Aydın (il) İstatistikler. Genel bilgiler

Transkript

1 Aydın (il) Aydın, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bulunan, turizm ve tarım açısından gelişmiş bir ildir. Plaka kodu 09'dur. Aydın Türkiye'nin ilk demiryolu kurulan şehridir. Aydın'da çok sayıda tarihi eser bulunur. Türkiye'nin en uzun ikinci tüneli buradadır.tarihi ve doğal güzellikleriyle bir turizm cennetidir. İstatistikler Nüfus Yüzölçümü 8007 km² Bölge Genel bilgiler Alan kodu 0256 Ege Bölgesi

2 Tarihçe Aydın (Juliapoli), Traklar tarafından kurulmuş ve önceleri Tralles adı ile anılmıştır. Depremle yıkıldıktan sonra yeniden imar edilmiş,traklar'dan sonra Spartalılar, Hititler, Frigler, İyonlar, Lidyalılar, Persler ve Romalılar zaman zaman yörede hakimiyetlerini kurarak kendi kültürlerini bölgeye taşımış ve yörenin gelişmesine öncü olmuşlardır.bir çok medeniyete evsahipliğî yapmıştır yılında Selçuklular'ın, 1300 yılında Aydınoğulları'nın eline geçen kentin adı Aydın Güzelhisar olmuştur. Bu ad Aydın şekline dönüşmüştür da Osmanlılar'ın eline geçen Aydın bu günkü yerine kurulmuştur yılında il olmuştur. Bugünkü Aydın; kuzeyindeki Top Yatağı sırtında kurulan Tralles Kenti ile birlikte MÖ.2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, VII. yy.da Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Sırasıyla Neolitik, Kalkolotik, Tunç Çağları ile Frigya, Lidya, Pers, Roma ve Bizans çağlarını, yılları arasında Selçuklular, yılları arasında Menteşeoğulları, yılları arasında Aydınoğulları, yılları arasında Osmanlı dönemini yaşamıştır. Selçuklularla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılan Aydın, sosyal hizmetler, tarım ve mimaride uygar günlere şahit olmuştur. Aydın'ın Türk egemenliğinde bir yönetim birimi statüsü kazanması 1390 yılında Yıldırım Beyazıt'ın şehzadesi Ertuğrul Bey'in Vali olarak Aydın'a atanmasıyla başlamıştır. İsim ve İdari Tarihçe Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. Şehir, XIV yy. da bugünkü yerine kurularak idari kademelendirme sırasıyla, 1390 yılında eyalet, 1426 yılında sancak, 1811 yılında eyalet, 1850 yılında İzmir'e bağlı sancak olmuştur.aydın'ın 1919 yılına kadar sancak şeklinde devam eden bu yönetim şekli, 25 Mayıs Eylül 1922 yılları arasında 40 aya yakın süren işgalden sonra ve Kurtuluş Savaşının kazanılmasıyla birlikte 1923 yılında değişmiş, müstakil vilayet olmuştur. Coğrafya Coğrafi konumu İlin orta ve batı kesiminde verimli ovalar, kuzeyinde Aydın Dağları, güneyinde Menteşe Dağları ile çevrili Büyük Menderes Havzası üzerinde 8007 km2 lik bir alan üzerine kuruludur. Doğuda Denizli, batıda Ege Denizi, kuzeyde İzmir ve Manisa, güneyde ise Muğla illeriyle komşudur. Akdeniz ikliminin hakim olduğu ilde yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Aydın sınırları içinde büyük, küçük birçok akarsu mevcuttur. Büyük Menderes Nehri Ege Bölgesi' nin en uzun akarsuyudur. Toplam uzunluğu 999 km. İl içindeki uzunluğu ise 500 km dir. Çine çayı, Akçay ve Dandalaş çaylarının sularını toplayarak Ege Denizi'ne dökülür. İlin en büyük gölü Bafa olup, Büyük Menderes, deltasının güneydoğusundadır. Diğer gölleri Samson ve Azap gölüdür. Aydın; tarihin bilinen devirlerinden beri çeşitli uygarlıklara merkez olmuş, antik çağın Tralles,Alabanda,Afrodisias, Milet, Alinda, Didyma, Nisa, Prien, Magnesia, gibi önde gelen kentlerinde sayısız bilgin ve bilge kişiler yetişmiştir.

3 Aydın, orta ve batı kesiminde verimli ovalar, kuzey ve güneyi dağlar ile çevrili Büyük Menderes Havzası üzerinde 8007 km2 lik bir alan üzerine kuruludur. Doğusunda Denizli, batıda Ege Denizi, kuzeyde İzmir ve Manisa, güneyde ise Muğla illeriyle komşudur. İl, 37-44' ve 38-08' kuzey enlemleri ile 27-23' ve 28-52' doğu boylamları arasında yer alır. İklim ve Bitki Örtüsü Aydın'da akdeniz iklimi görülür. Maki ağaçları vardır. Yıllık sıcaklık ortalaması 28 civarındadır. Yazları sıcak ve kurak,kışları yağışlı ve ılık geçer.senelik yağış miktarı mm arasındadır. Akdeniz ikliminin hakim olduğu İl de yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Ortalama sıcaklık 17.6 C, ortalama yağışlı gün sayısı 80.6, ortalama yağış miktarı 677,5 mm/yıl' dır. Büyük Menderes vadisi, diğer Ege ovaları gibi batıda denize doğru açılan bir oluk biçimindedir. Bu yüzden denizin ılıtıcı etkisi ve yağış getiren rüzgarlar iç kısımlara kadar kolaylıkla girer. Trenle veya karayolu ile İç Anadolu yönünden Büyük Menderes vadisine girenler, Denizli den İzmir e doğru yaz kış tüm ova ve yamaçları kaplayan yemyeşil bir örtüyle karşılaşırlar. Ova tabanında incir, zeytin ve portakal bahçeleri büyük alanlar kaplar. Bunların dışında bağlar, bahçeler ve pamuk tarlaları geniş yer tutar. Aynı zamanda Akdeniz yöresinin bitki örtüsü, sert yapraklı, kurağa dayanıklı bodur makiler görülür. Kocayemiş, mersin, defne, delice ve aşı zeytinler, menengeç, dere boylarında zakkumlar ve bunlar arasında kekik, nane, lavanta çiçeği gibi kokulu bitkiler de vardır. Bunların yanı sıra dağlarda çam, kestane, çınar, dişbudak, ıhlamur gibi ağaçlar görülür. İl topraklarının % 37 si ormanlarla kaplıdır. Bunların beşte biri üretime elverişli koru ormanlarıdır. Olumsuz Yönler ve Muhtemel Riskler Aydın'da kırık fay hatlarına bağlı olarak bölge, miyosenden beri çok aktiftir. Bu aktiflik, Türkiye deprem alanları yönünden İlimizi 1. dereceye sokar yılında Aydın da büyük deprem meydana gelmiş ve bu depremde Aydın büyük hasar görmüş, şehrin ova kısmında alçalmalar olmuştur yılında meydana gelen deprem Nazilli nin merkez ve köylerinden başka Kuyucak, Köşk, Sultanhisar ve Tire de büyük hasar meydana getirmiş, yer yarılmaları ve su fışkırmaları olmuştur da Nazilli dış merkezli bir deprem meydana gelmiş, depremde büyük can ve mal kaybı olmuştur. Nazilli de Ağa ve Çarşı Camileri yıkılmış, Aydın ve Nazilli arasındaki köyler büyük hasar görmüştür. Büyük Menderes çukurluğunun eksenine paralel toplam uzunluğu 50 km yi bulan kırıklar oluşmuştur. Aletsel dönemde İl Merkezinin dışında ilçe ve kasabalarda İncirliova, Kuyucak, Buharkent, Pamukören, Nazilli, İsabeyli ve Yenipazar da 5 şiddetinde, Bozdoğan, Çine, Koçarlı,

4 Sarıkemer, Didim, Güllübahçe, Bağarası ve Sultanhisar da 6 şiddetinde depremler kaydedilmiştir. Merkez üssü Aydın da bulunan 5 şiddetinden daha küçük depremler kırsal alanlardaki konutlarda hasara yol açmaktadır. İlimiz sınırları içinde büyük küçük birçok akarsu mevcuttur. Afyon il sınırları içerisinden doğup, il sınırlarımızdan Ege Denizine dökülen büyük Menderes Nehrinin ilimiz sınırları içinde Akçay ve Çine yan kolları bulunmaktadır. Bu iki yan kolun dışında yaz ve kış aylarında debileri değişen bir çok dere mevcuttur. Bu akarsuların yağış havzasının büyüklüğüne ve yağan yağışın şiddetine göre zaman zaman debileri yükselerek akmakta oldukları yatak dışarısına taşarak taşkın etkisi yaratmaktadırlar. Bu taşkınlar bazen meskun mahalde, bazen de tarım arazilerinde taşkın zararları meydana getirmektedirler. Genel olarak Aydın şehir merkezi, büyük yangınlar bakımından hassas olmakla birlikte, orman yangınları bakımından çok hassastır. Nüfus ve Demografi Aydın İli yoğun göç alımı olan bir ildir.gecekondulaşmadan nasibini almayan nadir illerimizden biri olup, tarım ve turizmin gelişmiş olduğu bir ilimizdir. Son yıllarda başta tarıma dayalı sanayi kolunda olmak üzere tüm sanayi sektöründe önemli mesafeler kat edilmiş ve gelişme süreci de artan bir hızla devam etmektedir. Çalışan nüfusun yarıdan fazlası tarım kesiminden geçimini sağlamaktadır.yöre halkının kültür seviyesi yüksek düzeydedir. İl nüfusunun büyük bir bölümünü gençler oluşturmaktadır. Nüfus Yoğunluğu ve Nüfus Artışı Son 80 yılda Türkiye nin nüfusu ( kişi) yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Aydın ilinin nüfusu yaklaşık 4,5 kat artış göstermiş ve 2008 yılı sonu itibarı ile açıklanan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre İlimizin nüfusu kişidir.il nüfusunun ülke genelinde olduğu gibi % 50 si erkek ( kişi) % 50 si kadın ( kişi) dır. Aydın ilinde en düşük yıllık nüfus artış hızı %o8.8 ile dönemindedir. En yüksek yıllık artış hızı ise %o42.2 ile döneminde gerçekleşmiştir döneminde ise ilin nüfus artış hızı %o 14.2 dir döneminde Aydın İlinin nüfusu sürekli artış göstermiş iken döneminde bu artış oranın oldukça azaldığını hatta durma noktasına geldiğini söyleyebiliriz. (2002 nüfusu kişi, 2008 yılı ADNKS. Sonuçları kişi). Sonuçlarına göre ülke nüfusunun % 75 i şehirlerde yaşamaktayken ilimiz nüfusunun nüfusun % 58 i ( kişi) şehirlerde, %42 si ise ( kişi ) kırsal kesimde yaşamaktadır. Ülkemizde kilometrekareye düşen kişi sayısı 93 iken, ilimizde bu rakam 123 dür yili il nüfusu olmustur. İdari Yönetim Merkez İlçesiyle birlikte 17 İlçenin yönetim merkezi olan Aydın İlinde 53 belediye, 489 köy, 265 mahalle kuruluşu vardır. İlçelerimiz sırası ile Bozdoğan, Buharkent, Çine, Didim,

5 Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar ve Yenipazar'dır. Merkez İlçede 6, Bozdoğan ilçesinde 2, Buharkent İlçesinde 1, Çine İlçesinde 2, Didim İlçesinde 3, Germencik İlçesinde 4, İncirliova İlçesinde 2, Karacasu İlçesinde 4, Karpuzlu İlçesinde 1, Koçarlı İlçesinde 3, Köşk İlçesinde 1, Kuşadası ilçesinde 3, Kuyucak İlçesinde 6, Nazilli İlçesinde 3, Söke ilçesinde 8, Sultanhisar İlçesinde 3, Yenipazar İlçesinde 1 belediye teşkilatı bulunmaktadır. İl e bağlı 16 İlçeden Nazilli İlçesi kişilik nüfusu ile en fazla nüfusa, Buharkent İlçesi ise kişilik nüfusu ile en az nüfusa sahip ilçelerdir. Yüzölçümü büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Çine İlçesinde nüfus yoğunluğu 56, ikinci sırada yer alan Söke İlçesinde 122 kişi olurken yüzölçümü en küçük olan Buharkent İlçesinde nüfus yoğunluğu 104 kişidir. İl de bulunan 54 Belediyeden 26 sının nüfusu 5000 nin altındadır. İlde bulunan 489 köyden 266 sının nüfusu 500 ün altında olup köylerin çoğunluğu düşük nüfusa sahiptir. Sosyoloji Ülkemizin sosyo-ekonomik büyümesine paralel gelişme gösteren sanayileşme, kentleşme, toplumsal değişme, nüfus artışı ve yaşanan göçün yarattığı çeşitli sosyal sorunlar yaşanmaktadır. Ortaya çıkan bu sorunlar toplumun her kesimini etkilemektedir. Örneğin; göçlerle birlikte köyleşen kentler ve nüfus artışı, sağlıksız yerleşim merkezlerinin oluşması, artan işsizlik ve yoksulluğa karşın hizmetlerin yetersiz kalması, suça yönelme ve zararlı alışkanlıklar edinme eğilimlerinin artması gibi.ilimizde de gerek nüfus artışı gerekse göç yönünden bu yönde bir gelişme yaşanmaktadır yılında Aydın ilinde %19,5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı 1935 yılından sonra sürekli bir artış göstererek, 2007 yılında % 56.6 ya ulaşmıştır. Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Aydın ilinin nüfusu yaklaşık 4,5 kat artış göstermiş ve 2007 yılında e yükselmiştir. İl de 2000 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 2000 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur.aydın İlinin toplam nüfusu kişi olup, İl nüfusunun % 57 si ( kişi) kentlerde, % 43 ü ( kişi) köylerde yaşamaktadır (Tablo ). Kilometre kareye düşen kişi sayısı 121 dir yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre İlin iktisaden faal nüfusu (işgücü) kişidir. Bunun kişisi iktisaden çalışan nüfus (istihdam) oluşturmakta, kişide işsiz olarak görülmekte olup, işsizlik oranı %5.5 dir. Aktif nüfusun % 28'i tarım sektöründe, % 8'i devlet hizmetlerinde, % 9'u imalat sanayinde, % 30'u toptan ve perakende ticaret, % 12'si inşaat sektöründe ve geri kalan % 13'ü ise diğer işlerde çalışmaktadır. Aydın ilinde, çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus, toplam nüfustan daha hızlı artmaktadır. İşgücündeki nüfusun artış hızı ise 12 ve daha yukarı yaştaki nüfustan daha düşüktür döneminde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun yıllık artış hızı %o22.3 iken, işgücündeki nüfusun yıllık artış hızı %o19.6 olarak gerçekleşmiştir. Aydın ilinde işgücüne katılma oranı döneminde azalma eğilimi göstermiştir. Erkek nüfusun işgücüne katılma oranı, kadın nüfusun işgücüne katılma oranından daha yüksektir. Ancak her iki cinsiyetin işgücüne katılma oranındaki fark, son 10 yılda azalma eğilimi göstermiştir.

6 1935 yılında Aydın İlindeki nüfusun % 87.1 i bu İl de doğmuştur yılları arasında önemli bir değişim göstermeyen Aydın ilinde doğanların oranı döneminde artış ve azalışlar, 1975 yılından sonra ise sürekli bir azalma göstermiştir yılında Aydın nüfusunun % 69.2 si bu ilde doğan kişilerden oluşmaktadır. Turizm Aydın, Tralles, Priene, Miletos, Didyma, Herakleia, Zeus Mağarası, Apollon Tapınağı, Didim ve Kuşadası gibi turistik yerleriyle ünlü bir şehirdir. Her yıl binlerce turist Söke, Didim ve Kuşadası sahillerine yüzmeye,eğlenmeye ve antik şehirlerini dolaşmaya gelmektedir. Antik kentleriyle açık hava müzesi görünümünde olan Büyük Menderes Vadisi, tarihin bilinen devirlerinden beri çeşitli uygarlıklara merkez olmuş, bu kentlerde sayısız bilgin ve bilge kişiler yetişmiştir. Sırasıyla, Neolitik, Kalkolotik, Tunç Çağları ile Frigya, Lidya, Pers, Roma ve Bizans çağlarını yaşayan İl daha sonra Selçuklu ve Osmanlı egemenliğine girmiştir. Müze Müdürlüklerinin sorumluluk alanlarında ziyarete açık 8 (Afrodisias, Nysa,Alinda, Alabanda, Mağnezia, Pirene, Milet ve Didim Örenyeri olmak üzere toplam 21 adet Örenyerimiz mevcuttur. İlimiz Arkeolojik Tarihsel ve Kentsel Sit alanları; Sivil Mimarlık örnekleri, Anıt Yapılar gibi yaklaşık 700 civarında kültür varlığı tescillidir yılı içerisinde Müze ve Örenyerlerimizi kişi ziyaret etmiş, bu ziyaretlerden TL gelir elde edilmiştir. Kuşadası Deniz Hudut Kapısından 2008 itibariyle kişi günübirlik giriş-çıkış yapmış, yine aynı dönemde 637 gemi girişi, 708 motor girişi gerçekleşmiştir. İlimizde 193 adet faal seyahat acentesi, 5 adet yat işletmesi mevcuttur. Giriş yapan turistlerin milliyetlerine göre sıralaması ise Amerika, Fransa, İngiltere, Belçika ve Hollanda dır. İl genelinde adet turizm işletme belgeli yatak kapasitesi mevcuttur. İlin turizm potansiyeli deniz, termal, gençlik, kültür ve sanat, ekoturizm türleri şeklinde sıralanabilir. Kültür ve Kültürün İl Turizmine Katkıları Aydın Merkezdeki Devlet Resim Heykel Müzesi ve Güzel Sanatlar Galerisinde 18 adet sergi açılmış bu sergileri kişi ziyaret etmiştir yılında ziyarete kapatılan Milet Müzesi yeniden inşa edilmiş ve kaba inşaatı tamamlanmıştır. Teşhir ve Tanzim çalışmalarının tamamlanması halinde ziyarete açılacaktır. İlimiz Kütüphanesinin 2008 yılı sonu itibariyle, Okuyucu sayısı dir. Mevcut kitap sayısı dir. Ödünç verilen materyal sayısı dir. Kütüphaneye kayıtlı üye sayısı 970 dir. İlin turizm potansiyeli; deniz (Kuşadası, Didim Plajları), termal, gençlik, kültür ve sanat, ekoturizm türleri şeklinde sıralanabilir. Kuşadası na denizyoluyla gelen turist sayısı 2007 yılında kişi iken bu rakam % 12 lik artışla 2008 yılında e ulaşmış,

7 otellerimizdeki yıllık ortalama doluluk oranı ise 2003 yılında % 38 iken 2008 yılında % 50 olmuştur. Ülkemizde; turizmin bir endüstri olarak başladığı ilk yerlerden olan Kuşadası ilçemizi ülkemizde ve uluslararası arenada ön plana çıkarmak ve ilimiz turizmine dinamizm kazandırmak amacıyla kısa adı KOMER olan Kuşadası Kongre Vadisi Projesi başlatılmıştır. Proje 430 dönüm arazi üzerinde, 2 ana bölümden oluşmaktadır. Projenin yapımı devam etmektedir. Folklor ve Efe Oyunu Folklorumuzun kökü; engin bir kültürün, eğitimin, bilimin kaynağıdır. Onda her şeyin güzelini, incesini buluruz. Bu yer, bu folklorun otağı, efesi ile anılır. Ve denir ki her zaman : Efeler Diyarı Aydın... Efeler, zeybeklerin başı ve yöneticisi idi. Aydın'ın folklor yaşamında yer eden başlıca efeler olarak Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe, Kıllıoğlu Hüseyin, Kozalaklı Mehmet Efe, Mesutlulu Mestan Efe, Sökeli Ali Efe, Danişmentli İsmail Efe, Zurnacı Ali Efe, Sancaktadır Ali Efe, Tekeli İsmail Efe, Orhaniyeli Kara Durmuş Efe, Giritli Cafer Efe yi saymak mümkündür. Folklor, Aydın ın geleneklerini ortaya koymuş, kendisine özgü biçimini vermiş, ancak ilin ekonomik koşulları, iş ve işe dayanan hareketliliği, ulaşım olanaklarının kolaylığı nedeni ile çevre illerinin de karakterlerini benliğine almış ve böylece folklorunu başlı başına daha derin biçimde işleyememiştir. Örneğin Muğla ve Denizli illerine ilişkin bazı özellikler Aydın ın folkloruna da karışmıştır. Harmandalı, Tavas Zeybeği, Somalı Zeybeği, Bengi Zeybeği gibi. Gelenek ve Görenekler, Etkinlikler Aydin her yil kis aylarinda düzenlenen deve güresleri, halk oyunlari (zeybek oyunlari), efelik kültürü, asker ugurlama, incir (Germencik, Incirliova), erik (Umurlu), çilek, portakal (Sultanhisar), pamuk (Söke) festivalleri, keçi kilindan dokumacilik (Bozdogan), el sanatlari ( igne oyasi, nakis, simli islemeler, havut deve süslemeciligi-semercilik, Türkmen ve Yörük kilimleri, heybeleri ) ile ünlüdür. Aydın İli Genel Görünüşü (Şehir Merkezi)

8 Kuşadası

9

10