3. ORTA EGE 3.1. İZMİR

Transkript

1 03 orta ege 82

2 83

3 84

4 3. ORTA EGE Türkiye Ege Denizi kıyıları esas olarak Kuzey ve Güney Ege olmak üzere iki ana coğrafi bölgeye ayrılmaktadır. Bununla birlikte bu çalışmada her iki bölgenin arasında yer alan ve çalışmanın odaklandığı İzmir Körfezi, Orta Ege Bölgesi ana başlığı altında incelenmiştir. Çalışma alanının tamamı İzmir İl sınırları içinde kalmaktadır İZMİR İzmir ili sınırları dâhilinde sırasıyla kuzeyden güneye doğru olmak üzere toplam 25 Su Ürünleri Kooperatifi ve 30 Balıkçı Barınağı ziyaret edilmiş ve gerekli veriler toplanmıştır. Ziyaret edilen istasyonlar sırasıyla, Yeni Foça, Foça, Tuzçullu-Süzbeyli-Seyrekköy-Maltepe, Dalyan (SÜFA), Sasalı, Şemikler, Mavişehir, Bostanlı, İnciraltı-Narlıdere, Güzelbahçe, Kalabak-Zeytinalanı, İskele-Urla, Çeşmealtı, Özbek, Gülbahçe, Balıklıova, Kaynarpınar, Eşendere, Mordoğan, Saipaltı, Karaburun, Yeni Liman, Ildırı, Dalyanköy, Çeşme (Merkez) ve Çiftlikköy dür YENİ FOÇA Yeni Foça da, başlıca geçim kaynağı tarımdır (Şekil 82). Balıkçılık genelde ek gelir elde etmek üzere ikinci bir iş olarak yapılmaktadır. S.S. Yeni Foça Su Ürünleri Kooperatifi 1995 yılında kurulmuştur (Şekil 83 ve 84). Yeni Foça balıkçılığına ait genel bilgiler çizelge 21 de verilmiştir. Şekil 82. Yeni Foça coğrafi konumu 85

5 Şekil 83. S.S. Yeni Foça Su Ürünleri Kooperatifi ve balıkçı barınağı Şekil 84. S.S. Yeni Foça Su Ürünleri Kooperatifi ve balık satış yeri Çizelge 21. Yeni Foça balıkçılığının genel durumu S.S. Yeni Foça Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1995 Kayıtlı ortak sayısı 54 Aktif üye sayısı 6 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 6 Üye olmayanların sayısı 6 Kayıt dışı tekne sayısı 0 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 60 Kooperatife üye olma oranı (%) 90 Aktif üye oranı (%) 11 Kooperatifte çalışan sayısı 1 Pazarlama faaliyeti-mezat Var 86

6 Sorunları Yasak avcılık (Dalış tüpü, nargile ve dinamit ile) Finansal desteğin olmaması Balık stoklarında azalma ve düşen av verimleri Liman kirliliği ve sığlaşması Limanın küçük olması İleriye Yönelik Projeleri Çekek yerini geliştirip daha büyük teknelere hizmet verebilmek Küçük bir tersane açmak Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Yeni Foça da tarım, balıkçılık, ikinci konutlar ve balık çiftlikleri kıyı alanında faaliyet yürütmekle birlikte özellikle balıkçıların kendi aralarında, uzatma ve paragat avcılığı yapanlarla gırgırlar (özellikle kıyı gırgırları) arasında sürekli anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Balıkçılığın Durumu Yeni Foça ve civarında yapılan balıkçılığa ilişkin genel bilgi Çizelge 22 de, kullanılan av araçları ve miktarlarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 23 de özetlenmiştir. Yeni Foça da melanur sade uzatma ağları Mayıs Haziran aylarında döneğe bırakılarak kışın ise voli yöntemiyle kullanılmaktadır (Şekil 85). Ağlar Yeni Foça önleri ve adalar arasında 15 m derinliğe kadar olan taşlık bölgelere atılmakta, döneğe bırakıldığında akşam 9 10 gibi kaldırılıp tekrar atılmakta ve sabah toplanmaktadır. Melanur haricinde turna ve mavi izmaritin de (menekşe izmariti veya melina) hedeflendiği bu avcılıkta tesadüfen ısparoz ve karagöz de çıkmakta, ot balıkları da ıskarta edilmektedir. Bölgede balıkçılar yunusların verdiği zararlardan ve gece ışıkla dalan avcılardan yakınmaktadırlar. Çizelge 22. Yeni Foça balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Ekim-Temmuz Ahtapot çaparisi. UA* Barbun-Tekir (Mullus sp.) May-Tem/ Tüm Yıl Uzatma ağları, Trol Çipura (Sparus aurata) Ekm-Ara ve yaz ayl. UA, Olta, Paragat Karagöz (Diplodus vulgaris) Ekm-Ara ve yaz ayl. UA, Olta, Paragat Kılıç (Xiphias gladius) Ekim-Şubat Paragat Kupes (Boops boops) Kış/Tüm yıl Uzatma ağları, Trol Melanur (Oblada melanura) Mayıs-Haziran Uzatma ağları, Olta Mercan (Pagellus erythrinus) Tüm yıl Olta, Paragat Palamut (Sarda sarda) Nisan-Mayıs ve Güz Uzatma ağları, Gırgır Sargos (Diplodus sargus) Temmuz-Aralık UA, Olta, Paragat Sinagrit (Dentex dentex) Haziran-Eylül Paragat, UA * Uzatma a lar Av Sahası: Çandarlı Körfezi ve adalar civarı, Eski Foça ile Aslan Burnu olan saha Dip Yapısı: Taşlık, kayalık, tragana 87

7 Çizelge 23. Yeni Foça balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Melanur Sade Uzatma - 2 Böcek Uzatma Barbun Sade Uzatma - - Dönek Fanyalı Uzatma - - Dil Fanyalı Uzatma - - İnce Paragat - +** Kalın Paragat - + Çökertme Dalyanı - - * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu rakamlar dikkate al nmam t r. Şekil 85. Melanur sade uzatma ağı planı (Yeni Foça) 88

8 Böcek ağları Nisan dan Eylül sonuna kadar m derinliklerde taşların üzerine kuzuluk yapılarak atılmaktadır (Şekil 86). Genellikle akşam atılıp sabah kaldırılan ağların bazen iki gün denizde bırakıldığı bilinmektedir. Yeni Foça da sadece 2 3 balıkçı tarafından kullanıldığı bildirilen bu ağlarda sinagrit, dil, bakalyaro ve tavuk balığı da yakalanmaktadır. Şekil 86. Böcek fanyalı uzatma ağı (Y.Foça) 89

9 FOÇA Foça, Orta Ege de yer alan yaklaşık nüfuslu bir ilçedir (Şekil 87). Şekil 87. Foça coğrafi konumu Ana geçim kaynağı turizm (iç turizm ağırlıklı), tarım ve balıkçılıktır (Şekil 88). Foça aynı zamanda, türü yok olmak üzere olan Akdeniz fokuna (Monachus monachus) yönelik ilk koruma alanı olmasıyla bilinir. SAD-AFAG (Sualtı Araştırmaları Derneği-Akdeniz Foku Araştırma Grubu) 1992 yılından beri yörede, Akdeniz fokunun yanı sıra, balıkçılıkla da ilgili çalışmalar ve projeler (ulusal ve uluslararası) yürütmektedir. Ayrıca, Foça Belediyesi ve Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi işbirliği ile bölgede 1994 yılında uygulanan yapay resif projesi kapsamında, uygun bulunan deniz alanına 1 m³ lük 20 adet beton blok yerleştirilmiştir. Şekil 88. Foça Limanı genel görünümü (A-Küçük Deniz B-Büyük Deniz) 90

10 S.S. Foça Su Ürünleri Kooperatifi S.S. Foça Su Ürünleri Kooperatifi, SAD-AFAG ın Foça da faaliyetlerine başladığı yıl kurulmuştur. Küçük ve büyük ölçekli balıkçıları aynı çatı altında toplayarak, günümüzde 138 ortak sayısına ulaşmıştır. Foça Su Ürünleri Kooperatifi, demokratiklik ilkesine bağlı olarak 1992 yılından günümüze değin faaliyetini sürdürmektedir. Kooperatif yönetimi zaman içinde gerek trol balıkçısından ve gerekse küçük ölçekli balıkçılardan oluşmuş fakat her dönemde varlığını devam ettirmiş ve balıkçılar arasında herhangi bir ayrım yapmaksızın, tüm üyelerinin sorunlarını hemen her türlü platformda dile getirmiştir (Şekil 89). Yörede kayıtlı tekne sahibi balıkçı sayısı yaklaşık 336 dır ve bunların %37 si kooperatife üyedir (Çizelge 24). Şekil 89. Foça su ürünleri kooperatifi üyeleri ile yapılan görüşme ve anket çalışması Çizelge 24. Foça balıkçılığının genel durumu S.S. Foça Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1992 Kayıtlı ortak sayısı 138 Aktif üye sayısı 70 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 70 Üye olmayanların sayısı 25 Kayıt dışı tekne sayısı 60 70* Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 400 Kooperatife üye olma oranı (%) 26 Aktif üye oranı (%) 51 Kooperatifte çalışan sayısı 1 Pazarlama faaliyeti-mezat Yok * Eylül-Aral k dönemi 4 ay boyunca, tamam oltac l k yapan amatör bal kç tekneleri 91

11 Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 14.4 Ortalama tekne boyu (m) 6.7 Ortalama motor yaşı 15.8 Ortalama motor gücü (HP) 19.7 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 48 Ortalama balıkçılık tecrübesi 26 Ortalama eğitim düzeyi 2.1 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 53 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) 34 Sosyo-ekonomik özellikler Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 37 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 40 Evli balıkçıların oranı (%) 95 Hane halkı nüfusu 4.1 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 2.5 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 313 Tayfa sayısı 1-2 Deniz iş günü 186 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Trol) Toplam tekne sayısı Tayfa sayısı 3 4 Deniz iş günü 182 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Gırgır) Toplam tekne sayısı 3 Ortalama tayfa sayısı Ortalama deniz iş günü Sorunları Sirkülerin yerel balıkçıların ihtiyaçlarına yönelik düzenlemeleri içermemesi, Kooperatifin gelir kaynaklarının çok sınırlı olması, Devlet desteğinin yetersizliği, Kooperatifin kendine ait balık satış yeri olmaması, Tersane bulunmaması, Küçük ölçekli balıkçılık için av sahalarının çok sınırlı olması, 92

12 Kooperatifçilikle ilgili politikaların mevcut sorunları çözmekten uzak olması, Bölge Kooperatif Birliğinin, bir birim kooperatif olarak Foça Su Ürünleri Kooperatifi nin isteklerini dikkate almaması, sorunlarını ilgili platformlara taşımaması İleriye Yönelik Projeleri Mezat gerçekleştirmek, Kooperatifin gelir kaynaklarını arttırmak, Tersane kurmak Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Tarım, balıkçılık, askeriye, turizm, yerleşim ve ikinci konutlar kıyı alanının en yoğun kullanıcıları olarak dikkat çekmektedir. Küçük ölçekli balıkçıların trol yasağının tekrar 3 mile çıkarılmasıyla ilgili talepleri, nadiren de olsa yasak bölgede trolle avcılık yapıldığını iddia etmeleri gibi nedenler yüzünden bazı anlaşmazlıklar dikkati çekmektedir. Bununla birlikte, küçük ölçekli balıkçılar kendi aralarında da sorunlar yaşamakta, özellikle emekli olup balıkçılığa sonradan başlayanlarla, tek geçim kaynağı balıkçılık olanlar arasında anlaşmazlıklar dikkati çekmektedir. Eylül-Aralık aylarında amatör avcılık adı altında yapılan olta balıkçılığı, tek geçim kaynağı balıkçılık olan balıkçıları rahatsız etmektedir. Türkiye karasularının büyük bölümü özellikle 15 Temmuz - 1 Eylül arası (36/1 numaralı sirkülere göre) trol balıkçılığına kapalı olduğundan, Foçalı trolcüler diğer bölgelerden gelen troller nedeniyle av sahalarındaki balıkçılık baskısının artmasından yakınmaktadırlar. Balıkçılığın Durumu Ege nin en güçlü trol balıkçılık filosunu barındıran Foça da küçük ölçekli balıkçılığın da hemen her formu uygulanır (Şekil 90). Bunun yanı sıra, özellikle hafta sonları yoğun bir şekilde amatör olarak olta balıkçılığı çok yaygın yapılmaktadır (Şekil 91). Bu amaçla başlıca, sarkıtma olta takımları ve kalamar oltası (Şekil 92), Kıbrıs oltası (Şekil 93), palamut çaparisi (Şekil 94) ve sırtı takımları (Şekil 95) kullanılmaktadır. Foça balıkçılığının genel bir özeti Çizelge 25 de verilmiştir. Şekil 90. Foça Limanı ndaki turizm ve balıkçı tekneleri 93

13 Şekil 91. Olta balıkçılığında kullanılan malzemeler Çizelge 25. Foça balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Barbun-Tekir (Mullus sp.) Ekim-Nisan Uzatma ağları, Trol Çipura (Sparus aurata) Ekim-Aralık Uzatma ağları, Olta Karagöz (Diplodus vulgaris) Kış ayları UA*, Trol, Olta Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları, Olta Kupes (Boops boops) Mart-Mayıs Uzatma ağları, Trol Levrek (Dicentrarchus labrax) Kış ayları Paragat, Olta Lüfer (Pomatomus saltatrix) Aralık-Mart Alamana, Gırgır, UA, Olta Melanur (Oblada melanura) Şubat-Mart Uzatma ağları, Olta Mırmır (Lithognathus mormyrus) Mayıs-Ağustos Uzatma ağları, Trol Palamut (Sarda sarda) Ocak-Mart Uzatma ağları, Gırgır Sargos (Diplodus sargus) Bahar ayları Uzatma ağları, Olta Sarpa (Sarpa salpa) Tüm yıl Uzatma ağları Sinagrit (Dentex dentex) Mart-Temmuz Paragat, Uzatma ağları * Uzatma a lar Av Sahası: Kırdeniz, Foça adaları açıkları, Yeni Foça ya kadar olan kıyı bölgeleri Dip Yapısı: Kumluk, taşlık, eriştelik Foça ve civarında kullanılan belli başlı av araçları ve bu av araçlarının miktarlarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 26 da verilmiştir. Voli uzatma ağları, bezden (Multifilament PA) veya misinadan (Monofilament PA) donatılmış olarak kullanılmaktadır (Şekil 96). Her iki materyalden donatılan voli uzatma ağlarının kullanım esasları birbirlerine çok benzerlik göstermekte olup alt kısmı fanyalı ve üst kısmı sade olmak üzere karma ağ şeklinde kullanımı da oldukça yaygındır (Şekil 97). 94

14 Çizelge 26. Foça balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Geleneksel Trol (Osmanlı) Modifiye Edilmiş Trol (K.Osman) 10 - Kesimli Trol 10 - Voli Fanyalı Uzatma (Karma Ağ) 50 3 Voli Uzatma Misina (Karma Ağ) 40 3 Barbun Sade Barbun Fanyalı Karides Dil Kalın Ağlar (Böcek) Alamana 5 4 Sardalye Kupes 15 3 İnce Paragat 20 2 Kalın Paragat 20 2 Kılıç Paragatı 1-2 -** Ağ Dalyan 8 + Palamut Çaparisi Amatör + Sarkıtma Olta Amatör + Kıbrıs Oltası 80 Amatör + Sırtı (Silikon) Amatör + Kalamar Zokası Amatör + Ahtapot Çaparisi 12 + * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** Bu tür bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu rakamlar dikkate al nmam t r. 95

15 A B Şekil 92. Sarkıtma (A) ve kalamar oltası (B) (Foça) 96

16 Şekil 93. Kıbrıs oltası (Foça) 97

17 98 Şekil 94. Palamut çaparisi (Foça)

18 Şekil 95. Sırtı takımı (Foça) 99

19 100 Şekil 96. Voli fanyalı misina ağı (Foça)

20 Şekil 97. Karma uzatma ağı planı (Foça) 101

21 Voli uzatma ağları genellikle Foça da adalar arasında, m derinliklerde tüm yıl boyunca kullanılmaktadır. Bu ağlar ay karanlığında, erişte ya da çamurlu zeminlerde, daire ya da yarım ay şeklinde atılmaktadır. İçerideki balıkların labutla korkutularak ağa vurdurulduğu operasyon yaklaşık 45 dakika sürmektedir. Voli avcılığında çipura ve sargos temel hedef türler olmakla beraber, palamut, sarpa, sinagrit ve torik sıklıkla yakalanan ve pazarlanabilen türler arasındadır. Ağlarda zaman zaman mıgri ve müren yakalanmakta ve ıskarta edilmektedir. Yaklaşık 50 teknede bulunan bu ağların 3 postadan oluştuğu ve yapılan anket çalışmalarında (Haziran, 2005) 600 TL malzeme ve 400 TL işçilik giderleriyle toplam maliyetinin yaklaşık 1000 TL olduğu bildirilmiştir. Bu çalışma kapsamında, Foça da diğer balıkçı beldelerinden farklı olarak Foça Belediyesi tarafından yaptırılan torba brandalar içine balıkçıların uzatma ağlarını istifledikleri ve böylece ağların korunması yanında hoş olmayan görüntü kirliliğinin de ortadan kalktığı görülmüştür (Şekil 98). Şekil 98. Foça da ağların branda torbalar içinde istiflenmesi Foça da hem kesimli hem de geleneksel Osmanlı tipi trol ağları kullanılmaktadır (Şekil 99, 100 ve 101). Bu ağlar genellikle gündüz kullanılmakla beraber, özellikle kalamar hedeflendiğinde geceleri de avcılık yapılmaktadır. Temel hedef türleri barbun, tekir, bakalyaro, çim çim karides ve bazı mevsimlerde kalamar olmakla beraber, dülger, ahtapot, fener, mercan, çipura, izmarit, kupes, istavrit, vatoz ve hani sıklıkla yakalanan ve pazarlanabilen türler arasındadır. Bu ağlarda yakalanan ince ısparoz, kedi balığı, tiryaki, ince kırlangıç, ve kum dilleri ıskarta edilmektedir. 102

22 Şekil 99. Modifiye edilmiş trol ağı teknik planı (Kara Osman Ağı) (Foça) 103

23 104

24 Şekil 100. Modifiye edilmiş trol ağı ve donam özellikleri (Foça) Şekil 101. Kesimli trol ağı planı (Foça) Foça da yaygın olarak kullanılan 600 göz trol ağları akıntının yüksek olduğu yaz aylarında formunu koruduğu için özellikle tercih edilmektedir. Bu takım m derinlikler arasında kum, çamur, saman, kepez ve kestanelik zeminde kullanılmakta ve çekim süreleri kullanıldığı sahaya bağlı olarak 1 6 saat arasında değişmektedir (Şekil 102). 105

25 106 Şekil göz geleneksel (Osmanlı) trol ağı planı (Foça)

26 HOMA (SÜFA) DALYANI (LAGÜNÜ) Homa (SÜFA) dalyanı, İzmir Körfezi nin Kuzeydoğusunda 026º ve 026º doğu meridyenleri ile 38º ve 38º kuzey paralelleri arasında yer alır (Şekil 103). Şekil 103. Dalyan (SÜFA) coğrafik konumu Homa lagün sistemi, yaklaşık hektarlık alana sahip Gediz Deltası nın (16 no lu özel koruma alanı) güneyinde, Esas dalyan (Homa Lagünü) ve Küçük dalyan (Kırdeniz Lagünü) olmak üzere birbirine bitişik iki lagünden oluşmaktadır (Şekil 104). Şekil 104. Homa (SÜFA) Lagün sistemi 107

27 Bu lagünlerin derinlikleri m arasında değişmektedir. Bunlardan balıkçılık faaliyetlerinin gerçekleştiği Esas dalyan (1200 ha.), ve Kırdeniz lagünü (600 ha.) olmak üzere yaklaşık toplam 1800 ha. lık bir yüzey alanına sahiptir. Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi nin araştırma ve uygulama dalyanı olan bu saha, aynı zamanda çevresiyle birlikte, zengin biyolojik çeşitliliğe sahip önemli bir sulak alandır (Şekil 105). Dalyan binası (Şekil 106) ile kuzuluklar (Şekil 107), 026º (E) doğu meridyeni ve 38º (N) kuzey paraleli arasında yer almaktadır. Şekil 105. Dalyan alanı Homa lagününde üretim sezonu Haziran-Ocak ayları arasında gerçekleşmektedir. Bu dönem sonunda 6 adet boğaz açılır. Balıkların girişlerini takip eden Haziran ayı içerisinde ise bu boğazlar tekrar kapatılarak, balıklar lagün içerisinde hapsedilirler. Şekil 106. Dalyan İşletme Binası 108

28 Şekil 107. Dalyan kuzulukları Dalyan balıkçılığında kuzuluklar, genellikle Haziran dan Aralık sonuna kadar kullanılırken; kargılı ağlar (Şekil 108) Haziran-Ekim arasında, uzatma ağları ise Ekim ortasından Aralığa kadar olan dönemde kullanılmaktadır (Çizelge 27 ve 28). Şekil 108. Dalyan önü ve uzatma ağı balıkçıları 109

29 Homa Dalyanı nında üretimi en çok yapılan tür kefaller (Mugilidae) dir. Dalyanda birden fazla sayıda kefal türünün avcılığı yapılmaktadır. Bunlar; Has kefal, topan kefal (Mugil cephalus), Kastroz (Liza saliens), Altınbaş, sarıkulak (Liza aurata), Ceran (Liza ramada), ve Mavraki (Chelon labrosus) türleridir. Bu türlerin toplam üretimdeki payı % 71 dir. İkinci sırayı ise çipura-lidaki % 29 ile almaktadır (Şekil 109). Şekil 109. Homa (SÜFA) Dalyanı 2006 yılı üretim miktarının dağılımı (Acarlı, 2007). Dalyanda yılları arasındaki üretim 5646 kg ile kg arasında değişmiştir (Şekil 110). Şekil 110. Homa (SÜFA) Dalyanı yıllık üretim miktarı ( ) (Acarlı, 2007). Sorunları Sığlaşma, yazın aşırı tuzluluk, ötrifikasyon İzmir Körfezi ve Gediz nehri nin neden olduğu kirlilik, Tarımsal aktivitelerden kaynaklanan azot ve fosfor kirliliği, Tatlı su girişi olmaması ve artan tuzluluk, Yılan balığı, levrek, dil vb türlerin üretiminin nerdeyse son bulması, Buharlaşma, derinliğin azalması ve sığlaşma tehlikesi (lagün-deniz bağlantısını sağlayan boğazların sığlaşması buralardan balık girişini engellemektedir), Kuzuluklarda dayanıksız modern olmayan yöntem ve materyallerin, kullanılması, Sosyal tesislerin yetersizliği (elektrik ve içme suyu şebekesinin olmaması), Ötrifikasyon, 110

30 Olumsuz hava koşullarından direk etkilenmesi, Makro-alglerin hızlı şekilde büyümesi lagün içi avcılığı güçleştirmektedir (özellikle uzatma ağları ve pinter ile yılan balığı avcılıklarını), Lagün içinde yasa dışı avcılık yapılması (özellikle ilkbahar aylarında tül ığrıp kullanarak avcılık yapılması), İleriye Yönelik Projeleri Homa (SÜFA) Dalyanı nın verimliliğinin arttırılması Bu amaç için alınması gereken önlem ve yapılması gereken uygulamalar aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir (Kişisel görüşme; D. Acarlı). Her şeyden önce, Gediz deltasına dökülen kirleticilerin tespitine yönelik çalışmaların, çeşitli kurum ve kuruluşlarca desteklenmesi ve konuyla ilgili önleyici çalışmaların yoğunlaştırılması sağlanmalıdır. Gediz çevresindeki balıkçılara yönelik, eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Yasak olmasına karşın, lagünden ve doğadan yavru toplanmasına devam eden kişi/kişilerin denetlenmeleri daha sıklıkla yapılmalı ve cezalar daha caydırıcı olmalıdır. Lagünle etkileşim halinde bulunan av takımlarına (Büyük levrek pinterleri vb.) yönelik sınırlandırma ve yasaklar getirilmelidir. Lagün alanının optimum ve sürdürülebilir kullanımına olanak sağlayacak şekilde yetiştiricilik ve avcılık politikaları gerçekleştirilmelidir. Ekonomik değeri yüksek türlerin, lagün içerisinde uygun yerlerde yetiştiriciliğinin yapılması için gerekli alt yapının sağlanması gerekir. Biyo-çeşitliliğin tespitine yönelik çalışmaların desteklenmesi sağlanmalıdır. Lagün alanının derinleştirilmesine yönelik araçlar geliştirilerek, çalışmalar hemen başlatılmalıdır. Lagün alanından optimum şekilde faydalanmak amacıyla, balık haricinde diğer türlerinde (karides ve çift kabuklular gibi) üretimleri yapılmalıdır. Temmuz ayı içinde g arasında olan lidaki balıklarının semirtilmesi veya bir bölümünün tekrar denize bırakılmaları için gerekli alt yapının sağlanması gerekmektedir. Lagünün en önemli sorunlarından olan tatlı su girişi, RAMA can suyu projesi ile bir nebze azaltılmış olsa da, yeterli düzeyde değildir. Bu açıdan bakıldığında tatlı su girişinin gerçekleştiği boğaz ve kanallarda iyileştirme çalışmaları yapılmalı ve farklı kaynaklardan getirilecek tatlı su ile ihtiyaç giderilmelidir. Lagünün iyileştirilmesi için gerekli çalışmalar, Üniversite, Çamaltı tuzlası, DSİ gibi kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak planlanmalı ve bu tür çalışmalar Valilik tarafından desteklenerek organize edilmelidir. Lagün alanında bulunan boğazların, her yıl geleneksel yöntemler ve materyallerle kapatılması yüksek maliyetler getirmekte ve etkinliği düşürmektedir. Bunların yerine, modern dalyancılık örneklerinde görüldüğü gibi demir, sert plastik malzemeler, PVC, paslanmaz çelik, krom, vb gibi materyaller tercih edilmelidir. Su sıcaklığındaki ani değişimler göstermiştir ki, Homa lagünündeki birçok tür bu durumdan direkt etkilenmektedir. Farklı zamanlarda derinleştirme çalışmaları yapılmış, ancak bu çalışmalardaki gerekli alt yapı desteklerinin sağlanamamış olmasından dolayı verimli hale geçirilememiştir. Bu durumun düzeltilmesi için açılacak kanallar setlerle yükseltilmeli ve çıkan çamurun tekrar açılan kanala akması önlenmelidir. Homa lagünü oldukça geniş bir yüzey alanına sahip ve besince (fitoplanktonca) zengin olduğundan çeşitli türden balık yavrularının tercih ettiği bir bölgedir. Ancak lagün alanındaki bu sığlık, balıkların ve diğer su canlılarının sıcak ve soğuktan ölmelerine sebep olmaktadır. Bu durumun düzeltilebilmesi adına lagün içerisindeki bazı bölgeler stok havuzu haline dönüştürülerek derinleştirilmelidir. Lagünün en önemli ve temel sorunlarının başında, enerji sorunu gelmektedir. Bu sorun, lagün alanına kurulu jeneratör ünitesi sayesinde kısmen çözülmüş olmasına rağmen, lagünün ihtiyacını karşılamamaktadır. Bu sorunun, rüzgâr, güneş (güneş pili adı verilen aküler kullanılarak) veya elektrik enerjisi ile çözülmesi halinde; -Lagünde soğuk hava zinciri tamamlanmış, -Yapılması düşünülen Kuluçkahane faaliyete geçmiş, -Elektrik enerjisi ile çalışabilecek temel destek ekipmanları kullanılabilir hale gelecektir. 111

31 Lagünde geleneksel avcılık yöntemlerinden tek yönlü kuzuluk sistemleri kullanılmaktadır (Şekil 111). Kuzuluk sistemlerine ilave ters kuzuluk sistemi yapılması, denizdeki balıkların da avcılığına olanak sağlayacaktır. Çünkü denizdeki balıkların bu sistemlere geldiği balıkçılar tarafından sık sık gözlenmiştir. Olumsuz hava şartları nedeniyle lagüne giden yol her fırtına da zarar görmekte, balıkların pazara zamanında ulaşmasını zorlaştırmaktadır. Bu bağlamda lagüne giden yolun yenilenmesi ve alt yapısının sağlanması gerekmektedir. Bu sorun, konuya hakim bakanlıklarla koordineli çalışılarak çözülmelidir. Lagün personelinin temel ihtiyaçlarından suyun, en yakın yerleşim birimlerinden getirilmesi gerekmektedir. Lagünün farklı noktalarına yerleştirilecek kamera sistemi, hem kaçak avcılık yapan balıkçıları takip etmeye hem de kuş vurmak için gelen kaçak avcıları yakalamaya olanak tanıyacaktır. Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Tuzla işletmesi, kuş cenneti, dalyan ve bölge balıkçılarının aynı kıyı alanını kullanmasından kaynaklanan sorunlar mevcuttur. Balıkçılığın Durumu Çizelge 27. Dalyan balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Çipura (Sparus aurata) Eylül-Kasım Kuzuluk Dil (Solea vulgaris) Temmuz-Ekim Kuzuluk Kefal (Mugil spp.) Haziran-Aralık Uzatma ağ, Kargılı ağ, Kuzuluk Av Sahası: 1200 ha dalyan alanı Dip Yapısı: Kumluk, çamur Çizelge 28. Dalyan balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Kefal Kargılı Fanyalı Uzatma Ağı -** * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** 2007 den itibaren dalyan içinde hiçbir av arac bulunmamaktad r. 112

32 Şekil 111. Homa Dalyanı ve kuzulukları SASALI ve ÇEVRE KÖYLERİ (TUZÇULLU-SÜZBEYLİ-SEYREKKÖY MALTEPE) Çiğli İlçesine bağlı 3564 nüfuslu Sasalı beldesi, Tuzla ve Kuş Cenneti nin dâhil olduğu alanda kurulmuştur (Şekil 112). Bu özelliği nedeniyle turizme de açık olan bu bölgede herhangi bir balıkçı barınağı bulunmamaktadır. Tuzla iskelesi yakınlarında bir sığlık alanı, teknelerinin bağlama yeri olarak kullanmak durumunda olan bölge balıkçıları (Şekil 113), Homa (SÜFA) Dalyanı önleriyle Kırdeniz e kadar olan alanı av sahası olarak değerlendirmektedir (Şekil 114). Dalyan alanı önlerinde ise pinterciler derme-çatma barakalarıyla yılın büyük bir bölümü özellikle bu bölgede ahtapot avcılığına yoğunlaşmaktadırlar (Şekil 115). 113

33 Şekil 112. Sasalı coğrafi konumu Şekil 113. Sasalı çevresi köylülerine ait balıkçı teknelerinin barındığı doğal liman 114

34 Şekil 114. Sasalı balıkçılarının avlandığı dalyan önü Şekil 115. Sasalı balıkçılarının barınma yerleri 115

35 Sasalı çevre köylerinden olan sırasıyla, Tuzçullu, Süzbeyli, Seyrekköy ve Maltepe, Çiğli ve Menemen ilçeleri arasında yer alan ve geçimini tarım ve balıkçılıktan kazanan köylerdir (Şekil 116 ve 117). Bu köylerdeki balıkçıların dâhil olduğu ortak bir su ürünleri kooperatifi 1991 yılında kurulmuştur. Şekil 116. Tuzcullu-Suzbeyli-Seyrekkoy-Maltepe coğrafi konumu Şekil 117. Sasalı ve çevre köyleri balıkçıları ile yapılan anket çalışması 116

36 S.S. Sasalı ve Çevre Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi Sasalı ve çevre köyleri balıkçılığının genel durumu Çizelge 29 da özetlenmiştir. Çizelge 29. Sasalı ve çevre köyleri balıkçılığının genel durumu S.S. Sasalı Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1991 Kayıtlı ortak sayısı 240 Aktif üye sayısı 170 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 170 Üye olmayanların sayısı 30 Kayıt dışı tekne sayısı 5 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 300 Kooperatife üye olma oranı (%) 80 Aktif üye oranı (%) 71 Kooperatifte çalışan sayısı Pazarlama faaliyeti-mezat Yok Evet * Amatör bal kç sifat yla profesyonel bal kç l k yapanlar. Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 8,0 Ortalama tekne boyu (m) 5,9 Ortalama motor yaşı 8,0 Ortalama motor gücü (HP) 8,2 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 45,3 Ortalama balıkçılık tecrübesi 25,0 Ortalama eğitim düzeyi 1,2 Hane halkı nüfusu 4,7 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 2,0 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 200 Tayfa sayısı 1,7 Deniz iş günü 193 Balıksız dönülen deniz iş günü sayısı 29 Sorunları Kıyı alanının sığ olması Aynı kıyı alanının farklı kullanıcıları arasında paylaşımı Balıkçı barınağının olmayışı 117

37 İleriye Yönelik Projeleri Herhangi bir bildirimde bulunulmamıştır. Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Tuzla işletmesi, kuş cenneti, dalyan ve bölge balıkçılarının aynı kıyı alanını kullanmasından kaynaklanan sorunlar mevcuttur. Bölgede bulunan ve son yıllara kadar TEKEL işletmesi altındaki Çamaltı Tuzlası işletmesine ait Degaj iskelesi ve civarı özellikle yöredeki olta balıkçıları için önemli av sahalarından birisini oluşturmaktadır (Şekil 118). Şekil 118. Bölgede bulunan Çamaltı Tuzlasına (TEKEL) ait Degaj İskelesi Balıkçılığın Durumu İzmir Körfezi nde SÜFA (Homa) dalyanı açıklarında ahtapot avlamak amacıyla pinterler kullanılmaktadır (Şekil 119 ve 122 ve Çizelge 30) m derinliklerde düz olarak atılan bu ağlar 3 7 gün suda kalabilmektedir. Temmuz ve Ağustos ayları haricinde tüm yıl süren bu avcılıkta tesadüfî olarak dil, barbun ve kıyı bölgelerde levrek, ıskarta olarak ise mıgri ve ot balıkları yakalanmaktadır. Trol ve algarnaların zarar verdiği pinterlerden yaklaşık yirmi balıkçı er adet kullanmaktadır (Çizelge 31). Şekil 119. Tuzçullu-Süzbeyli-Seyrekköy-Maltepe balıkçıları tarafından kullanılan pinterler ve avladıkları ahtapot 118

38 Sasalı balıkçıları Eylül-Aralık ayları arasında Tuzla ve Dalyan önlerinde 0-1m derinliklerde kıyıda kurita ile levrek fanyalı uzatma ağı kullanmaktadırlar (Şekil 120). Uçları kıyıya kapanacak şekilde atılan bu voli ağları yaklaşık olarak 10 dakika suda kalır. Bu avcılığın yapıldığı yerlerde dip eriştelik ve selvidir. Selvi, diplerinde bol miktarda karides yaşayan ve levreğin çok sevdiği bir deniz bitkisinin yöresel adıdır. Avcılık gece boyunca yapılabilmektedir. Levrek ağları ile kefal, minakop, lidaki, mırmır ve sübye gibi ekonomik değeri olan türler yanında yengeç, deve yünü ve bir çeşit maviyeşil alg (Lyngbia majuscuta) gibi istenmeyen türler de yakalanmaktadır. Büyüklükleri 8 10 kg olan levreklerin bu ağı koparıp gittikleri bildirilmektedir. Bir posta maliyeti, TL olan bu ağlardan (Haziran 2005 itibari ile) Sasalı da yaklaşık on balıkçıda altışar posta bulunmaktadır (Çizelge 31). Sübye fanyalı uzatma ağını, Sasalı balıkçıları Şubat-Mayıs döneminde Tuzla ve Dalyan önünde 2,5 5 m derinliklerdeki kum, çamur ve eriştelik alanlarda kullanmaktadır (Şekil 121). Düz olarak akşam sekizde atılan bu ağlar sabah sekizde toplanmaktadır. Sübye ağları ile Tuzla ve Dalyan önünde dil, ahtapot ve minakop gibi pazarı olan türler yanı sıra yengeç, tüylü yengeç, madya, mamun, deve yünü ve mavi-yeşil alg gibi pazarı olmayan türler de yakalanmaktadır. Bir posta maliyeti TL olarak tahmin edilen bu ağlardan (Haziran, 2005) Sasalı da yaklaşık 50 balıkçıda yirmişer posta olduğu bildirilmiştir (Çizelge 31). Balıkçılar tüylü yengecin ağları kesmesinden ve ağlarını açığa attıklarında şebekeler tarafından tahrip edilmesinden yakınmaktadırlar. Bir balıkçı kaybolan ağlarının oranının % 10 civarında olduğunu bildirmiştir. Bu varsayım, Sasalı dan yılda (1 yıl) kaybedilen sübye fanyalı ağların toplam uzunluğunun 5 km civarında olabileceğini göstermektedir. Çizelge 30. Sasalı balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Tüm yıl Ahtapot çap., UA*, Pinter Barbun-Tekir (Mullus sp.) Tüm yıl Uzatma ağları Karides (Penaeus kerathurus) Nisan-Ağustos Uzatma ağları Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları Sübye (Sepia officinalis) Şubat-Mart Uzatma ağları, Pinter * Uzatma a lar Av Sahası: Degaş iskelesi (Tuzla)-Kırdeniz arası Dip Yapısı: Kumluk, çamur Çizelge 31. Sasalı ve Çevre Köyleri (Tuzçullu-Süzbeyli-Seyrekköy-Maltepe) balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı Sübye Fanyalı Uzatma Levrek Fanyalı Uzatma 10 6 Karides - - Dil - - Dönek - - Pinter * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. 119

39 Şekil 120. Levrek fanyalı uzatma ağı planı (Sasalı) Şekil 121. Sübye fanyalı uzatma ağı planı (Sasalı) 120

40 Şekil 122. Tuzçullu-Süzbeyli-Seyrekköy-Maltepe balıkçıları tarafından kullanılan pinterler ve planı 121

41 ŞEMİKLER YALI ÖRNEKKÖY DEMİRKÖPRÜ İMBATLI ve BAHARİYE (KARŞIYAKA) Karşıyaka ilçesinin ikinci balıkçılık merkezi Mavişehir mevkiindeki Şemikler balıkçı barınağıdır (Şekil 123 ve 124). Şekil 123. Şemikler coğrafi konumu Bu barınak oldukça küçük olduğu için tamamen kayıklara tahsis edilmiştir. Barınağı kullanan balıkçılar, Bostanlı dan Kırdeniz e kadar olan sahayı av sahası olarak kullanmakta, ağırlıklı olarak uzatma ağları, paragat ve pinter kullanmaktadırlar (Şekil 125). Barınakta bir adet balık satış ve mezat yeri bulunmaktadır. Şekil 124. İzmir İli Karşıyaka İlçesi Mahalleleri (Şemikler-Yalı-Örnekköy-Demirköprü-İmbatlı ve Bahariye) balıkçılarının ortak üye oldukları su ürünleri kooperatif binası 122

42 Şekil 125. Şemikler ve civarındaki balıkçıların canlı yem amaçlı saz kaya balığı (sarı kovyoz) yakalamada kullandıkları pinterler S.S. Şemikler, Yalı, Örnekköy, Demirköprü, İmbatlı ve Bahariye Mah. Su Ürünleri Kooperatifi İzmir in Karşıyaka semtinde bulunan 6 mahalleye ait balıkçıların bir araya gelip ortaklaşa kurdukları bir su ürünleri kooperatifidir. Kooperatif üyelerince ağırlıklı olarak Şemikler ve Mavişehir civarında yapılan balıkçılığın genel durumu Çizelge 32 de özetlenmiştir. Özellikle Mavişehir önlerindeki sığ bölgelerde akivades in toplama yolu ile avcılığı yoğun şekilde yapılmaktadır. Toplanan akivadeslerin ayıklanması ve boylanmasında tel elekler kullanılmaktadır (Şekil 126). Sorunları Limanın yetersiz olması ve resmi olarak balıkçı barınağı şeklinde görünmemesi (Milli Emlak tarafından ecri misil yoluyla yıllık bir bedel alındığı halde elektrik ve su bağlanamaması) Yaşlı balıkçılardan miço belgesi istenmesi Bir teknede yasal olarak bulunması zorunlu olan evrak ve malzemelerin çokluğu, balıkçıların bunları sağlamakta ve güncellemekte sıkıntı yaşamaları, eksiklikler durumunda uygulanan cezaların ağır olması Liman ve deniz kirliliği Aşırı yosunlaşma ve ağların yosunla kaplanması 123

43 Çizelge 32. Şemikler balıkçılığının genel durumu S.S. Şemikler, Yalı, Örnekköy, Demirköprü, İmbatlı ve Bahariye Mahalleleri Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 2001 Kayıtlı ortak sayısı 76 Aktif üye sayısı 76 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 19 Üye olmayanların sayısı 194 Kayıt dışı tekne sayısı 10 Koop. faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 300 Kooperatife üye olma oranı (%) 28 Aktif üye oranı (%) 100 Kooperatifte çalışan sayısı 1 Pazarlama faaliyeti-mezat 1 Mayıs-1 Eylül arası saat 09:00 Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 8,7 Ortalama tekne boyu (m) 6,4 Ortalama motor yaşı 12,2 Ortalama motor gücü (HP) 9,4 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 44,0 Ortalama balıkçılık tecrübesi 23,8 Ortalama eğitim düzeyi 1,7 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 50 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) 33 Sosyo-ekonomik özellikler Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 100 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 83 Evli balıkçıların oranı (%) 83 Hane halkı nüfusu 5,0 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 3,0 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 270** Tayfa sayısı 1,8 Deniz iş günü 175 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Trol)* Toplam tekne sayısı Yok Tayfa sayısı Yok Deniz iş günü Yok Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Gırgır)* Toplam tekne sayısı Yok Ortalama tayfa sayısı Yok Ortalama deniz iş günü Yok * Trol ve g rg r teknesi yoktur. ** Akivades ve yem avc l yapan yakla k 130 teknenin sadece 7 si kooperatife üyedir. Ayr ca, yakla k 15 adet amatör bal kç teknesi mevcuttur. 124

44 İleriye Yönelik Projeleri Limanı kiralamak Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Balıkçılığın Durumu Şekil 126. Akivades elekleri Şemikler ve civarında uzatma ağları, paragat, olta ve pinter ile yoğun olarak kıyı balıkçılığı yapılmaktadır (Çizelge 33). Şemikler de yaklaşık 150 balıkçıda üçer posta bulunan sade voli ağları (Çizelge 34), özellikle Tuzla açıkları ve Kırdeniz de 6-20 m derinliklerdeki karpuz (Codium bursa), kum, çamur ve eriştelik (Posidonia oceanica) sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 127). Ağların düz atıldığı ve 20 dakika suda kaldığı operasyonlar gece yapılmaktadır. Lidakinin hedeflendiği bu avcılıkta tesadüfî olarak mırmır, istavrit, minakop ve sinagrit, ıskarta olarak ise köpekbalığı yakalanmaktadır. Bölgedeki balıkçılar genellikle kaçak trol ve tratalar ile yunuslardan zarar gördüklerini bildirmektedirler. Bölgede kullanılan diğer av araçlarından fanyalı voli ağları ile yapılan avcılık da sade voli ağları ile yapılan avcılığa benzer özellikler göstermektedir (Şekil 128). Çizelge 33. Şemikler balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Barbun-Tekir (Mullus sp.) Güz ayları Uzatma ağları Çipura (Sparus aurata) Mart-Kasım UA*, Paragat, Olta Dil (Solea vulgaris) Tüm yıl Uzatma ağları Isparoz (Diplodus annularis) Mart-Kasım UA, Olta İstavrit (Trachurus sp.) Nisan-Mayıs Uzatma ağları Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları Mırmır (Lithognathus mormyrus) Mart-Eylül UA, Olta Sarpa (Sarpa salpa) Yaz ayları Uzatma ağları Sazkayası (Zosterisessor ophiocephalus) Tüm yıl Pinter * Uzatma A lar Av Sahası: Bostanlı-Tuzla arası Dip Yapısı: Kumluk, çamur 125

45 Çizelge 34. Şemikler balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Sade Voli Uzatma Fanyalı Voli Uzatma - 3 * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Şekil 127. Voli sade uzatma ağı planı (Şemikler) 126

46 Şekil 128. Voli fanyalı uzatma ağı planı (Şemikler) MAVİŞEHİR Mavişehir İzmir in Karşıyaka semtinde bulunan önemli bir yerleşim merkezlerinden biridir (Şekil 129). Şekil 129. Mavişehir coğrafi konumu 127

47 Şehir merkezinde kalması nedeni ile çok dikkat çekmeyen ve ikinci planda kalmakla birlikte yine aynı bölgede yoğun bir balıkçılık faaliyeti de söz konusudur (Şekil 130). Yine, Mavişehir balıkçılarının aynı isimle kurdukları bir Su Ürünleri Kooperatifi de mevcut olup kooperatife ait ahşap bina hem kooperatif binası ve hem de kooperatif üyelerinin hizmet aldığı çay evi olarak işletilmektedir (Şekil 131). Şekil 130. Mavişehir balıkçılarının teknelerini bakım için kullandıkları sahil kesimi Şekil 131. Mavişehir su ürünleri kooperatif lokali 128

48 Balıkçılığın Durumu Mavişehir balıkçılığında öne çıkan başlıca balıkçılık yöntemleri sırasıyla ince paragat ile lidaki avcılığı, kalın paragat ile levrek avcılığı ve yedi boğazlı pinterler ile canlı sarı kovyos (Zosterisessor ophiacephalus) balıkçılığıdır (Çizelge 35). İnce paragat Ekim-Şubat döneminde Tuzla önlerinde 1 4 kulaç derinliklerdeki erişte ve kum zeminlere düz olarak atılmaktadır. Suda bekleme süresi 1 1,5 saat olan ve yem olarak mamun kullanılan ince paragat ile 24 saat operasyon yapılabilir. İnce paragatla avcılıkta mırmır ve lidaki hedef tür olmakla birlikte levrek, minakop ve pisi gibi ticari türler de avlanabilmektedir (Şekil 132). Çıkan ısparoz ve izmarit balıkları genellikle ıskarta edilmektedir. Şekil 132. İnce paragat ile yapılan avcılık sonrası yakalanan türler (lidaki, isparoz vb.) Balıkçılar levrek yakalamak amacıyla Haziran Ocak ayları arasında Kırdeniz ve Tuzla önlerindeki 1 3 kulaç derinliklerde 6/0 numara iğnelerle yapılan kalın paragat kullanmaktadırlar (Şekil 133). Kum ve eriştelik bölgelere yerine göre düz ya da zikzak şeklinde akşam saatlerinde atılan bu paragatlar sabah kaldırılır. Yem olarak canlı sarı kovyoz ve kaya balığı kullanılan levrek paragatında ticari önemi olan pek başka türe rastlanmaz. Çıkan kemane, köpek balığı ve çuçunalar canlı olarak denize geri atılır. Mavişehir de balıkçıda sekizer sepet bulunan ve her gece dördü kullanılan kalın paragatların bir sepetinin maliyeti Haziran 2005 tarihi itibari ile yaklaşık 100 TL dir. 129

49 Şekil 133. Mavişehirde levrek avcılığında kullanılan kalın paragat Mavişehir de 12 kayıkta sarı kovyoz yakalamak için otuzar çift yedi boğumlu pinter bulunmaktadır (Şekil 134 ve 135). Pinterler Haziran ile Şubat arasındaki 8 9 aylık dönemde Çil Azmak Burnu civarında 2 3 m derinliklerdeki erişte ve sazlık alanlara akşamları düz olarak atılmakta ve yaklaşık 12 saat sonra kaldırılmaktadır. Yemsiz atılan bu pinterlerde sarı kovyoz yanında tesadüfî olarak sübye ve yılan balığı, ıskarta olarak ise ot balığı, ısparoz, yengeç ve çuçuna yakalandığı ama ıskartaların öldürülmeden denize bırakıldığı bildirilmektedir. Yapılan görüşmelerde bir çift pinterin 52 TL ye mal olduğu kaydedilmiştir (Haziran 2005). Şekil 134. Mavişehir balıkçıları tarafından pinter ile yakalanan yılan balığı 130

50 Çizelge 35. Mavişehir balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Levrek Kalın Paragat sepet Lidaki İnce Paragat sepet Sarı Kovyoz Pinter çiftli * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Şekil 135. Mavişehir de sarı kovyoz avcılığında kullanılan yedi boğazlı pinter 131

51 BOSTANLI (KARŞIYAKA) İzmir in en büyük ilçelerinin başında gelen nüfuslu Karşıyaka da iki adet balıkçı barınağı ve su ürünleri kooperatifi bulunmaktadır. Bunlardan Karşıyaka Su Ürünleri Kooperatif merkezinin bulunduğu barınak Bostanlı dadır (Şekil 136 ve 137). Şekil 136. Bostanlı coğrafi konumu Bu barınakta daha çok büyük tekneler ve kıyı gırgırları barınmaktadır (Şekil 138). Barınağın hemen yanında küçük bir tersane ile konteynerden yapılmış Kooperatife ait işletme binası bulunmaktadır (Şekil 139). Şekil 137. İzmir İli Karşıyaka İlçesi Bostanlı Balıkçı Barınağı 132

52 Şekil 138. Bostanlı Balıkçı Barınağı nın genel görünümü S.S. Karşıyaka Su Ürünleri Kooperatifi Bostanlı (Karşıyaka) Balıkçılığının genel durumu Çizelge 36 da özetlenmiştir. Çizelge 36. Karşıyaka balıkçılığının genel durumu S.S. Karşıyaka Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1987 Kayıtlı ortak sayısı 80 Aktif üye sayısı 65 (10 u gırgır)* Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 40 Üye olmayanların sayısı Kayıt dışı tekne sayısı Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 250 Kooperatife üye olma oranı (%) 100 Aktif üye oranı (%) 81 Kooperatifte çalışan sayısı Pazarlama faaliyeti-mezat * Kooperatif çat s alt nda 10 g rg r var. 3 adet g rg r 20 metrenin üzerinde ve sac materyalden, 7 si metre aras nda uzunlu a sahip. Yok Yok Yok Yok Sorunları Kooperatifin herhangi bir gelir kaynağının bulunmaması Barınağın yeterince korunaklı olmaması ve özellikle kuvvetli esen lodostan liman içindeki teknelerin etkilenmesi Barınakta balıkçıların ihtiyaçları için herhangi bir tesisin olmaması Balık satış yerinin olmaması Yerel Yönetimden destek alınmasındaki güçlükler İleriye Yönelik Projeleri Sorunların çözümüne yönelik projeler gerçekleştirmek ve finansal kaynak yaratmak 133

53 Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Herhangi bir anlaşmazlık belirtilmemiştir. Şekil 139. S.S. Karşıyaka Su Ürünleri Kooperatif Binası Balıkçılığın Durumu Bostanlı (Karşıyaka) civarında balıkçılık başlıca olta, paragat, uzatma ağları ve gırgır ağları ile yapılmaktadır (Çizelge 37). Bu balıkçılık yöntemleri arasında öne çıkan gırgır teknelerinin sayıları yıllara göre az çok değişmekle birlikte 10 civarında olmaktadır (Çizelge 38). Bostanlı gırgır teknelerindeki hamsi-sardalye gırgır ağları, serbest dönemde Dikili-Didim arasında kulaç derinliklerde kullanılmaktadır (Şekil 140). Hamsi-sardalye gırgırlarında tesadüfî ürün olarak uskumru, kolyoz, istavrit, kalamar, karides, kefal ve tirsi de çıkabilmektedir. Haziran 2005 itibari ile bu tür gırgır ağının yaklaşık maliyeti 750 bin TL kadardır. Bu tutarın 700 bini malzeme, bini ise işçilik maliyetidir. Yeni bir ağın yaklaşık 15 yıl kullanılabileceği daha sonra ise takviye edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Çizelge 37. Bostanlı (Karşıyaka) balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Barbun-Tekir (Mullus sp.) Yaz ayları Uzatma ağları Isparoz (Diplodus annularis) Yaz ayları Uzatma ağları, Olta Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları, Gırgır Levrek (Dicentrarchus labrax) Yaz ve Kış ayları Paragat Sardalye (Sardina pilchardus) Mayıs-Eylül Uzatma ağları, Gırgır Sarpa (Sarpa salpa) Yaz ayları Uzatma ağları Av Sahası: Bostanlı-Kırdeniz arası Dip Yapısı: Kumluk, çamur 134

54 Karşıyaka ve civarında kullanılan belli başlı av araçları ve bu av araçlarının miktarlarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 38 de verilmiştir. Çizelge 38. Bostanlı (Karşıyaka) balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Sardalye-Hamsi Gırgırı 10 - Alamana 4 - Kalın Paragat (Levrek) - +** Voli Uzatma - - Sardalye Uzatma - - * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu say lar dikkate al nmam t r. Şekil 140. Hamsi-sardalye gırgır ağı planı (Bostanlı-Karşıyaka) 135