinin düzenli olarak art fl gösterdi i ilde, madencilik sektörü yat r m teflvikleri dalgalanmal bir yap sergilemektedir y l itibariyle imalat sanayinde 11 adet belge karfl l nda 292 kifliye istihdam olana sa lan rken, madencilik sektörü 4 belge karfl l nda 99 kifliye istihdam olana sa lam flt r. Grafik 26. İmalat Sektörü Yatırım Teşvik Tutarları ve Artış Oranları Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 2008 y l nda % 151 oran nda oldukça önemli bir art fl sergileyen imalat sanayi, 2009 y l nda en düflük art fl oran olan % 24 e ulaflm flt r. Bu önemli aza- 118

23 l fl küresel krizin etkilerinin hissedildi i bir dönemde meydana gelmifl ve kriz sonras toparlanma dönemi olan 2010 y l nda, yeni düzenlemeler getiren teflvik yasas n n da uygulamas ile art fl oran önemli ölçüde yükselmifltir. Yat r m teflviklerinin ortaya koydu u bu tablo imalat sanayinin 2008 ve 2010 y llar nda yat r m teflviklerinden önemli oranda yararland n ortaya koymaktad r. Di er yandan ülkelerin ve bölgelerin geliflme stratejilerinin temel tafl haline gelen ve ekonomideki a rl klar herkes taraf ndan kabul edilen KOB lerin, kalk nma planlar ve y ll k programlarda öngörülen hedefler ile Avrupa Birli i normlar na ve uluslararas anlaflmalara uygun olarak desteklenmelerini, uluslararas düzeyde rekabet edebilmelerini ve üretim, kalite ve standartlar n art rmalar n, istihdam yaratmalar n sa lamak amac yla; 21/12/2000 tarih ve 2000/1822 say l Küçük ve Orta Ölçekli flletmelerin Yat r mlar nda Devlet Yard mlar Hakk nda Karar n Uygulanmas na liflkin Tebli i yay nlanm flt r. Bu tebli ile özellikle kalk nmakta olan bölgelerde KOB lerin; imalat, tar msal sanayi, turizm, e itim ve sa l k, madencilik ve yaz l m gelifltirme gibi konularda gerçeklefltirecekleri faaliyetleri teflvik belgeleriyle desteklenmeye çal fl lmaktad r. Bu ba lamda, 2009 y l nda Türkiye genelinde toplam 586 belgeye TL sabit yat r m gerçeklefltirilmifltir. Bu tutar n % 0,2 sini kullanan Erzincan ili, Do u Anadolu Bölgesi sabit yat r m tutar n n % 5,5 ini kullanmaktad r. Erzincan da KOB ler % 81,1 ile en fazla yat r m hizmetler sektörüne yaparken, imalat sanayinin oran % 18,9 dur. KOB teflvik belgesi yat r m tutar - n n azal fl seyri izledi i Erzincan a; 2007 y l nda tahsis edilen yaklafl k 2 milyon TL lik sabit yat r m teflviki, 2009 y l nda % 36,3 oran nda azalma göstererek 1,1 milyon TL seviyelerine düflmüfltür y l itibariyle Erzincan da, 2 adet KO- B teflvik belgesi karfl l nda 6 kifliye istihdam olana sa lanm flt r. Bu rakamlar Erzincan n ekonomik yap s içerisinde KOB lerin oran düflünüldü ünde oldukça düflüktür. 119

24 Tablo 73. KOBİ Teşvik Belgelerinin Dağılımı Belge Sayısı (Adet) Sabit Yatırım (TL.) İthal Edilecek Makine ve Teçhizat Tutarı İstihdam (Kişi) Belge Sayısı (Adet) Sabit Yatırım (TL.) İthal Edilecek Makine ve Teçhizat Tutarı İstihdam (Kişi) Belge Sayısı (Adet) Sabit Yatırım (TL.) İthal Edilecek Makine ve Teçhizat Tutarı İstihdam (Kişi) 1000$ 1000$ 1000$ İMALAT Gıda ve İçki İMALAT Dokuma ve Giyim İMALAT Gıda ve İçli HİZMETLER Sağlık ve Diğerleri HİZMETLER Diğerleri HİZMETLER Diğerleri Erzincan Genel Toplam Erzincan Genel Toplam Erzincan Genel Toplam Doğu Anadolu Genel Toplam Doğu Anadolu Genel Toplam Doğu Anadolu Genel Toplam TRA TRA TRA Türkiye Genel Toplam Türkiye Genel Toplam Türkiye Genel Toplam Erzincan/TRA1 44,44 31,62-39,84 Erzincan/TRA1 15,38 21,25-51,52 Erzincan/TRA1 50,00 49,83-23,08 Erzincan/Türkiye 0,42 0,20-0,29 Erzincan/Türkiye 0,15 0,12-0,45 Erzincan/Türkiye 0,34 0,24-0,07 Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 120

25 KOB yat r m teflviklerinden yararlanma bak m ndan Erzincan n TRA1 içerisindeki pay yüksek iken; Türkiye paylar, genel teflviklerden yararlanma paylar na göre daha düflük bir orana sahip oldu u görülmektedir. TRA1 içerisindeki pay n yüksekli i mutlak rakamlar n küçüklü ünden kaynaklanm fl olabilir y l nda Erzincan da KOB teflviki kullan lmam flt r. Teflviklerden yararlanmada, hem mutlak rakam olarak hem de oransal olarak, giriflimcileri bilgilendirmek ve özendirmek gelecek dönemde avantajl konuma getirebilir. 121