A.COĞRAFİ KAPSAM A.1.Giriş

Transkript

1 A.COĞRAFİ KAPSAM A.1.Giriş Muğla İli, Ege Bölgesi nin Güneybatı ucunda, Ege ve Akdeniz Bölgelerinin iç içe geçtiği dağlık bir bölgede yer almaktadır. Kendi adıyla anılan ovanın kuzey yönünde, Asar (Hisar) Dağı eteklerinde kurulup, sonradan ovaya doğru dağılmakta olan, kendimi has mimarisi, beyaz badanalı duvarları, kırmızı kiremitli damları, özgün bacaları ve daracık sokakları ile temiz şirin bir turizm cennetidir. İlimiz, Ülkemizin güney-batı köşesinde, Toros kıvrım sistemiyle Batı Anadolu kıvrım sisteminin iç içe girdiği dağlık ve engebeliğin Menteşe yöresinde yer almaktadır. Bu dağları örten kıyıya inen ormanları ve geçmiş uygarlıkların yapıtlarıyla bezenmiş doyumsuz güzellikleri vardır. Kıyılarının uzunluğu 1124 km.dir. Şehir Merkezi Karadağ, Kızıldağ, Masa Dağı, Hamursuz Dağı ile çevrelenmiş olup, Hisar Dağından ovaya doğru yayılır. İlimiz uluslar arası iki havaalanına sahip olup, İl Merkezinden Dalaman Havalimanına uzaklık 90 km, Milas-Bodrum Havalimanına uzaklık 75 km.dir. Bölgenin antik çağdaki adı KARYA dır. Bu adın M.Ö yıllarında yöreye gelen kavmin başında bulunan ve Argos Hükümdarı Kral Föreneus'ün oğlu KAR dan ortaya çıktığı sanılmaktadır. Bölgenin bilinen en eski sakinleri, varlıkları M.Ö.3000 yıllarına ait kalıntılardan anlaşılan Lelegler ve Karlardır. Karya Bölgesini, güneyde İndus (Dalaman) çayı ayırır. Kuzeyde Lidya bölgesi ile sınırını ise Büyük Menderes nehri oluşturur. Muğla Karya daki en eski şehirlerden biridir. Kıyıda yer almadığı için, deniz ticaretinin getirdiği canlılığı yaşayamamış, bu nedenle de yöredeki pek çok antik şehirdeki gibi fiziksel özellik göstermemiştir. Bulunan bazı tarihi kalıntılarda adı MOGOLA olarak belirtilmekte, bazı kişi ve kaynaklara göre de Mobella olduğu ileri sürülmektedir.. M.Ö. 13. yüzyılda Anadolu nun II. Ramses tarafından istilasından sonra Karya Bölgesi, bir süre Mısır egemenliliğinde kaldı. Anadolu kavimlerinin Truva Savaşında yenilmesinden sonra M.Ö de Dor lar yörenin güney kıyılarına yerleştiler. M.Ö. 546 da Pers lerin Lidya Kralı Kresüs ü esir almaları ile yöre Pers topraklarına katılmış ve Karya kendi soyundan gelen krallar tarafından yönetilen bir satraplık (Şehir Devleti) olarak varlığını sürdürmüştür. M.Ö. 334'de Anadolu'ya gelen Büyük İskender, kıyıyı izleyerek önce Halikarnassos u daha sonra da Muğla'yı aldı. İskender in yöreden çekilmesi ile bir süre karışık ve karanlık bir dönem yaşayan Muğla; M.Ö. 188'de Roma nın yardımı ile Bergama Krallığının egemenliğine girmişse de Bergama Kralı III.Attalos M.Ö. 133 de ölürken bütün Bergama topraklarını, bu arada, Muğla Yöresini de Roma ya bıraktı. Muğla Yöresi bu tarihten sonra bir Roma Eyaleti haline geldi. Bu dönemde birçok general ve Tiran arasında el değiştiren bu topraklar M.S 395 yılında Roma nın ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma ya (Bizans) geçmiştir. M.S.800 yılına kadar süren Bizans Hegomanyası Abbasi Halifesi Harun Reşit in bölgeye gelmesiyle noktalanmış ve yöredeki ilk İslam etkileri görülmeye başlamıştır. 1

2 M.S.1261 den sonra Menteşe Bey önderliğinde Türkler Muğla ve yöresine yerleştiler.1390 yılından sonra Yıldırım BEYAZIT Muğla ve yöresini Osmanlı topraklarına kattı yılında Ankara Savaşı nı kazanan Timur, Anadolu Beyliklerine eski topraklarını geri verince Muğla kısa bir süre Menteşe Beyliği nin egemenliği altına girdi.fakat 1451 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Önceleri Kütahya Merkezli Anadolu Eyaletine bağlanan Muğla 1836 yılında Aydın Eyaletine bağlandı.o zamanlar,muğla adı sadece kent ve kaza için kullanılıyor, yöreye de Menteşe Sancağı deniliyordu. Cumhuriyetin ilanından sonra İl olan Menteşe Sancağı Muğla adını aldı. Muğla Evleri İlde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasına oranla düşüktür.son yıllarda turizmin gelişmesiyle yaz aylarında nüfusta büyük oranlarda artış görülmektedir.tarım önemli gelir kaynakları arasındadır.halkın başlıca geçim kaynağı turizm,tarımsal üretim,orman ürünleri, yer altı kaynakları işletmeciliği,geleneksel el sanatları ve balık üretimidir. Bodrum: Bodrum, Antik Halikarnassos kenti, kalesi, Mouseleum u, Sualtı Arkeoloji Müzesi, amfi tiyatrosu, alışveriş merkezleri, Gümbet, Bardakçı, Akyarlar, Bitez, Ortakent gibi plajları ve eşsiz koyları ile canlı bir turizm merkezidir. 2

3 Bodrum M.S 15. yy da Rodos Şövalyeleri tarafından St. Peter adına inşa edilen Bodrum Kalesi Limana hakim konumdadır. Yaklaşık 3000 m 2 lik alana sahip olan kalede, Fransız kulesi, İngiliz kulesi, İtalyan kulesi, Alman kulesi ve Yılanlı kule olmak üzere 5 kule mevcuttur. Kalede bulunan Bodrum Müzesi içinde yer alan Su Altı Arkeoloji Müzesi nde, yörede sünger avcıları tarafından ve çeşitli su altı kazılarında ortaya çıkarılmış olan eserler ve amforalar sergilenmektedir. Amfi tiyatro, Göktepe nin güney yamacında olup, 3 bölümden oluşmuştur. Anadolu nun en eski tiyatrolarındandır. Dalaman: Bodrum Milas Havalimanı ile birlikte, Muğla nın iki uluslar arası hava limanından birine sahip, yeşilliklerle örtülü bir ilçesidir. İlçeye adını veren Dalaman Çayı, yüksek debisi nedeni ile rafting sporunun yapıldığı önemli bir turizm merkeziydi. Bugün, Dalaman Çayı üzerinde yapılan baraj nedeniyle bu spor, Dalaman Çayının yukarı kesimlerinde yapılmaktadır. Ayrıca çeşitli kükürtlü su kaynaklarına da sahiptir. Dalaman 3

4 Datça: İlçe tarihi MÖ 2000 li yıllara dayanır. Yarımada önce Karlar, sonra ise sırasıyla Mısırlar, Hititler, İskitler, Asurlular, Dorlar, Persler, Sparta ve Atinalılar, Büyük İskender, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Osmanlılar egemen olmuşlardır. Datça üç tarafı denizlerle çevirili eşsiz doğal güzellikleri, tertemiz denizi, bakir koyları ile Akdeniz ile Ege nin buluştuğu, cennetten bir köşedir. Mavi yolculuğun uğrak noktalarından biridir. Datça ya 28 km. uzaklıktaki Tekir Burnunda bulunan Knidos Antik Kenti, M.Ö 7. yy da adalardan gelen Dorlar tarafından kurulmuştur. Kalıntılar arasında kişilik küçük tiyatro, kişilik büyük tiyatro, Odeon, Apollon ve Venüs e ait çeşitli mabetler bulunmaktadır. Şehrin 6 km den uzun bir alanında yer alan Nekropol dünyanın en geniş mezar alanlarından biri olarak tanınmaktadır. Datça Afrodit Tapınağı Fethiye: Antik çağda Anadolu nun en önemli uygarlıklarından biri olan Lykia nın Karya ile oluşturduğu sınırda yer alır. Fethiye; adaları, Ölüdeniz, Göcek, Küçükkargı Günlük, Katrancı, Kıdrak gibi doğa güzellikleri, Xanthos, Letoon, St. Nicholas Adası, Kayaköy, Tlos, Pınara, Cadianda, Sidyma v.b. tarihi ören yerleriyle çok önemli turistik merkezlerdendir. Fethiye Kaya Köyü Göcek Koyları Yat Turizmi için vazgeçilmez yerlerdendir. Ayrıca Marinaları modern bir şekilde donatılmış olup, her türlü ihtiyacı karşılayacak niteliktedir. Saklıkent Kanyonu ilgi çekici olup, Babadağ Yamaç paraşütü sporu için elverişli bir merkezdir. 4

5 Kavaklıdere:Muğla nın kuzeyinde yer alan küçük ilçe çok eskilere dayanan geleneksel bakır işlemeciliği ile tanınır. Kavaklıdere Menteşe beldesine bulunan Yer Küpe mağarası ve çeşitli mesire yerleri bulunan ilçede geleneksel Yağlı Güreşleri Festivali yapılmaktadır. Köyceğiz: Roma döneminde orman yangını ve erozyona uğraması nedeniyle tabiat şartlarının değişmesiyle nüfus oldukça azalmıştır. Bizans devrinde bataklıklar kurutulmuş olan yöre 1921 yılında Türklerin eline geçmiştir. Köyceğiz Gölü kenarında yer alna ilçe Sultaniye Kaplıcaları ve çamur banyoları, Günlük Ağaçları, Yayla Turizmine olanak sağlayan jeep safari turları yapılan Ağla Yaylası ile ünlüdür. İlçeye yaklaşık 10 km. uzaklıkta bulunan bir de şelale vardır. Sandras Dağı ve Çiçek Baba Tepesi, kayak merkezi çalışmaları yapılan ve bölgeye alternatif turizm olanağı sağlayacak bir merkez olma yolundadır. Köyceğiz Gölü 5

6 Marmaris: Tarihi M.Ö 3000 yıllarına dayanan Marmaris 7. yy da Lydia, 6. yy da Pers hakimiyetine girer. MÖ 334 de B.İskender in saldırısına uğrar. Daha sonra Seleukoslar, Bergama Krallığı, Romalılar, Bizanslılar hakim olur. 13. yy da Menteşe oğullarının egemenliğine geçen yöre 1451 yılında Osmanlı topraklarına katılır. Ülkemizin önde gelen Turizm merkezlerinden biri olan Marmaris, denizi, kumu, meşhur çam balı, Physkos, Loryma, Amos, Hydas gibi ören yerleriyle dikkat çeker. Marmaris Körfezi nin doğal bir liman oluşu yat turizmine olanak sağlamaktadır. Bozburun beldesinde gulet bakım ve onarımı yapılmaktadır. Gümücek Piknik yeri, Yalancıboğaz, Cennet adası, Fosforlu Mağara, Turunç, Kumlubük, Çiftlik, Şelale ve Bayır da Marmaris in görülmeye değer diğer yerlerindendir. Marmaris Çubucak Orman Kampı Milas: Sodra dağının eteklerinde kurulan Milas'ın kuruluşu M.Ö.birinci bin e kadar uzanmaktadır. Antik Mylassa kenti üzerinde kurulan Milas ın sınırları içinde 27 antik kentin kalıntıları vardır. Bunlardan İassos Labranda, Euromos ve Herakleia, ziyaret edilebilecek olanlarıdır. Milas' a 5 km. uzaklıkta Menteşe Beyliği nin merkezliğini de yapmış olan Beçin Kalesi ve ören yerleri de ziyaret edilebilir. Milas'ta 19. yüzyıldan kalma geleneksel Türk mimarisinin özelliklerini yansıtan, koruma altına alınmış ahşap taş yapılı evler dikkat çekmektedir. Ayrıca köylerinde, özellikle Çomakdağ evleri ve bacaları, özgün mimarisiyle görülmeye değerdir. İlçe Merkezinde, Bodrum daki Mausoleum dan esinlenerek yapılmış olan Gümüşkesen mezar anıtı Milas ın sembolü gibidir.milas-izmir Karayolu üzerindeki M.O. 5.yüzyılda kurulan Euromos da hala ayakta olan Zeus Tapınağı, tiyatro ve agorasıyla ziyaret edilebilir. Antik Labranda ve İassos kentlerinin kalıntıları da görülmeye değerdir. 6

7 Milas Euromos Milas ve çevresinde dokunan Milas Halıları da dünyaca ünlüdür. Ortaca: Yörenin tarihi M.Ö 3000 yıllarına dayanmaktadır yılında Menteşe Beyliğinin eline geçen yöre 1424 tarihinde Osmanlı yönetimine bağlanmıştır. İ.Ö 3000 yılında kurulan Pisilis Antik kentinin kurulduğu Sarıgerme Ortaca İlçesi sınırlarında yer almaktadır. Ortaca İlçesine bağlı olan Dalyan adını 5 mil uzunluğundaki kanaldan alır. Kanalın denize ulaştığı boğazdan başlayarak doğuya doğru devam eden Caretta caretta kaplumbağaların yumurtladıkları İztuzu sahili, delta ile deniz arasında yer alır. Kaunos antik kenti, Göl ile deniz arasında kanalın kenarında kurulmuştur ve tarihi M.Ö 3000 yıllarına kadar dayanır. Kentte akropol, agora, askeri ve ticari 2 liman, tiyatro, tapınak, hamam gibi kalıntılar görülebilir. Ortaca/Dalyan İztuzu Ula: Şehrin M.Ö 6.yy da kurulduğu tahmin edilmektedir. Kendine özgü mimarisi ile geleneksel kültürümüzü yansıtan Ula evleri günümüze uyarlanmış tipleriyle Akyaka Beldesinde de bulunmaktadırlar. 7

8 Sedir Adası nda Hellenistik Roma döneminden kalma Cedrai ören yeri bulunmaktadır. Gökova Körfezini besleye azmak içinde nesli tükenmekte olan koruma altına alınmış deniz canlıları bulunmaktadır. Ula Kanyonu Kanyonun İçindeki Şelale Yatağan: Tarih öncesi devirlerde adı Karya diye anılan Yatağan, daha sonraları ise Menteşe olarak anılmıştır.m.ö IV. Yy da Suriye Hükümdarlarından Selehukos bu yörede hakimiyet kurmuştur. M.Ö. III. Yy da bölge Roma İmparatorluğunun, 1071 den sonra Menteşe beyliğinin hakimiyetine girmiştir. İlçeye ilk yerleşenler Ahilerdir. Kömür ocakları, termik santral ve kültür zenginlikleri ile bilinen bir ilçedir. Yatağan Lagina Yatağan ın 6-7 km. batısında bulunan Strotonikeia antik kenti, M.Ö 3. yüzyılın başında kurulmuştur. Kentte akropol, tiyatro ve küçük bir tapınağın kalıntıları vardır. Ayrıca Turgut Yolu üzerindeki ve Strotonikeia ya kutsal yolla bağlanan Lagina antik kentinin kalıntıları da bulunmaktadır. 8

9 Muğla, 1/ ölçekli Denizli Paftası, Ege Denizi nin doğusunda ve Akdeniz in kuzey kısmında meridyenleri ile paralelleri arasında kalan sahayı içine almaktadır. Paftanın kuzeyindeki İzmir Paftası ile olan sınır çizgisi, batıda Kuşadası Körfezi nde Küçük Menderes mansabından, doğuda Acı Göl ün yaklaşık olarak kuzeydoğu ucuna kadar gider. Buradan itibaren doğudaki Konya Paftası ile olan sınır çizgisi de, Tefenni Ovası nın doğu kısmından ve Beydağları nın batı yamaçlarından geçerek Fenike Körfezi nde Akdeniz e erişir. Paftada, kristalin Menderes masifinin güney kısmı ile Toros sisteminin batı ucu olan Teke Dağları yer almaktadır. Bu dağlarda Ed.Suess (1901) tarafından, bazı karakteristik formasyonların bulunması dolayısıyla (büyük ofiyolit kitleleri, radyolaritler, flişlerle sonuçlanan kalın kalker serileri), silsilelerin devamlılığını göstermek istediği, Dinarik-Toros kavsinin (Arc dinaro-taurique) doğu kolu ile batı kolu birbirlerine bağlanmaktadır. Bu bölge çok ilginç ve karışın tanjansiyel tektoniğe bir misal teşkil etmektedir.düzensiz bir surette birbiri üzerine gelmiş ekaylar ve naplar sonradan faylar ve fleksürlerle kesilmiş ve böylece çözülmesi müşkül bir yapı meydana gelmiştir. Türkiye nin ekonomisinde çok önemli bir rol oynayan krom cevherleri, paftada çok geniş sahaları kaplayan peridotitler içinde bulunmaktadır. A.2.İl ve İlçe Sınırları Muğla İli nin ilçeleri alfebetik sırayla şöyledir: 1.Bodrum 2.Dalaman 3.Datça 4.Fethiye İl ve İlçe sınırları gösteren harita HARİTA 1. 9

10 5.Kavaklıdere 6.Köyceğiz 7.Marmaris 8.Milas 9.Ortaca 10.Ula 11.Yatağan A.3.İlin Coğrafi Durumu Muğla İli, Batı Anadolu nun güney ucunda ı ve ı ı doğu boylamları arasında yer almaktadır. kuzey enlemleri ile ı ve İlin en doğusunda Fethiye Doğanlar Köyü, Karatepe Mevkii yer alırken, en batısında Bodrum Gümüşlük, İnceburun Mevkii bulunmaktadır. İlin en güneyindeki en uç noktası, Fethiye Kumluova dır (Eşen Çayı). Kuzeyindeki en uç noktada ise Oltalı Gedik bulunmaktadır. Yüzölçümü ise km 2 olan Muğla İli kuzeyden Aydın, kuzeydoğudan Denizli, Burdur, doğuda Antalya, güney ve batıda Akdeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir İstatistik verilerine göre ilin genel nüfusu kişidir. A.4.İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu Muğla İli, Batı Anadolu nun güney ucunda ı ve ı kuzey enlemleri ile ı ve ı doğu boylamları arasında yer almaktadır. Yüzölçümü ise km 2 olan Muğla İli kuzeyden Aydın,, kuzeydoğudan Denizli,Burdur, doğuda Antalya, güney ve batıda Akdeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir. Muğla İli nde tüm yeryüzü şekillerine rastlanır. Sarp ve dağlık kesimler il alanının %77 sini kapsamaktadır. Dağlık alanların %12,3 lük bölümünü platolar, %10,7 lik bölümünü de ovalar oluşturur. İlin %77 sini oluşturan dağlar; genellikle kıyıya paralel ve düzenli sıralar oluşturur. Denize yakın kesimlerde tek tek yükseltilere de rastlanır. Yörede Doğu Menteşe Dağları (1.862 m.), Batı Menteşe Dağları (1.396 m.), İlbir Dağı (1.083 m.), Yaran Dağı (87 m.), Gölgeli Dağlar (2.295 m.), Balaban Dağı (999 m.), Boncuk Dağları (2.265 m.), Akdağlar (3.015 m.), Babadağ (1.969 m.) yükseltilidir. İl alanının %12,3 ünü oluşturan platolar doğu ve batı Menteşe Dağları nın eteklerinde sıralanır. Genellikle Menteşe Platoları adıyla anılır. Boncuk ve Akdağlar ın Eşen Havzası na uzanan eteklerinde önemli platolar vardır. Bunlar Ski Yaylaları adıyla anılır. Batı Anadolu ve Güney Anadolu yeryüzü şekillerinin iç içe geçtiği bir bölge olduğundan yer yer kalkerli yapının yaygınlığı nedeniyle il alanında önemli vadiler oluşturmuştur. İlin en önemli vadisi olan Dalaman Vadisi; Boncuk Dağları nın kuzey yamaçlarından başlar, Bezkese den sonra hızla genişleyerek Sarısu yöresinde Akdeniz e açılır. Vadinin bir bölümünde ilin en önemli ovası olan 10

11 Dalaman Ovası bulunur.bu ova Boncuk Dağlarının kuzey yamaçlarından başlar, Atakent (Bezkese) den sonra genişleyerek Sarısu yöresinde Akdeniz e açılır. Dalaman Çayı,başlıca akarsuyumuz olup;atakent (Bezkese) de dar vadiden çıkarak taşıdığı alivyonlarla Dalaman Ovasına girer.akış ovada hızlıdır.dalaman Çayı, Sarısu yöresinde sığ bir bataklık ile denize ulaşır.su toplama havzası yaklaşık 3500 Km2.dir. Muğla Burdur sınırında birbirine yaklaşan Bonvuk Dağları ve Akdağlar arasında oluşan çöküntü havzası Eşen Vadisi ni oluşturur. Kınık tan sonra vadi tabanı birden genişler ve Akdeniz e açılır. Genişleyen kesimde taşınan alüvyonla kaplı saha Eşen Ovası (Kumluova) oluşmuştur. Oyuklu Dağı nın güney batı etekleri ile Menteşe Dağları nın kuzey doğu eteklerinden çok sayıda kollar halinde başlayan Dipsiz Çayı Vadisi çöküntü alanı yakında genişleyerek birleşir. Dipsiz Çayı Vadisi nin genişleyen tabanında yer alan Yatağan Ovası, Dipsiz Çayı alüvyonları ile kaplıdır. Çok sayıda büyüklü küçüklü düzlüklerin birleşmesinden oluşan Sarıçay Vadisi nin en önemli düzlükleri Hamzabey ve Yaşyer Ovalarıdır. Yörede başlıca akarsular şunlardır: Dalaman Çayı, Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovası na girer. Akış ovada hızlıdır. Ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akış yavaşlamaya başlar. Dalaman Çayı, Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama havzası km 2 dolayındadır. Eşen Çayı, Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyu olup, 100 km dolayındadır. Eşen Çayı, Akdağlar kuzey batı yamaçlarından doğarak Ören e ulaşır. Ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan ve Köyceğiz Gölü ne dökülen Kargıcık Çayı küçük bir akarsudur. Köyceğiz Gölü ne dökülen ikinci akarsu olan Namnam Çayı, Ula İlçesi nin 5-6 km. kadar doğusundan doğar, önce kuzeydoğudan güneybatıya, sonra güneybatıdan güneydoğuya doru akarak Günlük Düveç yöresinde göle dökülür. Büyük Menderes Havzası nda yer alan Dipsiz Çayı, Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçlarından doğar. Yatağan Ovası nın ortasında birleşerek Yatağan Ovası nı sulamaktadır. Milas yöresinde küçük bir akarsu olan Sarıçay, Milas Ovası nı sulayarak Güllük Körfezine dökülür. Başlıca göller; Köyceğiz Gölü, Hacat Gölü, Bafa Gölü, Denizcik Gölü, Akarcadere Sulama Gölü olarak göze çarpar. Köyceğiz Gölü: Dar bir boğazla Akdeniz e bağlanan göl, m. derinliğindedir. Tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşan göl, denizle olan bağlantısından dolayı suyu tuzludur. Hacat Gölü: Sarıçay ın denize açılan noktasında akarsu alüvyonlarının taşınmasıyla oluşmuş olup, sığ bir göldür. Bafa Gölü: Milas ın kuzeybatı ucunda yer alan göl, Büyük Menderes in getirdiği birikintilerin Lotmos Körfezi nin batı kesimlerini doldurmasıyla oluşmuştur. Denizcik Gölü: Beçin Platosu üzerinde küçük bir krater gölüdür. Akarca Sulama Göleti: Ula İlçesi nin batısında yer alan göl, havzasında m 3 su birikir. 11

12 A.5.Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Muğla il alanında, hemen hemen bütün jeolojik zamanlarda ortaya çıkmış oluşumlara rastlanır. İldeki prekambriyen (ilk zaman) serileri, Yatağan ve Milas İlçelerinin kuzeyindeki dağlık kesimden başlayıp,daha kuzeye doğru geniş alanlarla yayılan gnays, mikaşist, ince taneli şist ve kuwarsit gibi oluşumlardır. Bu yapı daha sonra kuzeybatdan-güneydoğuya doğru uzanmaktadır. İlk zaman serilerini, güneyden I. zaman yaşlı greler, mermerler ve şistler örtmektedir. Yatağan Muğla oluğunun güneyinde rastlanan çeşitli mermer ile kristalli kalkerler, killi şistler, greler, konglomeralar, silisli şistler ve yer yer de fillatlar bütünüyle I. Zaman Serileridir. Muğla nın doğusundaki dağlık kesimin temelini oluşturan gre, konglomera ve bitki fosilli kalkerler ile Göktepe deki permiyen tabakaları altında yer alan koyu renkli mikaşistler ise ilk zaman oluşumlarıdır. Muğla-Köyceğiz yolu üzerinde ortaya çıkan gri,kahverengi,bazen soluk pembe renkli şistler ve greler çok dalgalı bir yeryüzü şekli oluşturur. Karabörtlen in kuzeyinde geniş alanlarda yüzeye çıkan şist ve gre alüvyonlar altında kalır. Marmaris yöresinde ise açığa çıkar. Gökova nın güneybatısında Çetibeli Köyü çevresindeki dalgalı alanda bu şist ve grelerle kristalleşmiş kalkerler yaygındır. A.5.1.Metamorfizma ve Mağmatizma METAMORFİZMA:Yukarı Menderes masifindeki gnaysların çoğunun tektonize olmuş bir magmatik gnays olmadığı, belki de bir migmatit kompleksi teşkil ettiği ve bu kompleksinde gnays sınırlarından itibren, dışa doğru, metamorfizme derecesi gittikçe azalan mikaşistlerler çevrilmiştir. Şistlerim şistozitesi, gnayslarla olan kontaktlarına ve ganys içerisindeki yapraklanmaya paraleldir. Şistler çok miktarda metamorfik boksit (zımpara-diyasporit) kapsayan bir mermer formasyonu ile çevrilmiştir. Şistler arasındaki grafitli şistler içinde genellikle kloritoit bulunmaktadır. Gnays sınırlarına yakın yerlerde ve buna paralel olarak, porfiroblastik granatlı mikaşist zonu teşekkül etmiştir. Gnays sınırı ile porfiroblastik metamorfizma zonu arasında gayet sıkı münasebetler bulunduğundan hepsinin başkalaşımının aynı zamanda meydana geldiğine hükmedilebilir. Aynı münasebetler gnays sınırı ile konsantrik olan zımpara mermerlerin metamorfizması için de vakidir. Şu halde porfiroblastik metamorfizma ile korindon-diyasporit metamorfizmasının da aynı zamanda vuku bulduğu kabul edilebilir. Bu metamorfik serilerin içinde metamorfizmanın yaşını tayine yarayacak işaretler çok azdır. Boksitlerin başkalaşarak zımparaya dönüşü, masifin diğer kayaçlarının metamorfizmasına bağlı olduğuna göre, masifteki metamorfizma olayı herhalde boksitlerin çökeltilmesinden sonra oluşmuştur. Göktepede ki fosilli kalkerler (Koray, Fusuilinidae, Krinoid), Karbonifere (Viseen) veya Permiene atfedilmiştir. Zımparalı mermerler, Göktepe kalkerleri ile aynı fasiyestedirler ve fazla olarak bunların içinde de aynı fosiller bulunmuştur. Böylece zımparalı mermerlerin de Permo-Karbonifer yaşta olmaları muhtemeldir. Menderes masifinin stratigrafik olarak en üst seviyelerinde bulunan mermerlerde son zamanlarda Lias a ait alglerin bulunması metamorfizmanın ne zaman vuku bulduğunu bir deceye kadar aydınlatmıştır. Milas, Muğla ve Bodrum aralarında, metamorfizmaya uğramamış ve muhtemelen Alt Kretaseye, fakat mutlak surette Üst Kretaseye ait kalkerler hafif bir diskordansla masifin üst mermerleri ve şistleri üzerinde bulunmaktadır. Tabanda da mermer ve şist çakıllarını kapsayan konglomeralar vardır. 12

13 MAGMATİZMA: Menderes masifinin kayaçları sık sık, potaslı feldspatlı gnayslara, granitik gnayslara geçerler. Gözlü gnayslar, potaslı feldspatlar yanında ince taneli kuvarsla şistli bir doku gösterirler. Gnayslarla, granitleşmiş gnayslar ve ganyslaşmış esdimentler arasında ilkel sınırlar takip olunamaz. Bunun için orto materyalin derinlerde bulunduğu ve enjeksiyonlarla aslında metamorfize olmuş sedimenter karakterli granitoit kayaçların sub-mağmatik sıcaklıkta, yaklaşık olarak granit bileşiminde, alkalice zenginleştirilmiş, migmatit-gnayslara dönüşmüş olması muhtemeldir. Büyük masifler halinde granitoit kayaçlar Beşparmkadağları, Tekeler Dağı, Turgut Dağı ve Oyukbaba Dağı nda bulunmaktadır. Peridotitler: Paftada Datça Yarımadası ndan itibaren Marmaris Bölgesi nden geçerek kuzeye doğru ve Fethiye kuzeyinden Acı Göl e kadar çok yaygın ve büyük bir peridotit sahası vardır. Ofiyolit adı altında birleştirilen bazik ve ultrabazik kayaçlara ait magmanın yüzeyde akışı veya intruzyonu ile hasıl olan ilkel durumları orojenik basınçlarla bozulmuş ve değişmiştir. Bu kayaçlar bilhassa ortopiroksnli kocaman perdiotit masiflerdir ve yer yer kromit kütlelerini kapsayan dunitlere geçerler. Peridotit masiflerinin kenarında tali olarak iri plajıyoklaz ve olivinli gabrolar bulunabilir. Peridotitlerin ilkel kontaktları tektonik ve serpantinizasyon dolayısıyla görülmez. Volkanik Kayaçlar: Andeizn ve ojit fnokristalli ofitik diyabazların büyük kısmı denizaltında püskürülmüş volkanik kayaçlardır; hemen daima sineretik, şeritli tüflerle ve pillovlarla birlikte bulunurlar. Üst Kretase detritikleri içeisinde spilitik breşlerin bulunması, diyabaz dayklarının Paleozoik üzerindeki Mesozoiki ve pridotları kesmiş olmaları, diyabazların Permien yaşında olması ihtimalini kuvvetlendirir. Gerçekten bu kayaçların Paleozoik yaşta olsukları, Karadağ da, Çenger civarlarında, Çaldağ ekayları içinde v.b. yerlerde daima fosilli Permien kalkerlerine bağlı olarak bulunmalarıyla kuvvet kazanır. Harita sahası içinde genç volkanik kayaçlar iki grupta ayrılabilirler. Bunlaradn biri tamamen dağların yapısına girmiş olan andezit grubudur. Bunların büyük kütlesi Bodrum Yarımadası nın batısında bulunur, andezitik ve bazaltik kayaçlar Denizli nin güneydoğusunda, Acıpayam Ovası kuzeyinde ve Karamanlı dan Korkuteli ne giden yolun üstündeki dislokasyon zonlarında da vardır. İkinci grup bunlardan daha yeni dasitik tüflerdir, dağların yapısına girmemişlerdir ve herhalde bu yapıdan daha gençtirler. Bu lav ve tüfler, hiç şüphesiz Ege Denizi nin çökmesiyle ilgili yeni erüpsiyon sikline aittirler. A.5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya Muğla yöresi,iii.zaman ve IV.Zamanda yoğun tektonik hareketlerle alçalma ve yükselmelere uğradığından, yer yer ilk zaman ve I. Zaman oluşumları açığa çıkmıştır. Yörenin çok engebeli oluşunda da bu gelişmenin payı büyüktür. Alp kıvrımlaşması sırasında, Toroslar ve Batı Anadolu Dağları oluşurken, il alanında yoğun tektonik hareketler yaşanmış, çok sayıda çöküntü alanı ortaya çıkmıştır. Böylece, bölgede çok sayıda neojen gölü oluşmuştur. Sonradan bu göllerin bir bölümü kurumuş ya da denize boşalmıştır. Bu nedenle, il topraklarındaki çöküntü alanları ile vadilerin bazı bölümlerinde III.Zaman yaşlı göl tortullarına rastlanmaktadır. Neojen göllerinin denize boşalmasıyla ortaya çıkan alanlar, kıyıya yakın kesimlerde daha yoğun olmak üzere, IV.Zaman alüvyonları ile dolmuştur. 13

14 III. ve IV. zamanlarda sık sık aktif hale gelen Muğla yöresi,faylar üzerindedir. Fethiye nin doğusu, Ula-Köyceğiz-Marmaris arası, Milas ın doğusu ve Yatağan ın doğu ve batısı depremlerin çok olduğu tektonik çukurlar ve kırıklar dizisi üzerinde kalır. Muğla-Bodrum çizgisinin doğusunda ve güneyinde kalan bölgenin büyük bölümü şiddetli sarsıntılar görülen I.derece deprem kuşağı içine girmektedir. İlde sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgeler, Milas ve Merkez İlçe nin batısında ve kuzeyinde kalan kesimlerdir. 14

15 KAYNAKLAR JEOLOJİK HARİTA HARİTA -İl Köy Hizmetleri Müdürlüğü -İl Turizm ve Kültür Müdürlüğ 15

16 B.DOĞAL KAYNAKLAR B.1.Enerji Kaynakları B.1.1.Güneş Tablo B.1 Güneşlenme Süreleri AYLAR Günlük Ortalama Güneşlenme Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti Süresi (saat,dakika) (cal/cm^2.dak.) Ocak 02: Şubat 04: Mart 05: Nisan 06: Mayıs 08: Haziran 09:12 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Temmuz 10:13 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Ağustos 10:16 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Eylül 09:33 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Ekim 07:30 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Kasım 06:18 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Aralık 02:58 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Yıllık 06:57 - TABLO B.2. Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddetleri (cal/cm^2.dak.) ise; AYLAR En Yüksek Güneşlenme Şiddeti (cal/cm^2.dak.) Ocak 1.00 Şubat 1.19 Mart 1.41 Nisan 1.45 Mayıs 1.64 Yıllık 1.64 B.1.2.Su Gücü Muğla ili sınırları içerisinde su gücü ile elektrik enerjisi üretmek üzere gerçekleştirilecek tüm HES projeleriyle birlikte Mayıs 2010 itibariyle 552,06 MW Kurulu Güç ve ile yılda 2194,10 GWh enerji üretilebilecek potansiyel bulunmaktadır. İşletmede olan HES projelerinden Fethiye HES, Eşen II HES, Bağcı HES, Bereket I,II,III,IV,V HES, Gökyar HES, Çaldere HES projelerinden toplam 107,29 MW Kurulu Güç ile yılda 533,35 GWh enerji üretilebilmektedir. TABLO B.3.Sulama Tesislerinin Gücü MUĞLA İLİ DSİ HES PROJELERİ (Mayıs/2010 yılı itibariyle) 16

17 Yıllık Ortalama Kurulu Güç (MW) Enerji (GWh) A. Master Planı Hazır Projeler 0 0 B. Ön İnceleme Raporu Hazır Projeler 0 0 C. Planlama Raporu Hazır Projeler 0 0 D. İnşa Halinde Olan Projeler 115,50 343,00 1 Aşağı Dalaman Projesi-Akköprü Barajı ve HES 115,50 343,00 İl Toplamındaki Payı 20,92% 15,63% E. İşletmede Olan Projeler 0 0 TOPLAM 115,50 343,00 MUĞLA İLİ ÖZEL SEKTÖR HES PROJELERİ (Mayıs/2010 yılı itibariyle) Yıllık Ortalama Kurulu Güç (MW) Enerji (GWh) A. Ön raporu Verilen Projeler 42,91 207,60 1 Akyürek HES 1,50 7,50 2 Aziz HES 1,00 3,50 3 Erçin HES 2,09 8,36 4 Bayırköy HES 3,90 19,00 5 Güldürtaş HES 2,00 5,00 6 Gökçay HES 2,00 12,60 7 Güvez HES 0,35 1,06 8 Kargı HES 1,95 13,48 9 Seher HES 3,00 9,50 10 Sude HES 1,40 11,80 11 Kemer HES 3,50 15,00 12 Kılcan HES 0,89 4,30 13 Kozaklı HES 4,83 24,00 14 Nevbahar HES 10,00 50,00 15 Sarıçay HES 3,00 15,00 16 Yemişendere HES 1,50 7,50 İl Toplamındaki Payı 7,77% 9,49% MUĞLA İLİ ÖZEL SEKTÖR HES PROJELERİ (Mayıs/2010 yılı itibariyle) Yıllık Ortalama Kurulu Güç (MW) Enerji (GWh) B. Fizibilite Raporu Verilen Projeler 150,10 553,64 1 Akçay I Barajı HES 15,00 57,62 2 Akçay II Barajı ve HES 10,00 38,94 3 Çayanköy HES 1,20 7,34 4 Eşen I Barajı ve HES* 60,00 185,23 5 Göcek HES 1,49 9,13 6 Güvez HES 3,27 1,13 7 Çukurincir HES 1,11 6,83 8 Aşağı Eşen I,II,III,IV HES 29,80 143,90 9 Buldurat HES 5,64 26,86 17

18 10 Çökek HES 9,52 20,63 11 Gürleyik HES 2,83 10,21 12 Maltepe HES 1,43 4,30 13 Sandras I HES 2,00 12,19 14 Sandras II HES 1,98 12,10 15 Tirkemiş HES 4,83 17,23 İl Toplamındaki Payı 27,19% 25,23% C. Su Kullanım Anlaşması Yapılan Projeler 34,77 165,60 1 Yuvarlakçay HES* 3,15 19,54 2 Bereket VI HES 8,12 44,50 3 Çaygözü HES 0,60 3,93 4 Kavakçalı HES 11,02 49,20 5 Keserali HES 1,51 8,88 6 Namnam HES 3,72 12,84 7 Sekiyaka II HES 6,65 26,71 İl Toplamındaki Payı 6,30% 7,55% D. İnşa Halinde Olan Projeler 101,49 390,91 1 EşenI barajı ve HES 60,00 185,23 2 Demirciler HES 9,30 32,00 3 Eceana I HES 2,63 6,60 4 Eceana II HES 1,56 0,11 5 Narlı Barajı ve HES* 80,00 317,20 İl Toplamındaki Payı 27,87% 26,35% E. İşletmede Olan Projeler 107,29 533,35 1 Fethiye HES* ** 16,50 89,66 2 Eşen II HES* 42,00 192,90 3 Bağcı HES 0,34 2,93 4 Bereket I,II,III,IV,V HES*** 37,50 204,50 5 Gökyar HES 10,95 43,36 6 Çaldere HES 8,00 35,00 İl Toplamındaki Payı 20,92% 24,39% TOPLAM 436, ,10 İL TOPLAMI 552, ,10 * DSİ Projesi içinde yer almıştı. ** YİD modeli ile işletilmektedir. *** Güç değişikliği ek mukavelesi yapılmış. B.1.3.Kömür İl sanayisinde önemli yer tutan bir diğer yer altı kaynağı ise linyittir. Yatağan ve Milas ilçelerinde önemli linyit potansiyelleri bulunmakta olup, ildeki Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin kömür ihtiyaçları buralardan karşılanmil sanayisinde önemli yer tutan bir diğer yer altı kaynağı ise linyittir. Yatağan ve Milas ilçelerinde önemli linyit potansiyelleri bulunmakta olup, ildeki Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin kömür ihtiyaçları buralardan karşılanmaktadır. 18

19 SAHA ADI AÇIK OCAK İŞLETME (GÖRÜNÜR REZERV) HAZIR KÖMÜR YER ALTI İŞLETMESİ TOPLAM Yatağan (Eskihisar) Yatağan (Tınaz) Tınaz (Bağyaka) Yatağan (Bayır) Yatağan (Turgut) Yatağan (Taşkesiği) Milas (Sekköy) Milas (İkizköy) Milas (Alatepe) Milas (Karacahisar) Milas (Hüsamlar) Milas (Çakıralan) TOPLAM B.1.4.Doğalgaz B.1.5.Rüzgar İlimiz sınırları içerisinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. Tablolar halinde açıklanmıştır. TABLO B.5. En Hızlı Esen Rüzgarlar En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü En Hızlı Esen Rüzgarın Hızı (m/s) SSE 16.1 SSW 19.6 N 16.8 NNE 13.9 NNE 10.1 NW 12.7 NNW 12.1 NE 10.4 NW 12.9 NW 12.2 NW 13.0 WNW 18.1 SSW

20 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK TABLO B.6. Rüzgarların Esiş Hızları Sa:07 deki Ort.Rüz.Hız (m/s) Sa:14 deki Ort.Rüz.Hız. (m/s) Sa:21 deki Ort.Rüz.Hızı (m/s) Ort.Rüz.Hızı (m/s) B.1.6.Biyomas (Biyogaz,Odun,Tezek) B.1.7.Petrol İlimiz sınırları içerisinde petrol rezervi bulunmamaktadır. B.1.8.Jeotermal Sahalar İlimiz şifalı su kaynakları bakımından zengin sayılabilecek bir bölgede yer almaktadır. Muğla il sınırları içerisinde; Asrın Çeşmesi, Sepetçiler İçmesi, Kayırlı Maden Suyu Bozüyük Ilıcası, Kalenya İçmesi, Gebeler Ilıcası yer almaktadır. Köyceğiz ilçesindeki sıcak su kaynakları: İnceleme alanında Köyceğiz Gölü nün güneybatısında bir bölgede, Dalyan Kanalı nın batısında 3 farklı bölgede sıcak su kaynak çıkışları bulunmaktadır. Sıcak su kaynakları bölgede özellikle turistik açıdan büyük önem arz etmektedirler. Sultaniye Kaynakları: Sultaniye Kaynakları, Köyceğiz Gölünün güneybatısında, Sultaniye nin güneydoğusunda, Ülemez Tepe nin Köyceğiz Gölü tarafındaki eteklerinden 3 farklı gözeden boşalmaktadır. Bu gözelerden Kubbeli Hamam ve Sultaniye (Küçük) Hamam adı ile anılan iki göze kaptaja alınarak bir havuzda toplanmış ve üzerlerine bina yapılarak termal tedavi amaçlı hamamlar olarak kullanıma açılmıştır. Üçüncü göze ise bir çatlaktan boşalarak Köyceğiz Gölünün yanındaki havuza akmaktadır. Bu göze aynı zamanda mide ve bağırsak hastalıkları için şifa olan bir içmece olarak da kullanılmaktadır. 20

21 İçmece kaynağı Köyceğiz Gölü su seviyesinden 50 cm, diğer iki kaynak göl su seviyesinden 5 10 cm yüksektedir (Şentürk ve Tamgaç, 1992). Güner (1997) e göre her üç gözenin kurak dönem içindeki fiziksel ve kimyasal özellikleri hemen hemen aynıdır. Söz konusu üç gözenin sıcaklıkları C arasında, elektriksel iletkenlik değerleri μs/cm den fazla, ph değerleri arasındadır. Ancak yağışlı dönemde yapılan ölçümlerde, kaynakların yağmur suyu ve seviyesi yükselen Köyceğiz Gölünün suyu ile etkileşiminden dolayı farklılıklar görülmüştür. Delibey (Velibey) Girmesi: Bu kaynağın adı bazı yayınlarda Delibey, bazı yayınlarda da Velibey Girmesi olarak geçmektedir. Kaynak, Köyceğiz Gölünü Akdeniz e bağlayan Dalyan Kanalının batısında, göl ile kanalın birleştiği bölgeden yaklaşık 1 km güneyde, sağ sahilde yan yana iki gözeden çıkmaktadır. Kaynaklara düzenli bir kaptaj yapılmamakla birlikte, kaynağı şifa amaçlı kullanan halk kendi olanaklarıyla kaynaklara birer küçük kaptaj havuzu yapmıştır. Kaynağın iki gözesinden çıkan su, küçük bir dere oluşturarak sağ sahildeki bataklıktan Dalyan Kanalına boşalır. Şubat-1996 ve Ağustos-1996 tarihlerinde ölçülen sıcaklık değerleri 34 ve 37 0 C, debi değerleri ise 140 l/s ve 55 l/s olarak ölçülmüştür (Güner, 1997). Rızaçavuş Girmesi: Dalyan Kanalının doğusunda, Horozlar Mahallesinin yaklaşık 250 m kuzeyinde, Balıklı tepenin kuzeyinden çıkmaktadır. Göçgediği Formasyonundan bir hat boyunca üç gözeden boşalmaktadır. Bunlardan birincisi havuz yapılarak kapte edilmiştir (Şekil 76). İkincisi çamur banyosu olarak kullanılmaktadır (Şekil 77). Bu iki gözeden 50 m batıda bulunan üçüncüsü ise kullanılmamaktadır (Şekil 78). Güner (1997) e göre Rızaçavuş Kaynağının sularının fiziksel özellikleri, yaz döneminde Sultaniye Kaynaklarıyla aynıdır, ancak yağışlı dönemde Sultaniye Kaynakları gibi göl suyunun yükselmesinden etkilenmez. Sıcaklık değerleri C arasında değişmektedir. Rızaçavuş havuzu ve özellikle çamur banyosu, yerli ve yabancı turistlerin yoğun olarak uğradıkları bir yer olması açısından oldukça önemlidir. Gelgirme Kaynağı: Rızaçavuş Kaynağının 500 m güneyinde, Balıklı Tepenin kuzeyinden, kanal suyunun sokulum yaptığı bir noktadan çıkmaktadır. Göçgediği Formasyonundan 8-10 kadar gözeden çıkan sular bir dere oluşturarak Dalyan Kanalına boşalırlar (Şekil 79). Kaynağa karayoluyla ulaşım yoktur. Ancak tekneyle Dalyan Kanalı ndan ulaşım sağlanır. B.2.Flora ve Fauna B.2.1.Ormanlar Türlerine Göre Normal Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) ,9 ha. Pinus nigra (Karaçam) ,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.220,0 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 573,5 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 244,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 2.753,5 ha. Juniperus (Ardıç) 6.073,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 60,0 ha. İBRELİ TOPLAM ,4 ha. 21

22 Rabinia pseuduacacia (Akasya) 539,5 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 0,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 10,9 ha. Quercus (Meşe) 2,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 1.166,4 ha. Luquidanber orientalis (Sığla) 1.164,8 ha. Diğer Yapraklılar 664,5 ha. YAPRAKLI TOPLAMI 3.548,6 ha. İbreliler Arası Karışık Yapraklılar Arası Karışık İbreli Yapraklı KARIŞIK TOPLAMI KORU TOPLAMI ,5 ha. 643,5 ha ,1 ha ,1 ha ,1 ha. Türlerine Göre Bozuk Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) ,1 ha. Pinus nigra (Karaçam) ,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.688,5 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 129,0 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 0,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 379,0 ha. Juniperus (Ardıç) 9.532,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 0,0 ha. BOZUK İBRELİ TOPLAMI ,1 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 166,0 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 332,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 0,0 ha. Quercus (Meşe) ,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 295,0 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 104,0 ha. Diğer Yapraklılar ,5 ha. BOZUK YAPRAKLI TOPLAMI ,0 ha. İbreliler Arası Karışık Yapraklı Arası Karışık İbreli Yapraklı Karışık BOZUK KARIŞIK TOPLAMI BOZUK KORU TOPLAMI NORMAL BALTALIK TOPLAMI BOZUK BALTALIK TOPLAMI AÇIKLIK ALAN GENEL TOPLAM ,5 ha. 339,0 ha ,5 ha ,0 ha ,1 ha. 541,0 ha ,9 ha ,1 ha ,0 ha. 22

23 Verimliliklerine Göre: Verimli Koru Ormanı Verimsiz Koru Ormanı Verimli Baltalık Ormanı Verimsiz Baltalık Ormanı TOPLAM ORMAN VARLIĞININ YARARLARI ,1 ha ,1 ha. 541,5 ha ,9 ha ,6 ha. Bölgemiz Ormanlarının ,6 hektarı devlet, 426 hektarı ise özel orman alanıdır. Özel Orman Alanları Milas, Köyceğiz, Dalaman ve Ula ilçeleri sınırları içerisindedir. Özel Orman alanları Akdeniz iklim kuşağında yer almaktadır, Bundan dolayı Türkiye nin Rize den sonra en çok yağış alan ikinci ilidir. Yağışların fazla olmasından ve sellerin oluşturduğu toprak erozyonu açısından ormanlarımızın önemi büyüktür. İlimiz Turizm merkezlerinin odak noktası sayıldığından denizle de iç içe olmasından dolayı yaz Turizmi kamping, doğa sporları, av hayvanları koruma alanları ve diğer yönleriyle de önem arz etmektedir. Ekonomik açıdan ise ilimiz Dalaman ilçesinde bulunan MOPAK Kâğıt fabrikasının büyük ölçüde hammaddesini temin etmektedir. Ayrıca maden ocaklarının ihtiyacı olan maden direklerini ve ağaç işleri endüstrisinin ihtiyacı olan keresteyi de karşılamaktadır. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü ne bağlı Köyceğiz Orman İşletme Müdürlüğü nün Köyceğiz Merkez, Beyobası ve Sultaniye İşletme Şeflikleri bulunmaktadır. Orman varlığı ve Orman arazilerinin büyüklüğü açısından zengin bir bölgedir. Bölge genelindeki ormanlık alanlar genel yüzölçümünün %43 ü dolayındadır. Köyceğiz sınırlarında bulunan ormanlardaki ağaç türleri: Kızılçam (Pinus Brutia), Karaçam (Pinus Nigra), Sığla (Liqudambar Orientalis), Meşe (Quercus Cessiliflora), Çınar (Platanus Sp.), Kızılağaç (AlnusGl.), Ardıç (Juniperus Sp.), Yabani Zeytin (Olea Oleasr.), Okaliptüs (Eucoliptüs) Ormanların işletme biçimlerine göre dağılımı: koru ,00 ha., baltalık 139,50 ha., ve açıklık ,50 ha. B.2.2.Çayır ve Mera Çayır ve Mera kullanımlı alanlar oluşumlarını su etkisi altında sürdüren interzonal topraklardır. Topoğrafyaları düz veya çukur olduğundan tabansuyu yüksektir. Hatta bazı mevsimlerde su yüzeye kadar yükselebilir. Tabansuyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile alt katmanlar sürekli olarak ıslaktır. Tabansuyu seviyesinin altında kalan katmanlar tümüyle gleyleşmiş olup içlerinde bitki köklerinin çürümesinden oluşan siyah lekeler görülür. Doğal bitki örtüsüçayır ve mera otları ile saz, kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerden oluşmaktadır. Bu alanlarda basit drenaj önlemleri alındığı taktirde yem bitkileri ve suya dayanıklı bazı ağaç türleri yetiştirilebilir. İlimiz sınırları içerisindeki çayır ve mera alar toplam 34,349 ha lık alanı kaplar. Bunların en büyük bölümü Merkez İlçe, Fethiye, Yatağan ve Milas İlçeleri nin sınırları içerisinde bulunmaktadır. 23

24 Çayır ve meraların kullanım amaçları ve yararları; Çayır ve meralarımız köy hayvancığımızın temel yan kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca erozyon kontrolü, toprak ve su muhafazası,toprak verimliliğinin artırılması,doğanın korunması ve doğal dengenin kurulması gibi pek çok bakımdan faydalıdır.geniş ve klasik anlamda;çayırlar biçilerek,meralar ise otlatılarak değerlendirilen doğal ve yeşil alanları ifade etmektedir. B.2.3.Sulak Alanlar Bafa Gölü: HARİTA Bafa Gölü Bafa Gölü A Sınıfı Sulak Alandır. Göl tarihinde Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. 37 o 29 Kuzey 27 o 28 doğu koordinatlarında yer almaktadır. Eskiden Ege Denizi nin bir körfezi olan Larmos Körfezi nin, Menderes Nehri nin taşıdığı alüvyonlarla kaplanması ve yaklaşık 300 km 2 lik körfezin dolması sonucunda bugünkü Bafa Gölü meydana gelmiştir. İdari olarak Muğla ve Aydın il sınırları içerisinde yer almaktadır. Göl alanı, ortalama su seviyesinde (2.kotunda) hektar olup, göl su seviyesi ve alanı mevsimlere ve yıllara göre değişiklik göstermektedir rasat periyodunda; en yüksek seviye 1984 yılında 5.39 metre olarak, en düşük seviye ise 1990 tarihinde 0.15 metre olarak tespit edilmiştir. Bu seviye kuzeydeki Serçin Gölü tamamen kurumuştur. Gölün beslenmesi, göl alanına düşen yağışlar, mevsimlik akarsular, kıyılardan çıkan pınarlar, dip kaynaklar ve Menderes Nehri ile olan bağlantı kanalıyla olmaktadır. Kuzeyde ortalama derinliği 2 metre civarında olan gölün, orta kesimleri 21 metreye ulaşmaktadır. Göl üzerinde antik kalıntıların bulunduğu 4 ada vardır. Ekolojik yönden bol gıdalı özellik arz eden gölün, güneybatı kesimlerinde saz toplulukları, kuzeybatı uzunda sazlarla birlikte ılgın, söğüt ve kındıra toplulukları bulunmaktadır. Menderes Nehri ile göl arasında taşkın önleme seddesi yapılmadan önce 300 tonun üzerinde olan balık 24

25 üretimi, su seviyesinin düşmesi, sazlıkların kurması ve ekolojik dengenin bozulması sonucu önemli ölçüde azalmıştır. Göl de sazan, yayın, sarıbalık, kızılkanat ve kefal bulunmaktadır. Kuş varlığı yönünden son derece zengin olan gölde, pek çok kuş türünün yanı sıra, nesli tehlikede olan türlerden cüce karabatak ve deniz kartalı kuluçkaya yatmakta ve kış mevsiminde de yüz binlerce ördek ve su kuşu tarafından beslenme ve barınma yeri olarak kullanılmaktadır. Köyceğiz Gölü: B Sınıfı sulak alandır ha lık yüz ölçüme sahiptir. Göl; kanal, bataklık, sazlık, kumul ve subasar sığla ormanı gibi değişik ekosistemlerden oluşmuştur. Hafif tuzlu bir göldür. Başta Namnam Deresi olmak üzere çok sayıda dere, kaynak ve drenaj kanallarının taşıdığı sularla beslenir. Dalyanın en önemli özelliği nesli tehlike altındaki adı deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanı olan kumsaldır. Yine tehlike altında olan yumuşak kabuklu Nil kaplumbağası, kumsalın göl tarafında yumurtlar. Alan, aralarında karabatak, küçük karabatak, Macar Ördeği ve Sakar Meke nin de bulunduğu büyük sayıda kışlayan su kuşuna ev sahipliği yapmaktadır. Alan, 1988 de ilan edilen ve 1990 yılında sınırları genişletilen Köyceğiz Gölü Özel Çevre Koruma Gölgesi içerisinde yer almaktadır. Göl ve delta geniş tarım toprakları ve tepelerle çevrilidir. Pamuk, susam, mısır, turunçgiller ve buğday bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Daha yükse noktalarda zeytinlikler bulunmaktadır. Seracılık gün geçtikçe artmaktadır. Balıkçılık, sulak alandaki en önemli geçim kaynağıdır. Köyceğiz Gölü nü denize bağlayan 12 km uzunluğunda ve 1.53 m. derinliğindeki kanal üzerinde çok sayıda dalyan bulunur. Bölgede pek çok balık türü yaşamaktadır. Diğer sulak alanlarımız; ADI Namnam Çayı Alagöl Sülüngür Gölü Dalaman Çayı Koca Göl Baldırnaz Gölü Kargın Gölü Kükürtlü Göl Akköprü Barajı Bereket Barajı Bodrum Karaova Barajı Milas Geyik Barajı Sarıçay Hacat Gölü Denizcik Gölü Bayır Kazan Göleti Dipsiz Çay Kargıcık Çayı Eşen Çayı Akgöl (Karaot) Aksazlar Akarca Dere Göleti MEVKİSİ Köyceğiz İlçesi Köyceğiz İlçesi Ortaca İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Bodrum İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Yatağan İlçesi Yatağan İlçesi Fethiye İlçesi Fethiye İlçesi Fethiyeİlçesi Fethiye İlçesi Ula İlçesi B.2.4.FLORA Bir ülke ya da bölgedeki türlerin listesine Flora denir. Flora terimi daha çok Eğreltiler ve Tohumlu Bitkiler gibi iletim demetli bitkiler (Vasküler Bitkiler) için kullanılmaktadır. Diğer bitki grupları için Liken Florası, Karayosun Florası gibi özel ifadeler kullanılır. 25

26 Bir yerin florası o yerde uzun yıllar yapılan arazi çalışmaları sonucu toplanan bitki materyallerinin değerlendirilmesi ile ortaya çıkarılabilir. İletim Demetli Bitkiler (Vasküler Bitkiler), doğada çok değişik taksonomik özelliklere sahip olan birçok familya ve bu familyalara ait cins ve türler bulunmaktadır. Dünyadaki Yaşam Kuşakları (Biyomlar), bitkilerinin oluşturduğu vejetasyon tiplerine veya formasyonlarına göre adlandırılır. Tropikal Yağmur Ormanları, Savan, Çöl, Ilıman Bölgenin Yaprak Döken Ormanları, Tayga (İğne Yapraklı Ormanlar), Tundra gibi. Bunun nedeni dünyanın her yerinde yeryüzünün aspektine (görünüşüne) bitkilerin egemen olmasıdır. Köyceğiz Bölgesinde; Orman vejetasyonu, Maki ve Frigana vejetasyonu, Kumul vejetasyonu, Bataklık (Makrofitik) ve Segetal vejetasyon olmak üzere 5 farklı vejetasyon tipi tespit edilmiştir. Dalaman ilçesi ilçe sınırları dahilinde flora tipik Akdeniz florası olup, genelde Akdeniz maki florası ve alçak rakımlarda Kızılçam, yukarılara çıkıldıkça Karaçam ve Sedir asli türlerdir. Kızılçam türü metre rakımlarda kapalılık teşkil edecek şekilde yada münferit olarakta bulunmaktadır. Yüksek rakımlarda metre arsında Karaçam ve sedir türleri toplu ve münferit olarak yayılmaktadır. Ayrıca 0-50 metre rakımda endemik bir tür olan Sığla ağacı toplu olarak taban arazilerde yayılış göstermektedir. Ayrıca Akdeniz maki elemanı olarak Meşe,defne,zeytin,harnup,boy ağacı,karaservi, sandal ağaçları da dağınık olarak maki formasyonunda yer almaktadır Endemik Bitkiler: Bupleurum anatolicum Microsciadum minutum Aristolochia poluninii Alkanna macrosiphon Campanula hagielia Ampanula podocarpa Arenaria pamphylica subsp Arenaria turcica var. Trigonella lycica Ouercus eucheri Hypericum avicularifolium Hypericum depilatum subs. Hypericum bourgoer var. Gladiolus anatolius Ornithogalum algigenum B.2.5.Fauna Fauna omurgasız ve omurgalı faunası olmak üzere iki bölümde oluşmaktadır. Dalaman İlçe sınırlarımızda ormanlık arazilerde fauna olarak en başta populasyonu en yoğun olarak yaban domuzu görülmektedir. Ayrıca bunun yanında tavşan,güvercin,keklik,alakarga..vb türlere rastlanmaktadır. Omurgasızlar Biyolojik çeşitliliğin önemli göstergelerinden olan omurgasız hayvanlar, bunun yanı sıra ekolojik dengenin de korunması için oldukça önemli rol oynamaktadır. Biyolojik mücadelede kullanılan çeşitli böcek türleri doğal ortamlarında doğal biyolojik mücadelelerini devam ettirmektedirler. 26

27 Omurgalılar Amfibi ve Sürüngenler Köyceğiz merkez ve çevresinde yapılan arazi çalışmaları sonucunda tespit edilen türler; Mertensiella luschani, Bufo bufo, Bufo viridis, Rana ridibunda, Mauremys rivulata, Testudo graeca, Lacerta danfordi, Lacerta trilineata, Ophisops elegans, Cyrtopodion kotschyi, Ablepharus kitaibellii, Mabuya aurata, Blanus strauchi, Laudakia stellio, Ophisaurus apodus, Blanus strauchi, Typhlops vermicularis, Eirenis modestus, Natrix natrix, Natrix tessellata, Coluber jugularis, Coluber collaris, Telescopus fallax, Malpolon monspessulana, Vipera xanthina. Köyceğiz ve civarında 15 lokalitede yapılan çalışmalar sonucunda ve literatür bilgisi değerlendirildiğinde Amphibia (İki Yaşamlılar) sınıfına dahil iki ordo(takım) dan 5 tür [bir Urodela (Semender, Kuyruklu Kurbağa) türü, 4 Anura (Kurbağa) türü], Reptilia (Sürüngenler) sınıfına dahil iki ordo [Testudinata (Kaplumbağalar) ve Squamata (pullular)] dan toplam 29 türün yaşadığı tespit edilmiştir [Testudinata dan 1 kara kaplumbağası, 2 tatlısu kaplumbağası ve 2 deniz kaplumbağası türü olmak üzere 5 tür, Squamata ordosu Lacertilia (Kertenkeleler) subordo(alttakım) sundan 11 tür ve Squamata ordosu Ophidia (Yılanlar) subordosundan 13 tür]. Köyceğiz Bölgesinde toplanan amfibi ve sürüngen örnekleri Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında, amfibi tür çeşitliliği bakımında çok zengin olmamakla birlikte mevcudiyeti tehlike altında olan bir urodel türünü (Mertensiella luschani) içermesi bakımından büyük bir önem arz etmektedir. Ayrıca araştırma sahası kaplumbağa türü çeşitliliği bakımından oldukça zengindir. Kertenkele ve Yılan tür çeşitliliği bakımından da araştırma sahasının büyüklüğü dikkate alındığında oldukça zengin bir potansiyele sahip olduğu söylenebilir. Kuşlar Türkiye coğrafi konumu, geniş toprakları, topoğrafik yapısı ve farklı iklim bölgeleri sebebiyle, ornitolojik açıdan özel bir önem taşımaktadır. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesişme noktasında bulunan Türkiye, Batı Palearktik bölgeyi kuşların güneydeki kışlama alanlarına bağlayan tabii bir köprü meydana getirmektedir. Türkiye, Palearktik bölgedeki büyük kuş göç yolları üzerindedir ayrıca coğrafik yapısı ve iklim çeşitliliği, pek çok kuş türü için uygun yaşamı ortamı sağlamaktadır (Beaman 1997, Erdoğan 1998, Kiziroğlu 1989, Roselaar 1995). Gerek Boğazlar ve Çoruh Vadisi nden yapılan göçler gerekse belirli sulak alanlardaki kuş yoğunluğu, Türkiye nin ornitolojik önemini vurgulamaktadır 1946 dan 1989 a kadar çeşitli araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalarla, Köyceğiz-Dalyan bölgesinde 180 kuş türü belirlenmiştir. Turaç (Francolinus francolinus) bölgede son olarak 1960 da gözlenmiştir ve bölgenin tamamında yok olduğu kesindir. Büyük batağan (Podiceps cristatus), Küçük batağan (Tachybaptus ruficollis), Küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus) ve Sakarmeke (Fulica atra) gibi bazı su kuşları kışı bu bölgede geçirmektedir (Kılıç ve Kasparek 1989). Sıkı (1991) nın yaptığı çalışmada ise, Nisan 1991 tarihleri arasında yapılan gözlemlerde 60 kuş türü belirlenmiştir. Memeliler Türkiye Memeli faunasına (Classis: Mammalia) ait türler Mammalia sınıfının içindeki 8 ordoya dahildir. Bu ordolar; Insectivora (Böcekçil memeliler) Chiroptera (Yarasalar) 27

28 Lagomorpha (Tavşanlar) Rodentia (Kemiriciler) Carnivora (Yırtıcılar) Pinnipedia (Deniz memelileri) Artiodactyla (Çift Toynaklılar) Cetacea (Balina ve Yunuslar) Genel olarak bakıldığında Türkiye de 160 dan fazla memeli hayvan türünün yayılış gösterdiği bilinmektedir Buna göre sayılar yaklaşık olmakla birlikte yukarıda bahsedilen ordolardan Türkiye de Insectivora dan 18, Chiroptera dan 34, Lagomorpha dan 2, Rodentia dan 66, Carnivora dan 20, Pinnipedia dan 1, Artiodactyla dan 9 ve Cetacea den 10, toplamda ise 160 kadar tür yayılış göstermektedir. Buradaki ordolardan Pinnipedia ve Cetacea türleri Köyceğiz bölgesinde bulunmamaktadır. Pinnipedia ordosu Fokları, Cetacea ise deniz memelileri olan balina ve yunusları içine almaktadır. Bölgede sulak alanlar, tarım alanları ve dağlık alanları içeren çok farklı ekosistemler bulunmaktadır ve bu ekosistemlerin barındırdığı türler de farklı olup memeli faunası için ayrı ayrı önem taşımaktadır. Accipiter nisus Aegolius faunereus Alcedo atthis Alectrois graeca Anas plattyrhynchos Anser albifrons Anthus prtensis Anthus trivialis Aquila rapax Ardea cinerea Asio otus Bubo bubo Buteo buteo Canis aureus Canis lupus Capra aegagrus Caprimulus europaeus Carduelis carduelis Caretta caretta Chriptera Ciconia ciconia Cinclus cinclus Columba livia Columba oenas Columba palunbus Corvidae Corvus corax Corvus corona cornix Coturnix coturnix Cuculus canorus Dendrocopos major Şahin Paçalı Baykuş Yalıçapkını Çil Bıldırcın Yeşilbaş Çayır İncir Kuşu Ağaç İncir Kuşu Akbaba Beyaz Balıkçıl Kulaklı Orman Baykuşu Puhu Arı Şahini Yaban Domuzu Kurt Çakal Karakulak Çobanaldatan Saka Deniz Kaplumbağası Tepeli Karabatak Küçük Atmaca Su Kuşu Tahtalı Güökçe (mavi) Güvercin Üveyik Saksağan Leş Kargası Kınalı Keklik Guguk Ağaçkakan 28

29 Dendrocops syriacus Dryocopus martius Egretta alba Erinaceus europaeus Falco peregrinus Falco tinnunculus Felis silvestris Fulica atra Gallinula chloropus Hirundo rustica Hystrix cristata Larus melannocephalus Lepus europeus Lutra lutra Lynx caracal Martes fonina Martes martes Meles meles Merops apiaster Monachus monachus Mustela nivalis Neophron percnopterus Oriolus oriolus Panurus biarmicus Parus ater Passer domesticus Passer hispaniolensis Passer montanus Perdix perdix Pernis apivorus Phalacrocorax aricstotelis Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Phylloscospus nitudus Pica pica Picus canus Picus viridis Prinia gracilis Rallus aquaticus Saxicola torquata Sciurus vulgaris Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Sturnus vulgaris Sus scrofa Turdus merula Turdus pilaris Tyto alba Upupa epops Ursus arctus Suriye Ağaçkakanı Kara Ağaçkakan Leylek Oklu Kirpi Kerkenez Ayı Sakarmeke Saz Tavuğu Kırlangıç Yarasa Akdeniz Martısı Tavşan Sakarca Gelincik Yaban Kedisi Ağaç Sansarı Porsuk Sincap Arı Kuşu Akdeniz Foku Kaya Sansarı Doğan Sarı Asma Bıyıklı Baştankara Çam Baştankarası Serçe Söğüt Serçesi Dağ Serçesi Kızkuyu Yırtıcı Kartal Karabatak Cüce Karabatak Gri Balıkçıl Yeşil Bülbül Kara Karga Gri Ağaçkakan Yeşil Ağaçkakan Dik Kuyruklu Ardıç Kuşu Su Tavuğu Taş Kuşu Kirpi Kumru Karatavuk Sığırcık Kargagiller Dağ Keçisi Ardıç Kuş Peçeli Baykuş Çavuşkuşu-İbibik Tilki 29

30 Vanellus vanellus Vulpes vulpes ENDEMİK HAYVANLAR Caretta caretta Chelonra mydas Monachus monachus Rupicapra rupicapra Tryonyx triungus Vipera lebentina Kaya Güvercini Su Samuru Deniz Kaplumbağası Kamplumbağa Akdeniz Foku Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Nil Kaplumbağası Engerek Yılanı B.2.6.Milli Parklar,Tabiat Parkları,Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları Saklıkent Milli Parkı : İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı : hektar Milli parkın ana kaynak değerini ve özelliğini Eşen Çayı nın bir kolu olan Karaçay Deresi üzerindeki metre yüksekliğindeki oldukça dik vadi ve yamaçlara sahip Saklıkent Kanyonu oluşturmaktadır. Milli park alanında orman formasyonu Kızılçam (Pinus brutia), Karaçam (Pinus nigre), Sedir den (Cedrus libani) meydana gelmektedir. Bunlar sahadaki jeomorfolojik basamakların bulunduğu yüksekliğe göre sırayla maki, Kızılçam, Karaçam ve Sedir şeklinde sıralanmaktadır. Saklıkent kanyonu 18 km. uzunluğunda 200 metre derinliğinde vahşi ve dik yapısıyla görülmeye değer bir yerdir. Kanyonun girişindeki suyun debisi m 3 /sn dir. Milli park Muğla İli Fethiye İlçesi ile Antalya İli Kaş İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Muğla İl sınırları içerisinde hektarlık saha mevcuttur. Ulaşım; Saklıkent e güneyden Kaş-Kalkan-Yeşilova yol ayrımından Palamut Köyü yolu ile, kuzeyden ise Fethiye-Kemer yolu ile ulaşılmaktadır. Marmaris Milli Parkı: İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı : hektar Marmaris Milli Parkı 1996 yılında hektar sahada ilan edilmiştir. Milli parkın master planı hazırlanmış olup onay aşamasındadır. Sahanın jeolojik yapısı peridodit ile kireç taşları ile alüvyon ve yamaç molozlarından oluşmuştur. Milli parkın orman formasyonu maki topluluğu ve Kızılçam (Pinus brutia) ağaçları oluşturulmaktadır. Bununla birlikte endemik bir tür olan Sığla Ağacı (Luquidambar orientalis) sahasının taban suyu yüksek düz arazilerde ve dere yataklarında yayılış gösterir. Vadi içerisinde ise 30

31 Kızılçam, Meşe, Çınar ve Kızılağaç farklı, karışık ve etkileyici peyzaj değerleri sunar. Milli Park Yaban Hayatı bakımından da oldukça zengindir. Milli Park sahasında antik Physkos Şehri (Marmaris), Amos (Hisarönü) Şehri yer almaktadır. Antik çağda bu bölge Karia Bölgesi olarak tanınmaktadır. Marmaris Milli Parkı bakir kıyıları, bitki ve hayvan topluluğu açısından zenginliği ile başta cennet adası ve diğer adalar görülmeye değerdir. Ulaşım, Milli park Muğla iline 60 km. uzaklıkta olup E 550 ve E 400 devlet karayolu ile ulaşılmaktadır. Ayrıca deniz yoluyla da ulaşım imkanına sahiptir. Tabiat Parkları Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı: İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı :950 hektar. Fethiye ye 12 km. uzaklıkta Babadağ ın eteklerinde önceleri orman içi dinlenme yeri olarak tesis edilmişken 1983 yılında Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir.kıdırak ta, Ölüdeniz de geniş kumsallara ve temiz bir denize sahiptir. Ağaç türlerinden; Mersin, Menengiç, Kızılçam, Fıstık Çamı ve Kıbrıs Akasyası vardır. Kumburnu ve Ölüdeniz lagünü görülmeye değerdir. Her türlü deniz sporları yanında metre yüksekliğindeki Babadağ zirvesinde yamaç paraşütçülüğü (Paragliding) imkanı bulunmaktadır. Ölüdeniz bu heycn verici spor için dünyanın en uygun parkurudur. Bu atlayış için Babadağ zirvesine Jeep le tırmanırken Kızılçam, Sedir ve Ardıç ağaçlarının belirli yüksekliklerde size eşlik ettiklerini göreceksiniz. Yat girişinin yasak olduğu Ölüdeniz lagünü Kaptan Cousteau tarafından incelenmiş ve buranın tek hücreli mikroorgnizmalardan deniz kaplumbağalarına kadar birçok canlıyı barındıran doğal bir akvaryum olduğu belirtilmiştir. Sahanın batısında Aya Nikola (Gemiler) Adası da mutlaka görülmesi gereken Noel Baba (Saint Nicholas) bu adada yaşamış ve ölmüştür. Ulaşım; Fethiye den minibüslerle her zaman ulaşılır. Tabiat Anıtı ANIT AĞACIN TÜRÜ 1.Çınar 2.Çınar 3.Çınar 4.Çınar 5.Çınar 6.Çınar 7.Çınar 8.Çınar 9.Pinar 10.Çınar 11.Çınar 12.Çınar YERİ Yağcılar Hanı girişi-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Saburhane Camiiyanı-Muğla Saburhane Meydanı-Muğla Arasta içi-muğla Yeşilyurt-Muğla Çiftlik Köyü-Bodrum Peksimet Köyü-Bodrum Yalıkavak Çeşme yanı-bodrum Kavak Meydanı-Reşadiye-Datça 31

32 13.Palmiye Ağacı 14.Ardıç 15.Okaliptüs 16.Harnup (Keçi Boynuzu) 17.Sakız Ağacı 18.Dut Ağacı 19.Dut Ağacı 20.Çınar 21.Çınar 22.Çınar 23.Çınar 24.Çınar 25.Çınar 26.Çınar 27.Çınar 28.Palamut 29.Çınar 30.Ardıç 31.Menengüç 32.Pinar 33.Menengüç 34.Pinar 35.Çınar 36.Çınar 37.Palamut 38.Palamut 39.Çınar 40.Çınar 41.Çınar 42.Çınar 43.Karaağaç 44.Çınar 45.Andız 46.Andız 47.Andız 48.Çınar 49.Karaçam 50.Çınar 51.Çınar 52.Çınar 53.Pinar 54.Pinar 55.Çınar 56.Çınar 57.Çınar 58.Çınar (12 Adet) 59.Çınar (60 Adet) 60.Çınar 61.Çınar 62.Çınar Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Paspatır Mevkii-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Kaya Köy-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Seki-Yenice Mahallesi-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Fethiye-Antalya karayolu Kabaağaç-Ağla-Fethiye Kabaağaç-Fethiye Kumluova Köyü-Fethiye Saklıkent Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Kınık Köyü-Fethiye Bekçiler Köyü-Fethiye 32

33 63.Kara Kavak 64.Çınar 65.Pinar 66.Çınar 67.Meşe Ağacı 68.Çınar 69.Çınar 70.Çınar 71.Meşe 72.Meşe 73.Çınar 74.Palmiye 75.Palmiye 76.Palmiye 77.Palmiye 78.Palmiye 79.Palmiye 80.Okaliptüs 81.Sığla Ağaç Topluluğu 82.Sığla Ağaç Topluluğu Çaltılar Köyü-Fethiye Günlükbaşı-Fethiye Karadere Köyü-Fethiye Ağla Köyü-Köyceğiz Selimiye Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Akçapınar-Ula Okçular Köyü-Ortaca Yerbeleni-Ortaca Tabiatı Koruma Alanları Sırtlandağ Halep Çamı Tabiatı Koruma Alanı: İli :Muğla İlçesi :Milas Alanı :760 hektar Ülkemizde az rastlanan bir tür olan Halep Çamı (Pinus helepensis) Türkiye deki iki tabii yayılış alanlarından birini teşkil eden nadir bir ekosistemi oluşturmaktadır. Bölge zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahip olup tehlikeye maruzdur. Tabiatı koruma alanı içerisinde Halep Çamı başta olmak üzere Kızılçam (Pinus brutia), Sakız Ağacı (Piztacia lamtiscus), Pırnal Meşesi (Quescus ilex), Yabani Zeytin (Olea oleaster), Akçameşe (Philyea media), Defne (Laurus nobilis), Laden (Cistus sp.), Dağ Çileği (Arbutus endrachnea), Ardıç (Juniperus nana) ağaçları ve yaban hayvanlardan tilki, çakal, yaban domuzu, tavşan, kirpi, keklik, benekli su tavuğu, karatavuk bulunmaktadır. B.3.Toprak Ulaşım; Tabiat koruma alanı Milas a 13 km., Bodrum a 25 km., Muğla ya 81 km uzaklıktadır. Muğla ilinde büyük toprak grublarına göre toprak dağılımı: KIRMIZI AKDENİZ TOPRAKLARI Büyük Menderes ve Batı Akdeniz havzalarına giren il alanında dağların yüksek kesimleriyle havza tabanları arasında geniş yer kaplar.bu topraklar,bir yandan kırmızı kahverengi Akdeniz topraklarıyla,bir yandan da havza tabanlarına doğru alüvyal ve kalüvyal topraklarla geçişli olarak 33

34 yayılır. Dalgalı ve eğimli alanlardan oluşmuştur. Toprak genellikle sığ ya da çok sığdır. Çoğunlukla tam bir tabakalaşma yoktur. Kırmızı Akdeniz Topraklarının büyük bölümü ormanlık ve fundalıktır.havza tabanlarına yakın kesimlerde bazı alanlar ise ya mer a ve bağ-bahçe kullanımı altında ya da kuru ve sulu tarıma ayrılmıştır. KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI İlin dağlık kesimleri yer yer kestane rengi topraklarla ve kahverengi orman toprakları ile kaplıdır. Ana madde kireçli marn ve kalkerlidir. Bunlar yarı olgun topraklardır. Yayılım alanlarında eğim yüksektir. Bu toprakların doğal bitki örtüsü orman, ağaç ve ağaççıklardan oluşmaktadır. ALLÜVİYAL ve KOLLİVİYAL TOPRAKLAR Alanca çok büyük önem taşımakla birlikte il tarımı açısından önemi büyük olan toprak grubu allüviyal topraklardır. Vadi tabanları,ovalar ve iç kesimlerdeki çöküntü düzlükleri allüviyal topraklarla kaplıdır.akarsuların taşıdığı maddelerin yığılmasıyla oluşan bu genç topraklarda taşınma yoğunluğuna göre çeşitli tabakalar ortaya çıkmıştır.bu toprakların özellikleri ırmak yataklarından uzaklaştıkça değişmeye başlar.bu topraklarda hemen hemen tüm tarım ürünleri yetiştirilebilir. İlde allüviyal toprakları çevreleyen az eğimli alanlar, kolliviyal topraklarla kaplıdır.bunlar yüzey sularının yakın yerlerden taşıdığı maddelerin,eğim azaldığı için kesimlerde birikmesiyle oluşmuştur.bu toprak grubunda allüviyal toprak grubunda olduğu gibi hemen hemen tüm tarım ürünleri yetiştirilir. Allüviyal ve kolliviyal topraklarla kaplı yörelere komşu kesimlerde, yer yer kestane rengi topraklar oluşmuştur. Marn, yumuşak kalker ve konglomeralar üzerinde oluşan bu olgun topraklarda tabaklanma düzeyi yüksektir. RENDZİNA TOPRAKLAR Kıyı kuşağında rastlanan bir toprak grubudur. Bunlar ovaların yüksek eğimli kesimlere yakın yerlerdeki III.zaman yaşlı, çok kireçli marnlar ve yumuşak kalkerler üzerinde oluşmuş yarı olgun topraklardır. Rendzina toprakların yayılım alanında eğim yüksek değildir,dalgalı bir yapı vardır. Bu toprakların doğal bitki örtüsü makilerle otsu bitkiler oluşturmaktadır. İlde yetişen tüm maki türlerine bu topraklar üzerinde rastlanabilir. Muğla ilinde bu ana toprak grubları dışında, öbür toprak grublarına da rastlanır. Bunların başlıcaları; tuzlu-alkali topraklar, yüksek dağ-çayır toprakları, kalkersiz kahverengi topraklar, kalkersiz kahverengi orman toprakları ve kırmızı kahverengi Akdeniz topraklarıdır. 34

35 Köyceğiz Gölü ve çevresindeki tektonik bölge, peridotit anakayalarla dağlık bölgeye bağlanmaktadır. Bu anakayalar üzerindeki kırmızımsı ve sarımtrak kırmızı renkli topraklar bitki besin maddeleri yönünden fakir, magnezyumca zengindir. Genelde sığ ve çakıllı, ancak kimi yerlerde derin olan kırmızı topraklar kireçtaşı ana kayaların çatlaklarında yaygın olarak bulunur. Kireçtaşı anakayaların üstünde genelde terra rossa, terra fusca ve kahverengi orman toprakları vardır. Gerek peridotit ve gerek kireçtaşı anakayalar üzerinde kızılçam (P. Brutia) ve/veya maki toplulukları egemen bitki örtüsünü oluşturur. Dağların eteklerinden başlayıp alüvyal ovalara kadar uzanan alanlarda, oldukça taşlı ve çakıllı kolüvyal topraklar bulunur. Bu topraklar üzerinde, yer yer 200 m yüksekliğe varan kesimlerde tarımsal üretim yapılmaktadır. Alandaki diğer bir temel toprak grubu ise, Köyceğiz Gölü ve akarsuların çevresinde bulunan ovalardaki alüvyal topraklardır. Bu alüvyal ovalar ile 1.,2. ve 3. arazi kullanım kabiliyet sınıfına giren diğer topraklar yaygın biçimde tarımsal üretime tahsis edilmiştir Alüvyal subasar ovanın küçük bir bölümü de yüksek taban suyu düzeyini tolere edebilen endemik sığla (Liquidambar orientalis) ağacı meşcereleri ile halofit ve hidrofil bitkilerin bulunduğu bataklık görünümünde alanlarla kaplıdır. Bağlar ve zeytinlikler 4. sınıf topraklar üzerindedir. B.4.Su Kaynakları B.4.1.İçmesuyu Kaynakları ve Barajları Dalaman çayının bülüşlü mevkii eski köprü yanında bulunan içme suyu kuyularından Dalaman ilçesine içme suyu sağlanmaktadır. Dalaman Akköprü barajı ve hidroelektrik santrali 1995 yılında inşaata başlanmış olup %98 kısmı tamamlanmış olup 2011 tarihinde açılışı yapılacaktır. 115 MW Kurulu Güç / 343 GWh Yıllık Üretim Ha Arazi Sulaması 13 milyon m 3 Gövde Hacmi ve 162,5 m yüksekliğiyle Türkiye nin 6. geniş Baraj Gövdesi TABLO B.7. İl Köy Hizmetleri Müdürlüğünden alınan bilgilere göre İlimizde açılan sondaj kuyuları: İlçesi Ünitesi Açıldığı Yıl Açan/ Açtıran Kurum Derinlik (m) St.Sv. (m) Dn.Sv. (m) Verim (Lt/Sn) Marmaris Bozburun ,6 4 İçilir Merkez Yeniköy İçilir Marmaris Söğüt-Taşlıca gr İçilir Bodrum Akyarlar , İçilir Marmaris Bayır Kuru Kuru Merkez Kıran Kuru Kuru Bodrum Kızılağaç-Çiftlik gr İçilir Milas Danişment İçilir Yatağan Akgedik İçilir Milas Balcılar-Hasanlar gr İçilir Mevcut Durum 35

36 Milas Kuzukaya İçilir Milas Hacıahmetler İçilir Milas İçme İçilir Milas Çamköy İçilir Bodrum Konacık Kuru Kuru Merkez Dutçuluk Tes Kuru Kuru Datça Sındı Kuru kuru Bodrum Güvercinlik Kuru Kuru Bodrum Ortakent 90 Muhtarlık 100 İçilir Datça Emecik İçilmez Datça Yaka Kuru Kuru Marmaris Turunç Kuru Kuru Ula Kızılağaç İçilir Bodrum Sazköy gr İçilir Milas Kısırlar ,5 İçilir Marmaris Osmaniye İçilir Merkez İkizce Kuru Bodrum Güvercinlik Kuru Bodrum Peksimet 91 Özel İdare İçilir Milas Çandır 91 Özel İdare 44 Milas KHZ Kırcağız Bak.evi İçilir Ula KHZ Gökova Bak.evi İçilir Merkez Kıran Kuru Bodrum Çömlekçi İçilir Bodrum Dağbelen Bodrum Türkbükü Bodrum Yaka Bodrum Yeniköy Dalaman Şerefler 91 Muhtarlık 36 Marmaris Hisarönü Marmaris Osmaniye İçilir Milas Beçin İçilir Milas Kazıklı Kuru Milas Kazıklı Milas Kısrılar gr. 91 Muhtarlık 112 Yatağan Karakuyu Marmaris Karacaköy-Söğüt İçilir Bodrum Ağaçlı Merkez Kiraz Kuru Milas Çiftlik Kuru Milas Kandak İçilir Milas Kayaönü Kuru Milas Köşk Kuru Milas Ekizköy İçilir Milas Ulaş ,4 İçilir Ula Portakallık Merkez Paşapınarı Bodrum Gündoğan İçilir Ula Elmalı Milas Karapınar Milas Ulaş ,4 İçilir Köyceğiz Kürkçüler İçilir Fethiye Saklıkent İçilir 36

37 Fethiye Saklıkent İçilir Merkez Çakmak Kuru Merkez Gazeller İçilir Merkez Yörükoğlu İçilir Dalaman Kapıkargın Fethiye Çatlılar Kuru Fethiye Sarıyer İçilir Datça Yaka 93 Muhtarlık Marmaris Bayır Kuru Milas Etrenli İçilir Milas Gökçeler İçilir Milas Menteş Kuru Merkez Kıran Kuru Merkez Ortaköy İçilir Milas Kapıkırı Ula Armutçuk Kuru Dalaman Kapıkargın 94 Muhtarlık İçilmez ve boru yrd. Ula Kızılağaç 94 Muhtarlık İçilir ve boru Bodrum Bahçeyaka 94 Muhtarlık 140 ve boru Merkez Yenice İçilir Milas Menteş Kuru Bodrum İslamevleri Kuru Fethiye Temel Kuru Fethiye Çukurincir-İzzettin gr Kuru Merkez Derinkuyu İçilir Merkez Yeniköy İçilir Bodrum Dereköy İçilir Fethiye Doğanlar İçilir,inşaatı devam. Fethiye Temel İçilir Fethiye Yayla-Atlıdere-Boğalar İçilir,inşaat devam. Marmaris Osmaniye Kuru Milas Boğaziçi İçilir K.dere Nebiler Kuru Ula Turgut İçilir Ula Ataköy İnşaatı devam Ortaca Dereköy İçilir Milas Pınarcık Merkez Emlakdere 96 Özel idare İçilir Köprübaşı Kazaklı gr. 96 Özel idare İçilir Bodrum İslamevleri Kuru Bodrum Yahşi İçilir K.dere Kurucaova İçilir Milas Dörttepe İçilir Milas Kemikler Kuru Milas Kızılcakuyu İçilir Milas Menteş ,8 İçilir 37

38 Milas Ulaş 95 İhale ,5 İçilir Marmaris Orhaniye-Keçibükü 96 Özel idare Marmaris Bayır 96 Özel idare 140 Kuru Datça Yazıköy Tortu Merkez Akçaova İçilir Bodrum İslamevleri İçilir Datça Karaköy İçilir Ula Yeşilova İçilir Yatağan Bozarmut İçilir Datça Yaka Kuru Datça Yaka Kuru Ula Armutçuk İçilir Merkez Kıran İçilir Milas Akçalı İçilir Milas Aslanyakası İçilir Milas Bahçeburun İçilir Milas Karacaağaç Kuru Milas Çamköy İçilir Bodrum Yalıkavak-Gökçebel Kuru Projesi yok Merkez Kafaca Datça Hızırşah ,5 İçilir Milas Çamova-Bağcılar Mh ,2 Kuru Ortaca Karadonlar İçilir, inşaatı devam Ortaca Yeşilyurtlar Ula Kıyra-Oyrualanı Mh İçilir, inşaatı devam Yatağan Bahçeyaka İçilir Milas Narhisar Tortulu Ula Çörüş İçilir Merkez Çiftlik ,3 Program ödeneği var. Merkez İkizce İçilir Yatağan Kavak 2000 Özel idare İçilir Yatağan Çakırlar 2000 Özel idare Bodrum Bahçeyaka 2000 Özel idare İçilir Bodrum Dağbelen 2000 Özel idare 170 Tortulu, proje yapılacak Marmaris Yeşilbelde 2000 Özel idare 36 1, Ödeneği yok Milas Kalınağıl 2000 Özel idare ,5 Yetersiz Marmaris Hisarönü-Değirmenyanı 2000 Özel idare İçilir Milas Kıyıkışlacık-kazıklı gr 2000 Özel idare 160 İçilir Milas Çökertme 2000 Özel idare 145 Kuru Milas Günlük 2000 Özel idare Projesi yok Bodrum Dereköy 2000 Özel idare 114 Bodrum Çamlık Kuru Datça Yaka Kuru Milas Hasanlar İçilir Milas B.Dibekderesi ,5 İçilir Datça Cumalı İçilir Marmaris Çamlıyurt İçilir 38

39 Milas Günlük Kuru Projesi yok Milas Gürçamlar Projesi yapılacak Milas Kapıkırı İçilir Ortaca Gökbel İçilir Bodrum Mazı Milas Koru Milas Epçe İçilir, projesi yok Merkez Çiftlik Projesi yok Bodrum Dağbelen Projesi yok Marmaris KHZ İçmeler Tes Projesi yok Milas İkizköy Milas Kayabükü Kuru Yatağan Gökpınar İçilir,inşaatı devam Ula Yeşilçam Kuru Köyceğiz Sultaniye Projesi yok Milas Karahayıt , Projesi yok Merkez Kuzluk 2001 Özel idare İçilir Marmaris Taşlıca 2001 Özel idare 158 Susuz Datça Emecik 2001 Özel idare 150 Susuz Marmaris Söğüt 2001 Özel idare 120 Susuz Milas Alatepe 2001 Özel idare 160 Susuz Datça Yaka 2001 Özel idare 128 Susuz Merkez Kıran-Turnalı ,5 K.dere Çamlıyurt Prj. yapılacak Yatağan Doğanköy Projesi yapılacak Fethiye Boğziçi-Dodurga gr susuz Milas Eğridere Projesi yapılacak Milas Gürçamlar Projesi yapılacak Milas Kafaca Milas Kayabükü Ortaca Osmaniye Susuz Ula Şirinköy Marmaris Karacasöğüt Dalaman Hava Meydan Kom Projesi yapılacak Milas Kızılcayıkık 2002 Özel idare İçilir Milas Kısırlar 2002 Özel idare ,5 İçilir Yatağan Elmacık 2002 Özel idare ,5 3 Projesi yapılacak Fethiye Uzunyurt Marmaris Söğüt Susuz Milas Kafaca İçilir Bodrum Çölekçi İçilir Milas Çamovalı 2003 Milas Çomakdağ-Kızılağaç Susuz Milas Sarıkaya Susuz 39

40 Fethiye Gölbent İçilir Fethiye Dodurga İçilir Merkez 11.P.Tug.73.P.A.A2P Susuz Milas Menteşe İçilir TABLO B.8.Muğla İlindeki İşletmede ve İnşaat halinde olan Baraj ve Göletlerin Özelikleri Depolama Yeri Amacı Aşaması Min. Su Max. Göl Göl Norm Tesisinin Kotu (m) Su Alanı Hacmi al Su Adı Kotu (m) (NSS) (ha) (NSS) (hm³ Kotu (m) Bayır Barajı Muğla-Yatağan Sulama İşletmede 539,95 573, ,12 571,5 Mumcular Barajı Muğla-Milas Sulama-İçme ve Kullanma Suyu İşletmede ,4 60 Akgedik Muğla-Milas Sulama* İşletmede , Barajı Geyik Barajı Muğla-Milas Sulama-İçme ve Kullanma Suyu İşletmede , ,1 474,5 Marmaris Muğla-Marmaris İçme Suyu İşletmede 57, ,47 50,50 Barajı Temini Kazan Göleti Muğla Sulama İşletmede 466, , ,36 Akköprü Barajı Muğla-Köyceğiz Sulama+Enerj i+taşkın İnşaat halinde 173, ,5 200 Koruma** - NSS = Normal Su Seviyesi - * Milas ve Berçin belediyeleri tarafından içme ve kullanma suyu talep edildiğinden revize planlama raporu hazırlanmaktadır. - ** Dalaman, Ortaca ve Dalyan yerleşim birimlerinin İçme Suyu ihtiyacını karşılamak üzere revize planlama çalışmaları yapılacaktır. - Maksimum değerler (kot, hacim, alan) taşkın durumunda ulaşabilecek azami değerlerdir MUĞLA İLİNDEKİ İÇME VE KULLANMA SUYU PROJELERİ VE TESİSLERİ BODRUM YARIMADASI İÇMESUYU PROJESİ Türkiye nin en önemli turizm merkezlerinden biri olan Bodrum ilçesi ve Bodrum Yarımadası nda yerleşik nüfusun yanı sıra, II.konut nüfusu, turizm nüfusu ve günübirlik ziyaretçilerin oluşturduğu kesimlerin su ihtiyaçları o kadar artmıştır ki mevcut su kaynakları yetersiz kalmış ve Bodrum Yarımadası na ilave içmesuyu temin edilmesi gerekli görülmüştür. Bodrum Yarımadasının acil içmesuyu ihtiyacının karşılanması gayesi ile geliştirilen Bodrum Yarımadası Acil İçmesuyu Projesi ile 5 milyon m 3 Geyik barajından, 4,72 milyon m 3 de Çamköy kaynaklarından ve mevcut kaynaklarda dikkate alınarak Bodrum Yarımadasının içme, kullanma ve endüstri suyunun 2020 yılına kadar olan ihtiyacın karşılanması planlanmıştır. A- Bodrum İçmesuyu tesisleri ve isale hattı 1.kısım inşaatı işi Bodrum Yarımadası Acil İçmesuyu Projesi İçmesuyu Tesisleri ve İsale Hattı 1. Kısım İnşaatı işidir. Bodrum Yarımadasındadır. Bodrum Yarımadasının içme ve kullanma suyu ihtiyacını Geyik Barajından ve Çamköy YAS kuyularından temin edilme işidir. Ana isale hattı, Kuzey ve Güney Dağıtım Hattı, Kuzey ve Güney 40

41 Depo bağlantı hatlarından olmak üzere; tarihi itibariyle m çeşitli çaplarda boru döşenmiş, 12 adet deponun betonarme ve mekanik inşaatı tamamlanmış, 5 adet deponun betonarmesi bitirilmiş, mekanik aksam inşaatı devam etmektedir. 3 deponun da betonarme inşaatına devam edilmektedir. Sanat yapıları ve diğer mekanik işler boru döşeme aşamasında yapılmaktadır.. B- Bodrum İçmesuyu arıtma tesisi inşaatı işi Bodrum Yarımadası Güvercinlik yerleşim yeri, ambarlı sırtındadır. Bodrum Yarımadası Güvercinlik yerleşim yeri, ambarlı sırtındadır. Bodrum Yarımadasının içme ve kullanma suyu ihtiyacını Geyik Barajından, Mumcular barajından ve Çamköy YAS kuyularından temin edilen suların arıtılması işidir. Proje Muğla ilinin Bodrum ilçesi Güvercinlik tepesinde m ile 203 m kotları arasında inşa edilmektedir. Ayrıca mevcut Mumcular arıtma tesisinde de kapasite artırımı ve rehabilitasyon amacına yönelik ilave tesisler yapılmaktadır. Arıtma tesisi 1. kademe 2025 yılı ihtiyacı için m 3 / gün 2. kademe için de m 3 / gün ve nihai kapasite m 3 / gün olacak şekilde belirlenmiştir tarihi itibarıyla inşaat temel kazıları bitirilmiştir. Binaların % 90 ninin kaba inşaatı bitirilmiş olup biten kısımların mekanik aksamlarının montajına başlanmıştır. İşin fiziki gerçekleşmesi % 70 dir. C- Bodrum 2. kısım İçmesuyu isale hattı inşaatı işi Muğla nın Bodrum ilçesinde Bodrum yarımadasındaki tüm beldelerin içme suyunu karşılamak amacıyla yapılmaktadır. Proje Milas-Yatağan arasındaki Mevcut Geyik Barajından alınacak yıllık 5,00 milyon m 3 suyu Milas-Çam köy civarında mevcut Geyik Barajı - Yeniköy Termik Santralı hattından alınacak, ayrıca Milas Çam köyde açılan 6 Adet derin kuyudan alınacak yıllık 4,72 hm 3 YAS nin Bodrum Güvercinlikte yapılmakta olan arıtma tesisine iletmesi amaçlanmıştır. İşimiz hızlı bir şekilde devam etmekte olup toplam uzunluğu ( ÇELİK + HDPE olmak üzere ) m olan Ana isale hattı ve bağlantı hatlarının tamamının borusu döşenmiştir. Çamköy mevkiinde bulunan kuyuların depoları ile içmesuyu depoları bitmiş olup kalan birkaç sanat yapısında çalışmalar hızlı bir şekilde devam etmektedir. İşin fiziki gerçekleşmesi % 98 seviyesindedir. MİLAS-GEYİK BARAJI : Sarıçay üzerindedir. Türkiye Elektrik Kurumuna ait 420 bin kilovat kurulu gücünde inşa edilen Milas Yeniköy Termik Santrali ne yılda 22.8 milyon m 3 soğutma ve kül suyu temin etmek amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi hm 3 olup, gölalanı 380 ha dır. Geyik Barajından Bodrum yarımadası na yılda 5 hm 3 İçme Suyu verilmesi planlanmaktadır. MARMARİS BARAJI Marmaris barajı Mariç-Belbir e devredilmiştir. Muğla İli, Marmaris İlçesinin 11 km kuzeyinde Kocalan deresi üzerindedir. Barajın inşaatı bitmiştir. Marmaris Barajı ndan içme suyuna verilecek su yılda 22,39 hm 3 tür. MUMCULAR BARAJI Su Kaynağı : Batış ve Gökpınar dereleri Toplam depolama hacmi : 19,4 hm 3 Aktif Hacim : 17,6 hm 3 Toplam göl hacmi : 19,4 hm 3 41

42 Bodrum Yarımadasına İçme- Kullanma Suyu için 5 hm 3 /yıl su ayrılmıştır. Gölalanı 145 ha dır. HİSARÖNÜ BARAJI Ön inceleme aşamasındadır. PROJENİN YERİ AMACI SU KAYNAKLARI İÇME SUYU : Muğla ili Marmaris ve Datça ilçesi sınırları içinde : İçmesuyu : Kazandere : 18,94 hm³/yıl Muğla İlindeki Barajların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin Tablo-1 e göre analiz sonuçları. İstasyon No İstasyon Adı Zaman Kalite Grup KOCAALAN DERESI-MARMARIS GELIBOLU BARAJ AKSI BODRUM KOCADERE-MUMCULAR BARAJI ÇIKISI MILAS SARIÇAY-AKGEDIK BARAJI ÇIKISI SARIÇAY-GEYIK BARAJI ÇIKISI A Sınıf B Sınıf C Sınıf 3 B C A B A D Sınıf B.4.2.Yer altı Su Kaynakları TABLO B.9.DSİ 21.Bölge Müdürlüğü İl Bazında yer altı suyu Envanteri; TAHSİS EDİLEN REZERV TOPLAM KALAN HAVZASI OVASI İŞL (TOPLAM-hm3/yıl) TAHSİS REZERV Alt havzası REZER. İçme Sulama (Toplam) Sanayi (hm3/yıl (hm3/yıl) (hm3/yıl) suyu DSİ Sul+Koop. Belgeli Sul. B.Menderes 7 Yatağan 11 2,63-0,73 0,315 3, /25 B.Menderes 7 K.dere - 0,008-0,25-0,258 - Batı Akdeniz Muğla 30 9,82-1,65-11,47 17,4 (8) Merkez 8/7 Ula 8/8-1,08-0,05-1,13 - Milas 8/2 18 7,6-5,98-13,58 4,42 Selimiye 38, Ekinambarı 8/3 Karaova /5 Bodrum 10 5,26 1,8 1,88-8,94 1,06 42

43 Yarımadası 8/4 Datça 8/ ,2-1,05-4,25 3,59 Marmaris - 4,6-0,56-5,16-8/9 Köyceğiz - 11,735-3,36-15,095-8/11 Ortaca ,016-0,016 47,139 Dalaman - 8,54-9,21-17,75 - Çayı Havzası 8/12 Fethiye 20 6,78-0,8-7,58 12,24 8/16 Ören 8/ TOPLAM 220,5** 61,253 1,8 25,536 17, ,904 92,844 **Savranköy,Ekinambarı ve Gökova Kaynakları rezervi dahil değildir. Tablo B.7. Muğla İli Sınırları İçindeki Yeraltı Suyu Sulama Tesisleri YILI DSİ 21. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ MUĞLA TOPRAK-SU KOOPERATİFLERİNCE İŞLETİLEN SULAMALAR Bulunduğu Sulama Sulama Yer İşletmeye Sulama Alanı Net (ha) Kuyu Adedi Adı Ünitesi Açıldığı Brüt 2010 Yılı 2011 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı Adı İl İlçe Yıl Kesin Proğram Kesin Proğram Sazköy Sazköy Muğla Bodrum Bozarmut Bozarmut Muğla Bodrum Kızılyaka Muğla Ula Çamköy Çamköy Muğla Milas Şube Müd.-Muğla Toplamı B.4.3.Akarsular Muğla İli toprakları, Büyük Menderes havzası ve Batı Akdeniz havzasına girer. Bu iki havza, ülkenin orta büyüklükteki havzasıdır. 1.BATI AKDENİZ HAVZASI Muğla nın Gökova Körfezi ile Akdağlar arasında kalan kesimi bu havzaya girer. Su toplama alanı km 2 olan havzanın ortalama yıllık hacmi 7 milyar m 3 e yakındır. Havzada hektar ovalık alan vardır. Bunun hektarı sulanabilir niteliktedir.batı Akdeniz havzasının suları Dalaman ve Eşen Çaylarıyla Akdeniz e boşalmaktadır.bu çaylar aynı zamanda ilin en önemli iki akarsuyudur. DALAMAN ÇAYI : Dalaman Çayı Boncuk Dağlarının kuzey yamaçlarından kaynaklanır. Kuzeydoğu yönünde akarak Burdur un Gölhisar çukurluğuna ulaşır.bu çöküntü alanında Akdağlar ın Burdur il alanına 43

44 dökülen uzantılarından doğan,çok sayıda küçük akarsu ile beslenir.doğudan ve batıdan bu iki dağdan doğan,kısa ama bol sulu derelerle beslenen Dalaman Çayı, Oğlansini nin Kuzeyinden Muğla topraklarına girer. Doğudan Hüsniye ve Gürlek Çaylar ını, batıdan Gök Çayı Ören Çayı nı ve Cehennem deresini alarak genişler.dalaman Çayı na karışan bu akarsulardan özellikle Hüsniye ve Gürlek Çayları Boncuk Dağları nın Akdeniz in nemli rüzgarlarına açık kesimlerde doğduklarından sürekli bol sulu çaylardır.buna karşılık batıdan karışan Gök Çay, Ören Çayı ve Cehennem Deresinin suları kış aylarında çok bol, yaz aylarında çok azdır. Yazın dar ve derin vadileri kuru-oluklar durumundadır. Dalaman Çayı,Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovasına girer.akış ovada hızlıdır.ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akışı yavaşlamaya başlar.dalaman Çayı,Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama alanı km 2 dolayındadır.su toplama alanı pek geniş olmamasına karşın,suyu genellikle çok boldur.çünkü akarsuyun yukarı havzası bol yağış alan yüksek dağlarla çevrilidir.dalaman Çayı nın saniyede taşıdığı en az su miktarı Ağustos başında10 m 3 e ulaşır. EŞEN ÇAYI : Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyudur. Akış rejimi ve havza özellikleri açısından Dalaman a benzeyen Eşen Çay ı Akdağlar ın kuzeybatı yamaçlarından doğar, Seki Yaylası na dek güneybatı yönünde akar. Batı dan Boncuk Dağları ndan, doğudan Akdağlar dan kaynaklanan çok sayıda küçük dereler ile birleşir. Daha sonra batıdan güneybatıya doğru geniş bir yay çizerek Ören e ulaşır.ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Eşen Çayı nın hemen hemen tümü il alanı içinde kalır. Suyu yaz-kış bol, ama yazın Dalaman Çayı na göre biraz daha azdır. KARGICIK ÇAYI : Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan Köyceğiz Gölü ne dökülen küçük bir akarsudur.akarsu,köyceğiz-ağla Köyü nün kuzeydoğusundan doğar güneybatı yönünde yaklaşık km aktıktan sonra Yüksekbük yöresinden Köyceğiz Gölü ne dökülür. NAMNAM ÇAYI : Köyceğiz Gölü ne dökülen, önemli sayılabilecek ikinci akarsudur. Ula İlçesi nin 5-6 km kadar doğusundan doğar.önce kuzeydoğudan güneybatıya sonra güneybatıdan güneydoğuya doğru akarak Köyceğiz Gölü nün kuzeybatısındaki Günlük-Düveç yöresinde göle dökülür. Uzunluğu 30 km kadar olan Namnam Çayı kışın ve ilkbaharda taşmaktadır. Yazın ise suyu iyice azalmaktadır. 2.BÜYÜK MENDERES HAVZASI : Bu havza,güneybatı Anadolu da Büyük Menderes Irmağı, doğrudan denize ulaşan kimi küçük akarsular ve birkaç gölün havzasından oluşur. Su toplama alanı yaklaşık m 2 dir.havzanın,ortalama yıllık su hacmi 4,5milyar m 3 dolayındadır. Büyük Menderes havzasında hektar ovalık alan vardır.bunun yaklaşık hektarı sulanabilir niteliktedir. 44

45 DİPSİZ ÇAYI : İlin Büyük Menderes havzasında kalan en önemli akarsuyudur.kaynaklarını Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçları ile, Batı Menteşe Dağları nın kuzeydoğu yamaçlarından almaktadır. Bu kollar Yatağan yakınında birleşerek Dipsiz Çayını oluşturur. Kuzeybatı yönünde akarak Yatağan Ovası nın ortasından geçen Dipsiz Çayı daha sonra kuzeye yönelerek Aydın topraklarına girer ve Büyük Menderes Irmağı ile birleşir. Akarsudan yararlanılarak Yatağan Ovası sulanmaktadır. SARI ÇAY : Kısa bir akarsu olan Sarı Çay, yazın tümüyle kurumaktadır. Kışın ise yer yer bataklıklar oluşturarak Güllük Körfezi ne dökülür lerde kurutma çalışmalarıyla bu bataklıklar tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Tablo B.11. Muğla İli Sınırları içerisinde bulunan önemli su kaynakları Suyun Adı Min. Akım (m³/sn) Max. Akım (m³/sn) Ort. Akım (m³/sn) Dalaman Çayı 9, Kargıcak Çayı (Köyceğiz AGİ) 0,35 22,8 1,33 Eşen Çayı (Ören Reg. AGİ) 1, ,9 Namnam Çayı (Döğüş belen AGİ) 0, ,65 Dipsiz Çayı 0,114-4,707 Sarıçay (Kocakavak AGİ) ,32 Karaçulha Deresi 0,001 2,2 0,071 Batış Deresi (Karaova AGİ) - 35,4 0,189 Kaynak DSİ 21. Bölge Müd. (Uzun Yılar Ort.) 2010 B.4.4.Göller ve Göletler 1. KÖYCEĞİZ GÖLÜ : Köyceğiz in güneyinde yaklaşık 65 km 2 lik alanı kaplamaktadır. Derinliği m arasında değişen göl, 8 km uzunluğunda dar bir boğazla Akdeniz e bağlanmaktadır. Eski bir tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşmuştur. Yüzeyinin yükseltisi 6 m dir.kışın göl kabararak Köyceğiz e yaklaşır. Kabarma sürerse, fazla su boğaz aracılığı ile denize boşalır. Denizle sürekli bağlantılı olduğundan gölün suyu tuzludur. Gölde başta Kefal olmak üzere çeşitli balıklar yaşar. Köyceğiz Gölü nü Akdeniz e bağlayan boğazın ucunda, bu göle bağlı SÜLÜNGÜR GÖLÜ adı verilen küçük bir göl daha vardır. 2.HACAT GÖLÜ : Milas yakınındaki Hacat Gölü, Sarı Çay ın denize açılma noktasında,eski bir koy ağzının akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla kapanması sonucu oluşmuştur. Derinliği en çok 1,5 m olan sığı bir 45

46 göldür. Bol balık bulunan gölde,denize açılan boğazda bir dalyan kurulmuştur. Kışın kabaran gölün denize boşalışı kolayca izlenebilmektedir. 3.BAFA GÖLÜ : Milas İlçesi nin kuzeybatı ucunda yer alan Bafa Gölü, Büyük Menderes Irmağı nın yüzyıllar boyu getirdiği birikintilerin, eski Latmos Körfezi nin batısını doldurmasıyla oluşmuştur.yüzölçümü yaklaşık 64 km 2 olan gölün 28 km 2 si Muğla, kalan bölümü ise Aydın ilinde kalmaktadır. Bol balık bulunan gölün Söke kesiminde bir dalyan kurulmuştur. 4.DENİZCİK GÖLÜ : Milas İlçesi nde Beçin Platosu üzerinde yer alan küçük bir krater gölüdür. Yaklaşık 4 km 2 lik bir alanı kaplayan gölün derinliği m arasında değişmektedir. 5.SÜLÜNDÜR GÖLÜ : Ortaca İlçesi nin 10 kilometre güneybatısında yer almakta olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 6.KOCA GÖL : Dalaman İlçesi ne 10 kilometre mesafede olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 7.AKARCADERE SULAMA GÖLETİ : Muğla İli, Ula İlçesi nin batısında yer alan Akarcadere Göleti 2254 da lık sahayı sulama amacıyla yapılmıştır.gölet yağış havzasında yıllık su verimi m 3 olup göletteki faydalı su hacmi m 3 tür. 8.BAYIR-KAZAN GÖLETİ : Bahçeyaka,Gökpınar,Gökdere ve Bozüyük köylerine ait 518 hektar tarım arazisinin sulanması amacıyla yapılmıştır.depolama hacmi 2.93 hm 3 olup,alanı 0.30 km 2 dir. 9. BODRUM-KARAOVA ( MUMCULAR ) BARAJI : Bodrum-Karaova ovasında 1266 ha tarım arazisinin sulanması ile Bodrum Yarımadasına yılda 2.7 hm 3 içme suyu temin edilmesi amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi 19.4 hm 3, göl alanı 145 ha dır. 10. MİLAS-GEYİK BARAJI : Türkiye Elektrik Kurumuna ait 420 bin kilovat kurulu gücünde inşaa edilen Milas Yeniköy Termik Santralı na yılda 22.8 milyon m 3 soğutma ve kül suyu temin etmek amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi hm 3 olup, göl alanı 374 ha dır. B.5.Mineral Kaynaklar B.5.1.Sanayi Madenleri 46

47 Zımpara; Yatağan-Milas (İsmaildağı, Bencik, Kayaderesi, Savrandağı) Yataklarıdır. Tenör: Esas cevher minerali diyasporittir. %52-61 Al 2 O 3, %4-9 SiO 2 Rezerv:Etibank tarafından işletilmektedir. Milas civarında toplam ton görünür rezerv+muhtemel. Yatağan civarında ise ton muhtemel rezerv olup, ekonomik değildir. Mermer: Kalınağıl Köyü Ege Bordo kırmızı renkte, şistli dokulu olup, işletilmektedir. Kavaklıdere-Salkım, Başalan Kavaklıdere Mermerleri işletilmektedir. Ayrıca demir yeşil ve baloniksi bilinen diğer mermerlerdir. Milas, Yatağan, Kavaklıdere İlçelerinde mermer yatakları mevcuttur. Dolomit: Fethiye İncirköy Yatağı nda tenör: %33-34 CaO, %19-20 MgO olup rezervi ton mümkündür. Fethiye Sekiköy Yatağı nda tenör: %32-33 CaO, %20-21 MgO olup rezervi ton jeolojik tir. Milas Ören Yatağı nda tenör: %30.6 CaO, %22 MgO olup, rezervi ton jeolojik tir. Asbest: Marmaris Armutlan Yatağı nda Tenör: %30 asbest, lif uzunlukları 1.5 mm olup, ton muhtemel rezerv dir. Feldspat: Milas İlçesi İkiztaş, Çukurköy, Ketendere Köyleri ve civarında Sodyum feldspat (albit) yatakları. Tenör: orta-iyi kaliteli, seramikte kullanılabilir niteliktedir. Rezervi ton muhtemeldir. Bazıları, önceki yıllarda özel sektör tarafından işletilmiştir. Kalsit: Milas-Yatağan yatakları. Tenör: %89-91 CaCO 3 olup çok büyük rezerv yatakları vardır. Kireçtaşı: Yatağan Aldağ Tepe Yatağı: Tenör: %92.4 CaCO 3, %<1 SiO 2, %<0.1 MgO ton görünür+muhtemel rezervdir.milas-ören-küçükdağ Yatağı. Tenör: %90 CaCO 3, %<0.1 MgO,%<0.1 R 2 O ton görünür+muhtemel rezervdir. Krom: İl genelinde 129 adet krom yatak ve zuhuru bulunmaktadır. Bunların yaklaşık hepsinde geçmiş yıllarda arama ve üretim çalışmaları yapılmıştır. Günümüzde Üçköprü, Kazandere, Dikmen, Harmancık yataklarında üretim yapılmaktadır. Tenör: %35 Cr 2 O ton görünür+muhtemel+mümkün rezervdir. Kükürt: Milas-Karacahisar Yatağı. Tenör: %10 S ton rezervlidir. Tenör ü düşük olduğundan işletilmemektedir. B.5.2.Metalik Madenler Boksit: Yatağan (Meşelik, Kayaderesi, Çaltutmaz, Dedeom, Seydor) Yatağı nda ton muhtemel rezervlidir. Meşelik yöresindeki yatak, geçmiş yıllarda işletilmiştir. Manganez: Fethiye-Gökçeovacık,Akseki,Mendos,Dağdibi yatakları. Tenör: % Mn ton muhtemel rezervdir. Manyezit:Datça-Kızlan Köyü Yatağı. Tenör: %19 MgO ton mümkün rezervdir. Köyceğiz-Damdır Köyü Yatağı, düşük silisli ton muhtemel rezervdir. B.5.3.Enerji Madenleri TABLO B.12.İlimizdeki Linyit Yatakları 47

48 Saha Adı Rezerv (1.000 ton) Kullanım Yeri İşletme Şekli Görünür Muh. Müm. Toplam Genel İşletilen Toplam Milas Karacasalih Teshin Santral Kapalı Milas Ekizköy Santral Kapalı Milas Ekizköy Santral Açık Milas Sekköy Santral Açık Milas Sekköy Santral Kapalı Milas Hüsamlar Santral Açık Milas Alakilise Teshin Kapalı Milas Alakilise Teshin Açık Milas Çakıralan Teshin Santral Açık Yatağan Tınaz Santral Açık Yatağan Bağyaka Santral Açık Yatağan Eskihisar Santral Açık Yatağan Eskihisar Santral Kapalı Yatağan Turgut Teshin Santral Kapalı Yatağan Bayır Teshin Kapalı TOPLAM B.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler TABLO B.13.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Sıra Adı Soyadı İlçe Köyü Mevkii Alan No 1 İrfan TEZBİNER Köyceğiz Çandır Horozlar Karayolları 13.Bölge Fethiye Zorlar Boynuzdere Karayolları 2.Bölge Ula Gökova Kozlukkuyu Müdürlüğü 4 Özsoylar Ltd.Şti. Merkez Meke Kaldırek Beyhan AKCAN Ula Kızılağaç Kahveyanı ERS İnşaat San.Tic.A.Ş. Bodrum Konacık Açıkkıran S.S.129 Nolu Damperli Fethiye Korubükü Günlüklü 5000 Taşıyıcılar Kooperatifi 8 Üçkar Otomotiv Ltd.Şti. Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn Kayalılar Nakliyat Tic.Ltd.Şti. Dalaman Akıncı Dikmekavak Elektrik Üretim A.Ş.Genel Yatağan Şahinler Aldağ Tepe Md. Kır 11 Deniz Mad.Ltd.Şti. Bodrum Çiftlik Alazeytin Karayolları 2.Bölge Datça Emecik Ktenyeri 1000 Müdürlüğü 13 Yükseler İnşaat Ltd.Şti. Milas Burgaz Mh. Hacıokman Mustafa YÜKSEL Milas Bahçeburun Çamlıbelen Kumsan Ltd.Şti. Milas Kızılcayıkık Sandak Turan KABAK Milas Bahçeburun Çamlıbelen Hayri BALCI Milas Kızılcayıkık Sandak

49 18 Hakan Komman Şirketi Milas Kızılcayıkık Sandak Nebi KADEM Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn Aysel KARATAŞ Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn Urantaş,Uranlar A.Ş. Fethiye Çamurköy Hortlaklar Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye İzzettin Hapisboğaz Özkayalar Madencilik Ltd.Şti. Merkez Meke Kazançukuru İTS İleri Tkn. Sistem Ltd.Şti. Milas Menteş Karaçamlık EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. Milas Sekköy Pirenlitepe Üstün İnş.San.Tic.Ltd.Şti. Ula Karabörtlen Namnam Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye İncirköy Kırgıçlıboğaz Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Bayır Çatalpelit Çiftlik Belediye Başkanlığı Fethiye Çiftlik Kanalüstü Muzaffer TOP Bodrum Kızılağaç Ardıçlıtepe Muslular Sanayi Tic.Ltd.Şti. Dalaman Atakent Mh. Bülüçlü TKİ Yneiköy Linyitleri Milas Bağdamlar Kırtepe 5000 İşl.Bölge Md. 33 DSİ XXI.Bölge Md. Yatağan Kafacakaplancı Çırpı Ovası DSİ 213.Şube Müdürlüğü Milas Yusufça Yaylıdağ Karayolları 13.Bölge Md. Dalaman Atakent Mh. Kıcılbıçık DSİ 213.Şube Müdürlüğü Dalaman Taşlıburun E. AYDINLIK-M. ÖZTEKİN Bodrum Kızılağaç İmamsarnıcı DSİ 213.Şube Müdürlüğü Merkez Bayır Deveöldü Karayolları 2.Bölge Merkez Bayır Bozalan DSİ XXI.Bölge Müdürlüğü Merkez Muratlar Gökdere İlgün YILMAZ-Cenk Merkez Meke Alakırı 3499 YILMAZ 42 Kocaoğlu Taş Ocağı Mad.İnş. Bodrum Kızılağaç Alankırı Urantaş-Uranlar A.Ş. Fethiye Çaykenarı Gökçebeler Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Ceylan Koyunini Mehmet PEHLİVAN Bodrum Çiftlik Alazeytin Mustafa BABIŞÇU Bodrum Çiftlik Alazeytin C.C.İnş.Tic.Ta.İth.İhr.Ltd.Şti. Bodrum Kızılağaç İmamsarnıcı Eşref YANAR-HGG İnş.Ltd. Fethiye İncirköy Beldibi Yarbay İnş.Turizm Tic.Ltd.Şti. Merkez Akkaya Çevlik Öntaş Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Datça Mesudiye Ürküntülük Haluk URAN Fethiye Koru Deveyanı Dalaman Belediye Başkanlığı Dalaman Kayadibi Hocalar Kayrak İnş.Ltd.Şti. Milas Kızılcayıkık Sandak DLH 6.Bölge Müdürlüğü Milas Avşar Köprüyanı Dalaman Belediye Başkanlığı Dalaman Şerefler Türbeyanı 9903 KAYNAKLAR -Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji Genel Md.2009 yılı verileri -Türkiye Kömür İşletmeleri Yatağan ve Milas Md yılı verileri - -DSİ 213.Şube Müdürlüğü/MUĞLA -Muğla Orman Bölge Müdürlüğü -Muğla Özel İdare Müdürlüğü 49

50 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK.HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1.İklim ve Hava C.1.1.Doğal Değişkenler C Rüzgar Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.1. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) ,6 1,8 1,8 1,6 1,6 1,8 2,0 1,8 1,8 1,6 1,3 1,6 TABLO C.2. Aylık Maksimum Rüzgar Hızı (10 m.de) (m_sec) ve Yönü Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık C Basınç Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 Aylık Maksimum rüzgar hızı ve yönü (m-sec) 13.4/SSE 15.2/S 12.1/N 9.6/SSE 8.6/NW 11.4/WNW 10.0/W 9.0/N 11.1/SSW 12.6/NE 8.8/S 14.8/NE 50

51 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TABLO C.3. Aylık Ortalama Basınç (hpa) ,4 936,7 941,0 939,8 938,4 936,4 935,6 935,8 938,7 940,3 943,0 939,7 C Nem Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.4. Aylık Ortalama Nisbi Nem (%) YIL % ortalama nem C Sıcaklık Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.5. Aylık Maksimum Sıcaklık ( C) Maksimum sıcaklık (C)

52 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TABLO C.6. Aylık Minimum Sıcaklık ( C) Minumum sıcaklık (C) TABLO C.7.Aylık Ortalama Sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık (C) C Buharlaşma Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 Yil Ay Ort. Acik yuzey Buharlasma(mm) TABLO C.8.Buharlaşma Oranları(2010 yılı verileri) 52

53 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK C Yağışlar C Yağmur Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.9.Yağış Miktarları(mm) Aylık toplam Yağış (mm) C Kar,Dolu,Sis ve Kırağı Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. İstasyonun Çalışma Süresi :2010 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.10.Karlı, Sisli ve Kırağılı Günler 2010 Donlu gün sayısı Kırağılı Günler Sayısı Ortalama sisli Günler TABLO C.11. Toprak Üstü Sıcaklıklar 53

54 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK Ortalama toprak üstü minimum sıcaklık En düşük toprak üstü sıcaklık Top us. Min. Sıc.<=- 0.1 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- 3 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- -5 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- -10 old. Günler sayısı Ortalama 5 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 5 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 10 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 10 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 20 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 20 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 50 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 50 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 100 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 100 cm toprak sıcaklığı (c) TABLO C.12. Bulutluluk oranı 54

55 OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK Saat 07 deki ortalama bulutluluk (0-10) Saat 14 deki ortalama bulutluluk (0-10) Saat 21 deki ortalama bulutluluk (0-10) Ortalama Bulutluluk (0-10) Ort. Açık Günler Sayısı (bult ) Ort. Bulutlu Günler Sayısı (bult ) Ort. Kapalı Günler Sayısı (bult ) TABLO C.13. Ortalama fırtınalı gün sayısı Ort. Fırtınalı Gün Sayısı (ruz. Hız>=17.2m/s) Ort. Kuv Ruz Gün Sayısı (ruz. Hız>= m/s) C Seller İlimizde son yıllarda sel vakası bulunmamaktadır. C Kuraklık Muğla ili için yapılan kuraklık değerlendirmesi sonucu, 2009 yılının uzun yıllar ( ) ortalamalarına göre daha nemli geçtiği görülmektedir. Buradaki kuraklıktan maksat mutlak bir kuraklık olmayıp, hesaplamalarda kullanılan Akdeniz metodunun kuraklık indisindeki yerini ifade eder ISLAK ISLAK ISLAK NEMLİCE ÇOK KURAK NEMLİCE ÇÖL ÇÖL KURAK KURAKÇA ISLAK ISLAK ISLAK ISLAK ISLAK NEMLİ NEMLİCE ÇOK KURAK ÇÖL ÇÖL ÇÖL NEMLİCE ISLAK ISLAK AYDENİZ METODU NA GÖRE KURAKLIK DERECELENDİRİLMESİ ÇÖL ÇOK KURAK 55

56 KURAK KURAKÇA NEMLİCE NEMLİ ISLAK C Mikroklima İlimiz merkezinde Akdeniz İklimi hakimdir. Ancak, deniz seviyesinden birden rakım yükseldiğinden iklim değişiklik göstermektedir. C.1.2.Yapay Etmenler C Plansız Kentleşme Nazım İmar Planı onaylanmıştır ve Muğla Belediyesi ve mücavir alanlarımız içinde tanımsız alan kalmamıştır. C Yeşil Alanların Azalması Muğla Merkez de m2 yeşil alan bulunmaktadır.kişi başına düşen yeşil alan 5.35 m2 dir. Köyceğiz İlçesi nde; Köyceğiz İmar Planına göre kişi başına düşen yeşil alan 7.00 m 2 dir. C Isınmada Kullanılan Yakıtlar Muğla Belediye Başkanlığı ndan alınan bilgilere göre ilimizde kullanılan yakıtlar; katı yakıt, furl-oil, LPG dir. A) YAKIT PROGRAMI İlimizde hava kalitesinin geliştirilmesi amacıyla, Çevre ve Orman Bakanlığı nın tarih ve 2005/6 sayılı Genelgesinde belirtildiği gibi kalıcı tedbirler olarak Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince İlimiz genelinde kullanılacak yakıtlar için bir program tespiti yapılmıştır yılı içinde diğer bir kurul kararına kadar geçerli olmak üzere aşağıdaki kararlar alınmıştır. C) MUĞLA İLİ KIŞ DÖNEMİ YAKIT PROGRAMI İlimizde hava kalitesinin geliştirilmesi amacıyla, Çevre ve Orman Bakanlığı nın yılı ısınma döneminde, yakıt programı ile ilgili diğer bir kurul kararına kadar geçerli olmak üzere aşağıdaki kararlar alınmıştır. Amaç: İlgili mevzuat gereği kış dönemi ve bu kapsamda bir sonraki dönem için Mahalli Çevre Kurulu kararı yürürlüğe girinceye kadar ilimizdeki hava kalitesinin korunması, hava kirliliğinin azaltılması ve enerji ekonomisinin sağlanmasına yönelik tedbirlerin alınmasını ve uygulanmasını sağlamaktır. Tanımlar: 56

57 Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığı nı, Dış Hava: Çalışma mekanları haricindeki troposferde bulunan dış ortamlardaki havayı, Emisyon:Yakma tesisinden dış havaya atılan atık gaz içindeki kirleticinin konsatrasyonunu (mg/nm 3 ), Hava Kirliliği: Toz, gaz, aerosol (havada askıda bulunan toz ve buhar gibi parçacıklar), koku, duman ya da buhar gibi kirleticilerin insan, bitki ve hayvan yaşamına veya maddi nesnelere zarar verecek ya da yaşamdan ve maddi nesnelerden rahatça yararlanmasına engel olacak miktar, yoğunluk ve zamanda atmosferde bulunmasıdır. Hava Kirleticileri: Havanın tabii bileşimini değiştiren is, aerosol, duman, toz, gaz, buhar halindeki kimyasal maddelerdir. Emisyonlar: Yakıt ve benzerlerinin yanmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma ve benzeri işlemlerle, maddelerin yığılması, ayrılması, taşınması ve bu gibi diğer mekanik işlemler sonucu bir tesisten atmosfere yayılan kirleticilerdir. Emisyon Değeri: Atık toz ve gaz konsantrasyonu (mg/nm 3 ) içindeki nem miktarı düşüldükten sonra (273 K, 1013 hpa) kuru bazda elde edilen kirletici konsantrasyonu (mg/nm 3 ), Konsantrasyon: Yakma tesisindeki dış havaya atılan atık gaz içindeki, kuru bazda ve normal şartlardaki (273 K, 101,3 kpa) kirletici miktarını (mg/nm 3 ), Tip Emisyon Belgesi: Bu Yönetmelikte belirlenen emisyon standartlarını sağlayan yakma tesislerinin üretiminden ve satışından önce yetkili merci tarafından düzenlenen belgeyi, Yakma Tesisleri: Yakıtların yakılmasıyla ısı elde edilen soba, kombi, kat kaloriferi, kazan ve brölür ünitesi gibi tesislerini (Yakıtın yandığı yer ile bu yere bağlı parçalar ve atık gaz tertibatları yakma tesisine dahildir), Çift Yakıtlı Yakma Tesisleri: Katı, sıvı, gaz yakıtlarından herhangi ikisini alternatifli olarak yakabilen yakma tesislerini, Yoğuşmalı Yakma Tesisi: Atık gaz içindeki su buharının ısısını konstrüksiyona bağlı olarak yoğuşturma yoluyla kullanabilen ısı üretim cihazlarını, Atık Gaz ile Isı Kaybı: Yakıtın ısıl değeri açısından yakma havası ile atık gazın ısı içeriği arasındaki farkı, Ateşleme Isısı: Yakma tesisinde sürekli yanma rejiminde yanan yakıtın birim zamandaki alt ısıl değerini, Ateşçi: Ateşçi yetiştirme kurslarında eğitim alarak bir yakma sistemini işletebilecek şekilde ateşçi ehliyeti almış kişilerdir. Odun Koruyucu Madde: Odunun tutuşma ısısını korumak amacıyla odunun işlenmesi ve terbiye edilmesinde kullanılan maddeler, odunu tahrip eden böcek ve mantarlar ile odunun rengini değiştiren mantarlara karşı biyosit (haşere öldürücü) etkiye sahip olan maddeleri, Ölçüm Noktası: Ölçüm yapmak amacıyla yakma tesisi ile baca arasındaki bağlantıyı sağlayan boru üzerinde açılan deliği, Atık Gaz Akımı Merkezi: Atık gaz borusunun kesitinde, atık gazın en yüksek sıcaklığa ulaştığı bölgeyi, Doğal Halde Bırakılmış Odun: Yalnızca mekanik işleme tabi tutulmuş olup kullanımı sırasında önemsiz denebilecek derecede zararlı maddelere maruz kalan odunu, Isıl Güç (IG): Sürekli yanma rejiminde çalışan yakma tesisinden birim zamanda alınan kullanılabilir en yüksek ısı miktarıdır. Yakma tesisinin ısıl gücü ayarlanabilir özelliğe sahip olması durumunda, ısıl güç ayarının sabitleştirilmiş değeri ısıl güç olarak kabul edilir. Isıl gücü ayarlanabilir olmasına rağmen ısıl güç ayarı sabitleştirilmemiş ise ısıl güç ayarının en yüksek değerini, Verimlilik: Yakma tesisinden elde edilen kullanılabilir ısı miktarının (ısıtma ısısı) yakma tesisine yüklenen yakıtın toplam ısı miktarına oranını, Benzen Türevleri: İslilik derecesi tespit edilirken filtre kâğıdında tutulan ağır uçucu ve organik maddeleri, 57

58 İslilik Derecesi: Ringelmann Skalasında atık gaz içindeki partikül emisyonunun meydana getirdiği sayıyı (islilik ölçütü, optik refleksiyon yeteneğidir. Refleksiyon yeteneğinin %20 oranında azalması, islilik derecesinin bir birim artması demektir), Emisyon Ölçüm Yetkilisi: Yakma tesisinde gerekli bakım, onarım ve baca gazı ölçümünü yapan gerçek ve tüzel kişileri, Baca Temizleyicisi: Yakma tesisinin bacasında gerekli bakım, onarım ve temizliği yapan gerçek ve tüzel kişileri, Yetkili Merci: Tip Emisyon Belgesi ve Kontrol Belgesinin düzenlenmesinde Bakanlığı, Yerli katı yakıtlara uygunluk belgesi düzenlenmesi, ithal ve yerli katı yakıtlara satış izin belgesi düzenlenmesi, ısınma amaçlı yakma tesisleri ile ithal ve yerli katı yakıtların denetimi ve idari yaptırım uygulanmasında il çevre ve orman müdürlüğünü, Denetim ve idari yaptırım uygulanmasında, Bakanlığın yetkisi saklı kalmak kaydıyla, Bakanlıkça yetki devri yapılmış ilgili belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarını, Sıvı yakıtların denetiminde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu veya yetkilendirdiği kurum veya kuruluşları ile İl çevre ve Orman Müdürlüğünü," CE Uygunluk İşareti: Üreticinin, ilgili teknik düzenlemelerden kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti, Kontrol Belgesi: İthal katı yakıt için Bakanlıktan alınan belgeyi, Uygunluk İzin Belgesi: Yerli katı yakıtın satışa sunulmasından önce il çevre ve orman müdürlüğünden alınan belgeyi, Satış İzin Belgesi: Kontrol ve uygunluk izin belgesine istinaden il çevre ve orman müdürlüğünden alınan belgeyi," Belediye sınırları içindeki alanlarda, yakma tesislerini ve satışa sunulan yakıtların denetiminde ilgili belediyeleri, Belediye sınırları, organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgeleri dışındaki alanlarda, yerli yakıtlara uygunluk ve satış izin belgesi verilmesi ve yakma tesislerinin denetiminde valilikleri, ifade eder. Yasal Dayanaklar : a) 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanunda değişiklik Yapılmasına Dair 5491 sayılı Kanun b) 5393 sayılı Belediye Kanunu c) tarih ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu d) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın tarih ve 1998/1 sayılı Genelgesi e) tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun f) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik g) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği h) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre ve Orman Bakanlığı Mahalli Çevre Kurulları Çalışma Esas ve Usulleri Yönetmeliği i) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği j) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği k) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kalorifer Kazanları Hakkındaki Tebliğ l) Çevre ve Orman Bakanlığı nın tarih ve 2010/14 sayılı Genelgesi 58

59 I) GENEL ESASLAR Hava kirliliğinin esas kaynağı yanma olayıdır. Yanma olayının gerçekleşmesi için gerekli olan parametrelerden biri de yakıtlardır. Evsel ısınmada kullanılan düşük nitelikteki yakıt ve bunlar arasında da kükürt ve kül oranı yüksek, kalori değeri düşük kömürler hava kirliliğinin daha fazla yaşanmasına neden olmaktadır. Bu çerçevede, kullanılacak yakıtların seçimi önem arz etmektedir. Isınmada kullanılan soba ve kalorifer kazanlarının standartları sağlamaması ve uygun koşullarda yakılmaması durumunda hava kirliliğinin arttığı bilinmektedir. Bu çerçevede, soba ve kalorifer kazanların standartlara uygun olması, tip emisyon izin belgesine sahip olması ve daha az yakıt tüketilmesi ve daha verimli yakılması için önem taşımaktadır. Belgeli ve üstten yakmalı sobalarda yakıt tüketiminin % oranında azaldığı ve buna paralel olarak hava kirliliğine neden olan emisyonlarda da azalma olduğu ifade edilmektedir. Uygunluk izin belgesi: 1- Uygunluk izin belgesi; IKHKK Yönetmeliği kapsamında yerli kömürler, toz kömürden elde edilen briket kömürü, prina ve prina dışındaki diğer biyokütlelerden elde edilen briketler için düzenlenir. Katı yakıt üreticisi, ocaktan üretilerek satışa sunulacak hale getirilmiş ve miktarı belirlenmiş yakıt için, yakıtın çıkarıldığı ilin il çevre ve orman müdürlüğüne başvurur. İl çevre ve orman müdürlüğünce TS 5125 ve TS 2390 sayılı standartların belirlediği şekilde numune alınarak/aldırılarak, IKHKK Yönetmeliği nin 26 ncı maddesi kapsamında belirtilen laboratuarlarda analiz yaptırılır. Analiz sonuçları IKHKK Yönetmeliğinde belirtilen sınırları sağlaması halinde, gerekli görüldüğünde Bakanlık görüşü alınarak, EK IV te örneği verilen uygunluk izin belgesi üreticiye verilir. 2-Uygunluk izin belgesine esas miktar belirlenirken, izne esas olacak yakıta ait yıllık üretim miktarı, yakıt iyileştirme kapasitesi, satışa sunulan yakıtın özelliklerinin değişmeyeceğinin üretici tarafından taahhüt edilmesi dikkate alınarak, yıllık üretim miktarı için uygunluk izin belgesi düzenlenebilir. Satış izin belgesi: 1- İthalatçı/üretici; - katı yakıta ait uygunluk belgesi/uygunluk izin belgesi (ithalatçı/üretici tarafından fotokopisi tasdik edilmiş) - katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almış satıcıların ve dağıtıcıların (sözleşme yaptıkları ve dağıtıcı kayıt belgesine sahip olanlar) listesinin (katı yakıt satıcıları ile dağıtıcıların kayıt belge numarası, satıcı adı, dağıtıcı adı ve adresi) ekinde yer aldığı bir dilekçe ile il çevre ve orman müdürlüğüne başvurur. Söz konusu başvuru, il çevre ve orman müdürlüğünce incelendikten sonra, uygun bulunması halinde, il çevre ve orman müdürlüğünce bir örneği EK-V te verilen satış izin belgesi ithalatçı/üreticiye verilir. İthalatçı/üreticiye, satış izin belgesinin yanı sıra EK-VII tablosu da verilir. Dağıtıcı Kayıt Belgesi: 1- Dağıtıcı kayıt belgesi; ithalatçı veya üreticiden aldığı kömürü, ithalatçı veya üretici adına katı yakıt satıcısı kayıt belgesine sahip satıcılara satış yapan gerçek ve tüzel kişilere verilir. Dağıtıcı kayıt belgesi almak isteyen gerçek veya tüzel kişiler; 59

60 - İthalatçı veya üretici ile arasında yapılmış (ithalatçı/üretici/dağıtıcının sorumluluklarını açıkça tanımlayan) sözleşme - Oda Sicil Kaydı (Mahrukatçılar Odasına veya Sanayi ve Ticaret Odasına veya ilgili Esnaf Odasına kayıtlı olduğuna dair belge (kömür satışı/dağıtımı yapabileceğine yönelik bilgi belge üzerinde bulunmalı) - İmza Sirküleri (noter onaylı) - Taahhütname (İl çevre ve orman müdürlüğünün talebine bağlı) ile işyeri açma ve çalıştırma ruhsatını aldığı ilin il çevre ve orman müdürlüğüne müracaat ederler. İl çevre ve orman müdürlüğünce dağıtıcı kayıt belgesi (EK-III) düzenlenir. Dağıtıcılara Dağıtıcı Kayıt Belgesinin yanı sıra EK-VIII tablosu da verilir. 2-Dağıtıcılar, dağıtıcısı olmadıkları ithalatçı/üreticinin yakıtını hiç kimseye veremezler, satamazlar ve satış izin belgesi alamazlar. 3-Dağıtıcılar, katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almak şartıyla perakende kömür satışı yapabilirler. Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi: 1-Katı yakıt satıcısı kayıt belgesi, tüketiciye doğrudan satış yapmak isteyenlerden aşağıda belirtilen şartları sağlayan gerçek ve tüzel kişilere verilir. Katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almak isteyenler; Kayıt belgesi alınacak ilden, katı yakıt satışı ile ilgili alınmış İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı, Oda Sicil Kaydı (Mahrukatçılar Odasına veya Sanayi ve Ticaret Odasına veya ilgili Esnaf Odasına kayıtlı olduğuna dair belge), İmza Sirküleri (noter onaylı) Taahhütname (il çevre ve orman müdürlüğünün talebine bağlı) ile il çevre ve orman müdürlüğüne müracaat ederler. İl çevre ve orman müdürlüğünce yapılan inceleme sonucuna göre bir işyeri için EK II katı yakıt satıcısı kayıt belgesi düzenlenir. Söz konusu belgeyi almak isteyen gerçek ve tüzel kişinin bir ilde birden fazla işyeri var ise, belge numarası aynı kalmak üzere her bir işyeri için ayrı bir katı yakıt satıcısı kayıt belgesi düzenlenir. Ayrıca, katı yakıt satıcı kayıt belgesinin yanı sıra satıcılara EK-VI tablosu da verilir. 2- Katı yakıt satıcısı kayıt belgesi, bir başka ilde ihaleye katılım hariç belgenin alındığı il sınırları içerisinde geçerlidir. Katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almayan ithalatçı/üretici/dağıtıcı /satıcılar tüketiciye doğrudan satış yapamazlar. 3- İthalatçı/üretici/dağıtıcı, katı yakıtın satılacağı ilin il çevre ve orman müdürlüğünden katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almayan satıcılara katı yakıt veremez. 4- Katı yakıt satıcısı kayıt belgesinin düzenlenmesine esas bilgi ve belgelerde değişiklik olmaması durumunda daha önce düzenlenmiş olan belgenin yenilenmesine gerek bulunmamaktadır. İl çevre ve orman müdürlüğünce bu firmalara, tabi oldukları hususlar ve müeyyideleri içeren yazı ekinde EK-VI tablosu gönderilir. Analiz: 60

61 Her türlü katı yakıttan numune alımı Bakanlığımızın 24/03/2010 tarihli ve B.18.0.ÇYG /4857 sayılı Katı Yakıt Numune Alma ve Analiz Genelgesi kapsamında yapılmalıdır. Analiz için yapılacak ödemeler; uygunluk izin belgesi alınması sırasında üretici tarafından, denetim sırasında ise ithalatçı/üretici/dağıtıcı /satıcı tarafından karşılanır. Genel Yükümlülükler 1. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin (IKHKKY) 5. maddesinde ısınma amaçlı kullanılabilecek ve kullanılması yasaklanan yakıtlar (katı, sıvı ve gaz) belirtilmiş olup, petrol koku, mineral yağ, araba lastiği parçaları, lastik, tezek, katı atıklar ve tekstil artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, ev eşyaları ve yemek artıkları gibi evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt ürünleri, boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının ısınma amacıyla yakılmasının yasaklanmasına, 2.Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nce ilimiz Muğla merkez ve hava kirliliğine hassas bir coğrafik yapıya sahip olmasından dolayı Milas ve Yatağan ilçe merkezleri I. Grup kirlilik grubuna (sınır değerlerin aşıldığı il ve ilçeler), diğer ilçeler ise II. Grup kirlilik grubuna (sınır değerlerin aşılmadığı il ve ilçeler), belde ve köyler ise diğer yerler kirlilik grubuna (belde ve köyler) dahil edilerek bu merkezlerde bu gruplarla ilgili tablolarda verilen kalitede yakıt kullanılmasına, 3. İlimiz sınırları içerisinde ısınma amaçlı olarak sadece izin verilen kömürlerin temini, kaçak kömür kullanılmasının önüne geçilmesi, kömür üretici ve satıcısının bilinmesi, denetimin etkili uygulanması, kömürlerin açıkta satışının önlenmesi, kömürlerin taşınması, doldurulması ve boşaltılması sırasında kömür kaybını ve bu işlemlerde oluşacak tozumayı önlemek açısından ithal ve yerli kömürlerin torbalanarak satışa sunulmasının sağlanmasına, sanayide ise; emisyon iznine tabi olan/olmayan tesislerde Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ndeki (SKHKKY) sınırlara uygun faaliyet gösterilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, uygun yakma teknolojisine sahip olduğunun belgelenmesi (Tesislerde kullanılacak kazanlarda, kazan ve baca sistemi birbirleri ile uyumlu olmalıdır. Kazanların ısı tekniği, ekonomi, işletme ve bakımları TSE nin ilgili standartlarına uygun olmalıdır. Kazanlarda ısı veriminin uluslar arası normlara uygunluğu tesis sahibi tarafından belgelenecektir.), emisyon izni almış olması ve/veya emisyon ölçüm raporunu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne sunmuş ve ölçüm sonuçlarının ilgili yönetmelikteki sınır değerlere uygun olması ve çevre kirliliğine neden olmayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması kaydı ile sanayi tesislerinde her kalite ve boyutta (toz dahil) yerli kömür kullanılabilmelerine, Sanayicilerin tesislerinde kullanacağı kömür özelliklerini İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne bildirmeleri gerekmektedir. Tozumayı önleyici her türlü tedbirin kömürü satan, taşıyan ve sanayi tesisi sahibi tarafından ilgili mevzuata göre alınması koşulu ile sanayi amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin torbalanması gerekmemektedir. Ayrıca, sanayi tesislerinde kullanılacak ithal kömürlerin sanayi amaçlı ithal edilecek kömürlerde aranacak özelliklere sahip olmasına, 4. IKHKKY 27. maddesine göre; ısınma amaçlı katı yakıtların torbalanması; yerli kömürün çıkarıldığı bölgede, ithal kömürün ise ithalatın gerçekleştirildiği limana yakın alanda yapılması esastır. Ancak, torbalamanın belirtilen alanlarda yetersiz olduğu durumlarda, kömür üretici ve ithalatçıları, kömürün üretildiği veya ithalatın gerçekleştirildiği ilin valiliği ile Valiliğimizden (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) izin almak kaydıyla torbalama işlemini ilimiz sınırları içerisinde yapabilir veya bayisi olan/anlaşma yaptığı gerçek ve tüzel kişilere yaptırabilir. Ancak, ithalatçı/üretici kendisine ait bir tesiste torbalama yapamıyorsa, torbalama tesisine sahip ve torbalama işlemini yapacak olan gerçek veya tüzel kişiler ile arasında anlaşma yaptığını belgelemesi gerekmektedir. 61

62 5. İlimiz sınırları içerisinde kömür üreticilerinin ve torbalama tesis sahiplerinin Valiliğimize müracaat ederek veya ilgili Valilikten (İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden) alacakları Uygunluk İzin Belgesini İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne ibraz ederek Valiliğimizden Satış İzin Belgesi almalarına, Satış İzin Belgesinin verilmesinde esas olan şartları yerine getirmelerine, 6. İthal kömür satışı yapacak kömür satıcı bayilerinin de Çevre ve Orman Bakanlığı ndan alınacak olan Kontrol Belgesini kömür satış izni alınması aşamasında Valiliğimize ibraz etmesine, 7. Torbalanan tüm kömürlerin Mahalli Çevre Kurul Kararı nda belirtilen özelliklere uygunluğu konusunda pazarlama zincirinde yer alan üretici, torbalayıcı ve satıcı firmaların müştereken ve müteselsilsen sorumlu olmalarına, 8. İthalatçı/üretici, katı yakıtın satılacağı ilin il çevre ve orman müdürlüğünden katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almayan satıcılara katı yakıt veremez. 9. İthalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcı, satışa sunulan katı yakıtı başka katı yakıtlarla karıştıramaz. 10. İthalatçı/üreticiler; dağıtıcı ve satıcılardan, yakıtın niteliklerinin korunması, IKHKK Yönetmeliğinde ve genelgelerde yazılı hususlara uyulması, IKHKK Yönetmeliğinde belirlenen özelliklere sahip olmayan katı yakıtın satışı ve kullanımının durdurulması ve tüketicinin uğrayacağı zararların karşılanması gibi hususları içeren taahhütname alabilir veya dağıtıcı ve satıcılarla sözleşme yapabilmelerine, 11. İthalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcı, katı yakıtların taşınması sırasında, katı yakıta ait satış izin belgesi ni (ithalatçı/üretici tarafından fotokopisi onaylı) araçta bulundurmak ve denetimler esnasında yetkililere ibraz etmek zorunda olmalarına, 12. İthalatçı/üreticiler, EK-VII de yer alan bilgileri 3 aylık dönemler (ocak-mart, nisan-haziran, temmuz-eylül ve ekim-aralık) halinde, - dağıtıcı EK-VIII de yer alan bilgileri 3 (üç) aylık dönemler (ocak-mart, nisan-haziran, temmuz-eylül ve ekim-aralık) halinde, - satıcılar ise EK-IV da yer alan bilgileri 6 aylık dönemler (ocak-haziran ve temmuz-aralık) halinde söz konusu dönemin bitiminden itibaren 1 (bir) ay içerisinde il çevre ve orman müdürlüğüne bildirmek zorunda olmalarına, 13. İl çevre ve orman müdürlüğünce, envanter oluşturulması amacıyla ithalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcı tarafından bildirilen (EK-VI, Ek-VII ve EK-VIII) katı yakıt (kömürler, briket kömürleri, biyokütle vb.) ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı aracılığıyla dağıtılan yakıt bilgilerini, Bakanlığın web sitesinde yer alan Kömür Bilgileri Excell Tablosu na işlenmek suretiyle Mayıs ayının sonuna kadar isinmasubesi@gmail.com elektronik posta adresine ve resmi yazı Çevre ve Orman Bakanlığına bildirmelerine ve bilgilerin il müdürlüğü veri tabanında muhafaza edilmesine, 14. Üretici firmaya verilen Uygunluk İzin Belgesi/Satış izin Belgesinin, dağıtıcı/satıcının kayıt belgesinin kaybolması ya da belgenin düzenlenmesine esas bilgi ve belgelerde değişiklik olması durumunda, belge sahibi 1 (bir) ay içerisinde il çevre ve orman müdürlüğüne müracaat etmek zorundadır. Ancak, belge üzerinde belirtilen bilgide değişiklik varsa, il çevre ve orman müdürlüğünce aynı belge numarasıyla yeni belge düzenlenmesine, 15. Valiliğimizce ceza verilmiş ve uygunluk, satış izin belgesi iptal edilmiş ithalatçı üretici ve satıcıların isim, adres ve markalarının Çevre ve Orman Bakanlığı na bildirilmesine, 62

63 16. IKHKKY nde verilen torba örnekleri dışında bilgi içeren torbaların tespiti halinde, 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili maddeleri uyarınca ceza uygulanmasına, kömür doldurulacak torbaların ekte verilen torba esaslarını sağlamasına, 17. IKHKKY nde özellikleri belirlenmiş taşkömürü, taşkömürü briketleri, taşkömürü koku, linyit kömürü, linyit kömürü briketinin TSE de belirtilen özelliklerini sağlamasına, Valiliğimizden veya tesisin bulunduğu yerdeki Valilikten (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden) uygunluk belgesi alınan ve torbalanmış briket kömürlerinin ilimizde de kullanılmasına, 18. İlimiz sınırları içerisinde, konutlarda ve işyerlerinde pirinanın aşağıdaki tabloda verilen (tablo 17) standartları sağlaması şartıyla ısınma ve sanayide kullanılmasına, 19. İlimiz sınırları içerisinde kullanılacak kömürlerin izin belgesi olan firmalardan alınmasına, 20. Isınma ve sanayi amaçlı kullanılan tüm kazanları yakanların ateşçi ehliyet belgesine sahip olmalarına ve bir ateşçinin en fazla bir apartmanın kaloriferini yakmasına, 21. Hava kalitesinin bozuk olduğu zamanlarda, dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz 15 o C nin üzerinde olduğu günlerde kalorifer ve sobaların yakılmamasına, 22. Kalorifer ve sobaların, işyerlerinde bina iç ortam sıcaklığı 18 o C, konutlarda ise 20 o C den yukarıda olmayacak şekilde yakılmasına, 23. Yakma kazanları emisyonlarının Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde verilen emisyon sınır değerlerini sağlamasına, 24. Kömür kullanılan kalorifer kazanlarının zorunlu olmadıkça söndürülmeyerek, sürekli yanmasının sağlanmasına, ayrıca sönen kaloriferlerin ilk yakış saatlerinin sabahları 06: 00-08: 00, akşamları 16: 00-18: 00 saatleri dışında olmasına, 25. Yaz aylarında su ısıtma amaçlı kullanılan kazanlarının kesinlikle yakılmaması, bunun yerine öncelikli olarak güneş enerjisi, elektrikli ve tüplü su ısıtıcılı ısıtma sistemlerinin kullanılmasına, 26. Hastaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binaları, kalorifer ve sobaların iç ortam sıcaklığı 20 o C den yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde yakılmasına, 27. Kalorifer tesisatlarının iyi izole edilerek ısı kayıplarının önlenmesine, tüm ısıtma tesisatının bakımı ve temizliğinin gereği gibi yapılmasına, kazan dairelerinin yeterince havalandırılmasına ve işletme talimatlarına uygun olarak işletilmesine, bacaların periyodik temizliğinin yapılıp yapılmadığının denetlenmesine, 28. Isı yalıtımı ile ilgili olarak 14 Haziran 1999 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TSE 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları standardı 14 Haziran 2000 tarihinde mecburi standart olarak yürürlüğe girmiştir. Yeni binalarda gerekli tedbirlerin alınması hava kirliliği açısından büyük önem arz etmektedir. İllerde bu standardın ve 8 Mayıs 2000 tarihinde yayımlanan Isı Yalıtım Yönetmeliği ile mevcut binalarda ısı yalıtımı ile yakıt tasarrufu sağlanması açısından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın 19 Kasım 1984 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 63

64 Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmeliğin uygulanması ve kamuoyunun bu yönetmelik ve mecburi standarda riayet etmesi için teşvik edici mekanizmaların oluşturulmasına, 29. Başta resmi bina ve okullar olmak üzere yeni bina yapımında ısı yalıtım projelerinin uygulanmasına, 30. Mevcut resmi binalar ve okullar başta olmak üzere diğer binalarda da ısı yalıtımı sağlayıcı tedbirlerin alınmasına, 31. Özellikle kış gelmeden önce binalarda ısı kaçağı olan noktalarda (pencere ve dış kapılarda) alınacak önlemlerle ilgili olarak halkın bilinçlendirilmesi, camların çift camlı olmasının yakıt tüketimindeki faydalarının halka anlatılması ve binalarda özellikle dıştan yalıtım yapıldığından yakıt tüketiminde ne kadar azalma olacağı konusunda bilgilendirilmesine, 32. Okullarda ve resmi binalarda değiştirilmesi gereken pencerelerin ısı camlı pencere kullanılacak şekilde değiştirilmesi ve kaloriferli okullarda radyatörlerde termostatlı vana kullanılmasına, 33. Okullarda ve resmi binalarda giriş kapısının kendiliğinden kapanabilir ve hava sızdırmaz yapılmasına, dan sonra kurulmuş/kurulacak yakma tesisleri (kazanlar) için Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilecek Tip Emisyon İzin Belgesi'nin alınmış olmasına, 35. Stokerli sistemlerde; tam yanmanın gerçekleşmesi için bu sistemlerin otomatik yüklemeli, fanlı ve döner ızgaralı olmasına, ilk yanma sırasında bacadan atılan partikül madde (toz) emisyonlarını kontrol etmek amacıyla ön yanmayı temin edecek şekilde bu sistemlerin sürekli (non-stop) yanmasının sağlanması, ayarlarının iyi yapılmış olması, sürekli kontrol edilmesi ve ehil kişilerce yakılmasına, ısınma amaçlı kullanılmasına izin verilen ithal ve yerli (ilimizdeki kirlilik derecesine göre belirlenen) kömür özelliğini sağlayan ve piyasada fındık diye tabir edilen mm çapındaki yıkanmış ve elenmiş kömürlerin torbalanarak stokerli sistemlerde kullanılması ve bu sistemlerin kullanıldığı binalarda da sıkı denetimlerin yapılmasına, 36. İlimizde kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için yetkili kalorifer ateşçisi kursları düzenlenmesine yönelik çalışmaların yapılmasına, bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticilerinin ilgili belediyeler tarafından eğitilmesine ve denetlenmesine, 37. Yakıt kullanan bacasız ısıtıcıların kapalı alanda ısınma amaçlı kullanımının önlenmesine, 38. Gerektiğinde sıvı yakıt (mazot, fuel-oil ve diğer akaryakıt) numunelerinin ilgili kanun gereğince İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü nce alınarak tahlil sonucunun İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne iletilmesine, 39. İthale konu yakıtların kesinlikle ithal amacı dışında kullanılmamasına, başka bir kontrol belgesi ile ithal edilen yakıtların, yerli yakıtlarla veya menşei farklı yakıtlarla karıştırılmamasına, İthal edilen yakıtın uygunluğu belgelenmiş olsa dahi (ithalat aşamasında, depoda, satış yerlerinde, kullanım yerlerinde, taşıma araçlarında) gerekli görüldüğü zaman ve durumlarda, İl Çevre ve Orman 64

65 Müdürlüğünce veya Bakanlıkça yetki devri yapılmış kurum ve kuruluşlarca görevlendirilecek personel tarafından denetlenebilmesine, 40. Sosyal Yardımlaşma Vakfı aracılığıyla yapılan kömür dağıtımında, 29/01/2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2009/15760 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde, hava kirliliği ile mücadelede başarı ve uygulamada birlikteliğin sağlanması maksadıyla, EK-I listesinde belirtilen gruplar dikkate alınarak Mahalli Çevre Kurullarınca belirlenecek özellikteki kömürlerin dağıtılması ve IKHKK Yönetmeliğinde belirlenen hususlara uyulması gerekmektedir. Dağıtımı yapılan kömürlerin kalitesiyle ilgili ortaya çıkabilen yanlış değerlendirmelerin önlenmesi açısından, gerekli görülmesi halinde söz konusu kömürlerden de numune alınarak analiz yaptırılmalıdır. Dağıtımı yapılan kömürden alınacak numunenin analiz sonuçlarının, dağıtımı yapılan yerle ilgili belirlenen özellikleri sağlamaması durumunda söz konusu kömür, özellikleri sağlayan kömürle değiştirilmek üzere toplattırılır ve kömürün dağıtımı durdurulur. Söz konusu durum; Sosyal Yardımlaşma Vakfı yetkililerine, TKİ Genel Müdürlüğü ne ve kömür üreticisine bildirilir. II) YAKIT ÖZELLİKLERİ 1.) Isınma Amaçlı İthal Taş ve Linyit Kömürün Özellikleri ve Sınırları Tablo- 10 Özellikler Sınırlar Toplam Kükürt (kuru bazda) : en çok % 0,9 (+0,1 tolerans) Alt Isıl Değer (kuru bazda) : en az 6400 Kcal/kg (- 200 tolerans) Uçucu Madde (kuru bazda) : % (+2 tolerans) Toplam Nem (orijinalde) : en çok % 10 Kül (kuru bazda) : en çok % 16 (+2 tolerans) Boyut* (satışa sunulan) : mm (en çok ± %10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu en az mm olabilir. 2.) Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler a) 1. Grup Kirli Bölgeler (Sınır değerlerin aşıldığı il ve ilçeler): Coğrafik sebeplerden dolayı sınır değerlerin aşılma ihtimali olabilecek Muğla Merkez, Milas ve Yatağan İlçe Merkezinde Kullanılacak Yerli Kömürlerin Özellikleri Tablo 11 Yerli Kömürlerin Özellikleri Toplam Kükürt (kuru bazda) Alt Isıl Değer (kuru bazda) Sınırlar En çok % 2 En az 4800 Kcal/kg (-200 tolerans) Kullanılacağı İller ve İlçeler Bu Yönetmeliğin 28 inci maddesine göre sınır değerlerinin aşıldığı 65

66 Toplam Nem En çok % 25 (I.Grup) İl ve İlçeler (orijinalde) Kül (kuru bazda) En çok %25 Boyut* (satışa sunulan) mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için en çok % 10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. b.) 2. Grup Kirli Bölgeler (Sınır değerlerin aşılmadığı il ve ilçeler): Sınır değerlerinin aşılmadığı Ula, Dalaman, Ortaca, Kavaklıdere ilçe merkezlerinde Kullanılacak Yerli Kömürlerin Özellikleri Tablo- 12 Yerli Kömürlerin Sınırlar Kullanılacağı İller ve Özellikleri İlçeler Toplam Kükürt (kuru En çok % 2,3 bazda) Alt Isıl Değer (kuru En az 4200 Kcal/kg (-200 tolerans) Bu Yönetmeliğin 28 inci bazda)** maddesine göre sınır Toplam Nem En çok % 30 değerlerinin aşılmadığı (orijinalde) (II. Grup) İl ve İlçeler Kül (kuru bazda) En çok % 30 Boyut * mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için en çok% 10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. **Alt Isıl Değeri (kuru bazda ) en az 5000 kcal/kg (-500 tolerans) yanabilir kükürt (kuru bazda) oranı en çok yüzde bir buçuk (% 1.5) ve diğer özellikleri bu Tablo da belirtilen özellikleri sağlayan yerli kömürler mevcut soba ve kazanlarda yakıldığında bacadan atılan kükürt dioksit konsantrasyonu, bu Tablo da özellikleri belirlenen kömürün mevcut soba ve kazanlarda yakılmasında bacadan atılan kükürt dioksit konsantrasyonu eşdeğerini aşmadığı akredite olmuş veya Bakanlıkça uygun görülen laboratuarlar tarafından belgelenmesi halinde bu Yönetmeliğin 28 inci maddesine göre sınır değerlerin aşılmadığı (II. Grup) il ve ilçelerde ısınma amacıyla kullanılabilir. c.) Diğer Yerler: Kömür yakılmasına izin verilen diğer tüm belde ve köyler 66

67 Tablo- 13 Yerli Kömürlerin Özellikleri Toplam Kükürt (kuru bazda) Alt Isıl Değer (kuru bazda ) Boyut (satışa sunulan) Diğer yerler En çok % 2,5 En az 3400 Kcal/kg (-200 tolerans) mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) Bodrum, Datça (Merkez), Fethiye (Merkez, Karaçulha, Ölüdeniz, Göcek) Köyceğiz (Merkez), Marmaris (Merkez, Armutalan, İçmeler, Beldibi), Ortaca (Dalyan) ve Ula (Akyaka) ilçelerinde kömür yakma yasağının devam etmesine, 3) Sanayi Amaçlı İthal Edilecek Linyit ve Taşkömür Özellikleri (2009/4 sayılı Genelge) Tablo- 14 Alt Isıl Değeri (kuru bazda) En az 6500 kcal/kg (-500 kcal/kg tolerans) Toplam Kükürt (kuru bazda) En çok % 1 (+ 0,1 tolerans) Uçucu Madde (kuru bazda) En çok % 36 (+ 1) Tablo- 15 Özellikler 4) Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri Sınırlar Alt Isıl Değeri (orijinalde) Baca emisyonlarının SKHKKY nde belirtilen sınır değerlerin sağlanması koşuluyla kısıtlama yok. Toplam Kükürt (kuru bazda) Uçucu Madde (kuru bazda) Boyut Tozumayı önleyici her türlü tedbirin alınması koşuluyla boyut ve torba kısıtlaması yok SKHKKY: Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 5) Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri TSE standardında belirtilen özellikler sağlanmalıdır. Bağlayıcı Madde: Petrol ve petrol türevlerinden üretilmiş herhangi bir bağlayıcı madde kullanılmayacaktır. Nişasta/melas gibi akademik kuruluşlarla bağlayıcı olarak kullanılabilirliliği kabul edilmiş ve belgelenmiş, insan ve çevre sağlığı açısından zararlı olmayan benzer maddeler kullanılmasına, 6) Sıvı Yakıtta Aranacak Özellikler: Sıvı yakıtlar, kükürt içeriği azami % 1 (+ 0,1 tolerans) ( tarihine kadar en çok % 1,5 kükürt (0,1 tolerans) olan ithal ve yerli fuel-oil, motorin, gaz yağı, kerosen ve etanol gibi sıvı yakıtlardır. 67

68 Sanayi amaçlı yakıt olarak TÜPRAŞ tarafından üretilen yüksek kükürt içeren 6 nolu fuel-oilin, kükürt dioksit emisyonunu Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlere uygun olarak arıtan baca gazı arıtım tesisine/teknolojisine sahip sanayi tesislerinde kullanımına izin verilir. Bu koşullar dışında 6 nolu fuel-oil kullanımının önlenmesi, sıvı yakıt taşıyıcı ve satıcı firmaların bu konuda uyarılmasına, Sanayi tesislerinde TÜPRAŞ spektlerine uygun % 1 kükürt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ndan izin alınarak ithal edilen fuel-oil kullanılabilir. Bu yakıtın anma ısıl gücü düşük, yanma boyu kısa kazanlarda kullanımında yanma verimi açısından, akışkanlığın arttırılması amacıyla ön ısıtma yapılması, 7) Pirina Kullanımında Uyulacak Hususlar: Muğla ili sınırları içerisinde evsel ısıtma ve sanayi amaçlı pirina kullanımında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca aşağıdaki şartlara uyulacaktır. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin 5 inci maddesinin (b) bendinin (7) numaralı alt bendinde belirtilen prina briketi özellikleri Tablo-17 de verilen sınır değerleri sağlamalıdır. Prina dışındaki diğer biokütlelerden elde edilen briketlerin analiz sonuçları, Bakanlıkça değerlendirilerek kullanılıp kullanılmayacağına karar verilir. Tablo 17 deki özellikleri sağlamayan pirinanın ısınma ve sanayi amaçlı kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlara Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapılacaktır. Pirina briketinin özellikleri (kuru bazda) ve sınırlar Tablo- 17 Özellikleri Sınırlar Alt Isıl Değer 3700 Kcal/kg (min.) Nem (orijinalde) % 15 (max.) Yağ % 1.5 (max.) Sodyum (Na) 300 ppm (max) Boyut 6 mm (min.) (6 mm den küçük ağırlıkça % 5 i geçemez, ancak mekanik beslemeli yakma tesisleri için % 50 ye kadar olabilir.) Sanayi amaçlı pirina kullanımında; 1. Yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma özelliğine sahip olan anma ısıl gücü 500 kw ın altında olan tesislerde yakıt olarak kullanılabilir. 2. Yılda 120 günden uzun sürmeyen mevsimlik faaliyetlerini sürdüren zeytinyağı üretim tesislerinde (yağhanelerde) pirinanın yakıt olarak kullanımına izin verilmektedir. Bu işletmeler atıkların yakılması ile ilgili mevzuat yürürlüğe girene kadar Sanayi Kaynaklı Hava kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Tablo 5.1 de verilen emisyon sınır değerlerine tabi olmamakla birlikte, atık gazlarındaki islilik derecesi Bacharach skalasına göre en çok dört olmalıdır. 3. Pirinanın yakıt olarak kullanıldığı ve anma ısıl gücü 500 kw ın üzerinde olan zeytinyağı üretim tesisleri ve diğer yakma tesisleri (enerji üretim tesisleri, çimento ve kireç fabrikaları vb.) otomatik yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma sistemi özelliğine sahip olmak zorunda olup, tablo-2 de verilen baca gazı emisyon değerlerini sağlamak zorundadır. 68

69 Sanayi Amaçlı Pirinanın Baca Gazı Emisyon Sınır Değerleri Tablo- 18 Kirletici Parametreler CO (mg/nm 3 ) NO (mg/nm 3 ) SO x (mg/nm 3 ) HCI (mg/nm 3 ) HF (mg/nm 3 ) PM (mg/nm 3 ) TOC (mg/nm 3 ) 500 kw MW 15 MW MW >50 MW (Baca gazında; % 6 hacimsel oksijen ile 0 0 C ve 1 atm basınca tekabül eden normal şartlar ve kuru baz dikkate alınır.) 8) Petrokok Kullanımı: Petrol kokunun ısınma amaçlı yakılmasının yasaklanmasına, yalnızca Çevre ve Orman Bakanlığı nca uygun görülen ve izin verilen çimento ve kireç fabrikalarında kullanımına izin verilmesine, III) MOTORLU TAŞITLARDAN KAYNAKLANAN EGZOZ GAZI EMİSYON KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR İl sınırları dahilinde motorlu kara taşıtlarının egzoz gazlarının yarattığı hava kirliliğinin önüne geçmek ve hava kirliliğinin kontrol altına alınması amacıyla; 4 Nisan 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ile 31/12/2009 tarih ve 2009/22 sayılı 2010 Yılı Egzoz Gazı Emisyon Ölçümleri Genelgesi nde belirlenen esaslar göz önüne alınarak, motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazlarının kontrolü için denetimlerin yapılmasına, Hava kirliliğinin uyarı kademelerine ulaştığı günlerde tek çift plaka uygulamasına giderek trafiğin sınırlandırılmasına, Toplu taşım araçlarının kullanımın desteklenmesine, - Kaliteli akaryakıt kullanımın sağlanmasına, trafikte yoğun olarak kullanılan toplu taşıma araçları da (belediye ve özel halk otobüsleri, minibüs v.b.) dahil olmak üzere tüm araçların gerekli bakım ve egzoz emisyonu ölçümlerinin zamanında yapılması büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, öncelikli olarak taraflara gerekli bilgilendirmenin yapılması, belediyeler ve Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonuna bağlı odalarla işbirliği yapılmasına paralel olarak egzoz gazı emisyon ölçüm denetimlerinin düzenli ve sık aralıklarla gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunların yanı sıra, emisyon miktarları daha düşük olan toplu taşıma araçları ve alternatiflerinin (raylı sistemler ve deniz yolu) kullanımına ve yeşil dalga trafik düzenlemelerine yönelik eylem planlarının hazırlanması için gerekli çalışmalara öncelik verilmelidir. Sinyalizasyon sisteminin sabit hızda gidildiği takdirde durmayı önleyecek şekilde düzenlenerek yeşil dalga sisteminin oluşturulması ve bu sayede gereksiz beklemenin ortadan kaldırılarak egzoz emisyonunun en aza indirilmesinin sağlanmasına, Egzoz emisyonlarından en çok zarar görebilecek çocukların oyun alanlarının (park, bahçe vs.) mümkün olduğunca trafiğin yoğun olduğu yerlerden uzakta planlanması ve yapılması, imar planlarında bisiklet yollarının planlamaya alınarak düzenlenmesi, yeni imara açılacak yerlerde yolların rüzgâr iletimini sağlayacak şekilde boydan boya şehri kaplayacak şekilde planlanmasına, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 30 uncu maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendine göre İl Jandarma Komutanlığı trafik timleri ve Emniyet Müdürlüğü ne bağlı trafik ekiplerince, çevredekileri rahatsız edecek derecede duman ve gürültü çıkaran taşıtların uygun duruma getirilmesinin sağlanmasına, 69

70 IV) YAKITLARIN ÜRETİMİ, SATIŞI- PAZARLANMASI TORBALANMASI VE İZİNLERLE İLGİLİ ESASLAR 1.) Isınma amaçlı, her ne miktarda olursa olsun açıkta ve torbasız kömür satılmasının ve yakılmasının yasaklanmasına, torba üzerinde 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ilgili maddesi uyarınca, üretici firma adı, kömürün menşei, torbanın kaç kg olduğu, B- maddesinin (1) bendi (a, b, c) alt bentlerindeki tablolarda kömür değerlerini gösteren bilgiler, kömürün Çevre ve Orman Bakanlığı nın tarih ve 2010/14 sayılı genelgesinde belirtilen hava kirliliği açısından kaçıncı derece kirlilik bölgelerinde kullanılacağının belirtilmesine ve torbaların üzerinde bu torbanın yakılması zararlı ve yasaktır ibaresinin de bulunmasına ve sadece 1. ve 2. derece kirlilik bölgeleri dışında (belde ve köyler) kullanılabilir kalitede olan kömürlerin siyah renkli torbalar içinde satışa sunularak bu kömürlerin 1. ve 2. derece kirlilik bölgelerinde kullanılamayacağının kolaylıkla ayırt edilebilmesine, 2.) Muğla il sınırları içerisinde üretilen kömürlerle ilgili, üreticilerin Muğla Valiliğinden uygunluk ve satış izni almalarına, 3.) Yerli kömür üreticilerinin ürettikleri kömürlerin ilk aşamasından başlayarak nihai tüketim aşamasına kadar sorumlu sayılmalarına, 4.) Belirtilen kömür değerlerine uymayan, isimsiz ve/veya bilgileri eksik üretim ve satış izin belgesi almamış kömürlerin taşındığı, üretildiği, depolandığı, satıldığı ve kullanıldığının tespiti halinde kaçak yakıt muamelesi yapılmasına, 5.) Kömür bayilerinin denetimlerinde alınan kömür numunesi analizlerinin Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Referans Laboratuarında veya Bakanlığın internet adresinde yer alan yetkili laboratuarlarda Bakanlığın tarih ve 2010/3 sayılı Katı Yakıt Numune Alma ve Analiz Genelgesi hükümlerine göre yaptırılmasına, analiz ücretlerinin kömür üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmesine ve tüketicilere yansıtılmamasına, 6.) Kömür satış izin belgeleri; ithal kömürlerde ithalatçılara, yerli kömürlerde ise kömür üreticilerine verilmesine, 7.) Kömür üretici veya ithalatçılar kömürlerini katı yakıt satıcısı kayıt belgesi olan (bayi/mahrukatçı) aracılığıyla veya kendi adına satış yapmak istiyorlarsa, satış izni başvurusu aşamasında; taahhütname ile birlikte kömür ticareti faaliyeti için gerekli şartları sağlayan (oda sicil kaydı, vergi levhası, imza sirküleri) ve bu konu kapsamında mevzuatta öngörülen izinleri (çalışma ruhsatı veya işyeri açılma ruhsatı, katı yakıt satıcısı kayıt belgesini Valiliğe vermek zorundadır. Valilikçe yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda uygun görülen kömür üretici veya ithalatçılara kömür satış izni belgesi verilmesine, satıcıların katı yakıt satıcısı kayıt belgesini denetimlerde bulundurmalarının zorunlu olmasına, 8.) İlimizde katı yakıt ihalesine katılmak isteyip te Valiliğimizden, katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almamış olup başka valiliklerden belge alımış olan ithalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcı, katı yakıt ihalesine katılmak istedikleri zaman, ithalatçılar için ithalatçı kayıt belgesi (ithalatçı tarafından fotokopisi onaylı), üreticiler için uygunluk izin belgesi (üretici tarafından fotokopisi onaylı), dağıtıcılar tarafından dağıtıcı ve satıcılar için ise herhangi bir ilde alınmış dağıtıcı veya katı yakıt satıcısı kayıt belgesi (satıcı tarafından fotokopisi onaylı) ile ihalelere katılabilirler. İhaleyi kazanan 70

71 ithalatçı/üretici/satıcı, katı yakıta ilişkin (kontrol belgesi/uygunluk izin belgesi, miktar vb.) bilgi ve belgeleri il çevre ve orman müdürlüğüne vermekle zorunlu olmalarına, 9.) Satış izin belgesi düzenlenmesi sırasında ithalatçıların/üreticilerin/satıcıların verdikleri belgelere ilişkin kayıt sisteminin tutulması, bir sonraki satış izin belgesi verilmesi aşamasında sadece değişiklik olan belgelerin istenmesi, 10.) Her bir kontrol belgesi veya uygunluk izin belgesi kapsamındaki yakıtın satışı için İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden yeniden satış izin belgesi alınması, 11.) Satış izin belgesi, satış izin belgesinin alınması aşamasında verilen kontrol belgesi (ithal kömür) veya uygunluk belgesi (yerli kömür) kapsamındaki yakıtlar için geçerli olmasına, başka kontrol belgesi veya uygunluk belgesi kapsamında yakıtın satışı için Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) yeniden başvuru yapılmasına, 12.) Analiz ücretini kömür ithalatçıları, üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmek üzere gümrük sahalarından, depolardan, kömür satış yerleri ile apartmanlardan TS 5125 ve TS 4744 sayılı standartların belirlediği numune alma esaslarına göre kömür numuneleri alınarak analizlerinin yaptırılmasına, torbadaki her kömür parçasının belirlenen özellikleri sağlaması esas olduğundan, en az üç torbadan veya en az üç farklı yerden (torbalanmamış kömürler için) alınarak hazırlanan birinci denetim numunesinin analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda kömürün satışının durdurularak miktarının tespit edilmesine, katı yakıtın şahit numunesinin analiz sonucunun da uygun çıkmaması halinde numunenin temsil ettiği yakıtın miktarının tespit edilerek satışının durdurulmasına ve satış izin belgesinin iptal edilmesine, analiz bedellerinin vatandaşlara yansıtılmamasına, 13.) Vatandaşların uygunluk ve satış izin belgesi olmayan yerlerden kömür almamaları konusunda uyarılması ve bilinçlendirilmesine, 14.) Yetki devri yapılmış belediyeler ya da İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce ceza verilen ve satış izin belgesi iptal edilmiş kömür ithalatçı, üretici ve/veya satıcıların isimlerinin, adresleri ve markalarının Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, V) TÜKETİCİLERİN SORUMLULUKLARI 1. Tüketicilerin denetimler sırasında denetim ekibine; yakıta ait sevk irsaliyesini veya faturayı, İtfaiye Müdürlüğünden alacakları baca temizlik belgesi ve yakma kazanını işleten ateşçinin ehliyet belgesini ibraz etmekle yükümlü olmalarına, tarihinden sonra kurulan kalorifer kazanlarına ait tip emisyon izin belgesini göstermelerine, 2. Mahalli Çevre Kurul kararına uygun olmayan yakıtların kullanılması durumunda veya izin belgesi bulunmayan firmalardan yakıt satın alınması durumunda, yakıtın satın alma kararını veren bina yöneticiliğinin sorumlu tutulmasına, 3. Tüm konut ve işyerlerine ait bacaların yılda en az bir olmak üzere, belediyenin gerekli görmesi halinde birden fazla temizlenmesinin sağlanmasına, 4. Tüm konut ve işyerleri kalorifer kazanlarının ve tesisatının işletme bakımlarının düzenli olarak yaptırılmasına, TSE standartlarına uygun olan ve yakıtı en yüksek verimle yakabilen soba ve yakma kazanlarının kullanılmasına, 71

72 5. Kömür kullanılan kalorifer kazanlarının zorunlu olmadıkça söndürülmeyerek, sürekli yanmasının sağlanmasına, ayrıca sönen kaloriferlerin ilk yakış saatlerinin sabahları , akşamları saatleri dışında olmasına, 6. İlimizde temiz enerji kaynaklarından daha fazla yararlanabilmek için su ısıtma amaçlı kurulacak düzeneklerin kurularak (güneş enerjisi, elektrik, jeotermal, doğalgaz v.b. ) kullanılmasına, ilimizdeki tüm belediyelerin bu yönde kararlar alarak uygulamaya geçmelerine, 7. Odun, kömür ve diğer yakıtların yakma tekniğine uygun olarak yakılması, yakma kazanı ve yakma odasının sürekli havalandırmasının sağlanması, yakıtın ateşin üzerine değil, ateşin yakıtın üzerine dökülerek yarım yanmanın önlenerek çiğ yanmadan kaynaklanacak karbon monoksit ve toz çıkışının azaltılmasına VI) DENETİM, ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ ESASLAR 1. Isınma amaçlı kömür üreten ocakların, kömür torbalama tesislerinin İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce denetlenmesine, satıcıların ise il merkezinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce, ilçe merkezlerinde ise Kaymakamlıklarca ve ilgili belediyelerce denetlenmesine, 2. Katı yakıtlarla ilgili yapılan denetimlerde tutulan tutanaklarda denetime konu yerli ve ithal katı yakıtların miktarı ile resmi belgelerinin (Satış izin belgesi, Kontrol Belgesi, Gümrük Giriş Beyannamesi, Uygunluk Belgesi) tarih ve sayılarına mutlaka yer verilmesi, 3. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 32. maddesi gereğince, Bakanlığın denetim yetkisi saklı kalmak şartı ile belediyeler ve mücavir alanı içinde belediyeler, belediyeler ve mücavir alanları dışındaysa Valiliğimiz ve ilgili kaymakamlığın, bu yönetmelikte belirlenen kurallara uygun olmayan yakıtları üretenler, satışa sunanlar ile ısıtma kazanları üretenler ve işletenleri denetlemek ve haklarında 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapmakla yükümlü olmalarına, 4. Çevre ve orman Bakanlığı nın 29/06/2006 tarihli ve B.18.0.ÇYG /7530 sayılı Yetki Devri Genelgesi (2006/19) kapsamında, Bakanlığın denetim yetkisi saklı kalmak kaydıyla satışa sunulan yerli katı yakıtların denetimi ve idari yaptırım kararını verebilme yetkisi hususunda yetki devri yapılmış merkez ilçe ve ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde denetimlerin gerçekleştirilmesi, denetimler ve uygulanan idari yaptırım kararları hakkında İl Çevre ve Orman Müdürlüklerine bilgi vermeleri, 5. Belediyeler ve mücavir alanları içindeki konut ve işyerleri denetimlerinin ilgili belediyelerce yapılarak denetim sonuçlarını aylık olarak Valiliğimiz (İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne) gönderilmesine, 6. Denetimlerde, denetim elemanları tarafından tespit yapılarak tutanak düzenlenmesi, gerekli görüldüğü hallerde satıcı, pazarlamacı, nakliyeci, torbalama tesisi, konut ve işyerlerinden yakıt numunesi alınması ve analiz sonucu uygun olmayan veya torbalanmamış olarak yakalanan katı yakıtın miktarının tespit edilerek ilgili belediye başkanlığının gösterdiği yerde muhafaza edilmesi ve alındığı yere iade edilmesine, 72

73 7. Katı yakıt yüklü araçların denetiminin belediyeler ve mücavir alan sınırları içerisinde zabıta görevlilerince, dışında karayolu güzergâhında ise Emniyet Müdürlüğü ve Jandarma Komutanlıklarınca yapılmasına, 8. İl merkezinde ve ilçelerde yapılan denetimler sonucunda Mahalli Çevre Kurulu kararına aykırı durumların tespit edilmesi durumunda, İl Merkezinde 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu na göre belediyece veya Çevre Kanunu na göre işlem yapılmak üzere bir üst yazı ile birlikte Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gerekli bilgi ve belgelerin gönderilmesine, ilçelerde ise belediye ve mücavir alanları içerisinde 5393 sayılı Belediye Kanunu na ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu na göre ilgili belediyelerce işlem yapılmasına, belediye ve mücavir alanları dışında ise ilgili kaymakamlıkça gerekli tutanakların tutulup deliller toplandıktan sonra Çevre Kanunu na göre işlem yapılmak üzere Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gönderilmesine, 10. Soba ve kalorifer kazanlarının kış gelmeden önce temizlenmesinin yanma verimini arttırdığı ve buna paralel olarak yakıt tüketimi ve bacadan atılan kirletici emisyonlarını azalttığı için baca ve soba temizliğine önem verilip, temizliğin kış gelmeden önce yapılması ve bu konuda belediyelerin gönüllü kuruluşlarla işbirliği yaparak eğitim programları düzenlemesine, baca temizliğinin belgelenmesine, 12. İlgili belediyece kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları düzenlenmesine yönelik çalışmaların yapılmasına, bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticilerinin eğitilmesi ve denetlenmesine, VII ) CEZA VERİLMESİNDE ESAS ALINAN KANUNLAR VE CEZA UYGULAMASI Bu kararda belirtilen kurallara ve yasaklara riayet etmeyenlere; 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 181 ve 182. madde, 2872 sayılı Çevre Kanunu nun ilgili madde, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu nun ilgili madde, 5393 sayılı Belediye Kanunu nun ilgili madde, 5326 sayılı Kabahatler Kanunun ilgili madde, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu nun ilgili madde, 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik, Isıtma ve Buhar Tesislerinin Yakıt Tüketiminde Ekonomi Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmeliği nin Yapılacak kontroller ateşçilere ve işverenlere uygulanacak cezalar başlıklı 9. madde hükümlerinin uygulanmasına, Uygulanacak Müeyyideler: 1-İthalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcılara; ilgili tablolar ile bildireceği satış bilgilerini, söz konusu dönemlerin bitiminden itibaren 1 (bir) ay içerisinde il çevre ve orman müdürlüklerine göndermemesi durumunda 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 12 nci ve 20 nci (g) maddeleri uygulanır. İthalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcılarda stok tespiti yapılarak, istenilen bilgiler gönderilinceye kadar faaliyetleri durdurulur. Bilgilerin il çevre ve orman müdürlüklerine ulaştırılmasından sonra faaliyete izin verilir. Yaptırımlar, firmanın kayıtlı bulunduğu il çevre ve orman müdürlüğü tarafından uygulanır. Söz konusu fiilin 3 (üç) yıl içerisinde tekrarı halinde Çevre Kanunun 23 üncü maddesine göre işlem yapılır. 73

74 2- Yukarıda Genel Yükümlülükler bölümünün 6 ıncı maddesinde belirtilen hususları süresi içinde yerine getirmeyen firmalara 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 12 nci, 20 nci (g) maddeleri uygulanır. 3-İthalatçı/üretici/dağıtıcı/satıcılardan yanlış ve/veya yanıltıcı belge düzenleyenler için Çevre Kanununun 26 ncı maddesine göre Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Söz konusu cezanın onaylanması durumunda, firmanın kayıt/izin belgesi iptal edilir ve 1 (bir) yıl süre ile yeni kayıt/izin belgesi düzenlenmez. Stoktaki kömüre mahkeme kararına göre işlem yapılır. 4- Katı yakıt satıcısının, belgenin alındığı il sınırları dışında satış yaptığının tespit edilmesi halinde (usûlune uygun olarak yapılan ihaleli satış hariç) söz konusu satıcıya yeni kömür sevkiyatı yapılmaması hususunda ithalatçı/üretici/dağıtıcıya gerekli talimat verilir, katı yakıt satıcısı kayıt belgesi 1 (bir) yıl süre ile iptal edilir ve satıcının elinde bulunan kömürler il çevre ve orman müdürlüğünün bilgisi dahilinde ithalatçı/üretici/dağıtıcıya iade edilmesi sağlanır. 5- Dağıtıcının; -katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almamış olan satıcıya, -katı yakıt satıcısı kayıt belgesini almadan (usulüne uygun olarak yapılan ihaleli satış hariç) tüketiciye satış yapması durumunda, söz konusu dağıtıcıya yeni kömür sevkiyatı yapılmaması hususunda ithalatçı/üreticiye gerekli talimat verilir, dağıtıcı kayıt belgesi 1 (bir) yıl süre ile iptal edilir ve dağıtıcının elinde bulunan kömürler il çevre ve orman müdürlüğünün bilgisi dahilinde ithalatçı/üreticiye iade edilmesi sağlanır. 6- İthalatçı/üretici tarafından katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almamış olan satıcıya satış yapılması durumunda, yakıt ithalatçı/üretici tarafından geri alınır. Konu il çevre ve orman müdürlüğü tarafından Bakanlığa bildirilir. Bu durumun 1 (bir) yıl içerisinde ikinci kez tekrarlanması halinde 1 (bir) yıl süre ile ülke genelinde satış izin belgesi düzenlenmez. 7- Katı yakıt numunelerinin analiz sonuçlarının herhangi bir parametrede, Bakanlığımızca belirtilen limit değerleri sağlamaması (olumsuz olması) halinde, numunenin alındığı yerde katı yakıtın satışı/dağıtımı durdurulmalı, miktarı tespit edilmelidir. Bakanlığımızın 24/03/2010 tarihli ve B.18.0.ÇYG /4857 sayılı Katı Yakıt Numune Alma ve Analiz Genelgesi kapsamında; - birinci şahit numunenin olumlu çıkması halinde ikinci şahit numuneye ait analiz raporu diğer raporlarla karşılaştırılmalı ve çoğunluğu sağlayan sonuca göre değerlendirme yapılmalıdır. (Örneğin: 2 olumsuz, 1 olumlu sonuç olumsuz olarak; 2 olumlu,1 olumsuz sonuç olumlu olarak kabul edilmelidir.) - Çoğunluğu sağlayan sonucun olumlu olması durumunda katı yakıtın satışına/dağıtımına devam edilir. - Katı yakıtın olumsuz olarak değerlendirilmesi halinde yakıtın İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün bilgisi dahilinde ithalatçı/üretici tarafından geri alınarak, kullanılması uygun görülen yerleşim yerinde veya Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol (SKHKK) Yönetmeliği kapsamında belirtilen baca gazı emisyon sınır değerlerinin sağlanabildiği tesislerde kullanılması temin edilir, ithalatçı/üretici/dağıtıcı nın kayıtlı olduğu İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne ve diğer iller ile Bakanlığımıza bilgi verilir. Söz konusu katı yakıtla ilgili satış izni belgesi alınmış olan diğer illerde, bu belgeye konu olan yakıttan numune alınarak analiz sonucuna göre uygulama yapılır. Olumsuzluğun tespit edildiği analiz sonuçları dikkate alınarak, söz konusu yakıtın o ildeki diğer satış yerlerinden ayrı ayrı numune alınarak yapılacak analiz sonucuna göre uygulama yapılması gerekmektedir. 1 (bir) yıl içerisinde aynı ilde yapılacak denetimlerde ikinci defa olumsuzluk tespit 74

75 edilmesi durumunda, söz konusu ithalatçı/üreticinin o ilde satış izin belgesi iptal edilir, Bakanlığa bilgi verilir ve sözkonusu ithalatçı/üreticiye o ilde 1 (bir) yıl satış izin belgesi verilmez. Satış izin belgesi iptal edilen yakıta ait bir başka ilde de satış izin belgesi alınmış ise, diğer illerde de gerekli analizler yaptırılır ve yukarıda belirtilen hususlar çerçevesinde uygulama yapılır. 8- Mahkemelerde açılacak tespit davaları veya Bakanlık/il çevre ve orman müdürlüğünün gerekli görmesi dışında, yerli/ithal yakıta ilişkin olarak yeni numune alınmayacaktır. VIII ) HAVA KİRLİLİĞİ UYARI KADEMELERİ İLE İLGİLİ OLARAK: Hava kirliliği meydana gelmesi ve uyarı kademelerinin aşılması durumunda; meteoroloji istasyon müdürlüklerinin ileriye yönelik olarak günlük sıcaklık, nem, basınç değerleri ve inversiyon tahminlerini İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü ile İl Özel İdaresi ve ilgili belediyelere bildirmesine, Dünya Sağlık Örgütü nün en alt sınır olarak tespit ettiği standart hava kirliliği derecesi 75 g kükürt dioksit, 150 g duman, normal kabul edilebilir sınırlar, 250 g/m 3 kükürt dioksit, 300 /m 3 duman Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğine göre; UYARI KADEMELERİ SO 2 ( g/m 3 ) PM(Duman) ( g/m 3 ) 1. seviye seviye

76 3. seviye seviye Belirtilen bu kirlilik konsantrasyonları 24 saatlik ortalamalardır. Nispi nem % 90 ın üzerinde ise kirlilik % 10 eksiği ile uygulanır. 1. Uyarı seviyesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 500 g/m 3 SO 2 ve 260 g/m 3 PM olduğu zaman; 1-İkinci ve Üçüncü Sınıf GSM lerin % 50 kapasitede çalışmasına, 21: 00 ) 2-Kalorifer ve sobaların günde yalnız iki defa 4 er saat yakılmasına,( : 00 ve 17:00-2. Uyarı Kademesi: 24 saat ölçüm ortalamaları 850 g/m 3 SO 2 ve 400 g/m 3 PM olduğunda; 1) Birinci Sınıf GSM lerin % 50 kapasitede çalışmasına, 2) Kalorifer ve sobaların günde yalnız 2 defa 3 er saat yakılmasına,(05: 00-08: 00 ve 17: 00-20: 00 ) 3. Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 1100 g/m 3 SO 2 ve 520 g/m 3 PM olduğunda; a) ve 3. sınıf GSM ler ve emisyon yayan bütün işyerlerinin faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına, b) İlk ve Orta dereceli okulların tatil edilmesine, c) Tek ve çift plaka uygulamasına geçilmesine, 4. Uyarı Kademesi: 76

77 24 saatlik ölçüm ortalamaları 1500 g/m 3 SO 2 ve 650 g/m 3 PM olduğunda; Birinci, İkinci ve Üçüncü kademe önlemlerine ek olarak, a) Zorunlu ihtiyaç maddeleri üreten ve halk sağlığını doğrudan ilgilendiren iş yerleri dışında tüm işyerlerinin faaliyetlerinin durdurulmasına, b) Tüm okul, işyerleri ve resmi dairelerin tatil edilmesine, c) Askeri, Emniyet, İtfaiye, Sağlık ve zorunlu ihtiyaç maddeleri taşıyan araçlar, Kordiplomatik otolar ve taksiler hariç bütün motorlu araçların trafikten men edilmesine, d) Kalorifer ve bacalar tamamen söndürülerek hastane ve benzeri halk sağlığını ilgilendiren kuruluşlarda elektrikli ısınma cihazlarının kullanılmasına, e) Tüm kamu ve özel hastanelerin ihtiyacı karşılayacak şekilde yatak, ilaç ve diğer malzemeleri hazır bulundurmalarına, f) Özel Ambulansların en kısa sürede İl Sağlık Müdürlüğü emrine verilmesine, Belirlenen katı ve sıvı yakıtlar dışında yakıt kullananlar, kalorifer kazanlarını kullanılan kömürün cinsine göre tekniğine uygun yakmayanlar, ateşçi belgesi bulunmayan kalorifer kazanı ateşçisi çalıştıranlar, kazan duman borularının temizliğini zamanında yapmayanlar, hava kirliliğinin yoğun olduğu ve yakma saatlerine kısıtlama getirildiği günlerde yakma saatlerine uymayanlar, araçların egzoz emisyon ölçümlerini yıl içinde yaptırmayanlar hakkında, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile Çevre Kanunu nun ilgili maddelerini ihlal gerekçesiyle cezai işlemler uygulanmasına, B) YAKIT ÖZELLİKLERİ b) Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler 1. Grup Kirli Bölgeler: Muğla Merkez ve Yatağan İlçe Merkezi Yerli Kömürlerin Özellikleri 1.Grup kirli yerler Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2 Alt Isıl Değer (orijinalde) min Kcal/kg (-200 tolerans) Toplam Nem (satışa sunulan) max. %25 Kül (kuru bazda) max. %25 Şişme İndeksi* max. 1 Boyut** mm (18 mm altı max. %10 tolerans 150 mm üstü max. % 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. 2. Grup Kirli Bölgeler: Milas, Ula, Dalaman, Ortaca, Datça, Fethiye, Kavaklıdere ilçe merkezleri. Yerli Kömürlerin Özellikleri 2.Grup kirli yerler 77

78 Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2,3 Alt Isıl Değer (orijinalde) min Kcal/kg (-200 tolerans) Toplam Nem (satışa sunulan) max. %30 Kül (kuru bazda) max. %30 Şişme İndeksi* max. 1 Boyut** mm (18 mm altı max. %10 tolerans, 150 mm üstü max.% 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. 3. Diğer Yerler: Kömür yakılmasına izin verilen diğer tüm belde ve köyler Yerli Kömürlerin Özellikleri Toplam Kükürt (kuru bazda) Alt Isıl Değer (orijinalde) Boyut Diğer yerler : max. % 2,5 : min 3000 Kcal/kg (-200 tolerans) : mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) 4. Köyceğiz(Merkez), Bodrum, Marmaris, ve Fethiye (Ölüdeniz), Ula (Akyaka) ilçelerinde kömür kullanımı yasağının devam etmesine, c) Isınma Amaçlı İthal Kömürlerde Aranacak Özellikler Özellikler Sınırlar Toplam Kükürt (kuru bazda) : max. % 0,9 Alt Isıl Değer (orijinalde) : min 6200 Kcal/kg (- 400 tolerans) Uçucu Madde (kuru bazda) : % (+1 tolerans) Toplam Nem (orijinalde) : max. % 10 Kül (kuru bazda) : max. %14 (+1 tolerans) Şişme İndeksi : max. 1 Boyut* : mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. bazda) bazda) c) Sanayi Amaçlı İthal Edilecek Kömür Özellikleri Alt Isıl Değeri (orijinalde) : min 6000 kcal/kg (-500 kcal/kg tolerans) Toplam Kükürt (kuru : max. % 1 Uçucu Madde (kuru Boyut : max. % 36 : 0-50 mm d) Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri Özellikler Sınırlar 78

79 bazda) bazda) Alt Isıl Değeri (orijinalde) Toplam Kükürt (kuru Uçucu Madde (kuru Boyut Emisyon İznine Baca gazında EKHKKY nde belirtilen sınır değerlerin sağlanması koşuluyla kısıtlama yok. Tozumayı önleyici her türlü tedbirin alınması koşuluyla boyut ve torba kısıtlaması yok EBHKKY: Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 79

80 e) Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ğı ÖZELLİK SINIF 1 SINIF 2 Alt Isı Değeri (1) (Kcal/kg) en az Baca gazına geçen kükürt oranı (%), m/m, enfazla 0,8 1,0 Düşme Sağlamlığı (%) m/m, en az Aşınma Sağlamlığı (%) m/m, en az Kırılma Sağlamlı Yastık veya Yumurta Şeklindeki Briketlerde (Kgf), en az Tabanı Düzgün Geometrik Şekilli Briketlerde (Kg/cm 2 ), en az Suya Dayanım (2) (%) en az Isıl Verimi (%) en az Duman Emisyon Oranı (g/kg), en fazla ) Bu özellik, orijinal (satışa sunulan) briket bazındadır. 2) Su geçirmeyen torbalar içerisinde satılan briketlerde bu özellik aranmaz Bağlayıcı Madde: Petrol ve petrol türevlerinden üretilmiş herhangi bir bağlayıcı madde kullanılmayacaktır. Nişasta/melas gibi akademik kuruluşlarla bağlayıcı olarak kullanılabilirliliği kabul edilmiş ve belgelenmiş, insan ve çevre sağlığı açısından zararlı olmayan benzer maddeler kullanılmasına, d) Sıvı Yakıtta Aranacak Özellikler: - Kükürt içeriği azami % 1 olan ithal fuel-oil ile kükürt içeriği azami % 1.5 olan yerli fuel-oil ve tarihinden itibaren ise kükürt içeriği azami % 1 olan yerli fuel-oil, ayrıca motorin, gaz yağı ve etanol gibi sıvı yakıtlardır. - Sanayi amaçlı yakıt olarak TÜPRAŞ tarafından üretilen yüksek kükürt içeren 6 nolu fueloilin, kükürtdioksit emisyonunu Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlere uygun olarak arıtan bacagazı arıtım tesisine/teknolojisine sahip sanayi tesislerinde kullanımına izin verilir. Bu koşullar dışında 6 nolu fuel-oil kullanımının önlenmesi, sıvı yakıt taşıyıcı ve satıcı firmaların bu konuda uyarılmasına, - Sanayi tesislerinde TÜPRAŞ spektlerine uygun %1 kükürt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ndan izin alınarak ithal edilen fuel-oil kullanılabilir. Bu yakıtın anma ısıl gücü düşük, yanma boyu kısa kazanlarda kullanımında yanma verimi açısından, akışkanlığın arttırılması amacıyla ön ısıtma yapılması, - Bacasından siyah duman atan işyerlerinin ve sanayi tesislerinin belediyeler ve mücavir alanları içinde ilgili belediyelerce, mücavir alan dışında kalan yerlerde ise İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ve ilgili Kaymakamlıklarca denetlenmesi, kullanılan yakıt ve bacadan atmosfere verilen emisyonlar dikkate alınarak sanayiden kaynaklanan hava kirliliğinin denetim altına alınması ve gerekli yasal işlemin yapılmasına, e) Pirina Kullanımında Uyulacak Hususlar: Muğla İli sınırları içerisinde evsel ısıtma ve sanayi amaçlı pirina kullanımında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca aşağıdaki şartlara 80

81 uyulacaktır. Tablo 1 deki özellikleri sağlamayan pirinanın ısınma ve sanayi amaçlı kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlara Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapılacaktır. Tablo- 1:Pirinanın özellikleri Parametreler Özellikler Kalori 3700 kcal/kg Nem % 15 max Yağ % 1.5 Sodyum (Na) 300 mg/kg Boyut 6 mm.(min.) (6mm. den küçük ağırlıkça %5 i geçemez) Sanayi amaçlı pirina kullanımında; 1.Yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma özelliğine sahip olan anma ısıl gücü 500 kw ın altında olan tesislerde yakıt olarak kullanılabilir. 2.Yılda 120 günden uzun sürmeyen mevsimlik faaliyetlerini sürdüren zeytinyağı üretim tesislerinde yağhanelerde pirinanın yakıt olarak kullanımına izin verilmektedir. Bu işletmeler tablo- 2 de verilen emisyon sınır değerlerinden muaf olmakla birlikte, atık gazlarındaki islilik derecesi Bacharach Skalasına göre en çok 4 olmalıdır, 3.Pirinanın yakıt olarak kullanıldığı ve anma ısıl gücü 500 kw ın üzerinde olan zeytinyağı üretim tesisleri ve diğer yakma tesisleri (enerji üretim tesisleri, çimento ve kireç fabrikaları vb.) otomatik yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma sistemi özelliğine sahip olmak zorunda olup, tablo-2 de verilen baca gazı emisyon değerlerini sağlamak zorundadır. Tablo- 2 Sanayi Amaçlı Pirinanın Baca Gazı Emisyon Sınır Değerleri Kirletici Parametreler CO (mg/nm 3 ) NO (mg/nm 3 ) SO x (mg/nm 3 ) HCI (mg/nm 3 ) HF (mg/nm 3 ) PM (mg/nm 3 ) TOC (mg/nm 3 ) 500 kw MW 15 MW MW >50 MW (Baca gazında; % 6 hacimsel oksijen ile 0 0 C ve 1atm basınca tekabül eden normal şartlar ve kuru baz dikkate alınır.) Pirinanın evsel ısınmada kullanılması için aranan şartlar: 1.Pirina, evsel ısınma amaçlı stoker yakmalı, süspansiyon yakmalı ve silikon yakmalı kazan sistemlerinde kullanılacaktır. 2.Pirina yakan evsel ısınma tesislerinde kullanılacak pirina torbalı olarak satılmalı ve tablo 1 de verilen özellikleri sağlamalıdır. 3. Pirina yakan evsel ısınma sistemlerinin baca gazı emisyon sınır değerleri ise tablo 3 de tanımlanan sınır değerlere uygun olmalıdır. Kullanılan Yakıt Tablo- 3 Isınma Amaçlı Pirinanın Baca Gazı Emisyon Sınır Değerleri Yakma Oksijen Toz Karbonmonoksit Tesisinin içeriği(%) Emisyonu Emisyonu Isıl Gücü (mg/nm 3 ) (mg/nm 3 ) (kw) İslilik (Ringelman skalası) 81

82 Pirina 15 den büyük 1000 den küçük f) Petrokok Kullanımı: Petrol kokunun ısınma amaçlı yakılmasının yasaklanmasına, yalnızca Çevre ve Orman Bakanlığı nca uygun görülen ve izin verilen çimento ve kireç fabrikalarında kullanımına izin verilmesine, C) MOTORLU TAŞITLARDAN KAYNAKLANAN EGZOZ GAZI EMİSYON KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR İl sınırları dahilinde motorlu kara taşıtlarının egzoz gazlarının yarattığı hava kirliliğinin önüne geçmek ve hava kirliliğinin kontrol altına alınması amacıyla; - 8 Temmuz 2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine İlişkin Tebliğ de belirlenen esaslar göz önüne alınarak, motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazlarının kontrolü için denetimlerin yapılması, - Benzinli ve dizel motorlu araçlarda egzoz gazlarının kontrolü için şok denetimlerin yapılarak araçların sürekli bakımlarının sağlanması, - Servis araçları ile ilgili kuralların getirilmesi ve egzozundan siyah duman atan servis araçlarının trafikten men edilmesi, -Çevre ve Orman Bakanlığınca Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi verilmiş olan egzoz gazı emisyon ölçüm istasyonlarının İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce denetlenerek, Yetkili Servis Belgesi ve TSE Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesinin geçerlilik tarihlerinin takip edilmesine, söz konusu belgelerin geçerlilik sürelerinin bitimi tarihinden itibaren, belgelerin yenilenmemesi halinde imzalanan protokolün fesih edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığına bilgi verilmesine, - Hava kirliliğinin uyarı kademelerine ulaştığı günlerde tek çift plaka uygulamasına giderek trafiğin sınırlandırılması, - Toplu taşım araçlarının kullanımın desteklenmesi, - Sinyalizasyon sisteminin sabit hızda gidildiği takdirde durmayı önleyecek şekilde düzenlenerek yeşil dalga sisteminin oluşturulması ve bu sayede gereksiz beklemenin ortadan kaldırılarak egzoz emisyonunun en aza indirilmesinin sağlanması, - Egzoz emisyonlarından en çok zarar görebilecek çocukların oyun alanlarının (park, bahçe vs.) mümkün olduğunca trafiğin yoğun olduğu yerlerden uzakta planlanması ve yapılması, imar planlarında bisiklet yollarının planlamaya alınarak düzenlenmesi, yeni imara açılacak yerlerde yolların rüzgar iletimini sağlayacak şekilde boydan boya şehri kaplayacak şekilde planlanmasına, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 30 uncu maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendine göre İl Jandarma Komutanlığı trafik timleri ve Emniyet Müdürlüğü ne bağlı trafik ekiplerince, çevredekileri rahatsız edecek derecede duman ve gürültü çıkaran taşıtların uygun duruma getirilmesinin sağlanması ve uygun duruma getirilmediğinin tespiti halinde, taşıtların trafikten men edilmesine, D) YAKITLARIN ÜRETİMİ, SATIŞI-PAZARLANMASI TORBALANMASI VE İZİNLELE İLGİLİ ESASLAR 82

83 a.) Isınma amaçlı, her ne miktarda olursa olsun açıkta ve torbasız kömür satılmasının ve yakılmasının yasaklanmasına, torba üzerinde 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ilgili maddesi uyarınca, üretici firma adı, kömürün menşei, torbanın kaç kg olduğu, B- maddesinin (1) bendi (a, b, c) alt bentlerindeki tablolarda kömür değerlerini gösteren bilgiler, kömürün Çevre ve Orman Bakanlığı nın tarih ve 2006/17 sayılı Genelgesinde belirtilen hava kirliliği açısından kaçıncı derece kirlilik bölgelerinde kullanılacağının belirtilmesine ve torbaların üzerinde bu torbanın yakılması zararlı ve yasaktır ibaresinin de bulunmasına, sadece 1. ve 2.derece kirlilik bölgeleri dışında (Belde ve Köyler ) kullanılabilir kalitede olan kömürlerin siyah renkli torbalar içinde satışa sunularak bu kömürlerin 1. ve 2. derece kirlilik bölgelerinde kullanılamayacağının kolaylıkla ayırt edilebilmesine, b.) Kömür Zenginleştirme/İyileştirme/Paketleme tesislerinden elde edilen kömürlerin bu Mahalli Çevre Kurulu Kararlarında gösterilen özellikleri sağlaması halinde bu tesislere izin verilmesine, c.) Satışa sunulan kömürlerin satışa sunumu sırasında Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen özellikleri sağlaması esastır. Eğer belirlenen özellikler sağlanamıyorsa çevre ve insan sağlığının korunması için kömürlerde satışa sunulmadan önce iyileştirme yapılmasına, Muğla il sınırları içerisinde üretilen kömür üreticileri veya satıcılarının Muğla Valiliğinden satış izni almalarına, ç.) Muğla ili haricindeki diğer illerde üretilip, İlimiz sınırları içerisinde satış yapmak isteyen kömür üreticilerinin kömürün çıkarıldığı ilin Valiliğinden alınmış Uygunluk Belgesi ile Valiliğimize müracaat etmesi durumunda başkaca bir izin belgesine gerek kalmaksızın ilgili Valilikçe verilen, Uygunluk Belgesi ile kömür satışına izin verilmesine, d.) Yerli kömür üreticilerinin ürettikleri kömürlerin ilk aşamasından başlayarak nihai tüketim aşamasına kadar sorumlu sayılmalarına, e.) Belirtilen kömür değerlerine uymayan, isimsiz ve/veya bilgileri eksik üretim ve satış izin belgesi almamış kömürlerin taşındığı, üretildiği, depolandığı, satıldığı ve kullanıldığının tespiti halinde kaçak yakıt muamelesi yapılmasına, f.) Kömür bayilerinin denetimlerinde alınan kömür numunesi analizlerinin Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Referans Laboratuarında veya akredite olmuş laboratuarlarda yaptırılmasına, analiz ücretlerinin kömür üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmesine ve tüketicilere yansıtılmamasına, Kömür satış izin belgeleri; ithal kömürlerde ithalatçılara, yerli kömürlerde ise kömür üreticilerine verilir. Kömür satış izin belgesi için istenilen; 1) Mahrukatçılar odasına veya Sanayi ve Ticaret Odasına kayıtlı olduğuna dair belge ( oda sicil kaydı) 2) Çevre ve Orman Bakanlığı ndan alınmış kontrol belgesinin fotokopisi, analiz raporunun fotokopisi (ithal kömürler için) 3) Kömürün çıkarıldığı ilin Valiliğinden alınmış Uygunluk Belgesi (yerli kömürler için) 4) İlgili kurum / kuruluştan alınmış çalışma ruhsatı veya işyeri açma ruhsatı 5) İmza sirküleri, 6) Taahhütname (İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden temin edilecek) Belgelerle Valiliğimize başvurulmasına, 83

84 g.)kömür üretici veya ithalatçılar kömürlerini sözleşme yaptıkları satıcıları (bayi/mahrukatçı) aracılığıyla satmak istiyorlarsa, satış izni başvurusu aşamasında; taahhütname ile birlikte kömür ticareti faaliyeti için gerekli şartları sağlayan (oda sicil kaydı, vergi levhası, imza sirküleri) ve bu konu kapsamında mevzuatta öngörülen izinleri (çalışma ruhsatı veya işyeri açılma ruhsatı) almış olan satıcıların (bayi/mahrukatçı) isim/isimlerini (kömür ithalatçı/üretici ile satıcılar arasında yapılmış sözleşme/protokol belgesi ile birlikte) Valiliğe vermek zorundadır. Valilikçe yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda uygun görülen kömür üretici veya ithalatçılara kömür satış izni belgesi verilmesine ve bu belgeye satıcıların da isminin eklenmesine, satıcılar da kendi isimlerinin yer aldığı satış izin belgesini denetimlerde bulundurmalarının zorunlu olmasına, h.) Satış izin belgesi, satış izin belgesinin alınması aşamasında verilen kontrol belgesi(ithal kömür) veya uygunluk belgesi(yerli kömür) kapsamındaki yakıtlar için geçerli olmasına, başka kontrol belgesi veya uygunluk belgesi kapsamında yakıtın satışı için Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) yeniden başvuru yapılmasına, ı.) Analiz ücretini kömür ithalatçıları, üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmek üzere gümrük sahalarından, depolardan, kömür satış yerleri ile apartmanlardan TS 5125 ve TS 4744 sayılı standartların belirlediği numune alma esaslarına göre kömür numuneleri alınarak analizlerinin yaptırılmasına, torbadaki her kömür parçasının belirlenen özellikleri sağlaması esas olduğundan, en az üç torbadan veya en az üç farklı yerden(torbalanmamış kömürler için) alınarak hazırlanan birinci denetim numunesinin analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda Çevre Kanunu gereğince cezai işlemin uygulanmasına, aynı kontrol belgesi/uygunluk belgesi veya başka kontrol belgesi/uygunluk belgesi kapsamındaki kömürler için ikinci denetimde analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda ise kömür üreticileri, ithalatçıları ve/veya satıcıların izin belgelerinin iptal edilmesine, analiz bedellerinin vatandaşlara yansıtılmamasına, i.) Vatandaşların uygunluk ve satış izin belgesi olmayan yerlerden kömür almamaları konusunda uyarılması ve bilinçlendirilmesine, j.) Uygunluk ve satış izin belgesi verilen firma veya şahısların isimleri ile il/ilçelerinde satılan kömür miktarı ve özellikleri hakkındaki bilgilerin Nisan ayının sonuna kadar Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, k.) Yetki devri yapılmış Belediyeler ya da İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce ceza verilen ve satış izin belgesi iptal edilmiş kömür ithalatçı, üretici ve/veya satıcıların isimlerinin, adresleri ve markalarının Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, E) TÜKETİCİLERİN SORUMLULUKLARI 1. Tüketicilerin denetimler sırasında denetim ekibine; yakıta ait sevk irsaliyesini veya faturayı, İtfaiye Müdürlüğünden alacakları baca temizlik belgesi ve yakma kazanını işleten ateşçinin ehliyet belgesini ibraz etmekle yükümlü olmalarına, tarihinden sonra kurulan kalorifer kazanlarına ait tip emisyon izin belgesini göstermelerine, 2. Mahalli Çevre Kurul Kararına uygun olmayan yakıtların kullanılması durumunda veya izin belgesi bulunmayan firmalardan yakıt satın alınması durumunda, yakıtın satın alma kararını veren bina yöneticiliğinin sorumlu tutulmasına, 3. Tüm konut ve işyerlerine ait bacaların periyodik olarak temizlenmesinin sağlanmasına, 4. Tüm konut ve işyerleri kalorifer kazanlarının ve tesisatının işletme bakımlarının düzenli olarak yaptırılmasına, TSE standartlarına uygun olan ve yakıtı en yüksek verimle yakabilen soba ve yakma kazanlarının kullanılmasına, 84

85 5. Kömür kullanılan kalorifer kazanlarının zorunlu olmadıkça söndürülmeyerek, sürekli yanmasının sağlanmasına, ayrıca sönen kaloriferlerin ilk yakış saatlerinin sabahları 06: 00-08: 00, akşamları 16: 00-18: 00 saatleri dışında olmasına, 6. Yaz aylarında su ısıtma amaçlı kullanılan kazanlarının akşamları 17: 00-20: 00 saatleri ile geceleri 04: 00-06: 00 saatleri arasında yakılmasına, F) DENETİM, ÖLÇME DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ ESASLAR 9. Isınma amaçlı kömür üreten ocakların, kömür torbalama tesislerinin İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce denetlenmesine, satıcıların ise il merkezinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce, ilçe merkezlerinde ise Kaymakamlıklarca ve ilgili belediyelerce denetlenmesine, 10. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 32. maddesi gereğince, Bakanlığın denetim yetkisi saklı kalmak şartı ile belediyeler ve mücavir alanı içinde belediyeler, belediyeler ve mücavir alanları dışındaysa Valiliğimiz ve ilgili kaymakamlığın, bu yönetmelikte belirlenen kurallara uygun olmayan yakıtları üretenler, satışa sunanlar ile ısıtma kazanları üretenler ve işletenleri denetlemek ve haklarında 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapmakla yükümlü olmalarına, 11. Belediyeler ve mücavir alanları içindeki konut ve işyerleri denetimlerinin ilgili belediyelerce yapılarak denetim sonuçlarını aylık olarak Valiliğimiz (İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne) gönderilmesine, 12. Denetimlerde, denetim elemanları tarafından tespit yapılarak tutanak düzenlenmesi, gerekli görüldüğü hallerde satıcı, pazarlamacı, nakliyeci, torbalama tesisi, konut ve işyerlerinden yakıt numunesi alınması ve analiz sonucu uygun olmayan veya torbalanmamış olarak yakalanan katı yakıtın yed-i emine alınarak ilgili belediye başkanlığının gösterdiği yerde muhafaza edilmesi ve şehir dışına çıkarılmasının sağlanmasına, 13. Katı yakıt yüklü araçların denetiminin Belediyeler ve mücavir alan sınırları içerisinde zabıta görevlilerince, dışında karayolu güzergahında ise Emniyet Müdürlüğü ve Jandarma Komutanlıklarınca yapılmasına, 6. Denetimler sırasında numune alınan ithal kömürler için tutulan tutanaklarda yakıta ait Kontrol Belgesi ve Gümrük Giriş Beyannamesi tarih ve sayısına da yer verilmesine, 7. İl merkezinde ve ilçelerde yapılan denetimler sonucunda, Mahalli Çevre Kurulu kararına aykırı durumların tespit edilmesi durumunda, İl Merkezinde 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre belediyece veya Çevre Kanuna göre işlem yapılmak üzere bir üst yazı ile birlikte Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gerekli bilgi ve belgelerin gönderilmesine, İlçelerde ise; belediyeler ve mücavir alanları içerisinde 5393 sayılı Belediye Kanunu na ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre ilgili belediyelerce işlem yapılmasına, belediyeler ve mücavir alanları dışında ise ilgili kaymakamlıkça gerekli tutanaklar tutulup deliller toplandıktan sonra Çevre Kanununa göre işlem yapılmak üzere Valiliğimize (İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gönderilmesine, 8. Soba ve kalorifer kazanlarının kış gelmeden önce temizlenmesi yanma verimini arttırdığı ve buna paralel olarak yakıt tüketimi ve bacadan atılan kirletici emisyonlarını azalttığı için baca ve soba temizliğine önem verilip, temizliğin kış gelmeden önce yapılması ve bu konuda, Belediyelerin, Gönüllü Kuruluşlarla işbirliği yaparak eğitim programları düzenlenmesine, 9. Kalorifer tesisatlarının iyi izole edilerek ısı kayıplarının önlenmesi, tüm ısıtma tesisatının bakımı ve temizliğinin gereği gibi yapılması, kazan dairelerinin yeterince havalandırılması ve işletme talimatlarına uygun olarak işletilmesi, bacaların periyodik temizliğinin yapılıp yapılmadığının ilgili Belediyelerce düzenli olarak denetlenmesine, 85

86 10. İlgili belediyece kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları düzenlenmesine yönelik çalışmaların yapılmasına, bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticilerinin eğitilmesi ve denetlenmesine, G) DİĞER HUSUSLAR 1. İlimiz genelinde, hava kirliliği ile ilgili olarak kamuoyu ve vatandaşların bilgilendirilmesi, çevre bilincinin geliştirilmesi için İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce afiş, broşür vb. hazırlanarak kirlilik olan merkezlere dağıtılmasına, 2. İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce, Mahalli Çevre Kurul Kararlarının ilgili taraflara (kömür satıcılarına, kömür pazarlamacılarına, torbalama tesislerine, tüketicilere, ilimize kömür getirilen illerin Valiliklerine) basın-yayın, gazete ilanı yolu ile duyurulmasına, H ) CEZA VERİLMESİNDE ESAS ALINAN KANUNLAR VE CEZA UYGULAMASI Bu kararda belirtilen kurallara ve yasaklara riayet etmeyenlere; sayılı İl İdaresi Kanunu hükümlerinin, sayılı Türk Ceza Kanunu nun 526. madde hükümlerinin, - Çevre Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin, - Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik hükümlerinin, - Isıtma ve Buhar Tesislerinin Yakıt Tüketiminde Ekonomi Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmeliği nin Yapılacak kontroller ateşçilere ve işverenlere uygulanacak cezalar başlıklı 9. madde hükümlerinin, sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, sayılı Belediye Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, sayılı Kabahatler Kanunun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, sayılı Karayolları Trafik Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanmasına, 1. Satış izin belgesi olmadan kömür satışının yapılması veya denetim anında belge ibraz edilmemesi durumunda; Kömür üreten ve satan firmaya; - Çevre Kanunu gereğince uyarı verilerek izin alıncaya kadar faaliyetinin durdurulmasına, 2. Uygunluk ve satış izin belgelerinin verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde konutlardan, depodan, taşıma aracından, satış yerinden ve ocaklardan alınan numune sonucunun olumsuz çıkması halinde; Birinci analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda, Çevre Kanunu nun ilgili maddeleri gereğince idari para cezası verilmesine, 86

87 İkinci denetimde analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda ise aynı kanunun ilgili maddesi gereğince izin belgelerinin iptal edilmesine, şehir içerisinde bulunan tüm kömürlerin firma tarafından toplatılmasına ve toplatılmadığının tespiti halinde Türk Ceza Kanunu uyarınca işlem yapılmasına, 3. Muğla İli genelinde belirlenen özellikleri taşısa bile torbalanmamış kömürlerin satışının yapılması durumunda, -Çevre Kanunu nun ilgili maddeleri gereğince tüketici ve satıcıya idari para cezası verilerek, ilgili belediye ve kaymakamlıklarca oluşturulacak yed-i emin marifetiyle, torbalanmamış kömürlerin teslim alınarak sorumluluğuna göre satıcı veya ocak sahibi tarafından ocağa geri taşınmasının sağlanmasına, I ) HAVA KİRLİLİĞİ UYARI KADEMELERİ İLE İLGİLİ OLARAK: Hava kirliliği meydana gelmesi ve uyarı kademelerinin aşılması durumunda; Meteoroloji İstasyon Müdürlüklerinin ileriye yönelik olarak günlük sıcaklık, nem, basınç değerleri ve inversiyon tahminlerini İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü ile İl Özel İdaresi ve ilgili belediyelere bildirmesine, Dünya Sağlık Örgütünün en alt sınır olarak tespit ettiği standart hava kirliliği derecesi 75 g Kükürtdioksit, 150 g Duman, normal kabul edilebilir sınırlar, 250 g/m 3 Kükürt dioksit, 300 /m 3 Duman a) Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine göre; UYARI KADEMELERİ SO 2 ( g/m 3 ) PM(Duman) ( g/m 3 ) 1.KADEME KADEME KADEME KADEME Nispi nem %90 ın üzerinde ise kirlilik %10 eksiği ile uygulanır. 1.Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 700 g/m 3 SO 2 ve 400 g/m 3 PM olduğu zaman; 1) İkinci ve Üçüncü Sınıf GSM lerin %50 kapasitede çalışmasına, 2) Kalorifer ve sobaların günde yalnız iki defa 4 er saat yakılmasına,( : 00 ve 17: 00-21: 00 ) 87

88 2. Uyarı Kademesi: 24 saat ölçüm ortalamaları 1000 g/m 3 SO 2 ve 600 g/m 3 PM olduğunda; 1) Birinci Sınıf GSM lerin %50 kapasitede çalışmasına, 2) Kalorifer ve sobaların günde yalnız 2 defa 3 er saat yakılmasına,(05: 00-08: 00 ve 17: 00-20: 00 ) 3. Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 1500 g/m 3 SO 2 ve 800 g/m 3 PM olduğunda; a) ve 3.sınıf GSM ler ve emisyon yayan bütün işyerlerinin faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına, b) İlk ve Orta dereceli okulların tatil edilmesine, c)tek ve çift plaka uygulamasına geçilmesine, 4. Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 2000 g/m 3 SO 2 ve 1000 g/m 3 PM olduğunda; Birinci, İkinci ve Üçüncü kademe önlemlerine ek olarak, 1) Zorunlu ihtiyaç maddeleri üreten ve halk sağlığını doğrudan ilgilendiren iş yerleri dışında tüm işyerlerinin faaliyetlerinin durdurulmasına, 2) Tüm okul, işyerleri ve resmi dairelerin tatil edilmesine, 3) Askeri, Emniyet, İtfaiye, Sağlık ve zorunlu ihtiyaç maddeleri taşıyan araçlar, Kordiplomatik otolar ve taksiler hariç bütün motorlu araçların trafikten men edilmesine, 4) Kalorifer ve bacalar tamamen söndürülerek hastane ve benzeri halk sağlığını ilgilendiren kuruluşlarda elektrikli ısınma cihazlarının kullanılmasına, 5) Tüm kamu ve özel hastanelerin ihtiyacı karşılayacak şekilde yatak, ilaç ve diğer malzemeleri hazır bulundurmalarına, 6) Özel Ambulansların en kısa sürede İl Sağlık Müdürlüğü emrine verilmesine, Belirlenen katı ve sıvı yakıtlar dışında yakıt kullananlar, kalorifer kazanlarını kullanılan kömürün cinsine göre tekniğine uygun yakmayanlar, ateşçi belgesi bulunmayan kalorifer kazanı ateşçisi çalıştıranlar, kazan duman borularının temizliğini zamanında yapmayanlar, hava kirliliğinin yoğun olduğu ve yakma saatlerine kısıtlama getirildiği günlerde yakma saatlerine uymayanlar, araçların egzoz emisyon ölçümlerini yıl içinde yaptırmayanlar hakkında, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile Çevre Kanununun ilgili maddelerini ihlal gerekçesiyle ve Çevre ve Orman Bakanlığınca her yıl yayımlanan genelgeler doğrultusunda cezai işlemler uygulanmasına C Endüstriyel Emisyonlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Muğla kent merkezinde 1 adet sabit, 1 adette seyyar egsoz ölçüm istasyonu mevcuttur. Egsoz ölçümleri Muğla ya Hizmet Vakfı ve Çevre Koruma Vakfı tarafından yapılmaktadır yılı içerisinde ölçümü yapılan araçların sayısının dağılımı aşağıdaki gibidir: 88

89 Aylar/ İlçeler Tablo C.17: 2009 yılı Muğla ve ilçeleri egzoz emisyon ölçüm sayısı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kası m Aralı k Toplam Merkez Fethiye Dalaman Ortaca Köyceğiz Marmaris Datça Ula Bodrum Milas Yatağan K.Dere Toplam Muğla il genelinde toplam adet aracın ölçümü yapılmıştır. İlimizde Bodrum-Milas Havaalanı bulunmaktadır. ve Dalaman Havaalanı olmak üzere toplam 2 adet havaalanı C.2.Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.2.1.Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman İnsan sağlığının korunması, çevrede kısa ve uzun vadeli olumsuz etkilerin ortaya çıkmaması için atmosferdeki hava kirleticilerinin, bir arada bulunduklarında değişen zararlı etkileri göz önüne alınarak tespit edilmiş, konsantrasyon birimleriyle ifade edilen seviyelere Hava Kalitesi Sınır Değerleri denmektedir. Tablolarda verilen Kısa Vadeli Sınır Değer (KVS) terimi, maksimum günlük ortalama değerler veya istatistiki olarak bütün ölçüm sonuçlarıyla değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının %95 ini aşmaması gereken değerleri, Uzun Vadeli Sınır Değer (UVS) terimi ise aşılmaması gereken bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerleri ifade etmektedir. Bu sınır değerler Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nde SO 2 ve PM için aşağıdaki şekilde belirtilmiştir; SO 2 (mg/m 3 ) PM (mg/m 3 ) KVS: UVS: C.2.2.Partikül Madde Emisyonları Yatağan ilçesinde Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı kapsamında kurulan istasyonda hava kirliliği ölçümlerine Eylül 2005 'de başlanılmıştır. İstasyonda sürekli olarak kükürtdioksit ve toz ölçümü yapılmaktadır. Yatağan hava kirliliğinin standartların üzerine geçmesi durumunda yani saatlik metreküpte 900 mikrogramı geçmesi durumunda ve anlık değerlerin hızla aşılması durumunda Termik 89

90 Santralin ünitelerinin çalışmasına Yatağan Kaymakamlığı tarafından müdahale edilerek yük düşümüne gidilmekte veya duruma göre üniteler devre dışı bırakılmaktadır. Ölçüm sonuçlarına göre Yatağan ilçe merkezinde kirlilik tespit edilmesi durumunda Yatağan Termik Santrali İşletmesi Müdürlüğü'ne cezai işlem yapılmaktadır. Ayrıca Muğla il merkezinde de yine bu ağ kapsamında hava kalitesi izleme istasyonu kurulması planlanmakta ve yer seçimi yapılmış olup, ihale aşamasındadır. Diğer taraftan Valiliğimiz İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından B Grubu emisyon iznine tabi tesisler de denetlenerek uygun olanlara MÇK'da emisyon izni verilmektedir. C.2.3.Karbonmonoksit Hava kirleticilerinden biri olan Karbonmonoksit gazı atmosferde yaygın olarak bulunmaktadır. Bu gaz, yapay ve doğal olmak üzere iki kaynaktan meydana gelir. Egsoz gazlarında yoğun olarak bulunmaktadır. Yapay aktivitelerde ise yanma iyi olmadığı zaman da karbonmonoksit gazı oluşmaktadır. CO konsantrasyonunun 100 ppm in üzerinde olduğu zaman insan sağlığına olumsuz etkileri olduğu yapılan çalışmalar sonunda ortaya çıkmıştır. CO ın insanlar üzerinde etkisi ise, kanda bulunan hemoglobinle reaksiyona girerek, oksihemoglobin halinde vücuttaki hücrelere, hücrelerde meydana gelen karbondioksiti akciğerlere taşımaktadır. Bu reaksiyon sonunda karboksihemoglobin oluşmaktadır. Bunun sonucunda da oksijenin taşınması zor olmaktadır. C.2.4.Nitrojen Oksitler Atmosferdeki azot oksitleri N 2 O, NO, NO 2 dir. Atmosfere karışan N 2 O gazının tamamı azotlu maddelerin mikrobik bozulmaları sonucunda oluşur. NO gazı ise doğal kaynaklardan ve yapay kaynaklardan oluşur. NO 2 gazının ana kaynağı NO gazıdır. NO gazının bir kısmı Oksijen ile yükseltgenerek NO 2 haline dönüşür. Yapay kaynaklardan meydana gelen NO gazı daha çok yerleşim merkezlerinde meydana geldiği için bazı bölgelerde konsantrayonu yükselebilir. Bu da insan sağlığı açısından tehlikelidir. NO ve NO 2 gazları insan sağlığına zararlıdır. NO 2 burun ve boğazı tahriş eden bir gazdır. Bu gazın kokusunun alınma eşik sınırı 1-3 ppm dir. Havadaki konsantrasyonu 10 ppm in üzerine çıkınca gözde ve mukozada yanmalar meydana gelir. Troposferde bulunan NO gazından bir kısmı yükseltgenmeden stratosfere sızabilir. Bu sızan NO gazı doğrudan ozon tabakasına karışır ve ozon tabakasının parçalanmasına neden olur. C.2.5.Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları C.2.1.bölümünde açıklanmıştır. C:3.Atmosferik Kirlilik C.3.1.Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri Atmosferdeki ozonun yaklaşık 5.90 ı yeryüzünden itibaren başlayarak Km arası yükseklikte stratosfer tabakasında bulunur. Bu bölgedeki ozonun özelliği tüm canlı varlıkları, doğal kaynakları ve tarımsal ürünleri olumsuz yönde etkileyen morötesi radyasyonu yani ultraviyole ışınlarını absorbe etmesidir. Bu ışın tutma işlemi, Oksijen in ozana parçalanarak tekrar oksijene dönüşmesi sırasında ultraviole ışınlarını kullanması sonucunda meydana gelmektedir. Dışarıdan herhangi bir kimyasal madde ilavesi olmadığı takdirde ozon oluşumu ve parçalanması devamlı şekilde sürmekte ve sonuçta zarar ultraviole ışınları bu tabaka tarafından tutulmuş olmaktadır. Doğal bazı 90

91 olaylar (sıcaklık değişimi, hava akımları gibi) ozon dengesini zaman zaman bozmakla birlikte bu durum ozon miktarında önemli değişikliğe yol açmaktadır. Ozon yoğunluğunun ultraviole ışınlarını tutma görevi yapmayacak kadar azalması ozon tabakasının delinmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu durum gerçekte ozon tabakasındaki bir delik olmayıp ozon tabakasındaki incelme olayıdır. Stratosfer tabakasındaki ozonun yararlı olmasına karşın Dünyamızın yüzeyine yakın atmosfer tabakasında %10 oranında bulunan ozonun yıkıcı etkisi vardır. Atmosferdeki diğer moleküllerle reaksiyona giren bitki ve hayvanların canlı dokularına zararı vardır. C.3.2.Asit Yağmurlarının Etkisi Çeşitli endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan yakıtlar, motorlu taşıtlardan çıkan egsoz gazları ile fosil yakıtlara dayalı olarak enerji üreten termik santrallerin faaliyetleri sonucu hava kirlenmekte ve kükürtdioksit, azotoksit, partikül madde ve hidrokarbon molekülleri atmosfere yayılmaktadır. 2 ile 7 gün arasında havada asılı kalabilen bu kirleticiler zaman zaman çok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su partikülleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sülfiroz ait (H x SO X ), sülfirikasit (H x SO X ), nitrik asit (HxNO X ) oluşumuna sebebiyet vermektedir. Bunların geri dönüşleri kuru ve yaş asit depolaması şeklinde olur. Yaş depolamada atmosferde oluşan bütün ürünler, yağmur ve kar içindeki çözülmüş halde taşınırlar. Kuru depolamada atmosferdeki partiküllerin ve gazların yeryüzüne taşınması esnasında yağmur ve kar bulunmaz, sis içindeki aerosol şeklinde bulunurlar. Hiçbir yabancı maddeyle kirletilmemiş bir atmosferde bile yağmur suyu hafif asit karakterdedir ve ph derecesi 5.6 dır. çeşitli yanma olayları sonucu havaya karışan SO x, NO x gibi gazlar yağışla birleşerek asit meydana getirebilmekte, bunların yeryüzüne yağması ile asit yağmurları oluşmaktadır. Asit yağmurlarının zararları; 1- Asit yağmurları göl, akarsularda asit dengesini bozarak, önce hassas canlılar olmak üzere tüm canlıları etkilemekte, hatta bazı türlerin ölümüne yol açmaktadır. 2- Tarihsel kalıntıların çelik köprülerin, demiryollarının aşınmasına ve tahribatına neden olmaktadır. 3-En büyük etki ormanlar üzerinde görülmektedir. Asidik yağışlar ağaçların en önemli organı olan yapraklardaki büyüme ve gelişmeyi engellemektedir. 4-Yeryüzüne inen asit yağmurları suya ve toprağa geçerek onların fizikokimyasal yapısını değiştirmekte, neticede toprak ve suyla ilişkide olan canlılar etkilenmektedir. C.4.Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1.Doğal Çevreye Olan Etkileri C Su Üzerindeki Etkileri Yüzeysel su kirliliğini, yer altı suyu kirliliğinden ayrı tutmak mümkün değildir.yağmur suyu yeryüzüne indiği andan itibaren kirlilik yükünde ani bir artış olur. Organik ve anorganik partiküller, hayvansal ve bitkisel atıklar, doğal ve yapay gübreler, pestisidler, mikroorganizmalar su ve yeraltı suyunun kirlenmesine neden olurlar. Yeraltı suyunun kirlenmesinin en büyük nedeni evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan alıcı ortamlara verilmesidir. Katı, sıvı ve gaz atıklar alıcı ortama verildikten sonra, iklim durumuna, toprağın yapısına, topografya yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına taşınırlar. 91

92 Zirai mücadele ilaçlarının da aşırı ve bilinçsiz kullanımı büyük bir sorundur. Evsel atıkların doğrudan toprağa verilmesi sonucu, özellikle kanalizasyon sistemlerinin olmadığı yerlerde fosseptik çukurlardan sızan sular yer altı suyuna taşınmaktadır. Mikroorganizmalar, yer altı suyuna taşınım sırasında doğal olarak temizlenmeye uğrar. Ancak deterjan gibi parçalanmaya karşı dayanıklı bileşikler yer altı suyuna ulaşarak içme suyu açısından sorun yaratabilmektedir. Çöplerin açık alanlarda depolanması ve kirliliği azaltıcı faaliyetlerin uygulanmaya konmaması önemli sorunlara neden olmaktadır. İlimiz sınırları içerisinde henüz çevre mevzuatına göre gerekli tedbirlerin alınmadığı bölgelerde yukarıda sayılan nedenlere bağlı olarak kirlilik yükünün yoğun olduğu bölgeler yer almaktadır. İl Müdürlüğümüz bu konuda gerekli çalışmalarına devam etmektedir. C Toprak Üzerine Etkileri SO2 ve partiküllerin, bitkilere olan bu direk etkisi ve yöredeki yağışların fazlalığı topraktaki asitleşmeyi arttırıcı, bazlarda fakirleştirici ve mikrobiyolojik aktiviteyi yok edici bir etkide bulunarak, dolaylı olarak bitkilerin direncinin azalmasına neden olur. Bu direnç zayıfladığında zararlı böcek ve mantarların üremesi için gerekli ortamı oluşturur. Bu böcek ve mantarlar bitki örtüsünü ve kalitesini giderek yok ederler.ayrıca; SO2 ve partiküllerin asit yağmuru şeklinde toprağa geçmesi ve toprağın kimyasal yapısının zamanla değişmesi, bilhassa ilimiz sınırları içerisinde mevcut 3 adet termik santralların baca küllerinin kül yağmuru olarak toprağa yağması ve toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının zamanla değişmesi,asit yağmurları sonucu ormanların kuruması ve bu alanlardaki topraklarda su erozyonunun hızlanması gibi etkileri sınırlarımız içerisinde görülmektedir. Bu olumsuzluğun önüne geçebilmek için termik santrallara baca gazı arıtma tesisleri kurdurulmuştur. C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri Bitkiler ve insanlarda görülen hava kirliliği etkilerine, bir ölçüde hayvanlarda da rastlanmaktadır. İnsanlar ve hayvanlar dışında bitkiler de hava kirliliğinin etkileri ile karşı karşıyadır. Hava kirliliğini meydana getiren bazı gazlar, bitkilerin solunumu sırasında gözeneklerinden içeriye girerek fotosentezi yavaşlatırlar. Özellikle tarım bitkilerideki bu olumsuz etki, Ürün kalitesinde düşme ve azalmaya sebep olur. Kükürt dioksitin en çok etkilediği bitki türleri, bazı önemli tahıl ürünleridir. Ağaçların yapraklarında görülen renk bozulmaları da hava kirliliğinin bitki hayatında sebep olduğu ayrı bir bozulmadır. Hava kirliliğinin bitkilere olan etkisinin en iyi örneği, kömürlü santrallerden atılan SO2 gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu meydana gelen H2SO4 in yağmur suyu ile yıkanması sonucu meydana gelen asit yağmurlarının geniş orman alanlarına verdiği zararlardır. İlimizde benzeri zararların varlığı konusunda yapılmış lokal çalışmalar neticesinde, bazı endemik vasıflı bitki varlığının yok olduğu ortaya çıkmıştır. C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Kirli havada bulunan karbon parçacıkları, ozon, karbon monoksit, kükürt dioksit, doymamış hidrokarbonlar, aldehitler, kanserojen maddeler gibi kirleticiler, insanların solunum yollarını etkileyerek normal mekanizmasını bozar. Bronşlarda iltihaplara, daralmalara sebep olur, bu değişimler sonunda da kronik bronşit ve amfizem gibi rahatsızlıklar meydana gelir. Ayrıca kirli hava; aşırı nefes darlığına, sıkıntılara yol açar. Araştırmalar, akciğer kanserinin meydana gelmesi ve artmasında da hava kirliliğinin önemli bir rolü olabileceğini göstermektedir. 92

93 C.4.2.Yapay Çevreye Olan Etkileri C Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri Hava kirliliği, binalarda aşınma ve yıpranmalara neden olmaktadır. KAYNAKLAR -Çevre ve Orman Bakanlığı (Devlet Meteoroloji İşleri Genel Md.) 2009 yılı verileri -2008Muğla Çevre Durum Raporu -Muğla Belediye Başkanlığı D.SU D.1.Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1.Yer altı Suları MUĞLA İLİ SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ Yerüstü suyu (İl çıkısı toplam ortalama akım) : hm 3 /yıl Dalaman çayı : hm 3 /yıl Eşen çayı : hm 3 /yıl Diğer akarsular : hm 3 /yıl Yer altı suyu (İldeki toplam emniyetli rezerv) : 412 hm 3 /yıl Toplam su potansiyeli : hm 3 /yıl Doğal göl yüzeyleri : ha Bafa gölü : ha Köyceğiz gölü : ha Sülüngür gölü : 260 ha Kocagöl : 260 ha Baraj rezervuarı yüzeyleri : 706,5 ha Geyik barajı : 380 ha Mumcular Barajı : 142,5ha Akgedik Barajı 145 ha Bayır barajı : 45 ha Gölet rezervuarı yüzeyi : 62,4 ha Muğla-Ula Akarcadere göleti : 26,4 ha Muğla-Bayır-Kazan Göleti : 36,3 ha Akarsu yüzeyleri : 1 280,6 ha Dalaman nehri : 550 ha Eşen çayı : 600 ha Namnam çayı : 130,6 ha Toplam su yüzeyi : ,8 ha TABLO D.1.DSİ 21.Bölge Müdürlüğü İl Bazında Yer Altı Suyu Envanteri; HAVZASI OVASI İŞL TAHSİS EDİLEN REZERV (TOPLAM-hm3/yıl) TOPLAM TAHSİS KALAN REZERV 93

94 Alt havzası REZER. İçme Sulama (Toplam) Sanayi (hm3/yıl (hm3/yıl) (hm3/yıl) Suyu DSİ Sul+Koop. Belgeli Sul. B.Menderes Yatağan 11 2,63-0,73 0,315 3, /25 B.Menderes K.dere - 0,008-0,25-0,258-7 Batı Akdeniz Muğla 30 9,82-1,65-11,47 17,4 (8) Merkez 8/7 Ula 8/8-1,08-0,05-1,13 - Milas 8/2 18 7,6-5,98-13,58 4,42 Selimiye 38, Ekinambarı 8/3 Karaova /5 Bodrum 10 5,26 1,8 1,88-8,94 1,06 Yarımadası 8/4 Datça 8/ ,2-1,05-4,25 3,59 Marmaris - 4,6-0,56-5,16-8/9 Köyceğiz - 11,735-3,36-15,095-8/11 Ortaca ,016-0,016 47,139 Dalaman - 8,54-9,21-17,75 - Çayı Havzası 8/12 Fethiye 20 6,78-0,8-7,58 12,24 8/16 Ören 8/ TOPLAM 220,5** 61,253 1,8 25,536 17, ,904 92,844 **Savranköy,Ekinambarı ve Gökova Kaynakları rezervi dahil değildir. Tablo B.7. Muğla İli Sınırları İçindeki Yeraltı Suyu Sulama Tesisleri YILI DSİ 21. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ MUĞLA TOPRAK-SU KOOPERATİFLERİNCE İŞLETİLEN SULAMALAR Bulunduğu Sulama Sulama Yer İşletmeye Sulama Alanı Net (ha) Kuyu Adedi Adı Ünitesi Açıldığı Brüt 2010 Yılı 2011 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı Adı İl İlçe Yıl Kesin Proğram Kesin Proğram Sazköy Sazköy Muğla Bodrum Bozarmut Bozarmut Muğla Bodrum Kızılyaka Muğla Ula Çamköy Çamköy Muğla Milas Şube Müd.-Muğla Toplamı

95 D.1.2.Jeotermal Kaynaklar Dalaman İlçesi sınırları içinde bulunan kükürtlü doğal kaynaklar sularının kapıkargın köyü cumabelen mevkiinde halka acık kullanımı, ayrıca incebel tatil köyü mevkiinde Spa Doğal Tedavi ve Dinlenme Tesisleri ThermeMaris bulunmaktadır. D.1.3.Akarsular Muğla İli toprakları, Büyük Menderes havzası ve Batı Akdeniz havzasına girer. Bu iki havza, ülkenin orta büyüklükteki havzasıdır. 1.BATI AKDENİZ HAVZASI Muğla nın Gökova Körfezi ile Akdağlar arasında kalan kesimi bu havzaya girer. Su toplama alanı km 2 olan havzanın ortalama yıllık hacmi 7 milyar m 3 e yakındır. Havzada hektar ovalık alan vardır.bunun hektarı sulanabilir niteliktedir.batı Akdeniz havzasının suları Dalaman ve Eşen Çaylarıyla Akdeniz e boşalmaktadır.bu çaylar aynı zamanda ilin en önemli iki akarsuyudur. DALAMAN ÇAYI : Dalaman Çayı havzası Toplam Tahsis 17,75 hm 3 /yıl olup içme suyu olarak 8,54 hm 3 /yıl 9,21 hm 3 /yıl sulama suyu olarak kullanılmaktadır. Dalaman Çayı Boncuk Dağlarının kuzey yamaçlarından kaynaklanır. Kuzeydoğu yönünde akarak Burdur un Gölhisar çukurluğuna ulaşır.bu çöküntü alanında Akdağlar ın Burdur il alanına dökülen uzantılarından doğan,çok sayıda küçük akarsu ile beslenir.doğudan ve batıdan bu iki dağdan doğan,kısa ama bol sulu derelerle beslenen Dalaman Çayı, Oğlansininin Kuzeyinden Muğla topraklarına girer. Doğudan Hüsniye ve Gürlek Çaylarını, batıdan Gök Çayı Ören Çayı nı ve Cehennem deresini alarak genişler.dalaman Çayı na karışan bu akarsulardan özellikle Hüsniye ve Gürlek Çayları Boncuk Dağları nın Akdeniz in nemli rüzgarlarına açık kesimlerde doğduklarından sürekli bol sulu çaylardır.buna karşılık batıdan karışan Gök Çay, Ören Çayı ve Cehennem Deresinin suları kış aylarında çok bol, yaz aylarında çok azdır. Yazın dar ve derin vadileri kuru-oluklar durumundadır. Dalaman Çayı,Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovasına girer.akış ovada hızlıdır.ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akışı yavaşlamaya başlar.dalaman Çayı,Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama alanı km 2 dolayındadır.su toplama alanı pek geniş olmamasına karşın,suyu genellikle çok boldur.çünkü akarsuyun yukarı havzası bol yağış alan yüksek dağlarla çevrilidir.dalaman Çayı nın saniyede taşıdığı en az su miktarı Ağustos başında10 m 3 e ulaşır. EŞEN ÇAYI : Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyudur. Akış rejimi ve havza özellikleri açısından Dalaman a benzeyen Eşen Çay ı Akdağlar ın kuzeybatı yamaçlarından doğar, Seki Yaylası na dek güneybatı yönünde akar. Batı dan Boncuk Dağları ndan, doğudan Akdağlar dan kaynaklanan çok sayıda küçük dereler ile birleşir. Daha sonra batıdan güneybatıya doğru geniş bir yay 95

96 çizerek Ören e ulaşır.ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Eşen Çayı nın hemen hemen tümü il alanı içinde kalır. Suyu yaz-kış bol, ama yazın Dalaman Çayı na göre biraz daha azdır. KARGICIK ÇAYI : Muğla İli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan Köyceğiz Gölü ne dökülen küçük bir akarsudur.akarsu,köyceğiz-ağla Köyü nün kuzeydoğusundan doğar güneybatı yönünde yaklaşık km aktıktan sonra Yüksekbük yöresinden Köyceğiz Gölü ne dökülür. NAMNAM ÇAYI : Köyceğiz Gölü ne dökülen, önemli sayılabilecek ikinci akarsudur. Ula İlçesi nin 5-6 km kadar doğusundan doğar.önce kuzeydoğudan güneybatıya sonra güneybatıdan güneydoğuya doğru akarak Köyceğiz Gölü nün kuzeybatısındaki Günlük-Düveç yöresinde göle dökülür. Uzunluğu 30 km kadar olan Namnam Çayı kışın ve ilkbaharda taşmaktadır. Yazın ise suyu iyice azalmaktadır. 2.BÜYÜK MENDERES HAVZASI : Bu havza,güneybatı Anadolu da Büyük Menderes Irmağı, doğrudan denize ulaşan kimi küçük akarsular ve birkaç gölün havzasından oluşur. Su toplama alanı yaklaşık m 2 dir.havzanın,ortalama yıllık su hacmi 4,5milyar m 3 dolayındadır. Büyük Menderes havzasında hektar ovalık alan vardır.bunun yaklaşık hektarı sulanabilir niteliktedir. DİPSİZ ÇAYI : İlin Büyük Menderes havzasında kalan en önemli akarsuyudur.kaynaklarını Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçları ile, Batı Menteşe Dağları nın kuzeydoğu yamaçlarından almaktadır. Bu kollar Yatağan yakınında birleşerek Dipsiz Çayını oluşturur. Kuzeybatı yönünde akarak Yatağan Ovası nın ortasından geçen Dipsiz Çayı daha sonra kuzeye yönelerek Aydın topraklarına girer ve Büyük Menderes Irmağı ile birleşir. Akarsudan yararlanılarak Yatağan Ovası sulanmaktadır. SARI ÇAY : Kısa bir akarsu olan Sarı Çay, yazın tümüyle kurumaktadır. Kışın ise yer yer bataklıklar oluşturarak Güllük Körfezi ne dökülür lerde kurutma çalışmalarıyla bu bataklıklar tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Tablo D.1.3 Muğla İli Sınırları içerisinde bulunan önemli su kaynakları Suyun Adı Min. Akım (m³/sn) Max. Akım (m³/sn) Ort. Akım (m³/sn) Dalaman Çayı 9, Kargıcak Çayı (Köyceğiz AGİ) 0,35 22,8 1,33 Eşen Çayı (Ören Reg. AGİ) 1, ,9 96

97 Namnam Çayı (Döğüş belen AGİ) 0, ,65 Dipsiz Çayı 0,114-4,707 Sarıçay (Kocakavak AGİ) ,32 Karaçulha Deresi 0,001 2,2 0,071 Batış Deresi (Karaova AGİ) - 35,4 0,189 Kaynak DSİ 21. Bölge Müd. (Uzun Yılar Ort.) 2010 D.1.4.Göller,Göletler ve Rezervuarlar 1. KÖYCEĞİZ GÖLÜ : Köyceğiz in güneyinde yaklaşık 65 km 2 lik alanı kaplamaktadır. Derinliği m arasında değişen göl, 8 km uzunluğunda dar bir boğazla Akdeniz e bağlanmaktadır. Eski bir tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşmuştur. Yüzeyinin yükseltisi 6 m dir.kışın göl kabararak Köyceğiz e yaklaşır. Kabarma sürerse, fazla su boğaz aracılığı ile denize boşalır. Denizle sürekli bağlantılı olduğundan gölün suyu tuzludur. Gölde başta Kefal olmak üzere çeşitli balıklar yaşar. Köyceğiz Gölü nü Akdeniz e bağlayan boğazın ucunda, bu göle bağlı SÜLÜNGÜR GÖLÜ adı verilen küçük bir göl daha vardır. 2.HACAT GÖLÜ : Milas yakınındaki Hacat Gölü, Sarı Çay ın denize açılma noktasında,eski bir koy ağzının akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla kapanması sonucu oluşmuştur. Derinliği en çok 1,5 m olan sığı bir göldür. Bol balık bulunan gölde,denize açılan boğazda bir dalyan kurulmuştur. Kışın kabaran gölün denize boşalışı kolayca izlenebilmektedir. 3.BAFA GÖLÜ : Milas İlçesi nin kuzeybatı ucunda yer alan Bafa Gölü, Büyük Menderes Irmağı nın yüzyıllar boyu getirdiği birikintilerin, eski Latmos Körfezi nin batısını doldurmasıyla oluşmuştur.yüzölçümü yaklaşık 64 km 2 olan gölün 28 km 2 si Muğla, kalan bölümü ise Aydın ilinde kalmaktadır. Bol balık bulunan gölün Söke kesiminde bir dalyan kurulmuştur. 4.DENİZCİK GÖLÜ : Milas İlçesi nde Beçin Platosu üzerinde yer alan küçük bir krater gölüdür. Yaklaşık 4 km 2 lik bir alanı kaplayan gölün derinliği m arasında değişmektedir. 5.SÜLÜNDÜR GÖLÜ : Ortaca İlçesi nin 10 kilometre güneybatısında yer almakta olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 6.KOCA GÖL : Dalaman İlçesi ne 10 kilometre mesafede olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 97

98 7.AKARCADERE SULAMA GÖLETİ : Muğla İli, Ula İlçesi nin batısında yer alan Akarcadere Göleti 2254 da lık sahayı sulama amacıyla yapılmıştır.gölet yağış havzasında yıllık su verimi m 3 olup göletteki faydalı su hacmi m 3 tür. 8.BAYIR-KAZAN GÖLETİ : Bahçeyaka, Gökpınar, Gökdere ve Bozüyük köylerine ait 518 hektar tarım arazisinin sulanması amacıyla yapılmıştır. Depolama hacmi 2.93 hm 3 olup,alanı 0.30 km 2 dir. 9. BODRUM-KARAOVA ( MUMCULAR ) BARAJI : Bodrum-Karaova ovasında 1266 ha tarım arazisinin sulanması ile Bodrum Yarımadasına yılda 2.7 hm 3 içme suyu temin edilmesi amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi 19.4 hm 3, göl alanı 145 ha dır. 10. MİLAS-GEYİK BARAJI : Türkiye Elektrik Kurumuna ait 420 bin kilovat kurulu gücünde inşaa edilen Milas Yeniköy Termik Santrali ne yılda 22.8 milyon m 3 soğutma ve kül suyu temin etmek amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi hm 3 olup, göl alanı 374 ha dır. 11.MİLAS AKGEDİK BARAJI : Milas ovasında 1600 ha arazinin sulanması amacı ile inşa edilmiştir. Göl alanı 145 ha depolama hacmi 29 hm 3 tür. Milas ilçe merkezi ile Beçin beldesine içme suyu sağlanması için planlama çalışmaları devam etmektedir. 12.MUĞLA BAYIR BARAJI Muğla Bayır beldesinde 384 ha araziyi sulamak üzere inşa edilmiştir. Sulama projesi yapım çalışmaları devam etmektedir. Depolama hacmi 7,12 hm 3 tür. Muğla İlindeki Barajların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin Tablo-1 e göre analiz sonuçları. ıstasyon No ıstasyon Adı Zaman Kalite Grup KOCAALAN DERESI-MARMARIS GELIBOLU BARAJ AKSI BODRUM KOCADERE-MUMCULAR BARAJI ÇIKISI MILAS SARIÇAY-AKGEDIK BARAJI ÇIKISI SARIÇAY-GEYIK BARAJI ÇIKISI A Sınıf B Sınıf C Sınıf 3 B C A B A D Sınıf 98

99 D.1.5.Denizler Muğla İli nin güneyi Akdeniz, batısı Ege Denizi ile çevrilidir. Ege Denizi, Akdeniz in Anadolu ve balkan yarımadası arasına sokulmuş koludur. Kuzeyde Çanakkale Boğazı, Güneyde Kythira,Girit,Kerpe ve Rodos un oluşturduğu adalar yayı meydana getirir. Ege Denizi, bu adalar arasındaki gedikler vasıtasıyla Akdeniz e bağlanır. Doğudan batıya genişliği 150 ile 400 km. arasında değişir. Ortalama derinliği 350m. kadar olan Ege Denizinin tabanı, çok daha derin olan Karadeniz (1300m ) ve Akdeniz (1500m) çanaklarını birbirinden ayıran engebeli bir eşik ya da bir denizaltı platosu özelliğini gösterir. Ege Denizini ikiye bölen S biçimindeki bu derin çukurlar dizisinin doğusundaki ve batısındaki geniş şelf alanları üzerinde yüzlerce ada ve adacıklar yükselmektedir. Egeid adı verilen eski bir karanın bulunduğu bu alanda yerkabuğu, pliosen ve kuarternerdeki levha hareketleri sonucunda gerilmelere uğrayarak incelmiş,yer yer faylarla parçalanarak çökmüş ve bunun sonucunda Akdeniz sularının sokulmasıyla Ege denizi oluşmuş,bu arada eski karanın yüksek yerleri birer adaya dönüşmüştür: Dağ sıraları denize yer yer sokulmuştur. Ayrıca,yer yer kıyıya koşut, yer yer denize dik ya da açılı uzanan I.II ve III. zaman oluşumlarının,akarsular ve denizlerce dayanıklılık derecelerine göre farklı şekillerde aşındırılmasıyla, çok girintili çıkıntılı bir kıyı şeridi oluşmuştur. İkincisi,yörede, III. zaman sonlarıyla, IV. zamanda yoğun tektonik hareketler oluşmuş, çökme ve yükselmeler ortaya yeni koy ve burunların çıkmasına yol açmıştır. Çökmeler sonucu, akarsuların açtığı vadiler deniz sularıyla dolmuş,ana ve yan vadiler karaya iyice sokulan koylar ve körfezlere dönüşmüştür.bu oluşumun özgün örneklerine Fethiye-Katrancı, Göcek ve Datça çevrelerinde rastlanmaktadır. Muğla nın Ege ve Akdeniz e olan kıyıları bir bütün olarak ele alındığında çok sayıda yalıyar,küçük liman,burun ve yarımadanın birbirlerini izlediği görülür.bu yapıyı kıyıdaki doğal kumsallar ve denizin kıyıya yakın kesimlerinde yer alan adacıklar bütünler. İlin her iki denize olan kıyıları da girintili çıkıntılıdır. Bu yapı iki nedene bağlı olarak oluşmuştur. Birincisi kıyı yakınında,toros sisteminin Akdeniz Bölgesi ne özgü denize koşut doğrultusu yerine,batı Anadolu ya özgü denize dik doğrultu egemen duruma gelmiştir. Ege Denizinin hidrolik ve biyolojik koşullarını belirleyen etkenler, Karadeniz ve Akdeniz den havzaya sokulan su kütleleridir.çanakkale boğazından gelen serin,az tuzlu (%025) ve besin maddeleri bakımından zengin sular güneye doğru,hızı ortalama saatte 2,5 km. kadar olan bir genel yüzey akıntısı halinde güneye doğru yayılır ve Akdeniz e ulaşır.buna karşılık çok tuzlu (%039-40) Akdeniz suları daha çok Anadolu kıyılarını izleyerek alttan kuzeye doğru ilerleyen bir akıntı oluşturur. Bunun sonucunda Ege denizinde de tuzluluk kuzeyden güneye artar. Ege denizinin suları oksijen bakımından zengindir. İlin Yatağan dışında kalan tüm ilçeleri kıyı ilçesidir. Kıyı uzunluğu, Fethiye de 102, Ula da 5, Merkez de 30, Milas ta 159,Bodrum da 174 km dir. Marmaris, Köyceğiz ve Datça nın toplam kıyı uzunluğu ise 644 km ye ulaşmaktadır. Muğla nın turizm bakımından hayli gelişmiş ilçesi olan Bodrum da ortalama deniz suyu sıcaklığı 19.6 o C dir.yörede en düşük deniz suyu sıcaklığı Ocak ayında görülür.(7 o C). Deniz suyu sıcaklığı Ağustos ta 31.2 o C ye kadar yükselir. 99

100 Muğla nın kıyılardaki en önemli limanları; Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Güllük (Milas) limanlarıdır. Önemli turizm merkezleri olan Bodrum ve Marmaris te birer yat limanı vardır. İlin en büyük körfezleri; Fethiye,Kerme ve Mandalya Körfezidir. Önemli yarımadaları ise Bodrum (Ortakent), Marmaris (Bozburun), Datça (Reşadiye), Fethiye (Faralya) Yarımadalarıdır. D.2.Doğal Drenaj Sistemleri İlimiz sınırları içerisinde kalkerli,karstik arazi çok geçirimli olduğundan,yüzeyden akan akarsu gelişmemiş,karamuğla ve kandere gibi sel rejimli derelerin yataklarında ancak kış aylarında su bulunur.muğla İlindeki akarsular 3 gruba ayrılır. Bütünüyle İl Sınırları İçerisinde olanlar 1-NAMNAM ÇAYI: Sandras (Çiçekbaba dağı) dağının batısından doğar ve 33 km. uzunluğu ile Ula ve Köyceğiz Ovaları nı drene ederek Köyceğiz Gölü ne ulaşır. Kış ve İlkbahar aylarında artan rejimi, yaz aylarında kuraklık ve şiddetli buharlaşma ile çok azalmaktadır. 2-KARGINCIK DERESİ: Köyceğiz Ağla Köyünün kuzeyindeki Sandras Dağı eteklerinden doğar.17 km.lik kısa boyuna rağmen kış ayları ve ilkbaharda kar erimeleri ile beslenerek Köyceğiz Gölüne dökülür. Yazları tamamen kurumaktadır. 3- KARGI ÇAYI: Fethiye Yanıklar Köyünün kuzeyindeki Çal dağlarından doğar. Fethiye Körfezinden Akdeniz e dökülür. 4- KARAÇULHA DERESİ: Fethiye ovası köylerinin can damarı olan bu dere Fethiye nin içinden körfeze ulaşır. 5- KOCADERE: Bodrum Mumcular çevresindeki yaran dağlarının sularını karaova üzerinden Güllük Körfezine boşaltır. Üzerinde Mumcular sulama barajı bulunmaktadır. 6-SARIÇAY: Milas ın kuzey doğusundaki Turgut ve Kurukümes dağlarındaki Labranda suyu ile ünlü kaynaklardan beslenen bu dere üzerinde geyik ve Akgedik barajları bulunmaktadır. BÜYÜK MENDERESE DÖKÜLEN AKARSULAR 1-ÇİNE ÇAYI: karagedik dağlarından beslenen 359 km. uzunluğundaki bu çayın yukarı kesimleri Muğla İlinde ter alır. Çine Çayı vadisi turistlerin ilgisini çekmektedir. 2- AKÇAY: Köyceğiz in kuzeyinde Göleli dağlarından doğarak Muğla-Denizli il sınırını çizer ve avcılar deresi ile birleşerek kemer barajına ulaşır.karıncalı dağlarından geçer. Sultanhisarın güneyinde Büyük Menderes ırmağı ile birleşir. MUĞLA İL DIŞINDAN BESLENENLER: 1-DALAMAN ÇAYI: fethiyenin kuzeyindeki Göktepe dağından doğarak Acıpayam ve gölhisar polye ovalarını sulayan çayın boyu 190 km. dir. 65 km.lik kısmı Muğla İli sınırlarında kalır. Çeşitli dere ve 100

101 çaylarla birleşerek Akdeniz e dökülür. İlimizin en fazla akımı olan ırmağıdır. Dalaman çayı üzerinde rafting adı verilen su sporu yapılmaktadır. 2.EŞEN ÇAYI (Kocaçay) : Antalya sınırlarındaki Akdağlar ın kuzeyindeki Kızılcadağ dan doğan eşen çayı vadisinde genç akarsu taraçaları görülür. Yağışlara bağlı olarak kış aylarında ve özellikle kar erimelerinden dolayı ilkbaharda rejimi artar. Yaz kuraklığına rağmen gür karstik kaynaklarla beslenen kolları (saklıkent kanyonu) ile eşen delta ovasını oluşturarak Akdeniz e ulaşır.128 km boyundaki çayın 80 km. si Muğla İli sınırlarında bulunmaktadır. Eşen Çayı Fethiye İlçesi nin kuzey doğusunda 2000 kotlarından O kotuna ininceye kadar yaklaşık 160 km lik güzergahı boyunca akarak Akdeniz e ulaşır. Doğudan yan kol olarak Akçay katılır. D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1.Yer altı Suları ve Kirlilik Muğla ili yurdumuzun kıyı şeridi en uzun olan ilidir. Muğla ilinin kıyı ilçeleri ülkemiz turizminde önemli bir yer tutmaktadır.ilimizin kıyı yönetiminde en etkin rolü Belediyeler oynamaktadır.yurdumuzun bütün kıyı illerinde olduğu gibi Muğla ilinde de kıyı kesimlerde hızlı bir yapılaşma mevcuttur. Mevcut yerleşimden kaynaklanacak olan kirliliğin denize ve çevreye etkilerini azaltmak için ilimizde, Mahalli Çevre Kurulu nun 26/08/1996 tarihinde özellikle kıyıda ki tesislerin arıtma sistemlerinden çıkan arıtılmış suların denize deşarjını yasaklayan prensip kararı ile denizlerimizin kirlenmesinin önüne geçilmiştir. İlimizde turizm mevsiminin uzun olması nedeniyle kıyılarımızda yapılan turistik tesislerin denetimi sürekli olarak yapılmaktadır. İşletmelerin atıksuları da düzenli bir şekilde analiz edilerek yönetmeliğe uygunluğu takip edilmektedir. Ayrıca ilimizde bulunan göletlerde koruma havzalarının korunmasına dikkat edilmektedir. Mumcular Barajı nın 1 Şubat 1997 tarih ve sayılı Resmi Gazete de 4. sayfasında yayımlanan mutlak koruma koordinatlarının aplikasyonu tamamlanarak koruma altına alınmıştır. D.3.2.Akarsularda Kirlilik Akarsular, küçük dereler, yağmur, kar ve kaynak sularıyla beslenirler. Kanalizasyon suları, fabrika artıkları ile havayı kirleten etkenlerin yağmur ve yüzey akışlarıyla taşınması, tarımsal faaliyetler sonucu oluşan pestisit ve gübre gibi kimyasal atıklar, akarsuları kirleten etkenlerdir. İlimizde akarsuları kirlilik tehdidi altında bırakan etmenlerin başında gıda ve maden sektörü gelmektedir. İlimiz sınırlarında faaliyet gösteren zeytin sıkma tesislerinden kaynaklanan karasuyun yer altı ve yerüstü su kaynaklarını kirletmemesi yönünde önlem alınması amacıyla karasuyun lagünlerde bertaraf edilmesi öngörülmüştür. Dalaman ve Fethiye sınırları dahilinde bulunan akarsular üzerinde kurulu ve faaliyette olan alabalık üretme çiftliklerinden kaynaklanan kirliliğin önlenmesi amacıyla Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde arıtma tesisi kurulması öngörülmüştür. Kurulu ve faal olan mermer işleme tesislerinden kaynaklanan atıksuların bertaraftı için de arıtma tesisi kurulması zorunluluğu getirilmiştir. 101

102 D.3.3.Göller,Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik Göl kirlenmesinin ana unsurları akarsular ve atmosferik olaylardır. Akarsularla taşınmış ve askıdaki maddelerin önemli miktarları erozyon ve kimyasal çözünme sonucu oluşur. İlimiz sınırlarında bulunan göller ve göletlere kirlilik girdisinin önlenebilmesi için Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği hükümlerine göre önlemler aldırılmaktadır. D.3.4.Denizlerde Kirlilik Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.4.Su Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar İlimizde su yönetimi uygulamaları; 2872 sayılı Çevre Kanununun Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği doğrultusunda Çevre ve Orman Bakanlığı taşra teşkilatı yapmaktadır. Su kirliliğinin önlenmesi için Yönetmelik hükümleri dışında Mahalli Çevre Kurulu Kararları ile bazı kısıtlamalar getirilmektedir. Bunlardan bazıları ise; denize deşarj yasaklanmıştır. Mermer fabrikalarına Atıksu Arıtma Tesisi kurma zorunluluğu getirilmiştir. İlimizde su ile ilgili Çevresel Yasal Uygulamalar; 2872 sayılı Çevre Kanununa bağlı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kapsamında yürütülmektedir. D.5.Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri D.5.1.Tuzluluk Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.2.Zehirli Gazlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.3.Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.4.Ağır Metaller ve İz Elementler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.Zehirli Organik Bileşikler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D Siyanürler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D Petrol ve Türevleri Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. 102

103 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D Pestisitler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D Gübreler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D Deterjanlar ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.6.Çözünmüş Organik Maddeler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.7.Patojenler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.8.Askıda Katı Maddeler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. KAYNAKLAR -DSİ 21.Bölge Müdürlüğü İl Çevre Durum Raporu 2009 E.1.Genel Toprak Yapısı E.TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI Muğla ilinde gerek iklim gerekse topografya farklılıkları nedeniyle çeşitli topraklar oluşmuşsa da, bunların yanı sıra toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Alüviyal Topraklar: Bu topraklar, akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan (A) C profilli topraklardır. Mineral bileşimleri akarsu havzasının litolojik bileşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan 103

104 toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir. Profillerinde horizonlaşma ya hiç yok ya da çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireççe zengindir. Alüviyal topraklar, bünyelerinde veya bulundukları bölgelere yahut evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. İnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyi direne olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları, iklime uyabilen her türlü kültür bitkilerini yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Muğla ilinde bu topraklara Datça ve Yatağan İlçeleri dışında tüm ilçelerde rastlanılmaktadır. Toplam alanları hektardır. (%3.3) Bazı bölgelerde tuzluluk ve sodiklik (Alkalilik), diğer bazı bölgelerde ise hem tuzluluk hem de sodiklik tespit edilmiştir. Hidromorfik Alüvyal Topraklar: Hidromorfik Alüvyaller, oluşumlarına su etkisi altında sürdüren interzonal topraklardır. Topografyaları düz veya çukur olduğundan taban suyu yüksektir. Hatta bazı mevsimlerde su satha kadar çıkabilir. Taban suyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile alt katları sürekli olarak yaştır. Taban suyu seviyesindeki yükselip alçalan su seviyesinin üstünde kalan katlarda, artarda gelen yükseltgenme ve indirgenme olaylarına yol açar. Dolayısıyla bu katlarda mavimsi gri indirgenme ve kırmızımsı yükseltgenli (oksitlenme, pas) lekeleri oluşmuş. Taban suyu düzeyinin altındaki katlar tümüyle gleyleşmiş olup içlerinde bitki köklerinin çürümesinden oluşan siyah lekeler görülür. Derinlikleri fazla ise de gleyleşmiş katlar bitki kök bölgesini sınırlandırmaktadır. Doğal bitki örtüleri çayır ve mer a otları ile saz, kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerden oluşmaktadır. Basit drenaj önlemleri alınması halinde yem bitkileri ve suya dayanıklı bazı ağaç türleri yetiştirilebilir. Bu topraklara Datça, Marmaris ve Yatağan İlçeleri dışında tüm ilçelerde rastlanmaktadır. Toplam alanları 3811 hektardır. (%0,3) Çayır ve Mer a kullanımı altındadır. Kolüvyal Topraklar: Genellikle dik eğimleri eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş (A) C profilli genç topraklardır. Ayrıca, özellikleri bakımından daha çok çevredeki yukarı arazi topraklarına benzerse de, ana materyalde derecelenme ya hiç yok ya da yetersizdir. Profilde yağışın veya yüzey akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre değişik parça büyüklüğü içeren katlar görülür. Bu katlar, alüvyal topraklarda olduğu gibi birbirine paralel durumda 104

105 olmayıp düzensizdir. Dik eğimler ve vadi ağızlarında bulunanlar çoğunlukla az topraklı olup kaba taş ve molozları içerir. Yüzey akış hızının azaldığı oranda parçaların çapları küçülür. Eğim çok azaldığı yerlerde, parçacıklardaki küçülmeler alüvyum parçaları düzeyine geldiğinden bu gibi yerlerde kolüvyal toprak, toprak geçişli olarak alüvyal topraklara karışır. Bunlarda eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru akmaktadır. Arasıra taşkına maruz kalırlarsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir. Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunları yoktur. Kolüvyal topraklar, il içinde daha çok Fethiye ve Milas ilçelerinde yaygın olarak görülmekle birlikte tüm ilçelerde rastlanmaktadır. Toplam alanları hektardır.( %6.7) Tuzlu- Sodik Topraklar: Tuzlu toprakları saturasyon ekstraktundaki elektriki kondaktivite değerleri 4 milimhosdan fazladır. Sodik topraklarda ise yer değiştirebilir. Sodyum %15 den fazladır. Bunlara genellikle buharlaşmanın fazla olduğu ve drenaj problemi olan arid iklimlerde tesadüf edilir. Solaneta ve soloncak olanlar belirli profil karakterleri ile tanınırlar. Esas olarak çorak formasyona sahip olan topraklar bu grup altında toplanırlar. Alüvyal Sahil Bataklıkları: Göl ve deniz sahillerinde yer alan hem göllerin veya denizlerin hem de yüzey akışları etkisiyle devamlı veya yılın büyük bir bölümünde yaş kalan ya da bataklık durumunda olan topraklardır. Tuzsuz, hafif tuzlu, sodik, hafif tuzlu-sodik ve ya tuzlu-sodik olabilirler. Özellikleri itibarıyla tarımsal değeri olmayan bu araziler, av hayvanı barınağı olarak işe yararlar. Ayrıca üzerinde yetişen sazlardan da yararlanılabilir. Kahverengi Orman Toprakları: Kahverengi orman toprakları yüksek kireç içeriğe sahip ana madde üzerinde oluşurlar. Profiller A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçiş yaparlar. Bunlarda A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötürdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyon genellikle kalevi, bazende nötürdür. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCo3 bulunur. Bu topraklar genellikle geniş yapılı orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve birazda podozollaşmadır. Drenaj iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Tarıma alınmış olanlarda temel ve bölgesel ürünler yetiştirilmekte olup verimleri iyidir. A (B) C profillerine sahiptir. A horizonu iyi teşekkül etmiş gözenekli yapı arzeder. A horizonundaki organik madde genellikle asit karakterli olup mineral kısımdan ayrı veya çok az bir karışma gösterirler. 105

106 (B) horizonu zayıf teşekkül etmiş kahverengi veya koyu kahverengi granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır.(b) horizonunda kil birikmesi yok veya pek azdır.(b) horizonun baz saturasyonu ortadan yavaşa kadar değişir.(%60 dan az) Profilin aşağılarına doğru gidildikçe PH 6.0 dan daha düşüktür,veya yüzeyde daha düşüktür.silikat killeri kaolin veya illit grubundadır.horizon hudutları geçişli ve tedricidir.derinlikleri normal olarak 40-70cm arasındadır. Tabii vejetasyon esas olarak yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Ilık humid bölgelerinde ve yıllık yağışın mm. olduğu bölgelerde bulunur. Ana madde miosen ve Pliosene ait kumlu kil taşı, kum killi veya çakıllı depozitlerden ibarettir. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile yüzölçümünün %32 sini temsil etmektedir. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir, üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir.(b) Horizonu dahil solum sulandırılmış asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karakter arzeder. Alt toprakta kalevilik hakimdir. Bazı ahvalde alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Tabii vejetasyon ot ve ot-çalı karışığı olarak görülür. İklim, semiarit ve subhumit, yağış mm. Ana madde çakıllı, kumlu, killi, killi depozitelerle bilhassa tecezziye uğramış, kalkerli kumlu kil ve kumlu kil taşlarıdır. Bu topraklar Muğla İlinde hektarlık alan ile il yüzölçümünün %3,9 unu temsil etmektedir. Kestane rengi Topraklar: Kestane rengi topraklar ot, çalı veya seyrek ağaç örtüsü altında kalsifikasyon sonucu oluşurlar. Profilleri AC, ABC veya AB+C şeklinde olup bol miktarda kalsiyum ihtiva ederler. A horizonu genellikle koyu kahve veya grimsi kahve renklerde ise de bazen daha açık tonlarda da olabilirler. Kalınlığı cm arasında değişir. Granüler yapıda ve dağılan kıvamdadır. Organik madde içeriği orta, reaksiyonu nötr veya hafif kalevidir. A horizonundan B ye geçiş tedricidir. B horizonu kahverengi veya kırmızımsı kahverenginde olup zayıf prizmatik yapılıdır. Üst ve orta kısımlarda kil birikmesi, alt kısımlarda da yoğun ve sertleşmiş halde kireç birikmesi görülür. Bazen kireç birikme horizonu altında bir de jips birikme horizonu olabilir. Kestane rengi topraklar orta derecede kireçlidir. CaCo3 miktarı alt katlara doğru artış gösterir. Bunlarda biyolojik etkinlik fazla ve doğal drenaj iyidir. Üzerindeki bitki örtüsü tahrip olduğunda kolayca erozyona uğrarlar. İşlemeli tarım altında olanlarda daha çok tahıl ve özellikle Buğday yetiştirilir. Yağış yeterli olduğunda verimleri oldukça yüksektir. Muğla İlinde bu topraklara lokal olarak Merkez ve Yatağan ilçelerinde rastlanılmıştır. Yüzölçümü 283 hektardır. İl genelinin % 0.02 sini kapsar. 106

107 Kırmızı Kestane Rengi Topraklar: Solunum rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri Kestane Renkli Toprakların aynı veya benzeridir. A horizonunun rengi koyu kırmızı kahverengi, nötr veya kalevi reaksiyondadır. B horizonu rengi kırmızımsı kahverengidir. Isının ve yağışı Kestane Renkli Topraklara nazaran daha fazla olduğu yerlerde oluşur.ortalama yıllık yağışı mm.dir. Fazla ısı topraktaki demiri fazla okside ettiğinden kırmızılaşır. Keza organik madde parçalanmasını arttırdığından düşük organik madde muhtevasına sebep olur. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile il yüzölçümünün %0,8 ini temsil etmektedir. Kırmızı Akdeniz Toprakları (T) : ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm. veya daha fazla yağış altında teşekkül eden koyu kırmızı renkli topraklardır. Bazı hallerde kalkersiz ana madde de oluşabilir. B horizonu bünyeseldir ve ped yüzeylerindeki kilin baz saturasyonu % 40 dan fazladır. Renk yüksek kromaya sahibtir. (Kırmızı veya sarı). Baz saturasyonu derinlikle daha da artmaktadır.b horiznunda yapı blok veya prizmatik, pet yüzeylerinde veya boşluklarda kalın kil zarları görülür. B horizonundaki dominant killer 2:1 tipindeki killerdir. Muhtelif derinliklere sahip topraklardır. Tabii vejetasyon ot, maki ve muhtelif orman ağaçlarıdır. İklim kurak mevsimli hümid ve subhamid dir. Toprak yılın birçok aylarında kurudur. Fakat yılın serin devresinde ve yağışlı mevsimlerinde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış mm.dir. Ana madde sert kalker, esas olarak kireç taşı dolomit, kalkerli kumtaşı, kalkerli kum ve çakıl, kalkerli kil taşı, kalkerli konglomera, kısmen de kil taşı ve volkanik kayalardır. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile il yüzölçümünün %12 sini oluşturmaktadır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları (E) : ABC profiline sahip topraklardır. A1 horizonu iyi gelişmiş orta derecede organik maddeye sahip ve organik madde mineral madde ile iyice karışmıştır. Zayıf bir A2 horizonu da görülebilir. A1 horizonu kırmızı veya kahverengi, köşeli blok ve prizmatik yapıya sahip haiz bünyesel B horizonu içine tedricen geçer. B horizonunda kil zarları görülür. Killer illit ve kaolonit grubuna dahildir. Baz saturasyonu %35 den fazladır. Kurak mevsimlerde A ve B horizonu serttir. 107

108 Kurak mevsimli, hamid ve subhumit iklimlerde görülür. Yıllık ortalama yağış mm.dir. Ana madde esas olarak kalker, dağlık bölgelerde granit, kil taşı, muhtelif metamorfik kristal kayalardır. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile il yüzölçümünün %28 ini oluşturmaktadır. Rendzina Topraklar: İnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahildir. Yüksek derecede kirece sahiptir. AC profilli topraklardır. A horizonu ince olup granüle yapıda, koyu renkte kalevi reaksiyondadır. Kalevi olmadığında nötr dür. Baz saturasyonu büyük profilde yüksektir. Tabii vejetasyon ot, çayır ve fundadır. Serin mutedil soğuk ve humid iklimlerde yer alır. Yıllık ortalama yağış mm.dir. Ana madde kalker, dolomit, marn ve tebeşirdir. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile il yüzölçümünün %0,3 ünü oluşturur. Regosol Topraklar: A zonal toprak sırasına dahil (A) C profilli topraklardır. Bu topraklar kaba bünyeli veya yumuşak sedimentlerden veya bağımsız sertleşmemiş depozitlerden ibarettir. A horizonu esas olarak mineraldir. Zayıf teşekkül etmiş sığ veya orta derin olup C horizonuna bariz bir geçiş yapmaz ve aynı zamanda taşlılık arz eder. Regosoller bütün iklimlerde oluşabilir. Daha ziyade kum yığınlarında lösler, volkanik kül ve meyilli buzul birikintileri üzerinde görülür. Bu topraklar Muğla ilinde hektar alan ile il yüzölçümünün %0,3 ünü teşkil eder. Sazlık Bataklık Araziler: Alüvyal sahil bataklıkları dışında kalan sazlık-bataklık arazileridir. Muğla ilinde 17 hektar alanı kapsar. Sahil Kumları: Herhangi bir toprak developmanı bulunmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak mütalaa edilen denizlerin ve göllerin sahillerinden esas olarak rüzgar olmak üzere kısmen de dalga hareketleri ile taşınarak muayyen sahalara depo edilmiş kumlardan ibarettir. Muğla ilinde hektarlık alanı kapsamaktadır. Irmak Yatakları: Irmakların taşkın yataklarındaki kumlu, çakıllı, molozlu materyalin bulunduğu sahaları kapsamına alır. Muğla ilinde bu alanlar hektarlık alanı kapsamaktadır. Çıplak Kaya ve Molozlar: 108

109 Üzerinde toprak katı bulunmadığı cihetle herhangi bir toprak developmanı bariz mevzu olmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak müteala edilen parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Muğla ilinde hektarlık bir alanla il yüzölçümünün %4 ünü oluştururlar. Köyceğiz İlçesi ha yüzölçümlü Köyceğiz İlçesi İl yüzölçümünün %12.9 nu kapsamaktadır. Arazilerin büyük bir bölümü ha (%85.4) VI. ve VII. sınıftır. İlçede dik ve çok dik eğimli arazilerde şiddetli ve çok şiddetli erozyon cereyan etmektedir. Erozyon sorunu olmayan 8397 ha alan ilçe genelinin %5.5 ni kapsamaktadır. Köyceğiz İlçesinde 1793 ha alanda yaşlılık, 3075 ha alanda çoraklık sorununun olduğu tespit edilmiştir. İlçe hudutlarının toplam ha alan taşlık olup, ilçe yüzölçümünün %18 ni içermektedir. Taşsız kayasız alanlar ise ha olup, ilçe genelinin %15.8 ni kapsamaktadır ha lık tarım alanının 9200 hektarı sulanmakta olup, 3880 hektarı susuzdur. Göl ve çevresindeki tektonik bölge, peridotit anakayalarla dağlık bölgeye bağlanmaktadır. Bu anakayalar üzerindeki kırmızımsı ve sarımtrak kırmızı renkli topraklar bitki besin maddeleri yönünden fakir, magnezyumca zengindir. Genelde sığ ve çakıllı, ancak kimi yerlerde derin olan kırmızı topraklar kireçtaşı ana kayaların çatlaklarında yaygın olarak bulunur. Kireçtaşı anakayaların üstünde genelde terra rossa, terra fusca ve kahverengi orman toprakları vardır. Gerek peridotit ve gerek kireçtaşı anakayalar üzerinde kızılçam (P. Brutia) ve/veya maki toplulukları egemen bitki örtüsünü oluşturur. Dağların eteklerinden başlayıp alüvyal ovalara kadar uzanan alanlarda, oldukça taşlı ve çakıllı kolüvyal topraklar bulunur. Bu topraklar üzerinde, yer yer 200 m yüksekliğe varan kesimlerde tarımsal üretim yapılmaktadır. Alandaki diğer bir temel toprak grubu ise, Köyceğiz Gölü ve akarsuların çevresinde bulunan ovalardaki alüvyal topraklardır. Bu alüvyal ovalar ile 1.,2. ve 3. arazi kullanım kabiliyet sınıfına giren diğer topraklar yaygın biçimde tarımsal üretime tahsis edilmiştir Alüvyal subasar ovanın küçük bir bölümü de yüksek taban suyu düzeyini tolere edebilen endemik sığla (Liquidambar orientalis) ağacı meşcereleri ile halofit ve hidrofil bitkilerin bulunduğu bataklık görünümünde alanlarla kaplıdır. Bağlar ve zeytinlikler 4. sınıf topraklar üzerindedir. E.2.Toprak Kirliliği E.2.1.Kimyasal Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. E Atmosferik Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. E Atıklardan Kirlenme Evsel atık vahşi deponi alanı olarak kullanılan alanlarda süzüntü suyundan kaynaklanan toprak ve zaman içinde oluşacak yeraltı suyu kirliliği söz konusudur. Düzenli depolama alanına geçiş için ilimiz sınırları içerisindeki belediyelerle sürekli, yazışmalar yapılmaktadır. 109

110 E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. E.3. Arazi Dalaman İlçesi; Dalaman İlçesinde İşlenen Tarım Alanlarının Dağılımı Kullanılış Şekli Alan (da) Tarım Alanları İçindeki Oranı (%) Tarla Arazisi Nadas Nar Arazisi Sebze Arazisi Narenciye Arazisi Zeytin Sera Meyve Arazisi TOPLAM Sulama Durumu Dalaman İlçesinde, toplam tarım alanının dekarı sulanmaktadır. Sulanan alanın, tarım alanı içindeki oranı % 46 dır. İlçenin Arazi problemleri Tarımsal işletmelerin arazi yapıları çok parçalı ve işletme ölçekleri küçüktür. Optimum tarım alanları desteklenmelidir. Hisseli satışlar, miras hukuku, sanayileşme ve kentleşme nedeni ile tarım alanları tehdit altındadır. Sulama sistemleri eskimekte (açık sistem) ve ürünlerin üretim maliyetleri yükselmektedir. Kapalı devre ve basınçlı (damlama, yağmurlama vb) sulama sistemleri kredi verilerek desteklenmelidir. E.3.1.Arazi Varlığı E Arazi Sınıfları Tarımsal Alanların Sınıfsal Dağılımı: I.Sınıf Arazi : ha. II. Sınıf Arazi : ha. III. Sınıf Arazi : ha. IV. Sınıf Arazi : ha. V.Sınıf Arazi : ha. VI. Sınıf Arazi : ha. VII. ve VIII. Sınıf Arazi : 831 ha. TOPLAM : ha. E Kullanma Durumu Arazi Kullanım Şekli Alan (Ha.) (%) Kültür Arazisi Çayır-Mer a Alanları Ormanlar İşe Yaramayan Araziler

111 TOPLAM E.3.2.Arazi Problemleri İl toprakları topoğrafik yönden, meyillilik bakımından çeşitlilik arz eden derin, orta derin ve yer yer sığ özellikte olup, genelde Köyceğiz, Dalyan, Milas yöresinde yer yer drenaj problemi olan araziler mevcuttur. Dolayısıyla bu arazilerde tuzluluk söz konusu olabilir. İl genelinde topografyanın farklı durum arz etmesi nedeni ile gerekli çalışmaların sonucunda erozyon alanları mevcut olmasına rağmen kısmen önlenmiş durumdadır. Köyceğiz Gölü çevresinde ve Bafa Gölü çevresinde ekilebilir ve ziraata elverişli yanında bataklık durumda araziler mevcuttu KAYNAKLAR İl Tarım Müdürlüğü F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F1. EKOSİSTEM TİPLERİ Yeni dönem plan çalışmaları 2010 yılında Muğla merkez işletmesinden başlamak üzere; yeni dönem planlarla devam edilecektir. Diğer işletme müdürlükleri sırasıyla avans ile planları yapılana kadar çalışmalarını yürüteceklerdir. Yeni yapılan planlama sırasında ormanlar Ekolojik, ekonomik ve sosyal olmak üzere 3 ana fonksiyon altında ele alınmış ve bunun sonucunda örnek olarak fonksiyonel planlama yapılmıştır. Bu planlama sonucunda ormanların daha verimli işletilmesi sağlanacak, orman halk münasebetleri olumlu bir seyir izleyecektir. Yörede yaşayan ve yöreye turist olarak gelen insanların rekreasyon ihtiyaçları önemli oranda karşılanacaktır. İ L İ İŞL. MÜD.SAY. AYDIN 2 KORU BALTALIK Normal Bozuk Normal Bozuk TOPLAM ALAN (Ha.) AÇIKLIK ALAN (Ha.) GENEL OR. ALANA TOPLAM (Ha.) ORANI (%) MUĞLA TOPLAM F.1.1.Ormanlar F Ormanların Ekolojik Yapısı Orman Ağaçlarıyla diğer bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalargibi canlı çevre ile, iklim, toprak, rölüyef gibi fiziksel çevrenin birlikte oluşturdukları doğal ekolojik sistemlerdir. Ormanlar yetişme ve geliştirmelerini sağlayan ve onları sürekli olarak etkisi altında bulunduran bir ortamda varlıklarını sürdürebilmektedirler. Bu ortam veya çevreye Orman Yetişme Ortamı dönmektedir. Her canlıda 111

112 olduğu gibi ormanın çevresi veya içindeki yaşadığı ortam Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik (Biyotik) föktörlerin bütünlüğü olarak tanımlanabilir (Bunlara Ekolojik Faktörler) de denmektedir. Bu faktörler teker teker orman üzerinde etkili oldukları gibi, ortak etkilerede sahiptir. Bu etkilenme şekli faktörlerin türüne göre değiştiği gibi bu Faktörlerin şiddet derecesi de bu hususta rol oynamaktadır. Örneğin optimum derecedeki sıcaklık, ışık, hava nemi ve hava hareketleri, toprağın besin maddeleri, suyu, havası, mikroorganizmaları ormanın yaşama ve gelişmesini olumlu yönde etkilemektedir. Bunların ekstrem derecedeki şiddetleri ise don zararları, yanık zararları, kuraklık zararları, rüzgar devreği, bitkisel ve hayvansal canlıların (mantar ve böcek) meydana getirdiği zararlar şeklinde olabilir. Fakat insan müdahalesi olmadığı sürece tüm ekolojik faktörler doğal döngü süreçleri ile belirli bir denge içinde etkilerini sürdürürler. Jeolojik ve Mineorolojik yapı peridodit ve kalker yerli kaya mastraları ile alüvyon, yamaç molozu, birikinti konisi ve turba gibi çöküntü elemanlarından oluşmuştur.peododitler; kuzey ve batıda görünürler, bunlar kızıl renkli görünümdedirler.genel olarak sağlamdırlar.kalkerler;doğuda, geniş bir alanda görülür.gri renkli yoğun ve sert bir özelliğe sahip kalkerlerin bir kısmı tabakalı görünüm arz eder.alüvyon; dere yataklarında ve göl yataklarında olmak üzere iki ayrı özellik gösteriri.göl alüvyonu çok ince malzemeden oluşmuştur.graben çöküntüsü olan göl alanı altında alüvyon kalınlığı fazladır.yamaç molozu;yerli kayanın bloktan ayrılıp, parçalanması sonucunda oluşmuştur.köyceğiz Gölü nün küçük bir kısmı ve Dalyan Boğazı nın önemli bir bölümü turba şeklindedir. Alpin hareketleri NS yönünde fayları meydana getirmiştir.köyceğiz Gölü böyle iki fay arasında graben havzadır. Köyceğiz İşletme Müdürlüğü sınırları içerisinde en önemli akarsu Namnam Çayı, Yuvarlak Çay ve Dalaman Çayıdır.İşletme Müdürlüğü sınırları içerisinde bunlara ilave olarak sulu ve kuru dereler bulunmaktadır. Köyceğiz İşletme Müdürlüğü ormanları Akdeniz Sahil Şeridi üzerinde bulunmaktadır.bölgede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı Tipik Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir.normal olarak düşük rakımlı yerlerde vejetasyon süresi uzundur.rakımın yüksek olduğu yerlerde ise Aralık-Mart ayları arası vejetasyon durur. Köyceğiz İşletme Müdürlüğü ormanları ılıman iklim geçiş zonunda bulunduğundan yazları sıcak, kışları ılık ve yağışlıdır. Rakıma, bakıya ve yöne göre sıcaklık, yağış vb. gibi ikilim faktörleri değişkenlik gösterir. Dalaman ilçe sınırları dahilinde bulunan ormanlar genelde ekosistem içinde bir bütün oluşturmaktadır. Genelde ormanlar toplu ve yayılışı ilçe sınırlarının tamamında yer almaktadır. Ekosistem dengeli ve homejendir. Tarım alanlarının dışında tamamında ormanlar yer almaktadır. Aşağıda düzlüklerde de endemik bir tür olan Sığla ormanları bulunmaktadır. F İlin Orman Envanteri Aydın İlindeki ormanlık alanın genel sahaya oranı % 39, Muğla İlinde % 68 dir. Orman Bölge Müdürlüğümüzde bu oran % 56 olup Türkiye ortalamasının üstündedir.(türkiye Ortalama Oranı % 26.6 ) Muğla Orman Bölge Müdürlüğünde orman varlığımızın % 56 i verimli, % 44 u ise verim gücü düşük yada verimsiz alanlardır. Plan, program ve belirlenen hedefler çerçevesinde bozuk orman alanlarının verimli hale dönüştürülmesi çalışmaları devam etmektedir. 112

113 Diğer % Sığla % Sedir % Okaliptus % Fıstıkçamı Ardıç % 4% Karaçam Kızılçam % 77% Ülke Geneli Bölge Müdürlüğü Ormanlık 56% Diğer 44% MUĞLA İLİ ORMANLIK ALAN YÜZDESİ Ormanlık 27% Diğer 73% Ormanlık Muğla İli Diğer 32% BOZUK ORMAN ALANI 40% VERİMLİ ORMAN ALANI 60% 68% 3 4 Ormancılık kamu ve işletmecilik hizmetleri, 6831 Sayılı Orman Kanunu, 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun, Devlet Orman İşletmesi ve Döner Sermayesi Yönetmeliği ve diğer mevzuat ile Orman Genel Müdürlüğümüze verilmiş bulunmaktadır. Orman Bölge Müdürlüğümüz belirlenen mevzuat doğrultusunda kamu hizmeti gören bir Devlet Kuruluşu, bunun yanında da devlet ormanlarını işleten iktisadi bir kuruluş niteliğindedir. Özetlendiği takdirde başlıca görevlerimiz Ormanların korunması, imar, ıslah ve bakımını sağlamak, ormanların geliştirilmesi teknik ve ekonomik şartlara göre idare edilmesi işletilmesi, orman ürünlerinin üretim, taşıma, depolama iş ve işlemlerinin yapılması ve yaptırılması, bu ürünlerin pazarlanması, yani orman tesisi için ağaçlandırmalar yapmak, orman kadastro ve mülkiyeti ile ilgili işlerin yürütülmesi, ormanların korunması, üretim ve gençleştirme çalışmaları için gerekli yol ve bina inşaatlarının yapılması, yaptırılması, bakım ve onarımı, devlet ormanları ile tüzel kişiliğe haiz kamu ve özel ormanların planlarının yaptırılması, orman zararlıları ile mücadelenin yapılması ve yaptırılması şeklindedir. Ayrıca Rio da 1992 yılında toplanan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) düzenlenmiş ve Dünya ormancılığını derinden etkileyecek ve köklü yapısal değişikliklere götürecek ve kısaca Rio Süreci denilen bir sürecin başlangıcı olmuştur. Bu süreç UNFF ( Uluslararası Orman Bakanları Toplantısı) ile görevlerimiz arasına Sürdürülebilir orman yönetimi ile aşağıda zikredilen ve bizimde ülke olarak imza koyduğumuz uluslararası sözleşmeleri katmıştır. * Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi * Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi * İklim Değişikliği Çerçeve sözleşmesi 113

114 AĞAÇ TÜRÜ Kızılçam Karaçam Ardıç Sedir Halep Çamı Fıstık Çamı Maritima Radiata Meşe ALANI (Ha.) % ,1 2,4 0,01 0,01 3 AĞAÇ TÜRÜ Akasya Kestane Çınar Kızılağaç Sığla Okaliptus Ilgın Diğer Yap. TOPLAM ALANI (Ha.) % 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1 0,1 0,0 11,5 100 DİKİLİ KABUKLU GÖVDE HACMİ Önceki Envanter Yılı Son Envanter Yılı Değişim Verimli Bozuk Toplam Verimli Bozuk Toplam Toplam % TOPLAM ORMANLAR 34,252 11,096 45,348 34,368 20,838 55, DEVLET ORMANLARI 34,228 11,096 45,324 34,344 20,838 55, ÖZEL ORMANLAR

115 896, ,777 35,783 50,742 36,501 50, ,174 3,872 7, Türlerine Göre Normal Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) ,9 ha. Pinus nigra (Karaçam) ,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.220,0 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 573,5 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 244,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 2.753,5 ha. Juniperus (Ardıç) 6.073,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 60,0 ha. İBRELİ TOPLAM ,4 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 539,5 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 0,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 10,9 ha. Quercus (Meşe) 2,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 1.166,4 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 1.164,8 ha. Diğer Yapraklılar 664,5 ha. YAPRAKLI TOPLAMI 3.548,6 ha. İbreliler Arası Karışık Yapraklılar Arası Karışık İbreli Yapraklı KARIŞIK TOPLAMI KORU TOPLAMI ,5 ha. 643,5 ha ,1 ha ,1 ha ,1 ha. Türlerine Göre Bozuk Koru Miktarı: 115

116 Pinus brutia (Kızılçam) ,1 ha. Pinus nigra (Karaçam) ,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.688,5 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 129,0 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 0,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 379,0 ha. Juniperus (Ardıç) 9.532,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 0,0 ha. BOZUK İBRELİ TOPLAMI ,1 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 166,0 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 332,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 0,0 ha. Quercus (Meşe) ,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 295,0 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 104,0 ha. Diğer Yapraklılar ,5 ha. BOZUK YAPRAKLI TOPLAMI ,0 ha. İbreliler Arası Karışık Yapraklı Arası Karışık İbreli Yapraklı Karışık BOZUK KARIŞIK TOPLAMI BOZUK KORU TOPLAMI NORMAL BALTALIK TOPLAMI BOZUK BALTALIK TOPLAMI AÇIKLIK ALAN GENEL TOPLAM Verimliliklerine Göre: Verimli Koru Ormanı Verimsiz Koru Ormanı Verimli Baltalık Ormanı Verimsiz Baltalık Ormanı TOPLAM ,5 ha. 339,0 ha ,5 ha ,1 ha ,6 ha. 528,0 ha ,4 ha ,1 ha ,2 ha ,1 ha ,6 ha. 528,0 ha ,4 ha ,1 ha. Muğla ilindeki Ormanlık Alanın Genel sahaya oranı % 68 dir. Orman Bölge Müdürlüğümüzde bu oran Türkiye nin üstündedir. ( Türkiye Ortalama Oranı % 26,6) Muğla Orman Bölge Müdürlüğü Muğla İl bazında orman varlığımızın % 59 u verimli % 41 i ise verim gücü düşük ya da verimsiz ormanlardır. Plan, program ve belirlenen hedefler çerçevesinde bozuk orman alanlarının verimli hale dönüştürülmesi çalışmaları devam etmektedir. F Orman Varlığının Faydaları Ormanların yapacak, yakacak ve tali ürünlerle sağladığı değerlerdir. Ormanın ilk bakıştaki faydası, ürünlerin çeşitli iş ve sanayi kollarında hammadde olarak kullanılması veya tüketimi şeklinde göze 116

117 çarpmaktadır. İnşaatta, kimya ve diğer sanayi kuruluşlarında, madencilik, ulaştırma, bayındırlık gibi ekonomik faaliyetlerde odun hammaddesinin kullanış yerleri gün geçtikçe artmaktadır. Odun hammaddesinin bu derece önem kazanmasının sebebi, sahip olduğu teknolojik vasıflarından ve devamlı üreyebilen; iyi bakıldığı taktirde tükenmez bir kaynağı olmasından ileri gelmektedir. Teknolojinin gelişmesi ve elektrik enerjisi, petrol, maden kömürüü gibi çeşitli enerji maddelerinin bulunmuş olmasına rağmen odun, yakacak maddesi olarak önemini sürdürmektedir. Dünya odun üretiminin hemen hemen % 50'si yakacak olarak kullanılmakta ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu oran % 80'e varmaktadır. Ormandan elde edilen tali ürünler, parfümeri, boya, ilaç, dericilik, tecrit malzemesi gibi endüstri kuruluşlarının ham maddesini meydana getirmektedir. Türkiye'de üretilen orman tali ürünlerinin başlıcaları; reçine, sığla yağı, palamut, mazı, defne yaprağı, çam fıstığı, sumak, kestane, ıhlamur çiçeği, mahlep, meyan kökü ve keçiboynuzu vb.dir. Kollektif faydaları Ormanın bu yöndeki hizmetleri, maddi faydaları ile ölçülemeyecek kadar fazladır. Bulundukları muhit iklimini, kara iklim tipinden ılıman iklim tipine yöneltirler. Bu sayede don, kuraklık, aşırı sıcaklık, fırtına gibi zararları önlemek ve azaltmak suretiyle faydalı olurlar. Ormanın etkisi altında kalan sahaların nisbi rutubeti fazla olduğu gibi, akarsu ve kaynakların verimi, düzenli ve devamlıdır. Ormanların tarımı, hayvancılığı, bayındırlık tesislerini koruması; karada ve deniz kıyılarında kumulların teşekkülüne engel olması; bataklıkları kurutmak, havaya saf oksijen vermek, gürültüyü ve hava kirliliğini önlemek suretiyle insan sağlığına yardım etmesi; çeşitli av hayvanlarını barındırıp beslemekle yurdun tabii varlığını ve güzelliğini zenginleştirmesi gibi hususlar kollektif hizmetlerinin başlıcalarını teşkil eder. Ormanlar, yaşayan, çoğalan, ekonomik ve teknik yararlanma olgusu içinde tükenmez kaynak özelliği gösteren, bu yanıyla insanoğluna esin kaynağı olan ve ona güç veren, insanlığın kalkınmasını, mutluluğunu, refahını sağlayan önemli bir anahtardır. Ormanın fonksiyon değerleri evrensel olarak bütün dünyada olanca hızıyla sürüp giden çevre sorunları orman kavramını ve ormanın çevresi için sağladığı fonksiyonlara ait kavramları ön plana çıkarmaktadır. Bir ağacın ömrü boyunca ürttiği fonksiyenel değer, odun hammaddesi olarak ürettiği değerin 2000 katıdır. Bu değerlere ait bazı örnekler aşağıda verilmiştir. * Orman 1m2. Yaprak yüzeyi 1 saatte 2 gram şeker üretmektedir. Böylece bir hektarlık orman yılda 16 tona kadar biyolojik kütle oluşturur. * Orman yüzeysel akışla su kaybını, çıplak toprağa kıyasla kat azaltır, infiltrasyon kapasitesini % 100 oranında arttırır. * Orman doğal bir filitre olarak endüstri kentleri üzerinde havaya kıyasla is ve toz tanecikleri miktarı bakımından 1000 kat daha temiz bir hava sağlar. * adet orman ağacının ya da 150 m2 toplam yüzeye sahip ağaçlarının bir yılda ürettiği oksijen miktarı, bir insanın yıllık oksijen gereksinimi karşılayabilmektedir. * Gürültü şiddeti 80 desibel ( db ) olan bir gürültü kaynağı kıyısında başlayan 250 m genişliğindeki bir orman şeridinin öbür kıyısında gürültü şiddeti 40 db yani insana rahatsız etmeyen huzur içinde çalışma ve dinlenme sağlayan gürültü şiddeti derecesine indirgemektedir. * İlaç hammaddesinin % 25 i tropik ormanlardan gelmektedir. Sınırlı sayıda belirtilmiş bulunan bu fonksiyenel değerler yanında ormanlar, yağışları arttırma, hava hareketlerinin yönünü ve hızını değiştirme su koruma ormanları yetiştirlmesine özendirecek 117

118 kadar suları temizleme veya su niteliğini iyileştirme, doğal bir süzgeç olarak havanın tozlarını düzenleme gibi sınır taşımayan evrensel düzeyde etkili işlevlere sahiptir. Özet olarak ormanlar dünya üzerinde yüksek derecede ekonomik değer taşıyan doğal kaynakların başında gelmektedir. Ürettikleri odun hammaddesi dışında tüm canlıların yaşamasında önemli yeri olan ekolojik süreçler bakımından da büyük değerlere sahiptir. İklim resmini düzenleme, erozyonu engelleme, oksijen üretip, karbondioksit tüketme, insanlara sağlık kazandırma gibi işlevsel değerleri evrensel bir önem taşımaktadır. F Kadastro Mülkiyet Konuları 2010 yılı kadastro çalışmaları yatırım programımız (Muğla İli) KADASTRO PROJELERİ Birimi Program Tutar (TL) Gerçekleşme Tutar (TL) 2010 YILI Orman Kadastrosu Ha Kadastro ve Mülkiyet Daire Başkanlığının iş ve işlemlerini yürütmektedir. Muğla Orman Bölge Müdürlüğünde 8 adet Orman Kadastro Komisyonu çalışmaktadır. Bölge Müdürlüğümüzde 2010 yılında 352 adet köyde 5831 sayılı kanun kapsamında 2-B tescil çalışmaları yapılmıştır. ADET Ha * 16 Madde * 17 Madde * 18 Madde T O P L A M Bölge Müdürlüğümüz genelindeki 998 yerleşim alanın 954 adedinde kadastro çalışması yapılmış, 44 adedinde ise hiçbir çalışma yapılmamıştır Yılı sonu itibarı ile devam eden izinlerden TL Bedel Tahsilatı yapılmıştır Yılı sonu itibarı ile devam eden izinlerden TL Bedel Tahsilatı yapılmıştır. Çalışmalar ve izinlerin takibi amacıyla ORKABİS sistemi Orman Genel Müdürlüğünce kurulmuş olup, alınacak bedeller ve izin sürelerinin izlenmesi bu sistemden yapılmaktadır. Dalaman İlçemizde ilk orman kadastro çalışmaları 1944 yılında başlamış ve bitirilmiştir. Daha sonra orman kanununda meydana gelen değişikliklere paralel olarak orman kadastro çalışmaları devam etmiştir. İlçemizde bulunan 16 köyde orman kadastro çalışmalarının bir kısmı tamamlanmış ve diğer köylerde çalışmalar devam etmektedir. Ayrıca 2010 yılı çalışmalarında 5831 sayılı Kanun çalışmalarına hız verilmiş ve 2.ve 2/B madde arazilerinin tescil edilmesi sağlanmıştır F.2.Çayır ve Meralar F.2.1.Çayır ve Mera Varlığı İlimiz sınırları içerisindeki çayır ve mera alar toplam 34,349 ha lık alanı kaplar. Bunların en büyük bölümü Merkez İlçe, Fethiye, Yatağan ve Milas İlçeleri nin sınırları içerisinde bulunmaktadır. 118

119 F.2.2.Kullanım Amaçları ve Yararları Çayır Mer alarımız köy hayvancılığımızın temel yan kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca erozyon kontrolu, toprak ve su muhafazası, toprak verimliliğinin arttırılmaı, doğanın korunması ve doğal dengenin kurulması gibi pek çok bakımdan faydalıdır. Geniş ve klasik anlamda; çayırlar biçilerek, mer alar ise otlatılarak değerlendirilen doğal ve yeşil alanları ifade etmektedir. F.3.Flora F.3.1.Türler ve Populasyonları Topografik yapısı iklim ve toprak farklılıkları Türkiye Ormanları bitki çeşitliliği açısından zengin kılmıştır. Orman ekosistemlerine doğal olarak dağılmış olan 40 ın üzerinde ekonomik açıdan önemli orman ağacı türü bulunmaktadır. Yurdumuz yerli orman ağacı çeşidi açısından zengin bir ülkedir. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü, Muğla ili ormanlarında yerli tür olarak iğne yapraklılardan Kızılçam, Karaçam, Fıstıkçamı, Halepçamı (Türkiye deki toplam alanın % 95 i Milas ve Gökovada dır) Ardıç, Sedir, Servi, bulunmaktadır. Geniş yapraklılardan ise Meşe, Söğüt, Sığla, Kestane, Okaliptus, Akasya, Kızılağaç ve Zeytin ormanlarımızda doğal olarak yetişmektedir. Ayrıca yöremiz ormanlarında, orman ekosisteminde ekonomik açıdan önemli olan bitki türlerinin sayısıda yüksektir. Bunlardan odun dışı ürünler elde edilmektedir. Bunlardan genel olarak Defne, Adaçayı, Kekik, Sıklamen, Sakız, Harnup (Keçi Boynuzu).vs. Bölge Müdürlüğü hudutları dahilinde yanan 2798,1 hektar sahada ağaçlandırma yoluyla orman yetiştime faaliyetleri devam etmektedir. * Yüzeysel Üretim Yapan Kuruluşların Neden Olduğu Orman Kayıpları. Linyit kömürü, taş ocağı ve maden işletmeleri gibi açık ocak işletme yöntemlerine göre orman içinde faaliyet gösteren işletmeler, çoğu zaman yükümlülüklerini yerine getirmeden üretim alanını terk ettiklerinden bu yerler orman arazisi niteliğini kaybetmektedirler. Bölge Müdürlüğümüz Muğla ili ormancılık arazilerinde çalışan maden işletmelerinden 2008 yılı için arazi tesliminde yapılan şartname ve sözleşme gereği saha tesliminde kayıp söz konusu olmamıştır. * Orman alanlarının daraltılmasına neden olan etkenlerden biri de endüstriyel fabrikalar ve termik santrallerinin bacalarından çıkan gazların çevre ormanlarında meydana getirdiği zararlardır yılında faaliyete geçen Muğla Yatağan Termik Santrali çevre ormanlarda büyük sahalardaki ormanın hastalanmasına ve ölmesine neden olmuştur. Fabrika bacasına kurulan arıtma sistemi ile son yıllarda gaz zararlarında münferit olarak kayıplara yol açması söz konusudur. Muğla ili ve çevresi flora bakımından oldukça zengindir. Muğla İli nde özellikle kıyı kesimlerde yaşanan hızlı yapılaşma sonucunda bitkilerin korunması gün geçtikçe güçleşmektedir. İlimizde bulunan bitki türleri; Odunsu Bitkiler Pinus brutia Pinus nigra Cedrus libani 119

120 Juniperus Populus tiremula Arbutus andachne Callistemon linearis Phyleria Spartium junceum Cistus Ricinus communis Astragalus Lantana camara Rubus frutiosa Phonix dactylifera Pictacia lentiscus Trachycarpus fortuneierica mediterannia Chamaerops humilis Rosa canina Crataegus monogina Pteridium aguilinneum Myrtus comminus Daphne Alnus glutinosa Spartium junceum Staphyllea pinnota Ouercus coccifera Nerium oleander Rubus sp. Hedera helix Cistus creticus Vitex agnus-castus Baugainvillea glabra Ficus carica Agave americana Laurus nobilis Styras offininalis Liquidambar orintalis Asparagus acutifolius Morus alba Hibiscus rosa sinensis Yucca filamentosa Musa paradisiaca Pittosporum tobira Pistacia terebinthus Carex sp. Arbutus onedo Eucalyptus camadulensis Caesalpinia gilliesil Cercis siliquastrum Robinia pseudoacacıa Sarcopoterium spinosum Arbutus andrachne Buxus sempervirens Dracaena deremensis Hydrangea macrophylla Schefflera sp. Pinus picea Ficus elastica Rosa centifolla Albizzia julibrissin Citrus limon Citrus nobilis Populus canescens Cupressus sempervirens Phragmites communis Paliurus spina christi Erica arborea Jasminum fruticans Calicotome villosa Thuja orientalis Eriobotrya japonica Dracaena marginata Opuntia ficus-indica Thuja occidentalis Abies alba Asparagus tensiflorus Pyracantha coccinea Erythrina sp. Chaenomeles speciosa Olea europaea Acacıa cyanophylla Philadeiphus coronrıus Prunus cerasifera Viburnum tinus Juncus inflexus Campsis radicans Fatsia japonica Jasminum officinale Jasminum primulinum Kerria japonica Lonicera periclymenum Parthenocissus quinquefolia Wisteria sinensis Nephrolepis exaitata Schinus molie Scindapsus sp. Ampelospis sp. Acacia horrida Parkinsonia aculeata Ficus benjamina Hibicus syrıacus Albe arborescens Salix alba Cetrum pupurea Phllyrea latifolia Pyrus amygdaliformis Quercus ilex Quercus infectoria Pistacia vera Cistus albidus Cistus sinensis Araucaria excelsa Juniperus omxycedrus Tamarix smyrnensis Cycas media Dracaena fragrans Cyperus longus Codiaeum variegatum Morus nigra Otsu Bitkiler Epharbia Cimilax exelsa Graminea Spartium junceam Horaeum bulbosum Matricaria chanomilla Avena barbata Inula viscosa Bromus tectorum Capsella bursa pastoris Sinapis alba Trifolium stellatum Malva sylvestris Lupinus angustifolius Rumex acetocella Matthiola tricuspidata Daucus carota Alyssum murale Viola tricolor Dactylis glomerata Muscari sp. Erodium malacoides Lavandula stoeches Asphodelus aestivus 120

121 Calendula arvensis Torilis arvensis Tagates sp. Ranunculus acer Vicia villosa Sisymbrium altissimum Knautia integrifolia Leontodon tuberosus Dianthus sp. Cırsıum arvense Chrysanthemum segetum Trifolium resupinatum Verbascum sinuatum Amaranthus retroflexus Agrostis stolinifera Salvia splendens Lolium perenne Bellis perennis Myosotis sp. Granium dioscetum Strellaria media Rubia peregrina Calendula arvensis Pleargonium zonale Urtica dioıca Papaver rhoeas Trifolium hidrida Carpobrotus acinaciformis Poa bulbosa Galium aparine Crepis fetida Cynodon dactylon Ranunculus aquatica Mentha longifolia Euphorbia spiendens Sanquisorba minor Lathyrus sp. Drginea maritima Digitalis sp. Taraxacum seratinum Trigonella sp. Chenopodium album Anthemis cretica Malva neclectum Bromus medritensis Stachys cretica Hypericum perforatum Geum urbanum Geranium lucidum Origanum onites Limonium sinuatum Lagoecia cuminoides Anchusa azurea Erythrina sp. Centaurea spinosa Tritoma sp. Limodorum abortivum Viola odorata Tragopogon longısrostris Gzania longiscapa Silybum marianum Vinca minor Euphorbia helioscopia Agenratum sp. Sonchus asper Lantana camara Medicago orbicularis Antirrhinum majus Bromus diandrus Gomphrena globrossa Vicia sativa Ruscus aculeatus Senecio vulgaris Briza minima Scorpiurus muricatus Tordylium apulum Valerianella sp. Iris pseudacorus Hordeum murinum Scrophularia canina Sideritis sp. Gypsophila sp. Sonchus oleraceus Doronicum orientale Trifolium uniflorum Centarium erythraea Aegilops ovata Geranium pyronaicum Mentha pulegıum Briza maxima Trifolium campestre Gyruna sp. Convolvulus arvensis Fuchsia sp. Tamus communis Esholtzia sp. Phlox sp. Zınnia sp. Canna sp. Cheiranthus cheiri Vinca rosae Anthemis punctata Althea officinais Mirabilis jalapa Lamium amqlexicule Mentha suncess Lotus corniculatus Smilax aspera Arum italicum Plantago maritima Linum sp. Silene italica Sinapis arvensis Istaics gluca Tritolium globosum Solanum nigrum Alyssum pterocarpum Plantago lanceolata Euphorbia peplis Crepis sancta Endemik Bitkiler Bupleurum anatolicum Microsciadum minutum Aristolochia poluninii Alkanna macrosiphon Campanula hagielia Ampanula podocarpa Arenaria pamphylica subsp Arenaria turcica var. Trigonella lycica Ouercus eucheri Hypericum avicularifolium Hypericum depilatum subs. Hypericum bourgoer var. Gladiolus anatolius Ornithogalum algigenum Ballota pseudodrctamnus Stachys bombycina Veronica lycica 121

122 F.3.2.Habitat ve Toplulukları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F.4.Fauna Dalaman İlçe sınırlarımızda fauna türü olarak başta yaban domuzu mevcut olup, tavşan,güvercin,keklik,alakarga vb türler mevcuttur. F.4.1.Türler ve Populasyonları Dalaman İlçesinde Ormanlık arazide bol miktarda yaban domuzu mevcuttur. Yaban domuzu popülasyonu fazla miktarda olup bunun yanında tavşan,keklik,güvercin ve alakarga türleri de popülasyon olarak bulunmaktadır. Genel yayılış olarak ilçe sınırlarının tamamında mevcuttur. F Karasal Türler ve Populasyonları Accipiter nisus Aegolius faunereus Alcedo atthis Alectrois graeca Anas plattyrhynchos Anser albifrons Anthus prtensis Anthus trivialis Aquila rapax Ardea cinerea Asio otus Bubo bubo Buteo buteo Canis aureus Canis lupus Capra aegagrus Caprimulus europaeus Carduelis carduelis Caretta caretta Chriptera Ciconia ciconia Cinclus cinclus Columba livia Columba oenas Columba palunbus Corvidae Corvus corax Corvus corona cornix Coturnix coturnix Cuculus canorus Dendrocopos major Dendrocops syriacus Dryocopus martius Egretta alba Erinaceus europaeus Şahin Paçalı Baykuş Yalıçapkını Çil Bıldırcın Yeşilbaş Çayır İncir Kuşu Ağaç İncir Kuşu Akbaba Beyaz Balıkçıl Kulaklı Orman Baykuşu Puhu Arı Şahini Yaban Domuzu Kurt Çakal Karakulak Çobanaldatan Saka Deniz Kaplumbağası Tepeli Karabatak Küçük Atmaca Su Kuşu Tahtalı Güökçe (mavi) Güvercin Üveyik Saksağan Leş Kargası Kınalı Keklik Guguk Ağaçkakan Suriye Ağaçkakanı Kara Ağaçkakan Leylek Oklu Kirpi 122

123 Falco peregrinus Falco tinnunculus Felis silvestris Fulica atra Gallinula chloropus Hirundo rustica Hystrix cristata Larus melannocephalus Lepus europeus Lutra lutra Lynx caracal Martes fonina Martes martes Meles meles Merops apiaster Monachus monachus Mustela nivalis Neophron percnopterus Oriolus oriolus Panurus biarmicus Parus ater Passer domesticus Passer hispaniolensis Passer montanus Perdix perdix Pernis apivorus Phalacrocorax aricstotelis Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Phylloscospus nitudus Pica pica Picus canus Picus viridis Prinia gracilis Rallus aquaticus Saxicola torquata Sciurus vulgaris Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Sturnus vulgaris Sus scrofa Turdus merula Turdus pilaris Tyto alba Upupa epops Ursus arctus Vanellus vanellus Vulpes vulpes Kerkenez Ayı Sakarmeke Saz Tavuğu Kırlangıç Yarasa Akdeniz Martısı Tavşan Sakarca Gelincik Yaban Kedisi Ağaç Sansarı Porsuk Sincap Arı Kuşu Akdeniz Foku Kaya Sansarı Doğan Sarı Asma Bıyıklı Baştankara Çam Baştankarası Serçe Söğüt Serçesi Dağ Serçesi Kızkuyu Yırtıcı Kartal Karabatak Cüce Karabatak Gri Balıkçıl Yeşil Bülbül Kara Karga Gri Ağaçkakan Yeşil Ağaçkakan Dik Kuyruklu Ardıç Kuşu Su Tavuğu Taş Kuşu Kirpi Kumru Karatavuk Sığırcık Kargagiller Dağ Keçisi Ardıç Kuş Peçeli Baykuş Çavuşkuşu-İbibik Tilki Kaya Güvercini Su Samuru Endemik Hayvanlar 123

124 Caretta caretta Chelonia mydas Monachus monachus Rupicapra rupicapra Tryonyx triungus Vipera lebentina Deniz Kaplumbağası Kamplumbağa Akdeniz Foku Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Nil Kaplumbağası Engerek Yılanı F Aquatik Türler ve Populasyonları Tipulidae ALGLER Alcidium helminthochorton Gelidium spp. Gigartina cicularia Gracilarla verrucosa Phyllophora nervosa Porphyra leucostrica Cystoseria spp. Ulva rigida Omurgasızlar Dolichopeza (s.str.) graeca Mannheims, 1954 Nephrotoma appendiculata appendiculata (Pierre, 1919) Nephrotoma cornicina (Linnaeus, 1758) Nephrotoma croceiventris lindneri (Mannheims, 1951) Nephrotoma guestfalica guestfalica Westhoff, 1880 Nephrotoma quadrifaria quadrifaria Meigen, 1804 Nephrotoma scalaris scalaris Meigen, 1818 Nephrotomatheowaldi Oosterbroek, 1978 Tipula (Acutipula) isparta Vermoolen, 1983 Tipula (Acutipula) latifurca Vermoolen, 1983 Tipula (Lunatipula) bimacula Theowald, 1980 Tipula (Lunatipula) cillibema Koç, 2009 Tipula (Lunatipula) decolor Mannheims, 1963 Tipula (Lunatipula) dracula Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula)dedecor Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) franzressli Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) furcula Mannheims, 1954 Tipula (Lunatipula) helvola Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) horsti Theischinger,1982 Tipula (Lunatipula) huberti Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) istriana Erhan & Theowald, 1961 Tipula (Lunatipula) mendli Martinovský, 1976 Tipula (Lunatipula) micropeliostigma Mannheims, 1965 Tipula (Lunatipula) murati Koç, 2009 Tipula (Lunatipula) ornithogona Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) peliostigma peliostigma Schummel,

125 Tipula (Lunatipula) pseudopeliostigma Mannheims, 1965 Tipula (Lunatipula) pseudowolfi Theischinger, 1979 Tipula (Lunatipula) quinquespinis Theischinger, 1980 Tipula (Lunatipula) rhynchos Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula) russula Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula) selenis Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) soosi izmirensis Theischinger, 1987 Tipula (Lunatipula) teunisseni Theischinger, 1979 Tipula (Lunatipula) vermooleni Theischinger, 1987 Tipula (Savtshenkia) rufina rufina Meigen, 1818 Tipula (s.str.) orientalis Lackschewitz, 1930 Tipula (Yamatotipula) caesia Schummel, Tipula (Yamatotipula) lateralis Meigen, 1804 Limoniidae Phllolabis kocmani n.sp. Paradelphomyia (Oxyrhiza) senilis (Haliday, 1833) Austrolimnophila (s.str.) brevicellula Starý, 1977 Dactylolabis (s.str.) jonica Lackschewitz, 1940 Eloeophila maculata (Meigen, 1804) Pseudolimnophila sepium (Verrall, 1886) Hexatoma (Cladolipes) simplex (Loew, 1865) Hexatoma (Eriocera) chirothecata (Scopoli, 1763) Baeoura alexanderi Mendl et Tjeder, 1974 Scleroprocta balcanica Starý, 1976 Symplecta (Psiloconopa) stictica (Meigen, 1818) Symplecta (s.str.) hybrida (Meigen, 1804) Molophilus (s.str.) propinquus (Egger, 1863) Dicranoptycha (s.str.) fuscescens (Schummel, 1829) Dicranoptycha savtshenkoi Mendl, 1976 Ellipteroides (Protogonomyia) quadridens loehmeri Mendl, 1987 Gonomyia (s.str.) conoviensis Barnes, 1924 Gonomyia (s.str.) sicula Lackschewitz, 1940 Idiocera (s.str.) pulchripennis (Loew, 1856) Helius hispanicus Lackschewitz, 1928 Antocha (s.str.) vitripennis (Meigen, 1830) Dicranomyia (s.str.) chorea (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) goritiensis (Mik, 1864) Dicranomyia (s.str.) lucida De Meijere, 1818 Dicranomyia (s.str.) mitis (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) modesta (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) signata Lackschwitz, 1941 Dicranomyia (Glochina) sericata (Meigen, 1830) Dicranomyia (Melanolimonia) rufiventris (Strobl, 1901) Limonia macrostigma (Schummel, 1829) Limonia maculipennis (Meigen, 1818) Limonia nubeculosa Meigen, 1804 Limonia phragmitidis (Schrank, 1781) Neolimnomyia (Brachylimnophila) adjuncta (Walker, 1848) Erioptera (Mesocyphona) bivitata (Loew, 1873) 125

126 Cheilotrichia (Empeda) cinerascens (Meigen, 1804) Dicranomyia (Melanolimonia) hamata Becker, 1908 Agromyzidae Liriomyza sativae Blanchard, 1938 Agromyza frontella (Rondani, 1875) Ceradontha denticornis (Panzer, 1806) Chromatomyia horticola (Goureau, 1851) Liriomyza trifolii (Burgess, 1880) Liriomyza huidobrensis (Blanchard, 1926) Liriomyza congesta (Becker, 1903) Liriomyza pascuum (Meigen,1838) Ophiomiyia cunctata (Hendel, 1920) Phytomyza aconitophila Hendel, 1927 Phytomyza petoei Hering, 1924 Phytomyza aconitophila Hendel, 1927 Ephemeroptera Baetis buceratus Eaton, 1870 Baetis fuscatus (Linneaus, 1761) Baetis rhodani (Pictett, 1843) Baetis scambus Eaton, 1870 Baetis vernus Curtis, 1834 Baetis pavidus Grandi, 1949 Cloeon dipterum ( Linnaeus, 1761) Centroptilum luteolum (Müller, 1776) Caenis macrura (Stephens, 1835) Caenis luctuosa (Burmeister, 1839) Heptagenia flava Rostock, 1878 Heptagenia sulphurea (Muller, 1776) Heptagenia coerulans Rostock, 1878 Ecdyonurus venosus (Fabricius, 1775) Rhitrogena semicolorata (Curtis, 1834) Electrogena antalyensis (Kazancı & Braasch, 1986) Epeorus alpicola (Eaton, 1871) Isonychia ignota Walker, 1853 Oligoneuriella rhenana (Imhoff, 1852) Potamanthus luteus (Linneaus, 1767) Haproploides modesta Haprophlebia lauta Eaton, 1884 Ephemerella ignita (Poda, 1761) Odonata 126

127 C. splendens splendens (Harris, 1782) Lestes. barbarus (Fabricius, 1798) Platycnemis pennipes (Pallas, 1771) Ischnura elegans ebneri Schmidt, 1938 Platycnemis pennipes (Pallas, 1771) Anax imperator Leach, 1815 Gomphus flavipes lineatus Bartenev, 1929 G. schneideri Sélys, 1850 Orthetrum brunneum (Fonscolombe, 1837) Libellula depressa Linnaeus, 1758 Orthetrum brunneum (Fonscolombe, 1837) O. anceps (Schneider, 1845 Crocothemis erythraea (Brullé, 1832) Sympetrum fonscolombei (Sélys, 1840) S. meridionale (Sélys, 1841) Neuroptera Osmylus fulvicephalus (SCOPOLI, 1763) Italochrysa italica (ROSSI, 1790) Chrysopa dorsalis BURMEISTER, 1839 Chrysopa formosa BRAUER, 1850 Chrysopa viridana SCHNEIDER, 1845 Chrysopa pallens (RAMBUR, 1838) Dichochrysa flavifrons (BRAUER, 1850) Dichochrysa prasina (BURMEISTER, 1839) Dichochrysa zelleri (SCHNEIDER, 1851) Dichochrysa clathrata (SCHNEIDER, 1845) Chrysoperla carnea (STEPHENS, 1836) Hymenoptera Colpa (Heterelis) q. quinquecincta (Fabricius, 1793) Scolia (Biscolia) hirta (Schrank, 1781) Coleoptera Helophorus brevipalipis Bedel, 1881 Laccobius simulatrix d Orchymont, 1932 Laccobius syriacus Guillebeau, 1896 Enochrus segmentinotatus (Kuwert, 1888) Laccobius (Dimorpholaccobius) simulatrix d'orchymont, 1932 Tabanidae Chrysops (s.str.) flavipes MEIGEN,

128 Tabanus exlusus PANDELLE, 1883 Mollusca Theodoxus subthermalis Issel, 1865 Theodoxus fluviatilis fluviatilis (L., 1758) Potamopyrgus antipodarum (Gray, 1843) Melanopsis praemorsa (L., 1758) Melanopsis costata (Olivier, 1804) Melanoides tuberculatus (O. F. Müller, 1774) Bithynia tentaculata (L., 1758) Valvata naticina Menke, 1845 Radix peregra (O.F. Müller, 1774) Ancylus fluviatilis O.F. Müller, 1774 Physella acuta (Draparnaud, 1805) Gyraulus albus (O. F. Müller, 1774) Planorbarius corneus (L., 1758) Planorbis planorbis (L., 1758) Oxyloma elegans (Risso, 1826) Pisidium casertanum (Poli, 1791) Balıklar Muğla Deniz Balıkları Listesi ALTSINIF: CHONDRICHTHYES (KIKIRDAKLI BALIKLAR) TAKIM : PLEUROTREMATA (KÖPEKBALIKLARI) 1. Familya : HEXANCHIDAE (CAMGÖZLER) Heptranchias perlo (Bonnaterre, 1788) (Boz camgöz) 2. Familya : SCYLIORHINIDAE (KEDİBALIKLARI) Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758) (Kedi Balığı) 3. Familya : CARCHARINIDAE (HARHARYASLAR) Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827) (Büyük Camgöz) 4. Familya : TRIAKIDAE (KAYGAN DERİLİ KÖPEKBALIKLARI) Mustelus asterias Cloquet, 1821 (Köpek balığı) Mustelus mustelus (Linnaeus, 1758) (Köpek Balığı) 5. Familya : OXYNOTIDAE (DOMUZBALIKLARI) Oxynotus centrina (Linnaeus, 1758) (Domuz Balığı) 6. Familya : SQUALIDAE (KATRANBALIKLARI) Dalatias licha (Bonnaterre, 1788) (Küt burunlu köpekbalığı) Squalus acanthias Linnaeus, 1758 (Mahmuzlu Camgöz) Squalus blainvillei (Risso, 1826) (Mahmuzlu Camgöz) 7. Familya : SQUATINIDAE (DENİZ MELEKLERİ, KELERLER) Squatina oculata Bonaparte, 1840 (Keler) Squatina squatina (Linnaeus, 1758) (Keler) 8. Familya : Dalatiidae Etmopterus spinax (Linneaus, 1758) (Işıklı köpek balığı) TAKIM : HYPOTREMATA (VATOZLAR) 1. Familya : RHINOBATIDAE (KEMANVATOZLARI) Rhinobatos rhinobatos (Linnaeus,1758) (Kemane Balığı) 2. Familya : TORPEDINIDAE (ELEKTRİKLİ VATOZLAR) Torpedo marmorata Risso, 1810 (Elektrikli Vatoz, çarpan) 3. Familya : RAJIDAE (VATOZLAR) Raja clavata Linnaeus, 1758 (Dikenli Vatoz) Raja miraletus Linnaeus, 1758 (Vatoz) 128

129 Dipturus oxyrinchus (Linnaeus, 1758) (Vatoz) Leucoraja naevus Müller& Henle, 1841 (Vatoz) 4. Familya : DASYATIDAE (DİKENLİ VATOZLAR) Dasyatis pastinaca (Linnaeus,1758) (Rina Balığı, Dikenli Vatoz) 5. Familya : MYLIOBATIDAE (KARTAL VATOZLAR, FOLYALAR) Myliobatis aquila (Linnaeus, 1758) (Çiçuna) SINIF: HOLOCEPHALI (TÜMBAŞLILAR) TAKIM : CHIMAEREA (CHIMAERIFORMES) 1. Familya : CHIMAERIDAE (SIÇANBALIKLARI) Chimaera monstrosa Linnaeus, 1758 (Sıçan Balığı,Tavşan Balığı) ALTSINIF: OSTEICHTHYES (KEMİKLİ BALIKLAR) TAKIM : ISOSPONDYLI (CLUPEIFORMES) (ESAS SARDALYALAR) 1. Familya : CLUPEIDAE (SARDALYALAR) Argyropelecus hemigymnus Cocco, 1829 Sardina pilchardus (Walbaum, 1792) (Sardalya) Sardinella aurita Valenciennes, 1847 (Büyük Sardalya) Sprattus sprattus (Linnaeus, 1758) (Çaça) 2. Familya : ENGRAULIDAE (HAMSİLER) Engraulis encrasicolus (Linnaeus,1758) (Hamsi) 3. Familya : CHAULIODONTIDAE (ENGEREK BALIKLARI) Chauliodus sloani Schneider, 1801 (Engerek Balığı) 4. Familya : ARGENTINIDAE (CAMGÖZLÜLER) Argentina sphyraena Linnaeus, 1758 (Derinsu Gümüş Balığı) TAKIM : INIOMI (SCOPELIFORMES) (IŞIKLI SARDALYALAR) 1. Familya : AULOPIDAE (FİLAMENTLİ ZURNA BALIKLARI) Aulopus filamentosus (Bloch,1792) (Filamentli Zurna Balığı) 2. Familya : SYNODONTIDAE (KERTENKELE BALIKLARI, ZURNA BALIKLARI) Synodus saurus (Linnaeus,1758) ( Lokum Balığı, İskarmoz) Saurida undosquamis (Richardson, 1848) (Zurna Balığı, Lokum Balığı, İskarmoz) 3. Familya : CHLOROPHTHALMIDAE (YEŞİL GÖZLÜLER, ÖRÜMCEK BALIKLARI) Chlorophthalmus agassizi Bonaparte, 1840 (Yeşilgöz Balığı) TAKIM :SYNGNATHİFORMES 1.Fam: Syngnathidae Hippocamphus hippocamphus (Linnaeus,1758), Hippocamphus ramulosus Leach, 1814, Syngnathus acus Linnaeus, Fam: Gasterosteidae Gasterosteus aculeatus Linnaeus, 1758 TAKIM : APODES (ANGUILLIFORMES) (YILANBALIKLARI) 1. Familya : ANGUILLIDAE (YILANBALIKLARI) Anguilla anguilla (Linneaeus, 1758) (Tatlısu Yılan Balığı) 2. Familya : MURAENIDAE (MÜRENLER) Muraena helena Linnaeus, 1758 (Müren Balığı) 3. Familya : CONGRIDAE (MIĞRILAR) Conger conger ([Artedi, 1738] Linnaeus, 1758) (Mığrı) 4. Familya : OPHICHTHIDAE (YILANKURDU BALIKLARI) Echelus myrus (Linnaeus, 1758) (Mırmır Yılan Balığı) TAKIM : SYNENTOGNATHI (BELONIFORMES) (ZARGANALAR) 1. Familya : BELONIDAE (ZARGANALAR) Belone belone gracilis Lowe, 1839 (Zargana) TAKIM : MICROCYPRINI (CYPRINODONTIFORMES) 1. Familya : CYPRINODONTIDAE (DİŞLİ SAZANCIKLAR) Aphanius fasciatus (Nardo, 1827) (Dişli Sazancık) TAKIM : SOLENICHTHYES (SYNGNATHIFORMES) (BORU BALIKLARI) 1. Familya : MACRORHAMPHOSIDAE (BORU BALIKLARI) Macroramphosus scolopax (Linnaeus, 1758) (Boru Balığı) TAKIM : ANACANTHINI (GADIFORMES) (MEZGİTLER) 1. Familya : MACROURIDAE (FARE KUYRUKLULAR) Coelorhynchus coelorhynchus (Risso, 1810) (Fare Balığı) Hymenocephalus italicus Giglioli, 1884 (Kılkuyruk Fare Balığı) Nezumia sclerorhynchus (Valenciennes, 1838) (Fare Balığı) 2. Familya : MERLUCCIIDAE (BERLAM BALIKLARI) Merluccius merluccius (Linnaeus, 1758) (Bakalyaro-Berlam) 3. Familya : GADIDAE (MEZGİT BALIKLARI) 129

130 Gadiculus argenteus argenteus Guichenot, 1850 (Pamukçuk Balığı) Merlangius merlangus (Linnaeus,1758) (Mezgit) Phycis phycis (Linnaeus, 1766) (Gelincik Balığı) TAKIM : BERYCOMORPHI (BERYCIFORMES) 1. Familya : TRACHICHTHYIDAE (KEMİKBAŞLILAR) Hoplostethus mediterraneus Cuvier, 1829 (Kütük Balığı) 2. Familya : HOLOCENTRIDAE (ASKER BALIKLARI) Sargocentrum rubrum (Forsskal, 1775) (Asker Balığı, Hindistan Balığı, Naylon Balığı, Sincap Balığı) TAKIM : ZEOMORPHI (ZEIFORMES) 1. Familya : ZEIDAE (DÜLGER BALIKLARI) Zeus faber Linnaeus, 1758 (DÜlger Balığı, Peygamber Balığı) 2. Familya : CAPROIDAE (PERİ BALIKLARI) Capros aper (Linnaeus, 1758) (Peri Balığı) TAKIM : PERCOMORPHI (PERCIFORMES) (LEVREKLER) 1. Familya : SERRANIDAE (HANİ BALIKLARI) Anthias anthias (Linnaeus, 1758) (Berber Balığı) Epinephelus aeneus (E.Geoffroy Saint-Hilarie, 1817) (Lahos) Ephinephelus haifensis Ben-Tuvia, 1953 (Orfoz, Börtlek, Arap) Epinephelus guaza (Linnaeus, 1758) (Orfoz) Epinephelus alexandrinus (Valenciennes, 1828) (Lahos ) Serranus cabrilla (Linnaeus, 1758) (Asıl Hani) Serranus hepatus (Linnaeus, 1758) (Benekli Hani) Serranus scriba (Linnaeus, 1758) (Çizgili Hani) 2. Familya : MORONIDAE (LEVREK BALIKLARI) Dicentrarchus labrax (Linnaeus, 1758) (Levrek) 3. Familya : APOGONIDAE (KARDİNAL BALIKLARI) Apogon imberbis (Linnaeus, 1758) (Kardinal Balığı) 4. Familya : CEPOLIDAE (KURDELA BALIKLARI) Cepola rubescens Linnaeus, 1766 (Kurdele Balığı) 5. Familya : POMATOMIDAE (LÜFERLER) Pomatomus saltator (Linnaeus, 1766) (Lüfer) 6. Familya : CARANGIDAE (İSTAVRİTLER) Alectis alexandrinus (E.Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) (İskender Balığı) Caranx crysos (Mitchill, 1815) (Kral Balığı) Lichia amia (Linnaeus, 1758) (Akya) Seriola dumerili (Risso, 1810) (Sarı Kuyruk) Trachinotus ovatus (Linnaeus, 1758) (Yaladerma) Trachurus mediterraneus (Steindachner, 1868) (Sarıkuyruk İstavrit) Trachurus trachurus (Linnaeus, 1758) (Karagöz İstavrit) 7.Familya : CORYPHAENIDAE (LAMBUGA BALIKLARI) Coryphaena hippurus Linnaeus, 1758 (Lambuga) 8. Familya : LEIOGNATHIDAE (EKSİ BALIKLARI) Leiognathus klunzingeri (Steindachner, 1898) (Eksi Balığı) 9. Familya : SCIAENIDAE (GÖLGE BALIKLARI) Sciaena umbra Linnaeus, 1758 (Kaya Levreği, İşkine) Umbrina cirrosa (Linnaeus, 1758) (Minakop, Kötek Balığı) 10. Familya : MULLIDAE (BARBUNYALAR) Mullus barbatus Linnaeus, 1758 (Barbunya) Mullus surmuletus Linnaeus, 1758 (Tekir) Upeneus moluccensis (Bleeker,1855) (Paşa Barbunu) Upeneus asymmetricus Lachner, Familya : SPARIDAE (MERCAN BALIKLARI) Boops boops (Linnaeus, 1758) (Kupes) Dentex dentex (Linnaeus, 1758) (Sinagrit) Dentex gibbosus (Rafinesque, 1810) (Trança) Dentex macrophthalmus (Bloch, 1791) (Patlakgöz Mercan) Dentex maroccanus Valenciennes, 1830 (Fas Mercanı) Diplodus annularis (Linnaeus, 1758) (Isparoz) Diplodus puntazzo (Cetti,1777), (Isparoz) Diplodus sargus (Linnaeus, 1758) (Sargos) Diplodus vulgaris (E. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) Lithognathus mormyrus (Linnaeus, 1758) (Mırmır) Oblada melanura (Linnaeus, 1758) (Melanura, Minanur) Pagellus acarne (Risso, 1826) (Yabani Mercan) 130

131 Pagellus bogaraveo (Brunnich, 1768) (Mandagöz Mercan) Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758) (Kırma Mercan) Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758) (Fangri) Sarpa salpa (Linnaeus, 1758) (Salpa) Sparus aurata Linnaeus, 1758 (Çipura) Spondyliosoma cantharus (Linnaeus,1758) (Iskatari) 12. Familya : CENTRACANTHIDAE (İZMARİTLER) Spicara flexuosa Rafinesque, 1810 (İzmarit) Spicara smaris (Linnaeus, 1758) (Istrangilos) Spicara maena (Linnaeus, 1758) (Beyazgöz) 13. Familya : POMACENTRIDAE (PAPAZ BALIKLARI) Chromis chromis (Linnaeus, 1758) (Papaz Balığı, Çatalkuyruk) 14. Familya : LABRIDAE (LAPİNLER) Coris julis (Linnaeus, 1758) (Gelin Balığı) Symphodus tinca (Linnaeus, 1758) (Çırçır) Symphodus roissali (Risso, 1810) (Çırçır) Symphodus ocellatus (Forsskal, 1775) (Çırçır) Symphodus cinereus (Bonnaterre, 1788) (Çırçır) Thalassoma pavo (Linnaeus, 1758) (Gün Balığı) Xyrichthys novacula (Linnaeus, 1758) (Ustura Balığı) 15. Familya : SCARIDAE (PAPAĞAN BALIKLARI) Sparisoma cretense (Linnaeus, 1758) (Iskaroz, Papağan Balığı) 16. Familya : TRACHINIDAE (TRAKONYALAR) Trachinus draco Linnaeus, 1758 (Trakonya) Trachinus radiatus Cuvier, 1829 (Trakonya) Trachinus araneus Cuvier, 1829 (Kum Trakonyası) 17. Familya : URANOSCOPIDAE (GÖĞE BAKANLAR) Uranoscopus scaber Linnaeus, 1758 (Tiryaki Balığı, Kurbağa Balığı) 18. Familya : SIGANIDAE (SOKAR BALILARI) Siganus luridus (Ruppell, 1828) (Sokar Balığı) Siganus rivulatus Forsskal, 1775 (Esmer Sokar Balığı) 19. Familya : TRICHIURIDAE (KILKUYRUK BALIKLARI) Lepidopus caudatus (Euphrasen, 1788) (Palaska Balığı) Trichiurus lepturus Linnaeus, 1758 (Kılkuyruk Balığı) 20. Familya : SCOMBRIDAE (USKUMRULAR) Auxis rochei (Risso, 1810) (Gobene Balığı) Euthynnus alletteratus (Rafinesque, 1810) (Yazılı Orkinos) Katsuwonus pelamis (Linnaeus, 1758) (Çizgili Tonito) Sarda sarda (Bloch, 1793) (Palamut) Scomber japonicus Houttuyn, 1782 (Kolyoz) Scomber scombrus Linnaeus, 1758 (Uskumru) Scomberomorus commerson (Lacepede, 1800) (Palamut Kolyozu) Thunnus thynnus (Linnaeus, 1758) (Ton Balığı) 21. Familya : XIPHIIDAE (KILIÇ BALIKLARI) Xiphias gladius Linnaeus, 1758 (Kılıç Balığı) 22. Familya : GOBIIDAE (KAYA BALIKLARI) Gobius vittatus Vinciguerra, 1883 (Çizgili Kayabalığı) Lesueurigobius friesii (Malm, 1874) (Kayabalığı) Gobius niger Linnaeus, 1758 (Kömürcü Kayabalığı) Oxyurichthys papuensis (Valenciennes,1837) (Kayabalığı) 23. Familya : BLENNIIDAE (HOROZBİNALAR) Blennius ocellaris Linnaeus, 1758 (Horozbina) Blennius fluviatilis Asso, 1801, Blennius canevae (Lipophrys canevai Vinciguerra, 1880, Blennius sangiunolentus (Pallas, 1810), Parablennius gattorugine (Brunnich, 1786) (Horozbina) 24. Familya : SPHYRAENIDAE (İSKARMOZ BALIKLARI) Sphyraena viridensis Cuvier, 1829 (Turna Balığı) Sphyraena sphyraena (Linnaeus, 1758) (Turna Balığı, Iskarmoz) Sphyraena chrysotaenia Klunzinger, 1884 (Turna Balığı, Iskarmoz) Sphyraena flavicauda Rüppell, 1838 (Turna balığı) 25.Fam: Sebastidae Helicolenus dactylopterus (Delaroche, 1809) 26. Familya : MUGILIDAE (KEFALLER) 131

132 Liza aurata (Risso, 1810) (Kefal, Altınbaş Kefal) Liza saliens (Risso, 1810) (Kefal) Liza ramada (Risso, 1826) (Kefal, Ceyran) Mugil cephalus Linnaeus, 1758 (Kefal, Has Kefal) Oedalechilus labeo (Cuvier, 1829) (Kefal, Dudaklı Kefal) Chelon labrosus (Risso, 1826) (Kefal, Mavraki) TAKIM : ATHERINIFORMES (GÜMÜŞ BALIKLARI) 1. Familya : ATHERINIDAE (GÜMÜŞ BALIKLARI) Atherina boyeri Risso, 1810 (Gümüş Balığı) TAKIM : SCLEROPAREI (SCORPAENIFORMES) 1. Familya : SCORPAENIDAE (İSKORPİTLER) Scorpaena notata Rafinesque, 1810 (Benekli İskorpit) Scorpaena scrofa Linnaeus, 1758 (İskorpit) Scorpaena porcus Linnaeus, 1758 (Lipsoz) 2. Familya : TRIGLIDAE (KIRLANGIÇ BALIKLARI) Chelidonichthys lucerna (Linnaeus, 1758) Chelidonichthys lastoviza (Bonnaterre, 1788) Trigla lucerna Linnaeus, 1758 (Kırlangıç) Trigloporus lastoviza (Brunnich, 1768) (Kırlangıç, Mazak) Trigla lyra Linnaeus, 1758 (Kırlangıç, Öksüz balığı) 3. Familya : PERISTEDIIDAE (ÖKSÜZ BALIKLARI) Peristedion cataphractum (Linnaeus,1758) (Dikenli Öksüz) 4. Familya : DACTYLOPERIDAE (UÇAN KIRLANGIÇLAR) Dactylopterus volitans (Linnaeus,1758) (Uçan Kırlangıç Balığı) TAKIM: HETEROSOMATA (PLEURONECTIFORMES) 1. Familya : CITHARIDAE (KANCAAĞIZ PİSİ BALIKLARI) Citharus linguatula (Linnaeus,1758) (Kancaağız Pisi Balığı) 2. Familya : SCOPHTHALMIDAE (KALKANLAR) Lepidorhombus boscii (Risso, 1810) (Benekli Pisi) 3. Familya : BOTHIDAE (PİSİ BALIKLARI) Arnoglossus laterna (Walbaum, 1792) (Küçük Pisi Balığı) Bothus podas (Delaroche, 1809) (Pisi Balığı) 4. Familya : PLEURONECTIDAE (DERE PİSİLERİ) Platichthys flesus luscus (Pallas, 1811) (Dere Pisisi) Microchirus ocellatus (Linnaeus, 1758) 5. Familya : SOLEIDAE (DİL BALIKLARI) Microchirus ocellatus (Linnaeus, 1758) (Benekli Dil Balığı) Solea impar Bennett, 1831 (Dil Balığı) Monochirus hispidus Rafinesque, 1814 (Küçük Dil Balığı) Microchirus variegatus (Donovan, 1808) (Lekeli Dil Balığı) Solea vulgaris Quensel, Fam: Scophthalmidae Lepidorhombus whiffiagonis (Walbaum, 1792) TAKIM : DISCOCEPHALI (ECHENEIFORMES) 1. Familya : ECHENEIDIDAE (VANTUZ BALIKLARI) Echeneis naucrates Linnaeus, 1758 (Kılavuz Balığı, Vantuz Balığı) TAKIM : PLECTOGNATHI (TETRAODONTIFORMES) 1. Familya : BALISTIDAE (ÇÜTRE BALIKLARI, TETİK BALIKLARI) Balistes carolinensis Gmelin, 1789 (Çütre Balığı, Yasemin Balığı) 2. Familya : MONACANTHIDAE (DİKENLİ ÇÜTRELER) Stephanolepis diaspros Fraser & Brunner, 1940 (Dikenli Çütre) 3. Familya : TETRAODONTIDAE (BALON BALIKLARI) Sphoeroides pachygaster (Muller & Troschel, 1848) (Balon Balığı) TAKIM : PEDICULATI (LOPHIIFORMES) 1. Familya : LOPHIIDAE (FENER BALIKLARI) Lophius budegassa Spinola, 1807 (Fener Balığı) Lophius piscatorius Linnaeus, 1758 (Fener Balığı) Muğla Tatlı Su Balıkları Listesi 132

133 Ordo: Anguilliformes Familya: Anguillidae 1. Species: Anguilla anguilla Linnaeus, 1766 (Yılan balığı) Ordo: Cypriniformes Familya: Cyprinidae (Sazangiller) 2. Species: Leuciscus cephalus Linnaeus, 1758 (Tatlısu kefali) 3. Species: Leuciscus smyrnaeus Boulenger, 1896(Tatlısu kefali) 4. Species: Leuciscus borysthenicus (Kessler, 1859) (Tatlısu kefali) 5. Species: Barbus plebejus escherichi Steindachner, 1897 (Bıyıklı balık) 6. Species: Barbus capito pectoralis Heckel, 1843 (Sarı balık) 7. Species: Capoeta capoeta bergamae Karaman, 1971 (Çay balığı) 8. Species: Ladigesocypris ghigii ghigii Gienferrari, Species: Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 (Pullu sazan) 10. Species: Carassius carassius Linnaeus, 1758 (Havuz balığı) 11. Species: Pseudorasbora parva (Temminck and Schegel, 1842) 12. Species: Acanthobrama mirabilis Ladiges, 1960 (Tahta balığı) 13. Species: Alburnus escherichi Steindachner, 1897 (İnci balığı) 14. Species: Alburnus orontis Sauvage, 1882(İnci balığı) 15. Species: Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) (Noktalı inci balığı) 16. Species: Vimba vimba tenella Nordmann, 1840 (Eğrez) Familya: Cobitidae 17. Species: Cobitis taenia Linnaeus, 1758 (Çöp yiyen) 18. Species: Cobitis simplicispina Hanko, 1924(Çöp yiyen) Familya: Balitoridae 133

134 19. Species: Orthrias angorae Steindachner, 1897 Familya: Siluridae 20. Species: Siluris glanis Linnaeus, 1766 (Yayın balığı) Ordo: Salmoniformes Familya: Salmonidae 21. Species: Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858 (Dere Alabalığı) Ordo: Cyprinodontiformes Familya: Poecilidae 22. Species: Gambusia affinis (Baird and Girard, 1853) (Sivrisinek balığı) Familya: Cichlidae 23. Species: Tilapia zilli (Gervais, 1848) Familya: Cyprinodontidae 24. Species: Aphanius fasciatus Cuvier and Valenciennes, 1821 Ordo: Perciformes Familya: Centrarchidae 25. Species: Lepomis gibbosus (Linnaeus, 1758) (Güneş balığı) Familya: Blennidae 26. Species: Blennius fluviatilis Asso, 1801 (Horozbina) Muğla İli Kurbağaları (Amphibia) Sınıf: Amphibia Takım: Urodela (Kuyruklu Kurbağalar) Familya: Salamandrıdae (Semenderler) Mertensiella luschani luschani (Steindachner, 1891) (Kara semenderi) Mertensiella luschani helverseni Piper, 1963 (Kara semenderi) Takım: Anura (Kuyruksuz Kurbağalar) 134

135 Familya: Pelobatıdae (Sarmısaklı Kurbağalar, Çamura Dalanlar) Pelobates syriacus Boettger, 1889 (Toprak Kurbağası) Familya: Bufonıdae (Kara Kurbağaları) Bufo bufo bufo (Linnaeus, 1758) (Siğilli Kurbağa) Bufo viridis Laurenti, 1768 (Gece Kurbağası) Familya: Hylıdae (Ağaç Kurbağaları, Yaprak Kurbağaları) Hyla arborea (Linnaeus, 1758) (Ağaç Kurbağası) Familya: Ranıdae (Su Kurbağaları) Rana ridibunda ridibunda Pallas 1771 (Ova Kurbağası) Muğla İli Sürüngenleri (Reptilia) Sınıf: Reptılıa (Sürüngenler) Takım: Testudınata (Kaplumbağalar) Familya: Testudınıdae (Tosbağagiller) Testudo graeca (Linnaeus, 1758) (Yaygın Tosbağa) Familya: EMYDIDAE (BATAKLIK Ve NEHİR KAPLUMBAĞALARI) Emys orbicularis (Linnaeus, 1758) (Benekli Kaplumbağa) Familya: Bataguridae (Eski Tatlısu Kaplumbağaları) Mauremys caspica rivulata (Gmelin 1774) (Çizgili Kaplumbağa) Familya: Chelonııdae (Deniz Kaplumbağaları) Caretta caretta Linnaeus, 1758 (Deniz Kaplumbağası) Chelonia mydas (Linnaeus, 1758) (Yeşil Kaplumbağa) Familya: Trıonychıdae (Yumuşak Kaplumbağalar) Trionyx triunguis (Forskal, 1775) (Nil Yumuşak Kabuklu Kaplumbağası) 135

136 Takım: Squamata (Pullu Sürüngenler) Familya: Gekkonıdae (Gekolar, Ev Kelerleri) Hemidactylus turcicus (Linnaeus, 1758) (Geniş Parmaklı Keler) Familya: Agamıdae (Kelerler) Agama (= Laudakia) stellio (Linnaeus, 1758) (Dikenli Keler) Familya: Chamaeleonıdae (Bukalemunlar) Chamaeleo chamaeleon (Linnaeus, 1758) (Bukalemun) Familya: Scıncıdae (Parlak Kertenkeleler) Ablepharus kitaibeili kitaibeili Bibron et Bory, 1833 (İnce Kertenkele) Chalcides ocellatus Forskal, 1775 (Benekli Kertenkele) Mabuya aurata (Linnaeus, 1758) (Tıknaz Kertenkele) Familya: Lacertıdae (Asıl Kertenkeleler) Lacerta danfordi pelesgiana Mertens, 1959 (Toros Kertenkelesi) Lacerta trilineata Bedriaga, 1886 (Büyük Yeşil Kertenkele) Lacerta trilineata diplochondrodes Wettstein, 1952 Ophisops elegans macrodactylus Berthold, 1842 (Tarla Kertenkelesi) Familya: Anguınıdae (Yılanımsı Kertenkeleler) Ophisaurus apodus thracius Obst,1978 (Oluklu Kertenkele) Familya: Amphısbaenıdae (Kör Kertenkeleler) Blanus strauchi strauchi (Bedriaga, 1884) (Kör Kertenkele) Familya: Typhlopıdae (Kör Yılanlar) Typhlops vermicularis Merrem, 1820 (Kör Yılan) Familya: Boıdae (Boa Yılanları) Eryx jaculus turcicus (Oliver,1801) (Mahmuzlu Yılan) Familya: Colubrıdae (Yılanlar) 136

137 Coluber caspius Gmelin, 1789 (Hazer Yılanı) Coluber jugularis Linnaeus, 1758 (Kara Yılan) Coluber najadum (Eichwald, 1831) (İnce Yılan) Coluber ravergieri nummifer Reuss, 1834 (Kocabaş Yılan) Eirenis modestus (Martin, 1838) (Uysal Yılan) Elaphe quatuorlineata (Lacépède, 1789) (Sarı Yılan) Natrix natrix (Linnaeus, 1758) (Yarı Sucul Yılan, Küpeli Su Yılanı) Natrix tessellata (Laurenti, 1768) (Su Yılanı) Telescopus fallax fallax (Fleischmann, 1831) (Kedi Gözlü Yılan) Familya: Vıperıdae (Engerekler) Vipera ammodytes meridionalis Boulenger, 1903 Vipera xanthina (Gray, 1849) (Şeritli Engerek) Muğla İli Memelileri (Mammalia) Sınıf: Mammalıa (Memeliler) Takım: Insectıvora (Böcekçiller) Familya: Erınaceıdae (Kirpiler) Erinaceus concolor Martin, 1838 (Kirpi) Familya: Sorıcıdae (Sivri Fareler) Neomys anomalus Cabrera, 1907 (Sivriburunlu Bataklıkfaresi) Crocidura suaveolens (Palas, 1811) (Sivriburunlu Bahçefaresi) Crocidura leucodon (Hermann, 1780) (Sivriburunlu Fare) Familya: Talpıdae (Köstebekler) Talpa levantis levantis Thomas, 1906 (Akdeniz Köstebeği) Takım: Chıroptera (Yarasalar) 137

138 Familya: Rhınolophıdae (Nalburunluyarasalar) Rhinolophus ferrumequinum (Schreber, 1774) (Nalburunlu Büyükyarasa) Rhinolophus hipposideros (Bechstein, 1800) (Nalburunlu Küçükyarasa) Rhinolophus euryale Blassius, 1853 (Akdeniz Nalburunluyarasası) Rhinolophus blasii Blassius, 1853 (Nalburunluyarasa) Familya: Vespertılıonıdae (Düzburun Yarasalar) Myotis blythii (Tomes, 1857) (Farekulaklı Küçükyarasa) Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) (Cüce Yarasa) Miniopterus schreibersii (Kuhl, 1819) (Uzunkanatlı Yarasa) Takım: Lagomorpha (Tavşanlar) Familya: Leporıdae (Tavşanlar) Lepus europaeus Pallas, 1778 (Yabani Tavşan) Oryctalagus cuniculus (Linnaeus,1758) (Ada Tavşanı) Takım: Rodentıa (Kemiriciler) Familya: Scıurıdae (Sincaplar) Sciurus anomalus Chreber, 1758 (Kafkas Sincabı) Familya: Murıdae (Fareler, Sıçanlar) Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758) (Susıçanı) Apodemus mystacinus (Danford ve Alston, 1877) (Kayalık Orman Faresi) Apodemus sylvaticus (Linnaeus, 1758) (Orman Faresi) Mus domesticus (Linnaeus, 1758) (Siyah Ev Faresi) Rattus rattus (Linnaeus, 1758) (Evsıçanı) Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) (Göçmen Sıçan) Familya: Glırıdae (Yediuyurlar) 138

139 Dryomys Nitedula (Pallas, 1779) Hasancık Familya: Hystrıcıdae (Oklu Kirpiler) Hystrix İndica Kerr, 1792 (Oklukirpi) TAKIM: Carnıvora (Yırtıcı Memeliler) Familya: Canıdae (Köpekler) Canis lupus (Linnaeus, 1758) (Kurt) Vulpes vulpes (Linnaeus, 1758) (Kızıl Tilki) Familya: Ursıdae (Ayılar) Ursus arctos (Linnaeus, 1758) (Boz Ayı) Familya: Mustelıdae (Sansarlar) Mustela nivalis (Linnaeus, 1766) (Gelincik) Martes martes (Linnaeus, 1758) (Ağaç Sansarı) Martes foina (Erxleben, 177) (Kaya Sansarı) Meles meles (Linnaeus, 1758) (Porsuk) Lutra lutra (Linnaeus, 1758) (Su samuru) Familya: Felıdae (Kediler) Felis silvestris Schreber, 1777 (Yaban Kedisi) Caracal (= Felis) caracal Schreber, 1777 (Karakulak, Step Vaşağı) Panthera pardus tulliana Valenciennes, 1856 ( Anadolu Leoparı, Anadolu Parsı) Takım: Pınnıpedıa (Yüzgeçayaklılar) Takım: Artıodactyla (Çift Toynaklılar) Familya: Suıdae (Eskidünya Domuzları) Sus scrofa scrofa (Linnaeus, 1758) Yaban domuzu Familya: Camelıdae Camelus drome darius (Linnaeus, 1758), (Tek Hörgüçlü Deve) 139

140 Familya: Cervıdae (Geyikler) Cervus dama (Linnaeus, 1758) (Ulu Geyik, Kızıl Geyik) Familya: Bovıdae (Koyunlar) Capra aegagrus Erxleben, 177 (Yaban Keçisi) Takım: Cetacea (Balinalar, Yunuslar) Familya : Phocoenıdae (Nehir Yunusları, Domuz Balinaları) Phocaena phocaena ((Linnaeus, 1758)) (Yunus, Mutur) Familya: Delphınıdae (Yunuslar) Delphinus delphis (Linnaeus, 1758) (Yunus, Tırtak) Tursiops truncatus (Montagu, 1821) (Afalina) Muğla İli Kuşları Familya: Phalocrococıdae (Karabatakgiller) Phalacrocorax carbo (Karabatak) Phalacrocorax pygmeus (Cüce Karabatak) Familya: Ardeidae ( Balıkçıllar) Ixobrychus minutus Cüce Balaban Ardea cinera (Gri Balıkçıl, Okar) Ardea purpurea (Erguvani Balıkçıl) Nycticorax nycticorax ( Gece Balıkçıl) Botaurus stellaris (Balaban Kuşu) Arddeola ralloides (Alaca Balıkçıl) Ergetta alba (Beyaz Balıkçıl) Familya: Anatidae (Ördekler) Aythya nyroca ( Bataklık Ördeği) 140

141 Anas querquedula (Bağırtlak Ördeği) Anas platyrhynchos (Yeşilbaş Ördek) Anas strepera (Boz Ördek) Familya: Phasianidae (Tavuksular) Coturnix coturnix (Bıldırcın) Alectoris chukar (Kınalı Keklik) Familya: Rallidae (Yelvegiller) Gallinula chloropus (Saz Tavuğu) Fulica atra (Sakar Meke) Rallus aquaticus (Su Yelvesi, Su Tavuğu) Familya: Scolopacidae (Çullukgiller) Tringa totanus (Kızılbacak) Scolopax rustricola (Orman Çulluğu) Familya: Laridae ( Martıgiller) Larus argentatus (Gümüş Martı) Familya: Columbıdae ( Güvercingiller) Streptopelia decaocto (Kolyeli Kumru, Dere Kumrusu) Familya: Cuculıdae (Gugukkuşugiller) Cuculus canorus ( Guguk Kuşu) Familya: Strıgıdae ( Baykuşgiller) Strix aluco (Alaca Baykuş) Otus scops (İshak Kuşu, Cüce Baykuş) Familya: Alcenıdae ( Yalıçapkınıgiller) Alcedo atthis ( Yalıçapkını) Halcyon smyrnensis (İzmir Yalıçapkını) 141

142 Familya: Meropıdae (Arıkuşugiller) Merops apiaster ( Arı Kuşu) Familya: Alaudıdae ( Tarlakuşugiller) Galerida cristata ( Tepeli Tarla Kuşu) Familya: Hırundınıdae (Kırlangıçgiller) Delichon urbica (Şehir Kırlangıcı) Hirundo rustica (Kır Kırlangıcı) Familya: Motacılldae ( Kuyruksallayangiller) Motacilla flava ( Sarı Kuyruksallayan ) Motacilla alba ( Ak Kuyruksallayan) Familya: Troglodytıdae ( Çit Kuşları) Troglodytes troglodytes (Çit Kuşu) Familya: Turdıdae (Ardıçkuşugiller) Erithacus rubecula (Nar Bülbülü) Luscinia megarhynchos (Bülbül) Oenanthe isabellina (Kara Kulaklı Kuyrukkakan) Oenanthe oenanthe (Kuyrukkakan) Familya: Sylrıdae ( Ötleğengiller) Cisticola juncidis ( Yelpaze Kuyruklu Ötleğen) Regulus regulus Çalı Kuşu) Familya: Parıdae (Baştankaragiller) Parus major ( Büyük Baştankara) Familya: Corvıdae (Kargagiller) Pica pica ( Saksağan) Corvus corone (Leş Kargası) 142

143 Corvus monedula ( Küçük Karga, Çavga) Familya: Sturnıdae ( Sığırcıkgiller) Sturnus vulgaris (Sığırcık) Familya: Passerıdae (Serçegiller) Passer domesticus (Ev Serçesi) Passer hispaniolensis ( Bataklık Serçesi) Familya: Pelecanıdae (Pelikanlar) Pelecanus onocrotalus (Akpelikan) Muğla nın Endemik Türleri Pınaceae Cedrus libani A.Rich. var. stenocoma (O.Schwarz) Frankis Dıcotyledones Ranunculaceae Ranunculus reutarianus Boiss. Papaveraceae Roemeria carica A.Baytop Papaver apokrinomenon Fedde Papaver guerlenkense Stapf Papaver argemone L. subsp. davisii Kadereit Cordydalis wendelboi Liden subsp. wendelboi Crucıferae Isatis pinatiloba Davis Iberis carica Bornm. speciosum Boiss. & Huet subsp. compactum Hartvig & Strid Thlapsi leblebici Gemici & Görk Thlapsi carinense A.Carlström Ricotia cornosula Boiss. & Heldr. Alyssum lepidotum Boiss. Aethionema 143

144 A. propinquum Baumg. A. masmenaeum Boiss. A. discolor Dudley & Hub.- Mor. A. giosnanum Nya r A. pterocarpum Dudley A. caricum Dudley & Hub.- Mor. Barberea minor C.Koch var. anfractuosa Hartvig & Strid Aubrieta canescens (Boiss.) Barnm. subsp. canescens Erysimum kotschyanum Gay E. caricum Boiss. Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. A. deflexa Dec. subsp. microsepala A. luschanii McNeill A. carinensis A.Carlström A. ledebouriana Fenzl var. pauciflora Mcneill A. acerosa Boiss. Minuartia recurva ( All ) Schinz & Thell. subsp. carica McNeill M. dionthifolia (Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. dianthifolia M. umbellulifera ( Boiss.) McNeill subsp. fimbriata McNeill M. verna (L.) Hien subsp. brevipetala Hartvig & Strid M. leucocephaloides ( Bornm.) Bornm. Cerastium dominici Kit Tan & R.Mill Bufonia calyculata Boiss. & Bal. Spergularia lycia Monnier & Quezel Dianthus eretmopetalus Stapf Petrorhagia lycica (Davis ) Ball & Heywood Velezia hispida Boiss. V. pseudorigida Hub. Mor. Saponaria chlorifolia Kunze S. pinetorum Hedge Gysophila davisii Bark. G. conferrtifolia Hub.- Mor. 144

145 Balanthus frankenioides ( Boiss.) Bark. var. fasciculatus ( Boiss. & Heldr. ) Bark. B. stenopetalus Hartvig & Strid Silene urvillei Schott S. tunicoides Boiss. S. brevicalyx Harvig & Strid S. echinospermoides Hub. & Mor S. delicatula Boiss. subsp. delicatula S. sordida Hub.- Mor. & Reese S. carinensis Boiss. Illecebraceae Herniaria saxatilis Brummitt Paronychia mughlaei Chaudhri P. chionaea Boiss. Polygonaceae Polygonum salebropsum Coode & Cullen P. karacae Ziel. & Boratynski Chenopodıaceae S. canescens (Moq.) Boiss. subsp. serpentinicola Freitag & E. Özhatay Guttıferae Hypericum aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var. aviculariifolium H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var.albiflorum Hub.-Mor. Lınaceae Linum boissieri Aschers. & Sint. L. obtusatum ( Boiss.) Stegf Rutaceae Haplophyllum pumiliforme Hub.-Mor. & Reese Aceraceae 145

146 Acer undulatum Pojark. Rhamnaceae Rhamnus pyrellus O.Schwarz R. picleri Schneider & Bornm. ex Bornm. Fabaceae Chamaecytisus gueneri H. Duman Genista sandrasica Hartvig & Strid Astragalus oxytropifolius Boiss. A. hartvigii Kit Tan A. angustifolius Ç.Koch subsp. anatolicus ( Boiss.) Chamberlain A. prusianus Boiss. A. anthylloides Lam. A. cariensis Boiss. Trifolium caudatum Boiss. Trifolium rhizomatosum O.Schwarz Trigonella caria Hub.-Mor. T. pseudocapitata Contandr. & Quezel Cytisopsis dorycniifolia Jaub & Spach subsp. reeseana ( Guyot) Hub.-Mor. Securigera carinata Lassen Ebenus reesi Hub.- Mor. var. reesei E. pisidica Hub. Mor. & Reese Rosaceae Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var.dentata Browicz Pyrus hakkiarica Browicz Crassulaceae Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger R. chrysanta ( Boiss.) Tahkt. R. serpentinica (Werder mann) Muirhead Sedum samium Dunem. & Greuter S. caricum A.Carström 146

147 Prometheum sepentinicum (Werdermann) t Hart var. gigantium (Eggli) t Hart Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. glaucophylla Eggli Sedum ursi t Hart Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. caricum ( Carlström) t Hart Hamamelıdaceae Liquidambar orientalis Miller. var. orientalis L. orientalis Miller. var. integriloba Fiori Apıaceae ( Umbellıferae) Eryngium thorifolium Boiss. E. pseudothorilfolium E. kotschyi Boiss. Scandix balansae Reuter ex Boiss. Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Klijuykov Bupleurum heldreichii Boiss. & Bal. Bupleurum anatolicum Hub.-Mor.& Reese Microsciadium minutum (d Urv.) Briq. Ferulago sandrasica Peşmen & Que zel F. humilis Boiss. F. humilis Boiss. Peucedanum chryseum (Boiss. & Heldr.) Chamberlain Tordylium pestalozzae Boiss. Tordylium ebracteatum Al-Eisawi & Jury Laserpitium petrophilum Boiss. & Heldr. Dıpsacaceae Cepholaria lycica Mattheus Ptorocephalus pinardii Boiss. Asteraceae ( Composıtae ) Inula anatolica Boiss. Erigeron cilicicus Boiss. ex Vierh. Senecio sandrasicus P.H. Davis 147

148 Anthemis karacae Güner Anthemis cuneata Hub.-Mor. & Reese A. rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) Grierson Achillea teretifolia Willd. Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. praeterium Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. massicyticum Heywood Matricaria macrotis Rech. Onopordum caricum Hub.- Mor. Cirsium dirmilense R.M.Burton Cirsium sipyleum Q. Schwarz C. sintenisii Freyn C. libanaticum DC. subsp. lycaonicum ( Boiss. & Heldr. ) Davis & Parris Plilostemon afer ( Jacg.) Greuter subsp. eburneus Greuter Carduus rechingeranus Kazmi Centaurea austro-anatolica Hub.-Mor. C. solstitialis L. subsp. pyracantha ( Boiss.) Wagenitz C. ensiformis P.H. Davis Amphoricarpos exsul O.Schwarz Carlina oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oigocephala Scorzonera eriophora DC. Scorzonera sandrasica Hartvig & Strid Tragopogon olympicus Boiss. T. oligolepis Hartvig & Strid Hieracium artabirense ( Zahn) Juxip Pilosella sandrasica Hartvig & Strid Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata C. hagielia Boiss. C. betonicifolia Sm. C. telmessi Hub. - Mor. & Phitos C. teucrioides Boiss, C.koyuncui H.Duman C. fruticulosa ( Schwarz & Davis ) Damboldt 148

149 C. padocarpa Boiss. Asyneuma babadaghensis Yıldız & Kit Tan Asyneuma linifolium (Boiss. & Heldr. ) Bornm. subsp. linifolium A. michauxioides (Boiss.) Damboldt A. virgatum (Labill.) Bornm. subsp. cichoriiforme (Boiss. ) Damboldt Prımulaceae Cyclamen mirabile Hilderb. C. trochopteranthum O. Schwarz Asclepıadaceae Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. pedunculata Browicz Gentıanaceae Centaurium serpentinicola A. Carlström Boragınaceae Paracoryum aucheri (A.DC.) Boiss. Onosma nanum DC. Onosma nanum DC. Alkanna tubulosa Boiss. Alkanna mughlae Güner Alkanna macrosiphon Boiss. & Heldr. Alkanna areolata Boiss. var. areolata Scrophularıaceae Verbascum trapifolium (Stapf) Hub.-Mor. Verbascum adenophorum Boiss. Verbascum demirizianum Hub.-Mor. V. pinardii Boiss. V. cariense Hub.-Mor. V. dalamanicum Hub.-Mor. V. parviflorum Lam. Verbascum lydium Boiss. var.lydium 149

150 Verbascum lydium Boiss. var. heterandrum V. propontideum Murb. V. renzi Hub.-Mor. V. bellum Hub.-Mor. V. splendidum Boiss. V. symes Murb. & Rech. fil. V. chrysochaete Stoph V. orgyale Boiss. & Heldr. V. cherionthifolium Boiss. var. asperulum (Boiss.) Murb. Scrophularia pinardii Boiss. Scrophularia depauperata Boiss. S. floribunda Boiss. & Bal. Digitalis davisiana Heywood Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach Veronica donii Römpp V. lycica E. Lehm. V. cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. Globularıaceae Globularia dumulosa O. Schwarz Labıatae ( Lamıaceae ) A. bombycina Boiss. Teucricum sandrasicum O,Schwarz T. alyssifolium Stapf T. odontites Boiss. & Bal. Lavandula stoechas L. subsp. cariensis (Boiss. ) Rozeira Scutellaria rubicunda Hornem. subsp. brevibracteata (Stapf) Edmondson Phlomis bourgaei Boiss. P. lycia D. Don P. armeniaca Willd. 150

151 P. angustissima Hub.-Mor. P. carica Rech. fil. Lamium lycium Boiss. L. pisidicum R.Mill L. microphylum Boiss. L. sandrasicum P.H. Davis Balbota psudodictammus (L.) Bentham B. glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. vardaranus Leblebici Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. grandiflorus Hartvig & Strid Micromeria cristata (Hampe) Griseb. subsp. xylorrhiza (Boiss. & Heldr. ) Davis Thymus cilicicus Boiss. & Bal. Thymus cariensis Hub.- Mor. & Jalas T. sipyleus Boiss. subsp. sipyleus Thymbra spicata L. var. intricata P.H. Davis Salvia nydeggeri Hub.-Mor. Salvia cadmica Boiss. S. chrysophylla Stapf S. dichorantha Stapf Plumbagınaceae Limonium effusum (Boiss.) O.Kuntze Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schultes ) Boiss. var. purpurascens (Bakhari) Bakhari & Endmonson Arıstolochıaceae Aristolochia poluninii Davis & Khan A. hirta L. A. guichardii Davis & Khan Eubhorbıaceae Euphorbia austroanatolica Hub.- Mor. & M.S. Khan 151

152 E. falcata L. subsp. macrostagia (Bornm.) O.Schwarz E. erythrodon Boiss. & Heldr. Fagaceae Quercus aucheri Jaub. & Spach Betulaceae Alnus orientalis Decne. var. pubescens Dippel Rubıaceae Asperula bryoides Stapf A. lycia Stapf A. teunifolia Boiss. A. stricta Boiss. subsp. monticola Ehrend. A. brevifolia Vent. A. serotira (Boiss. & Heldr. ) Ehrend. Galium campanelliferum Ehrend. & Schrönd.-Tem. G. tmoleum Boiss. G. incanum Sm. subsp. centrale Ehrend. G. dumosum Boiss. G. brevifolium Sm. subsp. brevifolium G. globuliferum Hub.-Mor. & Reese Aracceae Biarum tenuifolium (L.) Schott var. zeleboni (Schott) Engler Lılıaceae Asphodeline anatolica E.Tuzlacı Allium deciduum N. Özhatay & Kollmann subsp. deciduum A. sandrasicum Kollmann A. stylosum O. Schwarz A. reuterianum Boiss. 152

153 Allium fethiyense N.Özhatay & B. Mathew Chionodoxa forbessii Baker Ornithogalum alpigenum Stapf M. bourgaei Baker M. sandrasicum Karlen Fritillaria crassifolia Boiss. & Huet subsp. crassifolia F. bithynica Baker F. sibthorpiana (Sm.) Baker F. sibthorpiana (Sm.) Baker subsp. enginiana Byfield & N.Özhatay F. forbesii Baker F. carica Rix subsp. carica F. elwesii Boiss. Tulipa armena Boiss. var. lycica (Baker) Marais Gagea bithynica Pascher Colchicum balansae Planchon C. chalcedonicum Azn. Subsp. punctatum K.M.Perss C. sanguicolle K.M. Pers. Amaryllıdaceae Sternbergia candida Mathew & T. Baytop Irıdaceae Iris xanthospuria B.Mathew & T. Baytop I. unguicularis Poiret subsp. carica (Wer.Schulze) A.P.Davis & Jury var. carica I. purpureobractea B. Mathew & T. Baytop Crocus fleischeri Gay C. gargaricus Herbert C. biflorus Miller subsp. nubigena (Herbert) Mathew C. biflorus Miller subsp. isauricus ( Siehe ex Bowles)Mathew C. antalyensis Mathew Crocus mathewii Kerndorff & Pasche C. cancellatus Herbert subsp. lycius Mathew Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf G. micranthus Stapf 153

154 Orchıdaceae Ophryus holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. heterochila Renz & Taub. O. phaseliana D. Rückbrodt & U. Rückbrodt O. labiosa Kneutz O. lesbis Gölz & H.R. Reinhard O. calypsus Hirth & Spaeth O. homeri Hirth & Spaeth Juncaceae J. sparganiifolius Boiss. & Kotschy ex Buchenau Cyperaceae C. cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö. Nilson Gramıneae (Poaceae) Apera baytopiana M. Doğan Poa davisii Bor Muğla nın Tür Listesi Selagınellacae Selaginella denticulata ( L.) Link Ophıoglossaceae Ophioglossum lusitanicum L. Sınopterıdaceae Cheilantes fragrans ( L.fil.) Sw. Cheilantes morontae (L.) Damin Cheilantes catanensis ( Cos.) Fuchs Gymnogrammaceae Anogramma leptophylla (L.) Link 154

155 Asplenıaceae Asplenium bourgaei Milde Asplenium cuneifolium Viv. Ceterach officinarum DC. Athyrıaceae Cystopteris fragilis (L.) Bernh. Polypodıaceae Polypodium australe Fe e Pınaceae Cedrus libani A.Rich. Cedrus libani A.Rich. var. stenocoma (O.Schwarz) Frankis -muhtemelen -Endemik Pinus brutia Ten. P. brutia Ten. var. pendulifolia Frankis Cupressaceae Juniperus phoenica L. Juniperus foetidissima Willd. Juniperus excelsa Bieb. J. excelsa M.Bieb. subsp. excelsa Dıcotyledones Ranunculaceae Nigella arvensis L. var. glauca Boiss. Nigella arvensis L. var. palaestina (Zohary) Zohary & Feinbr. Nigella arvensis L. var. involuctrota Boiss. Delphinium staphisagria L. Delphinium peregrinum L. Consolida orientalis (Gay) Schröd. Anemone blanda Schott & Kotschy 155

156 Anemaone coronaria L. Clematis vitalba L. Adonis flammea Jacg. Ranunculus brevifolius Ten. R. sericeus Banks & Sol. R. neopolitanus Ten. R. velutinus Ten. R. repens L. R. constantinapolitanus (DC. )d Urv. R. poludosus Poiret R. sprunerianus Boiss. R. reuterianus Boiss. -Endemik R. asiaticus L. R. millefoliatus Vahl. R. isthmicus Boiss. subsp. stepporum Davis R. marginatus d Uvr. var. trachycarpus ( Fisch. & Mey. ) Azn. R. muricatus L. R. chius DC. R. ophioglossifolius Vill. R. ficaria L. subsp. ficariiformis Rouy & Fouc. R. rionii Lagger R. trichophyllus Chaix Berberıdaceae Berberis vulgaris L. Papaveraceae Glaucium flavum Crantz Roemeria carica A.Baytop -Endemik Papaver apokrinomenon Fedde Endemik Papaver guerlenkense Stapf -Endemik Papaver argemone L. subsp. nigrotinctum (Fedde) Kadereit Papaver argemone L. subsp. davisii Kadereit -Endemik Cordydalis wendelboi Liden subsp. wendelboi -Endemik 156

157 Cordydalis solida (L.) Swartz subsp. solida Fumaria judaica Boiss. Fumaria petteri Reichb. Crucıferae Hirschfeldia incona (L.) Lag.-Foss. Raphanus raphanistrum L. Rapistrum rugosum (L.) All. Cakile moritima Scop. Cordonia draba (L.) Desv. subsp. chalepensis (L.) O.E.Schulz Isatis pinnatiloba Davis - Endemik Isatis glauca Aucher ex Boiss. subsp. glauca Isatis lusitanica L. Isatis buschiana Schischkin Iberis sempervirens L. Iberis attica Jord. Iberis carica Bornm. Endemik Bliscutella didyma L. Aethionema speciosum Boiss. & Huet subsp. compactum Hartvig & Strid -Endemik Thlapsi arvense L. Thlapsi perfoliatum L. Thlapsi leblebici Gemici & Görk -Endemik Thlapsi carinense A.Carlström -Endemik Bunias erucago L. Ricotia cornosula Boiss. & Heldr. -Endemik Alyssum foliosum Bary & Chaup. var. melonocarpum Hal. A.minutum Schlecht. ex DC. A. smyrnacum Meyer A. fuluescens Sibth. & Sm. var. fuluescens A. strigosum Banks & Sol. subsp. strigosum A. strigosum Banks & Sol. subsp. cedrorum ( Schott & Kotschy) Dudley A. lepidotum Boiss. Endemik A. propinquum Baumg. - Endemik A. corsicum Duby 157

158 A. masmenaeum Boiss. - Endemik A. discolor Dudley & Hub.- Mor. - Endemik A. giosnanum Nya r - Endemik A. pterocarpum Dudley Endemik A. caricum Dudley & Hub.-Mor. Endemik Erophila verna (L.) Chevall. subsp. verna E. verna (L.) Chevall. subsp. praecox (Stev. ) Walters E. verna (L.) Chavall. subsp. macrocarpa ( Baiss. & Heldr. ) Waters Arabis ionocalyx Boiss. A. verna (L.) DC. Turritis laxa ( Sibth. & Sm. ) Hayek Rorippa sylvestre (L.) Bess. Barbarea verna (Mill.) Aschers. Barberea minor C.Koch var. anfractuosa Hartvig & Strid -Endemik Cardomina hirsuta L. Aubrieta deltoidea ( L.) DC. A. canescens (Boiss.) Barm. subsp. canescens - Endemik Malcolmia chia ( L.) DC. Erysimum kotschyanum Gay - Endemik E. caricum Boiss. Endemik Sisymbrium officinale (L.) Scop. S. altissimum L. Capparaceae Capparis spinosa L. var. inermis Turra Cleome ornithopodioides L. C. iberica DC. Cıstaceae Cistus parviflorus Lam. Helianthemum ledifolium (L.) Miller var. lasiocarpum (Wilk.) Bornm. Fumana arabica (L.) Spach var. arabica F. aciphylla Boiss. Tuberaria guttata (L.) Fourr. var. inconspicua (Thib.) Batt. 158

159 Vıolaceae Viola sandrasea Melchior V. kitaibeliana Roem. & Schult. V.heldreichiana Boiss. Polygalaceae Polygala supina Screb. P. comosa Schkuhr Portulaceae Montia rivularis Gmelin Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. -Endemik A. deflexa Dec. subsp. deflexa A. deflexa Dec. subsp. microsepala -Endemik A. luschanii McNeill - Endemik A. oxypetala Sibth A. rhodia Boiss. var. rhodia A. carinensis A.Carlström -Endemik A. serpyllifolia L. A. ledebouriana Fenzl var. pauciflora McNeill -Endemik A. acerosa Boiss. -Endemik Minuartia recurva ( All) Schinz & Thell. subsp. carica McNeill -Endemik M. dionthifolia (Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. dianthifolia - Endemik M. umbellulifera ( Boiss.) McNeill subsp. fimbriata McNeill -Endemik M. verna (L.) Hien subsp. brevipetala Hartvig & Strid -Endemik M. multinervis (Boiss.) Bornm. M. leucocephaloides ( Bornm.) Bornm. -Endemik M. mesogitana ( Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. mesogitana M. hybrida (Vill.) Schischk. subsp. hybrida M. hybrida (Vill.) Schischk. subsp. turcica McNeill M. mediterranea (Ledeb.) K. Maly 159

160 Stellaria media (L.) Vill subsp. postii Holmboe Cerastium glomeratum Thuill C. brachypetalum Pers. subsp. roeseri ( Boiss.& Heldr.) Nyman C. ligusticum Viv. C.dominici Kit Tan & R.Mill -Endemik C. illyricum Ard. subsp.comatum ( Desv.) P.D.Sell & Whitehead Moenchia mantica (L.) Bartl. subsp. caerulea ( Boiss.) Clapham Bufonia calyculata Boiss. & Bal. -Endemik B. tenufolia L. Spergularia marina ( L. ) Gris. Spergularia lycia Monnier & Quezel -Endemik Polycarpon tetraphyllum ( L.) L. Telephium imperati L. subsp. orientale ( Boiss.) Nyman Dianthus tripunctatus Sibth.& Sm. D. strictus Bank & Sol. var. strictus D. eretmopetalus Stapf -Endemik Petrorhagia lycica (Davis ) Ball & Heywood -Endemik P. alpina ( Halb.) Ball & Heywood subsp. olympica (Boiss.) Ball & Heywood P. velutina ( Guss.) Ball & Heywood Velezia hispida Boiss. -Endemik V. quadridentata Sibth. & Sm. V. rigida L. V. pseudorigida Hub. Mor. -Endemik Saponaria pumilio Boiss. S. chlorifolia Kunze -Endemik S. pinetorum Hedge -Endemik Gysophila davisii Bark. -Endemik G. conferrtifolia Hub.- Mor. -Endemik Balanthus frankenioides ( Boiss.) Bark. var. fasciculatus ( Boiss. & Heldr. ) Bark. -Endemik B. stenopetalus Hartvig & Strid -Endemik Vaccaria pyramidata Medik. var. grandiflora ( Fisch. ex DC.) Cullen Silene gigantea L. var. gigantea S. gigantea L. var. incana (Griseb.) Chowdh. S. bulpleuroides L. 160

161 S. armena Boiss. var. armena S. supina Bieb. subsp. pruinosa (Boiss.) Chowdh. S. odontopetala Fenzl S. vulgaris (Moench) Garcke var. vulgaris S. fabaria ( L.) Sibth. & Sm. S. urvillei Schott -Endemik S. tunicoides Boiss. -Endemik S. brevicalyx Harvig & Strid -Endemik S. compacta Fischer S. rigudila Sibth. & Sm. S. echinospermoides Hub. & Mor. -Endemik S. delicatula Boiss. subsp. delicatula -Endemik S. sordida Hub.- Mor. & Reese -Endemik S. behen L. S. carinensis Boiss. -Endemik S. cretica L. S. tenuiflora Guss. S. nocturna L. S. discolor Sibth. & Sm. S. gallica L. S. lydia Boiss. Agrostemma githago L. A. gracilis Boiss. Llecebraceae Herniaria hirsuta L. H. saxatilis Brummitt -Endemik Paronychia argentea Lam. var. argentea P. echinulata Chater P. macrosepala Boiss. P. mughlaei Chaudhri -Endemik P. chionaea Boiss. -Endemik 161

162 Polygonaceae Polygonum amphibium L. P. salebropsum Coode & Cullen -Endemik P. karacae Ziel. & Boratynski -Endemik P. cognatum Meissn. Rumex scutatus L. R. tuberosus L. subsp. creticus ( Boiss.) Rech. R. conglomeratus Murray Emex spinosus ( L.) Campd. Chenopodıaceae Chenopodium ambrodioides Chenopodium foliosum ( Moench) Aschers. Atriplex hastata L. Halimione portulacoides (L.) Aellen Salicornia europae L. S.perennis Mill. Suaeda splendens (Pouret) Gren. & Godron Salsona ruthenica I sin S. canescens (Moq.) Boiss. subsp. serpentinicola Freitag & E. Özhatay -Endemik Cynocrambaceae Theligonium cynocrambe L. Tamarıcaceae Tamarix hampeana Boiss. & Heldr. T. tetrandra Palas ex Bieb. T.parviflora DC. Frankenıaceae Frankenia pulverulenta L. Guttıferae Hypericum empetrifolium Willd. 162

163 H. atomarium Boiss. H. perfoliatum L. H. montbretii Spach H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var. aviculariifolium -Endemik H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var.albiflorum Hub.-Mor. - Endemik H. perforatum L. H. trigetrifolium Turra Malvaceae Malope malacoides L. Malva cretica Cav. M. nicaeensis All. Lavatera cretica L. L. bryoniifolia Miller Althaea officinalis L. Lınaceae Linum arboreum L. L. boissieri Aschers. & Sint. -Endemik L. trigynum L. L. virgultorum Boiss. & Heldr. L. obtusatum ( Boiss.) Stegf -Endemik L. bienne Miller L. catharticum L. Geranıaceae Geranium lucidum L. G. purpureum Vill. G. rotundifolium L. G. molle L. subsp. molle G. pyrenaicum Burm. Erodium hoefftianum C.A. Meyer E. grunium (L.) L Hérit 163

164 E. botrys (Cav.) Bertol. E. malacoides (L.) L Hérit E. cicutarium (L.) L Hérit subsp. cicutarium E. moschatum (L.) L Hérit Pelargonium endlicherianum Fenzl Oxalıdaceae Oxalis corniculata L. Rutaceae Haplophyllum suaveolens (DC.) G. var. suaveolens H. pumiliforme Hub.-Mor. & Reese -Endemik Citrus medica L. C.limon (L.) Burm.fil. C.unshiu Marc. C.deliciosa Ten. C.grandis (L.) Osbeck C.paradisi McFad. C.aurantiifolia ( Christm.) Swingle. C.aurantium L. C.sinensis (L.) Osbeck. Aceraceae Acer sempervirens L. Acer undulatum Pojark. -Endemik Vıtaceae Vitis sylvestris Gmelin Rhamnaceae Paliurus spina-christi Miller Sageretia spinosa Wettst. Rhamnus oleoides L. subsp. graecus ( Boiss. & Rest. ) Holmboe 164

165 R. pyrellus O.Schwarz -Endemik R. picleri Schneider & Bornm. ex Bornm. -Endemik Anacardıaceae Cotinus coggyria Scop. Hibrit Pistasia.x saportae Burnat Pistacia lentiscus L. P. terebinthus L. subsp. palaestina ( Boiss. ) Engler Fabaceae ( Legumınosae) Ceratonia siliqua L. Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum Cercis siliquastrum L. subsp. hebecarpa ( Bornm.) Yalt. Anagyris foetida L. Chamaecytisus gueneri H. Duman -Endemik Genista sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Genista anatolica Boiss. Genista acanthoclada Dc. Spartium junceum L. Calicotome villosa ( Poiret ) Link Adenocarpus complicatus ( L.) Gay Lupinus angustifolius L. Biserrula pelecinus L. Astragalus asterias Stev. A. hamosus L. A.oxytropifolius Boiss. -Endemik A. hartvigii Kit Tan -Endemik A. lusitanicus Lam. subsp. orientalis Chater & Meikle A. angustifolius Ç.Koch subsp. anatolicus ( Boiss.) Chamberlain -Endemik A. creticus Lam. A. prusianus Boiss. -Endemik A. parnassi Boiss. subsp. cylleneus ( Boiss. & Heldr. ) Hayek 165

166 A. anthylloides Lam. -Endemik A. cariensis Boiss. -Endemik Psoralea bituminosa L. Cicer montbretii Jaub. & Spach Vicia villosa Roth. subsp. villosa V. villosa Roth. subsp. dasycarpa (Ten.) Cav. V. villosa Roth. subsp. ericocarpa ( Hausskn.) P.W. Ball V. villosa roth. subsp. microphylla (d Urv.) P.W.Ball V.cassia Boiss. V.cretica Boiss. & Heldr. V. articulata Hornem. V. ervilla (L.) Willd. V. pubescens (DC.) Link V. laxiflora Brot. V. hirsuta (L.) S.F. Gray V. lunata (Boiss. & Heldr.) Boiss. var. lunata V. peregrina L. V. hybrida L. V. cuspidata Boiss. V. lathyroides L. V. sativa L. subsp. sativa V. sativa L. subsp. incisa (Bieb) Arc.F. var. cordata (Wulfen ex Hoppe) Arc. V. galilaea Plitm. & Zoha Lathyrus laxiflorus ( Desf.) O.Kuntze subsp. laxiflorus L. setifolius L. L. gorgoni Parl. var. gorgoni L. cicera L. L. clymenum L. L. aphaca L. var. affinis ( Guss.) Arc L. aphaca L. var. pseudoaphaca ( Boiss.) Davis Pisum sativum L. var. elatius Pisum sativum L. var. pumilio Meikle P. fulvum Sibth. & Sm. Vavilovia formosa ( Stev.) A. Fed. 166

167 Ononis adenotricha Boiss. var. adenotricha O. natrix L. subsp. natrix O. reclinata L. O. pubescens L. O. pusilla L. O. spinosa L. subsp. antiquorum (L.) Briq. Trifolium uniflorum L. T. hybridum L. var. anatolicum (Boiss.) Boiss. T. nigrescens Viv. subsp. petrisavii (Clem.) Holmboe T. speciosum Willd. T. mesogitanım Boiss. T. campestre Schreb. T. spumosum L. T. physodes Stev. ex Bieb. var. physodes T. tomentosum L. T. glanduliferum Boiss. var. glanduliferum T. caudatum Boiss. -Endemik T. stellatum L. var. stellatum T. scabrum L. T. lucanicum Gasp. T. hirtum All. T. lappaceum L. T. cherleri L. T. angustifolium L. var. angustifolium T. dasyurum C.Presl. T. globosum L. T. subterraneum L. Trifolium rhizomatosum O.Schwarz -Endemik Melilotus neapolitana Ten Trigonella balanse Boiss. & Reuter T. spinosa L. T. velutina Boiss. T. strangulata Boiss. T. caria Hub.-Mor. -Endemik 167

168 T. monspeliaca L. T. pseudocapitata Contandr. & Quezel -Endemik T. carinensis Boiss. Medicago orbicularis (L.) Bart. M. lupulina L. M. coronata (L.) Bart. M. minima (L.) Bart. var. minima M. disciformis DC. M. polymorpha L. var. polymorpha M. polymorpha L. var. vulgaris (Benth.) Shinners M.marina L. M. littoralis Rohde ex Lois. var. littoralis M. rigidula ( L.) All. var.rigudula M. contricta Dur. M. turbinata (L.) All. var. chiotica Urb. Cytisopsis dorycniifolia Jaub & Spach subsp. reeseana ( Guyot) Hub.-Mor. -Endemik Dorycnium hirsutum (L.) Ser. Lotus edulis L. L. peregrinus L. L. halophilus Boiss. & Sprun. var. halophilus L. angustissimus L. L. palustris Willd. L. corniculatus L. var. teniufolius L. L. corniculatus L. var. alpinus Ser. Tetragonolobus purpureus Moench. Hymenocarpus circinnatus (L.) Savi Anthyllis hermanniae L. A. vulneraria L. subsp. praepropera (Kerner) Bornm. A. tetraphylla L. Securigera carinata Lassen -Endemik Coronilla emerus L. subsp. emeroides (Boiss. & Sprun ) Uhrova C. glauca L. C. scorpioides (L.) Koch C. parviflora Willd. 168

169 C. varia L. subsp. varia Ornithopus compressus L. Scorpiurus muriticatus L. var. subuillous (L.) Flori Onobrychis caput-galli (L.) Lam. O. aequidendata ( Sibth. & Sm. ) d Urv. Ebenus reesi Hub.- Mor. var. reesei -Endemik E. pisidica Hub. Mor. & Reese -Endemik Alhagi pseudalhagi (Bieb.) Desv. Rosaceae Cerasus mahaleb (L.) Miller. var. mahaleb Amygdalus graeca Lindley Rubus sanctus Schreber Potentilla rupestris L. Sanguisorba minor Scop. subsp. muricata (Spach)Brig. Alchemilla alicotricha Juz. Rosa pulverulenta Bieb. Rosa horrida Fischer Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var. aronia C. aronia (L.) Bosc. ex DC. var.dentata Browicz -Endemik C. monogyna Jacg. subsp. azarella (Gris.) Franco Sorbus umbellata ( Desf. ) Fritsch var. umbellata Pyrus communis L. subsp. caucasia (Fed.) Browicz P. amygdaliformis Vill. var. amygdaliformis P. hakkiarica Browicz -Endemik Amelanchier parviflora Boiss. var. parviflora Myrtaceae 1/1. Myrtus communis L. subsp. communis Lythraceae Lythrum junceum Bank. & Sol. Onagraceae 169

170 Epilobium parviflorum Schreber E. lanceolatum Seb. & Mavri E. anatolicum Hausskn. subsp. anatolicum E.frigidum Hausskn. Callıtrıchaceae Callitriche stagnalis Scop. C. lenisulca Clavaud Cucurbıtaceae Ecballium elaterium (L.) A. Rich. Bryonia cretica L. Crassulaceae Crassula tillaea Lester-Garland Umbilicus erectus DC. U. rupestris (Solisb.) Dandy U. horizontalis (Guss.) DC. var. horizontalis Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. glaucophylla Eggli -Endemik Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. persica (Boiss.)Eggli Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger -Endemik R. serrata (L.) Berger Phedimus stellatus (L.) Raf. R.libanotica (Lab.) Muirhead Group C Sam. R. chrysanta ( Boiss.) Tahkt. -Endemik R. serpentinica (Werder mann) Muirhead -Endemik Sedum amplexicaule DC. S. laconicum Boiss.& Heldr. S. album L. S. magellense Ten. Sedum ursi t Hart -Endemik Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. caricum ( Carlström) t Hart -Enemik Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. orientale t Hart S. sempervivoides Bieb. 170

171 S. cepaea L. S. nanum Boiss. S. litoreum Guss. Sedum samium Dunem. & Greuter -Endemik S. hispanicum L. var. hispanicum S. pallidum Bieb. var. pallidum S. caricum A.Carström -Endemik Prometheum sepentinicum (Werdermann) t Hart var. gigantium (Eggli) t Hart -Endemik Saxıfragaceae Saxifraga cymbalaria L. var. huetiana (Boiss.) Engler & Irmscher S. hederacea L. var. hederacea Hamamelıdaceae Liquidambar orientalis Miller. var. orientalis -Endemik L. orientalis Miller. var. integriloba Fiori -Endemik Apıaceae ( Umbellıferae) Eryngium thorifolium Boiss. -Endemik E. pseudothorilfolium -Endemik E. bourgatii Gouan subsp. heldreichii (Boiss.) Davis E. glomeratum Lam. E. kotschyi Boiss. -Endemik Lagoecia cuminoides L. Anthriscus nemorosa (Bieb.) Sprengel Scandix pecten-senesis L. S. balansae Reuter ex Boiss. -Endemik S. australis L. subsp. grandiflora (L.) Thell. Scaligeria napiformis (Sprengel) Grande Smyrnium olusatrum L. S. rotundifolium Miller. S. creticum Miller. Bunium microcarpum (Boiss.) Freyn subsp. microcarpum B. ferulaceum Sm. 171

172 B. pestalozzea Boiss. Huetia cynapioides (Guss.) P.W.Ball. subsp. macrocarpa (Boiss. & Spruner) Pimpinella cretica Poiret var. cretica Pimpinella tragium Vill. subsp. lithophila (Schischkin) Tutin Oenanthe globulosa L. O. pimpinelloides L. Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Klijuykov -Endemik Heptoptera anisoptera (DC.) Tutin Heptaptera anatolica (Boiss.) Tutin Hippomorathrum crassilobum Boiss. Bupleurum heldreichii Boiss. & Bal. -Endemik B.gracile d Urv. B. euboeum Beauverd B. anatolicum Hub.-Mor.& Reese -Endemik B. falcatum L. subsp. cernuum (Ten.) Arc. Microsciadium minutum (d Urv.) Briq. -Endemik Apium nodiflorum (L.) Lag. Ammi visnoga (L.) Lam. Johrenia dichotoma DC. subsp. dichotoma Ferula communis L. subsp. communis F. tingitana L. Ferulago sandrasica Peşmen & Que zel -Endemik F. humilis Boiss. -Endemik F. mughlae Peşmen -Endemik F. trachycarpa Boiss. Opoponax hispidus (Friv.) Gris. Peucedanum chryseum (Boiss. & Heldr.) Chamberlain -Endemik P. arenarium Waldst. & Kit. subsp.neumeyeri (Vis.) Stoj. & Stef. Pastinaca trysia Stapf & Wettst. Tam olarak bilinemeyen tür Malabaila aurea (Sm.) Boiss. Tordylium apulum L. T. aegaeum Runem. T. pestalozzae Boiss. -Endemik Tordylium ebracteatum Al-Eisawi & Jury -Endemik 172

173 Ainswarthia trachycarpa Boiss. Laser tribolum (L.) Barkh. Laserpitium petrophilum Boiss. & Heldr. -Endemik Thopsia garganica L. Torilis webbii Jury Torilis arvensis (Huds.) Link subsp. elongota (Hoffmanns.& Link) Cannon Orlaya daucoides (L.) Greuter Daucus corota L. Daucus corota L. subsp. carota Daucus corota L. subsp. major ( Vis.) Arc. Daucus corota L. subsp. maritumus (Lam.) Batt. D. broteri Ten. D. involucratus Sm. Pseudorlaya pumila (L.) Granda Caprıfolıaceae Lonicera etrusca Santi var. etrusca Valerıanaceae Valeriana dioscaridis Sm. Centranthus calcitrapa (L.) Dufr. Valerianella echinata (L.) DC. V. orientalis ( Sclecht.) Boiss. & Bal. V. costata (Stev.) Betcke V. turgida (Stev.) Betcke V. coronata (L.) DC. V. discoidea (L.) Lois. V. obtusiloba Boiss. V. vesicaia (L.) Moench Dıpsacaceae Cepholaria lycica Mattheus -Endemik Knautia integrifolia (L.) Bert. var. bidens (Sm.) Borbas Scabiosa variifolia Boiss. 173

174 S. polykratis Rech.fil. S. reuteriana Boiss. Ptorocephalus plumosus (L.) Coulter P. pinardii Boiss. -Endemik Asteraceae ( Composıtae ) Pallenis spinosa (L.) Cass. Inula heterolepis Boiss. I. anatolica Boiss. -Endemik I. viscosa (L.) Aiton Pulicaria arabica (L.) Cass. Phagnalon graecum Boiss. Helichrysum stoechas (L.) Moench subsp. barrelieri (Ten.) Nyman H. orientale (L.) DC. H. pallassi (Sprengel) Ledeb. Filago eriocephala Guss. Logfia gallica (L.) Cosson & Gernm. Evax palaestina Boiss. Erigeron cilicicus Boiss. ex Vierh. -Endemik E. acer L. subsp. acer Bellis annua L. Senecio aquaticus Hill subsp. erraticus (Bertol.) Mattheus S. sandrasicus P.H. Davis -Endemik S. vernalis Waldst. & Kit. S. viscous L. Anthemis cretica L. subsp. anatolica (Boiss.) Grierson Anthemis cretica L. subsp.leucanthemoides (Boiss.) Grierson Anthemis karacae Güner -Endemik A. cuneata Hub.-Mor. & Reese -Endemik A. rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) Grierson -Endemik A. tomentosa L. subsp. tomentosa A. rigida Boiss. ex Heldr. A. chia L. Anthemis karacae Güner 174

175 Chamaemetum mixtum (L.) All. Achillea falcata L. A. teretifolia Willd. -Endemik A. cretica L. Chrysanthemum segetum L. C. coronanjum L. Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. praeterium -Endemik Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. massicyticum Heywood -Endemik Matricaria chamomilla L. var. chamomilla Matricaria chamomilla L. var. poppulosa Margot & Reuter Matricaria macrotis Rech. -Endemik Tripleurospermum decipiens ( Fisch. & Mey. ) Bornm. Tripleurospermum disciforme ( C.A. Meyer ) Schultz Bip. Artemisia arborencens L. Onopordum myriacanthum Boiss. O. bracteatum Boiss. & Heldr. O. caricum Hub.- Mor. -Endemik O. sibthorpianum Boiss.& Heldr. Cirsium dirmilense R.M.Burton -Endemik Cirsium sipyleum O. Schwarz -Endemik C. sintenisii Freyn -Endemik C. lappaceum ( Bieb.) Fischer subsp. anatolicum Petrak C. libanaticum DC. subsp. lycaonicum ( Boiss. & Heldr. ) Davis & Parris -Endemik C. libanaticum DC. subsp. libanoticum C. arvense (L.) Scop. subsp. vestitum (Wimmer & Grab.) Petrak Picnomon acarna (L.) Coss. Lamyropsis cynaroides ( Lam.)Dittrich Plilostemon afer ( Jacg.) Greuter subsp. eburneus Greuter -Endemik P. chamaepeuce ( L.) Less. Notobasis syriaca (L.) Cass. Carduus rechingeranus Kazmi -Endemik C. argentatus L. Carduus acicularis Bertol C. pycnocephalus L. subsp. pycncephalus 175

176 Jurinea consanguinea DC. J.mollis (L.) Reichb. Centaurea cariensis Boiss. subsp. maculiceps ( O.Schwarz) Wagenitz Centaurea cariensis Boiss. subsp. niveotomentosa (Hub.-Mor.) Wagenitz Centaurea cariensis Boiss. subsp.cariensis Centaurea cariensis Boiss. subsp.microlepis (Boiss.) Wagenitz C. austro-anatolica Hub.-Mor. -Endemik C. dichroa Boiss. & Heldr. C. drabifolia Sm. subsp. austro-occidentalis Wagenitz C. drabifolia Sm. subsp. cappadocica (DC.) Wagenitz C. solstitialis L. subsp. pyracantha ( Boiss.) Wagenitz -Endemik C. urvillei DC. subsp. urvillei C. reuterana Boiss. var. reuterana C. cyanus L. C. ensiformis P.H. Davis -Endemik Amphoricarpos exsul O.Schwarz -Endemik Carlina corymbosa L. C. oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oigocephala -Endemik Echinops viscosus DC. subsp. bithynicus ( Boiss.) Rech. Cichorium pumilum Jacg. Tolpis barbata (L.) Gaertner T. virgata ( Desf.) Bertol. Hyoseris scabra L. Scorzonera elata Boiss. Scorzonera eriophora DC. -Endemik Scorzonera sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Tragopogon longirostris Bisch.ex Schultz Bip. var. longirostris T. latifolius Boiss. var. angustifolius Boiss. T. olympicus Boiss. -Endemik T. oligolepis Hartvig & Strid -Endemik Geropagon hybridus (L.) Schultz Bip. Hypochoreis glabra L. H. achyrophorus L. Leontodon hispidus L. var. hispidus 176

177 L. oxylepis Boiss. & Heldr. var. oxylepis Urospermum picroides (L.) F.W. Schmidt Hedypnois cretica (L.) Dum.- Cours. Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var. stellatus Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var. edulis ( Gaertner) DC. Aetheorhiza bulbosa (L.) Cass. subsp. microcephala Rech. fil. Hieracium artabirense ( Zahn) Juxip -Endemik Pilosella hoppeana ( Schultes) C.H. & F.W. Schultz subsp. troica ( Zahn) Sell & West P. piloselloides (Vill.) Sojak subsp. piloselloides Pilosella sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Cephalorrhynchus tuberosus (Stev.) Schchian Lactuca serriola L. L. intricata Boiss. Scariola acanthifolia (Willd.) Sojak Taraxacum bessarabicum (Harnem.) Hand.-Mazz. subsp.bessaribicum T. assemanii Blanche T. serotinum ( Waldst. & Kit.) Poiret T. syriacum Boiss. Crepis alpina L. C. foetida L. subsp. commutata (Spreng. ) Babcock C. sancta (L.) Babcock C. dioscoridis L. C. micrantha Czer. Crepis setosa Hall. fil. Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata -Endemik C. hagielia Boiss. -Endemik C. betonicifolia Sm. -Endemik C. telmessi Hub. - Mor. & Phitos -Endemik C. teucrioides Boiss. -Endemik C.koyuncui H.Duman -Endemik C. cymbalaria Sm. C. fruticulosa ( Schwarz & Davis ) Damboldt -Endemik 177

178 C. stricta L. var. libanotica (A.DC.) Boiss. C. erinus L. C. drobifolia Sm. C. delicatula Boiss. C. padocarpa Boiss. -Endemik C. phrygia Jaub. & Spach C. peregrina L. Asyneuma babadaghensis Yıldız & Kit Tan -Endemik Asyneuma limonifolium (L.) Janchen subsp. limonifolium A. linifolium (Boiss. & Heldr. ) Bornm. subsp. linifolium -Endemik A. michauxioides (Boiss.) Damboldt -Endemik A. virgatum (Labill. )Bornm. subsp. virgatum A. virgatum (Labill.) Bornm. subsp. cichoriiforme (Boiss. ) Damboldt -Endemik Legousia speculum-veneris (L.) Chaix L. pentagonia (L.) Thellung Erıcaceae Erica arborea L. E. manipuliflora Salisb. Arbutus unedo L. A. andrachne L. Pyrola chlorontha Swartz Lentıbularıaceae Pinguicula crrystallina Sm. Prımulaceae Primula auriculata Lam. Cyclamen hederifolium Aiton C. graecum Link. C. mirabile Hilderb. -Endemik C. coum Miller var. coum 178

179 C. trochopteranthum O. Schwarz -Endemik Lysimachia dubia Sol. L. atropurpurea L. L. linum-stellatum L. Anagallis arvensis L. var. arvensis Styracaceae Styrax officinalis L. Oleaceae Fraxinus angustifolia Vahl. subsp. angustifolia Olea europea L. var. europea O. europea L. var. slyvestris (Miller) Lehr. Phillyrea latifolia L. Apocynaceae Nerium oleander L. Asclepıadaceae Cynonchum acutum L. subsp. acutum Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. canescens Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. pedunculata Browicz -Endemik V. tmoleum Boiss. Cionura erecta (L.) Griseb. Gentıanaceae Centaurium erythraea Rafn subsp. turcicum (Velen.)Melderis C. erythraea Rafn subsp. rhodense (Boiss. & Reuter) Melderis C. erythraea Rafn subsp. rumelicum (Velen.) Melderis Centautium teuniflorum (Hoffmonns. & L.ink) Fritsch subsp. teuniflorum Centaurium serpentinicola A. Carlström -Endemik C. spicatum (L.) Frits 179

180 Pedalıaceae Sesamum indicum L. Convolvulaceae Convolvulus cantabrica L. C. oleifolius Desr. C. compactus Boiss. C. libanoticus Boiss. C. pentapetaloides L. C. siculus L. C. arvensis L. C. althaeoides L. C. elegantissimus Miller C. betonicifolius Miller subsp. Betonicifolius C. scammonia L. Cuscutaceae Cuscuta palaestina Boiss. susbp. palaestina C. planiflora Ten. Boragınaceae Heliotropium hirsutissimum Grauer Myosotis cadmaea Boiss. Myosotis ramosissma Rachel ex Schultes subsp. ramosissima M. refracta Boiss. subsp. refracta Paracoryum aucheri (A.DC.) Boiss. -Endemik Paracoryum lithospermifolium (Lam.) Grande subsp. cariense (Boiss.) R.Mill var. cariense Cynoglossum creticum Miller C. montanum L. C. columnae Ten. Lithodora hispidula (Sm.) Griseb. Buglossoides incrassata (Guss.) Johnston Echium plantagineum L. E. parviflorum Moench 180

181 Onosma frutescens Lam. Onosma nanum DC. -Endemik Onosma tauricum Pallas ex Willd. var.brevifolium DC. O. roussaei DC. Cerinthe minor L. subsp. auriculata (Ten.) Domac Anchusa undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Cautinho A. azurea Miller var. azurea Nonea obtusifolia (Willd.) DC. Alkanna orientalis (L.) Boiss. var. orientalis Alkanna tubulosa Boiss. -Endemik Alkanna mughlae Güner -Endemik A. tinctoria (L.) Tausch subsp. tinctoria A. tinctoria (L.) Tausch subsp. anatolica Alkanna macrosiphon Boiss. & Heldr. -Endemik Alkanna areolata Boiss. var. areolata -Endemik Solanaceae Solanum nigrum L. subsp. nigrum S. alatum Moench Lycium europaeum L. Mandragora autummalis Bertol Hyoscyamus niger L. Hyoscyamus aureus L. Scrophularıaceae Verbascum trapifolium (Stapf) Hub.-Mor. -Endemik Verbascum adenophorum Boiss. -Endemik Verbascum demirizianum Hub.-Mor. -Endemik V. pinardii Boiss. -Endemik V. cariense Hub.-Mor. -Endemik V. dalamanicum Hub.-Mor. -Endemik V. parviflorum Lam. -Endemik V. sinuatum L. var. adenosepalum Murb. Verbascum lydium Boiss. var.lydium -Endemik 181

182 Verbascum lydium Boiss. var. heterandrum -Endemik V. propontideum Murb. -Endemik V. renzi Hub.-Mor. -Endemik V. mucronatum Lam. V. bellum Hub.-Mor. -Endemik V. splendidum Boiss. -Endemik V. symes Murb. & Rech. fil. -Endemik V. chrysochaete Stoph -Endemik V. orgyale Boiss. & Heldr. -Endemik V. cherianthifolium Boiss. var. cherianthifolium V. cherianthifolium Boiss. var. asperulum (Boiss.) Murb. -Endemik Hibritler - Verbascum cariense Hub.- Mor. x sinuatum L. ( Verbascum x sinuatifolium Hub.-mor.) -Verbascum cherianthifolium Boiss. x pycnostachyum Boiss. & Heldr. ( Verbascum x simoniaum Hub.-Mor. ) -Verbascum cherianthifolium Boiss. x splendidum Boiss. ( Verbascum x keklikoluense Hub.-Mor. ) -Verbascum lydium Boiss. var. heterondrum Murb. x splendidum Boiss. ( Verbascum x pseudolydium Hub.-Mor.) -Verbascum parviflorum Lam. x splendidum Boiss. (Verbascum x muglense Hub.-Mor. & Reese) -Verbascum parviflorum Lam. x symes Rech.fil. & Murb. (Verbascum x austro anatolicum Hub.-Mor.) - Verbascum sinuatum L. x symes Murb.& Rech. (Verbascum x austro anatolicum Hub.-Mor.) Scrophularia peregrina L. S. umbrosa Dum. S. pinardii Boiss. -Endemik S. lucida L. Scrophularia depauperata Boiss. -Endemik S. floribunda Boiss. & Bal. -Endemik Misopates orontium (L.) Rafin. 182

183 Linoria chalepensis (L.) Miller var. chalepensis Linoria simplex (Willd.) DC. L. pelisseriana (L.) Miller Cymbalaria microcalyx (Boiss.) Wettst. Kickxia commutata (Bernh.ex Reichb.)Fritsch subsp. graeca (Bory & Choub.) R. Fernandes Kickxia elatine (L.) Dumort. subsp.crinita ( Mabille) Greuter Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea Digitalis davisiana Heywood -Endemik Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach -Endemik Veronica arvensis L. Veronica praecox All. V. donii Römpp -Endemik V. biloba Screber V. trichadena Jorsdan & Fourr. V. lycica E. Lehm. -Endemik V. anagallis-aquatica L. V. scardica Griseb. V. anagalloides Guss. V. cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia -Endemik Odontites aucheri Boiss. Odontites glutinosa (Bieb.) Benthom Parentucellia latifolia (L.) Caruel subsp. latifolia Bellardia trixago (L.) All. Orobanchaceae Orobanche ramosa L. O. nana Noö ex G. Beck Orobanche rechingeri Gilli O. caucasica G. Beck O. crenata Forskal O. pubescens d Uvr Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. -Endemik 183

184 A. spinosus L. Globularıaceae Globularia dumulosa O. Schwarz -Endemik Verbanaceae Verbena officinalis L. Vitex agnus-castus L. Labıatae ( Lamıaceae ) Ajuga orientalis L. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia ( Schreber ) Arcangeli var. chia A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.palaestina (Boiss. ) Barnm. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp. mesogitana (Boiss.) Bornm. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.cuneatifolia (Stapf) P.H. Davis A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.cypria P.H. Davis A. bombycina Boiss. -Endemik Teucricum sandrasicum O.Schwarz -Endemik T. brevifolium Schreber T. alyssifolium Stapf -Endemik T. scordium L. subsp. scordium T. scordium L. subsp. scordioides (Schreber) Maire & Petitmengin T. chamaedrys L. subsp. syrpirense T. chamoedrys L. subsp. tauricoum T. divaricatum Sieber subsp. divaricatum T. divaricatum Sieber subsp. villosum (Celak) Rech.fil. T. polium L. T. odontites Boiss. & Bal. -Endemik Lavandula stoechas L. subsp. stoechas Lavandula stoechas L. subsp. cariensis (Boiss. ) Rozeira -Endemik Prasium majus L. Scutellaria rubicunda Hornem. subsp. brevibracteata (Stapf) Edmondson -Endemik Scutellaria orientalis L. subsp. pinnatifida Edmonson Phlomis samia L. 184

185 P. pungens Willd. var. laxiflora Velen. P. grandiflora H.S. Thompson var. grandiflora P. bourgaei Boiss. -Endemik P. lycia D. Don -Endemik P. armeniaca Willd. -Endemik P. angustissima Hub.-Mor. -Endemik P. carica Rech. fil. -Endemik Hibritler ( Hibritler) -Phlomis bourgaei Boiss. x grandiflora H.S. Thompson (P. x mobullensis Hub. -Mor. ) -Phlomis grandiflora H.S. Thompson x lycia D. Don (P. x muglensis Hub. -Mor. ) Lamium lycium Boiss. -Endemik L. cariense R. Mill L. pisidicum R.Mill -Endemik L. microphylum Boiss. -Endemik L. sandrasicum P.H. Davis -Endemik L. amplexicaule L. L. moschatum Miller var. moschatum Moluccella spinosa L. Ballota acetabulosa (L.) Bentham B. psudodictammus (L.) Bentham -Endemik B. glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak -Endemik B. nigra L. subsp. foetida Hayek Morrubium bourgaei Boiss.subsp bourgaei -Endemik M.globosum Montbret & Aucher ex Bentham subsp. globosum -Endemik Siderites lanata L. S.curvidens Stapf S.stricta Boiss. & Heldr apud Bentham -Endemik S.leptoclada O.Schwarz & P.H.Davis -Endemik S.albiflora Hub.-Mor. - Endemik S. libanotica Labill. subsp. linearis (Bentham) Bornm. Endemik 185

186 S. pisidica Boiss. & Heldr. Apud Bentham -Endemik Stachys germanica L. subsp. heldrichii (Boiss.) Hayek S. cretica L. subsp. smyrnaea Rech. fil. -Endemik S. bombycina Boiss. -Endemik S. spinulosa Sm. S. arvensis (L.) L. Melissa officinalis L. subsp. officinalis Melissa officinalis L. subsp. altissima (Sm.)Arcangeli Nepeta isaurica Boiss.& Heldr. Apud Bentham - Endemik N. viscida Boiss. - Endemik Prunella laciniata (L.) L. Origanum hypericifolium O. Schwarz & P. H. Davis -Endemik O. sipyleum L. -Endemik O. onites L. O. vulgare L. subsp. hirtum (Link) Ietswaart Satureja thymbra L. S. cuneifolia Ten. S. spinosa L. Calamintha incana (Sm.) Boiss. Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. vardaranus Leblebici -Endemik Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. grandiflorus Hartvig & Strid -Endemik Micromeria nervosa (Desf.) Bentham M. cristata (Hampe) Griseb. subsp. xylorrhiza (Boiss. & Heldr. ) Davis -Endemik Thymus cilicicus Boiss. & Bal. -Endemik Thymus cariensis Hub.- Mor. & Jalas -Endemik T. sipyleus Boiss. subsp. sipyleus -Endemik T. sipyleus Boiss. subsp. rosulans (Barbas) Jalas T. longicaulis C. Presl subsp. chaubardii (Boiss. & Heldr. ex Reichb.fil.) Jalas var. alternatus Jalas Coridotyhmus capitatus (L.) Reichb.fil. Thymbra spicata L. var. intricata P.H. Davis -Endemik Mentha spicata L. subsp. spicata Mentha spicata L. subsp. tomentosa (Briq.) Harley Mentha x rotundifolia (L.) Hudson Ziziphora taurica Bieb. subsp. taurica 186

187 Salvia fruticosa Miller Salvia nydeggeri Hub.-Mor. -Endemik S. cadmica Boiss. -Endemik S. viridis L. S. sclarea L. S. chrysophylla Stapf - Endemik S. candidissima Vahl subsp. occidentalis Hedge S. dichorantha Stapf -Endemik Plumbagınaceae Plumbago europaea L. Limonium sinuatum (L.) Miller L. gmelinii (Willd.) O.Kuntze L. effusum (Boiss.) O.Kuntze -Endemik L. virgatum (Wild.) Fourr. Acantholimon puberulum Boiss. & Bal. var. puberulum Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schultes ) Boiss. var. purpurascens (Bakhari) Bakhari & Endmonson -Endemik Plantagınacea Plantago coronopus L. subsp. communata (Guss.) Pilger P. holosteum Scop. P. media L. P. gentianoides Sm. subsp. gentianoides P. lanceolata L. P. lagopus L. P. cretica L. P. bellardii All. P. scabra Moench P. afra L. Thymelaeaceae Daphne sericea Vahl. D. gnidioides Jaub. & Spach 187

188 Thymelaea tartonraria (L.) All var. linearifolia K. Tan T. hirsuta (L.) Endl. Lauraceae Laurus nobilis L. Santalaceae Thesium procumbens C.A Meyer Osyris alba L. Rafflesıaceae Cytinus hypocistus L. subsp. kermesinus ( Guss.) Wettst Arıstolochıaceae Aristolochia parvifolia Sm. A. poluninii Davis & Khan -Endemik A. hirta L. -Endemik A. guichardii Davis & Khan -Endemik Acantholimon ulicinum ( Willd. ex Schultes ) Boiss. Eubhorbıaceae Chrozophora tinctoria (L.) Rafin. Mercurialis annua L. Euphorbia peplis L. E. chamaesyce L. E. dendroides L. E. acanhothamnos Heldr. & Sart. Ex Boiss. E. hierosolymitana Boiss. E. apios L. E. austroanatolica Hub.- Mor. & M.S. Khan -Endemik E. platyphyllos L. E. stricta L. E. valerianifolia Lam. E. helioscopia L. 188

189 E. exigua L. var. exigua E. peplus L. var. peplus E. taurinensis All. E. falcata L. subsp. falcata var. falcata E. falcata L. subsp. macrostagia (Bornm.) O.Schwarz -Endemik E. herniariifolia Willd. var. glaberrima Hall. E. rigida Bieb. E. erythrodon Boiss. & Heldr. -Endemik E. kotschyana Fenzl. E. characias L. subsp. wulfenii (Hoppe ex W. Koch) A.R. Urtıcaceae Urtica membranacea Poiret U. pilulifera L. Parietaria lusitanica L. Moraceae Morus nigra L. Ficus carica L. subsp. carica Platanaceae Platanus orientalis L. Fagaceae Quercus infectoria Oliver subsp. boissieri Q. pubescens Willd. Q. cerris L. var. cerris Q. ihtaburensis Decne susbp.macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. Q. aucheri Jaub. & Spach -Endemik Betulaceae Alnus orientalis Decne. var. orientalis Alnus orientalis Decne. var. pubescens Dippel -Endemik 189

190 Salıcaceae Salix alba L. Populus alba L. Rubıaceae Sherardia arvensis L. Asperula bryoides Stapf -Endemik A. lycia Stapf -Endemik A. teunifolia Boiss. -Endemik A. stricta Boiss. subsp. monticola Ehrend. -Endemik A. brevifolia Vent. -Endemik A. serotira (Boiss. & Heldr. ) Ehrend. -Endemik Galium verum L. subsp. verum G. heldreichii Hal. G. campanelliferum Ehrend. & Schrönd.-Tem. -Endemik G. tmoleum Boiss. -Endemik G. incanum Sm. subsp. centrale Ehrend. -Endemik G. graecum L. subsp. graecum G. dumosum Boiss. -Endemik G. canum Reg. ex DC. subsp. ovatum Ehrend. G. aparine L. G. brevifolium Sm. subsp. brevifolium -Endemik G. globuliferum Hub.-Mor. & Reese -Endemik G. murale (L.) All. Valantia hispida L. Rubia tenuifolia d Urv. subsp. tenuifolia Rubia tenuifolia d Urv. subsp. brachypoda (Boiss.) Ehrend. & Schönb.-Tem. Alısmataceae Alisma lanceolatum With. A. gramineum Lej. Juncagınaceae Triglochin bulbosa L. subsp. barrelieri (Loisel.) Rouy 190

191 Najadaceae Najas minor All. Potamogetonaceae Potamogeton trichoides Cham. & Schlecht. P. pectinatus L. Groenlandia densa (L.) Fourr. Ruppıaceae Ruppia maritima L. R. cirrhosa (Petagna)grande Zosteraceae Zostera marina L. Posidonia oceanica (L.) Delile Palmae ( Arecaceae) Phoenix theophrasti Greuter Chamaerops humilis L. Washingtonia filifera (J.Linden ex Andre) H. Wendl. Aracceae Arum byrzantinum Blume A. maculatum L. A. creticum Boiss. & Heldr. Biarum tenuifolium (L.) Schott var. zeleboni (Schott) Engler -Endemik B. davisii Turril B. bovei Blume Arisarum vulgare Targ.-Tozz. subsp. vulgare Lemnaceae Lemna trisulca L. L. minor L. 191

192 Lılıaceae Smilax excelsa L. S. aspera L. Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss. Polygonatum orientale Desf. Asphodelus fistulosus L. Asphodeline brevicaulis (Bertol.) J. Gay ex Boker subsp. brevicaulis var. brevicaulis A. anatolica E.Tuzlacı -Endemik Allium subhirsutum L. Allium cassium Boiss. A. roseum L. A. cupani Rafin. subsp. hirtovaginatum (Kunth) Stearn A. callimischon Link subsp. haemostictum Stearn A. paniculatum L. subsp. paniculatum A. paniculatum L. subsp. fuscum (Waldst. & Kit.) Arc. A. pallens L. subsp. pallens A. sipyleum Boiss. A. deciduum N. Özhatay & Kollmann subsp. deciduum -Endemik A. stamineum Boiss. A. ampeloprasum L A. sandrasicum Kollmann -Endemik A. scorodoprasum L. subsp. rotundum (L.) Stearn A. sphaerocephalon L. subsp. sphaerocephalon A. sphaerocephalon L. subsp. trachypus (Boiss. & Spruner) K.Richter A. stylosum O. Schwarz -Endemik A. reuterianum Boiss. -Endemik A. phanerantherum Boiss. & Husskn. subsp. phanerantherum A. amethystinum Tausch A. guttatum Steven subsp. guttatum A. junceum Sm. subsp. junceum Allium fethiyense N.Özhatay & B. Mathew -Endemik Urginea maritima (L.) Baker Scilla bifolia L. 192

193 Scilla hyacinthoides L. Chionodoxa forbesii Baker -Endemik Ornithagalum sphaerocarpum Kermer Ornithagalum montanum Cry. O. lanceolatum Labill. O. gussonei Ten O. comosum L. O. orthophyllum Ten. O. alpigenum Stapf -Endemik Muscari macrocarpum Sweet. Muscari comosum (L.) Miller M. bourgaei Baker -Endemik M. sandrasicum Karlen -Endemik Belleualia trifoliata (Ten.) Kunth Lilium candidum L. Fritillaria acmopetala Boiss. subsp. acmopetala Fritillaria crassifolia Boiss. & Huet subsp. crassifolia -Endemik F. bithynica Baker -Endemik F. sibthorpiana (Sm.) Baker -Endemik F. sibthorpiana (Sm.) Baker subsp. enginiana Byfield & N.Özhatay -Endemik F. forbesii Baker -Endemik F. carica Rix subsp. carica -Endemik F. pinardii Boiss. F. elwesii Boiss. -Endemik Tulipa saxatilis Sieber ex Sprengel Tulipa orphanidea Boiss. ex Heldr. Tulipa armena Boiss. var. lycica (Baker) Marais -Endemik Gagea graeca (L.) Terracc. Gagea bithynica Pascher -Endemik G. peduncularis (J. & C. Presl.) Pascher G. villosa (Bieb.) Duby var. villosa Colchicum burttii Meikle C.balansae Planchon -Endemik C. lingulatum Boiss. & Spruner ex Boiss. 193

194 C. lingulatum Boiss. & Spruner C. chalcedonicum Azn. Subsp. punctatum K.M.Perss -Endemik C. variegatum L. C. macrophyllum B.C. Burtt C. cilicicum ( Boiss.) Dammer C. sanguicolle K.M. Pers. -Endemik Amaryllıdaceae Agave americana L. Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel S. sicula Tineo ex Guss S. fischeriana (Herbert) Rupr. S. candida Mathew & T. Baytop -Endemik S. clusiana (Ker-Gawl.) Ker-Gawl. ex Sprengel Galanthus elwesii Hooker fil. G. gracilis Celak Narcissus serotinus L. N. tazetta L. subsp.tazetta Irıdaceae Iris pseudacorus L. I. xanthospuria B.Mathew & T. Baytop -Endemik I. unguicularis Poiret I. unguicularis Poiret subsp. carica (Wer.Schulze) A.P.Davis & Jury var. carica -Endemik I. germenica L. I. purpureobractea B. Mathew & T. Baytop -Endemik I. suaveolens Boiss. & Reuter Gynandriris sisyrinchium (L.) Parl. Crocus fleischeri Gay -Endemik C. gargaricus Herbert -Endemik C. chrysanthus (Herbert) Herbert C. biflorus Miller subsp. nubigena (Herbert) Mathew -Endemik C. biflorus Miller subsp. isauricus ( Siehe ex Bowles)Mathew -Endemik C. antalyensis Mathew -Endemik 194

195 Crocus mathewii Kerndorff & Pasche -Endemik C. cancellatus Herbert subsp. mazziaricus (Herbert) Mathew C. cancellatus Herbert subsp. lycius Mathew -Endemik Romulea tempskyana Freyn Gladiolus italicus Miller G. illyricus W. Koch Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf -Endemik G. micranthus Stapf -Endemik Orchıdaceae Listera ovata (L.) R.Br. Cephalanthera rubra (L.) L.C.M. Richard C. longifolia (L.) Fritsch Limodorum abortivum (L.) Swartz Limodorum abortivum (L.) Swartz var. rubrum Sundermann ex Kreutz Spiranthes spiralis (L.) Chevall. Platanthera bifolia (L.) L.C.M. Richard P. chlorantha (Custer) Reichb Ophrys vernixia Brot. subsp. vernixia O. fusca Link O. iricolor Desf. O. omegaifera Fleischm. O. lutea Cav. Subsp.minor (Guss.) O.& E.Danesch O. mammosa Desf. O. ferrum-equinum Desf. O. argolica Fleischm. Susbp. argolica O. reinholdii Spruner ex Fleischm. subsp. reinholdii O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. holoserica O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp.candica (Nelson ex Soo) Renz & Taub O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. heterochila Renz & Taub. -Endemik O. tenthredinifera Willd. O. oestrifera Bieb. subsp. oestrifera O. umbilicata Desf. subsp. umbilicata O. apifera Hudson 195

196 O. bombyliflora Link O. blitopertha Paulus & Gack O. cinereophila Paulus & Gack O. leucadica Renz O. phaseliana D. Rückbrodt & U. Rückbrodt -Endemik O. sitiaca Paulus O. phryganae J. Devillers Terschuen & P.Devillers Terschuen O. labiosa Kneutz -Endemik O. lesbis Gölz & H.R. Reinhard -Endemik O. calypsus Hirth & Spaeth -Endemik O. episcopalis Poir. O. homeri Hirth & Spaeth -Endemik O. minoa ( C. & A. Alibertis ) P. Delforge O. bremifera Stevwn Hibritler -Ophrys ferrum-equinum Desfontaines x O. heterochila ( Renz & Taubenheim) P. Delforge ( O.x carica subsp.carica H. Baumann & Künkele) -O. ferrum-equinum Desfontaines x O. reinholdii H. Fleischmann ( O. x kalteiseniana B. & H. Baumann) -O. heterochila (Renz & Taubenim ) P. Delforge x O. holoserica ( N.L.Buman) Greuter ( O. holoserica subsp. halicarnassia H. Baumann & Künkele ) Serapias cordigera L. S. vomeracea (Burm.fil.) Brig. subsp.orientalis Greuter S. vomeracea (Burm.fil.) Brig. subsp. laxiflora (Soo) Gölz & Reinhard. S. orientalis (Greuter) H.Baumann & Künkele subsp. carica H.Baumann & Künkele S. politisii Renz Hibrit -Serapias bergonii E.G.Camus x S. cordigera L. ( S. x halacsyana (Renz ex Soo ) Renz) Aceras anthropophorum (L.) Aiton fil. Barlia robortiana (Loisel.) Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M.Richard Neotinea maculata (Desf.) Stearn 196

197 Comperia comperiana (Steven) Aschers. & Graebn. Orchis coriophora L. O. sancta L. O. tridentata Scop. O. simia Lam. O. italica Poiret O. morio L. subsp. morio O. morio L. subsp. picta (Loisel) K. Richter O. papilionacea L. var. papilionacea O. papilionacea L. subsp. heroica (E.D.Clarke) H. Baumann O. spitzelii Suter ex W.Koch O. anatolica Boiss. O. provincialis Balbis ex DC. O. laxiflora Lam. O. sezikiana B. & H. Baumann Dıoscoreaceae Tamus communis L. subsp. communis Tamus communis L. subsp.cretica (L.) Kit Tan Juncaceae Juncus acutus L. J. littoralis C. M. Meyer J. heldreichianus Marsson ex Parl. subsp. heldreichianus J. subulatus Forsskal J. inflexus L. J. compressus Jacq. J. gerardi Loisel. subsp. libanoticus (Thieb) Snog. J. tenageia Ehrh. Ex L. fil. J. bufonius L. J. hybridus Brot. J. turkestanicus V. Krecz. & Gontsch. J. sparganiifolius Boiss. & Kotschy ex Buchenau -Endemik J. articulatis L. 197

198 J. alpinus Vill. subsp. alpinus Luzula forsteri (Sm.) DC. L. nodulosa (Bory & Chaub.) E. Meyer L. spicata (L.) DC. Cyperaceae Cyperus longus L. C. rotundus L. C. glaber L. C. capitatus Vandelli Juncellus laevigatus (L.) C.B. Clarke susbp.distachyos (All.)P.H.Davis Eleocharis atropurpurea (Retz.) C. Presl. E. palustris (L.) Roemer & Schultes E. mitrocarpa Steudel E. uniglumis (Link) Schultes Schoenoplectus lacustris (L.) Palla subsp. lacustris S. litoralis (Schrader) Palla Bolboschoenus maritumus var. cymosus (Reichb.) Kit Tan & Oteng Yeboah Scirpoides holoschoenus (L.) Sojak Blysmus compressus (L.) Panzer ex Link Cladium mariscus (L.) Pohl Carex distachya Desf. var. distachya C. otrubae Podp. C. divulsa Stokes subsp. divulsa C. divisa Hudson C. distans L. C. cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö. Nilson -Endemik C. extensa Good. Carex cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö.nilsson Gramineae (Poaceae) Brachypodium sylvaticum (Hudson ) P. Beauv. Trachynia distachya (L.) Link Elymus tauri (Boiss. & Bal.) Melderis subsp.tauri 198

199 Aegilops umbellulata Zhuhousky subsp. umbellulata Ae. biuncialis Vis. Ae. geniculata Roth. Triticum aestivum L. Dasyprum villosum (L.) Land. Hordeum murinum L. subsp. leporinum (Link) Arc. var. leporinum Hordeum distinchon L. Bromus intermedius Guss. B. japonicus Thunb. susbp. japonicus B. scoparius L. B. tectorum L. B. madritentis L. B. fascilatus C. Presl Bromus diandrus Roth Avena barbata Pott ex Link subsp. barbata A. wiestii Stevdel A. sterilis L. subsp. sterilis Rostraria obtusiflora (Boiss.) Holub subsp. amblyantha (Boiss.) M. Doğan R.cristata (L.) Tzvelez var. cristata R.cristata (L.) Tzvelez var. glabriflora (Trautv)M.Doğan Aira elegantissima Schur subsp. elegantissima Aira elegantissima Schur subsp.ambigua (Arc.)M.Doğan Corynephorus divaricatus (Pourr.) Breistr. Apera baytopiana M. Doğan -Endemik Polypogon viridis (Gouan) P. maritimus Willd. subsp. maritimus P. maritimus Willd. subsp. subspathaceus (Reg.) Aschers. & Graebn. P. monspeliensis (L.) Desf. Lagurus ovatus L. Gastridium phleoides (Nees & Meyen ) C. E. Hubbard Milium vernale Bieb. subsp. vernale Phalaris aquatica L. P. minor Retz. P. coerulescens Desf. 199

200 P. paradoxa L. Alopecurus utriculatus Sol. subsp. utriculatus A. setarioides Gren. Cornucopiae cucullatum L Phleum subulatum (Savi.) Aschers. & Graebn. subsp. ciliatum (Boiss.) C.J.Humphries Pseudophleum boissieri Bornm. Bellardiochloa carica R. Mill Bellardiochloa carica R.Mill Lolium persicum Boiss. & Hohen. ex Boiss. L. rigidum Gaudin var. rottbollioides Heldr. & Boiss. Vulgia ciliata Dumort subsp. ciliata Catapodium marinum (L.)C.E. Hubbard C. rigidum (L.) C.E. Hubbard ex Dony subsp. rigidum var. rigidum Psilurus incurvus (Govan) Schinz & Thell. Poa annua L. Poa davisii Bor -Endemik P. compressa L. P. bulbosa L. Dactylis glomerata L. subsp. hispanica (Roth) Nyman Cynosurus echinatus L. Briza maxima L. B. minor L. Parapholis incurva (L.) C.E.Hubbard P. marginata Punem. Sesleria alba Sm. Melica minuta L. M. ciliata L. subsp. ciliata M. ciliata L.subsp. magnolii (Gran. & Godr.) Husnot Glyceria plicata (Fries)Fries Stipa capensis Thunb. S. holosericea Trin. Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp. miliaceum Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp. thomasii (Duby) Freitag P. coerulescens (Desf.) P.Beauv. 200

201 Arundo donax L. Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex Steudel. Aristata caerulescens Desf. Cynodon dactylom (L.) Pers. var. dactylon Crypsis schoenoides (L.) Lam. Panicum repens L. Pennisetum orientale L.C.M.Richard Spodiopagon pogonanthus (Boiss. & Bal. ex Bal.)Boiss. Saccharum strictum (Host) Sprengel 131/1. Sorghum halepense (L.) Pers. var. muticum (Hackel)Grossh. Andropogon distachyos L. Hyparrhenia hirta (L.) Stapf F Kürklü Hayvanlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F Balıklar Mugil aurata Serranus cabrilla Gadus merkangus Mullus barbatus Trigla gurnardus Merluccius merluccius Maena maena Boops salpa F Tabii olarak yetişen ve emekle yetiştirilen ağaç ve ağaççık toplulukları yerleriyle birlikte orman sayılır. Ancak: A) Sazlıklar; B) Step nebatlariyle örtülü yerler; C) Her çeşit dikenlikler; Ç) Parklar; D) (Değişik: 23/9/ /1 md.) Şehir mezarlıklarıyla kasaba ve köylerin hudutları içerisinde bulunan eski (kadim) mezarlıklardaki ağaç ve ağaçlıklarla örtülü yerler E) Sahipli arazide bulunan ve civarındaki ormanlarda tabii olarak yetişmiyen ağaç ve ağaççık nevilerinin bulunduğu yerler; F) (Değişik: 22/5/ /1 md.) Orman sınırları içinde veya bitişiğinde tapulu, orman sınırları dışında ise her türlü tasarruf belgeleriyle özel mülkiyette bulunan ve tarım arazisi olarak kullanılan, dağınık veya yer yer küme ve sıra halinde ki her nevi ağaç ve ağaçcıklarla örtülü yerler, G) (Değişik: 22/5/ /1 md.) Orman sınırları dışında olup, yüzölçümü üç hektarı aşmayan sahipli arazideki her nevi ağaç ve ağaççıklarla örtülü yerler, H) Sahipli arazide ve muhitin hususiyetlerine göre yetişmiş veya yetiştirilecek olan fıstık çamlıkları ve palamut meşelikleri dahil olmak üzere her nevi meyvalı ağaç ve ağaççıklar; 201

202 İ) (Değişik: 23/9/ /1 md.) Sahipli arazideki aşılı ve aşısız zeytinliklerle, özel kanunu gereğince Devlet Ormanlarından tefrik edilmiş ve imar, ıslah ve temlik şartları yerine getirilmiş bulunan yabani zeytinlikler ile 9/7/1956 tarih ve 6777 sayılı Kanunda tasrih edilen yabani veya aşılanmış fıstıklık, sakızlık ve harnupluklar. J) Funda veya makilerle örtülü orman ve toprak muhafaza karakteri taşımıyan yerler orman sayılmaz. F.4.2.Habitat ve Topluluklar F.3.1 ve F.4.1.bölümünde açıklanmıştır. F.4.3.Hayvan Yaşama Hakları F Evcil Hayvanlar İlimiz turistik bölgelerinde yaz aylarında yazlıkçıların gelmesi ile birlikte evcil hayvanların sayısında artış olmaktadır. Yazlıkçılar yazın evlerinde besledikleri yavru kedi ve köpekleri sezon sonunda yerleşim alanlarının yakınlarına terk edebilmektedir. Son zamanlarda 5199 sayılı Hayvan Hakları Kanunu doğrultusunda kalıcı ve geçici barınaklara verilen önem artmakta olup; Marmaris, Fethiye, Bodrum ve Muğla merkezinde barınaklar faaliyetlerine devam etmektedir. F Sahipli Hayvanlar İlimiz genelinde keçi, koyun, inek, tavuk, kaz, ördek, v.b. gibi hayvanlar beslenmektedir. Bunlar tarım il ve ilçe müdürlüklerince takip edilmekte gerekli aşı vb. müdahaleler yapılmaktadır. F Sahipsiz Hayvanlar İlimiz genelinde, sokaklara terk edilen başıboş kedi ve köpekler Belediyeler tarafından toplanarak hayvan dernekleri ile işbirliği içinde kısırlaştırma çalışmaları yapılmaktadır. Belediyeler tarafından yapılan çalışmalarda sahipsiz hayvanlar düzenli şekilde toplanıp aşıları ve kısırlaştırma işlemleri yapıldıktan sonra alındıkları ortama bırakılmaktadır. F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar İlimizde nesli tükenme tehlikesi içinde olan evcil hayvan bulunmamaktadır. F Hayvan Hakları İhlalleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü bünyesindeki Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliklerimiz Hayvanları Koruma Kanunu çerçevesinde koruma, kontrol ve bilgilendirme çalışmaları yapılmaktadır. Muğla ve İlçelerinde halkında hayvanlara yönelik çok fazla ihlaller gözlenmemektedir Zaman zaman tarım zehiri vb. ile kimliği belirsiz kişi ve kurumlar tarafından hayvan hakları ihlali olmaktadır. Bunların tesbiti halinde gerekli cezai yaptırımlar uygulanmaktadır F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 202

203 İl ve ilçelerimizde sokaklara terk edilen kedi ve köpekler Belediyeler tarafından toplanarak hayvan dernekleri ile işbirliği içinde kısırlaştırma çalışmaları yapılmaktadır. 3 ayda bir Muğla Valiliği başkanlığında sivil toplum örgütleri ve kurum temsilcilerinden oluşan Hayvan Hakları Kurulu toplanmakta barınaklar, kısırlaştırma, koruma vb. konularda kararlar alınmakta ve uygulanması için gerekli önlemler alınmaktadır. F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler Köyceğiz Orman İşletme Müdürlüğü ormanlarının işletme Biçimlerine göre dağılımı; Koru 96175,0 Ha., Baltalık 139,5 Ha. ve Açıklık 22763,5 Ha. dır. Toplam ,0 Ha.bir alanı oluşturmaktadır.bu ormanların büyük bir kısmının mülkiyeti Devlete aittir..işletme Müdürlüğümüz sınırları içerisinde Özel Ormanlar da mevcuttur.bunlar; Kula-Hacılar Yurdu Özel Sığla-Dişbudak Ormanı 23,0 Ha., Çayırköy- Gülpınar Özel Sığla Ormanı 193,5 Ha. F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekreasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Anlalar Mesire Yerleri Orman İçi Dinlenme Yeri: Halkın günübirlik dinlenme ve piknik ihtiyacını karşılamak amacıyla düzenlenen alanlara denir. Kent Ormanı: Geleneksel piknik anlayışının dışında, daha çok ormanların sağlık, spor, estetik, kültürel ve benzeri gibi sosyal fonksiyonlarını halkın hizmetine sunmak, aynı zamanda teknik ormancılık faaliyetleri ile yöredeki flora ve faunanın da tanıtılması amacıyla metropoller, iller ve büyük ilçeler gibi yerleşim yerleri bitişiğinde veya civarında düzenlenen alanları kapsar. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü, Muğla İli Sınırlarında Bulunan Mesire Alanları; 203

204 ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ KURULUŞ ALANI (Hk),(M 2 ) AĞAÇ TÜRÜ (VEJETASYON ÖRTÜSÜ) BOZUK DALAMAN BAHTİYAR ELCİK 5000,17m 2 KIZILÇAM KIZILÇAM - DALAMAN DALAMAN TERSAKAN 4,99 OKALİPTÜS DALAMAN DALAMAN GÜNLÜKPARK 0,6 SIĞLA 9.999,029m GENÇ KIZILÇAM DALAMAN ORTACA AZMANDERESİ 2 VE AĞAÇSIZ ALAN DALAMAN ORTACA OKÇULAR 0,96 SIĞLA DALAMAN ORTACA YERBELEN SIĞLA DALAMAN ORTACA KARGICAK 12,944m 2 BOZUK KIZILÇAM DALAMAN ORTACA UZUNBEND m 2 ORMANI VE AĞAÇSIZ SIĞLA FETHİYE EŞEN YAKABAĞ 3 FETHİYE EŞEN KARAKÖY 2 KIZILÇAM KORU ORMANI KIZILÇAM KORU ORMANI FETHİYE EŞEN DEMİRLER 5,37 KIZILÇAM FETHİYE FETHİYE OLUKLU 3,0 KIZILÇAM FETHİYE FETHİYE AKTAŞ 29416m 2 KIZILÇAM- TESBİH VE PIRNAL FETHİYE FETHİYE KARACAÖREN 5,0 KIZILÇAM FETHİYE GÖCEK ESKİ GÖCEK ORMAN DEPOSU FETHİYE GÜNEYDAĞ KARAÇULHA- KAYIKSEKİ 6,75 Çz.ORMANI 2,49 KIZILÇAM FETHİYE GÜNEYDAĞ TÜYLÜCE 17,81 OKA FETHİYE GÜNEYDAĞ ESENLİ 0,86 KIZILÇAM FETHİYE GÜNEYDAĞ ÇİFTLİK 0,668 Çz.ORMANI FETHİYE GÜNEYDAĞ CAMİ GEDİĞİ 2,95 Çz.ORMANI FETHİYE GÜNEYDAĞ ÇATALARIK 4,0 OKALİPTÜS KAVAKLIDERE KAVAKLIDER E KUMLAÇ 1,7 Çz. veçk KAVAKLIDERE MENTEŞE MENTEŞE 2,428 KEMER SEKİ YAYLA ESENKÖY- ÇAMLIK KEMER YAPRAKTEPE GERİŞBURNU 61,003m 2 KARAÇAM- KIZILÇAM 43,320m 2 KARAÇAM KÖYCEĞİZ AKKKÖPRÜ DEĞİRMENBA 2,0 KIZILÇAM ŞI YUVARLAKÇA KIZILÇAM,ÇINAR KÖYCEĞİZ BEYOBASI 1,32 Y,KIZILAĞAÇ KÖYCEĞİZ KÖYCEĞİZ KAZANCI m 2 SIĞLA,KIZILÇAM MARMARİS BAYIR TURGUT ŞELALESİ 2,75 KIZILÇAM,SIĞLA,ÇINAR MARMARİS DATÇA PİRENLİK 2,2 Çf MİLAS MİLAS BEYPINARI 13,0 KIZILÇAM MİLAS MUMCULAR ÇAMLIK 0,5 KIZILÇAM (MUMCULAR) MİLAS ÖREN ÖREN 3,0 KIZILÇAM 204

205 ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ KURULUŞ ALANI (Hk),(M 2 ) AĞAÇ TÜRÜ (VEJETASY ON ÖRTÜSÜ) MİLAS ÖREN KOCATEPE 0,8196 KIZILÇAM MUĞLA KARABÖRTLEN ÇITLIK 1,41 MUĞLA MUĞLA KIZILDAĞ 3,6 KIZILÇAM MUĞLA MUĞLA SOĞUKSU 0,6 Çz,Çk MUĞLA KARABÖRTLEN OYRU 0,6 MUĞLA ULA SALMAN 0,64 Çz MUĞLA ULA GÖKTEPE 2,6 Çz,Çf MUĞLA YARAŞ YARAŞ 12 ORMAN MUĞLA YARAŞ DEVEGÖMEN 1,5 MUĞLA YERKESİK YENİCE 0,73 KIZILÇAM - KARAÇAM- MAKİ BOZUK KIZILÇAM ORMANI MUĞLA YERKESİK SAKARTEPE 1,96 MAKİ MUĞLA YERKESİK DAMLA DERESİ 1,83 YILANLI NAMNAM GEYİKKANYONU 0,882 YILANLI NAMNAM SOĞUKSU 0,33 KIZILÇAM - ÇINAR - SIĞLA KIZILÇAM - ÇINAR - SIĞLA 205

206 F.5.HASSAS YÖRELER F.5.1.Milli Parklar a)saklıkent Milli Parkı: İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı : hektar Fethiye ye 45 Km. mesafede Antalya - Muğla sınırında Bakanlar Kurulunun 96 / 8238 sayılı kararı ile milli park olması kararlaştırılmış, 06 HAZİRAN 1996 yılında Resmi Gazetede ilan edilmiştir. Eşen çayının bir kolu olan ve Antalya - Muğla İl sınırı olan Karaçay deresi üzerinde bulunmaktadır. Saklıkent 18 Km. uzunluğu ve 200 mt. Derinliği olan bir kanyondur. Kanyon girişindeki suyun debisi ortalama M3 / saniyedir. Kanyon genişliği bazı yerlerde 2 mt.ye kadar düşer. Sınırları içinde Fethiye (Bağlıağaç, Kayadibi ve Arsa), Kaş (Aklar, Y.Çamlıköy ve Y.Palamut) köyleri bulunmaktadır Ha. genişliğindedir. (4169 Ha. Muğla, 8221 Ha. Antalya İli sınırlarındadır.) Saklıkent Milli Parkının en önemli özellikleri çok uzun, derin ve dar kanyonu, toplu olarak kayalardan çıkan buz gibi suyu ve zengin bitki örtüsüdür. Çoğunluğu yabancı turist olmak üzere yıllık ortalama arasında ziyaretçisi bulunmaktadır. Muğla yöresine gelen turların uğrak yeridir. Gerek Saklıkent kanyon içi girişinde, gerekse Saklıkent e giden yollar üzerindeki bir çok köylerdeki vatandaşlarımız turistik eşya, lokanta (gözleme-ayran) ve diğer ürünleri satarak geçimlerini sağlamaktadır yılında giriş ve temizlik hizmetleri İdaremizce yapılırken 1998 yılında Muğla Özel İdare Müdürlüğüne protokolle verilmiştir. Muğla Valiliği protokoldeki belirsizliğin giderilmesi için Genel Müdürlüğümüzden protokolün yenilenmesi talebinde bulunmuş ve yenilenmiştir.2009 Yılında idaremizce işletilmiştir Yılı geliri ,00-YTL dir. b)marmaris Milli Parkı: İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı : hektar Bakanlar Kurulunun 96/7861 sayılı kararı ile Milli Park olarak belirlenmiş 30/01/1996 tarihli Resmi Gazete de ilan edilmiştir. Muğla İli Marmaris İlçesi sınırlarında yer alan Marmaris Milli Parkı Kuzeyde; Balan Tepe, Belekçe alan Tepe, Kale Tepe ve sırtları Güneyde, Akdeniz, Doğusunda; Deve Taşı, Kabakargı Tepe,Yırtma Tepe ve sırtı takiben Balan Tepe, Batısında; Karaören, burnundan başlayarak Yumru Tepe, Karacabalan Tepe, Kuşyuvası Tepesi, Zeytin Tepe, Günocak Tepe ve Sakızlı Tepe ile sınırlı Ha. lık bir alanı kapsamaktadır. Düzenlenen master planıyla Marmaris Milli Parkı mevcut doğal güzelliklerin korunması ve bozulan doğal çevrelerin restorasyonu yapılacaktır. Marmaris Milli Parkı 2009 Yılı geliri ,29-YTL dir. Marmaris Milli Parkında izin-irtifak hakkı verilen 123saha mevcuttur. F.5.2.Tabiat Parkları Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı: İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı :950 hektar. ÖLÜDENİZ - KIDRAK TABİAT PARKI: 206

207 Muğla İli Fethiye İlçesi sınırları içerisinde yer alan tabiat parkımız 1978 yılında günü birlik Orman İçi Dinlenme Yeri olarak tesis edilmiş olup 29/12/1983 gün ve MP.1/5 311 sayılı Bakanlık Oluru ile Kıdrak Orman İçi Dinlenme Yeri ile birlikte 950 Ha. lık alan Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Tabiat Parkımız gün A 4020 sayılı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıları Yüksek Kurulunca 1.derece doğal sit alanı olarak ilan edilmiştir. Aynı zamanda Özel Çevre Koruma Bölgesi içindedir. Tabiat Parkı olarak ilan edilmesi ile birlikte peyder pey bütün tesisler yapılmış ve tamamlanmıştır yılında Özel Çevre Koruma Kurulu uhdesinde bulunmaktadır. F.5.3.Tabiat Anıtı ANIT AĞACIN TÜRÜ 1.Çınar 2.Çınar 3.Çınar 4.Çınar 5.Çınar 6.Çınar 7.Çınar 8.Çınar 9.Pinar 10.Çınar 11.Çınar 12.Çınar 13.Palmiye Ağacı 14.Ardıç 15.Okaliptüs 16.Harnup (Keçi Boynuzu) 17.Sakız Ağacı 18.Dut Ağacı 19.Dut Ağacı 20.Çınar 21.Çınar 22.Çınar 23.Çınar 24.Çınar 25.Çınar 26.Çınar 27.Çınar 28.Palamut 29.Çınar 30.Ardıç 31.Menengüç 32.Pinar 33.Menengüç 34.Pinar 35.Çınar 36.Çınar 37.Palamut YERİ Yağcılar Hanı girişi-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Saburhane Camiiyanı-Muğla Saburhane Meydanı-Muğla Arasta içi-muğla Yeşilyurt-Muğla Çiftlik Köyü-Bodrum Peksimet Köyü-Bodrum Yalıkavak Çeşme yanı-bodrum Kavak Meydanı-Reşadiye-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Paspatır Mevkii-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Kaya Köy-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Seki-Yenice Mahallesi-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye 207

208 38.Palamut 39.Çınar 40.Çınar 41.Çınar 42.Çınar 43.Karaağaç 44.Çınar 45.Andız 46.Andız 47.Andız 48.Çınar 49.Karaçam 50.Çınar 51.Çınar 52.Çınar 53.Pinar 54.Pinar 55.Çınar 56.Çınar 57.Çınar 58.Çınar (12 Adet) 59.Çınar (60 Adet) 60.Çınar 61.Çınar 62.Çınar 63.Kara Kavak 64.Çınar 65.Pinar 66.Çınar 67.Meşe Ağacı 68.Çınar 69.Çınar 70.Çınar 71.Meşe 72.Meşe 73.Çınar 74.Palmiye 75.Palmiye 76.Palmiye 77.Palmiye 78.Palmiye 79.Palmiye 80.Okaliptüs 81.Sığla Ağaç Topluluğu 82.Sığla Ağaç Topluluğu Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Fethiye-Antalya karayolu Kabaağaç-Ağla-Fethiye Kabaağaç-Fethiye Kumluova Köyü-Fethiye Saklıkent Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Kınık Köyü-Fethiye Bekçiler Köyü-Fethiye Çaltılar Köyü-Fethiye Günlükbaşı-Fethiye Karadere Köyü-Fethiye Ağla Köyü-Köyceğiz Selimiye Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Akçapınar-Ula Okçular Köyü-Ortaca Yerbeleni-Ortaca F.5.4.Tabiatı Koruma Alanları Sırtlandağ Halep Çamı Tabiatı Koruma Alanı: İli :Muğla 208

209 İlçesi :Milas Alanı :760 hektar Ülkemizde az rastlanan bir tür olan Halep Çamı (Pinus helepensis) Türkiye deki iki tabii yayılış alanlarından birini teşkil eden nadir bir ekosistemi oluşturmaktadır. Bölge zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahip olup tehlikeye maruzdur. Tabiatı koruma alanı içerisinde Halep Çamı başta olmak üzere Kızılçam (Pinus brutia), Sakız Ağacı (Piztacia lamtiscus), Pırnal Meşesi (Quescus ilex), Yabani Zeytin (Olea oleaster), Akçameşe (Philyea media), Defne (Laurus nobilis), Laden (Cistus sp.), Dağ Çileği (Arbutus endrachnea), Ardıç (Juniperus nana) ağaçları ve yaban hayvanlardan tilki, çakal, yaban domuzu, tavşan, kirpi, keklik, benekli su tavuğu, karatavuk bulunmaktadır. Ulaşım; Tabiat koruma alanı Milas a 13 km., Bodrum a 25 km., Muğla ya 81 km uzaklıktadır. F.5.5.Orman İçi Dinlenme (Mesire) Yerleri İlimiz dahilinde 44 adet C tipi mesire yeri tesisi için müracaat yapılmış olup, 2006 yılı için 17 adetinin tescili yapılmıştır. Tescili olan 17 adet mesire yerinden; *Köyceğiz İlçesi Değirmenbaşı mesire yeri, Akköprü Köy tüzel kişiliğine 3 yıl kullanım süreli olarak, *Ortaca İlçesi, Uzunbent Mesire Yeri, Dalyan Belediye Başkanlığı na 10 yıl kullanım süreli, *Muğla Merkez Soğuk Su Mesire Yeri, Boz Ağaç Köy Tüzel Kişiliğine 10 yıl süreli olarak *Muğla Yılanlı Soğuk Su Mesire Yeri, Kavakçalı Köy Tüzel Kişiliğine 3 yıl Kullanım Süreli Olarak * Ortaca İlçesi Yer Belen Soğuk Su Mesire Yeri Ortaca Belediye Başkanlığı na 10 yıl kullanım süreli *Ula İlçesi Oyru Mesire Yeri Kıyra mköy Tüzel Kişiliğine 10 yıl kullanım süreli *Ula İlçesi Göktepe Mevkii Mesire Yeri Ula Belediye Başkanlığı na 10 yıl Süretli Olarak bedelleri karşılığında işletilmek üzere devredilmiştir. Orman Bölge Müdürlüğünün tarih ve 337 sayılı Olurları ile; Muğla İli Merkez Orman İşletme Müdürlüğü hudutları dahilindeki 1025 Ha.lık sahada Kent Ormanı olarak tesis edilen mesire yeri 2005 yılı içerisinde Kent Ormanı nın işletilmesi, işbirliği protokulü çerçevesinde Muğla İli ile Ula İlçesi Köylere Hizmet Götürme Turizmi Geliştirme ve Çevreyi Koruma Birliği Başkanlıklarına protokol çerçevesinde bedelsiz ve süresiz olarak kiraya verilmiştir. 1.GÖKOVA (A TİPİ) İli :Muğla İlçesi :Ula Alanı :31 hektar. Muğla ya 28 Km mesafede Kerme körfezi kıyısında ve Ula İlçesi sınırları içindedir yılında tesis edilmiş 31 Ha. lık kızılçam ormanını kaplamaktadır Kişi günü birlik, 150 çadır/geceleme ve 10 adet 50 yataklı Bungalov, 4 adet 20 yatak kapasiteli kagir bina kapasitelidir. Kırgazinosu, sıhhi tesis kompleksleri, soyunma kabinleri, çocuk oyun alanları, basketbol, voleybol, tenis kordu gibi spor tesisleri ve alt yatırımları mevcuttur. Her çadıra yeraltı kablosu ile 209

210 elektrik verilmektedir. Yerleşim projesine uygun olarak bütün tesisler yapıldığından yeni bir yatırıma ihtiyaç yoktur. Gökova Mesire Yerinin 2009 yılı içersinde Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı na devredilme işlemleri tamamlanmıştır. 2.ÇUBUCAK ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ (A TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı :34 hektar. Marmaris - Datça kara yolunun 22. Km si üzerinde ve Hisarönü Körfezi kıyısında 1971 yılında tesis edilmiştir. Kızılçam, mersin, defne ve sığla ağaçları ile kaplıdır mt sahil şeridi vardır. 400 çadır, 35 karavan ve 1000 kişi / gün ziyaretçi kapasitelidir. Özellikle bu sahamıza çok talep olduğundan çadır sayısı sezonun yoğun günlerinde 850 ye kadar çıkmaktadır. Alış-veriş üniteleri, sıhhi tesis kompleksleri, spor sahası, su, elektrik, telefon ve kanalizasyon tesisi mevcuttur. Yerleşim projesine uygun bütün tesisler yapılmıştır yılında Biyolojik Tip Atık Su Arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır yılında 5 yıl süre ile Alış-Veriş Ünitesi (Kırgazinosu, Satış Büfesi, Manav, Bar, Kafeterya, Kasap) işletmeciliği ihale edilmiştir yılında 10 yıl süre ile Kapı giriş, alış-veriş ünitesi, çadır ve karavan alanı işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri ,16-TL olarak gerçekleşmiştir. 3.İNBÜKÜ ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ(A TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Marmaris Hisarönü Körfezi kıyısında, Çubucak tan 16 Km. mesafede, 10 Ha. Bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. İnbükü, Çökertme ve Mağara koyu olmak üzere 3 koydan ibarettir. 150 Çadır, 20 karavan kapasitelidir. Sığla, Defne, Mersin ve Kızılçam ağaçları ile kaplıdır. Atık su arıtma tesisi 2009 yılında 500 kişi/gün kapasiteli Paket Tipi Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi Yapılmıştır yılında 5 yıl süre ile giriş kapısı, satış büfesi, çadır, karavan yeri işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri ,37 YTL dir. Ulaşım; Marmaris-Datça minibüsleri sahanın 3 km. uzağından geçmektedir. 4.KATRANCI ORMAN İÇİ DİNLENME YERİ(A TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı :20 hektar. Fethiye-Muğla kara yolu üzerinde Fethiye ye 18 Km. mesafededir. 20 Ha.lık kızılçam koru ormanı içinde 1965 yılında tesis edilmiştir. Bu saha Katrancı, Kızlar, Mersin, Defne ve Karaağaç koylarını kapsar. 240 çadır-karavan ve kişi / gün ziyaretçi kapasitelidir. Sıhhi tesis kompleksleri, soyunma kabinleri, su, elektrik, telefon ve kanalizasyon gibi bütün alt yapılar tamlanmıştır kişi/gün kapasiteli Biyolojik Tip Atık Su Arıtma tesisi kurulmuştur yılından beri çadır kurulmaktadır Yılında 5 yıl süre ile giriş kapısı, satış büfesi, çadır ve karavan yeri işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri ,54 TL dir. 210

211 5.KÜÇÜK KARGI ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(A TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı :125 hektar. Fethiye-Muğla kara yolunun 20.km.sinden 1 Km. mesafelidir. Toplam alanı 125 Ha. Sığla ormanı ile kaplı olduğundan mahalli ismi günnük olarak bilinir yılında B tipine dönüştürülerek günübirlik alan olmuştur Yılı geliri ,54 TL 6.AŞI İSKELESİ ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(A TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Ortaca Ortaca İlçesine 15 Km. mesafede, Aşı koyu üzerinde, 10 Ha. lık bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. 150 çadır, 300 günü birlik kişi kapasitelidir. Yolunun asfalt olmayışı nedeni ile tam kapasite ile faaliyete geçememiştir. Kırkahvesi,sıhhi tesis kompleksi ve piknik üniteleri mevcuttur yılında 5 yıl süre ile Kapı giriş, Kır gazinosu ve genel saha temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri ,50.-YTL dir. Ulaşım; Aşı İskelesi ne Ortaca İlçesi ne bağlı Mergenli Köyü üzerinden gidilir. 7.BUCAK ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(B TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı :10 hektar. Marmaris-Muğla kara yolunun 15.Km sindeki Çamlık Köyü sapağından 5 Km. mesafede Kerme Körfezi üzerinde 5 Ha lık bir alandadır. Büfe, WC, telefon, su, yol ve elektrik hizmetleri tamlanmıştır. Turistik ve tarihi Sedir Adasına deniz motorları buradan kalkmaktadır Yılında 10 yıl süre ile büfe işletmeciliği ve genel saha temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir yılı geliri 5.684,43-YTL gelir elde edilmiştir. Ulaşım;Muğla-Marmaris karayolu Taşhan Mevkiinden Çamlı Köyü üzerinden ulaşılır. 8.ÇETİBELİ ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(B TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı :5 hektar. Marmaris-Muğla kara yolunun 20.Km.sindedir. Kızılçam, çınar ve sığla ağaçları ile kaplı 5 Ha. lık bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. Yol kenarı ve günü birlik bir sahadır. Muğla Mimarisine uygun kırgazinosu çok kaliteli suyu olan çeşmesi mevcuttur yılında 10 yıl süre ile kırgazinosu işletmeciliği ihale edilmiştir yılı geliri 15.93,12 TL dir. Ulaşım; Muğla-Marmaris karayolu üzerinde olduğundan her zaman ve her vasıtayla ulaşım imkânı vardır. 211

212 9.DEĞİRMENBAŞI ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(B TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı :9 hektar. Fethiye merkezine 7 Km.lik mesafede, 9 Ha. lık alanda 1974 yılında kurulmuştur. Ziyaretçi kapasitesi 500 kişi / gün dür.. Fethiye ye yakınlığı nedeni ile bilhassa ilkbahar aylarında rağbet görmektedir. Günü birlik hizmete uygun alt yapılar tamamlanmıştır. WC ve su izale hattı revizyondan geçmiştir yılında 10 yıl süre ile Kapı giriş, satış büfesi genel saha işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri 3.162,44-YTL dir. Ulaşım; Özel araçlarla, Fethiye-Üzümlü minibüsleri ile gidilebilmektedir. 10.GÜNNÜCEK ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(B TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı :26 hektar. Marmaris Körfezi üzerinde Marmaris e bitişik 1968 yılında 26 Ha lık bir alanda tesis edilmiştir. Kapasitesi kişi / gündür. Ağaç türü sığla ve defnedir. Halk arasında sığla ya günnük ağacı dendiği için Günnücek adı verilmiştir. Alt yapıları tamamlanmıştır. Atık suların şehir kanalizasyon şebekesine bağlanması gerekmektedir yılında 5 yıl süre ile kırkahvesi işletmeciliği ihale edilmiştir Yılında 4 yıl Süre ile Kapı Giriş ve Genel Saha Temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir yılı sonu itibarı ile ,00-YTL gelir elde edilmiştir. 11.KIZILDAĞ ORMAN İÇİN DİNLENME YERİ(B TİPİ): İli :Muğla İlçesi :Merkez Alanı :13 hektar. Muğla kent girişindeki 13 ha lık güzel bir Kızılçam ormanı içinde 1968 yılında tesis edilmiştir. Kapasitesi 500 kişi/gün dür. Kent merkezinin 2,5 km. bitişiğinde şehir merkezinden 125 m. daha yüksektir. (750 m). Bu nedenle hem panoramik bir şehir manzarasına, hem de oldukça serin bir havaya sahip bulunan piknik yeri, bahar ve yaz aylarında hayli rağbet görmektedir. Yol, su, elektrik sorunu yoktur. Sahada kır kahvesi, otopark, manzara seyir terasları, wc, piknik masaları ve çocuk oyun alanı bulunmaktadır yılında Orman Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. 13- PAMUCAK (A TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı : m2 212

213 Marmaris merkezine 8 Km lik mesafede, m2 lik alanda kızılçam koru ormanı içerisinde kurulmuştur. Sahada yol, su, elektrik, kanalizasyon, otopark, wc, giriş kontrol, 36 adet çift katlı blok, 15 adet tek katlı blok, hizmet binası, mutfak, 2 adet soğuk hava deposu, gazino, 5 adet idare binası, 2 katlı servis binası ve spor sahası mevcut olup, sahada su sporları da yapılabilmektedir. Saha 255 yatak kişi-gün kapasitelidir yılında 10 yıl süre ile Konaklama Üniteleri, Gazino, genel saha işletmeciliği ihale edilmiştir. İşletmeci tesislere işletme ruhsatı alamadığı için hiç ödeme yapmamış, yazışmalar devam etmektedir. 14- KÜÇÜK KARGI ÖMER EŞEN (A TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Fethiye Alanı : Fethiye merkezine 25 Km lik mesafede sığla ormanları içerisinde Ha lık bir alanda kurulmuştur. Sahada 26 adet baraka, 1 adet kafeterya-restaurant, 1 adet mutfak, wc, otopark elektrik, su, kanalizasyon ve giriş kontrol kulübesi mevcuttur. Saha 134 yatak kişi-gün kapasitelidir yılında 10 yıl süre ile K.Kargı Ömer EŞEN Mesire Yeri işletmeciliği ihale edilmiştir Yılı geliri ,88-YTL dir Yılı geliri ,40-YTL dir. 15- GÜVERCİNLİK (A TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Bodrum Alanı : Ha Bodrum merkezine 20 Km, Milas merkezine 25 Km lik mesafede Ha lık bir alanda kurulmuştur. Sahada su sporları yapılabilmekte ve 2 adet iskele mevcuttur. 2 katlı, 3 bloklu, 6 daireli 2 bina, 5 adet tek katlı müstakil ev, apart şeklinde bitişik 3 adet tek katlı bina, kamp şefi evi, bekçi kulübesi, bekçi evi, çamaşırhane, deniz kenarında yemekhane (lokal), umumi tuvalet ve duşlar, arıtma tesisi, elektrik tesisi, otoparkı, binaların tamamında su deposu, güneş enerjisi ve sahanın kendi suyu (artezyen) mevcut olup, kampın belli noktalarında çeşmeler mevcuttur. Saha 89 yatak 8900 kişi-gün kapasitelidir. Güvercinlik Mesire Yeri kapı giriş ve tüm tesislerin işletmeciliği 2003 yılında 10 yıl süre ile ihale edilmiştir. Ödeme sorunu yaşandığı için mahkeme süreci devam etmektedir. 16- KOVANLIK (A TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Datça Alanı : Ha Datça merkezine 30 Km lik mesafede Ha lık kızılçam koru ormanı içerisinde kurulmuştur. Sahada 8 adet betonerme bina, 2 adet yemekhane, 9 adet ahşap bina, 6 adet ahşap baraka, 1 adet pergole, direk tipi özel trafo, büfe, su deposu, wc ve giriş kontrol binası bulunmaktadır. Saha 65 yatak 5850 kişi-gün kapasitelidir. Kovanlık Mesire Yeri kapı giriş ve tüm tesislerin 2003 yılında 10 yıl süre ile ihale edilmiştir.2009 Yılı geliri ,68-YTL dir. 17- USULUK (A TİPİ) : İli :Muğla 213

214 İlçesi :Datça Alanı : Ha Bodruma 5 Km mesafede 14 Ha lık alanda kurulmuş olup, sahada herhangi bir tesis bulunmamaktadır ,85-YTL muhammen bedelle tarihinde ihaleye çıkmış olup, %234 arttırımla ,34YTL tutar ile işletmeciliği ihale edilmiştir.ilgili firma tarihinde sahayı teslim almıştır. İşletme süresi 29 yıldır Yılı geliri ,67-YTL dir. 18- BABADAĞ (B TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Datça Alanı : Ha 810 Ha lık sahada yamaç paraşütü sporu yapılabilmesi amacıyla tesis edilmiştir. Ancak Orman Genel Müdürlüğüne iade edilmiştir. 19-MERSİNLİDERE (B TİPİ) : İli :Muğla İlçesi :Datça Alanı : Ha 55 Ha lık sahada B Tipi Mesire Yeri olarak tescili yapılmıştır Ancak Orman Genel Müdürlüğüne iade edilmiştir. F.5.6.Sulak Alanlar Bafa Gölü: 214

215 Bafa Gölü A Sınıfı Sulak Alandır. Göl tarihinde Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. 37 o 29 Kuzey 27 o 28 doğu koordinatlarında yer almaktadır. Eskiden Ege Denizi nin bir körfezi olan Larmos Körfezi nin, Menderes Nehri nin taşıdığı alüvyonlarla kaplanması ve yaklaşık 300 km 2 lik körfezin dolması sonucunda bugünkü Bafa Gölü meydana gelmiştir. İdari olarak Muğla ve Aydın il sınırları içerisinde yer almaktadır. Göl alanı, ortalama su seviyesinde (2.kotunda) haktar olup, göl su seviyesi ve alanı mevsimlere ve yıllara göre değişiklik göstermektedir rasat periyodunda; en yüksek seviye 1984 yılında 5.39 metre olarak, en düşük seviye ise 1990 tarihinde 0.15 metre olarak tespit edilmiştir. Bu seviye kuzeydeki Serçin Gölü tamamen kurumuştur. Gölün beslenmesi, göl alanına düşen yağışlar, mevsimlik akarsualr, kıyılardan çıkan pınarlar, dip kaynaklar ve Menderes Nehri ile olan bağlantı kanalıyla olmaktadır. Kuzeyde ortalama derinliği 2 metre civarında olan gölün, orta kesimleri 21 metreye ulaşmaktadır. Göl üzerinde antik kalıntıların bulunduğu 4 ada vardır. Ekolojik yönden bol gıdalı özellik arz eden gölün, günybatı kesimlerinde saz toplulukları, kuzeybatı uzunda sazlarla birlikte ılgın, söğüt ve kındıra toplulukları bulunmaktadır. Menderes Nehri ile göl arasında taşkın önleme seddesi yapılamdan önca 300 tonun üzerinde olan balık üretimi, su seviyesinin düşmesi, sazlıkların kurması ve ekolojik dengenin bozulması sonucu önemli ölçüde azalmıştır. Göl de sazan, yayın, sarıbalık, kızılkanat ve kefal bulunmaktadır. Kuş varlığı yönünden soz derece zengin olan gölde, prkçok kuş türünün yanısıra, nesli tehlikede olan türlerden cüce karabatak ve deniz kartalı kuluçkaya yatmakta ve kış mevsiminde de yüz binlerce ördek ve su kuşu tarafından beslenme ve barınma yeri olarak kullanılmaktadır. Köyceğiz Gölü: B Sınıfı sulak alandır ha lık yüzölçüme sahiptir. Göl; kanal, bataklık, sazlık, kumul ve subasar sığla ormanıgibi değişik ekosistemlerden oluşmuştur. Hafif tuzlu bir göldür. Başta Namnam Deresi olmak üzere çok sayıda dere, kaynak ve drenaj kanallarının taşıdığı sularla beslenir. Dalyanın en önemli özelliği nesli tehlike altındaki adı deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanı olan kumsaldır. Yine tehlike altında olan yumuşak kabuklu Nilkaplumbağası, kumsalın göl tarafında yurmutlar. Alan, aralarında karabatak, küçük karabatak, Macar Ördeği ve Sakar Meke nin de bulunduğu büyük sayıda kışlayan su kuşuna ev sahipliği yapmaktadır. Alan, 1988 de ilan edilne ve 1990 yılında sınırları genişletilen Köyceğiz Gölü Özel Çevre Koruma Gölgesi içerisinde yer 215

216 almaktadır. Göl ve delta geniş tarım toprakları ve tepelerle çevrilidir. Pamuk, susam, mısır, turunçgiller ve buğday bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Daha yükse noktalarda zeytinlikler bulunmaktadır. Seracılık gün geçtikçe artmaktadır. Balıkçılık, sulak alandaki en önemli geçim kaynağıdır. Köyceğiz Gölü nü denize bağlayan 12 km uzunluğunda ve 1.53 m. derinliğindeki kanal üzerinde çok sayıda dalyan bulunur. Bölgede pek çok balık türü yaşamaktadır. Diğer sulak alanlarımız; ADI Namnam Çayı Köyceğiz Gölü Alagöl Sülüngür Gölü Dalaman Çayı Koca Göl Baldırnaz Gölü Kargın Gölü Kükürtlü Göl Akköprü Barajı Bereket Barajı Bodrum Karaova Barajı Metruk Tuzla Milas Geyik Barajı Sarıçay Hacat Gölü Denizcik Gölü Bayır Kazan Göleti Dipsiz Çay Kargıcık Çayı Eşen Çayı Akgöl (Karaot) Aksazlar Akarca Dere Göleti MEVKİSİ Köyceğiz İlçesi Köyceğiz İlçesi Köyceğiz İlçesi Ortaca İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Dalaman İlçesi Bodrum İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Milas İlçesi Yatağan İlçesi Yatağan İlçesi Fethiye İlçesi Fethiye İlçesi Fethiyeİlçesi Fethiye İlçesi Ula İlçesi F.5.7.Biyogenetik Rezerv Alanları İlimiz sınırları içerisinde biyogenetik rezerv alanları bulunmamaktadır. F.5.8.Biyosfer Rezerv Alanları İlimiz sınırları içerisinde biyosfer rezerv alanları bulunmamaktadır. F.5.9.Özel Çevre Koruma Bölgeleri Özel Çevre Koruma Bölgeleri (ÖÇKB); tarihi, doğal, kültürel vb. değerler açısından bütünlük gösteren gerek ülke gerekse dünya ölçeğindeki ekolojik önemi olan alanlardır. Ülkemizde 13 adet Özel Çevre Koruma Bölgesi mevcuttur. Bu ÖÇKB lerinden en önemli 5(beş) tanesi ÖÇKB si Muğla İlinde 216

217 olup, Muğla İlinin yaklaşık % 26 sı ÖÇKB sidir. Toplam Özel Çevre Koruma Alanlarının % 30 luk bir kısmı ise Muğla İli sınırları içerisindedir. Muğla İli Özel Çevre Koruma Bölgelerinin Tüm ÖÇK Bölgelerindeki Alan Dağılımı Fethiye Köyceğiz Datça Gökova 76% 6% 3% 10% 4% 1% Patara Toplam Muğla ÖÇK Bölgelerinin Toplam ÖÇK Bölgelerindeki Dağılımı Fethiye-Göcek Bölgesi Fethiye Fethiye, Anadolu nun güneybatısında, Muğla İli nin Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yer alır. Yerleşim yeri olarak Mendos Dağı nın eteğinde, iç körfezin hemen doğu kenarında bulunmaktadır. 774 km 2 lik bir alanı kapsayan bölge, sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, kıyıları, tarihi ve kültürel özellikleri, yat turizmi açısından Göcek Körfezi ve Ölüdeniz (Belceğiz koyu) gibi henüz çok fazla tahribata uğramamış değerleri nedeniyle, tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Köyceğiz-Dalyan Bölgesi 217

218 Köyceğiz Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi Muğla ili sınırları içinde, ilin güneydoğusunda bulunan bir yerleşim alanıdır. Gerek sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, tarihi, göl ve kanalları, gerekse flora ve fauna zenginliği nedeniyle Köyceğiz-Dalyan yöresi, tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Dalyan Kanallarla Akdeniz e bağlanan Köyceğiz Gölü nün de içinde bulunduğu bölge, 461,4 km 2 lik bir alanı kapsamaktadır. Gökova Bölgesi Gökova, doğal güzellikleri, koyları ve tarihi eserleri ile gelecek kuşaklara aktarılması gereken önemli bir beldedir. Bu nedenle; tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. 218

219 Gökova-Akyaka Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi; Muğla ili sınırları içinde Fethiye Marmaris karayolu üzerinde ve ilin güneyinde km 2 bir alanı kapsar. Datça-Bozburun Bölgesi Datça-Bozburun Bölge, Muğla ilinin güneybatısında, kuzeyde Gökova Körfezi, güneyde Hisarönü Körfezi arasında batıya doğru 70 km lik uzantısı olan bir yarımada üzerindedir. Yarımada dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Bozburun 219

220 Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi birbirinden güzel el değmemiş koyları, çok zengin bitki örtüsü, bol oksijenli havası ve tarihi kalıntılarından dolayı tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Bölgenin alanı km 2 dir. Patara Bölgesi Bölge; tarihi ve kültürel eserlere, eşsiz doğal zenginliğe ve güzelliğe sahiptir. Bu değerlerin korunması, geliştirilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla bölge tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Patara Patara Özel Çevre Koruma Bölgesi nin büyük bir kısmı Antalya İli Kaş İlçesi, diğer bir kısmı ise Muğla İli sınırları içinde yer almaktadır. Alan olarak km 2 yi kapsayan bölgenin kıyı uzunluğu 20 km ve deniz yüzeyi ha.dır. ÖÇKB LERİNİN KORUMA STATÜLERİ Fethiye-Göcek Kültür Bakanlığı na bağlı İzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir tarih ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinde sınır genişletilmesi yapılmıştır. Köyceğiz-Dalyan Kültür Bakanlığı na bağlı İzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir tarih ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinde sınır genişletilmesi yapılmıştır. 220

221 Gökova Kültür Bakanlığı na bağlı İzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Datça-Bozburun Kültür Bakanlığı na bağlı İzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. ÖÇKB LERİNİN ZENGİNLİKLERİ Ekolojik Ve Tarihi Zenginlikler Fethiye-Göcek Fethiye ve yöresindeki kıyılarda (600 m. den az yüksekliklerde ) maki toplulukları, daha yükseklerde konifer ormanları yer almaktadır. Bu ormanlar karaçam, kızılçam ve sedir ormanlarıdır. Kıyılarda ise fundalıklar, zeytinlikler, meşelikler, narenciye bulunmaktadır. Ayrıca; Göcek, İnlice, Küçük Kargı, Yanıklar ve Günlükbaşı nda yetişen sığla-günlük ağacıda endemik bir türdür. Bölge diğer koruma bölgelerinde olduğu gibi fauna varlığı açısından oldukça zengindir. Fethiye Bölgesinden Görüntüler 221

222 Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi nde; Şövalye Adası ndan başlayarak, Fethiye Körfezi nin batı ve kuzey batısında irili ufaklı adalar vardır. Oniki Adalar olarak anılan bu adaların her biri ayrı güzelliğe sahip tarihi ve kültürel eserlerle doludur. Göcek Körfezi eskiden Pazaryeri olarak kullanılan bir liman olmasına rağmen günümüzde yat turizminin yoğun olduğu bir merkez durumundadır. Fethiye İlk kuruluşunun M.Ö. 16. yy da olduğu sanılan Fethiye, Anadolu nun en eski yerleşim merkezlerinden birisidir. Antik adı Telmessos olan kentin önemli tarihi eserleri kaya mezarlarıdır. Ayrıca; Telmessos Tiyatrosuna ait antik duvar kalıntıları da önem taşımaktadır. Osmanlı döneminden kalan en önemli eser ise Cezayirli Camii dir. Köyceğiz-Dalyan Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, flora ve fauna varlığı açısından oldukça zengin bir bölgedir. Akdeniz ikliminin etkisinde bulunması nedeniyle bu iklimin tipik florasına sahiptir. Bölgede üç ana vejetasyon hakimdir.bunlardan birincisi, Köyceğiz Gölü-Dalyan Deltası ve yakın çevresindeki sulak ve bataklık alanları kaplayan kamışlık ve sazlıklardır.ikincisi, Akdeniz in tipik maki örtüsüdür. Üçüncüsü ise bölgenin % 60 ını kaplayan ormanlardır. Bu ormanlarda yer alan sığla ağacı (Liguidambar Orientalis ) bölgeye has, endemik bir türdür. Sığla Ağacı, dünyada sadece Honduras ta ve Türkiye nin güneybatı kıyılarında yetişmektedir. 222

223 Fauna ve Flora Yapılan araştırmalar sonucu; bölgede 7 farklı kuş habitatında, yaklaşık 180 kuş türünün gözlendiği, göller ve delta çevresinde bol miktarda yaban kazı, ördek, balıkçıl ve sakarmeke bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca; bölge, ülkemizde oldukça az rastlanan pelikan kuşunun nadir konaklama bölgelerinden biridir. Köyceğiz lagün sistemi ve bağlantılı su kaynaklarında kefal, çipura, levrek, akya, yılan balığı, mercan, sazan, yayın ve gümüşbalığı gibi türler yaşamaktadır. Dalyan ve İztuzu ndan görüntüler Dalyan-İztuzu Kumsalı nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağası (Caretta caretta) nın Türkiye deki 17 önemli yuvalanma bölgesinden birisidir. İztuzu Kumsalı ve Deniz Kaplumbağaları 223

224 Kazancı Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinde, Köyceğiz Gölü ve 4 adet küçük göl (Sülüklü, Alagöl, Sülüngür ve İztuzu gölleri) sayısız kanallar ile Köyceğiz Gölü nün güneyinde, kuzey batıdan güney doğuya uzanan bir fay hattı boyunca sıralanmış, Sultaniye, Velibey (Delibey), Çavuş (Rıza çavuş) ve Gel Girme olarak anılan 5 sıcak su, 2 soğuk su kaplıca kaynağı bulunmaktadır. Dalyan Kaunos ve Ekincik Kumsalı Ayrıca; Dalyanağzı-İztuzu kumsal şeridi, Ekincik ve Kargıcak plajları deniz kıyılarını oluşturduğu gibi bugün Dalyan Belediyesi sınırları içinde kalan antik Kaunos (Caunos) kenti de bölgenin önemini artırmaktadır. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmeyen antik kentin bazı kalıntıları ve kaya mezarları günümüze kadar gelebilmişlerdir Gökova-Akyaka Akdeniz bitki topluluğunun ve tarım ürünlerinin çoğu bulunmaktadır. Bölge Akdeniz doğal bitki örtüsünün tüm örneklerini bulunduran bir laboratuvar niteliği taşımaktadır. 224

225 Gökova Gökova Körfezinin kuzey kıyısında, Kıran Dağları yamaçları kaliteli orman örtüsüne sahiptir. Flora arasında sığla-günlük ormanlarının önemi büyüktür. Yurdumuzun sadece güney-batı kıyılarında yetişen sığla-günlük ağaçları Gökova Körfezinin güney kıyısında bulunan küçük koylar gerisindeki taban arazilerde yer almaktadır. Günlük Ağacı Akbük Su Samuru Azmak Azmak Deresi Bölge fauna varlığı açısından oldukça zengindir. Bölgede su samuru (Lutra lutra) nun varlığı, oldukça yüksek bir populasyona sahip olduğu tespit edilmiştir. Gene dünyanın en kaliteli süngerleri bölgede yetişmektedir. 225

226 Sedir Adası Gökova Bölgesinin büyük bir bölümü arkeolojik sit alanıdır. Sedir Adası (Kedrai) ve Gelibolu (Galliopolis) önemli sit alanlarındandır. Sedir Adasında bir tiyatro, bir tapınak sur ve kale kalıntıları mevcuttur, Gelibolu civarında ve koyda tarihi kalıntılar olmasına rağmen burası hakkında ayrıntılı bilgi elde edilememiştir. Datça-Bozburun Datça Yarımadası nda flora bakımından toplam 999 takson sahip olup, bunların 30 u endemiktir. Özellikle serpantin tipi kayalıklar endemik türlerin günümüze ulaşması bakımından en önemli rolü oynamışlardır. Datça Körfezi Diğer yandan, yarımadada belirlenen endemiklerin 8 tanesi ülkemizde sadece Datça ve civarında bulunmaktadır. Bu türler içerisinde Datça Hurması özel bir öneme sahip olup, ortalama m. boylanabilen ince uzun gövdeli bir ağaçtır. Datça nın kuzey kesiminde yer alan Eksera Deresi nde 15 m. boyunda Datça Hurması na rastlanmıştır. 226

227 Knidos Kızıl Ada Kum Zambağı Datça Hurması Datça ya özgü bitki Diğer yandan, yarımadada belirlenen endemiklerin 8 tanesi ülkemizde sadece Datça ve civarında bulunmaktadır. Bu türler içerisinde Datça Hurması özel bir öneme sahip olup, ortalama m. boylanabilen ince uzun gövdeli bir ağaçtır. Datça nın kuzey kesiminde yer alan Eksera Deresi nde 15 m. boyunda Datça Hurması na rastlanmıştır. Memeli türler bakımından çok zengin olmayan Datça Yarımadası nda yaşam ortamlarının bozulması ile nesli her geçen gün azalan yaban keçisi ve boz ayının varlığı saptanmıştır. Patara Ülkemizin Akdeniz sahillerinde deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta) 17 önemli üremeyumurtlama bölgesi vardır. Patara kumsalı bu alanlar içerisinde en önemlisi olup, flora bakımından oldukça zengin bir bölgedir. 227

228 Patara Kumsalı Lycia Caretta caretta Yuva içine bırakılan yumurtalar Patara antik kentinin bir bölümü, özellikle Nekropol, Gelemiş Köy yerleşimi altında yer almaktadır. Ancak; kentin önemli anıtsal yapıları, lahit mezarları ve kent yerleşimi, tarımsal alanlar ile orman alanları ve kum altındadır. Patara antik kentinin bir bölümü, özellikle Nekropol, Gelemiş Köy yerleşimi altında yer almaktadır. Ancak; kentin önemli anıtsal yapıları, lahit mezarları ve kent yerleşimi, tarımsal alanlar ile orman alanları ve kum altındadır. Patara 228

229 Kent üç yönden yükselen tepelerin arasındaki bir çanak boyunca yayılmıştır. Antik kentin ortasında büyük bir bölümü bataklığa dönüşmüş olan Gelemiş Gölü bulunur. F.5.10.Av Hayvanları Koruma ve Üretme Sahaları Köyceğiz Yaban Hayatı Koruma Sahası: İli :Muğla İlçesi: :Köyceğiz Alanı : hektar 1992 yılında Köyceğiz İlçesi, Sultaniye, Çandır, Kürkçüler, Döğüşbelen ve Hamitköy sınırları içerisinde Doğusu Köyceğiz Gölü ve Namnam Çayı, Güneyi Akdeniz, Batısı Marmaris İşletmesi sınırını teşkil eden sahada tesis edilmiştir. Sahanın % 95 i Kızılçam, Kızılağaç, Çınar, Karaağaç, Sığla Ağaçları ile kaplıdır. Ayrıca çeşitli türlerde ağaçcıklar ve çalılar ile çayır otları, sazlıklar, böğürtlen, sütleğen gibi münferit türlerde mevcuttur. Sahada Yaban Keçisi başta olmak üzere Ayı, Tavşan, Tilki, Sincap, Karakulak, Yaban Domuzu mevcuttur. Sahanın Doğu ve Güney kısmındaki Köyceğiz Gölü nde göçmen kuşlara rastlanır. Bunlar; Bozkaz, Angıt, Yeşilbaş, Boz Ördek, Sakar Meke, Su Tavuğu, Karabatak olup kış aylarında gelir yazın giderler. Sahadaki koruma hizmetleri Köyceğiz Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Mühendisliği tarafından yapılmaktadır. Ulaşım; ise yaban hayatı koruma sahasına Marmaris ve Köyceğiz den ulaşılabilir. Marmaris Adaköy Yarımadası Yaban Hayatı Koruma Sahası: İli :Muğla İlçesi :Marmaris Alanı :721 hektar yılında Doğusu Bozburun Körfezi Batı sahilinden başlayıp Kurucabük sivrisi sırtını takiben gözetleme tepesine, Kuzeyi gözetleme tepesinden Küçükbalan-Çamlıdüz, Eğriderebaşı- Karakuz Tepe-Büyükbalan Zirvesi, Batısı Büyükbalan zirvesinden Asmateep sırtlarını takiben Yrtma Tepeye, Güneyi Yırtma Tepeden başlayıp Karadağ Yarımadası nın Kuzey-Doğu sınırını takiben Aksaz Bayırı, Mezarlık Tepe ve Karasu Azmağı ve deniz ile çevrili sahada tesis edilmiştir. Asli ağaç türü kızılçam dır. Karasu Vadisi nde Günlük (Sığla) meşçereleri mevcuttur. Bozuk orman sahasında maki florası bitkileri, fundalar, gramineler, otsu bitkiler vardır. Sahada Yaban Keçisi, Yaban Domuzu, Çakal, Tilki, Ayı, Keklik vardır. Yaban Keçisi diğer türlere nazaran daha fazladır. Sahanın tamamı Marmaris Milli Parkı içinde kalmıştır. Ulaşım; Sahaya Marmaris-Aksaz yolu ile ulaşılır. Bodrum-Gündoğan Yaban Hayatı Koruma Sahası: İli :Muğla İlçesi :Bodrum Alanı :1.495 hektar. 229

230 1997 yılında Bodrum İlçesi, Gündoğan Beldesi, Farilya Mevkiinde tesis edilmiştir. Sahaya Ege Denizi nde bulunan Küçük Ada, Pırasa Adası, Küçük Tavşan Adası ve Fener Adası dahildir. Saha içerisinde Kızılçam, Ardıç, Yabani Zeytin, Pırnal Meşesi, Ahlat, Zakkum, çalılar ve otsu bitkilerden Geven, Laden, Kaktüs mevcuttur. Yaban hayvanları Keklik, Bıldırcın, Şahin, Sürüngenler, Tavşan, Tilki, Porsuk, Çakal, Yaban Domuzu dur. Ayrıca deniz kuşları da vardır. Sahada özellikle Keklik ve Tavşan bol miktarda bulunmakta ve koruma hizmetleriyle daha da çoğalmaktadır. Koruma hizmetleri Bodrum Milli Parklar Av-Yaban Hayatı Mühendisliğince yapılmaktadır. Ulaşım; Sahaya Bodrum-Gündoğan Beldesi üzerinden ulaşılır. Çakmak-Kocatepe Koruma ve Üretme Sahası: İli :Muğla İlçesi :Merkez Alanı :1.435 hektar yılında doğusu Sarnıç Sırtları, Batısı Örmece Sırtları, Kuzeyi Yemişendere Köyü, Oturma Çayı, Güneyi Çakmak Köyü ile çevrili sahada tesis edilmiştir. Saha Kızılçam ve Karaçam Ağaçları ile kaplıdır. İçerisinde Yaban Keçileri bulunmaktadır. Koruma hizmetleri Muğla Milli Parklar ve Av- Yaban Hayatı Başmühendisliği tarafından yapılmaktadır. AV ÜRETME İSTASYONLARI İstasyonlar kapatılmıştır. F.5.11.Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar İlimizde, Yeşilova Körfezi nde; Kızılada ile karşısındaki Taşlıca Ada arasında çekilen hattın doğusunda kalan sahada, Hisarönü Körfezi nde; Dil Burnu ile karşısındaki Kargı Adasını birleştiren hattın doğusunda kalan saha içerisinde, Gökova Körfezi nde; Gerence Burnu ile Mersincik Burnu nu birleştiren hattın doğusunda kalan saha içerisinde, Ören Burnu ile karşısındaki Teke Burnu nu birleştiren hattın doğusunda kalan sahada, Güllük Körfezi nde;kazıklı Limanında,Kapalı Burnu ile Teke Burnu arası,çam Limanında Teke Burnu ile İncegöl Burnu arası,asin Körfezi nde İncegöl Burnu ile İnce Burun arası,güvercinlik Körfezi nde;ince Burun ile Saplı Burun ve Kızılyar Burnu arasında çekilen hattın doğusunda kalan sahada her türlü trol ile su ürünleri avcılığı yasaktır. Ortaca İlçesi, Sülüngür Gölü nde Kuzuluk hariç, dönem boyunca her türlü su ürünleri avcılığı yasaktır. Köyceğiz Gölü ve deltasında ağ ile Kefal Balığı avcılığı dönem boyunca yasaktır. Fethiye Körfezi nde Paçarız Burnu ile Fethiye Adası ve Eğrikum Burnu doğusunda kalan sahada dönem boyunca sürütme ve gırgır ağları ile su ürünleri avcılığı yasaktır. İlimiz iç sularından Mumcular Barajı ve Bencik Gölü nde avlanmak yasaktır. F.5.12.Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar 230

231 ENDEMİK BİTKİLER Bupleurum anatolicum Microsciadum minutum Aristolochia poluninii Alkanna macrosiphon Campanula hagielia Ampanula podocarpa Arenaria pamphylica subsp Arenaria turcica var. Trigonella lycica Ouercus eucheri Hypericum avicularifolium Hypericum depilatum subs. Hypericum bourgoer var. Gladiolus anatolius Ornithogalum algigenum Ballota pseudodrctamnus Stachys bombycina Veronica lycica Liquidambar orientalis ENDEMİK HAYVANLAR Caretta caretta Chelonra mydas Monachus monachus Rupicapra rupicapra Tryonyx triungus Vipera lebentina Deniz Kaplumbağası Kamplumbağa Akdeniz Foku Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Nil Kaplumbağası Engerek Yılanı F.5.13.Koruma Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar İlimiz Marmaris ve Fethiye İlçeleri nde Günlük Ağaçları (Liquidambar orientalis), Sırltandağı nda Halep Çamı koruma altına alınan floranın yaşama alanlarıdır. F.5.14.Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar AKDENİZ FOKU (Monachus monachus) Akdeniz Foku bütün dünya nesli tehlike altında bulunan türler içinde ilk sırada yer almaktadır. IUCN ( Dünya Doğayı Koruma Birliği ) tarafından koruma altına alınan 12 canlı türünden biri olup, bilim adamlarına göre dünyadaki sayılarının civarında olduğu, Türkiye sularında da 50 adet civarında da yaşadıkları tahmin edilmektedir. İlimizde Bodrum Yarımadası nda yaşamaktadır. Caretta caretta; Nesli tehlikede olan ve nesillerinin devamlılığı bakımından ülkemizin Akdeniz kıyılarına ihtiyaç duyan türlerdendir. Ekincik, Dalyan, Fethiye-Çalış, Dalaman, Patara ilimiz sınırları içerisindeki üreme alanlarıdır. 231

232 F.5.15.Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları F.5.16.Sit Alanları TABLO F.1.Sit Alanları MUĞLA SİT ALANLARI SAYISAL DÖKÜMÜ YERLEŞME ADI KENTSEL SİT ARKEOLOJİK SİT DOĞAL SİT MERKEZ (Muğla) BODRUM DATÇA FETHİYE DALAMAN ORTACA MARMARİS MİLAS YATAĞAN KÖYCEĞİZ ULA TOPLAM GENEL SİT ALANI SAYISI TOPLAMI

233 SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI ALANI KM² İLÇELER 1.DERECE 2.DERECE 3.DERECE TOPLAM 1.DERECE 2.DERECE 3.DERECE TOPLAM ARKEOLOJİK SİT DOĞAL SİT KENTSEL SİT YOK 3.DERECE TOPLAM ALANI KM² SAYISI ALANI KM² SAYISI Bodrum Datça Dalaman Fethiye Kavaklıdere Köyceğiz Marmaris

234 Merkez Milas Ortaca Ula yatağan TOPLAM

235 ADI YERİ ÖZELLİKLERİ YAPILAŞMA DURUMU 1.ve 3.Derece Arkeolojik Bodrum- Ana kayaya oyulmuş Yerleşim alanı içi Sit Yalıkavak yapılar 1.Derece Doğal Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeoloji Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Doğal Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum- - Yerleşim alanı içi Gündoğan 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum- - Yerleşim alanı içi Yalıkavak 1. ve 3.Derece Arkeolojik Bodrum-Konacık Antik yapılar mevcut Yerleşim alanı içi Sit 1.Derece Arkeolojik Sit Muğla-Karan Hellenistik döneme ait Yerleşim alanı dışı Sahili 1.ve 3. Derece Arkeolojik Fethiye-Ölüdeniz - Yerleşim alanı içi Sit 1.Derece Arkeolojik Sit Fethiye-Ovacık Tepe üzerinde sur - duvarları 1.Derece Arkeolojik Sit Fethiye-Hisarönü Roma yapı kalıntıları - 1.Derece Arkeolojik Sit Marmaris- Hellenistik dönem kale - Karacasöğüt kalıntısı 1.ve 3.Derece Arkeolojik Marmaris- Physcos antik kenti Yerleşim alanı içi Sit Höyüktepe devamı 1.Derece Arkeolojik Sit Marmaris- İyilikkayası devamı Yerleşim alanı içi İyilikkayası 1.ve 3.Derece Doğal Sit Ortaca-Sarıgerme

236 F Kentsel Sit ADI SİT DERECESİ YERİ 1. Muğla-Merkez Kentsel SİT MUĞLA 2. Karabağlar Kentsel SİT Karabağlar MUĞLA 3. Yeşilyurt Kentsel SİT Yeşilyurt 4. Bözüyük Kentsel SİT Bozüyük 5. Ula Kentsel SİT Ula 6. Eski Karakaya Köyü Kentsel SİT Turgutreis Bodrum 7. Halikarnassos Kentsel SİT Bodrum 8. Reşadiye Kentsel SİT Datça 9. Knidos Örenyeri Kentsel SİT Datça 10. Telmessos Kentsel SİT Fethiye 11. Tersane Adası 3. Derece Kentsel SİT Fethiye 12. Mylasa Kentsel SİT Milas 13. Güllük (Pessala) Kentsel Milas F Tarihi Sit F Arkeolojik Sit TABLO F.2.Arkolojik Sit Alanları ADI YERİ ÖZELLİKLERİ YAPILAŞMA DURUMU 1.ve 3.Derece Arkeolojik Bodrum- Ana kayaya oyulmuş Yerleşim alanı içi Sit Yalıkavak yapılar 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeoloji Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Gölköy - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum-Türkbükü - Yerleşim alanı içi 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum- - Yerleşim alanı içi Gündoğan 1.Derece Arkeolojik Sit Bodrum- - Yerleşim alanı içi Yalıkavak 1. ve 3.Derece Arkeolojik Bodrum-Konacık Antik yapılar mevcut Yerleşim alanı içi 236

237 1.Derece Arkeolojik Sit Muğla-Karan Hellenistik döneme ait Yerleşim alanı dışı Sahili 1.ve 3. Derece Arkeolojik Fethiye-Ölüdeniz - Yerleşim alanı içi Sit 1.Derece Arkeolojik Sit Fethiye-Ovacık Tepe üzerinde sur - duvarları 1.Derece Arkeolojik Sit Fethiye-Hisarönü Roma yapı kalıntıları - 1.Derece Arkeolojik Sit Marmaris- Hellenistik dönem kale - Karacasöğüt kalıntısı 1.ve 3.Derece Arkeolojik Marmaris- Physcos antik kenti Yerleşim alanı içi Sit Höyüktepe devamı 1.Derece Arkeolojik Sit Marmaris- İyilikkayası İyilikkayası devamı Yerleşim alanı içi Bunlardan başka; ADI SİT DERECESİ BULUNDUĞU YER 1.Günlüce Köyü 3.Derece Arkeolojik Günlüce/Muğla 2.Telmessus 1.Derece Arkeolojik Gökçebel/Bodrum 3.Kadianda 1.ve 3.Derece Arkeolojik Gölköy/Bodrum 4.Badem Adaları 1. Derece Arkeolojik Türkbükü/Bodrum 5.Carianda (Sıralık Kalesi) 1. Derece Arkeolojik Bodrum 6.Salih Adası 3. Derece Arkeolojik Bodrum 7.Kocadağ 1. Derece Arkeolojik Bodrum 8.Kovuk Çal 1. Derece Arkeolojik Bodrum 9.Arcomesus 1. Derece Arkeolojik Bodrum 10.Büyük Keneli Tepesi 1. Derece Arkeolojik Bodrum 11.Bitez ve Mezarlıklar 2. Derece Arkeolojik Bodrum 12.Büyük Çevrim 1. Derece Arkeolojik Kızılağaç Köyü/Bodrum 13.Siyangela (Alazeytin Kalesi) 1. Derece Arkeolojik Çiftlik Köyü/Bodrum 14.Thaengela 1. Derece Arkeolojik Çiftlik Köyü/Bodrum 15.Çilek Kalesi 1. Derece Arkeolojik Kızılağaç Köyü/Bodrum 16.Termera 1. Derece Arkeolojik Akyarlar/Bodrum 17.Termerion Çıfıt Kale 1.ve 3. Derece Arkeolojik Akyarlar-Bodrum 18.Pedesa ve Gökçeler Kalesi 1. Derece Arkeolojik Konacık/Bodrum 19.Ören Avlusu 1. Derece Arkeolojik Dağbelen/Bodrum 20.Oyuklu Dağ 1. Derece Arkeolojik Dağbelen/Bodrum 21.Güvercinlik 3. Derece Arkeolojik Bodrum 22.Uranıum (Burgaz Kale) 1. Derece Arkeolojik Yalıkavak/Bodrum 23.Myndos Antik Kenti 1.2.ve 3.Derece Arkeolojik Gümüşlük/Bodrum 24.Gebe Kilise Tümülüsü 1. Derece Arkeolojik Torba/Bodrum 25.Halikarnassos Arkeolojik Sit Bodrum 26.Tonozlu Mezar 1. Derece Arkeolojik Bodrum 27.Domuz Adası 2. Derece Arkeolojik Dalaman 28.Cyra 2. ve 3.Derece Arkeolojik Dalaman 29.Armys ve Lydai 3. Derece Arkeolojik Dalaman 30.Lyssa 3. Derece Arkeolojik Dalaman 31.Alycanda 1. Derece Arkeolojik Dalaman 32.Höyük Tepe 2. Derece Arkeolojik Dalaman 237

238 33.Arap Mezarlığı Arkeolojik Sit Dalaman 34.Mezarlık 1. Derece Arkeolojik Dalaman 35.Yolluca Adası 1. Derece Arkeolojik Datça 36.Mesudiye 3. Derece Arkeolojik Datça 37.Kargı Köyü 3. Derece Arkeolojik Datça 38.Hızırşah Mevkii 3. Derece Arkeolojik Datça 39.Karaincir Mevkii 3. Derece Arkeolojik Datça 40.Burgaz Mev.AntikTaş Ocakları 1. Derece Arkeolojik Datça 41.İskele Mahallesi 1. Derece Arkeolojik Datça 42.Eski Zeytinyağı Üretim Merkezi 1. Derece Arkeolojik Datça 43.Reşadiye 3. Derece Arkeolojik Datça 44.Bybassos 1. ve 3.Derece Arkeolojik Datça 45.Triopion 1. Derece Arkeolojik Datça 46.Eski Knidos 1. Derece Arkeolojik Datça 47.Seramik Atölyeleri 1. Derece Arkeolojik Mesudiye-Datça 48.Ova Burnu 1. Derece Arkeolojik Mesudiye-Datça 49.Körmen Körfezi 1. Derece Arkeolojik Datça 50.Knidos Örenyeri Arkeolojik Sit Datça (D) 51.Cumalı Köyü,Murdala Mevkii 1.ve3. Derece Arkeolojik Datça 52.Emecik Köyü 3. Derece Arkeolojik Datça 53.Bozburun 1.ve3. Derece Arkeolojik Datça 54.Pınara Örenyeri 1.Derece Arkeolojik Fethiye (D) 55.Letoon 1.ve 3.Derece Arkeolojik Fethiye (D) 56.Tlos 1.Derece Arkeolojik Fethiye 57.Karmalassos (Kaya Köyü) 3.Derece Arkeolojik Fethiye 58.Sidyma Örenyeri 1.2. ve 3.Derece Arkeolojik Fethiye 59.Asar Ardı Koyu 2.Derece Arkeolojik Fethiye 60.Sancaklı Koyu 2.Derece Arkeolojik Fethiye 61.Gözlengiç Tepe 2.Derece Arkeolojik Fethiye 62.Yağlı 2.Derece Arkeolojik Fethiye 63.Gemile (Aya Nikola) 1. Derece Arkeolojik Fethiye (D) 64.Karacaören Adası 1. Derece Arkeolojik Fethiye 65.Tuzla Burnu 1. Derece Arkeolojik Fethiye 66.Eşşek Kurtaran Tepeve Tüllüce 2. Derece Arkeolojik Fethiye 67.Akkulak Mevkii Arkeolojik Sit Fethiye 68.Keçiler-Asartepe 1. Derece Arkeolojik Fethiye 69.Telmessos 1.ve 3.Derece Arkeolojik Fethiye 70.Şovalye Adası 1.ve 3.Derece Arkeolojik Fethiye 71.Çalış Tepe 1. Derece Arkeolojik Fethiye 72.Kum Kale 3. Derece Arkeolojik Fethiye 73.Daidalos 2. Derece Arkeolojik Fethiye 74.Araxa Örenyeri 1. ve 3. Derece Arkeolojik Fethiye 75.Balbura Örenyeri 1 Derece Arkeolojik Fethiye 76.Y.Çatılar (Höyük Tepe) Arkeolojik Sit Fethiye 77.Gölbent Köyü yol Kenarı 1. Derece Arkeolojik Eşen-Fethiye 78.Küçük Telmessos 1. Derece Arkeolojik Fethiye 79.Perdikia I. Arkeolojik Sit Fethiye 80.Perdikia II. Arkeolojik Sit Fethiye 81.Alacain 1. Derece Arkeolojik Fethiye 82.Hıdırlık 1. Derece Arkeolojik Fethiye 238

239 83.Karagözler Mh. 28 Ada 1 Parsel 1. Derece Arkeolojik Fethiye 84.Narlık Kale 1. Derece Arkeolojik Çayan Köyü-Fethiye 85.Siyamlar Mahallesi 1. Derece Arkeolojik Çayan Köyü-Fethiye 86.Seki Bucağı Arkeolojik Sit Fethiye 87.İnlice 1. Derece Arkeolojik Fethiye 88.Girmeler Mağarası 1. Derece Arkeolojik Fethiye 89.Tahtacı Yurdu 1. Derece Arkeolojik Yakabağ-Fethiye 90.Kiliseli Tepe 1. Derece Arkeolojik Yakabağ-Fethiye 91.Kaya Köyü Nekropolü 1. Derece Arkeolojik Kayaköy-Fethiye Parsel ve Çevresi 1. Derece Arkeolojik Keçiler-Fethiye 93.Ören Tepe 2. Derece Arkeolojik Karadere-Fethiye 94.Antik Nekropol 1. Derece Arkeolojik Karakaya Köyü-Fethiye 95.Hyllarima 1. ve 3. Derece Arkeolojik Derebağ-Kavaklıdere 96.Kaunos 1. ve 3. Derece Arkeolojik Çandır Köyü-Köyceğiz (D) 97.Asar Pınarı antik Yerleşimi 1.Derece Arkeolojik Yangı Köyü-Köyceğiz 98.Asar Tepe Yerleşimi 1. Derece Arkeolojik Yangı Köyü-Köyceğiz 99.Baybassino 1. Derece Arkeolojik Marmaris 100.Calliopolis 1. ve 3.Derece Arkeolojik Marmaris 101.Saranda 3. Derece Arkeolojik Marmaris 102.Tymos 3. Derece Arkeolojik Marmaris 103.Loryma 1. Derece Arkeolojik Marmaris 104.Amos 1. Derece Arkeolojik Marmaris 105.Cennet Adası 1. Derece Arkeolojik Marmaris 106.Hisarönü Körfezi Arkeolojik Sit Turgut Köyü-Marmaris 107.Patakis (Kızıl Ada) Arkeolojik Sit Marmaris 108.Çubucak-Hisarönü 1. ve 2.Derece Arkeolojik Marmaris 109.Asartepe (Physcos) 1. Derece Arkeolojik Marmaris 110.Tavşanbükü 1. ve 3.Derece Arkeolojik Marmaris 111.Gavur Sancağı 1. Derece Arkeolojik Marmaris 112.Hydas 1. Derece Arkeolojik Marmaris 113.Pyrnos 1. Derece Arkeolojik Marmaris 114.Erine 1. Derece Arkeolojik Marmaris 115.Bargilya 1. Derece Arkeolojik Milas 116.İasos 1. ve 2.Derece Arkeolojik Milas (D) 117.Labranda 1. Derece Arkeolojik Milas (D) 118.Heraklia 1. Derece Arkeolojik Milas (D) 119.Euromos 1. ve 3.Derece Arkeolojik Milas (D) 120.Beçin 1. ve 3.Derece Arkeolojik Milas (D) 121.Alagün 1. ve 3. Derece Arkeolojik Milas 122.Keramos 1. ve 3. Derece Arkeolojik Milas 123.Mylasa 1. ve 3. Derece Arkeolojik Milas 124.Beçin ve Denizcik Gölü 3. Derece Arkeolojik Milas 125.Beşikkale 1. ve 3.Derece Arkeolojik Milas 126.Cindya 1. Derece Arkeolojik Dörttepe-Milas 127.Cirit Osman Tepesi 1. ve 3.Derece Arkeolojik Danişment-Milas 128.Hydisos Antik Kenti 1.ve 3.Derece Arkeolojik Karacahisar Köyü-Milas 129.Kayaönü Köyü 18-9 Parseller 1.Derece Arkeolojik Kayaönü Köyü-Milas 130.Karagöl Tepe 1.Derece Arkeolojik Kazıklı Köyü-Milas 131.Sarıgerme (Psilis) 3.Derece Arkeolojik Ortaca 132.Kaya Mezarları 1.Derece Arkeolojik Ortaca 239

240 133.Baba Adası 1.Derece Arkeolojik Ortaca 134.Kaya Mezarları Arkeolojik Sit Dalyan-Ortaca 135.İdyma 3.Derece Arkeolojik Ula 136.İdyma Akropolü 1.Derece Arkeolojik Ula 137.Ortacağ Kalesi 1.Derece Arkeolojik Ula 138.Kaya Mezarları 1.Derece Arkeolojik Akyaka-Ula 139.Sedir Adası 1.Derece Arkeolojik Ula (D) 140.Lagina 1. ve 3. Derece Arkeolojik Turgut-Yatağan 141.Stratonikeias 1.Derece Arkeolojik Eskihisar-Yatağan (D) F Doğal Sit ADI SİT DERECESİ BULUNDUĞU YER 1.Özlüce Köyü Doğal Sit Özlüce-Muğla 2.Karabağlar Yaylası Doğal Sit Muğla 3.Arcomesus 2.Derece Doğal Sit Kara Ada-Bodrum 4.Ada Boğazı 2.Derece Doğal Sit Bodrum 5.Bitez ve Mezarlıklar 2.Derece Doğal Sit Bitez Köyü-Bodrum 6.Ilıcabükü Koyu 2.Derece Doğal Sit Gölköy-Bodrum 7.Cyra 3.Derece Doğal Sit Dalaman 8.Armysa ve Lydai 3.Derece Doğal Sit Dalaman 9.Trafo Merkezi 1.Derece Doğal Sit Dalaman 10.Yarı Açık Cezaevi 1.Derece Doğal Sit Dalaman 11.Atakent 1.Derece Doğal Sit Dalaman 12.Kapıdağ Yarımadası 3.Derece Doğal Sit Dalaman 13.Dalaman Sahil Kesimi 1.ve 2.Derece Doğal Sit Dalaman 14.Gavur Deresi 1.Derece Doğal Sit Datça 15.Balıkaşıran Mevkii 1.Derece Doğal Sit Datça 16.Bencik Limanı 1.Derece Doğal Sit Datça 17.Kuyulu Burnu-Hazine Koyu 1.Derece Doğal Sit Datça 18.Bozburun Yarımadası Derece Doğal Sit Datça 19.Perdikia I. 3.Derece Doğal Sit Fethiye 20.Perdikia II. 3.Derece Doğal Sit Fethiye 21.Oyuktepe 3.Derece Doğal Sit Fethiye 22.Saz Tokat Mevkii 1.Derece Doğal Sit Fethiye 23.Saklıkent 1.Derece Doğal Sit Fethiye 24.Küçükkargı 3.Derece Doğal Sit Fethiye 25.Günübirlik Koyu 1.Derece Doğal Sit Fethiye 26.Kargılık Koyu 1.Derece Doğal Sit Fethiye 27.Atbükü Koyu 1.Derece Doğal Sit Fethiye 28.Boynuzbükü Koyu 1.Derece Doğal Sit Fethiye 29.Kara Ot Ak Gök 1.Derece Doğal Sit Fethiye 30.Kelebek Vadisi 1.Derece Doğal Sit Uzunyurt Köyü-Fethiye 31.Şelale ve Doğal Göletler 1.Derece Doğal Sit Uzunyurt Köyü-Fethiye 32.Orman Alanı Doğal Sit Kumluova-Fethiye 33.Gemile Koyu Vadisi Doğal Sit Gemile-Fethiye 34.Eceler Höyüğü 1.Derece Doğal Sit Girmeler Köyü-Fethiye 35.Yerküpe Mağarası 1.Derece Doğal Sit Menteşe-Kavaklıdere 36.Cennet Adası 2.Derece Doğal Sit Marmaris 240

241 37.Keçi ve Bedir Adaları 1.Derece Doğal Sit Marmaris 38.Kamelya Adası 1.Derece Doğal Sit Marmaris 39.Heraklia 3.Derece Doğal Sit Milas 40.Denizcik Gölü 1.Derece Doğal Sit Beçin-Milas 41.İncirli Mağara 1.Derece Doğal Sit Gökçeler Köyü-Milas 42.Çaylı Değirmen Tepe 1.Derece Doğal Sit Ortaca 43.Sığla Ağaç Topluluğu 1.Derece Doğal Sit Değirmentepe-Ortaca 44.Gökova Körfezi Doğal Sit Akyaka-Ula 45.Cedrai Örenyeri 1.Derece Doğal Sit Ula Muğla Merkez Tescilli Anıtsal ve Sivil Yapılar Merkez -Muğla Anıtsal-26 Sivil 296 Merkez Karabağlar Yaylası 40 adet Tek yapı tescili Muğla Kafaca Beldesi Sivil 11 MUĞLA MERKEZ TESCİLLİ KORUNMASI GEREKLİ KÜLTÜR VARLIĞI YAPILAR LİSTESİ Muğla-Merkez İlçe -322 Adet Muğla-Karabağlar Mah. -40 Adet Muğla-Kafaca Beldesi -11 Adet MUĞLA MERKEZ TESCİLLİ SİT ALANLARI LİSTESİ -Eski Muğla Kentsel Sit Alanı -Mabolla Antik Kenti I. Derece Arkeolojik Sit Alanı -Karabağlar Yaylası Kentsel ve III. Derece Doğal Sit Alanı -Akbük,Kıran,Sarnıç I.ve III. Derece Doğal Sit Alanları -Sarnıç I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı -(Merkez) Yeniköy I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı -Merkez Özlüce Köyü I. Derece Doğal Sit Alanı 241

242 Fethiye Kaya Mezarları Bodrum Mazı Köyü Yatağan Stratonikia F.5.17.Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yeralan Kültürel Miras ve Doğal Mira Statüsü Verilen Kültürel,Tarihi ve Doğal Alanlar F Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar F Sitler MUĞLA MERKEZ: 1.Mabolla Antik Kenti I.Derece Arkeolojik Sit Alanı 2.Sarnıç I ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı 3.Merkez Yeniköy I.ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı BODRUM 242

243 1.Yalı Beldesi I.Derece Arkeolojik Sit Alanı 2.Bodrum Merkez Kentesel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı 3.Bodrum, Merkez, Halikarnassos Antik Kenti I.II. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanları 4.Göltürkbükü Beldesi I. Ve II. Derece Arkeolojik Sit Alanı 5.Bitez Beldesi I.Derece Arkeolojik Sit Alanı (Nekropol) 6.Konacık Beldesi Pedesa Antik Kenti I.Derece Arkeolojik Sit Alanı 7.Turgutreis Beldesi, Akyarlar Köyü, Termera (Aspat Kalesi) Antik Kenti I.ve II Derece Arkeolojik Alanları 8.Turgutreis Beldesi, Kadıkalesi Köyü I.veIII. Derece Arkeolojik Sit Alanları 9.Gümüşlük Beldesi, Myndos Antik Kenti I.II. III. Derece Arkeolojik Sit Alanları 10.Yalıkavak Beldesi Küdür Yarımadası I.Derece Arkeolojik Sit Alanı 11.Yalıkavak Beldesi Sandıma Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanları 12.Yalıkavak Beldesi, Gökçebel Köyü, Termessos Antik Kenti I.ve II. Derece Arkeolojik Sit Alanı 13.Gündoğan Beldesi, Peynirçiçeği Mağarası I.Derece Arkeolojik Sit Alanları 14.Mumcular Beldesi (Carianda Antik Kenti) I.veIII. Derece Arkeolojik Sit Alanı 15.Mazı Köyü I.ve II. Derece Arkeolojik Sit Alanı DATÇA 1.Emecik Köyü (Bybassos Antik Kenti) I.ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanları 2.Alavara Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 3.Kızlan Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 4.Datça Merkez Dadya ve Reşadiye Mahalleri III. Derece Arkeolojik Sit 5.Datça Burgaz ve İskele Mahalleri I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 6.Hızırşah Köyü I.Derece Arkeolojik Sit 7.Mesudiye Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 243

244 8.Yakaköy I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 9.Yazıköyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit (Knidos Antik Kenti) FETHİYE 1.Merkez Telmessos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Merkez Şovalye Adası I.Derece Arkeolojik Sit 3.İnlice Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 4.Yanıklar Köyü I.Derece Arkeolojik Sit 5.Kayaköy I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 6.Ölüdeniz III. Derece Arkeolojik Sit 7.Uzunyurt Köyü I.II. ve III. Derece Arkeolojik Sit 8.Yakaköy (Tlos Antik Kenti) I.Derece Arkeolojik Sit 9.İzzetinköy Sdyma Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 10.Minare Köyü Pınara Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 11.Yeşilüzümlü Köyü Kadyanda Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 12.Seki Beldesi I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 13.Yayla Ceyla Köyü Oneanda Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 14.Ören Köyü Atoksa Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 15.Göcek Adaları I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 16.Gemiler Adası I.Derece Arkeolojik Sit KÖYCEĞİZ 1.Çandır Köyü Kaunos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Sultaniye Köyü I.II. ve III. Derece Arkeolojik Sit MARMARİS 1.Çamlı Köyü Gallipolis Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Karacasöğüt Köyü I.Derece Arkeolojik Sit 244

245 3.Marmaris Merkez I.Derece Arkeolojik Sit 4.İçmeler I.Derece Arkeolojik Sit 5.Turunç Beldesi Osmaniye Köyü Amos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 6.Bayır Köyü I.Derece Arkeolojik Sit 7.Hisarönü Köyü I.Derece Arkeolojk Sit (Erine AntikKenti) 8.Orhaniye Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 9.Turgut Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 10.Selimiye Köyü I.Derece Arkeolojik Sit 11.Bozburun Beldesi I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 12.Söğüt Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit MİLAS 1.Merkez Mylasa Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Beçin I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 3.Ören Beldesi Keramos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 4.Piğnar Köyü I.Derece Arkelojik Sit 5.Güllük Beldesi İasos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 6.Güllük Beldesi Passala Antik Kenti I.Derece Arkeolojik Sit. 7.Boğaziçi Köyü Bargilya Antişk Kenti I.Derece Arkeolojik Sit 8.Selimiye Köyü Euromos Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 9.Ortaköy Labranda Antik Kenti I.Ve III. Derece Arkeolojik Sit 10.Kapıkırı Köyü Meraklio Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 11.Pınarcık Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 12.Bafa Gölü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 13.Eğirdere Köyü I.ve II. Derece Arkeolojik Sit ULA 245

246 1.Akyaka Beldesi İdyma Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Gökova Beldesi I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 3.Yeşilova Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit YATAĞAN 1.Eskihisar Köyü stratonikea Antik Kenti I.Derece Arkeolojik Sit 2.Turgut Beldesi Lagina Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 3.Bozüyük Beldesi I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 4.Nebiköy I.Derece Arkeolojik Sit DALAMAN 1.Kapıkargın Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Şerefler Köyü alycanda Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit ORTACA 1.Osmaniye Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit 2.Mergenli Köyü I.ve III. Derece Arkeolojik Sit KAVAKLIDERE 1.Derebağ Köyü Hylarima Antik Kenti I.ve III. Derece Arkeolojik Sit F Anıtlar İlimiz sınırları içerisinde Muğla Merkez İlçede 322 adet, Muğla Karabağalr Mahalelesinde 40 adet, Muğla Kafaca Beldesinde 11 adet, Bodrum İlçesinde 450 adet, Datça İlçesi Datya Mahallesinde 126 adet, Datça Reşadiye Mahallesinde 154 adet, Fethiye ilçesinde 162 adet, Köyceğiz İlçesinde 32 adet, Marmaris İlçesinde 130 adet, Milas İlçesi (Merkez) 96 adet, Milas Beçin Beldesinde 20 adet, Ula İlçesinde 17 adet, Yatağan Bozüyük Beldesinde 24 adet, Yatağan Eskihisar Köyü nde 28 adet olmak üzere toplam1603 adet Tescilli Korunması Gerekli Kültür Varlığı Yapıları mevcuttur. İlimizde bulunan mimari zenginliklerimizin bazıları; TABLO F.3.Mimari Zenginliklerimiz. Mimari Eserin Adı Sarnıç Yeri Ula-Akyaka-İskele Mevk. Yapıldığı Tarih Kullanım Amacı Özellikleri Osmanlı Su Sarnıcı Daire planlı, yığma taş, yuvarlak kemerli aynalı ve çeşmeli 246

247 Kaya Mezarı Ula-Kozlukuyu Köyü- - Mezar Kaya mezarı Çaydere Mevkii Oda Mezarı Yatağan-Yeşilbağcılar- M.Ö.400- Anıt Mezar Taş örgülü,oda mezar Börükçü Mevkii 500 Sarnıç Bodrum-Demirçiftliği Mevkii - Su sarnıcı Yuvarlak planlı, kubbeli, yığma taştan Sarnıç Bodrum-Demirçiftliği - Su sarnıcı Dikdörtgen planlı, tonozlu Mevkii Sarnıç Bodrum-Demirçiftliği - Su sarnıcı Dikdörtgen planlı, tonozlu Mevkii Konut Bodrum-Göltürkbükü- Köyiçi Mevkii 20 y.y. Konut Dikdörtgen planlı, iki katlı taş yapı Konut Bodrum-Göltürkbükü- Yalı Mevkii 20 y.y. Konut Yığma taşlı, iki katlı, kiremit çatılı Cami Bodrum-Türkbükü Osmanlı Cami Yöresel planlı, tek kat Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı,avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı,avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, dikdörtgen planlı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, kare, tek kat Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, dikdörtgen planlı Konut Bodrum-Göltürbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, dikdörtgen planlı Konut Bodrum-Mazı-Kisebükü - Konut İki katlı, taş yapı Konut Bodrum-Mazı-Kisebükü - Konut Dikdörtgen planlı, yıkık durumda Kaplıca Bodrum-Mazı-Kisebükü - Kaplıca Tonoz, üst örtüsü yıkılmış Kaplıca Bodrum-Mazı-Kisebükü - Kaplıca Yığma tekniği ile yapılmış, yıkılmış Hamam Bodrum-Mazı-Kisebükü - Hamam Yıkılmış Bazalika ve Bodrum-Mazı-Kisebükü M.S.IV. Vaftizhane - Vaftizhane y.y. Konut Bodrum-Mazı-Küsebükü - Konut Beden duvarları ayakta Sarnıç Bodrum-Mazı-Küsebkü - Sarnıç Taş yapı, kubbeli Kilise Bodrum-Mazı-Kisebükü - Kilise Yığma yapı, beden duvarları sağlam Kubbeli yapı Bodrum-Mazı-Küsebükü - Kubbeli yapı - Konut Bodrum-Gündoğan yy. Konut Yığma taştan kule yapı Deniz feneri Bodrum-Eskiçeşme Mh. - Deniz Feneri Tek yapı taştan Konut Bodrum-Gündoğan - Konut Taş yapı Kaya mezarı Bodrum-Gündoğan - Konut Kaya kütlüye oyulmuş Konut Bodrum-Gündoğan - Konut Yığma,kiremit çatılı Konut Bodrum-Gündoğan - Konut Kare planlı, yığma taş, tek kat Konut Bodrum-Gündoğan - Konut Yığma,kiremitli, dikdörtgen plan Konut Bodrum-Gündoğan - Konut Yığma,kiremitli kare plan Lahit Mezar Milas-Beçin Kalsik Mezar Blok taşlardan oluşmuş 247

248 Devir Cami Milas-Alatepe Köyü Geç Dönem Sıhhiye Binası Fethiye-Karagözler Mh. Cumhuriyet Cami Konut Yığma taş, ahşap tavanlı, kiremit çatılı İki katlı, taş yapı, çatısız Dönemi Mezar Fethiye-Ölüdeniz - Mezar Tonozlu Sarnıç Fethiye-Ölüdeniz Geç Roma Su sarnıcı Yığma taştan, tonozlu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, tek kat, avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, tek kat, avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu, kiremit çatılı Konut Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Konut Yöresel planlı, avlulu Gözetleme Evi Bodrum-Göltürkbükü Roma Gözetleme Evi Dikdörtgen planlı, tonoz örtülü Hamam Bodrum-Göltürkbükü Antik Roma Hamam Sekizgen plan, şemalı, kubbe örtülü Sarnıç Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Su sarınıcı Daire plan, şemalı, kubbe Sarnıç Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Su sarnıcı Daire plan, şemalı, kubbe örtülü Sarnıç Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Su sarnıcı Daire plan, şemalı, kubbe örtülü Okul Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Okul Daire plan, şemalı, Sarnıç Bodrum-Göltürkbükü Osmanlı Su sarnıcı Daire plan, kubbe örtülü Konut Bodrum-Mazı-Kisebükü - Konut Yığma moloz, taş yapı Kilise kalıntısı Bodrum-Mazı-Kisebükü Hellenistik Kilise - Konut Bodrum-Mazı-Kisebükü - Konut Tek katlı,taş yapı Şapel Fethiye-Ölüdeniz Geç Roma Şapel Tonozlu,çatı örtülü Konut Marmaris-Çamlı Cumhuriyet Konut Taş yapı, beşik kiremit çatılı Şapel Datça-Domuzçukuru Bizans Şapel Dikdörtgen planlı, kubbeli Sarnıç Datça-Kargı Osmanlı Sarnıç Taş malzemeli,kubbeli Mezarlık Datça-Çeşmeköy Osmanlı Mezarlık Eskiköy mezarlığı Konut Datça-Domuzçukuru Geç Dönem Konut Tal malzemeli, dikdörtgen formlu 248

249 F Yapı Toplulukları Muğla Merkez Kentsel Sit Alanı Muğla Karabağlar Yaylası Kentsel Sit Alanı Bodrum Gümüşlük Beldesi eski Karakaya Köyü Kentsel Sit Alanı Datça Merkez Dadya ve Reşadiye Mahalleri Kentsel Sit Alanı Fethiye Merkez Kentsel Sit Alanı Fethiye Kayaköy Kentsel Sit Alanı Milas Merkez Mylasa Antik Kenti Kentsel Sit Alanı Milas Danlıboğaz köyü Kentsel Arkeolojik Sit Marmaris Merkez Kentsel Sit Alanı F Doğal Miras Kapsamına Giren Alanlar MERKEZ 1.Karabağlar Yaylası III. Derece Doğal Sit 2.Akbük, Kıran, Sarnıç I.ve II. Derece Doğal Sit 3.Merkez Özlüce Köyü I. Derece Doğal Sit BODRUM 1.Yalı Beldesi I.II. ve III. Derece Doğal Sit 2.Bodrum Merkez I.II. veiii. Derece Doğal Sit 3.Göltürkbükü Beldesi I.ve III. Derece Doğal Sit 4.Bitez Beldesi I. Ve III. Derece Doğal Sit 5.Konacık Beldesi I.ve III. Derece Doğal Sit 6.Ortakent Beldesi III. Derece Doğal Sit 7.Turgutreis Beldesi, Kadıkalesi Köyü III. Derece Doğal Sit 249

250 8.Gümüşlük Beldesi Myndos Antik Kenti III. Derece Doğal Sit 9.Gümüşlük Beldesi, eski Karakaya Köyü III. Derece Doğal Sit 10.Yalıkavak Beldesi Küdür Yarımadası I.ve III. Derece Doğal Sit 11.Gündoğan Beldesi Peynirçiçeği Mağarası I. Derece Doğal Sit 12.MazıKöyü II. Derece Doğal Sit 13.Bodrum İlçesi, Adalar I.II. ve III. Derece Doğal Sit DATÇA 1.Emecik Köyü I. Derece Doğal Sit 2.Kızlan Köyü I. Derece Doğal Sit 3.Datça Merkez Reşadiye Mahallesi I. Derece Doğal Sit 4.Datça Merkez İskele Mahallesi I. Derece Doğal Sit 5.Cumalı Köyü I. Derece Doğal Sit 6.Mesudiye Köyü I.II. ve III. Derece Doğal Sit 7.Yakaköy I.II.ve III. Derece Doğal Sit 8.Yazıköyü I.II. ve III. Derece Doğal Sit FETHİYE 1.Şövalye Adası III. Derece Doğal Sit 2.Merkez III. Derece Doğal Sit 3.Göcek III. Derece Doğal Sit 4.İnlice Köyü I. Derece Doğal Sit 5.Yanıklar Köyü I. Derece Doğal Sit 6.Kayaköy III. Derece Doğal Sit 7.Ölüdeniz I. Ve II. Derece Doğal Sit 8.Uzunyurt Köyü I. Ve III. Derece Doğal Sit 250

251 9.Kumluova ve Karadere Köyü Sahil Kesimi I.Derece Doğal Sit 10.Kayadibi Köyü I. Derece Doğal Sit 11.Göcek Adaları III. Derece Doğal Sit 12.Gemiler Adası I. Derece Doğal Sit MARMARİS 1.Çamlı Köyü I. Ve III. Derece Doğal Sit 2.Çetibeli Köyü I.ve III. Derece Doğal Sit 3.Karacasöğüt Köyü I.ve III. Derece Doğal Sit 4.Adaköy I. Ve II. Derece Doğal Sit 5.Bayır Köyü I. Ve III. Derece Doğal Sit 6.Değirmenyanı Köyü I. Derece Doğal Sit 7.Hisarönü Köyü I.II. ve III. Derece Doğal Sit 8.Orhaniye Köyü I. Ve II. Derece Doğal Sit 9.Turgut Köyü I. Derece Doğal Sit 10.Selimiye Köyü III. Derece Doğal Sit 11.Bozburun Beldesi I. Derece Doğal Sit 12.Söğüt Köyü I.II. ve III. Derece Doğal Sit MİLAS 1.Milas Merkez I. Ve III. Derece Doğal Sit 2.Ören Beldesi Keramos Antik Kenti I.Derece Doğal Sit 3.Kultak Alatepe Köyleri I. Ve III. Derece Doğal Sit 4.Piğnar Köyü I. Derece Doğal Sit 5.Kapıkırı Köyü Meraklio Antik Kenti I. Ve III. Derece Doğal Sit 6.Pınarcık Köyü I.II. Derece Doğal Sit 7.Bafa Gölü I. Ve III. Derece Doğal Sit 251

252 ULA 1.Gökova Kıyı Kesimi I. Ve III. Derece Doğal Sit 2.Akçapınar Köyü I.ve III. Derece Doğal Sit 3.Gökçe Köyü I. Ve II. Derece Doğal Sit DALAMAN 1.Kıyı Kesimi I. Derece Doğal Sit (Kocagöl, Kükürtlü Göl, Kapıdağ Yarımadası) 2.Kapukargın Köyü I. Ve III. Derece Doğal Sit 3.Dalaman Merkez I. Derece Doğal Sit ORTACA 1.Osmaniye Köyü I. Ve II. Derece Doğal Sit KAVAKLIDERE 1.Menteşe Beldesi Yerküpe Mağarası I. Derece Doğal Sit F.5.18.Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Alanları Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Alanları İlimiz sınırları içerisinde bulunmamaktadır. F.5.19.Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne Göre Belirlenen Kıta İçi Yüzeysel Suları Kapsayan İçme ve Kullanma Suyu Rezervuarları F Mutlak Koruma Alanları Milas İlçesinde bulunan Metruk Tuzlası koruma alanı kapsamındadır. F Kısa Mesafeli Koruma Alanları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F Orta Mesafeli Koruma Alanları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F Uzun Mesafeli Koruma Alanları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. 252

253 F.5.20.Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliği nde Belirlenen Hassas Kirlenme Bölgeleri İlimiz Yatağan İlçesi nde yaşanan yoğun hava kirliliğinden dolayı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak ÖZEL KORUMA BÖLGESİ ilan edilmiştir. F.5.21.Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar Yaşı Belli Olmayan Formasyonlar: Büyük Menderes Vadisiyle ikiye bölünmüş olan Menderes masifinin kuzey kısmı ise tümü pafta alanına girmektedir. Metamorfik kristalin kayaçlardan vücuda gelmiş olan masifin yapısı ve tarihçesi henüz pek az bilinmektedir. Aslında masif, bir gözlü gnays çekirdeği ve bunun etrafında gnayslarla konsantrik olarak değişen bin metre kalınlıkta metamorfik şistler ve mermerlerle yapılı büyük bir kubbe (dom) biçiminde strüktürdür. Gnaysların içinde poltaslı feldspat gözleri, kara ve beyaz mika, plajiyoklaz ve ek mineral olarak da turmalin, apatit, fen ve zirkon bulunur. Gözlü gnayslar, il görünüşte homojen, iri potaslı feldspat gözleri olan, nadiren plajiyoklazlı, muskovit ve biyotitli gnayslardır. Kayaçta WNW ya eğik düzenli bir yapraklanma görülür. Aralarına giren, oldukça devamlı, kalınlığı yer yer değişen bir kuvarsit tabakası ile farklı fasiyesle ikiye bölünmüştür. Bu kılavuz tabakanın bir tarafındaki gözlü gnayslar arasına ince taneli, bozan bol turmalinli, feldspatlaşmamış mikaşistler girmiştir. Diğer taraftaki gözlü gnayslar arasında ise mikaşistler yoktur. Masifteki gnayslar aşağıdaki sebeplerden dolayı paragnays cinsinden gnayslar olarak kabul olunur. 1-Gnays foliasyonu yapraklanması ile örtüsündeki mikaşist, mermer ve kuvarsitlerin kontakta paralel olması, 2-Gnayslar içinde, konkordan tabakalanmış, çeşitli beleşimde, hatta bazen çapraz tabakalanma gibi sedimentasyon ve strüktür kalıntılarının bulunması, 3-gözlü gnays numuneleri içinde detritik orijinli zirkon mineralinin bulunması, 4-Gnayslarda ara sıra grafitli lekelere rastlanması, Böylece gnaysların, tektonize olmuş magmatik bir garafitin başkalaşması ile meydana gelmiş olması, yani ortognays olması ihtimali ortadan kalkar. Masifin içinde paragnayslar hakim durumda olmakla beraber, orto kayaçların hiç bulunmayacağı da kesin olarak söylenemez. Eski serilerin içerisine intruzyonlarla gelmiş orto materyallerin, sonradan başkalaşarak ortognays haline gelmesi de mümkündür. Menderes masifindeki kayaçların yaşı hakkındaki bilgilerimiz henüz çok azdır ve muhtelif yazarların görüşleri de başka başkadır. Zımparalı memerlerin üst seviyelerindeki kalkerlerde bazı Mollüsk ve Brakyopod izleri, Dsycladaceae kesitleri görülmüşse de, tanımlamaları yapılmamıştır. Masifin kenarında, Kavaklıdere ile Muğla arasındaki Göktepe de, tanımlamalar Viseene ait Koraylar ve Fusulinide ler (önay, 1950) ve Permiene ait fosiller bulunmakla beraber, bunların zımparaları mermerlere nazaran durumları kesin olarak çözümlenmemiştir. Mermerlerin üst kısımlarında, Paleozoik olmadıklarını gösteren Foraminiferler, hatta Liasa atfolunabilicek bir Ammonit bulunmuştur. Böylece yaş hakkında yazarların yorumları ancak hipotekniktir. Önay, Metz, Van der Kaaden ve Schuiling e göre Göktepe, kalkerli Paleozoikin sonuna aittir; diğer formasyonların stratigrafisi ise şöyledir; Permo-Karbonifer (kalınlık 200 m.): Göktepe bütün kalkerli, şistli ve kuvarsitleri. Devonien (kalınlık m.): Zımparalı mermerler. 253

254 Siluren (kalınlık m.): Serisitli ve kloritli şistler, Biyotitli, granatlı mikaşistler, Gnayslara geçiş zonu. Kambrien: Gözlü gnayslar. Brinkman şu stratigrafiyi bildirmektedir.: Karbonat kayaçları (Göktepe mermerleri): Lias Kirstalinliği tabana doğru artan mermer serisi: Trias, üst Paleozoik Bilhassa silikatlı kiratalin kayaçlar; moramrfizma derecesi derine doğru artan Serisit-kloritli flikatlar: Alt Paleozoik Biyotit-granatlı mikaşistler, gnays ve migmatitler: Prekambrien Babadağ masifini tetkik etmiş olan İ.Yalçınlar, dağın kuzey eteklerinde metamorfik şistler üzerinde kuvarsit, fillat ve mermerleşmiş kalkerlerde eski Paleozoiki temsil etmesi muhtemel fosillerin bulunduğundan (Kambrien, Ordovisien) bahsetmiştir. Böylece Menderes gnayslarının Antekambriene ait eski bir temel olduğu ve Babadağ Kaledonien masifinin bunun etrafında teşekkül etmiş olduğu neticesine varmıştır. Paleozik: Menderes masifinin örtüsünü teşkil eden mikaşist ve mermer serilerinden başka, pafta içinde muhtemelen Paleozik e ait kayaçlar tespit edilmiş ve bunlara muhtelif jeologlar Karabörtlen serisi, Honoz şistleri, Komprehansif seri, Karaova serisi, Manganezli Tavas serisi gibi adlar vermişlerdir. Menderes masifinin güneyinde, Ula ile Karabörtlen arasında kalın bir şist serisi mostra verir. Bunlar Karabörtlen şistleri olarak adlandırılmıştır; aralarında kalkerler, fillat tipinde şistler bulunur. Doğuya doğru, Akçay Vadisi nin kuzeyinde kalkerler mermer masifleri halini alarak dağları teşkil ederler. Buna nazaran Karabörtlen şistleri mermerlerin fasiyel bir temsilcisidir. Bahis konusu olan mermerler Ula Yaylası nda geniş sahalarda mostra verirler. Bundan dolayı bunlara Ula mermerleri denilmiştir. Ula mermerlerinin tavanında, fakar arada bir şist zonu olarak ayrılmış olarak Muğla Ovası etrafında, büyük mermer kütleleri mostra verir. A.Philippson bu üst mermerlere Muğla Yarı Mermerleri adını vermiştir. Aralarında çok miktarda diyasporit yatakları bulunur te A.Philippson, Milas ve Bodrum arasında Karaova mahallinde mvcut, alacalı şist, kumtaşı ve kuvarsitlerden bileşik, detritik alacalı bir seriden bahsetmiş ve Karaova şistleri olarak adlandırmıştır. Şist serisi Bodrum Yarımadası ndaki Mesozoik kalkerlerinin tabanın da bulunmaktadır. Bu tip alacalı kayaçlara, Yerkesik in batısında, Marçal Dağları ndaki Mesozoik kalkerlerinin tabanında restlanılmıştır. Yine bunlara benzer kayaçlar Göktepe nin güneybatısı nda, denizek Permienin içinde mevcuttur. Babadağ ın güney yamacında bulunan ve çoğunlukla yeşilimsi, ya da gri yeşilimsi metamorfik pelitler K.Nebert tarafından Honoz şistleri olarak adlandırılmıştır. Bunlar kuvarsça zengin, kalsitleşmiş, kloritli şistler, kalkerli kloritli fillatlar ve albitli kuvarslı şistlerdir. Menderes masifinin güneyinde Çenger ile Kıloluk arasındaki Nif bölgesinde ve Karadağ ünitesinde Karbonifer ve Permien mostraları bulunmuştur. Mesozoik: Bodrum un batısında koyu renkli Diploporlu orta Trias masif kaker ve dolomitler halinde, ekseriya kalın seriler şeklinde Trias bulunmuş ve fasiyes bakımdan Mesozoik in daha yüksek seviyelerindeki plaket kalkerlerinden ayırt edilmişti. Triasa ait masif kalker ve dolomitler yer yer kesintilerle Kerme Körfezi kuzey kıyılarında Ören mahalline kadar devam ederler. Philippson, Diplopor lu olan bu kalkerlere Kerme kalkerleri adını vermişti. Paftanın Fethiye bölgesinde de Trias önemlidir. Buralarda çok kalın masif, gri renkli dolomitik kalkerlerin içinde lag bakıyeleri arasında Macroporella sp.li Trias tanımlanmıştır. Alt mesozoike ait masif kalkerlerin üzerinde birçok yerlerde, Marmaris bölgesinde, 254

255 buranın doğusunda ve batısında, Bodrum sahasında, batı Yunanistan ve Gritte ki Olonos-Pindos fasiyesine benzeyen sileksli-radyolaritli plaket kalkerleri bulunur. Köyceğiz in kuzeydoğusunda Karadoruk tepesinin altında bu kalkerlerin arasında bulunan kumlu kalkerler içinde; Siderolites calcitrapodies Lamarck, Siderolites vidali Douville, Orbitoides media d Archiac gibi Mestrihtien faunası tespit olmuştur. Yeşilova bölgesinde resif kalkerler, doğrudan peridotitlerin üzerine transgresiftirler ve kale duvarları gibi dik yarlar teşkil ederler. Tersiyer: Nummulitik: Fethiye Körfezi akan derenin yukarı mecrasında, Karacaören de Nummulites li ve Discocyclina lı kalkerlerinin üzerinde konkardan olarak bir konglomerası ile başlayan klastik bir seri mevcuttur. Söğüt Gölü nün kuzeyinde ve doğusunda flişler çok büyük kalınlıklarla geniş sahalarda gelişirler; ancak, Tefenni depresyonunun batısına geçmezler. Köyceğiz ve Fethiye doğusunda ve Acı Göl sahasında Oligosen, Üst Eosen gibi fliş fasiyesindedir. Neojen: Ula nın doğusunda tektonik bir çöküntü içerisinde kömürlü Akitanien tabakları bulunmaktadır. Fethiye bölgesinde zengi bir mikrofaunalı (Miogypsina) ve Lamellibranşlı Miosen kalker ve marnlar vardır. Akçay ve Yukarı Dalaman Çayı sahasında konglomeralar 100 metreden fazla bir yükseklikte bulundukları halde, sahillere doğru inen fay bölgelerinde kırıldıkları ve bugünkü sahillere doğru çöktükleri görülür. Karasal Pliosen: Muğla nın kuzeybatısında Akgedik ve Bayır Köyleri arasında zengin ve iyi muhafaza edilmiş Ponsiene ait bir omurgalı faunası keşfedilmiştir. F.5.22.Tarım Alanları E. Bölümünde açıklanmıştır. F Tarımsal Gelişim Alanları Tarım konu başlağında ayrıntılı olarak incelenmiştir. F Sınıf Tarım Alanları Tarım konu başlağında ayrıntılı olarak incelenmiştir. F Özel Mahsul Plantasyon Alanları Tarım konu başlağında ayrıntılı olarak incelenmiştir. KAYNAKLAR - -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü -Köyceğiz Özel Çevre Koruma Kurumu Md.Çalışmaları -İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü -Muğla Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurumu Md. -Muğla Orman Bölge Müdürlüğü 255

256 -Muğla Ünivesitesi Biyoloji Bölümü Çalışmaları -Fethiye Kaymakamlığı -Bodrum Kaymakamlığı -Marmaris Kaymakamlığı -İl Köy Hizmetleri Müdürlüğü Marmaris Sedir Adası Dalaman Sarsala Koyu Göcek Koyları Fethiye Ölüdeniz Marmaris Bördübet Bodrum Aspat Bodrum Türkbükü Datça Hayıtbükü Köyceğiz 256

257 Ortaca Ekincik Ula Çınar Plajı G.1.Yörenin Turistik Değerleri KÜLTÜR VE TURİZM ŞEHRİ MUĞLA G.TURİZM Doğal, tarihi ve kültürel varlıklar açısından zengin bir potansiyele sahip olan Muğla, Ülkemizin en yoğun turizm hareketliliği yaşayan illerinden biridir. Valiliğimiz tüm birimleri ile Bakanlığımızın 2009 yılı turizm Vizyonu paralelinde insanlık mirası olan tarihi ve kültürel değerlerimizin korunarak, çevre odaklı bir turizm anlayışının geliştirilmesi çerçevesinde, turizm sektöründe olumsuzluk yaşanmaması ve ilimizin yüksek olan turizm potansiyelini daha üst seviyelere çıkarmak için verimlilik, rekabet ve sürdürülebilirlik İlkelerini amaç edinerek çalışmalarını titizlikle sürdürmektedir. Türkiye nin en önemli turizm bölgelerinden olan Muğla deniz, güneş, kum üçgeninin sınırlarına sığmayacak kadar geniş bir potansiyele sahip, bir çok antik uygarlığın eserleri ile dolu zengin kültür mirasıyla, dağları, kanyonları, mağaraları, zengin ekolojisi, termal suları, el sanatları, mutfağı, alışveriş olanakları ve tek tek sayılamayan nice özellikleri ile dünya turizminde bir marka haline gelmiştir. İlimiz, bugün bu eşsiz güzellikleri ile yoğun bir turizm hareketliliğine sahne olmaktadır. Her türden yüksek kaliteli konaklama tesisleri ziyarete gelen yerli yabancı turistleri en iyi şekilde ağırlayabilecek durumdadır. Muğla nın turizm, kültür ve tabiat varlığı potansiyelini kısa başlıklar halinde ve rakamlarla ifade etmek gerekirse; İlimizde bulunan Bakanlık belgeli tesisler, yerel belgeli tesisler ile yat işletmelerindeki rakamları topladığımızda turizme arz olunabilecek yatak kapasitesine ulaştığımız görülmektedir. Bakanlığımızdan belgeli hizmet kalitesi yüksek konaklama tesisleri turistlerin taleplerine göre değişik kategorilerde hizmet vermektedirler. 257

258 TURİZME ARZ OLUNAN TESİS ve YATAK SAYISI Bakanlığımızdan belgeli hizmet kalitesi yüksek konaklama tesisleri turistlerin taleplerine göre değişik kategorilerde hizmet vermektedir. TESİS SAYISI YATAK SAYISI İŞLETME BELGELİ TESİSLER YATIRIM BELGELİ TESİSLER YEREL BELGELİ TESİSLER YAT İŞLETMELERİ TOPLAM YILINDA MUĞLA İLİ GÜMRÜK KAPILARINDAN ÜLKEMİZE GİRİŞ YAPAN TURİSTLERİN AYLARA VE HUDUT KAPILARINA GÖRE DAĞILIMI BAKANLIĞIMIZDAN İŞLETME BELGELİ MARİNALAR İLÇESİ MARİNA SAYISI KAPASİTESİ BODRUM FETHİYE MARMARİS KÖYCEĞİZ 1 63 DATÇA MİLAS 1 50 TOPLAM Ayrıca, Fethiye de 3, Marmaris te 2 adet Belediye Belgeli Marina toplam 660 yat bağlama kapasitesi ile hizmet vermektedir. Ülkemizin en güzel kıyılarını kapsayan Mavi Yolculuk turlarının büyük bir bölümü de Muğla kıyı bandında yapılmaktadır. Bakanlığımız, Sağlık Bakanlığı ve Türkiye Eğitim Çevre Vakfının eş güdümünde yürütülen Mavi Bayrak Projesi Ülkemizde 1994 yılında uygulanmaya başlanmış, 2009 yılında 62 adet plaj ve 7 marina Mavi Bayrak ödülü almıştır. KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARIMIZ İlimizdeki zengin kültür ve tabiat varlıklarına bir göz atacak olursak; 258

259 Kültür Varlıkları yönünden yoğun bir potansiyele sahip olan İlimizde; 22 si düzenlenmiş 195 adet ören yeri bulunmaktadır. YILLAR İTİBARİYLE MÜZE VE ÖRENYERİ ZİYARETÇİ VE GELİR DURUMU İlimizdeki Müze ve Ören yerlerini ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayılarını yıllara göre karşılaştırdığımızda aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır. MÜZE VE ÖRENYERİ ZİYARETÇİ SAYILARI Ziyaretçi sayılarına bağlı olarak elde edilen gelir durumuna baktığımızda; MÜZE VE ÖRENYERİ GELİRLERİ KAYNAK: -İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2010 Verileri. 259

260 G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri 1.MUĞLA KENT ORMANI: ALANI :1.025 Hektar RAKIMI : M. BAKISI :Kuzey-Güney BİTKİ ÖRTÜSÜ :Kızılçam, Karaçam, Fıstık Çamı, Ardıç, Kızılağaç, Meşe, Çınar, Sandal, Akça kesme, Menengiç, Yabani Ahlat, Sakız, Böğürtlen, Yemişen, Katır Tırnağı, Zakkum, Tespih, Eğrelti Otu, Geven, Yabani Gül, Çayır Otları. HAYVAN TÜRLERİ :Yaban Domuzu, Kurt, Tilki, Tavşan, Yabani Güvercin, Üveyik, Karga, Saksağan, Keklik TOPLAM ORMAN YOLU UZUNLUĞU:22 Km. YÜRÜYÜŞ-KOŞU PARKURU UZUNLUĞU:7 Km. PATİKA UZUNLUĞU:3,5 Km. YARAŞ GİRİŞ-ULA GÖLETİ:12 Km. MUĞLA KENT MERKEZİNE UZAKLIĞI:13 Km. Ülkemizde yeni bir kavram olan Kent Ormanı, sınırlı sayıda ve genişlikte kent parkları dışında insanların bedensel, kültürel ve ruhsal gereksinimini karşılayabileceği açık yeliş alanlar olarak düşünülmektedir. Bu düşünce doğrultusunda belirtilen amaçlara uygun olarak yapılan tesis ve düzenlemeler aşağıdaki gibidir: Giriş Kapısı, Otopark ve Soyunma Kabini: Kent Ormanı girişinde ortalama cm. çapında ve 5-12 m. boylarında Çz tomrukları kullanılarak oldukça heybetli bir GİRİŞ KAPISI yapılmıştır. Yapımında kullanılan malzeme, herhangi bir makineli işleme tabi tutulmayarak doğal görünümlerinin bozulmaması amaçlanmış, sadece kumlama ve emprenye işlemi yapıldıktan sonra kullanılmıştır. Sonuç olarak gövde üzerindeki budak yerlerinin, reçine kanal yaralarının v.b.tüm doğallığıyla görülebildiği tomruklar giriş kapısına ayrı bir güzellik katmıştır. Ziyaretçilerin araçlarını Kent Ormanı girişinde güvenli şekilde bırakabilmeleri amacıyla 50 araçlık bir OTOPARK düzenlemesi yapılmış, ayrıca spor malzemelerini giyebilmeleri ve eşyalarını tekrar araçlarına bırakabilmelerini sağlamak için otopark kenarına 3 adet SOYUNMA KABİNLERİ yapılmıştır. Yürüyüş ve Koşu Parkurları, Germe ve Kuvvet Çalışma İstasyonları: Ziyaretçilerin özellikleri; spor yapma istekleri düşünülerek, 2 farklı uzunlukta YÜRÜYÜŞ VE KOŞU PARKURU oluşturulmuştur. Bunlardan birincisi olan büyük parkur 7 Km. uzunluğunda olup, yürüyüş, koşu yapma ve bisiklete binme amaçlıdır. 2.parkur ise 3.5 Km. uzunluğundadır. Ayrıca giriş kapısından itibaren yine spor ve gezi amaçlı yürüyüş patikaları oluşturulmuştur. Yine bu patikanın 3 ayrı noktasında Muğla Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu (BESYO) ile ortaklaşa olarak açma, germe ve güçlendirme çalışmalarına yönelik olarak GERME VE KUVVET ÇALIŞMA İSTASYONLARI halinde planlanmış ve yapımı halen devam etmektedir. Bu istasyonlarda; 5 adet bar aleti, 4 adet paralel aleti, 4 adet çoklu mekik aleti, 4 adet yer merdiveni aleti, 4 adet kedi merdiveni aleti, 4 adet 5 basamaklı merdiven aleti ve 20 adet oturma ve çeşitli yer hareketlerini yapmaya yönelik banklar kullanılmıştır. 260

261 Çocuk Oyun Alanı, Kameriye, Ahşap Köprü, Çeşme, WC, Oturma Bankları: Kısa yürüyüş parkuru ile kombine olacak şekilde giriş kapısından yaklaşık 300 m. uzaklıkta ÇOCUK OYUN ALANI oluşturulmuş, bu alanı kontrol edebilecek şekilde oturma ve korunma amaçlı KAMERİYE yapılmıştır. Yine bu bölgedeki düzenleme amacına uygun olarak dere üstünde yaya geçişi için AHŞAP KÖPRÜ, alandaki ziyaretçilerin ihtiyaçları için de ÇEŞME ve WC yapılmıştır. Kent Ormanı girişi ile Oyun Alanı ve yürüyüş parkurlarının çeşitli noktalarında yapılan çeşmeler; doğal görünümü bozmadan çınar v.b. kütükleri içine gizlenmiş, WC de dikkat çekmeyecek şekilde çam ağaçları arasında, korunaklı bir alana inşa edilmiştir. Yürüyüş parkuru ve patikaların kenarlarında dinlenme, oturma, kitap okuma v.b. amaçlı OTURMA BANKLARI yapılmıştır. Seyir Terası ve Gözetleme Kulesi: Çocuk oyun alanının devamında bu alana, yaklaşık 700 m. uzaklıkta ve Kent Ormanının kuzey bakıda yer alan tüm kısmına hakim olan tepe üzerine 10 m. yükseklikte ahşaptan GÖZETLEME KULESİ yapılmıştır. Kulenin görüş alanı adeta bir Orman Denizi hissi vermektedir. Gözetleme Kulesine uzun yürüyüş parkuru başlangıcından oluşturulan yaklaşık 700 m.lik bir patika ile çıkılmaktadır. Bu patika üzerinde hakim görüş alanı olan bir noktada SEYİR TERASI oluşturulmuştur. Seyir Terasının uzaklığı da patika başlangıcına 450 m.dir. Ula Göleti: Muğla Kent Ormanı alanı daha önceden yapay olarak oluşturulmuş ve büyüklüğü yaklaşık 10 ha. Olan ULA GÖLETİ ni içine alacak şekilde planlanmıştır. Ula Göleti çevresi Kızılçam ve Fıstık Çamı mesçeresiyle çevrilidir. Gölet alanında çevre düzenlemesi ve yürüyüş parkuru oluşturulması çalışmaları devam etmektedir. Tanıtım, Uyarı ve Yön Levhaları: Muğla Kent Ormanı içindeki mevkilerin adları, yön bilgileri, tesislerin yerleri v.b. gösteren, 120 adet TANITIM, UYARI VE YÖN LEVHALARI hazırlanmıştır. Kent Ormanı giriş kapısı üzerindeki isim levhası, Çevre ve Orman Bakanlığı ve Genel Müdürlük amblemleri, Tanıtım ve Yerleşim Planı da dahil olmak üzere tüm bu levhalar; doğal görünümü olabildiğince korunmaya çalışılmış, sadece emprenye edilen ahşap üzerine oyma yazı yazılarak hazırlanmış ve kullanılmıştır. Ayrıca Kent Ormanında bulunan 4 adet ana ağaç türlerimizin genel özelliklerini belirten bilgi künyeleri ve giriş kapısı çevre düzenlemesinde kullanılan ağaç, ağaçcık ve çalı türleri için de 27 adet isim künyeleri oluşturularak, ziyaretçilerin bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. Ancak bu künyeler yazıların özelliği ve küçüklüğü nedeniyle metal levhalar halinde hazırlanabilmiştir. Orienteering Sporu Hazırlıkları:Muğla Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu (BESYO) ile ortaklaşa olarak, ülkemizde yeni tanınmaya ve yapılmaya başlanan Orienteering sporu için alt yapı hazırlıkları devam etmektedir. Bu sporda amaç harita ve pusula kullanarak, özel bir topoğrafya haritasında işaretlenmiş bir dizi kontrol noktasını bulup varış noktasına en kısa zamanda ulaşmaktır. Dolayısıyla doğa ile iç içe yapılabilen en güzel sporlardan biridir. Bunun için öncelikle 1/ ölçekli ve 1-10 Km2 lik alanı gösteren eş yükselti eğrili temel harita hazırlanmasına başlanılmıştır. 261

262 Ayrıca hem harita hem de arazi üzerinde bulunması gereken noktaların planlaması ve buna bağlı olarak her yarışma için Orienteering Haritalarının oluşturulması planlanmıştır. Böylece önümüzdeki yıllarda Muğla Kent Ormanında Ulusal ve Uluslar arası düzeyde çeşitli kategorilerde Orienteering yarışmalarının yapılması ve bu sporun tanıtımı ve yaygınlaşması sağlanmış olacaktır. 2.GÖKOVA: Kerme Körfezi kıyısında ve Muğla ya 28 km uzaklıktadır.1964 yılında 29 ha lık güzel bir Kızılçam ormanı içinde kurulmuştur. Günübirlik alan, çadır-karavan kamp alanı, bungalov alanı olarak üç bölüme ayrılmıştır. Günlük ziyaretçi kapasitesi 3000 kişidir.150 çadır yeri olan sahada, beş yataklı 10 adet bungalow mevcuttur. Kır gazinosu, büfe, sıhhi tesis kompleksi, WC, soyunma kabinleri, çocuk oyun alanı, basketbolvoleybol sahası, tenis kortu, piknik üniteleri ve manzara seyir alanı vardır. Tüm diğer kamp sahalarında olduğu gibi yeraltı kablo hattı ile her çadır ve karavana elektrik verilmektedir. Ağa Han özgün mimari ödülü alan, tipik Muğla evlerini Akyaka beldesinde görülmektedir. 3.ÇUBUCAK:Marmaris-Datça karayolunun 22 km si üzerinde ve Hisarönü körfezi kıyısında tesis edilmiştir.kızılçam,mersin-defne ve Sığla ağaçlarıyla kaplı 34 ha lık bir alandır.1800 m.sahil şeridi vardır.çadır-karavan kamping alanı olarak Türkiye nin yurtiçi ve yurtdışı en fazla rağbet gören alanıdır.ayrıca Turgut Köyündeki şelale,bayır Köyündeki 3 m. çapındaki tabiat anıtı Çınar ve Selvi Ağaçları,antik piramit mezar,tabiat severleri büyüleyici niteliktedir. 4.İNBÜKÜ :Çubucak orman içi dinlenme yerinden 6 km daha batıda ve anayoldan 3 km içeride,hisarönü Körfezi kıyısında bulunmaktadır.1984 yılında ve 10 ha lık alanda tesis edilmiştir.inbükü,çökertme ve Mağara koyu olmak üzere üç küçük koydan ibarettir.sahada Mersin,Defne,Sığla ve Çam ağaçlarının çokluğu nedeniyle,çok güzel amber ve reçine kokusu vardır.sahanın 2-3 km yakınlarında Küçük Günnük Limanı adıyla anılan nefis bir koy daha vardır.denizin daralıp küçük 262

263 bir dere halini aldığı bu koyun çevresinde Günnük ağaçlarıyla kaplıdır.yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından bu olağan üstü doğa parçası Amazon diye anılmaktadır. 5.KATRANCI : Fethiye Muğla karayolu üzerinde,fethiye ye 18 km uzaklıktadır. 20 ha lık Kızılçam koru ormanı içinde tesis edilmiştir.muğla ilinin ilk çadırlı kamp alanıdır.bu saha;katrancı,kızlar,mersin,defne ve Karaağaç adlı beş koydan meydana gelmiştir.ii.derece doğal sit alanı olan dinlenme yerinin doğusundaki Akgölde Yalıçapkını, Akbalıkçıl, Su çulluğu, Kaz, Ördek, Su tavuğu gibi 24 tür göçmen kuş beslenmektedir. 6.KÜÇÜK KARGI : Fethiye Muğla karayolunun 20.Km si üzerinde kurulmuştur. Günnüklü diye de anılır.zira 125 ha lık saha,tamamen Günnük Ağacı da denilen Sığla Ağacı ile kaplıdır.bu yüzden,hem gölge serinliği hem de nefis amber kokusu bu dinlenme yerinin en büyük özelliğidir. 7.AŞI İSKELESİ :Köyceğiz e 42,Ortaca ya 15 km uzaklıktaki 10 ha lık nefis bir koyda tesis edilmiştir.yolun 7 km si orman içinden geçmekte olup,stabilizedir. Buraya ancak özel araçla ya da deniz yoluyla gidilebilir.bu yüzden bilhassa yatçılar tarafından çok rağbet görmektedir. Koy içinde dalış meraklılarının hayli ilgisini çeken 3 adet sualtı mağarası vardır. Bunların en büyüğünün 110 m içerisinde ise bir kara parçası bulunmaktadır. Aşı İskelesi Aşı İskelesi dinlenme yerinin güneydoğusu nda Sarı germe Plajları,kuzeybatısında ise Caretta caretta ların vatanı Dalyan İz tuzu sahilleri bulunmaktadır.bundan başka Köyceğiz-Ortaca yolu üzerindeki Yuvarlak çay köprüsünden kuzeye sapılarak 4 km asfalt olan 7 km yol geçildikten sonra bir doğa harikası olan Yuvarlak çayın yüzlerce kaynağı görülmeye değerdir.yörenin en büyük alabalık üretim istasyonunun suyu da buradan gitmektedir. 8.BUCAK: Kerme Körfezi kıyısında Marmaris-Muğla karayolunun 15.Km sindeki Çamlık Köyü sapağından 5 km içerdedir.saha Kızılçam ormanı ile kaplıdır. Marmaris in en ünlü turizm noktalarından biri olan Sedir Adası na teknelerle buradan gidilmektedir.sahamıza 40 dakikalık bir uzaklıkta olan ve Kleopatra Adası olarak da bilinen bu adanın sahillerinde çok ilginç kum vardır.bu kum,silisyumdan değil,irmik tanesi iriliğindeki renkli deniz hayvancıkları kabuklarından oluşmuştur.ada üzerinde Antik tiyatro,agora ve Apollon Tapınağı bulunmaktadır.bitki örtüsü zeytin ağaçlarından ibarettir. 9.ÇETİBELİ: Marmaris-Muğla karayolunun 20.km. üzerindedir.çınar, Sığla ve Kızılçam ağaçlarıyla kaplı 5 ha lık bir alanda da kurulmuştur.sık bitki örtüsü nedeniyle çok serin olması,bol sulu çeşmeye ve güzel bir kır gazinosuna sahip bulunması ilgiyi arttırmaktadır. 263

264 10.DEĞİRMENBAŞI: Fethiye kent merkezine 7 km uzaklıkta 9 ha lık bir alandır. Günlükbaşı- Üzümlü karayolunun 4.km. si üzerinde bulunmaktadır. 11.SAKLIKENT : Fethiye-Antalya karayolu üzerindeki Tlos Harabeleri yakınında ve 18 km uzunluğundaki bir kanyon olan Saklıkent in derinliği 200 m., genişliği ise bazı yerlerde 2 m. ye kadar düşer.tabanda akan çok soğuk çay, kanyon ağzındaki alabalık üretme istasyonunun can damarıdır.bir tabiat harikası olan Saklıkent, doğal sit alanı statüsündedir. 12.GÜNNÜCEK : Marmaris Körfezi üzerinde ve Marmaris e 2 km uzaklıktadır yılında 26 ha lık alanda tesis edilmiştir. Ana ağaç türü,dünyada sadece Muğla yöresinde doğal olarak yetişen Anadolu Sığlası dır. Bu ağaca mahalli halk Günnük dediği için sahaya da Günnücek adı verilmiştir. 13. KIDRAK: Tabiat Parkı statüsündeki bu saha Fethiye ye 14 km uzaklıktadır m. yüksekliğindeki Babadağ ın eteklerinde 20 ha lık bir çam ormanı içinde tesis edilmiştir. Geniş bir kumsalı vardır. 14.KELEBEK VADİSİ : Kıdrak ın 3 km ilerisinde dünyaca ünlü ve I. derece sit alanı olan Kelebek Vadisi de mutlaka görülmesi gereken bir doğa harikasıdır.burada yaşayan Kaplan Kelebeği (Jersey tiger) dünyada sadece Ölüdeniz ve Rodos Adasında bulunmaktadır. 15.KIZILDAĞ : Bu günübirlik dinlenme yeri,muğla kent girişindeki 13 ha lık güzel bir Kızılçam ormanı içinde tesis edilmiştir.kapasitesi 500 kişi/gün dür.kent merkezinin 2 km.bitişiğinde ancak oradan 125m. daha yüksektir. (750 m) Bu nedenle hem panoramik bir şehir manzarasına,hem de oldukça serin bir havaya sahip bulunan piknik yeri,bahar ve yaz aylarında hayli rağbet görmektedir. 16.YARAŞ : Muğla-Denizli karayolunun 18.km si üzerinde kurulmuştur.17 ha lık alanı kaplar.saha Kızılçam ve yer yer Karaçam ağaçlarıyla kaplıdır. 17. ÖLÜDENİZ : Fethiye ye 12 km uzaklıkta olan ve 1983 yılında Tabiat Parkı statüsüne alınan bu yeryüzü cenneti 20 ha lık bir alanı kaplar.mevcut ağaç türleri; Kıbrıs Akasyası,Mersin ve Fıstık çamıdır.bu dinlenme yerinde her türlü deniz sporları yanında yamaç paraşütçülüğü ( parasyling ) imkanları da bulunmaktadır. Zira Ölüdeniz,bu heyecan verici spor için dünyanın en uygun parkurudur.2000 m. yükseklikteki Babadağ zirvesinde yapılan atlayışla Ölüdeniz üzerinde yaklaşık bir saat süreyle uçup, Kumburnuna inilmektedir.atlayış için jeeple zirveye tırmanırken, Kızlçam, Sedir ve Ardıç ağaçlarının belirli yüksekliklerde size eşlik ettiğini görürsünüz.uçma zevkini tatmaya giderken nefis bir orman safarisiyle yeşile de doyacaksınız. 264

265 Yat girişinin yasak oluğu Ölüdeniz lagünü,kaptan Cousteau tarafından incelenmiş ve buranın,tek hücreli mikroorganizmalardan, deniz kaplumbağalarına kadar bir çok canlıyı barındıran doğal bir akvaryum olduğu belirtilmiştir.sahamızın batısında ki Aya Nikola (Gemiler) Adası da mutlaka görülmesi gereken yerlerden biridir. Japon arkeologların yaptığı araştırmaya göre Noel Baba (Saint Nicholas) bu adada yaşamış ve burada ölmüştür. G Konum Muğla İli, yurdumuzun güneybatı köşesinde, Ege ve Akdeniz de kıyısı bulunan,antalya, Denizli, Aydın ve Burdur il sınırlarıyla çevrilidir. Muğla, km lik kıyı uzunluğu ile, Ülkemizde denize en çok kıyısı bulunan il konumundadır. Doğal güzellikleri tarihi ve kültürel zenginlikleriyle Ülkemiz turizminin rengi konumundaki ilimiz, Mavi Yolculuğu ile ünlü, Ülkemiz yat turizminin merkezi durumundadır. Bu özellikleriyle Muğla İli, yerli ve yabancı turistler tarafından Yeryüzü Cenneti ve Güzelliklerin Buluştuğu Yer olarak tanımlanır. İklim şartlarının elverişliliği, doğal güzellikleri ve özellikleri, yılın on iki ayında da turizm yapma imkanının bulunması nedeniyle, 1970 yıllarında filizlenmeye başlayan turizm, 1972 yılında çıkarılan 1618 Sayılı Türkiye Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu ile 1982 yılında çıkarılan 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Yasası ile getirilen düzenlemelerden sonra hızla gelişmeye başlamış, günümüzde de dünya turizmi içerisinde yer almıştır. Ülkemizi bir yılda ziyaret eden ortalama 10 milyon turistin 2 milyonu aşan kısmı Muğla İlini ziyaret etmektedir. Turizm faaliyetlerinin planlı bir şekilde gelişmesi ve yürütülmesi için ilin bazı bölgeleri Bakanlar Kurulu Kararıyla Turizm Alanı, Turizm Merkezi, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan 265

266 edilmiştir. Kara ve deniz ulaşımı yanı sıra Dalaman ile Milas-Bodrum Hava Limanlarıyla turizm ulaşımı kolaylaştırılmıştır. İlin turizmi, tarihi, doğa, deniz ve güneş olgusunu aşarak daha değişik alternatif ortama kayarak turizmin çeşitlendirilmesine yönelmiş ve yılın on iki ayında turizm yapılmaya başlanılmıştır. İlin Merkez İlçesiyle birlikte, başta Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Datça olmak üzere Milas, Köyceğiz, Ortaca, Dalaman, Ula İlçeleri de önemli turistik yöreleri arasında yer almaktadır. G Fiziki Özellikler İlimizin fiziki özellikleri doğal değerleri bölümünde ayrıntılı biçimde açıklanmıştır. G.1.2.Kültürel Değerler Tarihi boyunca çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmış olan Muğla İli ve İlçelerinde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ve Anıtlar Yüksek Kurulunca tescillenmiş 102 adet antik kent bulunmaktadır. Kültürel değerlerimiz il ve ilçelerimizde bulunan müzelerde sergilenmektedir. İl merkezimizde bulunan müzede salon açılmıştır. Bu salonlar; a) DOĞAL TARİHİ SALONU:1993 yılından beri Muğla Müze Müdürlüğü Başkanlığı nda başlatılan Muğla Merkez İlçesi, Özlüce Köyü nde ki kazılar hala devam etmektedir. Bu kazılardan gün ışığına çıkan soyu tükenmiş hayvan kalıntıları; 1.Domuzgiller ( Suidae ) 2.Sırtlangiller (Hyaenidae ) 3.Filgiller ( Gomphotheriidae) 4.Hortumlu Memeliler ( Proboscidae ) 5.Zürafagiller ( Giraffidae ) 6.Atgiller ( Equidae ) 7.Gergedangiller ( Rhinocerotidae ) familyalarına aittir. Bu kalıntılar 9-5 milyon yıl öncesine tarihlenen TUROLİAN dönemindedir. Bu bölge doğal sit alanıdır. b)etnografya SALONU: Bu salonda yörenin el işlemeleri, kıyafetleri, bakır mutfak eşyaları ve ahşap eşyalar sergilenmektedir. Bunlar; 1.Kökboyalı ipek iğne oyası 2.Mangal 3.Ahşap havan, ahşap ibrik 4.Ahşap kahve soğutucusu, çıkrık, kahve değirmeni 5.Yöresel heybe,yün kolonları 6.Kilim yastıkları 7.Tezgah dokuma ipek çarşaf 8.Bakır mutfak eşyaları Bodrum ilçemizde 1965 yılında Kale içinde açılan Arkeoloji Müzesi, Sualtı Arkeoloji Müzesi, olarak kullanılmaktadır. 266

267 Müzedeki TUNÇ DEVRİ SALONU Gotik tarzda yapılan Şapelin iç kısmında düzenlenmiştir. Burada Gelidonya Burnu Batığı, Apsisinde Şeytan Deresi Batığı, Miken Eserleri, Amphora Parkı sergilenmektedir. BİZANS DEVRİ SALONU nda bu devre ait eserler, FRANSIZ KULESİ nde Orta Çağ ve Sup Miken Arkalk Devri eserleri, İTALYAN KULESİ nde sikke ve mücevherat,klasik devir eserleri ve Hellenistik devir eserleri sergilenmektedir. Diğer ilçelerimizde bulunan müzelerde de Etnografik eserler ve arkeolojik eserler yer almaktadır. Yöre Halkının Kültürü: Gelenek, Görenek ve Halk İnançları: Yemekler: Çorbalar: Tarhana, Ara, Dutmeç Et ve Balıklar: Çopur, Et Terbiyelisi, Döş Dolması, Büryan, Balıklen, Karın Kumbar Dolması Sebzeler: Çıntar Kavurması, Ot Ekşilemesi, Galli Patlıcan, Ebe Gümeci Kavurması, Börülce Kavurması, Teltorlu Börülce Hamur İşleri Tatlılar: Keşkek, Otlu Saç Böreği, Yalankı, Zerde, Katmer, Badem ve cevizli sucuk, Üzüm Köftesi, Ballı Kabak, Ekmek Dökmesi, Reçel ve Şuruplar: Bestel, Üzün, Patlıcan, Dülek Reçeli, Gül Suyu Geleneksel Giyim: Kadın Giysileri: BAŞA: Sakağı: Kenarları tamamen kesilmiş bir fesin ortasına dik durmasını sağlayan, göbeği mavi-koyu kırmızı taşlı, işli, düşük ayar gümüşten ve değişik alaşımlardan yapılmış telkari bir tepelik takılır. Tepeliğin tüm çevresi, bir sıra bant üzerine sıkça dizilmiş 20'lik altınlarla çevrilir. Fesin önüne de gene bant üzerine sıkça dizilmiş, yarım sıra 70'lik veya 80'lik altınlar dizilir. Fesin düşmemesi için iki ucundan tutturulan ayrı bir bant da çene altından geçirilir. Ve bu bandın üzerine de gene sıkça dizilen 20'lik altınlar takılır. Bu tür başlığa yörede "Sakağı" adı verilir. Genç kızlık döneminde ve ekonomik gücü olmayan ailelerde ise, bu başlıkta altın yerine bakır üzerine sarı kaplama taklitleri kul1amlırdı ki, bu tür altın benzeri malzemeye yörede Marçıl-Mançur denir. Çeki: Sakağının hemen altından sadece alnı kapatacak şekilde baş çevresinin tamamını saran ipek krem rengi krepten bir bant bağlanır. Bu banda Çeki adı verilir. Üsküf: Başın tamamı ise ince delikli tülden yapılan üzeri tel işli olan üsküfle örtülür. Bazı yerleşim birimlerinde bu tür örtüye Heril adı verilir. Baş bazense Şamı adı verilen ipek cinsi bir örtü ile kapatılır. Mevsim Çiçeği ve Dal Elmas: Baş bezemede canlı mevsim çiçeği ve dal elmaslar kullanılır. Çiçeklerin cinsi ve takılış biçimleri ise değişik anlamlar ifade eder. Sakağı, başa yanlamasına takıldığında Eğribaş, çeki üsküfün üzerinden dolandığında ise baş Çetebaşı adını ele alır. İÇE: 267

268 Bürümcek - Yüznakma Gömlek: İçe yerli doğal ipek dokuma, krem rengi yakasız,önden üç- dört veya tek düğmeli, kol yenleri geniş uçları pembe boncuklarla bezenmiş, iğne ayalı uzun bir gömlek giyilir. Bu gömleğin saf ipek alanına Bürümcek, ipek-iplik karışımı olmasına ise Yüzünakma adı verilir. Gömleğin alt kısmı bazen topdondan aşağıya sarkıtılır. Bazen de içine sokulur. ÜSTE: Fermene: Altı Parmak, Çitare, mavi-mor-lacivert tonlarında çuha ve kadife kumaşlardan yapılan fermenelere yörede kadın cepkeni de denir. Bu fermeneler dar kesimli, sadece göğüsleri örtecek kadar kısa ve kolludur. Kol yenleri kertmeli (dilimli) olup, yenleri kol yanları ve ön kısımları ile sırt uçları sarı malzemeden şal motif işlidir. Önden tek kopça veya bir bağla iliklenir. Topdon - Topandon: Altı Parmak, Çitare ve boyama (pembe-lacivert-uçuk mavi-eflatun) düz yerli dokuma kumaşlardan yapılan topdonların ağı yaklaşık 2-2,5 metredir. Kasıktan büzülerek bağlanan bu donların ayak bile ği kısmı da büzgülüdür. Uçkurları enli olarak farklı kumaşlardan yapılır. Uçkur bağı ise ipekten, uçları tel işlidir. Topdonlar özel kazanlarda kaynatılarak buruşturulur ve bükülerek saklanır. Yaklaşık 8 metre tek en kumaştan yapılan topdona yörede, Topandon-Kırıkdon da denir. Düz dokuma ve boyama türünde alanlardan bazıları kumaş özelliğinden dolayı Suriye Don adını alır. Kuşak (Bel Bağı): Bu tür giyside iki cins kuşak kullanılır. Bunlardan biri, ipek dokumadan olan Trablus veya Kalbur Kuşaktır. Diğeri ise çoğunlukla kırsal kesimlerde kullanılan renkli ve desenli yün dokumadan uçları vişne renginde ipek kozalı bağlarla bezenmiş kuşaktır. Bu kuşaklar, topdonun üstüne üçgen olarak katlanan uç kısmı ya arkaya yada yana sarkacak şekilde bağlanır. AYAĞA: Çorap : Krem rengi yün veya benzeri özellikte çorap kullanılır. Ayakkabı: Ayağa, kırmızı veya değişik renklerde Yemeni türü hafif ayakkabılar giyilir. Boyuna ise Beşibirlik ve Kum İnci gibi takılar takılır. Göz ve kaşlara Rastık çekilir. Orta yaşlardan itibaren başa kına yakılır. Nişan, düğün gibi günlerde yüze allık gibi boyalar sürülür. Gelinler ise yüzlerine yaldızlı küçük yıldızlar yapıştırılır. Kızların saçları gelin oluncaya kadar kesilmez ve saçları, iki tane veya Kırkdenem saçı şeklinde örülür. Nadiren saç serbest bırakılır. En çok kullanılan renkler al, mavi, pembe ve sarıdır. Kollara ise, altın veya gümüşten Şişe Bilezik takılır. BAŞA: Erkek Giysileri: Fes: Nar çiçeği veya bordo renkte kısa veya uzun püsküllü bir fes kullanılır. Fes, yağlık türü bezlerle beslenir ve bunun üzerine iğne ayalı Kefıye sarılır. Püskül arkadan sarkar. Fes, beslenmeyip sadece 268

269 üzerine iğne ayalı ipek yazma da sarılabilir. Bu durumda, yazmanın bir ucu püskülle birlikte yandan sarkıtılır. Fes'in püskülleri kısa olursa buna "Dmgıl Koza" adı verilir. Zeybek fesinin yörede halk üç işlevi olduğuna inanılır. Fes efenin yastığıdır. Yumuşak olması sebebiyle bu görevi görür. Efe veya zeybeği, yatağan darbesinden korur. çünkü üstüne takılan kefiye veya yazma, ipek olduğu için yatağan işlemez. Yani yatağanı kaydırır. Efenin başı doğada mevcut çiçeklerden esinlenerek yapılan iğne oyaları ile bezendiği için baskın anında fes kamuflaj görevi görür. İÇE: Bürümcek_Yüzünakma Gömlek: İçe yerli dokumadan krem renginde ve uzun kollu ve kolları iğne ayalı, yakasız, önden yirik-düğmeli bir gömlek giyilir. Saf ipek alanına bürümcek, ipek-iplik karışımı olanına da yüzünakma denir. ÜSTE: Cepken: En üste mavi çuha üzerine tamamen siyah kaytan veya ibrişim işli (sıvama iş) kolları açık ve arkadan sarkan, bazen de kopçaları ile camadanın kollarına tutturulan cepken giyilir. Camadan: Cepkenin altına giyilen camadan, Muğla'da iki türde karşımıza çıkmaktadır. Aynı renk ve işlemede yapılmış olan (siyah kaytanla şal desen işli) bu camadanların bazılarının önü açıktır. Yani çapraz iliklenmez. Bu tür camadan kullanıldığında mutlaka içe Kavuşturma giyilmesi gerekir. Diğer türüne gelince, mavi veya siyah çuha kumaş üzerine siyah kaytan işli, çapraz iliklenen camadanlardır. Camadanlar dar kesimli sadece göğüs memelerini örtecek kadar kısadırlar. Kavuşturma (Delme): Mintan üzerine kolsuz yelek türünde, çapraz iliklenen, göğüs memelerini örtecek kadar kısa olan ve önü mavi çuha üzerine siyah kaytan veya ibrişim işlemeli, sırtı ise, siyah kadife kumaş üzerine sarı veya turuncu renkte ibrişim işlemeli olan kavuşturma giyilir. Kavuşturmanın halk arasında ki adı Delmedir. Dolgu Kuşak: Beli beslemek amacıyla sarılan bir çarşaf veya uzunca kuşak türüdür. Trablus Kuşağı: Dolgu kuşağın üzerine göğüs memelerinin alt kısmından kasıklara kadar genişlikte Kalbur Kuşak da denilen Trablus Kuşağı veya şalı sarılır. Bu kuşak renkli, desenli ve ipektendir. Bazen de bu kuşağın üzerine enli dokuma Kolan sarılabilir. Silahlık: Trablus Kuşağı'nın üzerine ise, koyu kahverengi deriden yapılmış, kat kat cepleri olan işlemeli silahlık özel kayışları ile bağlanır. Silahlık, zeybeğin bir tür gardırobudur. Gözlerine değişik amaçlarla kullanılacak olan her türden silah ve malzeme konur. Topdon - Tapandon: Mavi çuha kumaş üzerine ön kısımları siyah kaytan işli olan topdonların ağı, yaklaşık 2,5 metredir. Kasıktan büzülerek bağlanan bu toptanların uçkurlukları ise vişne rengi kumaştan yapılmıştır. Don, alttan ancak diz kapaklarına kadar iner. Ayrıca giyildiğinde hem önden hem arkadan büzülerek bele bağlanır. Saldırına: Zeybeklerin kullandığı sapı kulaklı türde uzun bir bıçaktır. Bu bıçağa Yatağa n veya 269

270 Kocabıçak adı da verilir. Bıçağın sırt kısmı küt, iç kısmı ise keskindir. Eğimi ise aşağıya doğrudur. Bıçak silahlık üzerine tam ortadan dengeli bir vaziyette takılır. Eğimin aşağıya doğru olması silahlık üzerinden çekme kolaylığı sağlar. Yağlık: ipek kumaş üzerine tel işleme ile yapılan yağlıklar, silahlıkların yanına takılır. Köstek: Tamamen gümüşten olan köstekler iki çeşittir. Biri boyundan geçen ve minel klipsi ile ortadan tutturulan Arnavut türü; diğeri ise, omuzdan kopçalanan uçları tokurgaçlı Gid türüdür. Saat aksesuarı olarak kullanılır. Muğla'da daha çok Arnavut türü kullanılır. Hamayıl-Pazubant-Musaflık: Hamayıl boyna, pazubant kala, musaflık ise omuza takılır. Üçü bir arada kullanılmaz. Hamayıl ve pazubantlar gümüşten, musaflık ise işlemeli deride] yapılmıştır. içlerine musaf ve değişik dualar yazılarak konur. Maşa: Silahlığın yanında aşağıya sarkıtılan, ucu çatal olan bir demir çubuktur. Ma zeybeğin kendi silahlarını bilemesi ve hasmının silahlarını köreltmesi için kullanılırdı.. - Diğer Aksesuar ve Malzemeler: Tabanca, Fişeklik (Kargılık), Gümüş Hançer veya Kol Altı Bıçağı, iki okka ağırlığında Yapağı, Kav, Çakmak Taşı, Kehribar Ağızlık, Gümüş Tütün Tabakası ve Kehribar Tespih. AYAĞA: Tozluk: Bacaklara mavi çuha kumaş üzerine siyah kaytan işli arkası boydan boya sık şekilde kopçalı olan Tozluk lar takılır.. Tozluk Bağı: Tozlukların düşmemesi için üst kısımlarına koza ve püskülleri dışa gelecek şekilde tozluk bağları bağlanır. Tozluk bağları, vişne renginde yerli ipek dokumadan yapılır. Uç kısımlarında ise koza ve püsküller bulunur. Püskül uçlarında da beyaz şeffaf veya sarı-pirinç küçük boncuklar takılıdır. Tulumbacı: Ayağa yün çorap (krem rengi) giyilir. Ayakkabı türü olarak da siyah, ökçesiz Tulumbacı kullanılır. Kepmen Kayalık: Çuha tozluk kullanılmadığı zamanlar bunun yerine üzeri işlemeli meşinden yapılan ve Kepmen adı verilen deri tozluklar kullanılır. Ayrıca, sadece Efelerin giydiği Kayalık adı verilen özel işlemeli çizmeler de kullanılırdı. G.2.Turizm Çeşitleri Kültür Turizmi: Ülkemizin en önemli turizm ilçelerinin bağlı olduğu Muğla il merkezi sivil mimarinin en güzel örneklerini barındırmaktadır. Kentin ortasındaki arasta, dükkanları ve şadırvanlarıyla 20.yüzyılın başında donmuş gibidir. Tarihi Muğla Evleri nin en güzel örnekleri Sabunhane dedir. Saburhane, Osmanlı döneminde Rumlar ve Türk lerin bir arada dostça yaşadığı, Rumların 1924 mübadelesinde göç etmesinin ardından eski özelliğini bozmadan sürdürdüğü bölgesidir. Bu bakımdan Saburhane, Rumlar içinde ayrı bir önem kazanmaktadır. 270

271 Muğla Müzesi, Bodrum Kalesi ile Sualtı Arkeoloji Müzesi, Milas Müzesi ve Fethiye Müzelerinin yanı sıra; Yatağan İlçesi ndeki Stratonikeia ve Lagina, Milas İlçesi ndeki İassos, Labranda, Herakleia, Euromos antik kentleri ve Gümüşkesen Anıt Mezerları ve Beçin Kalesi, Fethiye İlçesi ndeki Kaya Köyü ile Kadyanda, Letoon Telmessos, Pınara, Sidyma ve Kaya Mezarları, Datça İlçesi ndeki; Knidos, Köyceğiz İlçesi ndeki; Kaunos Antik Kenti, Gökova Körfezi nde Sedir Adası ilin kültür turizmi için önemli tarihi değerlerdir. A)BODRUM: Kıyı ve Deniz Turizmi: Bodrum diğer tatil kentlerinden farklıdır. Bodrum da gece yaşamı sabah sona erer. Sanmaki sen geldiğin gibi gideceksin senden öncekiler de böyledirler. Akıllarını hep Bodrum da bırakıp gittiler Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir KABAAĞAÇLI böyle yazmıştı. Bodrum için Türkiye nin yöreleri içinde hiçbir yer, Bodrum kadar değişik bir imaja sahip değildir. İlçenin en büyük geçim kaynağı turizmdir. Doğal güzelliği, kültür zenginliği ve halkın çok hoşgörülü olması, Bodrum turizmini çekici kılan unsurların başında gelmektedir. Bodrum İlçesi ne yaklaşık 18 km. uzaklıkta olan Turgut reis, ilçe merkezinden sonra en büyük yerleşim yeridir. Adını büyük denizci Turgut reis ten alır. Yalıkavak, Bodrum a 18 km. uzaklıkta şirin ve sevimli tatil beldesidir. Yalıkavak, konumu itibarıyla açık denize baktığından sürekli rüzgar alır. Bodrum Yarımadası nda yaprak kıpırdamadığı günlerde bile burası püfür püfür esmesiyle ünlüdür. Yalıkavak ta liman dışında her yerden denize girmek olasıdır. Günübirlik tekne turlarına katılıp, Alacain, Paşalimanı, Tilkicik, Presen gibi cennet koylarda da denize girilebilir. Yalıkavak ın 3 km. doğusunda, denizden 2 km.içeride yer alan Gökçebel günümüzde Aşağı Gökçebel ve Yukarı Gökçebel olarak bilinen şirin bir tatil beldesidir. Gümüşlük, güneşi, denizi, doğası, tarihiyle Bodrum Yarımadası nın en şirin yerlerinden biridir. Gümüşlük, Bodrum a 15 km. mesafededir. Gümüşlük, antik kent Myndos un yerinde kuruludur. Depremler sonucu kentin bir bölümü sular altına gömülmüştür. 271

272 Gümüşlük te en ideal tatil ayı Ekim dir. Bu ayda, deniz, göl görünümündedir. Denizi, sığ ve küçük çocukların bile rahatlıkla girebileceği durgunluktadır. Koy içinde bulunan Tavşanlı Ada ile sahil arasında, denizin bir karış altında kalan doğal bir bağlantı vardır. Adını buradan yaşayan tavşanlardan alan adacığa geçmek için yapılması gereken tek şey, paçaları sıvamak ve denizde yürümeye başlamaktadır. Bodrum a 25 km uzaklık, pırıl pırıl bir denizi olan Gündoğan ın önü boydan boya kumsal, yeşillikler arasında eski bir balıkçı köyüdür. Eski adı Farilya olan Gündoğan da evler begonvil, palmiye, muz, mandalina, nar, şeftali, çam ağaçları arasındadır. Gündoğan ın en büyük özelliği sürekli rüzgar almasıdır. Rüzgarın sürekli esmesi, burayı rüzgar sörfü meraklılarının ilgi odağı haline getirmiştir. Gündoğan; sessiz, sakin ve nisbeten ucuz bir tatil geçirmek isteyenler için idealdir. Tekneyle, Apostos Adası na ve çevre koylara gidilebilir. Göltürkbükü, Bodrum a 20 km. uzaklıkta, sakin tatil yerlerinden olan Türkbükü eski bir Likya kentidir. Türkbükü nde sahil boydan boya her keseye, her zevke cevap veren motel, pansiyon, cafe-bar mevcuttur. Türkbükü, önceki yıl, Göltürkbükü adıyla aynı belediye çatısı altında birleşmiştir. Her iki yöre de, Bodrum Yarımadası nda doğal güzelliklerini koruyabilmiş nadir yerlerdendir. Türkbükü nde bir-iki gün civar koyları dolaşmaya ayrılmalıdır. İkiz Adalar, Kızıl Koy, Hattatlar ın Koyu, Derin Liman ve Apostol ile Tavşan Adası, Gündoğan ve Dikilitaş a günübirlik turlar düzenlenmektedir. Bodrum a 12 km. uzaklıktaki Ortakent, deniz ve güneşten yararlanma ve dinlenme imkanı sunan huzur verici güzelliğe sahiptir. Bodrum Yarımadası ndaki en uzun kumsala sahiptir. Temiz ve düzenlidir. Arkaları dağlık ve mandalin bahçeleri ile süslüdür. Bitez, sadece şirinliğiyle değil temizliğiyle de dikkati çeker. Bitez, Bodrum a iki koy uzaklıkta olmasına karşın, turizme açılan yerleşim yerlerindendir. Buraya gelirken insanın dikkatini ilk olarak sokaklarının düzenli ve temiz olması çeker. Yol gösteren tabelalarından minibüs duraklarına kadar her şey özenlidir. Yahşi de olduğu gibi burada da otel, motel ve restaurantlar sahilin hemen arkasında yer alır. Oto yolu ise tesislerin arkasındadır. Konaklama yerleriyle deniz arasında yol olmaması, yöreyi özellikle çocuklu aileler için hayli cazip kılar. Bitez i terli turistler kadar, yabancılar da tercih eder. Yabancıların buraya tercih etmeleri, denizinin ve doğasının eşsiz güzelliğinin yanı sıra, yarımadanın sörf yapmaya en elverişli yerlerinden olmasından da kaynaklanıyor. Bitez, gündüzü ayrı, gecesi ayrı keyifli bir tatil yeridir. Bodrum a yürüme mesafesinde bir eğlence merkezidir Gümbet. Burası otellerin yoğunlaştığı bir bölgedir. Barlar, lokantalar ve eğlence merkezleri her geçen gün biraz daha çoğalmaktadır. Bardakçı Koyu da Bodrum un önemli koylarındandır. Bodrum a 22 km. uzaklıktaki Akyarlar, Bodrum Yarımadası nın en güzel yerlerinden biridir. Düne kadar geçimini balıkçılık ve süngercilikle sağlayan beldede bugün turizm ön plana çıkmıştır. Son derece sevimli küçük bir yerleşim yeridir. Ay şeklinde kumsalı vardır. Akyarlar da boydan boya uzanan halka açık plajlarından her türlü etkinliğe katılmak olasıdır. Sörf yapabilir, buradan da düzenlenen günlük turlarla çevre koyları dolaşabilirsiniz. Turgut reis in 4 km. Kuzeyindeki Kadı kalesi,yeşili bol, çevresi ve koyları ile güzel bir tatil beldesidir. Tepedeki Kadı kalesi, Helenistik devirden kalmadır. Yamaçta, Romalılara ait bir kilise ve yine eskiden kalma bir su sarnıcı vardır. 272

273 Karaincir, ince kumlu, 500 m. lik sahiliyle, incirlerinin nefasetiyle ünlü, Akyarlar ın yanı başında, Aspat yolu üzerindedir. Geniş ve uzun plajı, günün her saati cıvıl cıvıldır. Klasik çağdan günümüze kadar çeşitli uygarlıkların kalıntıları bulunan Aspat, devamlı rüzgar alan bir yöredir. Sahildeki iki katlı tarihi Arpanga dan, tüm koy görülebilmektedir. Günümüzde de teniz denizi ile sahil kenarına yapılan özel plajlar koya canlılık getirmiştir. Bodrum a 14 km. uzaklıkta yer alan Bağla Koyu, Aspat Dağı eteklerinde kurulmuştur. Yarmada da denize girmek için en ideal yerlerden biri Bağla dır. metrelerce derinlikte bile denizin dibi çok net biçimde görülebilir. Günlük gezi teknelerinin mutlaka uğradığı koyda, bir de içme suyu kaynağı bulunmaktadır. Kamp kurmaya da oldukça elverişlidir. Torba, Bodrum a 6 km. uzaklıkta, küçük, sakin ve sevimli bir yerleşim yeridir. Korumalı bir konumda bulunduğu için en sert poyrazda bile koyda yaprak kımıldamaz. Torba sahili boydan boya her zevke her keseye cevap veren otel, motel, pansiyon, restoran, cafelerle doludur. Bodrum-Didim seferlerinin yapıldığı feribot iskelesi Torba da bulunmaktadır. İskelenin yanında yeme-içme ve konaklama yerlerinin bulunduğu, boydan boya bir sahil bulunur. Bodrum a 25 km. uzaklıkta, yeşil ve mavinin iç içe girdiği harika güzelliğe sahiptir Güvercinlik koyu. Güvercinlik bu doğal ve doyumsuz güzelliği yanında, karşısında bulunan Salih Adası ile de ilgi çekmektedir. Bodrum İlçe merkezine 15 km. mesafededir Yalı çiftlik. Temiz koyları ve modern konaklama tesisleri ile yörenin bir turizm cennetidir. B) MİLAS Uygarlık ülkesi Milas, Güllük, Ören, Kazıklı Koyu, Çökertme, Kıyıkışlacık, Boğaziçi köyleriyle önemli bir turizm cennetidir. İlçenin turistik değerlerinin yanı sıra İassos, Heraklia, Euromos, Labranda gibi antik kentler ile Gümüşkesen Anıt Mezarı ve Beçin Kalesi, Kızılağaç Köyü ndeki özgün mimari evleri, çok sayıda turist ziyaretine sahne olan değerlerdir. Ören, Milas a 40 km. uzaklıkta, şirin bir kasabadır. Yeşil mandalina bahçeleriyle, masmavi deniz arasında uzun bir plajı vardır. Sakin bir tatil beldesi olan Ören de yamaç paraşütü sporu yapılabilmektedir. Bodrum dan Mavi Yolculuğa çıkan teknelerin durak yeri olarak vazgeçilmez bir koydur Çökertme. Dantel gibi işli Gökbel Köyü nün bir semti olan Çökertme Sahili tertemiz kumsal, plajlara ve çok sayıda koya sahiptir. 273

274 Milas a 24 km.uzaklıkta olan Güllük Körfezi, küçük koylardan oluşmaktadır. Kıyıkışlacık Koyu, körfezin karşı tarafında olup, İassos antik şehri bu koy üzerinde kurulmuştur. Güllük ten teknelerle Kıyıkışlacık Koyu na ulaşım sağlanmaktadır. Ayrıca, karadan Milas a mesafesi 24 km.dir. Yarımadanın devamında Zeytinlikuyu Koyu, Kazıklı Koyu, Kazıklıbucak Koyu bulunmaktadır. Bodrum yolu üzerinden gidildiğinde Adabük ve Boğaziçi köyleri görülebilir. Mumcular yoluna dönüldüğü zaman Çökertme Koyu, Ören Koyu görülebilir. Bu koylar, Gökova Körfezi nin koylarıdır. Milas-Bodrum karayolunun 2 km. sapağında, Milas a 25 km., Bodrum a 30 km. uzaklıktaki Boğaziçi Köyü, tam bir balıkçı köyüdür. Eski adı Bargilya olan köyün çevresi zeytinliklerle çevrili masmavi bir güzel koyu vardır. Koy, eskiden yörenin tuz ihtiyacını karşılayan Tuzla denilen alana kadar uzanmaktadır. Koy, adeta Boğaz görünümünde olduğunda, buradaki köyün adı da Boğaziçi Köyü olmuştur. Muğla-İzmir karayolu güzergahında, Milas a 35 km. uzaklıktadır. Büyük Menderes Nehri nin getirdiği alüvyonlar sonucu oluşmuştur. Gölün çevresinde iki ada vardır. Etrafı zeytinliklerle çevrili ve kenarında Hereklia Antik Kenti vardır. Göl kenarındaki motel ve pansiyonlarda sakin bir tatil yapma imkanı vardır. C)ULA Akyaka, Muğla-Marmaris karayoluyla Sakartepe den Gökova ya inerken, birdenbire karşınıza çıkıveren Gökova Körfezi nin panaromik görüntüsü izleyenleri büyüler. Akyaka ya ayrılan yol takip edilirse, gerçek bir yeryüzü cennetine, yemyeşil bir huzur sığınağına ulaşır. Gökova Körfezi kıyısındaki Akyaka Beldesi, sırtını dimdik yükselen Sakartepe ye dayadığı için, sıcacık bir tatil beldesidir. Sakin, huzurlu bir yer olan Akyaka, bünyesinde gizlediği sayısız süprizleriyle tatilcilerin gözdesidir. 274

275 Akyaka da su sporları yapmak isteyenler, Akyaka nın sessizliği ile uyumlu olarak motora dayanmayan sörf, kano yapabilirler. Sağ bisikleti faaliyeti yapmak isteyenler tecrübeli eğitmenlerden ve ekipmanlarından yararlanabilirler. Kano ile (sea-kayak) kısa veya uzun mesafeli, rehber eşliğinde turlar yapılmaktadır. Hafta içerisinde daha sakin olan bu plaj, hafta sonunda civardan gelen piknikçilerle yoğunlaşır. Bu yol takip edilirse Akbük Koyu na, oradan da Milas-Ören Keramos a ulaşılır. Muğla- Marmaris karayolunun 12.km.sinden sonra soldan ayrılan yoldan 6 km. sonra Sedir Adası na teknelerin kalktığı Çamlı İskelesi ne ulaşılır. Buradan, teknelerle Sedir Adası nın dünyada eşi bulunmayan kumlarıyla ünlü plaja ulaşılır. Adada, Cedrae Antik kentinin kalıntıları bulunmaktadır. 275

276 D) MARMARİS Marmaris, Muğla ya 60 km. uzaklıktadır. doğal güzellikleri ve her türden modern konaklama tesisleriyle Ülkemizin en önemli tatil merkezlerinden biridir. Marmaris 2 km. uzaklıkta bulunan Günnücek te dünyada eşi çok az görülen Günlük ormanı bulunmaktadır. Bu ağaçlardan elde edilen sığla yağı, ilaç ve parfümeri sanayiinde kullanılmaktadır. İlçeye 8 km. uzaklıkta bulunan Yalancı boğaz, bir gemi kaptanının fırtınalı havada burayı körfeze açılan boğaz sanıp, gemisini karaya oturtmasından sonra Yalancı boğaz adını almıştır. Ağaç yapımı, gulet tersanelerinin bulunduğu bu yöre, mutlaka görülmesi gereken yerlerden birisidir. İlçeye 10 km. uzaklıkta bulunan İçmeler, plajı denize girmek ve su sporu yapmak isteyenler için idealdir. Denizin, suyu temizdir. Turunç ve Kumlu bük e giden tur teknelerinin uğrak yeri olan Fosforlu Mağara, doğal akvaryumu andıran yeşil ve turkuaz renkli sularda yüzme imkanı sağlar. Marmaris ten 30 dakikalık bire yolculuk ile ulaşılabilen Cennet Adası, aslında bir yarımada olup, tümüyle ormanlarla kaplıdır. Pansiyon ve lokanta gibi hizmet birimlerinin olduğu Cennet adası, sezon boyu teknelerin uğrak yerdir ve yüzme, eğlence için elverişli bir bölgedir. Marmaris e 21 km. uzaklıktaki Turunç a hem deniz yoluyla hem de karayolu ile ulaşabilmek mümkündür. Eski bir balıkçı kasabası olduğu bilinen köy, günümüzde her tülü konfora sahip turistik tesisleri, pansiyonları ve çardak lokantaları ile yerli ve yabancı turistlerin yoğun ilgisini çekmektedir. Turunç tan 6 km. lik bir yolla ulaşılabilen Kumlubük, Marmaris ten deniz yoluyla ulaşabilmek mümkündür. Yeşil ile mavinin içiçe girdiği yöre, temiz denizi ve harika kumu ile bölgenin en gözde plajlarından biridir. Selimiye, Marmaris e 45 km. uzaklıktadır. Selimiye, Bodrum- Marmaris arasında seyreden Mavi Yolculuk teknelerinin uğrak yeridir. Köy, yeşillikler içerisinde durgun denizi vardır. Selimiye nin çevresinde 3 kale kalıntısı vardır. 276

277 Gulet tipi yat yapımcılığı ile ünlüdür Bozburun. Turizm bakımından bölgenin en bakir yerlerinden biridir. Küçük ve kaliteli konaklama tesisleri mevcuttur. Çevresinde teknelerle ulaşılabilecek çok sayıda koylar vardır. Marmaris e yaklaşık 40 km. uzaklıkta olan Hisarönü, kendi adıyla anılan körfezin uç noktasındadır.denizi sığ, kumu kiremit renginde olan Hisarönü, sakin bir tatil cennetidir. Esintili, nemsiz havası ve temiz suyunun astım ve kalp hastası olanlara iyi geldiği söylenir. Hisarönü nden çevreye tekne turları düzenlenir. Marmaris-Datça karayolunun 26.km. sinden de yol ayrımından Bördübet Koyu na gidilir. Koy, çevresindeki en güzel ve bakir koylardan biridir. Çevresi ormanlık, doğal bir liman ve fırtınalara karşı güvenlidir. Deniz yoluyla 2 saatlik bir yolculukla gidilebilen Çiftlik Köyü ne, Bakır Köyü üzerinden de ulaşmak mümkündür. İri kumu, plajı ve çardak lokantaları ile özellikle yatçıların konaklamak için seçtikleri bir koydur. Koyun içinde küçük bir adası bulunan köy, jeep türü araçlar ile safari turu yapanlar tarafından da tercih edilmektedir. E)DATÇA Yarımadanın etrafı birbirinden güzel, dantel gibi 52 koyla çevrilidir. Bunların başlıcaları; kuzeyde Ege Denizi tarafında Gökçeler Bükü, Küçük Çatı, Çatı, Kızılağaç, Çakal, Damlacık, Mersincik, Murdala ve İskandil Koyları; güneyde Akdeniz yöresinde ise Palamut Bükü, Akvaryum, Ova Bükü, Hayıt Büük, Kızıl Bük, Domuz Bükü, Kargı, Karaincir, Sarı Liman, Kara Bük, Çiftlik, Kuruca Bük, Günlücek ve Lindos koylarıdır. Şehir merkezime 3 km. uzaklıkta, kuzey ve güneybatı rüzgarlarına kapalı olup, doğu ve güzeydoğu rüzgarlarına açıktır Kargı Koyu. Sessizliği ve doğal güzelliği arayanların tercih ettikleri bu berrak koyda, 277

278 birkaç yeme içme ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır. Ulaşım, belediyeye özel halk otobüsüyle sağlanmaktadır. Datça İlçe merkezine 4 km. uzaklıktadır Gebekum. 7 km. uzunluğundaki kumsalıyla denize girmek için çok uygundur. Yatların da uğrak yeri olan Gebekum, su sporlarına elverişlidir. Domozbükü, sessiz ve sakin bir yerdir. Karayolu ulaşımı yoktur. Datça dan tekne yolculuğuyla 1 saatte ulaşılabilmektedir. Çevresinde küçük bir mağara, ilginç kaya şekilleri vardır. Ova ve Hayıt Bükleri, şehir merkezine 20 km. mesafede Mesudiye Köyü nün koylarıdır. Koylarda, bir çok yeme içme ve konaklama tesisi olup, ulaşım köy minibüsleriyle sağlanmaktadır. Palamut Bükü, şehir merkezine 25 km., Knidos a 10 km. mesafede olup, bir çok yeme içme ve konaklama tesisleri vardır. Ovasını, Datça nın ünlü bademleri süslemektedir. Ulaşım, Palamutbükü minibüsleriyle sağlanmaktadır. Karaincir Koyu, şehir merkezine 15 km. mesafede, Marmaris yolu üzerindedir. İnce kumu, plajı ve sığ deniziyle çocuklu aileler için ideal bir deniz banyosu yeridir.koyda, birçok yeme içme ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır. Ulaşım, Karaincir, Aktur ve Marmaris minibüsleriyle sağlanmaktadır. Çiftlik Koyu (Ak-Tur), şehir merkezine 25 km. mesafede, Marmaris yolu üzerindedir. İnce kumlu, plajı ve temiz deniziyle çocuklu aileler için de ideal harika bir deniz banyosu yeridir. Koyda, yeme içme tesisi bulunmamaktadır. Kurucabük, Marmaris ten Datça ya giderken Çiftlik Koyu ndan sonra gelir. Burası, şehir merkezine 28 km. dir. Sessizliği ve doğal güzelliği ile herkesi hayran bırakan, yüksek ağaçlar içinde yer alan koyda esen rüzgar yaz sıcaklarını yok eder. Datça İlçesi nde her yerde denize girilebilir. Merkezde ya da yarımada etrafındaki koylarda birbirinden güzel plajlar vardır. Bunların belli başlıcaları merkezde Hastane altı, Kumluk, Taşlık ve Azganlı Plajları; merkez dışında ise şehir merkezinden Perili Köşk plajına kadar ki yaklaşık 13 km. uzunluğundaki alan ve koylardaki plajlardır. İlçede her yıl bir çok plajın temizliği ve denize elverişliliğiyle Mavi Bayrak ödülü almaktadır. F)KÖYCEĞİZ Köyceğiz Gölü, hektar alana sahiptir. Gölün hemen kenarında Köyceğiz İlçe merkezi kurulmuştur. Göl, Dalyan Boğazı ile Akdeniz e bağlanır. Çevresindeki dağlardan inen sularla beslenir. Fazla suyunu Dalyan kanalıyla Akdeniz e boşaltır. Köyceğiz rıhtımından hareketle, göl boyunca Dalyan Boğazını aşarak Akdeniz e ulaşan tekne gezisinde insan kendini büyüleyici güzellikler içerisinde bulur. Köyceğiz in 40 km. güneybatısında olan Ekincik Koyu na karadan ve denizden her zaman ulaşabilmek mümkündür. Doğal bir liman olan Ekincik Koyu na günde ortalama yat demirlemektedir. Mavi Yolculuğun en önemli duraklarından biri olan koy, iri kumlu plajı ve temiz denizi ile yerli ve yabancı turistlerin yoğun ilgisini çekmektedir. 278

279 G) ORTACA Dalyan Boğazı nda Köyceğiz Gölü nü Akdeniz e bağlayan tekne turuna katılanlar, kanalda nereden girip nereden çıktığı belli olmayan sazlıktan oluşan daracık koridorlar arasında dolaşmakta, rotanın sağında ve solunda metrelerce uzunlukta kumsalları ve çam ormanları içindeki koyları görebilmektedirler. Kaunos Harebeleri Çam ormanları ile içiçe kumsalı, temiz mavi denizi ve bol güneşinin yanı sıra dünyada soyu tükenmekte olan Caretta caretta kaplumbağalarının üreme ve barındırma alanı olması ile dünya çapında üne kavuşmuştur İztuzu. Ortaca İlçesi ne bağlı Sarıgerme, Dalaman Havalimanı na kuş uçumu 5 km., karayoluyla 20 km.mesafede olan Sarıgerme Plajı, modern konaklama tesisleri, 7 km. uzunluğundaki kumsalı ve sığ deniziyle, Ülkemizin en önemi tatil cennetidir. Sarıgerme Sahili, Bakanlar Kurulu Kararıyla 1982 yılında Turizm Alanı olarak ilan edilmiştir. H)DALAMAN Çevremize baktığımızda güneşin, toprağın ve suyun müthiş birleşimiyle ortaya çıkmış çam ormanlarının örttüğü Kapıdağı Yarımadası ndaki Sarsala, Büngüş, Sıralıbük, Kurşunlu ve Taşyaka Koyları, Mavi Yolculuğa çıkan yatların uğrak yerleridir. Bu koylara, İl Özel İdaresi tarafından yat mola noktaları inşa edilmiştir. Bu koylara, Göcek, Fethiye, Marmaris marinalarından gitmek mümkündür. Sarsala Koyu, Dalaman İlçesi sınırlarındadır. Mavi Yolculuğa çıkan tekne ve yatların uğrak yerlerinden biridir. Karayolu bağlantısı da olan Sarsala Koyu çamlarla denizin kucaklaştığı, hiçbir yapılaşmanın olmadığı tertemiz bir deniz ve kumsala sahiptir. I)FETHİYE 279

280 Fethiye 12 Adalar Fethiye Körfezi nden başlayarak Fethiye Körfezi nin batı ve kuzey batısındaki irili ufaklı adaların tamamına 12 Adalar verilir. Körfezde yer alan bu adaların yanı sıra anakara ile adalar arasında oluşan koylar da aynı zamanda berrak masmavi, dalgasız deniziyle yatçılar için adeta rüzgardan korunmuş güvenli bir yat limanıdır. Oyuktepe Koyları; Aksazlar, Samanlık, Kalemya, Boncuklu. Fethiye nin batısında yer alan bu koylar, ulaşımın kolay olması dolayısıyla ile daha çok günübirlikçilerin tarafından ziyaret edilmektedir. Şovalye Adası; Fethiye Körfezi nin girişinde, Fethiye ye 1.5 mil uzaklıkta bulunur. Geçmişte Rodos Şovalyeleri tarafından kullanılan ve üzerinde aynı dönemden kalma bir kale bulunan ada ekseriyetle Fethiye nin yerli halkı tarafından yazlık olarak kullanılmaktadır. Antik çağda Rodos Şovalyelerinin yerleşim alanı olarak kullanılan ada, adını da bu şovalyelerden almaktadır. Günübirlik 12 Adalar turunun son durağı olmakla beraber yaz ayları boyunca günün her saatinde Fethiye İskelesi nden adaya düzenli motor seferleri yapılmaktadır. 12 Adaların Başlıcaları: Kızılada: Koylardaki kum ve çakılların gün batımında kızılımsı bir görünüm almasıyla bilinen adada tek bina olarak hala çalışmakta olan bir deniz feneri bulunmaktadır. Deliktaş Adası; Kızılada nın kuzeybatısında dalış yapmak isteyenlerin tercih ettikleri değişik büyüklükte adalardır. Yassıca Adaları: Değişik büyüklükte 5 adadan oluşan Yassıca Adaları günübirlik tekne turlarının en önemli durağıdır. Zeytin Adası: Yassıca Adalarının güney ucunda bulunan ve özel mülkiyete sahip tek adadır. Ada üzerinde Osmanlı Döneminden kaldığı sanılan bir zeytin sıkma atölyesi bulunmaktadır. Tersane Adası; Fethiye Körfezi ndeki adaların en büyüğüdür. I.Dünya Savaşı sonundaki mübadele zamanında boşaltılmış bir Rum Köyünün yerleşim alanı olan adada, şu anda adanın adını aldığı bir tersane ve ayrıca bir gözlem kulesinin kalıntılarına rastlanabilmektedir. Adanın, denizciler tarafından yaz ve kış limanı olarak diye isimlendirilen ve mavi yolcular tarafından büyük ilgi çeken iki ayrı korunaklı koyu bulunmaktadır. Domuz (Prens) Adası; ismini ada üzerinde yaşayan yaban domuzlarından aldığına inanılmaktadır. Ayrıca bir zamanlar adada yaşadığı düşünülen bir prense ithafen de Prens Adası olarak da adlandırılmaktadır. 280

281 Kleopatra Hamamı;kıyısında, yarısı denizin altında kalmış olan bir Bizans Manastırı bulunan adanın içlerine doğru Yavansu dan yaklaşık yarım saatlik bir yürüyüşten sora ulaşılan antik Lydae şehrinin kalıntıları görülebilir. Bedri Rahmi Koyu; Tersane Adası nın kuzeybatısında yer alan koyun girişinde yılında ünlü ressam Bedri Rahmi EYÜPOĞLU tarafından bir kaya üzerine yapılmış büyük bir balık resmi dikkati çeker. Yamaçlarındaki kaya mezerları ile koy Mavi Yolcularının önemli uğrak yerlerindendir. Göbün Koyu; Domuz Adası nın güneyindeki dar bir boğazın güneyinde yer alan çam ve zeytin ağaçları ile kaplı bir koydur. Koyda, Kaunos kaya mezarları ve kalıntılar bulunmaktadır. Katrancı Koyu; Fethiye den Muğla ya doğru 17. km.de bulunan çam ağaçları ile kaplı bir orman içi dinlenme yeridir. Koyun batısına doğru patika takip edilerek Kızlar Koyu na ulaşılır. Küçük Kargı (Günlüklü) Koyu; Muğla yönünde 19.km de bulunan koy, ilaç ve parfüm yapımında kullanılan günlük ağaçlarının dünya üzerinde ender yetiştiği yerlerden biridir. Yaz aylarında serin ve yoğun gölgesi ile çadırları ile tatil yapmak isteyenler ve günübirlik ziyaretçiler için bulunmaz bir nimettir. Çalış; Fethiye ye 5 km. uzaklıkta bulunan Çalış Plajı, Fethiye nin belli başlı eğlence ve dinlence merkezlerinden birisidir. 5 km. lik plajı ile de deniz sporları ve sörf tutkunları için bulunmaz bir yer olan Çalış ta ayrıca gün batımı manzarası eşsizdir. Gemile Koyu ve Adası; Kayaköy den batıya doğru uzanan yolun sonundaki çam ve zeytin ağaçları ile çevrili küçük koyun karşısında yer alan Gemile Adası içinde bulunduğu koydan adını almakla birlikte eski zamanlarda Aya Nicola Adası olarak bilinmektedir. Kara ile arasında yatların barınmasına çok elverişli bir boğaz oluşturan adaya Kayaköy üzerinden kara yoluyla ulaşılabildiği gibi, Fethiye Körfezi çıkışıyla Şovalye Adası ndan sonra soldaki kıyları izleyerek, Şahin ve İblis Burunlarını içine alan deniz yolu ile de ulaşılabilir. Üzerinde denizin içine kadar çok sayıda kalıntı olmasına rağmen adanın tarihi ile ilgili çok kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bu kalıntıların arasında Bizans Erken Hiristiyanlık döneminden kalma kiliseler ve deniz kıyısındaki sarnıç kalıntıları en önemlileri arasındadır. Özellikle iki kilise arasında uzanan tünel, bazı kısımlarının yıkılmış olmasına rağmen adadaki en ilginç yapılardandır. Tünel içindeki merdiven aralarına yerleştirilen 17 adet durağın, İsa Peygamberin çarmıha gerilmek üzere götürülüşü sırasında 17 kez dinlenmesinden esinlenerek yapıldığı rivayet edilmektedir. M.S tarihleri arasında meydana gelen depremler sırasında adanın 2 m. lik bir kısmının sular altında kaldığı bugün su altında bulunan kalıntılardan anlaşılmaktadır. Pırıl pırıl denizi ve doğası ile yerli ve yabancı yatçıların uğrak yeri olan Gemile Adası, çevresindeki Beştaşlar, içinde kaynayan tatlı sudan adın alan Soğuk Su, Kısık, denizin oluşturduğu büyük mağarası ile Kısık Koyu nun batısında yer alan Afkule ve daha bir çok koyu ile Fethiye yöresinde görülmesi gereken bir başka güzellikler bölgesidir. Yakapark; Tlos Antik Kenti nin bulunduğu Yaka Köyü ne 2 km. mesafede, doğal su kaynaklarının ve doğanın insan eliyle işlenmesiyle ortaya çıkan bir güzelliktir Yakapark. Yaz güneşinin ilkbahar ve serinliğiyle kucaklaştığı, çevresindeki havuzları, orijinal su değirmeni, çiçekleri, ağaçları ve yeşillikler arasında dökülen minik şelaleleri ile, insan elinin doğada yarattığı bu muhteşem tablo ziyaretçilerin içlerinde tekrar gelme isteğiyle ayrılmasını sağlar Yakpark tan. Yakapark ve Tlos a özel ve kiralık araçlarla, 281

282 seyahat acentalarının düzenlediği günübirlik turlarla gidilebilir. Ancak, yine seyahat acentalarının düzenlediği jeep safari turları çevreyi tanımak ve keyifli bir yolculuk için idealdir. Kelebekler Vadisi; Ölüdeniz den 7 km. uzaklıkta, ortalama 350 m. yükseklikte dağlarla çevrili kanyon, Haziran-Eylül ayları arasında görülen Jarsey tiger cinsi kelebeklerden almıştır. Yaz kış akan küçük şelale, geniş kumsalı, tertemiz denizi, pırıl pırıl çakıl taşları ve çevrede sıklıkla görülen pembe beyaz zakkum çiçekleri ile küçük bir yeryüzü cenneti olan koy her geçen gün daha fazla ilgi çekmektedir. Dünya gezginlerinin buluşma noktası olan Kelebekler Vadisi nde çadırlı kamp alanı, restoran, bar, ruf, duş ve kabin gibi hizmet olanakları mevcuttur. Koya ulaşım Ölüdeniz den teknelerle gerçekleştirilmektedir. Kelebekler Vadisi ayrıca Mavi Yolculuk yapanların ve günübirlik tur teknelerinin de uğrak yeridir. Ölüdeniz; Tanrının Dünyaya Bağışladığı Cennet olarak nitelendirilen Ölüdeniz, yaklaşık 3 km. lik bir kumsala sahip bulunmaktadır. Ölüdeniz de açık ve koyu mavinin, açık ve koyu yeşilin iç içe geçtiği renk armonisi içinde bulunmanın doyumsuz tadı, yılın on ayında ılık ve durgun suyu ile doğal lagün görünümündeki doğası, Ölüdeniz in yerli ve yabancı turistler tarafından yoğunlukla tercih edilmesinde en büyük etkendir. Fethiye şehir merkezine 15 km. uzaklıkta bulunan Ölüdeniz ve Belcekız Plajı birbirlerinden Kumburnu ile ayrılır. Ölüdeniz e Fethiye şehir merkezindeki minibüs garajından sabahın erken saatlerinden gecenin geç saatlerine kadar düzenli olarak kakan dolmuş ve Ölüdeniz Belediyesi nin günde 4 kere düzenlediği otobüs seferi ile ulaşmak mümkündür. Ayrıca özel araçlar, seyahat acentalarının düzenlediği turlar ve kiralık araçlarla da beldeye ulaşmak mümkündür. Kıdrak Plajı; Fethiye ye 18 km. ve Ölüdeniz e 3 km. mesafede sık çam ağaçları, temiz ve sakin kumsalı ve berrak denizi ile Kıdrak Tabiat Parkı ideal bir günü birlik dinlenme yeridir. Ovacık ve Hisarönü; Fethiye-Ölüdeniz yolu üzerinde bulunan tatil yörelerdir. Çam ağaçları arasından geçerek ulaşılan bu iki belde yaz aylarında temiz ve kıyıdaki yerleşim bölgelerine göre nispeten daha serin olan iklimi ile yerli ve yabancı turistlerin ilgi alanına girmiştir. Son yıllarda turizm potansiyellerini konaklama, eğlence ve alışveriş merkezi haline dönüştürmüş bu yerlerin Kayaköy, Ölüdeniz ve Babadağ gibi çekim alanlarına yakınlığı da tanınmalarında büyük rol oynamıştır. Günün her saatinde Fethiye merkezindeki dolmuş durağından kalkan dolmuşlarla ulaşım mümkündür. Göcek; Fethiye-Muğla karayolu üzerinde, çevresindeki koylar ve adalardan dolayı turizm alanında büyük önem kazanan küçük bir balıkçı köyüdür. Mavi Yolculuğun önemli uğrak ve çıkış yerlerinden olan Göcek de 3 adet marina faaliyet göstermektedir. Büyük ve küçük gemilerin girebildiği kapalı bir limanın yanı sıra, bölgedeki adalar ve koyları gezen yatçılara hizmet veren yat iskelesine sahiptir. Torosların batı uzantıları, kuzeyden gelen rüzgarlara hakim olduğu için doğal bir limandır Göcek. Buna ek olarak limanın yapısı fırtınalı havalarda demirlemeye müsaittir. Göcek in bir başka ilginç çekici özelliği de körfezinin bir iç deniz ya da göl görünümüne sahip olmasıdır. Yatçılar körfez içinde birbirlerini rahatsız etmeyecek şekilde demirleyebilmektedir. Göcek Körfezi nden bahsederken koyların da atlanmaması gerekmektedir. Büngüş, Yassıcalar, Poruklu, Atbükü, Boynuzbükü, Hamam Koyları da mutlaka görülmelidir. Taşyaka ise asla unutulmaması gereken koydur. Adı şimdilerde ünlü ressam ve şair Bedri Rahmi EYİPOĞLU olan koy, kuzeyindeki kayanın üzerine yapılmış balık resmi ile mavi yolcuların en çok rağbet ettiği yerdir. Yat Turizmi: Muğla km. kıyı şeridi ve 100 e yakın sayıdaki koylarıyla yatçıların özellikle tercih ettikleri dinlenme ve uğrak yerleri arasındadır. Muğla da yolculuk, Kleopatra nın özel plajına, eski uygarlıkların yüzlerce arkeolojik kalıntısına götüren bir zaman tüneli niteliğinde olup, aynı zamanda ziyaretçilere kara 282

283 yerine deniz perspektifinden tarihi deneyim kazandırır. Ayrıca, Muğla da yapılacak yatçılık etkinlikleri, yatçılar ile kıyı kasabalarının sevimli ve konuksever halkı ile yararlı bir kültürel etkileşim olanağı sağlayacaktır. Mavi Yolculuk; Bodrum dan güneydoğuya uzanan Gökova Körfezi, Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat ın keşfettiği bir deniz yolculuğu olarak, onların bu adı vermelerinden beri Mavi Yolculuk olarak anılır.mavi Yolculuğun güzergahı İstanbul dan başlayıp Antalya ya kadar uzanmakta ise de, Bodrum dan Antalya/Derme arasındaki Ege ve Akdeniz koyları, mavi yolculuğun esas ve ağırlıklı bölümünü oluşturur. Bodrum dan demir alan tekneler, Gökova ya doğru ilerlerken mavi ile yeşilin ahengini, berrak suların altındaki güzellikleri keşfeder. Bodrum da yüzlerce yıldır süren tekne yapımı turizm talebi ile artmış, yat turizmi Bodrum için en önemli gelir kaynaklarından biri olmuştur. Bodrum da kiralanan tekne ile veya iştirak edilen bir turla Gökova, Knidos, Palamutbükü, Mesudiye, Datça, Bozburun, Çiftlik, Kumlubük, Turunç, Marmaris, Ekincik, Göcek, 12 Adalar, Hamam Koyu, Katrancı, Fethiye, Ölüdeniz, Kıdrak,, Patara, Kalkan ve Kaş Koylarına yapılacak yolculuk tam bir serüven haline gelebilmektedir. Bodrum: Yapım, bakım, onarım ve işletmeciliği kapsayan yat turizminin merkezi Bodrum dur. İçmeler Tersanesi nde ismi artık neredeyse Bodrum la özdeşleşmiş gulet tipi tekne yapımı geleneği sürdürülmekte, ayrıca modern teknolojisi ile 30 m. uzunluğundaki lüks yelkenli yatlar inşa edilebilmektedir. 275 yat kapasiteli bir marinaya sahip olan Bodrum da ayrıca 12 çekek yerinde, yatlara bakım, onarım ve kışlama hizmeti verilmektedir. Bodrum yat yarışları tamamıyla deneyimsiz sporcuların profesyonellerle birlikte katılabildiği dünyadaki ender yarışlardan biridir. Bodrum Cup ö. Uzunluğunda lüks guletlerin yarıştığı en konforlu yarıştır. İsteyen kişi yarışa aktif olarak katılmakta ve çevrenin tadını çıkarabilmektedir. Bodrum Merkezde Turgutreis ve Yalıkavak ta 1 er adet yat limanı bulunmaktadır. Marmaris: Doğal bir liman olan Marmaris Körfezi, kapasiteli 3 marina ve yat kapasiteli 9 yat çekek yerine sahiptir. Mavi Yolculuğun odak noktasında bulunan yörede yat turizmini geliştirmek amacıyla çeşitli festivaller düzenlenmektedir. Uluslar arası Yat Festivali ve Uluslar arası Marmaris Yat Yarışları yörenin belli başlı etkinlikleri arasında sayılabilir. Marmaris İlçe ve çevresinde 7 adet marina faaliyet göstermektedir. Datça: Sayısız koyları ile Fethiye, Bodrum arasında uğrak yeri olan Datça yat Turizmine elverişlidir. Özellikle Marmaris e sınır olan Balıkaşıran Mevkiindeki çam ağaçlarıyla kaplı, hiçbir yapılaşmanın olmadığı, demirlemeye elverişli bakir koylar yatçıları kendine çeker. Yarımadanın ucundaki Knidos antik kenti ise, geçmişinin ve konumunun muhteşemliğiyle ayrı bir önem arz eder. Yarımada kıyılarını dolaşan yatçılar, geçmişle bugünün heyecanını bir arada yaşarlar Fethiye: Mavi Yolculuğun çıkış noktalarından biri de Fethiye dir. 3 yat limanına sahip Fethiye den çevredeki koylara ve Antalya-Kaş a turlar düzenlenmektedir. Göcek: Fethiye İlçesi ne bağlı Göcek, yat turizminin en geliştiği yörelerimizden biridir. Mavi Yolculuğun hem uğrak yeri hem de çıkış noktası olan Göcek te 3 adet modern yat limanı turizme hizmet vermektedir. Su Altı Dalış Turizmi: Turist yoğunluğu olan yerleşim birimlerinde birçok lisanslı dalış firması, turistlere verdikleri kısa bir eğitim sonunda dalış yasağı olamayan sahalarda, tüplerle denizin diplerine keşif dalışları yapmaktadırlar. 283

284 Dalışa götürülen turistler için yerel otellerden izin alınmaktadır. Datça İlçesi nde bazı özel dalış klüpleriyle yarımda etrafında, dalışa serbest bölgelerde yapılacak dalışlarla yörenin zengin sualtı dünyası keşfedilir. Bodrum İlçesi, Karaincir açıklarında bulunan irili ufaklı adacıkların çevresinde köpek balığı, Yunus, Akdeniz Foku ve müren gibi deniz canlılarına rastlamak mümkündür. Bu dalış merkezleri arasında en çok tercih edileni Datça Yat Limanı na sonradan bağlanmış küçük adacık olan Esenada ve çevresidir. 52 dalış noktası ve çeşitli antik kalıntıların yer aldığı Marmaris in derinlikleri, her dalıcıyı mutlu edecek zenginlikler içermektedir. Dış Boğaz, Kütük Burnu, Cenent Adası, Kadırga Feneri ve Kargı Adası başlıca dalış noktalarıdır. Cennet Adası yamaçlarından yapılan dalış, birbirinden güzel bitki ve makro yaşam birimlerini gözlemlemek açısından ilgi uyandıran bir etkinliktir. Dünyanın sayılı su altı müzelerinden birini barındıran Bodrum, tüm güzelliklerinin yanı sıra su altı turizminde de Türkiye nin dışarıya açılan penceresidir. Bodrum un doğusundaki Orak Adası, derinliği, mağaraları, rengarenk süngerleri ve 100 m. yi geçen doğu duvarlarıyla bir dalış cennetidir. Sığ yerlerdeki taş formasyonu da ayrı bir güzelliğe sahiptir. Antik kalıntıya da rastlanılabilen Kargı ve Göcek Adalarının m. derinlikleri, makro fotoğrafçılık için uygun irili ufaklı pek çok canlı barınmaktadır. Çatal Adası ve karşı sığlıklar ile Gemitaşı Bahçesi nin kıyıları dalış için sayılabilecek diğer ilginç noktalardır. Termal Turizmi: Köyceğiz Sultaniye Kaplıcası: Hellenistik dönemden beri bilinen kaplıcaların su bileşiminde potasyum, hidrosülfat, hisrokarbonat, magnezyum, alüminyum, klornitrat bulunmaktadır. Suyun sıcaklığı 30 ile 38 o C arasındadır. Radyoaktif oranı 139 bekerel/lt dir. Kaplıcanın romatizma, deri, karaciğer, ruhi yorgunluklara, kadın hastalıklarına iyi geldiği saptanmıştır. Kaplıcalara Köyceğiz den deniz ve karayolu ile ulaşmak mümkündür. Gel Girme Çamur Banyosu: Köyceğiz Gölü nün Dalyan Kanalı ile birleştiği noktaya yakın bir yerde bulunan çamur banyoları, güzellik çamurunun vücuda sürülmesiyle teni yumuşatmakta, kırışıklıkları gidermektedir. Romatizma, bel fıtığı, siyatik gibi bazı hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Bodrum Karada Kaplıcası: İlçeye 4 mil uzaklıktaki Karaada da ısısı 35 o C civarında romatizma, göz hastalığı ve kükürtün fayda sağladığı her hastaya iyi gelen, vücudu dinlendiren halka açık bir kaplıca bulunmaktadır. Dalaman İncebel Thermemaris Kaplıcası: Dalaman Havalimanı na 6 km. uzaklıkta bulunan kaplıca, 28 o C sıcaklıkta olup, bileşiminde Na +, K +, Ca ++, Mg ++, S +, Fe +, Se +, Ni +, Ba +, Zn +,Mn +,Cu +,B + anyonlarını belli bir karışım ve denge içerisinde bulundurduğundan, O 2 nce zengin yapısı nedeniyle tüm dokular için yapıcı bir etkiye sahiptir. Romatizmal ve kireçlenme türü hastalıklara, sinirsel hastalıklara, sindirim sistemine, kadın hastalıklarına faydalı olduğu bilinmektedir. Fethiye (Gebeler Köyü Kaplıcası): Fethiye ye 35 km. mesafede, Saklıkent yolu üzerinde Girmeler (Gebeler) Köyü ne 100 m.mesafede bulunan Girmeler Kaplıcası, Girmeler Mağarası içinde bulunmaktadır. Üç ayrı kaynağın sıcaklığı 36 o C civarındadır. Kaynaklar mağara içinde bulunmaktadır. Kaynaklarından birinden dışarıya su alınmak suretiyle Köy Tüzel Kişiliğine ait arazide yapılan kapalı havuza aktarılmıştır. Diğer kaynaklar, mağara içerisinde oluşturduğu havuzlardan sonra labirentler içerisinde kaybolmaktadır. Kaplıcanın bulunduğu mağaraların önünde 50 odalı konaklama üniteleri mevcuttur. Yayla Turizmi: Karabağlar Yaylası: Muğla nın güneydoğusunda, merkeze 3 k. Mesafede, İrim adı verilen yolları örülmüş bir ağ gibi, soğuk suyu, verimli toprakları, yüksek çınarları, bol meyve ağaçları, üzümü,sebzesi, tütünü ve yemyeşil ağaçlar arasından görülen bembeyaz badanalı evleri ile güzel bir görünüm sağlayan serin bir 284

285 dinlenme yerdir. Karabağlar Yaylası nın değişik noktalarına Mayıs Ayından itibaren, saatte bir kalkan İlimiz Belediye otobüsleriyle ulaşabilirsiniz. Keyf Oturağında ve Süpüroğlu ndaki resturantlarda yapılan Kuyu Büryanı meşhurdur. Karabağlar Yaylası aynı zamanda önemli bir tarımsal üretim merkezidir. Her evde bulunan derin,soğuk suyu olan kuyuları ve bu kuyulara bağlantılı tulumbaların sesleri, kuş sesleri ile karışınca bambaşka bir doğal güzellik ortaya çıkar. Karabağlar, yaklaşık evin birleştiği bir alanda kahve denilen ve ayrı ayrı isimlerle anılan küçük mahallelerden meydan gelmiş olup, bu kahvelere Keyif Oturağı, süpüroğlu, Ayvalı, Hacı Ahmet, Gökkıble, Yanikahve, Vakıf, Narlı, Tozlu gibi isimler verilmiştir. Karabağlar Yaylası nın doğla güzellikleri ve bitki örtüsü korunarak eko turizmin geliştirilmesi sağlanabilir. Karabağlar Yaylası Seki Yaylası: Fethiye İlçesi nde olup, Kemer Bucağı ve çevresindekilerin yazın göç ettiği yayladır. Fethiye- Antalya karayolu üzerinde, ana yolun yaklaşık olarak 9 km. içerisinde bulunan bir bucak merkezidir. Son yıllarda yakınlardaki Eren Dağı nda bir kış sporları merkezi yapılması proje halindedir. Seki Yaylası yakınında Yayla Patlangıç, Yayla Eldirek, Yayla Karaçulha, Çamköy, Yayla Esenköy, Yayla Gökben, Yayla Ceylan, Yayla Zorlar, Yayla Atlıdere, Yayla Temel Seki Yaylası yakınlarındaki yaylalardır. Karanfilli Yaylası: Fethiyede dir. Çameli sınırının bulunduğu Tuzla Belinin çok yakınında bir yayladır Göcek ve yakınındaki Gökçeovacıklı ların yazın çıktığı bir yayladır. Koru Yaylası: Fethiye-Çameli yolunun Arpacık sınırları içindeki bölümünden, Koru Köyü nün Buzaotu Mevkiinden sapılarak 15 dakikalık yürüyüş sonrasında ulaşılabilen, Fethiye ye en yakın yayladır. Aynı yol takip edilerek Göktepe eteklerinde Yaşilgöl Yaylası na ulaşılır. Yanıklar ve Kargı köylerinden birkaç aile bu yaylaya çıkarlar. Kavacık Yaylası: Fethiye İlçesi, Söğütlü Köyü nün Yürek Mahallesi nde oturanların çıktıkları bir yayladır. Hayvancılık için elverişli bir yayladır. Kırkpınar Yaylası: Fethiye İlçesinde bulunmaktadır. Çameli sınırına yaklaşıldığında yolun sağ tarafında bir çeşme görülür. Bu çeşmeden 100 m. sağa sapılarak ulaşılan yer Kırkpınar Yaylası dır. Birçok yerden buz gibi su çıktığı için bu ismi almıştır. Ağla Yaylası: Yayla Köyceğiz in 15 km. kuzeyinde, 800 m. yükseklikte, ormanı ve buz gibi kaynak suları ile ünlüdür. Bu harika su kaynaklarının çıktığı bölgede ilginç gövde yapılarıyla en genci 600 yaşında olan anıtlaşmış ağaçlar vardır. 285

286 Menteşe Yerküpe Yaylası: Kavaklıdere İlçesi, Menteşe Beldesi nin güneydoğusundaki yaylaya, 8 km. lik stabilize yolla ulaşılmaktadır. Ayrıca, beldeden ulaşım aracı bulunabilmektedir. Çam ormanları ve çınar ağaçları ile çerçevelenmiş olan yaylada, yöre halkının kullandığı basit yayla evleri bulunmaktadır. Kamp için temel gereksinim malzemeleri Menteşe Beldesi nden karşılanabilir. Kavaklıdere Gökçukuru Yaylası: Kavaklıdere İlçesi nin güneydoğusunda bulunan yaylaya, orman içinden geçen 14 km. lik stabilize yolla ulaşım sağlanmaktadır m. yükseklikteki yayla çam ağaçları, dağ çayırları ve kır çiçekleri ile kaplıdır. Doğal ortamda yetişen Toros Lalelerinin (kırmızı ve ebruli renkli) bulunduğu yaylada, Kavaklıdere İlçesi nde üretilen bakır el sanatlarından hediyelik eşya satın almak da mümkündür. Orman Bakanlığı nca yaptırılan oberj biçiminde, genellikle sporculara hizmet veren konaklama ünitesi bulunmaktadır. Temel gereksinim malzemeleri yayladan temin edilebilir. Mağara Turizmi: Yerküre Mağarası: Kavaklıdere İlçesi ne 10 km. mesafede Menteşe Kasabası na 5 km. yakınlıkta Yerküpe Mesire yeri ve Yerküpe Mağarası bulunmaktadır. Yerküpe mesire yeri doğal çimle kaplı yeşilliklerle bezenmiş düzlüklerde yükselen asırlık çınarlarıyla ilgi çekicidir. Alanın hemen yakınında bulunan Yerküpe Mağarası da ilgi çekicidir. Mağaranın planı Maden Teknik Araştırma Enstütisince çıkarılmış olup, ziyaretçiler açısından herhangi bir risk oluşturmamaktadır. Klavuz eşliğinde girilmesi halinde damlataşları, sarkıtları, küçük su havuzları ilgiyi çekecektir. Mağaranın aydınlatılmasına ilişkin Valilikçe proje yürütülmektedir. SİT Kurulu tarafından doğal SİT olarak tescil edilmiş olan mağara, civarındaki mesire yeri ve hemen yakınından geçen Benek Çayı nın yeşillikler arasında oluşturduğu güzelliklerin görülmesi önerilir. Gökçeler Mağarası (Uyku Vadisi): Gökçeler Mağarası (345 m.), Milas a 20 km. uzaklıkta olup, belirli dönemlerde yerli ve yabancı turistlerce ziyaret edilmektedir. Mağaranın giriş ağzı dar, içi geniş ve karanlıktır. Tavanları sert ve sağlamdır. Tabanda çamur, nemli toprak ve kayganlık mevcuttur. Milas İlçesi ne 20 km. uzaklıkta olan Gökçeler Köyü nden sonra sola dönülen bir yol marifeti ile alabalık çiftliğinin olduğu noktaya varıldığında Uyku Vadisi nin (Değirmendere) başlangıç noktasına ulaşılıyor. Diğer bir yol ise, alabalık çiftliğine sapan yola girmeden, mevcut stabilize yol ile köyden çıktıktan sonra tahminen 1.5 km. sonra Manastır Dağı nın vadiye bakan yamacına doğru sağa orman yoluna gidilerek yolun yükseldiği en üst noktadan 500 m.sonradan araç durdurularak vadiye doğru dikkatli bir yürüyüşle (300 m.) mağaranın ağzına ulaşılabilir. Gökçeler Mağarası nın toplam uzunluğu 345 m. dir. Mağaranın yüksekliği 2 ila 20 m. dir. Damlataş bakımından son derece zengindir. Çeşitli galerilerden oluşan mağaranın bir galerisinde yarasalar koloni halinde yaşamaktadır. Kuvvetli ışıkla mağaraya girilmemesi hayvanları ürkütmemek açısından son derece önemlidir. Mağaranın 7 m. lik inişle girilen ikinci bölümüne ip olmadan inilmesi sakıncalıdır. Bunun dışındaki kısma yarasalar galerisine girmemek kaydı ile girişte herhangi bir zorluk bulunmamaktadır. İntepe Mağarası: Marmaris İlçesi, Karacaköy, Ovacık Mahallesi nde bulunmaktadır. Köyün 4 km. güneydoğusunda Ovacık Mahallesi nin 1 km. güneydoğusundadır. Mağara tekbir ünite olmayıp bir sistem oluşturmaktadır. Somalı Kaya Düdeni olarak da adlandırılan birinci kısmın toplam uzunluğu 421.5m., derinliği ise 15.5 m. olduğu, iki kesimden oluşan mağaranın m. uzunluğundaki kısmının aktif olduğu, bünyesinde 2 adet göl bulunduğu, ikinci kısım olan bölümün ise fosil kesimi olarak adlandırılarak 79 m. uzunluğunda bir galeriden oluştuğu ve çıkış ağzının bulunduğu tespit edilmiştir. Mağara ile ilgili etüt çalışmaları devam etmektedir. Agro Turizm; 286

287 Datça; Yarımada toprağın denizle kucaklaştığı sayısız alanları ile bu konuda son derece everişli.domuz Çukuru buna örnek.dünyada hormonsuz beslenmeye özlem duyan ve önem verenlerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu ihtiyaçtan dolayı organik tarıma dayalı yeni bir turizm türü hızla gelişiyor.ilçemizde Mesudiye ve Palamut Bükünde de birçok tesis kendi ürettiği hormonsuz gıdaları turistlerin beğenisine sunuyor.yörenin bozulmadan korunabilmesi ve turizm çeşitliliğinin arttırılabilmesi için köylülerin hormonsuz gıda üretimi konusunda bilinçlendirilmeleri ve teşvik edilmeleri gerekiyor. Akarsu Turizmi: Rafting; doğa sporlarından olan rafting, Ülkemizde 1990 lı yıllarda başlamış ve günümüze kadar hızlı bir gelişme göstermiştir. Alternatif turizm türleri içinde en çok ilgi görenlerden birisidir. Dalaman Rafting sporu için son derece elverişli olan Dalaman Çayı, hem doğayla içiçe olmak hem de zorlu bir uğraşın heyecanını yaşamak isteyenler için ideal bir yerdir. Dalaman Çayı nda 1993 yılından beri rafting turları düzenlenmektedir. Dalaman Çayı nda rafting 2 etaptan oluşmaktadır. 1.Etap Narlı dan başlayıp 13 km. devam ederek, Meşebükü nde son bulur. 2.Etap ise Meşebükü nden başlayıp 13 km. devam ederek Akköprü de son bulur. İsteyenler Narlı dan başlayıp Akköprü ye kadar iki etabı da tek turda yapabilirler. Rafting turları, Turizm Bakanlığı ndan A grubu İşletme Belgeli Seyahat Acentaları tarafından yapılmaktadır. Turlar her birinde profesyonel rehber bulunan genellikle 6 kişilik grublar halinde yapılır. Zorluk derecesi ¾ olup, katılım için ön deneyim gerekmektedir. Yüzme bilmek yeterlidir. Alternatif turizm türleri içinde hızlı bir gelişme gösteren rafting yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmekte olup, iyi bir gelecek vaadetmektedir. Dağ ve Doğa Yürüyüşü: Trekking (yürüyüş): alternatif turizm faaliyetlerinde bulunan seyahat acentaları tarafından düzenlenen günlük, haftalık yürüyüş turlarına katılanlar, zengin hayvan ve bitki topluluklarını görme, kırsal kesimin kültürünü tanıma, ören yerlerini keşfetme ve doğayla iç içe yaşayarak, çağdaş yaşamın stresli ortamından uzaklaşma şansını yakalamaktadır. 287

288 Muğla Merkez de Asar Dağı Zirvesi ne ve Değirmendere ye Yürüyüş: Nefesine güvenenler, bir gün Muğla Merkezi nden hareketle Asar (Hisar) Dağı zirvesine yürümelidirler. Saburhane Mahallesi nin üst noktasından başlayan yürüyüş zirveye kadar 1 saat sürmektedir. Üstü tıpkı masa gibi düz olan ve belki de bu nedenle, halk arasında Masadağ olarak da bilinen Asar Tepe ye çıkanların ödülü olağan üstü bir manzara ve çevreye dağılmış antik kalıntılar olacaktır. Kalıntılar olasılıkla Hitit metinlerinde de sözü geçen Mabolla Kalesi ne aittir. Kale düzlüğünün güneyindeki düzlükteki irili ufaklı taşlardan oluşan ve olasılıkla konut türü yerleşimlere ait yapı yıkıntıları da görülür. Bu alanın altındaki alt düzlükte II.Bin Anadolu Hitit ve ı.bin Frig ve Urartu geleneklerini yansıtan, Kayra ve Likya Bölgesinde varlığını geç dönemde de sürdüren açık hava kutsal alanları görülür. Mabolla Kalesi nin iri dikdörtgen taşlardan oluşan surlarının güneye doğru süren uzantıları oldukça iyi korunmuştur. Sur duvarlarından aşağıya doğru sürüklenen bazı bloklar üzerinde izlenen kenetler ahşap kenet yuvaları özelliğindedir ve M.Ö.5.y.y. la tarihlendiğine ilişkin ipucu vermektedir. Masadağ kuzeydeki düzlüğe yakın yerinde ise yüksek teraslar üzerine oturtulmuş ve en az 3 katlı olan ve harçlı moloz taşlarından yapılma bir Ortaçağ sarayı yer alır. Mabolla nın doğu ve batı üst yamaçlarında ve çoğu yakın zamanda soyulmuş kaya oygu mezarları yer alır. Asar Tepe çıkışı öncesinde ya da dönüşte, yürüyüşün başlangıç nokrasından sağ tarafa doğru dere içindeki güzergahı seçilirse Değirmen Deresi ni de gezme imkanı bulunur. Derenin küçük bir şelale yaparak göllendiği noktaya yapacağınız bir saatlik yürüyüş güzergahı üzerinde tarihi kilise kalıntısını, Değirmendere nin doğal güzelliklerini izleme şansı elde edilir. Şelale sazlıkların arasındaki doğal taştan merdiven kullanılarak yukarıdan fotoğraflanabilir. Yorucu yürüyüşün ödülü şelalenin göletine dalıp serinlemek olacaktır. Masadağı ndaki Kalıntılar 288

289 Bodrum Yarımadası Yürüyüş Parkurları: Değirmederesi ndeki Şelale 1-Pedasa (Gökçeler Kalesi): Bodrum un kuzeyinden başlayan bir patika ile Gökçeler Kalesi ne yürüyüşün değişik dönüş alternatifleri vardır. Yürüyüş süresi 1 saat 40 dakikadır. Tatlı eğimli bol Bodrum manzaralı bir patikadan başlayan yürüyüş, güzel bir vadi içinden Gökçelere devam eder. Bölgede yarımadanın kuzey ve güneybatısını gören vadilerin kesiştiği noktada Lelegler tarafından yapılmış olan bir kale ve civarında tarihi yapılar mevcuttur. 2-Leleg Evleri ve Pedasa: Yarımadanın Gölkırı Mevkiinden Çukurboğazına çıkılır. Buradan Koca Ören ve Evcili Ören üzerinden Gökçeler Kalesi ne gelinir. Buradan da Bodrum a yürünür. Yürüyüş süresi 4 saattir. Parkur, yarımadanın geçmiş dönemlerine ait değişik yerleşim örneklerini ve görkemli manzaralarını izleme olanağını sunmaktadır. 3-Pedasa-Gebe Kilsesi:Gökçeler Kalesi nden kuzeye yürünür.incirlikuyu Mevkii nden doğuya doğru tırmanılır. Gebe Kilisesi nden sonra Torba veya Demire inilir. 4 saatlik yürüyüş süresi vardır. Yörenin peyzajı görülmeye değerdir. Yapı mezar olarak yapılmıştır. Çevresi maki ile kaplıdır. Patikası sık sık kaybolmaktadır. 4-Sandima-Partipanaz Kayası: Yalıkavak tan başlayan yürüyüş eski Sandima Köyü üzerinden Partipanaz Kayası na devam eder. Karakuzu Tepesi yamaçlarından Yalıkavağa geri dönülür. Yürüyüş süresi 1,5 saattir. Doğal güzelliklerle bezenmiş bir yoldan ulaşılan Sandima yarımadanın yakın geçmişine ait yaşam biçimini izleme olanağı veren hoş manzaralı terk edilmiş bir köydür. İçinde tarih izleri taşıyan Partipanaz Kayası ve yörenin mazarası görülmeye değerdir. 5-Geriş Kanamaşa Sırtları: Yalıkavak tan başlayan yürüyüş eski Sandima Köyü üzerinden Partipanaz Kayası na devam eder. Karasulu Tepesi yamaçlarından Geriş Köyü sırtlarına geçilir. Güneye doğru yürünerek Karakaya sırtlarından köye inilir. Yürüyüş süresi 4 saattir. Parkur boyunca peyzaj ve manzaralar görülmeye değer. 6-Termera: Bağla nın tepesindeki Mandıra Köyü ne kadar araçla gidilir. Buradan başlayan yürüyüşle Asarlık Tepelerindeki Termera ya ulaşılır ve aynı yoldan geri dönülür. Yürüyüş süresi 2 saattir. Yürüyüş sırasında Leleg yapılarının temellerine rastlanılır. Patikanın kuzey yamacındaki vadide bulunan bir duvarın dev taşları ilgi çekicidir. Termera Asarlık tepelerinin tam ortasındaki çanağa gizlenmiş olan arazinin içinde bir mabet kalıntısı ve kaya mezarlarından oluşur. Kutsal bir mekandır. Mitolojide Termera Acısı diye 289

290 geçen bir deyimin doğmasına dene olan ve kahramanın Herakles olan olayın yaşandığı yerdir. Bölgenin muhteşem manzaralı vahşi görüntüsü bu efsane ile çok uyumludur. 7-Girel ve Ören Kaleleri (Antik Side): Yürüyüş yukarı Göl-Dağbelen arasındaki kavşaktan başlar. Girel Avlusu ndan geçildikten sonra Karadağ a tırmanılır. Zirvenin güneyinde ve batısında bulunan kaleler ziyaret edildikten sonra dağın batısından Dağbelen e inilir. Yürüyüş süresi 4 saattir. Parkurun başlangıcından muhtemelen Telmisos Mabedi olan yıkık bir Bizans kilisesinin yanındaki Ören yerinden geçilir. Mabedin Oraklı olduğu konusunda Mitolojide bir söylence mevcuttur. Daha sonra Girel Avlusu yarımadanın terk edilmiş dağ köylerinden biridir. Karadağ zirvesinin çok yakınına kurulmuş olan Side isimli Leleg yerleşimleri olan Ören ve Girel Kaleleri daha sonraları sığınma kaleleri olarak kullanılmıştır. 8-Girel Avlusu: Yukarıgölkırı ndan başlayan yürüyüş Çukur Boğazı ndaki sarnıçtan batıya doğru Oyukludağ ve Karadağ yamaçlarını takip ederek Girel Avlusu na ulaşılır. Buradan Dağbelen Köyü ne doğru devam edilir. Yürüyüş süresi 3 saattir. Bu parkur, yarımadanın geçmişte yaya ve eşek sırtında yapılabilen, kuzeyden güneye doğru başlayan ve dağ köy ve mezarlarına ulaşım sağlayan patikalardan oluşmaktadır. Gecelemeli Parkurları: a)antik Kral Yolu: Bafa Gölü nün doğu ucunda M.Ö. bir liman kenti olan Heraklia dan başlayan yürüyüş yer yer Antik Kral yolunu izleyerek Beşparmak Dağları üzerindeki tarih öncesi mağara resimleri ve erken Hıristiyanlık dönemlerinden kalma Freskler bulunan mağaralar ve manastır kalıntılarına ulaşılır. Program 3 gün ve 2 gece kamplı olarak yapılmaktadır. Yürüyüş süresi 14 saattir. Fethiye; yöresini tanımanın en unutulmaz yollarından birisi de yörede yürüyüşler yapmak olmalı. Son yıllarda Trekking adı ile tanına bu doğa sporunu yapabilmek için gereksinim duyulabilecek tek şey standart yürüyüş malzemeleri. Fethiye çevresinde birçok yürüyüş parkuru bulunmakta. Bunlardan en önemlisi sayılabilecek bir parkurda Fethiye den başlayarak Kaş a hatta Antalya ya kadar uzanan ve Likya kentlerini birbirine bağlayan patikalar zinciri. Bu yol antik dönemde Likya Yolu olarak adlandırılıyormuş. Şimdi ise yerli ve yabancı doğa ve yürüyüş tutkunlarına inanılmaz güzellikler sunuyor. Doğanın ve antik Likya nın gizemini biraz olsun yakalayabilmek için Likya Yolu nda yapılacak keyifli bir yürüyüş, yol üzerindeki küçük dağ köylerinde sıcak ve dost insanlar ve onların yarı göçebe hayatlarıyla tanışma olanağı sunacaktır. Likya Yolu nun 1.bölümünde Faralya (Uzunyurt) Köyü, Dodurga Köyü, Sdyma, Pınara-Letoon- Xanthos kentleri ve incecik kumlarıyla eski bir liman bölgesi olan Patara yer almaktadır. Yolun 2.bölümünde ise Antiphellos, Apollonia, Simena, Myra Limyra ve yüzyıllardır sönmeyen ateşi ile Olympos bekler azimle ve bıkmadan yürüyenleri. Fethiye çevresinde doğa yürüyüşleri düzenleyen seyahat acentalarının yanı sıra Fethiye Doğayı Koruma Derneği tarafından da kış aylarında yürüyüş turları düzenlenmektedir. Saklıkent: Fethiye-Antalya karayolu üzerinde, Fethiye ye 45 km. mesafedeki Kayadibi Köyü yakınındaki, Akdağ ın eteklerinde kayalar içinde yer alan Saklıkent, yaz aylarında Fethiye lilerin vazgeçilmez piknik alanı olmanın yanı sıra yerli ve yabancı turistlerin de uğrak yeridir. Yüzyıllardır akan kar sularının açtığı ve yaklaşık 100 m. yüksekliğinde ve 18 km. uzunluğundaki kanyona nehir üzerindeki sarp kayalara demir çubuklar çakılarak yapılmış ahşaptan bir köprüden girilmektedir. İçeriye girildiğinde kayalara demir çubuklar çakılarak yapılmış sıfır noktasından bir nehire dönüşen sular karşılar ziyaretçileri. Ağustos Ayının 40 derecelik sıcağında kanyonun içerisi üşünecek serinliktedir. Kanyonda trekking yapmak son derece zevklidir. 290

291 Saklıkent Datça; Emecik-Sarı Liman-Apollo Tapınağı. Emecik ten başlayıp,güney-doğu istikametinde gidilerek asfalt yola çıkılır. Asfalt yoldan ayrılarak güneye devam edilerek Sarı Liman a varılır. Sarı Liman dan sağa (batı istikametinde) dönülerek devam edilir. (Yol kıyıdan yaklaşık 50 Km. içeridedir.) dönüş noktasından itibaren yaklaşık m. uzaklıkta ve yolun sağında Anıt Ağaç olarak adlandırılan yıllık bir zeytin ağacı bulunmaktadır. Aynı yoldan devam edilerek asfalt bir yoldan geçilir ve Apollo Tapınağı na ulaşılır. Yazıköy-Belenköy-Palamutbükü/Marin Koyu: Yazıköyü, Knidos asfalt yolu üzerinden Belen Köyü ne sapılır. Belenköyü içinden geçildikten sonra aynı yol takip edilerek, Belen Köyü nden 2 Km. sonra Köy Mezarlığına varılmadan önce sağa traktör yoluna dönülür. Köy mezarlığının bulunduğu yerden sola dönüldüğünde Çeşme-Palamutbükü asfaltına çıkılır. Mezarlık içinde kilise ve cami kalıntısı bulunmaktadır. Üçyol ağzı, Marin yolu ve Palamutbükü ne giden yolun kesiştiği noktadır. Bu noktadan güneye giden yol Marin Koyu na gider. Bu yol üzerinde bir çeşme bulunmaktadır. Üçyol ağzından itibaren dere boyunca (dağın istikameti) Palamutbükü İskelesi istikametine gidilir. Kızılbük-Hayıtbükü-Adatepe-Palamutbükü:Kızılbük ten başlayarak Hayırbükü ne gelinir. Plajın sağından Adatepe nin eteğinden devam edilerek Ovabükü ne gelinir. Adatepe de M.S. 8.y.y. dan kalma kale kalıntısı bulunmaktadır. Ovabükü boyunca değişik devirlere ait seramik kalıntılarına rastlanılmaktadır. Ovabükü nden sahil boyunca dağın eteğinde panorama yolundan Palamutbükü ne varılır. Sındıköy-Örencik-Döşeme-Meşe Çukuru-Avlana: Sındıköy den başlayıp Örencik ten çıkıldıktan sonra Kocadağ ın eteğinden doğu istikametine yürüyerek Zeytincik Mahallesi nin üst tarafındaki toprak yoldan geçilerek Satık Mağara damlarına gelinir. Daha sonra anayoldan 100 m. yürüyerek sağa sapılır. Damarası kavşağından sola devam edilerek Döşeme ve Meşeçukuru Mahallelerine varılır. Meşe Çukuru ndan itibaren asfalt olan yol takip edilerek Avlana ya gidilir. Ayrıca Damarası Kavşağından sonra Damarası Mahallesi istikameti yönünde ilerlenerek Avlana Mahallesi ne inilebilir. Eğer istenirse Avlana dan Hayıt Büküne de gidilebilir. Hızırşah-Karaköy-Körmen Limanı:Hızırşah tan eski asfalt yola çıkılır. Batı istikametinde Yarık Dağ ın eteklerinden yeni asfalt yola çıkılarak buradan doğu istikametinde yaklaşık 500 m. yürüdükten sonra asfalt yoldan ayrılıp kuzey istikametinde Armutlu Mevkii nden Kireç Ocağı Mevkii ne, oradan da Karaköy e ulaşılır. Karaköy den sonra Kormen Koyu nda (Gümrük Yanı İskelesi) yürüyüş tamamlanır. 291

292 Yazıköy-Değirmenbükü-Eştegil Çiftliği-Knidos Harabeleri:Yazıköy den sonra Knidos yol kavşağından köprüyü geçtikten sonra dere yatağından giden yol başlangıç noktasıdır. Yol boyunca batı istikametine devam edilecektir. Başlangıç noktasından denize mesafesi yaklaşık 4 Km. dir. denize ulaşılan son tepede yolun sağında Manastır kalıntıları mevcuttur. Kalıntıların arasından geçilerek denize ulaşılır. Sahilden sola dönülerek sahil boyunca Sarkoz Koyu na varılır. Sarkoz Koyu ndan sola dönülerek patika yoldan devam edilir. Eştengil Ovası nda sarnıçlar bulunmaktadır. Eştengil Ovası nın kenarından devam edilerek Knidos Antik Kentine varılır. Emecik-Meriç-Alavar:Emecik ten Yokuşbaşı istikametine (kuzeye) devam edilerek, buradan da Meriç Mevkii ne varılır. Meriç kıyısından sağa dönülerek 200 m. sahil boyunca yürüdükten sonra içeriye doğru girilir. Zerdali Meriç Mevkii nden tekrar kıyıya ulaşılır. Karataş Tepe ile Yaran Tepe arasından güneydoğu istikametinde gidilerek Alavar Yazlığı na varılır. (Buradan da istenirse doğu istikametinde Fazıl Ovası na gidilebilir.) Alavar Yazlığı ndan eski Datça Yolu takip edilerek geri dönülür ve Yokuşbaşı Mevkii nde tur tamamlanır. Bu parkur, bisiklet sporu içinde son derece uygundur. Kızlan-Reşadiye-Göznedüzü-Körmen Limanı: Kızlan Köyü nden traktör yolu ile Reşadiye istikametine gidilir. Çatal Dağı nın kuzeyinden devam edilerek Günnücek Boğazı Mevkii nden Gökseki Kavşağı ndan sola dönülür. Yaklaşık 750 m. gittikten sonra üç yol ağzına gelinir. Bu noktadan Göznedüzüne çıkılır. (Bu yolun bir kısmı Antik yoldur.) istenilirse kavşaktan güneybatı istikametine devam edilerek asfalt yola ulaşılır. Asfalttan sağa dönülerek Körmen Koyu na ulaşılır. Hızırşah-Karain Mağarası-Alazeytin-Domuz Çukuru:Hızırşah tan başlanılarak kuzey-batı istikametinden asfaltla çıkılır. Örencik Deresi nden Kusacak Çayı istikametine devam edilerek oradan da Karain Deresi ne dönülür. Buradan yaklaşık 150 m. sonra Karain Mağarasına ulaşılır. Güney istikametine devam edilerek Karain Mağarası ndan yaklaşık m. sonra Aşılama Mevkii nde Mola Noktası olarak da kullanılan bir fırının önüne gelinir. Daha sonra Alazeytin istikametinden Domuz Çukuru na varılır. Datça-Kızlan-Germe Köyu-Limanbaşı Burnu: Başlangıç noktası öğretmenevinin arkasından devam eden sahil yolundaki otellerin önünden (Villa Datça) geçer. Gökova Güneş Sitesi önünden Aktepe Sitesi ne doğru devam edilir. Burgaz ilk Knidos kazı alanı yanından geçildikten sonra sola dönülüp yol takip edilir. Söz konusu yol Datça-Marmaris yolu ile kesişmektedir. Güzergah üzerinde yel değirmeni bulunmaktadır. Yol boyunca devam edilerek Kızlan Köyü nden 3 Domuzlar Mevkii istikametine gidilerek sahile ulaşılabilir. Bu kavşaktan sola dönülür ve yaklaşık 350 m. ileride solda Çeşmirgözü Çeşmesi bulunur. Çeşmeden sonra sahil boyunca Kahyalı Mevkii ndeki kayalıklara kadar yürüyüş sürdürülebilir. Ayrıca Kızlan Köyü nden doğu istikametine devam edilerek Germe Koyu na ulaşılır ve buradan sola dönülerek yürüyüş devam ettirilebilir. Kargı Koyu-Domuz Çukuru:Kargı Koyu ndan başlayarak güney istikametine devam edilir. Yol üzerinde başlangıç noktasından yaklaşık 2 km. sağ tarafta Bizans Dönemine ait Kappelle Manastırı bulunmaktadır. Güzergah Kızılova Mevkii nden devam ederek Domuz Çukuru nda tamamlanır. Cumalı-Karataş Mevkii-Değirmenbükü:Cumalı Köyü nden başlayarak batı istikametinde traktör yolu devam edilerek Karataş Mevkii ne gelinir. Karataş Mevkii nin üzerinden sola dönülerek Yazıköyü sapağına gelinir. Yazıköyü sapağından sağa dönülerek devam edilir. Yol üzerinde sol tarafta bir restaurant bulunmaktadır. Bu tesis geçildikten sonra Değirmenbükü boyunca devam edilir. Dere boyunca eski su değirmenleri bulunmaktadır ve dereden sahile ulaşılır. Eğer istenilirse Karataş Mevkii nden Soğucak Belen istikameti boyunca (kuzeye) gidilerek Bükceğiz Burnuna varılır. Yol üzerinde bir sarnıç bulunmaktadır. 292

293 Sındıköy-Zeytincik-Kumyer-Palamutbükü: Sındıköy den asfalt yola inilerek Zeytincik Mahallesi nden güney istikametinde toprak yol devam edilerek Kumyer e varılır. Kumyer den güney istikamete devam edilerek Palamutbükü ne varılır. Köy Kahvaltısı ve Doğa Yürüyüşü Gezisi; Bafa Gölü ve çevresinde yürüyüşler yapılabilir. Burada yürüyüş organize eden acentalar da bulunmaktadır. Herakleia antik şehrinde bu yürüyüş doğal güzellikler ile birlikte insanda çok güzel duygular andırır. Ula Kanyonu; Ula İlçesi ne çok yakın mesafede çevre yolu ile ulaşılabilen Ula Kanyonu yüksek bir noktadan izlenebilir. Bu kanyona girmek için klavuz almak şarttır. Başlangıç noktası da olarak da Ula nın 5 km. uzağındaki Kızılağaç Köyü ndeki kanyon girişi alınmalıdır. Kanyonda yer yer heyelan etkisiyle taş düşme riski bulunmaktadır. Ancak, bahar aylarında tüm haşmetiyle akan şelaleler klavuz marifetiyle güvenli noktalardan fotoğraflanabilir. Kanyonun yaz aylarında su azaldığı için fazla cazibesi kalmamaktadır. Yamaç Paraşütü: Fethiye-Ölüdeniz-Babadağ; 1975 m. yükseklikteki Babadağ ın doruklarından gerçekleştirilen yamaç paraşütüne ilgi her geçen gün büyümektedir. Termik noktalarının zengin ve yaygın olması, atlayıştan sonra daha da yükselerek deniz üzerinde uçabilme özelliği, çevredeki bitki örtüsünün zenginliği, doyumsuz güzellikteki Ölüdeniz manzarası, denize sıfır inen tatlı bir eğim ve daha pek çok nedenle Babadağ, rakipsiz bir yamaç paraşütü merkezi konumundadır. Babadağ, üzerindeki 4 kalkış pisti ile Fethiye, Ölüdeniz ve Eşen Vadisi ne hakim konumu dolayısıyla tüm dünyanın ilgisini çeken bir alternatif turizm hareketlidir. Dünya üzerinde denize bu kadar yakın ve yamaç paraşütü için bu kadar elverişli bir başka dağ bulunmamaktadır. Nisan Ayı sonlarından Ekim Ayı sonlarına kadar devam eden yamaç paraşütü mevsimi Ölüdeniz in ve dolayısı ile Fethiye nin tanıtımında etkin bir rol oynamaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinden birçok yamaç paraşütü okulunun ve profesyonel sporcuların tercih ettiği bir uçuş bölgesi olmakla birlikte Ölüdeniz de bulunan çok sayıda seyahat acentası da paragliding zevkini tatmak isteyen turistlerle tandem (eşlikli) uçuşlar konusunda Turizm Bakanlığı ndan Turizm Amaçlı Sportif Faaliyet İzin Belgesi almak suretiyle çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Ören de Yamaç Paraşütü; Yüksekliği 640 m. olan Kocadağ zirvesinde bir paraşüt atlama pisti on iki ay yamaç paraşütü yapmaya müsaittir. Piste ulaşım vasıta ile 20 dakikadır. Sıcak hava türbülansının tek taraflı ve güçlü olması kaza riskini en aza indirmekte ve paraşütçünün atlama pistinden yaklaşık m. daha yükselmesini sağlamaktadır. Ayrıca bu özellik dünyada diğer yamaç paraşütü yapılan dağlarda olmayan atladığı piste tekrar inebilme imkanını sağlamaktadır. Ören in Kocadağ da bulunan yamaçlardaki sıcak hava türbülansının düzenli olması nedeniyle istenirse 7-8 saat havada kalma imkanı bulunmaktadır. Ege Üniversitesi nden gelen uzmanlar, atlamak isteyenlere bu olanağı sağlamaktadırlar. Atlama imkanı bulmak için, Ören Belediye vasıtasıyla, yetkili kişilere ulaşmak gerekmektedir. Henüz sürekli olarak Ören de bulunan paraşüt ekibi kurulamadığı için talep olduğunda ekip İzmir den gelmektedir. Jeep Safari: İlimizdeki seyehat acentalarının, farklı güzergahlarda gerçekleştirdikleri turlarla zorlu engelleri aşarak vahşi doğanın ve tarihin gizemli güzelliklerine erişenlerin sayısı her geçen gün artmakta, her yaşta insanın ilgisini çeken aktivite giderek yaygınlaşmaktadır. Binicilik (Horse-Riding): Son yıllarda Fethiye İlçemizde daha çok ilgi görmeye başlayan bir başka alternatif spor dalı da biniciliktir. Özellikle Ovacık tan başlayarak Kayaköy ve civarında yapılan bu gezinti doğa tutkunlarına daha farklı ve ilginç bir heyecan tattırmaktadır. Toros Dağları ndan Akdeniz e ulaşan güzergahlarda at sırtında yapılacak gezinti kaçırılmaması gereken bir fırsat olarak göz önüne çıkmaktadır. 293

294 Kış Turizmi: Kış Sporları ve Turizm: Seki Eren Dağı:Fethiye çevresi, ile yükseltiler arasında değişen Toros Dağlarına oldukça yakındır. Bunlar içinde en dikkati çekeni Eren Dağı araç ile 8 km. uzaklıktadır. Fethiye, Antalya karayolunun 74. km. sinde Seki Beldesi ne ayrılan yola girdikten sonra Temel Köyü ne gidiliyor. Köyden, Girdev Gölü ne giden yola girdikten tahminen 2 km. sonra Girdev e giden yol yerine Şahin Tepesi levhası yazılan yola girdikten sonra takriben 5 km. lik bir mesafe sonra m. yükseltilerde kamp yaptıktan sonra, sabah gün doğmadan kış sporlarına uygun malzeme varsa, 4 saatlik bir tırmanışla Eren Dağı nın zirvesine (2.677 m) ulaşılabilir. Zirvede manzara müthişdir. Kuzey tarafında çanak içinde karlar altında Girdev Gölü nü ve Antalya Bölgesi nin dağlarını, güneybatı istikametinde ise Seki Ovası görülür. Eren Dağı na rehbersiz çıkılmaması gerekir. Konuyla ilgili organize tur yapılmamaktadır. Ancak, Muğla Doğa Sporları Klübü sporcularından faydalanılabilir. Bu bölgede, Muğla Valiliği bir kafeterya ve teleskiden oluşan bir kayak projesini başlatmış bulunmaktadır. Eren Dağı, tur kayağı (Nodicski) için çok elverişli bir bölgedir. Zirve ile kamp yapılacak alan arası 6 km. lik bir parkurla tamamlanır. Sandras Dağı: Köyceğiz İlçesi sınırlarında bulunan m. yükseklikteki Sandras Dağı nda kış sporları için uygun alanlar bulunmaktadır. Sandras Dağı na ulaşım Yayla Köyü üzerinde yapılmaktadır. Aralık-Mart ayları arasında kayak yapılabilir. Muğla Valiliği nce 1999 yılından bu yana Sandras Dağı nda kayak merkezi oluşturma çalışmaları devam etmektedir. Kongre Turizmi: Muğla il merkezinde Muğla Üniversitesi tarafından üniversite kampüsünde kişilik kongre merkezi yaptırılmış ve kullanılmaya başlanılmıştır. 294

295 Bodrum-Marmaris ve Fethiye İlçelerinde de kongre merkezi yapılması için araştırmalar sürdürülmekte olup, bu ilçelerde ulusal ve uluslar arası düzeyde konferans ve kongrelere hizmet verebilecek konaklama tesisleri mevcuttur. El Sanatları: İlimiz ve bağlı ilçelerimizde geleneksel olarak yapılan el sanatları ürünleri yaygındır. Yöresel olarak yapılan bu ürünler yerli yabancı turistler tarafından tercih edilmektedir. Bunlardan en yaygın olanları; -Merkeze bağlı Yeşilyurt Beldesi nde yıldır süregelen tarihi kültür sanatı olan ipek böcekçiliği ve el dokumacılığı yapılmaktadır. -Milas İlçesi nde doğal boyalarla yapılan el dokuma halıları turistlerin ilgisini çekmektedir. -Kavaklıdere İlçemizde üretilen bakırdan yapılma hediyelik eşyalar da son derece ilgi çekicidir. -Bodrum İlçemizde üretilen el yapımı bujiteriler, nazar boncukları turistler tarafından son derece ilgi görmektedir. -Fethiye İlçesi, Üzümlü Beldesi nde üretilen el dokuması Dastar Bezi yörenin tanıtımında önemli yer tutmaktadır. -Datça İlçesi nde en değerli el sanatı iğne oyasıdır. İğne Oyası yapımında kullanılan has ipek, evlerde ipek böceği yetiştirilerek ipeğin istenildiği gibi bükülerek pişirilmesiyle elde edilir. G.3.Turistik Altyapı Datça;Marmaris-Datça-Knidos yolu genişletilip asfaltlanarak karayolu sorunu çözülmüştür. Yat turizminin geçiş güzergahında olmasına rağmen Yat Limanının faaliyete geçmemesi dolayısıyla yat turizmi girdisi düşüktür.datçada havaalanı bulunmadığından turistlerin ilçeye gelişlerindeki yolculuk süreleri uzamaktadır. Bu nedenle birçok turist ilçemize gelecek yerde havaalanı olan başka yerleri tercih etmektedir. İlçenin tamamının özel çevre koruma bölgesi ve % 70 e yakın bölümünün sit bölgesi olması nedeniyle imar planının sonuçlandırılmasında güçlüklerle karşılaşılıyor ve yöreye turizm yatırımcıları yatırım yapmıyorlar. Kanalizasyon tamamlanmıştır fakat artma tesisi henüz tamamlanmamıştır Deniz hudut kapısı olarak kullanılan limanda gümrüklü rıhtım ve yolcu salonu bulunmadığı için yolcuların gümrük muayeneleri açıkta yapılmaktadır. Knidos, Burgaz ve Emecikte yapılan kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkan eserler müzenin kurulmaması nedeniyle İlçede sergilenememektedir.sonuç olarak turim atyapısı yeterli değildir. 295

296 SIRA NO G.4.Turist Sayısı TABLO G YILINDA MUĞLA İLİ GÜMRÜK KAPILARINDAN ÜLKEMİZE GİRİŞ YAPAN TURİSTLERİN AYLARA VE HUDUT KAPILARINA GÖRE DAĞILIMI HUDUT KAPISI DALAM AN HAVALİ MNI MİLAS- BOD HAVALİ MAN MARMA RİS LİMANI - BOZBUR UN BODRUM LİMANI - MANTARBU RNU FETHİ YE LİMA NI DAT ÇA LİMA NI GÜLL ÜK LİMA NI TURG UT REİS LİMA NI YALI KAV AK LİMA NI OCAK AYLI K AYL IK ART IŞ % AYLA RIN TOPLA MI GEN EL ARTI Ş % - 15% % ŞUBAT % % MART % % NİSAN % % MAYIS % 9 16% HAZİR AN % 56 13% TEMM UZ % % AĞUST OS % % EYLÜL % 15 7% EKİM % 09 7% KASIM % 60 7% ARALI K % 81 7% TOPLA M OCAK- ARALIK AYLARI MUĞLA İLİ HUDUT KAPILARINDAN ÜLKEMİZE GİRİŞ YAPAN TURİSTLERİN MİLLİYETLERİNE VE HUDUT KAPILARINA GÖRE DAĞILIMLARI HUDUT KAPISI ÜLKELER DALAMAN HAVALİM. MİLAS- BODRUM HAVALİM. MARMARİS LİMANI BOZBURUN BODRUM LİMANI - MANTARBURNU FETHİYE LİMANI DATÇA LİMANI TURGUT REİS LİMANI YALI- KAVAK LİMANI TOPLAM 1 ALMANYA AMERİKA AVUSTRALYA AVUSTURYA BELÇİKA BEYAZRUSYA BOSNAHERS

297 SIRA 8 BULGARİSTAN ÇEK CUMHU DANİMARKA ESTONYA FİNLANDİYA FRANSA G.AFRİKA C HIRVATİSTAN HOLLANDA İNGİLTERE İRAN İRLANDA İSPANYA İSRAİL İSVEÇ İSVİÇRE İTALYA JAPONYA KANADA KAZAKİSTAN KKTC LETONYA LİTVANYA LÜBNAN LÜKSEMBURG MISIR NORVEÇ POLONYA PORTEKİZ ROMANYA RUSYA FED SLOVAKYA SLOVENYA SURİYE UKRAYNA ÜRDÜN YUGOSLAVYA YUNANİSTAN DİĞER YABANCI TURİST YERLİ TURİST GENEL TOPLAMI TOPLAMI OCAK-ARALIK AYLARI MUĞLA HUDUT KAPILARINDAN ÜLKEMİZE GİRİŞ YAPAN TURİSTLERİN MİLLİYETLERİNE VE AYLARA GÖRE AYLIK DAĞILIMLARI MİLLİYETİ OCA K ŞUBA T MAR T NİSA N MAYI S HAZİRA N TEMMU Z AĞUSTO S EYLÜ L EKİM KASI M ARALI K TOPLA M 1 ALMANYA AMERİKA

298 AVUSTRALYA AVUSTURYA BELÇİKA BEYAZRUSYA BOSNAHERS BULGARİSTAN ÇEK CUMHU DANİMARKA ESTONYA FİNLANDİYA FRANSA G.AFRİKA C HIRVATİSTAN HOLLANDA İNGİLTERE İRAN İRLANDA İSPANYA İSRAİL İSVEÇ İSVİÇRE İTALYA JAPONYA KANADA KAZAKİSTAN KKTC LETONYA LİTVANYA LÜBNAN LÜKSEMBURG MISIR NORVEÇ POLONYA PORTEKİZ ROMANYA RUSYA FED SLOVAKYA SLOVENYA SURİYE UKRAYNA ÜRDÜN YUGOSLAVYA YUNANİSTAN DİĞER YABANCI TURİST YERLİ TURİST GENEL TOPLAMI TOPLAMI

299 G.5.Turizm Ekonomisi Turizm, en çok ekonomik yönüyle ele alınmış bir toplumsal faaliyettir. Turizmin ülkelere önemli ölçüde gelir getirici ve döviz kazandırıcı özelliğinden dolayı ekonomik yaklaşım yaygınlaşmıştır. Günümüzde ekonomik kitlesel bir olgu haline gelen turizmin ülke ekonomileri üzerindeki olumlu etkileri onun ekonomik yönünü daha da ön plana çıkarmıştır. Ülke ekonomilerinin karşılaştırıldığı ulusal ve uluslar arası ekonomik sorunların çözümünde ve dar boğazların aşılmasında turizm, dinamik ve ekonomik özelliği ile adeta çıkış noktası oluşturmaktadır. Turizmin, Turist kabul eden bir ülkenin ekonomik yapısı üzerindeki olumlu etkilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.. Ödemeler dengesi üzerine olumlu etkisi,. Gelir yaratıcı etkisi,. Altyapı ve üstyapının geliştirilmesi,. Diğer' ekonomik sektörlere katkısı,. İstihdam yaratıcı etkisi,. Bölgeler arasındaki ekonomik dengesizliğin ortadan kaldırılması. Akyaka İlçesi: belde de turistik yönü ile yaz sezonunda yazlık ev tabir edilen yaklaşık 2178 kişilik nüfusu ile hafta sonlarında piknik ve gezinti amacıyla civarında nüfus yoğunluğu yaşamaktadır. Turzim seyahat acenteleri ve civar yörelerden gelen acenteler tarafından yapılmaktadır. Datça; Datça Yarımadası, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiş olması dolayısıyla bozulmamış doğası, 235 km lik sahil şeridi ve 52 koyu, zengin flora ve faunası, Knidos Antik Kenti ile gelecekte en önemli turizm merkezlerinden birisi olmaya aday. Eko turizm için geniş imkanları mevcut olup, Bodrum ve Fethiye arasında yoğunlaşan ülkemiz yat turizminin odaklandığı bir bölge olarak önemli bir yere sahip. Öte yandan Datça, kitle turizminin yoğunlaştığı Bodrum, Marmaris ve Fethiye gibi tatil yörelerimizde tatillerini geçiren yerli ve yabancı turistler için nefes alınacak trekking, sörf, yelken gibi doğa ve su sporlarının yapılabileceği ideal ortamlar sunuyor. Genellikle esen rüzgarı ile nemin pek hissedilmediği, terlemeden tatil imkanı sağlaması ve bol oksijeni dolayısıyla sağlık turizmi için de ideal bir yer. Turizm, ilçenin ekonomik hayatında son yıllarda hızla önem kazanmış olup halkın önemli gelir kaynakları arasında yer alıyor. Bu olguya paralel olarak ilçenin konaklama imkanını arttıran tesislerin sayısının yıldan yıla hızla arttığı gözleniyor. Datça Yarımadası, Bodrum ve Marmaris ten Mavi Tur düzenleyen tekneler için oldukça önemli bir güzergah ve Datça limanı bu tekneler için önemli bir konaklama yeri. Datça limanına giriş çıkış yapan tekneler arasında yunan adalarından gelen tekne ve yatlar önemli bir yer tutuyor. Yunan adalarından, özellikle Rodos ve Sömbeki adalarından, ilçemize cumartesi günleri teknelerle alış verişe gelen yunanlılar, ayrıca Mayıs Ekim ayı arasında Rodos ve Sömbeki adalarından günübirlik seferler düzenlenerek bu adalarda tatil yapan çeşitli uluslara mensup tatilciler ilçemize gelip döviz girdisi sağlıyor ve bu yolla ilçemize gelen günübirlik tatilci sayısının her geçen yıl arttığı gözleniyor. Datça da bulunan konaklama tesislerimizde; 299

300 1) Kültür ve Turizm Bakanlığı ndan işletme bedeli 5 otel ve pansiyonda 220 oda ve 478 yatak mevcuttur. 2) Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İlçe Özel İdare Müdürlüğü nden belgeli 80 otel, pansiyon, apart ve kampingde 1121 oda ve 2558 yatak bulunmaktadır. 3) Kültür ve Turizm Bakanlığı ile belediye Başkanlığı ve İlçe Özel İdare Müdürlüğü nden belgeli toplam 85 otel, pansiyon, apart otel ve kampingde 1341 odada 3036 kişi için konaklama imkanı vardır yılı Gelen Giden Yabancı turist sayıları Yerli turist sayılırı Yerli yabancı turist sayılırı toplamı Fethiye ;2009 yılı içinde yabancı ve Türk olmak üzere yaklaşık kişi ilçeyi ziyaret etmiştir. Yabancı turistlerin çoğunluğunu ise İngiliz vatandaşları oluşturmaktadır. G.6.Turizm Çevre İlişkisi İlimizde turizmin çevre ile uyumlu bir şekilde gelişmesi için İmar Planlarına ve Yasaklarına uyulmasının yanı sıra Müdürlüğümüzce 2872 sayılı Çevre Kanununa dayanılarak çıkartılan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, Gürültü Kirliliği Yönetmeliği, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği ve ÇED Yönetmelikleri çerçevesinde tedbirler getirilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Datça; İlçe merkezinde turizm çevre ilişkisi sağlıklı bir şekilde gelişmemiştir. Burgaz Öre Yeri yapılaşmadan yeterince korunamamıştır. Özellikle 2.konutlar ile ilçe merkezindeki diğer çarpık yapılaşmayla birleşince turizmin çevreye verdiği en belirgin zarar olarak göze çarpmaktadır. Turizm ilçede inşaat sektörünü hareketlendirmiş, hızı yapılaşma gürültü ve görüntü kirliliğini beraberinde getirmiştir. Arıtmanın devreye sokulamayışı temiz olan deniz için potansiyel bir tehdit oluşturmaktadır. Turizm sezonunda nüfusun katlanmasıyla katı ve sıvı atıkların toplanıp imhası zorlaşmaktadır. İlçe merkezi dışında ise henüz turizmin çevreye verdiği önemli bir zarar yoktur tarihi ve 90/1117 sayılı kararnamenin eki kararla Datça-Bozburun yarımadaları Özel Çevre Koruma Bölgesi lan edilmişlerdir.90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince turizm merkezlerindeki tasarruf yetkisi Özel Çevre Koruma Kurulu Başkanlığı na girmiştir. KAYNAKLAR -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü -İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü -Muğla Orman Bölge Müdürlüğü H.1.Genel Tarım Yapısı H.TARIM VE HAYVANCILIK İlin doğu kısmında yüksek dağlar bulunmakta, batıya gidildikçe yükseklikler azalmakta, sahile değin uzanan ve denize dik inen dağlar arasındaki vadiler boyunca yer yer küçük ve şeritvari ovalar varsa da topoğrafya bakımından il oldukça engebeli araziye sahiptir. 300

301 Arazi yapısına bakıldığında toplam ha lık arazinin ,6 ha nın kültür arazisi olduğu görülmektedir ha ı Çayır ve Mer a alanları, ha ı Orman alanlarından oluşmaktadır. İşe yaramayan arazi ise ha dır. Toprak Varlığı ve Dağılımı Alan (Hektar) Payı % Tarım Arazisi Çayır-Mera Arazisi Sebze Alanları Meyve Alanları Örtü Altı Alanları Tarla Alanları İşlenen tarım arazisi Tarımsal Alanların Sınıflandırılması I.Sınıf Arazi : ha. II. Sınıf Arazi : ha. III. Sınıf Arazi : ha. IV. Sınıf Arazi : ha. V.Sınıf Arazi : ha. VI. Sınıf Arazi : ha. VII. ve VIII. Sınıf Arazi : 831 ha. TOPLAM : ha. Muğla İli Nüfus Dağılımı: Kentli Nüfus %39 Kırsal nüfus % 61 Toplam İl nüfusu % 100 İşletme Büyüklüklerine Göre Çiftçi Aile Sayısı: 0-19 da % da % da % da % da 286 % dan büyük 30 % 0.1 Toplam çiftçi aile sayısı % 100 Sulu Tarım Alanlarının Dağılımı: Sulanan Arazi (Ha) Devlet Sulaması Çiftçi Sulaması Sulanmayan Arazi (Ha) H.2.Tarımsal Üretim 301

302 H.2.1.Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri TABLO H.1.Tarla Bitkileri CİNSİ EKİLİŞ (Ha.) ÜRETİM (Ton) Susam 6014,4 4544,8 Patates 2045, ,7 Anason Darı 875,3 908,5 Mısır (Dane) 6340, ,0 Bakla (Kuru) 218,8 905,7 Nohut 4034,0 6032,7 Fasulye 1967,0 3063,5 Börülce 305,1 325,4 Yerfıstığı 1067,0 3043,6 Soğan 580,0 948,0 Sarımsak 161,0 861,0 Diğerleri 995, ,5 TOPLAM 24854, ,4 H Buğdaygiller BUĞDAYGİLLER 2009 YILI Ekilen Alan (Da.) Üretim Miktarı TON ARPA BUĞDAY ÇAVDAR DARI MISIR (DANE) TRİTİKALE YULAF (DANE) TOPLAM H Baklagiller BAKLAGİLLER 2009 YILI Ekilen Alan (Da.) Üretim Miktarı TON BAKLA(YEMEKLİK) BÖRÜLCE KURU FASULYE KURU

303 NOHUT TOPLAM H Yem Bitkileri TABLO H.3.Yem Bitkileri YEM BİTKİLERİ 2009 YILI Ekilen Alan (Da.) BAKLA_HAYVANYEMİ BURÇAK_YEŞİLOT BURÇAK_DANE 960 FİĞ_YEŞİLOT FİĞ_DANE HAYVAN_PANCARI KORUNGA 120 MISIR_HASIL H Endüstriyel Bitkiler TABLO H.4.Endüstriyel Bitkiler CİNSİ EKİLİŞ (Ha.) ÜRETİM(Ton) Tütün 3159,9 2024,4 Pancar Pamuk(Kütlü) 8145, ,9 TOPLAM 11504, ,98 H Endüstriyel Bitkiler 303

304 ENDÜSTRİYEL BİTKİLER 2009 YILI Ekilen Alan (Da.) Üretim Miktarı TON TÜTÜN ANASON AYÇİÇEĞİ_YAĞLIK KANOLA 62 6 PAMUK SUSAM ŞEKERPANCARI TOPLAM H.2.1.2Bahçe Bitkileri H MEYVE ÜRETİMİ MEYVELER 2009 YILI Meyve Veren Ağaç Sayısı Üretim Miktarı TON ARMUT AYVA BADEM CEVİZ ELMA ERİK İNCİR KAYISI KEÇİBOYNUZU KİRAZ NAR ŞEFTALİ ŞEFTALİ_NEKTARİN ÜZÜM ZEYTİN_SOFRALIK ZEYTİN_YAĞLIK

305 H SebzeÜretimi SEBZELER 2009 YILI Ekilen Alan Da. Üretim Miktarı TON BAMYA BARBUNYA BİBER BÖRÜLCE DOMATES ENGİNAR FASULYE HIYAR_SOFRALIK ISPANAK KABAK KARPUZ KAVUN LAHANA_BEYAZ MARUL_KIVIRCIK MARUL_GÖBEKLİ MAYDONOZ PATLICAN PIRASA SARIMSAK_TAZE SOĞAN_TAZE TURP_BAYIR H Süs Bitkileri SÜS BİTKİLERİ 2009 YILI ALAN m2 ÜRETİM ADET Kesme Çiçek İç Mekân Dış Mekân

306 H.2.2. HAYVANSAL ÜRETİM İLÇELER BAZINDA HAYVAN MEVCUTLARI EK-5 İl ADI :MUĞLA İLÇE ADI BÜYÜKBAŞ KÜÇÜK BAŞ TEK TIRNAKLI KEDİ-KÖPEK BUZAĞI MANDA SIĞIR DANA TOPLAM KOYUN KEÇİ TOPLAM AT KATIR EŞEK KÖPEK KEDİ (*) 01-MERKEZ BODRUM DALAMAN DATÇA FETHİYE KAVAKLIDERE 07-KÖYCEĞİZ MARMARİS MİLAS ORTACA ULA YATAĞAN TOPLAM İ 306

307 İl ADI :MUĞLA İLÇE ADI İLÇELER BAZINDA KÖY KANATLI MEVCUTLARI ( KÖY TAVUKLARI ) Kanatlı Türleri Tavuk Hindi Ördek Kaz Güvercin Diğer Kümes Hayvanları 01-MERKEZ BODRUM DALAMAN DATÇA FETHİYE KAVAKLIDERE KÖYCEĞİZ MARMARİS MİLAS ORTACA ULA YATAĞAN TOPLAM H Büyükbaş Hayvancılık 307

308 BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK SIĞIR YERLİ SIĞIR KÜLTÜR SIĞIR MELEZ ADET ET ÜRETİMİ TON H Küçükbaş Hayvancılık 2009 YILI KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK ADET KILKEÇİSİ KOYUN YERLİ MERİNOS ET ÜRETİMİ TON 562 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) 2009 YILI KANATLILAR ADET Yumurta ET TAVUĞU YUMURTA TAVUĞU HİNDİ KAZ ÖRDEK H Su Ürünleri Su Ürünleri Üretim Miktarı SU ÜRÜNLERİ Çipura-Levrek TON Alabalık TON

309 H Kürk Hayvancılığı İlimizde kürk hayvancılığı yetiştiriciliği yapılmamaktadır. H Arıcılık ve İpekböceği Yetiştiriciliği ARICILIK 2009 Arı-Kovan Eski Usul Arı-Kovan Yeni Usul Balmumu Üretimi Kg Doğal Bal Üretimi Kg H.3.Organik Tarım İlimizde organik 80 ha. Zeytin ve arı kovanı mevcuttur. MUĞLA İLİ 2009 YILI ORGANİK TARIM VERİLERİ Son Urun Adi Üretici Sayısı uretimalani (da) tahmini Uretim (kg) Adaçayı Avokado 1 0, Üretim takvimi Ayva 3 0, Adaçayı ve kekik Badem , doğadan toplamadır. Buğday Çayır 1 5,2 624 Elma 1 0,5 200 Fiğ 1 49,3 0 Organik tarım ile Greyfurt 1 38,71 0 üretilen İncir 3 11, bitkisel ürünlerin Keçiboynuzu 2 12, üretim takvimleri Kekik açıkta yetiştirilen Limon 6 30, diğer ürünlerle Mandarin 4 52, aynıdır. Mısır 2 24,4 0 Nadas 15 89,239 0 Nar 3 15, Pamuk 1 187,

310 Portakal , Susam , Turunç Üzüm 2 0, Yeni dünya 3 0,6 70 Zeytin , H.4.Tarımsal İşletmeler (Kamu ve Özel İşletmeler) İlimizde tarım ve hayvancılıkla uğraşan işletme bulunmaktadır. H.5.Tarımsal Faaliyetler İlimizde; gerçekleştirilen tarımsal faaliyetler çeşitlilik arz etmektedir. Kıyı kesimlerde seracılık ve narenciye yoğunluk kazanmaktadır. İç kesimlerde ise Pamuk, Tütün, Buğday v.s. tarım ürünleri ekimi yapılmaktadır. H.5.1.Pestisit Kullanımı TABLO H.10.Muğla İli Zirai Mücadele İlaçları Tüketim Miktarları ZİRAİ MÜCADELE İLAÇ TÜRÜ 2009 TÜKETİM (Kg/Lt) İnsektisitler 105,694 Fungusitler 280,875 Herbisitler 51,400 Nematositler 57,172 Akarisitler 9,917 Fümigantlar - Yağlar 106,772 Diğerleri 97,709 TOPLAM 709,

311 H.5.2.Gübre Kullanımı TABLO H.11.Gübre Tüketimi GÜBRENİN CİNSİ MİKTAR (TON) A.Sülfat % CA Amonyum Nitrat % Amonyum Nitrat % Üre % Triple.Süper Fosfat Dİ-Amonyum Fosfat Kompoze Kompoze Zn Kompoze Kompoze Zn Kompoze Potasyum Sülfat Potasyum Nitrat CA Nitrat M.A.P S+1 ZN D.SÜLFAT M.GOLD GOLD S-4+F-1-ZN NSP MAG.NİT Toplam KAYNAKLAR -İl Tarım Müdürlüğü(2009 yılı verileri) 311

312 I. MADENCİLİK I.1.Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve sayılı yazısına istinaden hazırlanan 2009 yıllına ait maden üretim bilgilerini içeren bilgiler tabloda gösterilmiştir. Maden adı İlçe Rezerv 2009 Üretim Aliminyum Merkez Milas Maden Kömürü Merkez Milas Yatağan ton ton ton Mermer Bodrum Fethiye Kavaklıdere Merkez Milas Yatağan Köyceğiz m m m m m m 3 0 m 3 Boksit Merkez ton Krom Dalaman Fethiye Köyceğiz Merkez Ula 0 ton ton ton ton 0 ton Mika Milas ton Kuvarsit Milas ton Merkez 20 ton Feldispat Milas ton Yatağan ton Kavaklıdere 85 ton Kalker Dekoratif Taş Kayrak Taşı Bodrum Dalaman Datça Fethiye Merkez Milas Yatağan Ula Bodrum Fethiye Bodrum Köyceğiz Merkez ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton 70 ton ton Kuvars Milas ton 312

313 Dolomit Kalsit Yatağan Bodrum Milas Merkez Fethiye Milas Yatağan ton 0 ton ton ton 855 ton 0 ton ton Zımparataşı Yatağan ton Dalaman 0 ton Serpantin Fethiye ton Traverten Fethiye m 3 Diaspor Merkez 212 ton Kristalleri Grafit Milas 30 ton Fethiye 650 ton Manganez Köyceğiz 0 ton Merkez 0 ton Yapıtaşı Dunit Kireç Taşı Kömür Olivin I.1.1.Sanayi Madenleri Dalaman Marmaris Köyceğiz Datça Merkez Milas Yatağan Köyceğiz ton 479 ton Zımpara; Yatağan-Milas (İsmail Dağı, Bencik, Kayaderesi, Savrandağı) Yataklarıdır. Tenör: Esas cevher minerali diyasporittir. %52 61 Al 2 O 3, %4 9 SiO 2 Rezerv: Etibank tarafından işletilmektedir. Milas civarında toplam ton görünür rezerv+muhtemel. Yatağan civarında ise ton muhtemel rezerv olup, ekonomik değildir. Mermer: Kalınağıl Köyü Ege Bordo kırmızı renkte, şistli dokulu olup, işletilmektedir. Kavaklıdere-Slakım, Başalan Kavaklıdere Mermerleri işletilmektedir. Ayrıca demir yeşil ve baloniksi bilinen diğer mermerlerdir. Milas, Yatağan, Kavaklıdere İlçelerinde mermer yatakları mevcuttur. Dolomit: Fethiye İncirköy Yatağı nda tenör: %33 34 CaO, %19-20 MgO olup rezervi ton mümkündür. Fethiye Sekiköy Yatağı nda tenör: %32-33 CaO, %20-21 MgO olup rezervi ton jeolojik tir. Milas Ören Yatağı nda tenör: %30.6 CaO, %22 MgO olup, rezervi ton jeolojik tir. Asbest: Marmaris Armutlan Yatağı nda Tenör: %30 asbest, lif uzunlukları 1.5 mm olup, ton muhtemel rezerv dir. Feldspat: Milas İlçesi İkiztaş, Çukurköy, Ketendere Köyleri ve civarında Sodyum feldspat (albit) yatakları. Tenör: orta-iyi kaliteli, seramikte kullanılabilir niteliktedir. Rezervi ton muhtemeldir. Bazıları, önceki yıllarda özel sektör tarafından işletilmiştir. 313

314 Kalsit: Milas-Yatağan Yatakları Tenör: %89 91 CaCO 3 olup çok büyük rezerv yatakları vardır. Kireçtaşı: Yatağan Aldağ Tepe Yatağı: Tenör: %92.4 CaCO 3, %<1 SiO 2, %<0.1 MgO ton görünür+muhtemel rezervdir. Milas-Ören-Küçükdağ Yatağı. Tenör: %90 CaCO 3, %<0.1 MgO,%<0.1 R 2 O ton görünür+muhtemel rezervdir. Krom: İl genelinde 129 adet krom yatak ve zuhuru bulunmaktadır. Bunların yaklaşık hepsinde geçmiş yıllarda arama ve üretim çalışmaları yapılmıştır. Günümüzde Üçköprü, Kazandere, Dikmen, Harmancık yataklarında üretim yapılmaktadır. Tenör: %35 Cr 2 O ton görünür+muhtemel+mümkün rezervdir. Kükürt: Milas-Karacahisar Yatağı. Tenör: %10 S ton rezervlidir. Tenör ü düşük olduğundan işletilmemektedir. I.1.2.Metalik Madenler Boksit: Yatağan (Meşelik, Kayaderesi, Çaltutmaz, Dedeom, Seydor) Yatağı nda ton muhtemel rezervlidir. Meşelik yöresindeki yatak, geçmiş yıllarda işletilmiştir. Manganez: Fethiye-Gökçeovacık, Akseki, Mendos, Dağdibi yatakları. Tenör: % Mn ton muhtemel rezervdir. Manyezit: Datça-Kızlan Köyü Yatağı. Tenör: %19 MgO ton mümkün rezervdir. Köyceğiz-Damdır Köyü Yatağı, düşük silisli ton muhtemel rezervdir. I.1.3.Enerji Madenleri TABLO I.2. İLİMİZDEKİ LİNYİT YATAKLARI Saha Adı Rezerv (1.000 ton) Kullanım Yeri İşletme Şekli Görünür Muh. Müm. Toplam Genel İşletilen Toplam Milas Karacasalih Teshin Santral Kapalı Milas Ekizköy Santral Kapalı Milas Ekizköy Santral Açık Milas Sekköy Santral Açık Milas Sekköy Santral Kapalı Milas Hüsamlar Santral Açık Milas Alakilise Teshin Kapalı Milas Alakilise Teshin Açık Milas Çakıralan Teshin Santral Açık Yatağan Tınaz Santral Açık Yatağan Bağyaka Santral Açık Yatağan Eskihisar Santral Açık Yatağan Eskihisar Santral Kapalı Yatağan Turgut Teshin Santral Kapalı Yatağan Bayır Teshin Kapalı TOPLAM

315 I.1.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler TABLO I.3. Ruhsat Sahibi Sıra Adı Soyadı İlçe Köyü Alan No 1 Gümüşlük Belediye Başkanlığı Bodrum Karakaya/Sarıcayer 5.046,00 2 Akın Hazır Beton İnş. San. ve Bodrum Çaylı Mah Tic. A.Ş. 3 Muslular San. Tic. Ve Tur. Ltd. Dalaman Konacık Şti 4 Muslular San. Tic. Ve Tur. Ltd. DALAMAN ATAKENT MAH Şti 5 Sarıgerme Tur. Yatırımları Ortak girişim A.Ş. DALAMAN FEVZİYE Mustafa ÖZCEYLAN FETHİYE SEYDİLER Serkan BÖLÜK FETHİYE ÇALTIÖZÜ 4.914,78 8 Mersan Mad. Tic. San İth. İhr. FETHİYE AKBÜK 6,40 Ltd. Şti. 9 Ümit GÜNAY FETHİYE GÜNEŞLİ S.S. 129 NOLU FETHİYE FETHİYE KORUBÜKÜ DAMPERLİ TAŞIYICILAR 11 ÇİFTLİK BELEDİYE FETHİYE ÇİFTLİK BAŞKANLIĞI 12 FETHİYE BELEDİYE FETHİYE ÜZÜMLÜ BAŞKNALIĞI 13 URANTAŞ URANLAR FETHİYE ÇAMURKÖY TAAH. SAN TİC. A.Ş. 14 S.S. 129 NOLU FETHİYE FETHİYE EŞEN DAMPERLİ TAŞIYICILAR 15 URANTAŞ URANLAR FETHİYE ÇAYKENARI TAAH. SAN TİC. A.Ş. 16 DURMUŞ KABA FETHİYE SAHİLCEYLAN ADEM TEKELİ FETHİYE ÇAMURKÖYÜ KARAÇULHA BELEDİYESİ FETHİYE KARAÇULHA ÜZÜMLÜ BELEDİYESİ FETHİYE ÜZÜMLÜ KAPLAN HARFİYAT SAN. KÖYCEĞİZ DÖĞÜŞBELEN 0 TİC. LTD. ŞTİ. 21 YARBAY İNŞAAT TUR. MERKEZ AKYAKA LTD. ŞTİ. 22 TURAN KABAK-1 MİLAS BAHÇEBURUN KAYRAK İNŞ. TUR.MAD MİLAS KIZICAYIKIK TİC. LTD. ŞTİ. 24 HÜSEYİN KÖSEM MİLAS KIZICAYIKIK 7.608,3 25 AYBİL MAD. İNŞ. TEM. MAK. TUR. SAN VE LTD. MİLAS KIZICAYIKIK 7.608,3 315

316 ŞTİ. 26 MUSTAFA YÜKSEL MİLAS BAHÇEBURUN KUM-SAN KUM SAN TİC. MİLAS KIZICAYIKIK LTD. ŞTİ. 28 KUMSAN KUM SANAYİ VE MİLAS KIZICAYIKIK ,51 TİC. LTD. ŞTİ. 29 YÜKSEL İNŞ. TAAH.TİC. MİLAS BAHÇEBURUN LTD. ŞTİ. 30 HAKAN KOMANDİT MİLAS KIZICAYIKIK ŞİRKETİ 31 DEVLET SU İŞLERİ 213. MİLAS DERİNCE ,67 ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 32 KUM SANAYİ VE TİC. LTD. MİLAS KIZICAYIKIK ŞTİ. 33 HAYRİ BALCI MİLAS KIZICAYIKIK TURAN KABAK MİLAS KIZICAYIKIK 8.743,38 35 HAYRİ BALCI MİLAS ÖREN ÖREN BELEDİYESİ MİLAS KIZICAYIKIK ,32 37 HAKAN KUM M. ZEKİ MİLAS KIZICAYIKIK 4.554,98 GÜŞMÜŞEL 38 YÜKSEL İN. TAAH. TARIM MİLAS KIZICAYIKIK ÜRÜNLERİ TİC. ŞTİ. 39 HAKAN KUM M ZEKİ MİLAS DİKMEKAVAK GÜŞMÜŞEL 40 KAYALILAR BETON ORTACA DİKMEKAVAK NAKLİYET TİC.MAD. LTD. ŞTİ 41 KUMTAŞ HARFİYET NAK. ORTACA DALYAN VE TİC LTD. ŞTİ. 42 DALYAN BELEDİYESİ ORTACA SARAYYANI ÜSTÜN İNŞ. SAN. TİC. LTD. ULA YEŞİLOVA ,33 ŞTİ. 44 ÖZMET MAK. SAN.TİC. ULA YEŞİLOVA LTD. ŞTİ 45 ÖZMET MAK. SAN.TİC. ULA KARABÖRTLEN LTD. ŞTİ 46 BİLGİN İNŞAAT ULA YEŞİLOVA ,72 MADENCİLİK SAN. TİC. A.Ş. 47 GÖKOVA KUM ÇAKIL ULA YAVA YAVA ,85 ORTAKLARI ADİ ORTAKLIĞI 48 SÜLEYMAN OKLU YATAĞAN BOZARMUT UĞURLAR MADEN PET. YATAĞAN ÜR. NAK.HAF. İNŞ. TAAH. LTD. ŞTİ 50 DSİ.213. ŞUBE MÜDÜRLÜ ĞÜ YATAĞAN 7.655,96 316

317 I.2.Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri Maden Kanunu ve Taş Ocakları Nizamnamesi kapsamında olan faaliyetler, İlimiz sınırları içerisinde çay ve nehir kenarlarında, orman arazilerinde bulunmaktadır. Bu alanlar Devletin Hüküm ve Tasarrufu altında bulunan arazilerdir. I.3.Cevher Zenginleştirme Taş, stabilize, kum çakıl ocakları ile bazı madenlerden çıkan malzemeler kırma eleme tesislerinde değerlendirilmektedir. Ayrıca kalorisi düşük kömürler; Paketleme/İyileştirme ve Zenginleştirme Tesislerinde zenginleştirilir. I.4.Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri İlimiz sınırları içerisinde bulunan Maden Kanunu ve Taş Ocakları Nizamnamesine tabii olan bazı faaliyetlerde patlayıcı maddeler kullanmaktadırlar. Bu da yeraltı sularının akış yönünün değişmesine sebep olmaktadır. Açık ocak işletmelerinde oluşan hafriyat malzemeleri arazi rehabilitasyonunda kullanılmak üzere depolanmaktadır. Çay ve nehir kenarlarında olan kum-çakıl ocaklarının işletilmesi sırasında malzeme alımından dolayı dere yataklarının yönü değişmektedir. Diğer taraftan, madencilik faaliyetlerin yapıldığı alanların çoğunun orman arazisi olmasından dolayı ağaçlar kesilmekte olup, ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır. I.5.Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları Linyit kömürü, taş ocağı ve maden işletmeleri gibi açık ocak işletme yöntemlerine göre orman içinde faaliyet gösteren işletmelere saha teslim ve tesellüm yapılırken karşılıklı olarak yapılan şartname ve sözleşme hükümleri kapsamında ahalar teslim edilirken arazi kazanım amacıyla rehabilitasyon çalışmaları işletmeci tarafından yerine getirilmektedir. KAYNAKLAR -Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (APK Kurulu Başkanlığı) -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü çalışmaları -İl Özel İdare Müdürlüğü 317

318 J.ENERJİ J.1.Kaynaklarına Göre Enerjilerinin Sınıflandırılması J.1.1.Birincil Enerji Kaynakları J Güneş Enerjisi İlimiz, Akdeniz İklim Kuşağında olduğundan güneş enerjisinden en fazla yararlanan illerden birisidir. Fakat mevcut olan bu temiz enerjiden yararlanmak için termal güneş santralleri, güneş pilleri, güneş kolektörleri gibi sistemlerin kurulması ile ilgili olarak henüz bir proje yoktur. Ancak, ekonomik olması nedeniyle bireysel olarak sıcak su elde etmede güneş enerjisi yaygın olarak kullanılmaktadır. J Rüzgâr Enerjisi İlimizin özellikle kıyı kesimlerinin çok rüzgâr alması nedeniyle rüzgâr enerjisinden yararlanılması düşünülmekte ve bu konuda değişik bölgeler teklif edilmektedir. Datça İlçesi nde Dores A.Ş. tarafından rüzgâr enerji santrali kurulması planlanmış olup, projeyle ilgili ÇED Yönetmeliği hükümleri gereğince Valiliğimizce ÇED Gerekli Değildir Kararı verilmiştir. J Su Enerjisi Muğla İli nde tarıma elverişli arazi hektar olup, bunun hektarı sulanabilir arazidir. Dsi nce etüt edilen hektar arazinin hektarı ekonomik olarak sulanabilir alandır. Sulama amaçlı projelerden; Yatağan, Milas-Bodrum ve Aşağı Dalaman projelerinin ön incelemesi ve planlaması etüt programında olan veya ileriki yıllarda ele alınacak olan çalışma programında, Yukarı Eşen Projesi ön inceleme veya Master Plan çalışma programında, Milas Projesi Derince Barajı Sulaması, Yatağan Projesi Bayır, Girme, Hayırlı Barajı Sulaması, Yukarı Eşen Projesi Seki Barajı sulaması da tamamlanan projelerdir. İlimizde işletmeye açılan Büyük su İşleri projelerinden hektar lık alan, küçük su işlerinde hektar lık alan olmak üzere toplam hektarlık alan sulanmaktadır. Muğla İli nde toplan hidroelektrik enerji potansiyeli yılda ortalama 2.397,67 milyon kilo vat saat olup, Kargı HES Çayboğazı Deresi, Kargı HES Kargıçayı, Kızıldere HES,Uzunbük I-II-III projeleri ön inceleme ve master plan tamamlanması, Yukarı Akçay HES, Aşağı Eşen I-II-III-IV HES, Çaldere HES, Yankılar HES, Aşağı Dalaman Projesi (Sami DOYDAM HES,Narlı HES, Gökyar HES,Bereket VI HES), Yukarı Eşen Projesi (Eşen IHES, Bey HES, Karaçay I,II HES) planlaması tamamlanan projelerdir. Bereket I HES ve Aşağı Dalaman Projesi Akköprü Barajı ve HES inşa halindedir. İşletmede olan Bağcı HES, Eşen-Konak-Fethiye II. Merhale Projesi, Fethiye HES, Bereket II-III-IV-V HES, Yukarı Eşen Projesi Eşen II.HES lerden yılda toplam 530,10 milyon kilo vat saat enerji üretilmektedir. 318

319 TABLO J.1.Hidroelektrik Santralleri KURULU GÜÇ İŞLETMEYE AÇILIŞ TARİHİ FETAŞ HES BEREKET HES GÖLTAŞ HES EŞEN HES 21.7 mw 2002 BAĞCI HES TABLO J.2.Hidroelektirk santral projeleri listesi (DSİ Genel Müdürlüğü nden alınan bilgilere göre) Hidroelektrik Projeyi Yapan Kurulu Güç Üretim Santralın Bulunduğu Yer Prj. İşl. Santralin Adı (MW) Ort. Güvenilir İlçe Havza No ve DSİ Drm. Açılış (GWh) (GWh) Adı Böl. Yılı Aş.Dalaman OTOPR 45, Dalaman 08B Akdeniz 21 1ÇO 2001 Bereket Aydın Bağcı OTOPR 0, Köyceğiz 08B Akdeniz 21 1 ÇO 1999 (Beyobası) Aydın Eşen-II Göltaş YİD 43, Fethiye 08B Akdeniz 21 1 ÇO 2002 Aydın Fethiye YİD 16, Fethiye 08 B Akdeniz 21 1ÇO 1999 Aydın Akköprü DSİ 115, Dalaman 08B Akdeniz 21 2 İHO 2006 Aydın Gökyar OTOPR 11, Dalaman 08B Akdeniz 21 2 İHO Aydın Çaldere YİD 8, Fethiye 08B Akdeniz 21 5 PRH Aydın Eşen-I Göltaş DSİ-OTOPR 60, Fethiye 08B Akdeniz 21 5 PRH Aydın Narlı DSİ* 90, Dalaman 08B Akdeniz 21 5 PRH Aydın Samisoydam- DSİ* 120, Köyceğiz 08B Akdeniz 21 5 PRH Sandalcık Aydın Yanıklar 1,2 TÜZEL Fethiye 08B Akdeniz 21 8ÖİH Aydın Yukarıakçay YİD 2, Fethiye 08B Akdeniz 21 8 ÖİH Aydın Yuvarlakçay DSİ 5, Köyceğiz 08B Akdeniz 21 8 ÖİH Aydın Sekiyaka- Çayanköy TÜZEL 2,20 Fethiye Kemer 21 Aydın 9 İEH DSİ* :DSİ-YİD 1ÇO:Çalışmakta Olan6 PRY:Planlama Raporu yapılmakta DS**:DSİ-OTOP. 2 HO:İnşa Halinde Olan 7 MPH:Mastır Plan Raporu hazır. E E*:EİE-YİD 3 KPH:Kati Projesi Hazır 8 ÖİH:Ön İnceleme Raporu hazır. E E**:EİE-OTOP 4 KPY:Kati Prj Yapılmakta 9 EH: İlk Etüdü hazır. 5PRH:Planlama Raporu hazır J Biyogaz Enerjisi İlimizde biyogaz enerjisi kullanılmamaktadır. 319

320 J Biyomas Enerjisi J Odun İlimizde biyomas enerjisi kullanılmamaktadır. İlimizde yakacak olarak üretilen odunun büyük bir kısmı Devlet ormanlarından, Orman Bölge Müdürlüğü tarafından sağlanmaktadır. 2001yılı itibari ile ilimizde yakacak olarak üretilen odun miktarı ster dir. J Kömür İlimizde, Merkez ilçe, Yatağan, Milas-Ören İlçeleri nde kömür yatakları ve ocakları bulunmaktadır. Ancak, üretilen kömürlerin kükürt oranının fazla, kalorilerinin düşük olması nedeni ile ısınma amaçlı olarak kullanılmamakta, buradan kurulu bulunan 3 adet termik santral vasıtasıyla elektrik enerjisi elde edilmektedir. İlimizde Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile satışına izin verilen kömürler ve özelikleri ile yasaklama, izin, tüketicinin ve satıcının uyacağı esaslar belirlenmektedir. Yakıt programının uygulanmasının sağlanabilmesi ve satılan kömürlerin Mahalli Çevre Kurulu Kararına uygun olup olmadığının anlaşılabilmesi için alınan numunelerin analizleri Yatağan Termik Santrali Kömür Analiz Laboratuarı nda yaptırılmaktadır. J Petrol (Fuel-Oil, Motorin, Asfalt, Benzin, LPG) İlimiz sınırları içerisinde petrol rezervi bulunmamaktadır. I Jeotermal Enerji Tablo J.3. Jeotermal Enerji Jeotermal Alan Adı Yatağan- Bozhöyük Köyceğiz- Sultaniye (Kapniç) Bodrum- Karaada Fethiye- Gebeler Sıcak Su Kaynak Kaynak Sondaj Kul. Alanı Kurulu Tesis Adı Sıc. ( o C) Debi lt/sn Potansiyel (MWt) Sıc.( o C) Debi lt/sn Potansiyel (MWt) Bozhöyük , Kaplıca Kaplıca Sultaniye 38-41,7 17 0, Kaplıca Kaplıca Delibey ,15 0, Kaplıca Kaplıca Rızaçavuş , Kaplıca - Gelgirme , Kaplıca - Karaada Gebeler 35,5-36,5 2 0,

321 J Doğalgaz Enerjisi İlimiz sınırlarında doğalgaz enerjisi bulunmamaktadır. Ancak, doğal gaz kullanımının yurt çapında yaygınlaştırılması kapsamında 3 bölüm halinde ihale edilen ve ilk iki bölümünde çalışmalara başlanılan Konya-İzmir doğalgaz iletim hattının üçüncü bölümü olan Nazilli-İzmir doğalgaz boru hattının ihalesine çıkılmış olup, ihale süreci devam etmektedir. Söz konusu hattan alınacak bir branşman ile Muğla İli nin de doğalgaz ihtiyacının karşılanası hedeflenmektedir. Söz konusu branşman hattının ihale çalışmaları devam etmektedir. Ekim 2003 de yapılan potansiyel tespit çalışması sonuçlarına göre; İlimiz konut sektörü doğal gaz talebinin 11 milyon m 3 ile başlayıp, 2020 yılı sonunda 31 milyon m 3 e ve sanayi sektör doğalgaz talebinin 112 milyon m 3 ile başlayıp, 2020 yılı sonunda 174 milyon m 3 e ulaşması öngörülmektedir. J.1.2.İkincil Enerji Kaynakları Doğada potansiyel halde bulunan birincil enerji kaynaklarının bir çevirime tabi tutularak başka bir enerjinin elde edildiği sistemlere denir. J Termik Enerji İlimizde 3 adet termik santral bulunmaktadır. Bunlar; Yatağan Termik Santrali, Yeniköy Termik Santrali ve Kemerköy Termik Santralleridir. Bu santrallerdeki enerji üretimi interkonnekte sisteme bağlı olarak yapılmaktadır. TABLO J.4.Termik Santraller SANTRALİN ADI İLÇESİ GÜCÜ TESİSİN SAHİBİ VEYA DÜŞÜNCELER İŞLETEN FİRMA Yatağan Termik Yatağan 3*210=630 MVA TEAŞ Genel Md. Enerji üretiliyor. Santrali (Kömür) Yeniköy Termik Milas 2*210=420 MVA TEAŞ Genel Md. Enerji üretiliyor. Santrali (Kömür) Kemerköy Termik Milas 3*210=630 MVA TEAŞ Genel Md. Enerji üretiliyor. Santrali (Kömür) J Hidrolik Enerji Muğla İli nde toplan hidroelektrik enerji potansiyeli yılda ortalama 2.397,67 milyon kilo vat saat olup, Kargı HES Çayboğazı Deresi, Kargı HES Kargıçayı, Kızıldere HES,Uzunbük I-II-III projeleri ön inceleme ve master plan tamamlanması, Yukarı Akçay HES, Aşağı Eşen I-II-III-IV HES, Çaldere HES, Yankılar HES, Aşağı Dalaman Projesi (Sami DOYDAM HES,Narlı HES, Gökyar HES,Bereket VI HES), Yukarı Eşen Projesi (Eşen IHES, Bey HES, Karaçay I,II HES) planlaması tamamlanan projelerdir. Bereket I HES ve Aşağı Dalaman Projesi Akköprü Barajı ve HES inşa halindedir. İşletmede olan Bağcı HES, Eşen-Konak-Fethiye II. Merhale Projesi, Fethiye HES, Bereket II-III-IV-V HES, Yukarı Eşen Projesi Eşen II.HES lerden yılda toplam 530,10 milyon kilo vat saat enerji üretilmektedir. 321

322 J Nükleer Enerji İlimiz sınırları içerisinde nükleer enerji kaynakları bulunmamaktadır. J.2.İKİNCİL ENERJİ KAYNAKLARI Ortaca İlçesinde abonelere dağıtımı yapılan elektrik enerjisi Dalaman İlçesindeki TEİAŞ'a ait trafo merkezinden havai hatla gelmektedir. Dalaman trafo merkezine ise Ülke genelindeki tüm hidroelektrik, termik ve doğal gaz santrallerinin bağlı olduğu enterkonnekte sisteminden (Ulusal elektrik sistemi) den enerji gelmektedir. Yöremizde Dalaman Çayı üzerinde Bereket A.Ş.'ye ait altı üniteden oluşan küçük otoprodüktör mevcuttur. Toplam 37 MW, Elcik deki Çaldere 9 MW tesislerin ürettiği elektrik E.N. hatları ile Dalaman trafo merkezine verilmektedir J.2.1.Termik enerji J.2.2.Hidrolik Enerji J.2.3.Nükleer Enerji J.2.4.Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi J.3.Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı J.4.Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar Enerjide tasarruf verimli ve doğru kullanım ile doğru orantılı bir olgudur. Ülkemiz ekonomisi için ayrı bir önem arz eden enerji, kullanımı ve tasarrufu birbirinin karşıtı bir kavram değildir. Bu anlayış çerçevesinde, enerji tasarrufu konusunda en bilinen uygulama gün ışığından daha fazla yararlanılması amacıyla yurt genelinde saatlerin 1 saat ileri veya geri alınmasıdır. AYDEM Muğla Elektrik Dağıtım Müessesince enerji tasarrufu iki aşamada ele alınmaktadır. Kısıtlama anlamına doğru tasarrufta; 1) Muğla Elektrik Dağıtım Müessesinin faaliyetleri: a) Kayıp ve kaçak enerji kullanımını da içine alan tasarrufta, kaçak enerji kullanımıyla mücadeleye büyük önem verilmekte ve bu amaçla etkin biçimde il genelinde çalışma yürütülmektedir. b) Teknik kayıpların azalması amacıyla yürütülen bakım-onarım çalışmaları ve yeni yatırımlarla hat kayıplarının standart değerlerde tutulması hedeflenmektedir. c) Cadde, sokak aydınlatmalarında daha düşük güçte ampul ve armatür kullanımının yanı sıra gereklilik ve verimlilik anlayışı esas alınarak daha az tüketim sağlanması yönünde uygulama yapılmaktadır. d) Enerji tasarrufu konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve müşterilerin tasarrufa yönlendirilmesi amacıyla ilk ve orta öğretim öğrencilerine eğitimler verilerek konuyla ilgili afişlerle toplumun uyarılması sağlanmıştır. 322

323 2)Kullanıcı Profili: Enerjide tasarrufun en önemli aşaması kullanıcılar olduğundan, enerjinin doğru ve verimli kullanılması kadar bir diğer etkende aynı işin daha az enerji kullanarak yapılmasının kullanıcılar tarafından benimsenmesidir. Ortaca :İlçede sokak aydınlatmalarında kullanılan civabuharlı armatürler yerine sodyum buharlı küçük voltlu armatürler kullanılmaktadır. Gerilim düşümünden kaynaklı şikayetlerde ve reaktif enerji problemi olan sanayi ile sulamanın ağırlıklı olduğu bölgelerde; öncelikle fider çıkışına kapasitör gurubu koyarak ayrıca belirli gücün üzerindeki abonelere de münferit kompanzasyon koydurarak enerji kaybının önlenmesi sağlanmıştır. Kapasitesi % 50 nin altında olan trafoların ölçümleri periyodik olarak yapılarak boşta çalışmalarının nedenleriyle incelenmesi ve sonuçlanması çalışmaları yapılmaktadır. Sulama ağırlıklı trafoların sezon bitiminden sonra boşta çalışmasını önlemek için enerjilerini kesme çalışması yapılmaktadır. Kaçak ve usulsüz elektrik kullanımını önlemek amacıyla sık sık tarama ve kontrol çalışmaları yürütülmektedir. Çok zamanlı tarife konusunda aboneleri bilgilendirerek enerji kullanımında tasarruf etme hususu ile elektrik kullanımını güne yayarak yüklenmeyi önleme çalışması yapılmaktadır. KAYNAKLAR -Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (APK Kurulu Başkanlığı) -AYDEM A.Ş. Muğla verileri -Muğla Çevre Durum Raporu 2008 K.SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1.İl Sanayiinin Gelişimi,Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler Muğla İli ekonomik yönden analiz edildiğinde İl ekonomisinde genelde hizmetler sektörünün hakim olduğu görülmektedir. İlde lokomotif konumda bulunan Turizm sektörünün etkisi hayli hissedilmektedir. Sanayi sektörü ise İlde kamuya ait enerji üretimine yönelik santraller dikkate alındığında yok denecek kadar azdır. Nitekim İlde İmalat Sanayi sektörü payı çok düşüktür. Belirli bir bölgenin veya ilin ekonomik yönden kalkınmasının sağlanabilmesi için gerekli olan fiziki şartların (Alt yapı imkanları, insan gücü v.b ) büyük bir kısmının mevcut olduğu görülmekle beraber İlimizde henüz sanayileşme açısından bir hareketlenmenin olmadığı dikkati çekmektedir. Sanayiinin gelişimini doğrudan etkileyen KSS ler eğitim imkanları açısından güçlendirilerek, küçük sanayici ve esnafın ihtiyacı olan nitelikli işgücü kısa yoldan yetiştirilmelidir. İnşaatı devam eden KSS lerin bir an önce faaliyete geçirilmesi,istihdam sağlamak,üretimde bulunmak,hammadde kullanımını arttırmak ve katma değer meydana getirmek gibi İl ekonomisine sağlayacağı faydalar açısından oldukça önemlidir ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ: Bölgesel dengesizlikler yaratmadan geri kalmış bölgelerin kalkınmalarını teşvik ederek sanayi yatırımlarını bu bölgelere çekmek suretiyle dengeli bir kalkınmayı sağlamak için, ülkemizde Organize Sanayi Bölgeleri uygulaması başlatılmıştır. Bu maksatla, teşkilatlanmış yürütücü kuruluşlara Bakanlığımız emrindeki Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri İnşaat ve İşletme Giderleri Fonu ndan düşük faizli ve uzun vadeli krediler verilerek, Organize Sanayi Bölgelerinin gerçekleşmesine ve hizmete açılmasına yardımcı olunmaktadır. Organize Sanayi Bölgelerinin Yapımındaki Ana Politikalar; a) Şehirlerin planlı gelişmesi, b) Sanayinin az gelişmiş bölgelere yaygınlaştırılması, c) Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının önlenmesi, d) Müşterek arıtma tesisleri hazırlanmış ucuz arsa arzı suretiyle sanayinin teşvik edilmesi, olarak sıralanabilir. 323

324 MUĞLA LOJİSTİK İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ: 96 hektarlık bölge alanına sahip olup, m 2 lik parsellerden oluşmuş yaklaşık 115 adet sanayi parselinden oluşan eğitim, kültür ve sağlık alanlarında üretim yapacak fabrika, işyeri ve depolardan oluşmaktadır. İlimiz Merkez İlçesi Akkaya köyünde kurulması düşünülen Lojistik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi için ileride fiziki ve ekonomik sıkıntı yaratmaması bakımından, yapımında ve hizmete başladıktan sonra gerekli olan suyun anılan alanda olup olmadığı veya en yakın hangi cazip alandan sağlanabilmesi için araştırmalar yapmak üzere İl Özel İdare Genel Sekreterliğine görüş sorulmuş, Muğla İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği nin tarih ve sayılı yazısında ilgili sahanın herhangi bir sulama projesi içinde kalmadığı belirtilmiştir. Muğla İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği nin tarih ve sayılı yazılarında Lojistik Organize Bölgesine dair bilgilendirme raporunun hazırlanabilmesi için tarih ve 9818 sayılı Valilik oluru ile komisyon oluşturulduğu bildirilmiştir. Oluşturulan bu komisyon tarafından Muğla İli (Merkez İlçe) Lojistik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Bilgilendirme Raporu hazırlanmış olup Vali, Belediye Başkanı ve Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı tarafından imzalandıktan sonra Lojistik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi kurulması için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na gönderilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığının tarih ve sayılı yazısında tarihinde Organize Sanayi Bölgelerine ilişkin yer seçimi çalışmalarının tarihinde onaylandığı Aydın-Denizli- Muğla Planlama Bölgesinin 1/ ölçekli çevre düzeni planında düzenleme yapılmış bulunduğundan talep edilen organize sanayi bölgesi plan paftası üzerinde gösterilmemiştir denilmektedir. MİLAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ: 110 hektarlık bölge alanına sahip olup, 40 dönümünün kamusallaştırılması gerekmektedir. Sanayi parseli alanı 350 dönümdür. En küçük sanayi parseli 2 dönümden oluşmaktadır. Sanayi parseli sayısı 73 olarak planlanmıştır. Muğla-Milas Organize Sanayi Bölgesinin tüm alanına ait zemin araştırma raporu, şeritvari harita, altyapı avan ve uygulama projeleri ile keşif ve ihale dosyası hazırlanması işlerinden müteşekkil etüt-proje mühendislik hizmetleri işi ihalesi tarihinde Bakanlığımızda yapılmış olup, işin GÜR-SU Prj. İnş. Tur. Müh. Enj. Tic. San. Ltd. Şti. firmasına ihale edilmesi ve ödemelerin tasdikli hakediş raporları karşılığında Bakanlığımız onayından sonra yapılması uygun görülmüştür. Sanayiinin sağ lıklı olarak gelişmesi açısından önemli bir işlevi ifa eden Organize Sanayi Bölgelerinin (Muğla,Milas,Yatağan mermer ) tam olarak faaliyete geçmesi,il Sanayi sektörünün harekete geçerek gelişmesi bakımından bir katalizör görevi üstlenebilecektir. İlimizde mevcut zengin maden potansiyelinin verimli bir şekilde değerlendirilmesine yönelik bilimsel araştırmalar yapılmalıdır. İlin ekonomisinde oldukça önemli olan mermerciliğinin gelişimi için mermer işletmelerinin en önemli alt yapı sorunlarından olan yol ve enerji ihtiyaçları karşılanmalıdır. Mermer üretiminin teşvik edilmesi amacıyla enerji ve akaryakıt teşvikleri sektörün yükünü önemli ölçüde azaltabilecektir. Kapasite kullanım oranı % 30 un altında darboğazda bulunan sanayi işletmelerinden ekonomiye kazandırılmasında yarar olanlara kapasiteyi arttırıcı teşvikler verilmelidir. Alt yapı yetersizliği ve çalışmalarından kaynaklanan sorunların giderilmesi yönünde projeler geliştirilmelidir. İlde,alt yapı yatırım projelerinin önümüzdeki yıllara göre projeksiyonu yapılıp,hedef planlarının gerçekleştirilebilmesi yönünde tedbirler alınmalıdır. İlimizde Sanayinin Genel Durumu: Muğla İli ekonomik yönden analiz edildiğinde İl ekonomisinde genelde hizmetler sektörünün hakim olduğu görülmektedir. İlde lokomotif konumda bulunan Turizm sektörünün etkisi,il ekonomisi üzerinde hayli hissedilmektedir. Sanayi sektörü ise İlde kamuya ait enerji üretimine yönelik santraller 324

325 dikkate alındığında yok denecek kadar azdır. Nitekim İlde İmalat Sanayi sektörü payı çok düşüktür. Belirli bir bölgenin veya ilin ekonomik yönden kalkınmasının sağlanabilmesi için gerekli olan fiziki şartların (Alt yapı imkanları, insan gücü v.b ) büyük bir kısmının mevcut olduğu görülmekle beraber İlimizde henüz Sanayileşme açısından bir hareketlenmenin olmadığı dikkati çekmektedir. Sanayinin gelişimini doğrudan etkileyen KSS ler eğitim imkanları açısından güçlendirilerek, küçük sanayici ve esnafın ihtiyacı olan nitelikli işgücü kısa yoldan yetiştirilmelidir. İnşaatı devam eden KSS lerin bir an önce faaliyete geçirilmesi,istihdam sağlamak,üretimde bulunmak,hammadde kullanımını arttırmak ve katma değer meydana getirmek gibi İl ekonomisine sağlayacağı faydalar açısından oldukça önemlidir. Sanayinin gelişmesinde önemli faktörlerden biri olan Organize Sanayi Bölgeleri çalışmalarının hızlı bir şekilde bitirilmesinin sağlanması için tedbirlerin alınması gerekli görülmektedir. Küçük esnaf ve Sanayiciye bilgi ve teknoloji yardımı yapan KOSGEB in Muğla da bir biriminin oluşturulması, İşletmelerin bilgi konusunda eksikliklerin giderilmesi yönünden faydalı olacaktır. Muğla da hem küçük esnaf ve sanatkarların yapacakları yatırımların,hem de küçük ve orta ölçekli sanayi yatırımların plansız yapılaşmaya sebep olmaksızın,çevreye ve tarım arazilerine zarar vermeden gerçekleştirilebilmesi açısından KSS ve OSB yatırımlarının biran önce gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Sanayinin sağlıklı olarak gelişmesi açısından önemli bir işlevi ifa eden Organize Sanayi Bölgelerinin (Muğla,Milas,Yatağan mermer ) tam olarak faaliyete geçmesi,il Sanayi sektörünün harekete geçerek gelişmesi bakımından bir katalizör görevi üstlenebilecektir. İlimizde mevcut zengin maden potansiyelinin verimli bir şekilde değerlendirilmesine yönelik bilimsel araştırmalar yapılmalıdır. İlin ekonomisinde oldukça önemli olan mermerciliğinin gelişimi için mermer işletmelerinin en önemli alt yapı sorunlarından olan yol ve enerji ihtiyaçları karşılanmalıdır. Mermer üretiminin teşvik edilmesi amacıyla enerji ve akaryakıt teşvikleri sektörün yükünü önemli ölçüde azaltabilecektir. Kapasite kullanım oranı % 30 un altında darboğazda bulunan sanayi işletmelerinden ekonomiye kazandırılmasında yarar olanlara kapasiteyi arttırıcı teşvikler verilmelidir. Alt yapı yetersizliği ve çalışmalarından kaynaklanan sorunların giderilmesi yönünde projeler geliştirilmelidir. İlde,alt yapı yatırım projelerinin önümüzdeki yıllara göre projeksiyonu yapılıp,hedef planlarının gerçekleştirilebilmesi yönünde tedbirler alınmalıdır... Muğla ili ve merkez ilçelerindeki sanayi işletmelerine tarihi itibariyle toplam 563 adet Sanayi Sicil Belgesi verilmiş ve sanayi işletmesinin faaliyet konularına göre dağılımı aşağıdaki gibidir. FAALİYET KONUSU 2010 Madencilik 33 Mermer 122 İnşaat 84 Makina 43 Gıda (Zeytin ve Zeytinyağı, Lokum, Helva vs.) 194 Orman (Matbaa, Kerestecilik v.s) 10 İmalat (Kağıt Peçete, Ambalaj, Tekne, Otomotiv, Sağlık vs.) 66 Enerji 5 325

326 Tekstil 6 TOPLAM 563 K.2.Genel Anlamda Sanayiinin Gruplandırılması İlimizde ileri derecede bir sanayileşme bulunmamaktadır. İlimizde bulunan sanayi tesisleri; mermer fabrikaları, zeytinyağı üretim tesisleri, maden ocakları, maden işleme tesisleri, orman ürünleri işleme tesisleri ve Termik Santrallerdir. TABLO K.1.İlimizdeki Küçük Sanayi Siteleri ADI İŞYERİ AÇIKLAMALAR SAYISI Milas K.S.S.Y.K. 261 İnşaat çalışmaları devam ediyor. Bodrum Yalıkavak K.S.S.Y.K. 68 İnşaat çalışmaları devam ediyor. Milas-Selimiye K.S.S.Y.K Bodrum-Turgutreis K.S.S.Y.K Fethiye-Eşen K.S.S.Y.K. 52 Bakanlıktan kredili Muğla-Kızılağaç K.S.S.Y.K. 50 Arsa alımı tamamlandı. İnşaat aşamasında Dalaman K.S.S.Y.K Datça K.S.S.Y.K Cennet Köyceğiz K.S.S.Y.K. 53 Bakanlıktan kredili Fethiye-Kemer K.S.S.Y.K Bodrum Mumcular Top.İşyeri Y.K Yatağan K.S.S.Y.K. 157 Tamamlandı Marmaris K.S.S.Y.K. 56 Tamamlandı Muğla K.S.S.Y.K. 323 Tamamlandı Bodrum K.S.S.Y.K. 150 Tamamlandı Ortaca K.S.S.Y.K. 250 Tamamlandı Milas Güçsan Top.İşyeri Y.K. 96 Tamamlandı Fethiye Bağkurlular 87 Tamamlandı Marmaris Ata K.S.S.Y.K. 64 Tamamlandı Bodrum Konacık K.S.S.Y.K. - Proje aşamasında Marmaris Beldibi K.S.S.Y.K. 24 Arsa arama devam ediyor. S.S.2000 Yılı Marmaris K.S.S.Y.K. 24 Arsa arama devam ediyor. S.S.Bodrum Ata K.S.S.Y.K. 100 Proje aşamasında TABLO K.2.Sanayi Tesislerinin Dağılımı 326

327 SIRA NO DİĞER İMALAT SANAYİ 24 ADET TESİSİN ADI-ADRESİ YERİ KUR YILI ÜRETİM KONUSU 1 Hüdaverdi Gıda Tarım Paz.Ltd.Şti. Köyceğiz Ambalajlama 2 *TEAŞ Yatağan Termik Sant.İşl.Md. Yatağan 1982 Enerji 3 *Kemerköy Termik Santralı Milas Enerji 4 *YEAŞ Yeniköy Termik Santralı Milas 1986 Enerji 5 *519 Nolu Fethiye Pamuk Tar.Sat.Koop. Fethiye 1971 Pamuk,Çiğit 6 Üçler Çırçır Fabrikası Ortaca Pamuk Çırçır 7 Uğur Çırçır Fabrikası Orta Pamuk Çırçır ve presleme 8 Tirsay Tarımsal Ürünleri Tic.San Ltd Şti Milas 1993 Pamuk, Çiğit,Prina,Z.yağı 9 *152 Nolu Milas Pamuk Tar.Sat.Koop. Milas 1952 Pamuk,mahlıç,Çiğit Kütlü 10 Tan Tekstil Ltd.Şti Milas Gecelik-Pijama Tulum 11 *235 Nolu Ortaca Pamuk Tarım Ortaca 1962 Pamuk,Çiğit Sat.Koop. 12 Erkan Tic Erkan Kurtulmuş Fethiye 1987 Pamuk,Çiğit 13 Mehmet Ehya ERKAN Köyceğiz Pamuk Çırçırlama 14 Milas Z.yağı ve Çırçır ve Sabun Milas Çırçır, Z.yağı,Sabun Fabrikası 15 Binlik Turizm ve Tic.A.Ş. Dalaman Yat İmalatı 16 Tuyika Gemi İnşaatı San.ve Tic. A.Ş. Bodrum Yat Yapımı 17 Hamit Müştü Bodrum Ahşap Ağaçtan Yat 18 Agantur Yatçılık San.ve Tic.Ltd.Şti. Bodrum 1985 Tekne(Yat) 19 Kaptan İbrahim Faysal Şakar Bodrum Yat Yapım 20 Gümüşdoğa Su Ür.Üret.İhr.ve İth.A.Ş Milas 1995 Buz 21 Ege Yat Hizmetleri Tur.San.ve Tic.A.Ş. Bodrum 1985 Tekne (Yat) imalatı 22 Mesil Plastik İnş.Tur.San. Tic.Ltd. Muğla 1996 Plastik top 23 Nursel Yüksel Ticaret Milas 1994 Prina yağı 24 Kemal Yüksel Halefleri Prina Milas 1998 Prina Yağı Yağı.Ltd.Şti. GIDA, İÇKİ VE TÜTÜN SANAYİ 1 Başer Gıda San.ve Tic.A.Ş. Yatağan 1976 Yağ Rafinasyon 2 S.S. Pinar ve Çevresi Tarım.Kalk.Koop. Milas 1977 Bal ve Bal peteği,kereste 3 S.S. Fethiye Tarım Kalkınma Kooperatifi Fethiye Bal Üretimi 4 *Toprak Mahsülleri Gen.Md. Ajans Md. Milas 1986 Buğday Alımı,Mısır Kurut. 5 Askon İnş.San.ve Tic.A.Ş. Marmaris 1988 Deniz Ürünleri Yetiştirme. 6 Özalp Ekmek Fabrikası Mustafa Özalp Milas 1995 Ekmek, Pide 7 Başak Tarım Ür. Gıda Tur.Tic.Ltd.Şti. Fethiye 1992 Helva,Tahin, Lokum 8 Hak-su ürünleri Kimy.Mad. Nak.Ltd.Şti. Bodrum 1996 İçme ve kullanma suyu 9 Tarhanlar A.Ş. Yatağan Maden suyu 10 Azka Gıda ve Ambalaj San.ve Ltd.Şti. Milas 1997 Pet su 0.5 lt,pet su 1.5 lt 11 Menteşe Tic.San Milas 1995 Reçel 12 Bodrum Su Ürünleri Ürt. Ve Paz.Ltd.Şti. Yatağan Süt, Peynir, Tereyağı 13 Kömürcü Koll.Şti. Arif aracı ve ortakları Milas 1980 Yoğurt, Ayran,Peynir,Tereyağı 14 Poyrazlar Tarım Ür.Turz.San.Tic.Ltd.Şti. Yerkesik Zeytin ve Zeytinyağı 327

328 15 Bafa San ve Tic Tarım Ürün.Tic.Ltd.Şti Milas 1996 Zeytin Yağı,Prina 16 Emin YÜKSEL Milas 1978 Zeytin Yağı,Prina 17 *153 Nolu Milas Zeytin ve Z.yağı Koop. Milas 1952 Zeytinyağı,Yağlı Prina 18 Esenkaya Ticarethanesi Milas 1970 Zeytinyağı,Yağlı prina 19 Kıyıkışlacık Zeytin yağı ic.koll.şti. Milas Zeytinyağı 20 Tiryakioğulları Sayım San.ve Koll.Şti. Milas Zeytinyağı 21 Abidin Bertan Ticaret Milas 1997 Zeytinyağı,Prina,Un-Kepek 22 Yiğit Nakliyat Milas 1988 Zeytinyağı,Prina 23 Sağıroğlu Koll.Şti. Milas Zeytinyağı,Prina 24 Mutlular Tar.Ür.İth.İhr.Tic.ve Ltd.Şti. Milas 1997 Zeytinyağı,Prina 25 Mustafa Yüksel Halefleri San.Koll.Şti Milas Zeytinyağı,Prina 26 Güllerdağı Turizm İşl Ltd Şti. Datça 1996 Zeytinyağı,Yağlı Prina 27 Kazım SERİN Ticaret Milas 1975 Zeytinyağı,Prina 28 Mehmet AKKAŞ Milas 1988 Zeytinyağı,Yağlı prina 29 Modern Yiğit Zeytinyağı Fabrikası Milas 1982 Zeytinyağı,Yağlı Prina 30 Şenoğlu Zeytinyağı Fabrikası Milas 1997 Zeytinyağı,Yağlı Prina 31 Esin Gıda Sanayi Yatağan 1997 Zeytinyağı,Yağlı Prina 32 Mehmet Uğur Zeytinyağı Fabrikası Milas 1984 Zeytinyağı,Yağlı Prina 33 Şenyılmaz Gıda İth.İhr.San.Ltd.Şti. Milas 1996 Zeytinyağı,Yağlı Prina 34 Mehmet Önel Zeytinyağı imalcisi Milas 1984 Zeytinyağı,Yağlı Prina 35 Mahmut Özdemir Ticaret Milas 1979 Zeytinyağı,Yağlı Prina 36 Efeoğlu Z.Yağı Fab.Muzaffer TOP Bodrum 1999 Zeytinyağı,Yağlı Prina 37 Mustafa Çetok Z.Yağı Un Fabrikası Bodrum 1999 Z.Yağı,Y.Prina,Un,Kepek 38 Hayrullah ÖZKAN Milas 2000 Z.Yağı,Y.Prina 39 Sadık Sekli Z.Yağı Fab.İşl. Milas 1999 Z.Yağı Y.Prina 40 Karabulut Z.Yağı Fabrikası Milas 1999 Z.Yağı,Y.Prina 41 Polat Gıda Tur.İnş.Taah.San.ve İth. K.Dere 1999 Kaynak suyu dolumu 42 Hakkı Usta Oğul.Zey.yağı ve süt Ltd.Şti. Bodrum 1996 Z.Yağı Yağlı Prina 43 Numune Z.Yağı Fabrikası Yatağan Z.Yağı Yağlı Prina 44 Karapınarlı Z.Yağı Fabrikası Milas 1995 Z.Yağı Y.Prina 45 İlkcan Gıda Tar.Hayv.ve Ltd.Şti. Dalaman 1997 Krema tereyağı, Yoğurt, Peynir 46 Yufkacılar Z.Yağı İnş.Taah.Paz.Ltd.Şti. Yatağan 2000 Z.Yağı,Y.Prina 47 Karataş Z.Yağı Ür.İnş.ve Tur.Tic.Ltd.Şti. Yerkesik 1992 Z.Yağı,Y.Prina 48 Fabrikatör Sadettin Yaşar Z.Yağı Fab. Milas 1978 Z.Yağı,Y.Prina 49 Alpler Buz ve Soğuk Hava tesisleri Fethiye 1987 Z.Yağı 50 Nazar Unlu Mamuller Muğla 2000 Kuru pasta,sütlü ekmek,yaş pasta, Dondurma,tatlı 51 S.S Yeşilyurt Tarımsal Kalk. Kooperatifi Yeşilyurt 1973 Z.Yağı,Y.Prina 52 Gümüşkesen Tic.San.ve Tarım Milas 1972 Z.Yağı,Y.Prina 53 Kılıç Deniz Ür.Ür.İhr.İth.ve Tic. A.Ş. Milas 1993 Balık(Çipura-Levrek) 54 Hıdır Fabrikatör-Hıdır Yiğitkaya Milas 1982 Z.Yağı.Yağlı Prina 55 İsmet Demirci Zeytinyağı İmalcisi Milas 1994 Z.Yağı Yağlı prina 56 Turgut Fabrikatör-Mehmet Turgut Ak Milas 1983 Z.Yağı Yağlı prina 57 AL/KU Değirmencilik Ltd.Şti. Yatağan 1994 Un-Kepek 58 Besler Ticaret İbrahim Besler Milas 1979 Zeytinyağı Yağlı Prina 59 Çengelciler Z.Yağı Fabrikası Milas 2002 Zeytinyağı Yağlı prina 60 Has Çalışkanlar Zirai Ür.Nak.Ltd.Şti. Milas 1996 Z.Yağı Yağlı Prina 328

329 61 Özsoylar Tar.ve end.ür.tic.ltd.şti. Yeşilyurt 1993 Z.yağı Yağlı Prina. 62 Mendoz Gıda ve İhtiyaç Mad.Paz. Fethiye 2002 Lokum 63 Özcan Tic.-Halil Özcan Milas 1999 Z.Yağı Yağlı Prina 64 Bilginler Tar.ve Orman Tic.Ltd.Şti Milas 1995 Z.Yağı Yağlı Prina 65 Ege Süt End.Ltd.Şti. Yatağan 1995 Krema,Tereyağı, Yoğurt,Peynir 66 Ahmet Çakır Milas 2003 Z.Yağı,Yağlı Prina 67 Uzarlar Dış Ticaret Ltd.Şti. Kötekli 1991 Pasta,Boğaca,Ham burger Sandviç Ek. 68 Özen İnşaat ve Mühendislik Milas 2003 Z.Yağı Yağlı Prina 69 Yavaşoğlu Ekmek fırını Milas 1997 Ekmek ve Unlu mamuller 70 Manavlar gıda San.ve Tic.Ltd.Şti. Dalaman 2003 Bal,Tahin, Reçel,Üzüm Şurubu 71 Zeybekler Tic.ve San.Ltd.Şti. Milas 1993 Z.Yağı,Yağlı prina 72 Dalko-Dalyan Su ürünleri Kooperatifi Köyceğiz 1972 Balık Yumurtası 73 Askon İnş.San.ve Tic.A.Ş Marmaris 1988 Deniz ürünleri Yetiştiriciliği 74 Ege İzmir H.Van Wijyen Su Ür.Tic.A.Ş. Fethiye 1986 İşlenmiş Alabalık 75 Yatağan Yem San.İç ve Dış Tic. A.Ş Yatağan 1993 Karma Yem 76 Hakan Komandit Şti. Milas 1980 Balık Yemi KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ SANAYİ 1 Karaca Matbaacılık San ve Tic. Ltd.Şti Muğla 1995 Ofset baskı 2 Argos Grafik Tic A.Ş. Milas 1995 Ofset, Transfer Baskı, Lamina 3 Gökova Kağıt Ürünleri İnş.Ltd.Şti. Muğla 1992 Peçete ve tuv.kağıdı,k.şeker 4 Mopak A.Ş. Dalaman Selüloz,Kağıt,Karton MADENCİLİK VE TAŞ OCAK SAN. 1 Alpay Mad Tur.ve San Tic.ltd Şti Bayır 1996 Blok Mermer 2 Bozkan Mermer Maden San Tic Ltd.Şti. Günlüce 1997 Blok Mermer 3 Cemer Mermer Bayır Blok Mermer 4 Ege Maden Mermer San.ve Tic.A.Ş K.dere 1985 Plaka Mermer Blok Mermer 5 Özçakım Mermer Ltd.Şti. K.Dere 1988 Blok Mermer 6 Ege Nurtaş Mer.San. Tic.A.Ş. Muğla Blok Mermer 7 Gümüş Mermer Muğla Blok Mermer 8 Ermaş Mad.Tur.San.Tic.A.Ş. Ula 1991 Plaka Mermer Blok Mermer 9 Koçar Mermer.San.ve Tic.A.Ş K.dere 1992 Plaka mermer Blok Mermer 10 *Etibank Bigadiç Maden İşl.,Müessesi Milas 1974 Diasporit-Zımpara 11 Sem Madencilik San Tic Ltd.Şti Bodrum 1995 Dolomit 12 Akmaden Mad.San.Tic.A.Ş. Yatağan -- Feldspat 13 Gürbüz Madencilik Milas -- Feldspat 14 Toprak Seniteri ve İzalatör San. Milas 1996 Feldspat,Kuvars,Ortoklaz 15 Bilginer Mad. İnş.Ltd. Muğla -- Grafit Madeni 16 *TKİ Geli Bölge Müdürlüğü Yatağan 1984 Linyit Kömürü 17 Arafa Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan -- Linyit Kömürü 18 *Yeniköy Linyitleri İşl.Müd. Milas 1984 Linyit Üretimi 19 Esan Eczacıbaşı End.Hammad. A.Ş. Milas -- Na Feldspat 20 Gözde Mermer Kerestecilik San. Milas 1997 Plaka mermer,kereste 21 Didim Mermer Tic.Ltd.Şti Milas 1992 Plaka Mermer 22 İzmersan Tur.İnş. Ltd Şti Milas 1993 Plaka Mermer 23 Uzay Mermer San Ltd. Bayır 1992 Plaka Mermer 24 Akmersan K.dere Plaka Mermer 329

330 25 Almerpa San Yat Paz ve İhr A.Ş. Yatağan 1992 Plaka Mermer 26 Birlik MermerGranit San.ve Tic. Muğla 1994 Plaka Mermer 27 Çayboyu Mermer San ve Tic A.Ş. K.dere 1994 Plaka Mermer 28 Çobanlar Mermer Mad Tur Tic K.dere 1992 Plaka Mermer 29 Demircioğlu Mermer Muğla 1995 Plaka Mermer 30 Durtaş Mermer K.dere Plaka Mermer 31 Ege Özmersan Mer.ve Mad.A.Ş K.dere 1993 Plaka Mermer Blok Mermer 32 İncili Mermer Bayır 1991 Plaka Mermer 33 Karmaden Mermer Yatağan Plaka Mermer 34 KMM Kombassan A.Ş. Muğla 1993 Plaka Mermer 35 Orpak Mermer A.Ş. Bayır Plaka Mermer 36 Ayancıklı Şen Kardeşler Mermer Muğla Plaka Mermer 37 Osmanoğulları Ltd.Şti Muğla 1993 Plaka Mermer 38 Özege K.dere Plaka Mermer 39 Özyaman Mer.San ve.tic.ltd.şti Bayır 1994 Plaka Mermer 40 Sertaş Mermer Ula Plaka Mermer 41 Yenitaş Mer.Mad.San.ve Tic.A.Ş. K.dere 1995 Plaka Mermer 42 Yıldız Mermer K.dere Plaka Mermer 43 Zafer Mermer Bayır Plaka Mermer 44 Koç Mermer San..Tic.Ltd.Şti Yatağan 1991 Plaka Mermer 45 Afmer Mer. San ve Tic Ltd.Şti K.dere 1993 Plaka Mermer 46 Akmer Merm.Mad.San ve Tic Ltd.Şti Muğla 1994 Plaka mermer 47 Çolakoğlu mer.mad.inş. Tic.Ltd.Şti. Yatağan 1996 Plaka mermer 48 Ege San Mer. San ve.tic.ltd. Şti Yatağan 1990 Plaka Mermer 49 Entaş Mermer San.Tic.A.Ş. Bayır 1995 Plaka Mermer 50 Fethiye Fazilet Mermer Tur Tic Ltd Şti Fethiye 1996 Plaka mermer 51 Helmersan Helvacıoğlu MermerSan.A.Ş. Yatağan 1983 Plaka Mermer 52 Koçar Mermer San. Ve Tic.A.Ş. K.dere 1992 Plaka Mermer 53 Otaş Mermer Mad San ve Tic AŞ Muğla 1997 Plaka Mermer 54 Seç Mermer Mad.San.ve Tic A.Ş Bayır 1994 Plaka Mermer 55 Sinoplu kardeşler Mer.San vetic.ltd.şti. Yatağan 1996 Plaka mermer 56 Ayhan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti Yatağan 1990 Plaka Mermer, Mermer Eşya 57 Lütfullah Kitapçı Mad. Milas -- Zımpara Madeni 58 *Eti Elektrometalurji A.Ş. Fethiye 1957 Roş Ekstra,Roş1, Roş 2 Kons. 59 Karabayır Mermer San. İhr.Ltd.Şti. Muğla 1998 Mermer plaka 60 Altıntaş Mermer San.ve Tic.A.Ş Yatağan 1998 Blok Mermer 61 Saçkan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Yatağan 1998 Blok Mermer 62 Hisar Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Bayır 1994 Plaka Mermer 63 Demircioğlu 2 mermer San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan 1999 Blok Mermer 64 Yersan Maden San.ve Tic.A.Ş Yatağan 2001 Blok Mermer 65 İsmer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Bayır 2000 Plaka mermer 66 Muğla Ak mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. K.dere 1996 Plaka mermer 67 Yükseller Mermer Sanayi Yüksel Duman K.dere 1996 Blok Mermer 68 ESM İth.İhr.Mermer ve San.Ltd.Şti. Milas 2000 Blok Mermer 69 Oturay Mermer th.san.ltd.şti. K.dere 2000 Plaka Mermer 70 Muğla Mermer Tic.Ltd.Şti Bayır 1999 Plaka mermer 71 Yavuzlar Madencilik San.ve Tic.Ltd.Şti. Milas 2000 Feldspat üretimi 72 Köroğlu Mermer Tic.Ltd.Şti. K.dere 2000 Plaka Mermer 330

331 73 Bilak Mad.İnş.Tur.İth.ve İhr.Ltd.Şti. Bodrum 1997 Kırma taş 74 Kaymer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Muğla 2000 Plaka Mermer 75 Suar Sondaj Müh.Müş. Tic.Ltd.Şti. K.dere 2000 Plaka Mermer 76 Ufuk Mermercilik San.ve Tic.Ltd.Şti. Milas 1999 Feldspat,Blok mermer 77 Fema Müh.İnş.Tur.Keres. Tic.Ltd.Şti. Ula 1998 Kayrak taşı 78 Sunmer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Muğla 2002 Plaka Mermer 79 Anmasan Mad.San.ve Tic.İth.İhr.Ltd.Şti. Muğla 2002 Plaka Mermer 80 Halley Mermer Mad. Tic.Ltd.Şti. K.dere 2002 Plaka Mermer 81 Ermersan Mermer Tic.Ltd.Şti. K.dere 1997 Blok Mermer 82 Dünya Mad. Ve inş.san.tic.ltd.şti. Yatağan 2003 Blok Mermer 83 Nezih Mermer A.Ş K.dere 1997 Plaka mermer, Dekar.İşleri 84 Aymersan Mad.Mermer Tic.Ltd.Şti. Fethiye 1997 Blok Mermer 85 Öz-Bir Tic.Ltd.Şti. Yatağa 2002 Sodyum Feldspat 86 Polmer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Bayır 2003 Plaka mermer 87 Örnek Mermer San.ve Tic.A.Ş K.dere 1995 Plaka Mermer METAL EŞYA MAK.VE TEÇ.İMALAT SAN 1 Cengiz Römork San.Sit. Milas 1994 Römork 2 Ekip Ltd.Şti. Muğla Römork Damper Sac Kesim 3 Dere Römork San. Milas Römork İmalatı 4 Saffet Lülecioğlu Yatağan Römork İmalatı 5 Taşkıran Ziraat Aletleri Muğla 1977 Su Tankı Römork 6 Arslan Teneke Ula 1979 Teneke kutu imali 7 Dalmaksan San Tic ve Tur. Ltd.Şti Dalaman Tonl.Silindir ÇiftTes.Hid.Silind Kad Hid..Silind Kauçuk keçesi 8 Köytaş Köy Tarım Mak.San.Tic.A.Ş. Ortaca 1977 Araç Üstü Ekipman 9 Altaş Ltd.Şti. Muğla Çelik Konstrüksiyon 10 Bilge Römork San Milas 1995 Damperli Römork İmali 11 İnan Optik San.ve Tic.A.Ş. Muğla 1993 Gözlük Çerçevesi 12 Teknik İş Madeni Eşya San.Tic.A.Ş. Muğla Gözlük Parçası 13 Güven Motor Yenileme Koll.Şti Muğla Motor Yenileme 14 Gür Koçar Mekanik Bujiteri Ltd.Şti. Muğla Optik Yan Bujiteri Düğme 15 Hama İmalat San.ve Tic.Ali Şen Yatağan 2002 Portatif Şemsiye,Masa 16 Gündoğ Plastik Kapı İth. Ve İhr.Ltd.Şti. Bodrum 1995 Pvc Doğrama 17 Baykara Amb.ve Gıda San.Tic.Ltd. Şti. Yerkesik 1984 Ambalaj Kutu ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ 1 Bodas Bodrum Ağaç Ür. Tic.Ltd.Şti. Bodrum Ağaç Ürünleri 2 Salman Turz. İnş.San. ve Ltdd.Şti. Ula 1993 Ahşap Doğrama, Kereste 3 Gezginciler Kereste Ticareti Milas 1959 Kereste Doğrama 4 Merdivenli Orman Ür.San.ve Tic.A.Ş. Muğla Kereste İmalatı 5 S.S.Muğla Bölgesi Ormancılık Koop. Akçaova Kereste ve Doğrama 6 Milsan Kerestecilik San ve.tic.ltd.şti. Milas 1987 Kereste ve Rabıta 7 Yılmaz Kerestecilik Muğla Kereste-Doğrama 8 Sağlıcaklar Kereste.SanTic.Ltd.Şti Milas 1983 Kereste 9 Yücel Kerestecilik Or.ve Tic.A.Ş. Akçaova 1983 Kereste İmalat 10 Nihat Zeki Boraoğulları Demir Ltd Şti Milas 1997 Kereste Lambri, Rabıta 11 Sağlam Kereste San.ve Tic.Ltd.Şti. Muğla Kereste ve Doğrama 331

332 12 Milsan Kerestecilik San Ltd.Şti. Milas 1987 Kereste ve Rabıta 13 Beşer Orman Ürünleri Turz.Taah.Ltd.Şti. Düğerek Kereste-Doğrama 14 Öztürk Kerestecilik Yeni Sanayi Sitesi Muğla Kereste 15 Toktaş A.Ş. Ortaca - Ağaç Doğrama 16 Barışay Day.Tük. San.ve Tic.Ltd.Şti. Yatağan 1997 Mutfak ve banyo dolabı, TAŞ-TOPRAĞA DAYALI SANAYİ 1 Yüksel Toprak San.Ltd.Şti Milas Blok Tuğla 2 Urantaş Uranlar Tic A.Ş. Fethiye 1989 Hazır beton 3 Bilgin İnş.Mad.San.Tic.Ltd.Şti Marmaris 1988 Hazır Beton Büz 4 Kaplan Hafriyat Ltd.Şti. Köyceğiz 1993 Kum; çakıl Nolu Fethiye Damperli MTK Fethiye 1995 Kum-Çakıl 6 Muğla Kireç.A.Ş. Muğla 1969 Sönmemiş topak kireç Söndürülmüş toz kireç 7 Muğla Toprak San.Nak.ve Tic.Ltd.Şti.. Muğla Tuğla Üretimi 8 Semkay Hazır Beton San Tic Ltd.Şti Bodrum 1995 Hazır beton 9 Akın Hazır Beton San.Tic.AŞ Bodrum 1993 Hazır Beton 10 Çağdaş İnş.Mad.ve Turz.Ltd.Şti. Bodrum Hazır Beton 11 Batı Çim Fethiye Hazır Beton 12 Muslular San.Tic.ve Turz.Ltd.Şti Dalaman Hazır Beton 13 Dizmak Turz.San.ve Ltd.Şti. Akçaova Hazır Beton 14 Üç-As İnş.Taah.San.Tic.Ltd.Şti. Düğerek 1986 Çakıl-Kum Malzemeleri. 15 Oruç Otomotiv Su İşl.San.ve Tic.Ltd.Şti. Ula 1998 Kum-Çakıl 16 Gül-Ka Tic.-Ali Kama Düğerek 1998 Kum-Çakıl 17 Ümit Günay Hafriyat Fethiye 1995 Kum-Çakıl 18 As Şömine Dekarasyon Ula 1997 Taş,mermer kesim, işleme, 19 Kayalılar Nak.ve Tic.Ltd.Şti. Ortaca 1994 Kum-Çakıl ve Hazır beton 20 Dalyan Belediyesi Ortaca 1969 Beton Kilit Parke Beton Bordür 21 Akdeniz Kum-Süleyman Korkut Ortaca 1991 İnşaat Kumu 22 Kalsipar Endüstriyel Hammad.Ltd.Şti. Muğla 1993 Fırın taşı Mıcır Taş tozu 23 Yarbay İnşaat Nak.ve Tur.İşl.Tic.Ltd.Şti. Datça 1994 Hazır Beton K.3.Sanayiinin İlçelere Göre Dağılımı Muğla ili ve merkez ilçelerindeki sanayi işletmelerine tarihi itibariyle İlçelere göre Sanayi Sicil Belgesi alan firmaların sayısı ve İstahdam Sayılarını gösterir listesidir. Sıra No İlçe Adı Sanayi Sicil Belge Alan Firma Sayısı Belge Sahibi Firmaların İstihdam Sayısı 1 BODRUM KİŞİ 2 DALAMAN KİŞİ 3 DATÇA 9 57 KİŞİ 4 FETHİYE KİŞİ 5 KAVAKLIDERE KİŞİ 332

333 6 KÖYCEĞİZ KİŞİ 7 MARMARİS KİŞİ 8 MERKEZ (MUĞLA) KİŞİ 9 MİLAS KİŞİ 10 ORTACA KİŞİ 11 ULA KİŞİ 12 YATAĞAN KİŞİ TOPLAM KİŞİ TABLO K.3.Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı Küçük Sanayi Siteleri, küçük esnaf ve sanatkârlar için alt ve üst yapısı olan işyerleri yapmaktadır. Küçük Sanayi Sitelerinde sadece küçük esnaf ve sanatkâr faaliyet gösterebilmekte küçük ölçekli de olsa özel ihtisas K.S.S hariç gıda yatırımlarına müsaade edilmemektedir. Ayrıca Küçük Sanayi Sitelerinin yapılış gayesi dışında başka bir iş için kullanılması mümkün bulunmamaktadır. İlimizde faaliyet gösteren Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinin listesi tabloda gösterilmiştir. Adı Faaliyete Başladığı yıl Toplam Alanı Toplam İşyeri Sayısı Dolu İşyeri Sayısı Boş İşyeri Sayısı Doluluk Oranı Mevcut İstihdam Muğla (Merkez) Merkez m , Ortaca Ortaca Bodrum Bodrum m Milas Güçsan Toplu İşyeri Milas m 2 96 Fethiye Bağkurlular Fethiye m 2 87 Marmaris Ata Marmaris m Cennet Köyceğiz Köyceğiz m Marmaris Marmaris m 2 56 Yatağan Yatağan m , Milas Milas m Yalıkavak/BODRUM Yalıkavak m

334 Selimiye/ MİLAS Selimiye m 2 36 Turgutreis/ BODRUM Turgutreis m 2 24 Cennet Datça Datça m 2 43 Bodrum Mumcular Mumcular m Yılı Marmaris Marmaris m 2 24 Fethiye Kemer Kemer m 2 42 Bodrum Konacık Konacık Eşen ve Havalisi FETHİYE Eşen Bodrum Ata Bodrum Muğla-Kızılağaç ULA Yerkesik

335 İLÇELER DİĞER İMALA T SAN. GIDA İÇKİ VE TÜTÜN SANAYİ KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜN. SANAYİ MADENCİLİ K VE TAŞ OCAK SAN. METAL EŞYA MAK.VE TEÇ.İMALA T SAN. ORMAN ÜRÜN. SAN. TAŞ TOPRAĞA DAYALI SANAYİ MERKEZ BODRUM MİLAS YATAĞAN KAVAKLIDE RE ULA MARMARİS DATÇA KÖYCEĞİZ ORTACA DALAMAN FETHİYE TOPLAM

336 MUĞLA İLİNE AİT SANAYİNİN İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI İLÇELER DİĞE R İMAL AT SANA Yİ MERKEZ 2 1-Kutay oto.mot. araç.san. vetic.ltd. şti 2-Bilgin otomoti v servis ve tic.a.ş. BODRUM 2 1-Paşalı otomoti v paz. GIDA İÇKİ TÜTÜN SANAYİ 7 1-Karataş zeyt.ürt.inş.ve turz. 2-S.S.Yeşilyurt tarım. kalkınma koop 3-Uzarlar dış tic.ltd.şti 4-Nazar unlu mamülleri gıda paz. tur.ve tic.a.ş 5-Sultan Yemek san. Mustafa Mazı 6-Ali yılmaz -Yılmaz Toptan gıda şükür sofrası 7-Melis ith.ihr.san.turz.ve tic 9 1-Haksu su ürn.ve kimyevi mad.nak ith. ihr. tur vetic KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜN. SANAYİ 2 1-Karaca matb. tur inş.san.ve tic.ltd.şti 2-Gökova kağıt ür.inş. gıda amb. san.ve tic. ltd.şti MADENCİLİK VE TAŞ OCAK SANAYİ 28 1-Osmanoğulları merm. san.ve.tic.taah.şti 2-Otaş merm. mad. san.ve tic.a.ş. 3-Özyaman Mermer Nak.San. ve Dış Tic.Ltd.Şti. 4-Entaş merm.san.ve tic.a.ş 5-Uzay merm. san. ith. ihr.tic.ltd.şti. 6-Bozkan merm. mad. san.ve tiçltd.şti 7-Seç merm.mad.san ve tic.a.ş 8-Akmer merm.san.ve tic.ltd.şti 9-Ayancıklı şen kardeşler merm.nak.inş.taah.ith.ihr. san.tur.ltd.şti. 10-Alpay mermer mad. inş.taah.nak.ith.ihr.san.ve tic.ltd.şti 11karabayır mermer san. in-ş.tur.tic.ith.ihr.ltd.şti. 12-Hisar mermer san.tic. ltd.şti. 13-Demircioğlu iki mermer oto alım satım inş.taah.tur. paz.san. ve tic.ltd.şti. 14-Muğla mermer turz. inş.ihr.ith.san.ve tic.ltd.şti. 15-İsmer mermer san.ve tic.ltd.şti. 16-Kaymer mermer ve yapı malz.inş.metal taş.tur.san. tic.ltd.şti. 17-İncili maden inş.tur. san.ve tic.ltd.şti. 18-Özsoylar tarım ve end.ür.tic.ltd.şti 19-Demircioğlu mermer san.ve tic.taah.ltd. şti. 20-Sunmer mermer ith. ihr.san.ve tic.ltd.şti 21-Anmasan mad.san.ve tic.ith.ihr.ltd.şti 22-Polmer mer inş.san tic.ltd.şti 23-Yeda inş.malz.san.ve tic.a.şa 24-Marka mad.mermer tur san ve tic 25-Şentaş mermer tur. inş.taş.ith.ihr.tic.ltd.şti 26-KMM Kombassan muğlamermer mad.san.tic.a.ş 27-Galipoğulları mermer mad.inş.taah.tur.ith.ihr. san. ve tic.ltd.şti. 28-Yersan mad.san.ve tic.a.ş. 1 1-Temizel mermer san.ve tic.ltd.şti. 336 METAL EŞYA MAKİNA VE TEÇHİZAT İMALAT SANAYİ 5 1-Ekip araçüstü ekip. san.tic.ltd.şti 2-İnan optik san.a.ş 3-Baykara ambalaj gıda san.tic.ltd.şti 4-Taşkıran ziraat aletleri san.ve tic.mehmet taşkıran 5-Hidro-Has damper ve hid.mak san ve tic ltd.şti. 6 1-Agantur yatçılık san. ve tic.a.ş. 2-Gündoğ plastik kapı pen ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ 2 1-Yücel kerestecilik ve orman ürn.san. tic.a.ş 2-Yiğit dekor. ahşap işleri san.tic. a.ş 1 1-Fortuna tasarım mob. dek.im.ith.ihr. san.tur.tic.ltd.şti. TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI SANAYİ 6 1-Muğla toprak san. nak. ve tic.ltd.şti 2-As şömine-ali Çatalak 3-Kalsipar end ham ve müh san tic.ltd şti 4-Ak-Yapı inş.taah.beton elem.san.ve tic.ltd.şti. 5-Muğla Kireç san.a.ş 6-Naturel doğaltaş mad. turz.gıda inş. 4 1-Semkay beton inş. paz. ith.ihr.san.ve tic.ltd.şti. 2-Çağdaş inş.tur.san.ve

337 ve tic. ltd.şti. 2- Tamayte ks tur. teks.san. tic.ltd.şti. MİLAS 1 1- Yeniköy Elektrik a.ş 2-Mustafa Çetok- zeyt. un.fab. 3-Hakkı usta oğulları zeytinzeyt.yağı ve süt ürn.san.tic.ltd.şti. 4-Kılıç deniz ürünleri üret.ihr.ith. ve tic.a.ş. 5-Bodrum sağlam buz tic ve san.a.ş. 6-Mustafa Can 7-Efeoğlu zeytinyağı fab. muzaffer top 8-Recai İlhan 9-İzmir ekmek ve unlu mamüller Zeki Geyik 80 1-Şenyılmaz gıda zir. ürn. ith.ihr. san.tic.ltd.şti 2-Kemal yüksel halefleri prina yağı işl.ith.san. ltd.şti 3-Ha-Kan kom.şti. halil gümüşel ve ort. 4-Az-Ka gıda ve amb. san. ve tic.ltd.şti 5-Erkan tic.erkan kurtulmuş 6-Zeytinyağı imalatçısı-mehmet akkaş 7-Kazım serin tic. 8-Emin Yüksel tic. 9-Bafa tarım ür. san. ve tic.ltd.şti. 10-Esenkaya tic.-mustafa Esenkaya 11-Mehmet Uğur zeyt.fab. 12-Mehmet Önel-zeytinyağı fabr. 13-Sekli zeyt.fab. Sadık Sekli 14-Karabulut zeyt.fab.-halil İbrahim Karabulut 15-Mahmut özdemir tic.-ahmut Nevruz Özdemir 16-Şenoğlu zeyt.fab.-mustafa Şen 17-Tirsay tarım ürn.san. ve tic. ltd.şti 18-Karapınarlı zeyt.fab.-dursun Karapınarlı 19-Hayrullah Özkan zeyt.fab. 20-Gümüşdoğa su ürn üretim ihr. ve ith.a.ş. 21-Fabrikatör Sadettin Yaşar zeyt.fab 22-Gümüşkesen ticaret sanayi ve tarım 23-Hıdır fabrikatör Hıdır Yiğitkaya 24-İsmet Demirci zeytinyağı iml. 25-Turgut fabr.-mehmet turgut ak 26-Besler tic. İbrahim Besler 27-Çengelciler zeyt.fab. Kamil Çengelci 6 1-Er mad.ith.ve ihr. san. ltd.şti. 2-Didim mermer tic. ltd. şti. 3-ESM ith.ihr.tic.taş. mermer san.ltd.şti. 4-Yavuzlar mad.san.ve tic.ltd.şti. 5-İzmersan turz.inş. taah.mermer san.tic.ltd.ştı 6-Ufuk mermer san.tic. ltd.şti doğ inş. 3-Ege yat hiz tur san 4-Neta marina tekne iml.yat.taş.tur.san.ve tic.ith.ihr.a.ş. 5-Mastori gemi inş.ve dizayn turz.basın yay. pet.teks.gıda tar. rek.su ür.ith.ihr. san. ve tic.ltd. şti. 6-Ağanlar tersanesi paz.tic.ve san.a.ş. 3 1-Tan tekstil ltd şti 2-S.S.152 Nolu Milas pamuk tar.sat.koop. 3-Hasan Tokgöz-Tokgöz Makine 2 1-Sağlıcaklar keres. san.tic.ltd.şti. 2-Milsan kerestecilik san.ve tic ltd.şti tic.ltd.şti. 3-Akın hazır beton inş.san. ve tic.a.ş. 4-Biler kırmataş beton mad.inş. 6 1-Topuzlar harita inş. turz.san.ve tic.ltd.şti 2-Kayrak inş.turz. mad.ve soğ.hava deposu 3-Atak beton asfalt inş. san.tic.a.ş. 4-Kaymakçı inş. 5-İts ileri teknik sist.ith.ihr. 6-Mustafa Yüksel kum çakıl eleme ve beton sant.tes.işlt. 337

338 28-Has çalışkanlar zir.ürn. nak.san.ve tic.ltd.şti. 29-Mutlular tarım ürn.ith. ihr.tic. ltd.şti. 30-Özcan tic. Halil Özcan 31-Bilginler tar.ve orm.ür. gıda inş.mad.tic.ltd.şti 32-Ahmet Çakır 33-Özen inş.ve müh. Uğur Özen 34-Yavaşoğlu ekmek fab. Muhammet Yavaş 35-Zeybekler san.ve tic. ltd.şti 36-Zeytinyağı imlatı Ali İhsan Yıldırım 37-Tan ekmek fırını 38-Aksu ekmek fabrikası -Fikret Çakal 39-Ali Kaya zeytinyağı Ali Kaya 40-Alifer Helvacıoğlu tic 41-Akça fab.-ali Akça 42-Barbaros petrol abdurrahim barbaros 43-Hamdi Kavaklı zeyt.fabr. 44-Sunay Yiğit tic. 45-Altındamla müh.sul. sis.tar.ve bahç. 46-Ümit Küçük zeyt.fab. 47-Aydın mad.inş.hafr. taah.turz. san.ve tic ltd.şti 48-Erdal kozak zeyt.fab.-erdal Kozak 49-Özdemir çırçır fab.-mehmet Özdemir 50-Yiğit nakliyat-kazım Yiğit 51-Noordzee su ürünleri ihr.san. ve tic.ltd.şti 52-Erler inş.dış tic.ve san,ltd.şti 53-Ankaralı ekmek fırını 54-Fidancı kardeşler ekmek fırını 55-Refik Sarı zeyt.fab. 56-Günlük tarım ürün.şti 57-Bozkurt zeyt.fab. 58-Pınar pet.tar.su ürn.hayv. san. 59-Hüseyin tireli zeyt.fab. 60-Besim tic. Besim Çırak 61-S.S Ören Kemendere tarım kredi koop. 62-Arar zeyt. Recep Arar 63-Feyzi Sekli zeyt.fab. 64-Demirtaş tic. Abdullah Demirtaş 65-Abdullah Akçakır zeyt.fab. 66-Modern zeyt.fab. Mehmet Yiğit 338

339 67-Serinler çırçır ve zeyt. fab.işl. Mustafa Serin 68-Kartal ekmek fırını ve un tic. İsmail Kartal 69-Pelin pastanesi -Vedat Zorer 70-Kömürcü kollektif şti.arif Aracı ve ort. 71-Nihat zeki bora oğulları çim. san.ltd.şti. 72-S.S.153 Nolu Milas zeyt.ve zeytinyağı tarım satış koop. 73-İnanç zeytinyağı fab. Eyüp İnanç 74-Karadeveci mot.araçlar tic ltd.şti 75-Dilek pastanesi-burhanettin Ulaş 76-Kabaçam ekmek ve unlu mamuller fırını Aylin Alpaydın- Kürşat Akalın 77-Özdemir ekmek fırını-gökdeniz Özdemir 78-Milas belediyesi labranda memba suyu şişeleme fab.işl. 79-Arslandağ zeytinyağı fab.-murat Arslandağ 80-Es buz- Eset Durdu YATAĞAN 5 1-Esin gıda san. merm. mad.inş. taah.nak.ith.ihr.tur.tic.ltd.şti 2-Yufkacılar zeyt.iml. alım satım oto alım sat.gıda inş.taah. tur. paz.san. ve tic.ltd. şti. 3-AL-KU değirmencilik tur.san. ve tic.ltd.şti. 4-Ege süt end.ltd.şti 5-Yatağan yem san.iç ve dış tic 22 1-Almerpa san.yat.p.ve ihr.a.ş 2-Altıntaş merm.san.ve tic.a.ş 3-Sinoplu kardeşler mer. granit mad.inş.ltd.şti 4-Egesan mermer san ve tic.ltd.şti 5-Çolakoğlu mermer Mad inş.taah.taş.pet.tur.hayv. gıda ker.san.ve tic.ltd.şti 6-Ayhan mermer san. ve tic.ldt.şti 8-Numune zeyt.fab.-hasan Ali Gürgüç 9-Koç mermer san.ve tic.ltd.şti. 10-Lütfullah E.Kitapçı mad. san.ve tic.a.ş. 11-Durtaş mermer tur. san.ve tic.ltd.şti. 12-Öz-bir mad.taş.oto inş. müh.tur.pet.san. ve tic. ltd.şti. 13-Dünya mad.ve inş.san ve tic 14-Kırcı mermer mad.inş.nak 15-Ayyıldız maden mermer san. ve tic. ltd.şti. 16-Arafa madercilik san.ve tic.ltd.şti. 17-İntest doğal taş.inş. san.ve tic.a.ş 18-Batı karadeniz mermer ith.ihr.san.tic.ltd.şti. 19-Uyarlar merm.nak.gıda ürt.otom.san.tic.ltd.şti 20-Sudi İnş.Mer.Nak.San.tic.ltd.şti. 21-Tarhanlar inş.taah.yat. ve tic.a.ş 22-Mikroman mad.san. ve tic.ltd.şti. 2 1-Barışay day.tük.mal. diş protez bob.el.elktro. inş.taah.tur.ith.ihr.san.tic.lt d.şti. 2-Hama imal.san.ve tic. ali şen 1 1-Hat çimento mineral katkılar san.inş. ve tic.ltd. şti. KAVAKLIDE RE

340 1-Polat gıda tur.inş.taah. ve san. ihr.tic.ltd. ULA 1 1-Mesut Karakaya -Karabörtlen un MARMARİS 2 1-Çatalbaşlar tur tic ith.ve ihr.ltd. şti 2-Yıldız buz fabrikası-ahmet Andar DATÇA 1 1-Güllerdağı tur.iml.tic. İth. ve ihr.ltd.şti. KÖYCEĞİZ 3 1-Hüdaverdi gıda tarım paz. 2-Sandras su gıda taş.inş 3-Beyobası Tar.Ür.Gıda Tur.Pet. Pls.Amb.İth.İhr.san.tic.Ltd.Şti. 1-Çayboyu merm.san.ve tic.a.ş 2-Yenitaş merm. mad. san.ve tic.a.ş. 3-Çobanlar merm. mad. tur.tic.inş.a.ş. 4-Afmer mer.san.ve tic.ltd.şti. 5-Özçakım mer.san. ith.ihr.nak.taah.tur.tic.ltd. şti. 6-Muğla akmermer ith. ihr.tur.san.ve tur.san.ltd.şti. 7-Köroğlu mermer end taş.san.tur.inş.nak.hay.tic. ltd.şti. 8-Suar sondaj müh.müş. san.ve tic ltd.şti 9-Ermersan mer.san. ith.ihr. 10-Nezih mermer maden inş.yap.elem.mak.tur.sey. gıd.tar.ve orm. ürn.nak.pet.ür.neşr.san. ve tic.a.ş. 11-Dumanlar mermer ihr.ith.san 12-Akmersan mermer san.tic.ith.ihr.taş.ltd.şti 13-Örnek mermer san.tic. ltd.şti 14-Koçar mermer san ve tic.a.ş 15-Ege özmersan mermer mad.a.ş 16-Ege maden mermer san.tic.a.ş. 17-Üçtaş mermer inş. ve nak.san.tic.ltd.şti. 18-Uyarlar merm.nak.gıda ürt.otom.san.tic.ltdşti 1 1-Ermaş mad.turz. san.tic.a.ş 1 1-Egamin mineral mad.end.ve hammad. san.ve tic. ltd.şti Arslan teneke imal.-halil İbrahim Arslan ORTACA 1 1-S.S.235 Nolu Ortaca pamuk tarım satış koop DALAMAN 2 1-İlkcan gıda tar.hayv.ve su ürn. san. 2-Manavlar gıda san.ve tic.ltd.şti 1-alpay kereste orm.ürn.iml.mer.inş 1 1-Salman turz.inş.tic. ltd.şti 4 1-Oruç otom.su.işl. tic. san. ltd.şti. 2-Akyaka gökova güçbirliği a.ş 3-Fema mad.müh.inş.tur. kereste ith.ihr. san.tic.ltd. şti. 4-İL özel idare genel sekreterliği 1 1-Bilgin inş.mad.san.tic. a.ş. 1 1-Yarbay inş.nak.ve tur.işl 1 1-Kaplan hafr. inş. tur. tic. ve paz.ltd.şti. Yarbay inş. nak.ve tur.işl. 2 1-Dalyan Belediyesi 2-Akdeniz kum süleyman korkut 2 1-Muslular san.tic. ve tur. ltd.şti. 2-Kayalılar beton nak.tic. ve mad.ltd.şti

341 FETHİYE 8 1-Başak tar.ürn.gıda san. ve tur.tic.ltd.şti 2-Alpler buz ve soğuk hava tesisleri san. ve tic.ltd.şti. 3-Mendoz gıda ith.mad. paz. Burhanettin tuna 4-Demirci kardeşler un fab.halil Demirci 5-Alaşan zeytinyağı Fab. 6-Ege izmir h.van wijnen su ürn.tic.a.ş 7-Kurtoğulları un değirmeni Salih Kurt 8-Sağlık tekstil gıda yatırımı a.ş. 5 1-Fethiye fazilet mermer inş.tur.tic.ltd.şti. 2-Aymersan mad. mermer inş.tur.nak. san.ve tic.ltd. 3-Fethiye mermer 4-Doğrular mermer. hazır mutfak plast. doğ. inş. taah.tur. tic. san.ltd.şti 5-Ares Madencilik ve Ticaret Ltd.Şti. 3 1-Mustafa Koyuncu tic. 2-S.S.519 Nolu Fethiye pamuk tarım koop 3-Ayna Tekne iml.yatç. nak. 6 1-Urantaş-Uranlar tur inş taah san ve tic.a.ş 2-S.S.129 Nolu Damperli mot.taş.koop 3-Ümit Günay hafriyat 4-Tekeli hafriyat Adem Tekeli 5-madentaş maden yat. tic.a.ş 6-mustafa çetiner yapı san.tic.ltd.şti. TOPLAM GENEL TOPLAM

342 K.4.Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu TABLO K.4. Sanayi Gruplarının İşçi Sayıları(2010yılı verileri) ŞİRKETİN ADI İSTİHDAM İSTİHDAM VASIFLI VASIFSIZ *Elektrik Üretim A. Ş. Yatağan Termik Santrali İşletme Müd Yat *Eti Elektrometalurji A. Ş. Göcek *Geli İşletme Müdürlüğü Yatağan Tel *Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A. Ş Genel Müdürlüğü S.S.fethiye tar.kal.kooperatifi *Toprak Mahsülleri Gen.Müdürlüğü Ajans Müd Toprak Mahsülleri Gen.Müdürlüğü Ajans Müd *YEAŞ Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A. Ş. Genel Müd *Yeniköy Linyitleri İşl.Müd. Tel zeytin ve zeytinyağı nolu fethiye damp.taşıyıcılar koop Nolu Milas Pamuk Tar.Sat.Koop. Hacıabdi Mah.Kışla Sk 153 Nolu Milas Zeytin ve Z.yağı Tar.Sat.Koop. Tel

343 235 Nolu Ortaca Pamuk Tarım Sat.Koop Nolu Pamuk Tarım Satış Koop ZEYTEN VE ZEYTİNYAĞI T S K Tel Abdullah ÖZDEMİR Alabalık İşl Abidin Bertan Tic. 5 5 Afmer San ve Tic Ltd.Şti Çay boyu Kavaklıdere 8 8 Ağantur yatçılık san.tic.a.ş Ahmet Çakır zeytinyağı fabrikası 5 5 Akdeniz kum(süleyman Korkut) 7 10 Akın Hazır Beton İnş.San.ve Tic.A.Ş Akmaden Mad.San.Tic.A.Ş. Yatağan-Çine Yolu 5.Km AKMER MERMER SAN TİC LTD ŞTİ BAYIR TEL Akmersan Tel Al Ku Değirmencilik Tur San ve Tic Ltd Şti 5 5 Almerpa San.Yat.Paz.İhr.A.Ş ALPAY MERMER ALPLER Buz ve Soğuk Hava Tesisleri Uğurlu 5 15 Köyü Altaş Ltd.Şti. Karasörcüler Sok. No Tel Altıntaş Mermer San ve Tic A.Ş.Köklük Mevki Yatağan Anmasan Öz Anadolu Mad.San.Tic.A.Ş Arafa Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Yeşilbağcılar Beldesi Tel Argos grafit tic.a.ş. 7 5 Arslan Teneke Halil İbrahim Arslan Gülağzı Köyü As Şömine Dekorasyon Ali Çatalak Marmaris 7 6 Ula Yol Kavşağı Askon İnş.San.ve Tic.A.Ş Ayancıklı Şen Kardeşler Mermer -- 6 Nakl.İnş.Taah.İth. Aydın Süt Ürünleri San.Tic.Ltd.Şti Ayhan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel Aymersan Mad.mer.tur.nak.ltd.şti Ayyıldız Mermer AZKA Gıda Ambalaj San.Tic.Ltd.Şti Bafa Tarım Ürünleri San.Ltd.Şti. Tel Bağcı Su Ürünleri Üretimi San.Tic.A.Ş Bağyaka Mad.Suyu ve Kap.İşl.Turz. Tic.A.Ş Tel Barışay Day.Tük.Mal.Diş Pro.Bobi.Elek.İnş.Taah.Tur.İth.İhr.Şti

344 Başak tarım ür.gıda san.tur.tic.ltd.şti Başer Gıda San ve Tic A. Ş YATAĞAN Tel Batı çimento san. tic. A.Ş Baykara Amb.ve Gıda San.Tic.Ltd. Tel Besler Ticaret İbrahim Besler 5 15 Beşer Orman Ürünleri Turz.Taah.Ltd.Şti Binlik Tur ve Tic A. Ş. TEL Bilak Mad.İnş.Tur.İth.ve İhr.Ltd.Şti Bilge Römork San. Emek Mah. San.Sit Cad.No.6 Tel Bilgin İnş Mad San ve Tic Ltd Şti Bilginer İnş Tur Tic Ltd Şti Alatepe Köyü 15 5 Bilginler san. tic.ltd.şti. 5 5 Birlik Mer.Gr. San.ve Tic. Çayboyu Kavaklıdere 6 10 Tel Bodas Bodrum Ağaç Ürünleri San.ve Tic.Ltd.Şti Bodrum su ürünleri üretim ve pazarlama Bozkan Mermer Maden San Tic Ltd.Şti Göktepe Bucağı Günlüce Muğla Tel: Buram Bal _ Mehmet Manav 6 5 Can Su Ürünleri Yetiştiriciliği Cemer Mermer Tel Cengiz Römork San.Sit.4.Cad.. No.44 Tel Cumhur Tur Tic Ltd Şti Yerkesik MUĞLA 10 5 Çağdaş İnş Turz San ve Tic Ltd Şti Tel Çağdaş İnş Turz San ve Tic Ltd Şti Çayboyu Mermer Çengelciler zeytinyağı Fabrikası Kamil Çengelci 5 5 Çerçi mermer Çobanlar Mermer A. Ş Tel Çolakoğlu Mermer Mad İnş Taah Taş Pet Tur Hayv Ker San ve Tic Ltd Şt Dalko-Dalyan Su ürünleri Kooperatifi Köyceğiz 8 20 Tel Dalmaksan San. Tic Ltd Şti DALAMAN 5 6 Demircioğlu Mermer Tel Demirtaş mermer Dere Römork San.Sit.6.Cad.No Didim Mermer Tic.Ltd.Şti. Burgaz Mah. MİLAS Tel Dizmak hazır beton Doğrular Tur.Tarım Hayvancılık Tic.Ltd.Şti Dumanlar mermer

345 Dramer mermer Çağdaş İnş Tur San ve Tic Ltd Şti Durtaş K.Dere Yol Kavşağı Tel Dünya mad.tic.ltd.şti Efeoğlu Z.yağı fab. 5 5 Ege izmir su ür.tic.a.ş Ege izmir su ür.tic.a.ş Ege Maden San.ve Tic.A.Ş Ege nurtaş mermer san.tic.a.ş. 50 Ege Özmersan Değirmenüstü Mevkii Tel Ege sanmer san.tic.ltd.şti Ege süt ürünleri ltd.şti Ege yat hiz.san.tic.ltd.şti Egesan Mermer San Tic Ltd Şti Ekip Ltd.Şti. Yeni San.Sit. 10.Bl. No.5 Tel Emin YÜKSEL Şenköy/Milas Tel: Entaş Mermer San.Tic.A.Ş.Tel Erkan Tic Erkan Kurtulmuş FETHİYE Tel Erkan Tic Erkan Kurtulmuş 10 Ermaş Mad.Tur.San.Tic.A.Ş. ULA Tel Ermersan tic.ltd.şti Esan Eczacıbaşı End Ham San ve Tic A. Ş milas Tel ESM İth İhr Tic Taş Mermer ve San Ltd Şti Esenkaya Ticaret Mustafa Esenkaya 5 6 Esin gıda mer.nak.tur.tic.ltd.şti. 5 6 Fabrikatör Sadettin YAŞAR Kızılca Köyü 6 6 Fema Mad.Müh.İnş.Tur.Keres.İth.İhr.San.ve Tic.Ltd.Şti Gezginciler Kereste Ticareti M.Sadık Gezginci MİLAS Gökova Kağıt Ür. San. ve Tic Ltd. Şti MUĞLA Tel Gözde mermer Kerestecilik San. Mehmet ZOR Milas-Bodrum 5 25 Gülka Ticaret - Ali KAMA 9 10 Güller dağı Tur.İşl.Ltd.Şti Gümüş Mermer Org.Mustafa Muğlalı Cad.No.31/A Tel Gümüşdoğa Su Ürünleri Üretim İhracaat ve İthalat A. Ş. GÜLLÜK Karayol 7 10 Gümüşkesen Kontini Sıkma Tesisi 5 6 Güncel mermer Gündoğan plastik

346 Gür Koçar Mekanik Bujiteri San.Tic.Ltd.Şti. Yeni San.Sit Gürbüz Madencilik Tel Gürgüç Zeytin sıkma (pres)tesisi 5 6 Güven Motor Yenileme Koll.Şti Hakan Yem Sanayi Milas Bodrum Koru Köyü Tel Hakkı usta oğulları zeytinyağı ve süt ürn.san.tic.ltd.şti. 5 5 Haksu Su Ürünleri ve Kim. Mad Nak İth İhr Tur ve Tic Ltd Şti 5 15 Halil ÖZCAN 15 5 Hamit Müştü Ticaret 6 15 Has Çalışkanlar Zirai Ürün.Nak.San.ve Tic.Ltd.Şti. 5 5 Hasan Ali ÖZCAN Kontini Sistem Zeytin sıkma Tesisi 5 5 Hatba Deniz Ür Ltd Şti 6 50 Hayrullah Özkan 6 6 Helmersan Mermer ve Granit San.A.Ş Hıdır Fabrikatör Hıdır Yiğitkaya 5 5 Hilmi Mutlu Z.Yağı Fab. 5 6 Hisar Mermer San.Tic.Ltd.Şti Hüdaverdi Gıda Tarım Paz.Ltd.Şti. Tel İlkcan Gıda Tarım Hay.Su ürünleri San.Tic.İth.İhr.Ltd.Şti İnan Optik San.ve Tic.A.Ş. Yeni San.Sit.Karabağlar Cad.No.38 Tel İncili Mad.İnş.Tur.San.ve Tic.Ltd.Şti İsmer mermer San.ve Tic.Ltd.Şti İsmet DEMİRCİ Zeytinyağı Sıkma Tesisi 5 5 İzmersan Tur.İnş..Ltd.Şti. 19 Mayıs Bul.No Kahraman Zeytinyağı Fab. 5 6 Kalsipar end.ham.san.tic.ltd.şti Kaplan hafriyat inş.tur.tic.paz.ltd.şti. KÖYCEĞİZ 6 20 Kaptan İbrahim Faysal Şakar 6 20 Karabayır Mer. Cum Cd.M.Sinan Sk.Tel Karabulut Z.yağı Fab. 5 6 Karaca Mat. San ve Tic Ltd Şti Tel MUĞLA Karapınarlı zeytinyağı fabrikası 5 5 Karataş Z. Yağ Ür. İnş Tur Tic Ltd Şti 5 6 Karmaden Mermer Merdivenli Kömür İşletmeleri Kayalılar nak.ve Tic.Ltd.Şti Kaymer Mermer ve Yapı Malz.İnş.ve

347 Met.Taş.Turz.San.ve.Tic. Kazım Serin Tic Etrenli Köyü Tel Kemal yüksel ltd.prina yağı fab.işl.ith.ihr.tic.san.ltd.şti KILIÇ Deniz Ürünleri Ür İhr İth ve Tic A. Ş. Kaleboğazı Mevkii GÜLLÜK Kıyıkışlacık Zeytin yağı San.Tic.Koll.Şti Kocapınarlı Zeytinyağı Fab. 5 6 Koç Mermer San..Tic.Ltd.Şti.Mustafa Dağıstanlı Sok.No.2/A Tel Koçar İnş.San.ve Tic.Ltd.Şti.Yeni San.Sit.No.63 Tel Kombassan Mermercilik A. Ş Tel Kömürcü Koll.Şti Köroğlu Mermer End.Taş San.Tur.İnş.Nak.Hayv.Tic.Ltd.Şti Köytaş Köy Tarım San.Mak.San.Tic.A.Ş. Dalyan Yolu Üzeri Lütfullah Kitapçı Mad. Tel Mahmut özdemir ticarethanesi 5 6 Manavlar gıda san.tic.ltd.şti. 5 6 Mehmet AKKAŞ Kayaönü Köyü Milas/Muğla Mehmet Ehya ERKAN Mehmet önel Z.yağı imalathanesi 5 6 Mehmet uğur Z.yağı 5 6 Mendoz gıda ve İhtiyaç Mad.Paz.Burhanettin 5 8 Tuna Menteşe Tic. San MİLAS Tel Merdivenli Toprak San.ve Tic.A.Ş. Salihpaşalar Tel Merve mermer Mesil plastik inş.tur.ith.ihr.tic.ltd.şti. 5 5 Milas Z.yağı ve Çırçır ve Sabun Fab Milsan Kerestecilik San.Tic.Ltd.Şti.Milas-İzmir Karayolu 3.Km Tel Modern yiğit Z.yağı fab. 5 5 Mopak Kağıt Endüstri San Tic A. Ş Muğla Mer.Tur.İnş.Nak.İhr-İth.San.ve 5 20 Tic.Ltd.Şti. Muğla Akmermer İth İhr Tur San VE Tic Ltd Şti 5 35 Muğla toprak san.nak.tic.ltd.şti Muslular San. Tic. Tur. Ltd. Şti DALAMAN Mustafa ÇETOK Zeytinyağı Fabrikası 5 5 Mustafa Yüksel Halefleri Tic.San.Koll.Şti. 6 5 Tel MUTLULAR Tar Ür İth İhr Tic ve San Ltd Şti 5 5 Nazar Unlu Mamulleri _ Mehmet Akif Avcı

348 Nezih mermer A.Ş Nihat Zeki Bora Çimento Orman Ür.Tic 8 20 Numune Zeytin yağı Fabrikası 6 5 Nursel Yüksel Tic. Çamiçi Kasabası 20 5 Örnek Mermer San Tic Ltd Şti 10 ORUÇ Otomotiv Su İşl Tic San LTD Şti 7 10 Karabörtlen Kölü Osmanoğulları Mer.San.veTic.Taah.Ltd.Şti Tel OTURAY Mermer İnş Tur Halıcılık Bilgi İnş İhr İth San Ltd Şti Ozan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti Örnek Mermer San.Tic.Ltd.Şti Özalp ekmek fab Özaltın Yağ San.Ltd.Şti.(1-2) 7 6 Özbir mad.tic.ltd.şti Özcan Ticaret-Halil Özcan 5 5 Özçakım mermer san.ith.ihr.nak.taah.tur.tic.ltd.şti. Özege Mersan Çayboyu Köyü Tel Özen Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi ( 1-2 ) 5 5 Özsoylar Tarım ve End Ür Tic Ltd Şti Dağdibi 6 50 Köyü Öztüre Kireç Sanayi A. Ş Öztürk Kerestecilik Yeni San.Sit. Tel Özyaman Mer.San.Tic.Ltd.Şti.Muğla Şb Tel Polat gıda tur.inş.taah.san.ith.ihr.ltd.şti Polmer mermer san.tic.ltd.şti Poyrazlar Tarım Ür.Turz.San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel Ramazan Akbey Alabalık İşletmeciliği S. S. Yeşilyurt Tarımsal Kalkınma Koop. Yeşilyurt Beldesi 6 10 S.S Pinar ve Çev Tar Kal Koop Pinar Köyü Tel S.S.DALKO dalyan su ür.koop S.S.Fethiye Tar.Kal.Koop 7 20 S.S.Gündoğanlar Tevzi Kooperatifi 5 20 S.S.Muğla Bölgesi Ormancılık Koop.Birliği 8 15 SAÇKAN Mermer San ve Tic Ltd Şti Kozağaç Köyü Sadık sekli zeytinyağı işletmeciliği 5 5 Saffet Lülecioğlu Atatürk Cad. No Sağıroğlu Koll.Şti. 5 5 Sağlam Kereste San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel Sağlıcaklar Kerest.SanTic.Ltd.Şti Kışla

349 Cd.No.56Tel: Salman Turz.Tic.Ltd.Şti.Köyceğiz yolu Sami Soyman Pres Sistem Zeytinyağı Fabrikası 5 5 Seç Mermer Madencilik San.Tic.A.Ş Sedat Pak Pres Sistem Zeytinyağı (Örnek)Sıkma 5 5 tesisi Seher Z.yağı sab. 5 5 Sekli Zeytinyağı İşletmesi Sadık Sekli Tel Sem Madencilik San Tic Ltd Şti Tel Semkay Hazır Beton San Tic Ltd Şti Sertaş Mermer Kızılyaka Köyü Tel Sinoplu kardeşler San ve Tic.Ltd.Şti. YATAĞAN Suar Sondaj Müh.Müş.San.ve Tic.Ltd.Şti Sunmer mermer İth İhr San ve Tic Ltd Şti Şen kardeşler mermer 40 Şen yılmaz gıda ziraii ür.ith.ihr.san.tic.ltd.şti Tan Tekstil Ltd.Şti.Milas Söke Yolu Tel Tarhanlar İnşaat Taahhüt Yatırım ve Tic.A.Ş Taşkıran Ziraat Aletleri San. Ve Tic. Yeni San.Sit.No Tek-Mar Mermer-Granit san.tic.a.ş Teknik İş Madeni Eşya ve İnce Mekanik San.Tic.A.Ş Tirsay Tarımsal Ürünler San.ve Tic.Ltd.Şti Tiryakioğulları Sayım San.ve Tic.Koll.Şti TOKSAY Tarım Ür Tic San Ltd Şti Toktaş A.Ş Toprak seniteri ve izalatör san.ve tic.a.ş. Milas Turgut Fabrikatör-Mehmet turgut Ak 5 5 Tuyika Gemi İnşaatı San.ve Tic. A.Ş. İskele Meydanı No Ufuk Mermer.San.Tic.Ltd.Şti Uğur Çırçır Fab. Nuri Temiz Urantaş Uranlar Turz San ve Tic A.Ş. Eren Beleni mevki Günlükbaşı/Fethiye Tel: Uzarlar dış tic.ltd Uzay Mermer San.İth.İhr.Ltd.Şti Üç-As İnş.Taah.San.Tic.Ltd.Şti. Tel Üçler Çırçır Fab. Erkan İlhan Merkez Mah Atatürk Cd. No.11 Ümit Günay Hafriyat FETHİYE 7 20 Yarbay inşaat tic.ltd.şti Yatağan Yem San.İç ve Dış Tic. A.Ş Yavuzlar Mad.San.ve Tic.Ltd.Şti

350 Yenitaş Mer.Mad.San. Tic.A.Ş. Tel Yersan Maden San.ve Tic.A.Ş Yiğit Nakliyat Akyol Köyü MİLAS - 15 Yıldız Mermer Tel K. DERE Yılmaz Kerestecilik Yufkacılar Pres sistem zeytinyağı fab. 5 5 Yücel Kerestecilik Or.ve Tic.A.Ş. Muğla Tel Yüksel Toprak San.Ltd.Şti. Milas Tel Yükseller Mermer Sanayi _ Yüksel Duman Zafer Mermer Tel Zeybekler tic.san.ltd.şti. 5 5 Muğla Ak Mer.ith.ihr.tur.san.ve tic. Ltd.sti Kavaklıdere 5 35 Özçakmak Mermer Kavaklıdere Özen İnş.ve müh.(uğur ÖZEN) Özerler Mermer Yatağan Sem Madencilik san.ve tic.ltd.şti Yatağan Mermer Yiğit Nak

351 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür 1 TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Akmaden Mad.San.Tic.A.Ş. Yatağan-Çine Yolu 5.Km Yatağan Feldspat Ak Mermer İth.ve İhr.Tur.San.Ltd.Şti. Kavaklıdere İşlenmiş, Ebatlanmış Mermer 1 4 Akmer Mermercilik Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Merkez Mermer Plaka -- 6 Almerpa San.Yat.Paz.İhr.A.Ş. Yatağan Mermer Plaka 1 12 Anmasan Özanadolu Mad.San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer Plaka Arafa Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Yeşilbağcılar Beldesi Tel Yatağan Linyit Kömürü Ayancıklı Şen Kardeşler Mermer Nakl.İnş.Taah.İth. Muğla Plaka Mermer -- 6 Akmersan Tel Kavaklıdere Mermer İSTİHDAM VASIFSIZ Ayhan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. M. Dağıstanlı Sok.No.2/B Tel Yatağan Plaka Mermer Acarlar Tic.San.ve Tur.A.Ş. Dalaman Toptan Gıda Arslan Teneke Halil İbrahim Arslan Gülağzı Köyü Ula Teneke Kutu İmali Abidin Bertan Tic. Milas Z.Yağı-Prina-Un-Kepek 1 8 Azka Gıda ve Ambalaj San Tic Ltd.Şti H.Apti Mh. Kırcağız Köyü yolu Tel Milas Lab.pat.su0,5,Lab.pat.su1, Abdullah Özdemir Alabalık Havuzu Fethiye Balık Üretimi Aydın Süt Ürünleri San.Tic.Ltd.Şti. Milas Süt, Yoğurt, Peynir Altaş Ltd.Şti. Karasörcüler Sok. No.9 Tel Muğla Çelik Konsrüksiyon Askon İnş.San.ve Tic.A.Ş. Marmaris Deniz Ürünleri Yetiştiriciliği 2 5 Abdullah Akçakır Zeytinyağı Fab.İşl. (Abdullah Özçakır) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Ağanlar Tersanesi Paz.Tic. ve San.A.Ş. Tel: Bodrum Ahşap Tekne İmalatı Ahmet Çakır Zeytinyağı Fabrikası Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Akdeniz Kum (Süleyman Korkut) Tel: Ortaca Kum Çakıl Akın Hazır Beton İnş.San.ve Tic.A.Ş Tel: Bodrum Hazır Beton Akça Fab. (Ali Akça) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Aksu Ekmek Fabrikası (Fikret Çakal) Milas Un-Kepek Üretimi Ak-Yapı İnş.Taah.Beton Elemanları San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Prefre.Beton Boru, Parke Alaşan Zeytinyağı Fab. (Mustafa Alaşan) Tel: Fethiye Zeytinyağı/Prina AL/KU Değirmencilik Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Un-Kepek Üretimi

352 Ali Kaya Zeytinyağı Fab. (Ali Kaya) Tel : Milas Zeytinyağı/Prina Alifer Helvacıoğlu Ticarethanesi (Alifer Helvacıoğlu) Tel: Milas Tahin-Lokum İmalatı Alpay Mermer Mad.İnş.Taah.Nak.İth.İhr. ve San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Plaka ve Blok Mermer Alpler Buz ve Soğuk Hava Tesisleri San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Fethiye Zeytinyağı/Prina -- 5 Altın Damla Müh.Sulama Sis.Tarım ve Bah.Ekip.Gıda Tur.Tic.Ltd.Şti. Milas Zeytinyağı/Prina Ankaralı Ekmek Fırını (Şenol Ankara) Tel: Milas Unlu Mamuller Arar Zeytinyağı Fab. (Recep Arar) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina As Şömine Dekorasyon Ali Çatalak Tel: Ula Dekorasyon Mal.İma./Taş Mer. Kesim/Antik Beton -- 7 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Atak Beton Asfalt İnş.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Sıcak Asfalt Aydın Mad.İnş.Haf.Taah.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Linyit Kömürü Ağantur Yatçılık San.Tic.A.Ş. Bodrum Tekne-Yat 1 16 Afmer San.ve Tic.Ltd.Şti. Çayboyu Kavaklıdere Tel: Kavaklıdere İSTİHDAM VASIFSIZ Kesişmiş, Parlatılmış ve Ebatlanmış Mermer -- 8 Altıntaş Mermer San.ve Tic.A.Ş. Köklük Mevki Tel: Yatağan Blok mermer Argos Grafit Tic.A.Ş. Milas Ofset Baskı Altyapısı, Transfer Baskı, Transfer Şapka Baskı, Polyester Üzerine Pvc, Riso Ofset 1 7 Aymersan Madencilik Mermer İnş.Tur.Nak.San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: Fethiye Blok Mermer Ayyıldız Mad.Mermer San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mermer Plaka *Akyaka Gökova Güçbirliği A.Ş. Akyaka Belediyesi Tel: Ula Parke Taşı Başak Tarım Ür.Gıda San.Tur.Tic.Ltd.Şti. Fethiye Helva, Sade Tahin, Lokum 4 9 Başer Gıda San.ve Tic.A.Ş. Bozarmut Köyü Tel Faks : Yatağan Yağ Rafinasyon Bafa Tarım Ürünleri San.Ltd.Şti. Söke Asfalt Üzeri Çamiçi Tel: Milas Zeytin Yağı 4 11 Birlik Mermer Granit San.ve Tic. Çayboyu Beldesi Tel: Kavaklıdere Mermer

353 Buram Bal Dalaman 1kg.Bal, 2kg.Bal, 3kg.Bal, 5kg.Bal, 380g.Ballı Çerez, 700g.Ballı Çerez, 1000g.Ballı Çerez, 380g.Cezeryağ, 700g.Cezeryağ, 1000g.Cezeryağ 2 4 Bağcı Su Ürünleri Üretimi San.Tic.A.Ş. Köyceğiz Balık Üretimi Bilginler Ltd.Şti. Milas Hazır Beton Beşer Orman Ürünleri Turz.Taah.Ltd.Şti. Düğerek Muğla Kereste-Doğrama Bilge Römork San. Emek Mah. San.Sit. 2.Cad.No.6 Tel Milas Damperli Römork İmalatı Bodas Bodrum Ağaç Ürünleri San.ve Tic.Ltd.Şti. Bodrum Ağaç Ürünleri Baykara Amb.ve Gıda San.Tic.Ltd. Cumhuriyet Cad. Tel Bilgin İnş.Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Çamlıköyü Yerkesik/Muğla Marmaris Plastik Amb.Plastik Amb.Kabı, Köşeli Kutu 2 14 Hazır Beton Beton Büz, Bordür, Yap.Ele Binlik Turizm ve Tic.A.Ş. Atatürk Cad. No.25 Tel Dalaman Yat İmalatı Bodrum Su Ürünleri Üretim ve Paz.Ltd.Şti. Yatağan Süt Peynir T.Yağ Bağyaka Mad.Suyu ve Kap.İşl.Turz. Tic.A.Ş. Tel Yatağan Maden Suyu Şişelemesi Bilginer Mad. İnş.Ltd.T.Reis Cd. Tel Muğla Grafit Madeni Bozkan Mermer Maden San Tic Ltd.Şti Göktepe Köyü Tel: Muğla Blok mermer 4 18 Batı Karadeniz Mermer İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mermer Barbaros Petrol (Abdurrahim Barbaros) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Barışay Day.Tük.Malları Diş Prot. Bobin. Elek. İnş. Taah. Tur. İth. İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mobilya -- 8 Besler Ticaret (İbrahim Besler) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina -- 5 Besim Ticarethanesi (Besim Çırak) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina İSTİHDAM VASIFSIZ Biler Kırmataş Bet.Mad.İnş.Tur.Pet.Paz.San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: Bodrum Kırmataş Bozkurt Zeytinyağı Fab. (Mehmet Bozkurt) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Bodrum Sağlam Buz Tic. ve San. A.Ş. Tel: Bodrum Kalıp-Kristal Buz İmalatı Çağdaş İnş Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Kırmataş/Hazır Beton

354 Çatalbaşlar Tur.Tic.İth.ve İhr.Ltd.Şti. Tel: Marmaris Unlu Mamuller Cemer Mermer Tel Bayır-Muğla Blok Mermer Cumhur Turz.Ltd.Şti. Yerkesik/Muğla Zeytinyağı/Prina Can Su Ürünleri Yetiştiriciliği Milas Balık Üretimi Çengelciler Kontini Sistemi Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı Fab Çayboyu Mermer San.Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka 2 13 Çobanlar Mermer Madencilik Tur.Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka Çolakoğlu Mermer Yatağan Mermer Plaka 1 11 Cengiz Römork San.Sit.4.Cad.. No.44 Tel Milas Römork Dalmaksan San Tic Ltd.Şti Altıntaş mh. Seka Lojm. Şehit Gülbey Sk. Tel: Dalaman 5000 Ton, Çift Tesir, Kademeli Silindir, Kauçuk Keçesi 2 19 Dalko-Dalyan Su ürünleri Kooperatifi A.İhsan Kalmaz Cd. No:3 Tel: Köyceğiz Balık Yumurtası 4 54 Dalkar İnş.Taah.San Tic Ltd.Şti Kıbrıs Şeh.Cd.Y.Çağlar İş Merk. Tel: hat Bodrum Hazır Beton Dere Römork San.Sit.6.Cad.No.26 Milas Römork İmalatı Doğrular Tur.Tarım Hayvancılık Tic.Ltd.Şti. Milas Tarım-Hayvancılık Dolkar inş.taah.san.tic.ltd.şti. Bodrum Kırma Taş, Hazır Beton 5 81 Didim Mermer Tic.Ltd.Şti. Burgaz Mah.Suçum Mevki Söke-Milas yolu 5.Km Tel Milas Blok Mermer 6 21 Demircioğlu Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Blok mermer 4 3 *Dalyan Belediyesi Tel: Dalyan/Ortaca Beton Parke-Bordür Durtaş Mermer San.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka Demircioğlu İki Mermer Oto Alım Sat.İnş.Taah. Tur.Paz.San. ve Tic.Ltd.Şti Tel Kavaklıdere Mermer Demirci Kardeşler Un Fab. Tel: Fethiye Kepek-Un Demirtaş Ticarethanesi (Abdullah Demirtaş) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Dilek Pastanesi (Burhanettin Ulaş) Tel: Milas Unlu Mamuller Dumanlar Mermer İhr.İth.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Plaka ve Blok Mermer Dünya Maden. ve İnş.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Blok Mermer

355 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ Egamin Mineral Maden End. Ve Ham.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Köyceğiz Olivin İmalatı Ege Yat Hiz.Tur.San. ve Tic.A.Ş. Bodrum Yat İmalatı Er Madencilik Paz.İth. ve İhr.San.Ltd.Şti. Tel Milas Dolomit Erdal Kozak Zeytinyağı Fab. (Erdal Kozak) Tel : Milas Zeytinyağı/Prina Erler İnş.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Dondurulmuş Gıda ESM İth.İhr.Tic.Taş.Mermer ve San.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Esenkaya Ticarethanesi (Mustafa Esenkaya) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina -- 6 Ermersan Mer.San.İth.İhr.Nak.Hayv. Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Plaka ve Blok Mermer Ege Maden San.ve Tic.A.Ş. Yatağan Blok Mermer Üretimi 8 59 Ege Özmer San.ve Madencilik A.Ş. Kavaklıdere İşlenmiş Mermer, Ebatlanmış 5 18 Egesan Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka, İşlenmiş Ebat 2 18 Entaş Mermer San.tic.A.Ş. Muğla Mermer Plaka-Blok Mermer 7 41 Ermaş Mad.Tur.San.Tic.A.Ş. Köprübaşı Mah.Kızlan Mevkii Tel Ula Blok Mermer Kesimi, Üretimi 6 40 Esan Eczacıbaşı End.Hammad. San.ve Tic.A.Ş. Milas Söke Yolu Üzeri 3.Km. Tel Milas Na Feldspat *Etibank Bigadiç Mad.İşl.Mües.Üçköprü Mad.İşl.Müd Tel Göcek/Fethiye Krom Madeni *Etibank Bigadiç Maden İşl.,Müessesi Milas Maden Müd. Tel: Milas Diasporit-Diasporit Ebatlı- Zımpara *Eti Elektrometalurji A.Ş. Üçköprü Mad.İşl.Göcek Tel: Fethiye Krom Madeni Ege Nurtaş Mer.San. Tic.A.Ş. Salihpaşalar Köyü Tel Muğla Mermer Üretimi Esenboya Ticaret Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 5 Ege Süt Ürünleri Ltd.Şti. Yatağan Süt Yoğurt Peynir Ekip Ltd.Şti. Yeni San.Sit. 10.Bl. No.5 Tel Muğla Römork Damper Sac Kesim Efeoğlu Zeytinyağı Fab. Bodrum Z.Yağı, Yağlı Prina 1 5 Emin Yüksel Şenköy Tel: Milas Zeytin Yağı 2 7 Esin Gıda Mer.Nak.Tur.Tic.Ltd.Şti. Yatağan Z.Yağı, Yağlı Prina -- 7 Ege İzmir Su Ür.Tic.A.Ş. Fethiye İşlenmiş Alabalık, Yılanbalığı

356 Erkan Tic (Erkan Kurtuluş) Uğurlu köyü Kemer Tel: Fethiye Pamuk-Çığıt 6 30 Eti Üçköprü Maden İşl.Md. Fethiye Extra Roş, Roş Roş, Jig Fındık Roş, Jig Konsantre, Toz Konsantre Fazilet Mermer İnş.Tur.Tic.Ltd.Şti. Fethiye Plaka Mermer 6 16 Fabrikatör Sadettin Yaşar Zeytinyağı Fab.Kızılca Köyü Tel: Milas Zeytinyağı/Prina -- 6 Fethiye Mermer (Salih Bülbül) Tel: Fethiye Blok Mermer Fema Mad.Müh.İnş.Tur.Keres.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Ula Kay.Taş İşl./Dekor.Ür. İm Fevzi Sekli Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Fidancı Kardeşler Ekmek Fırını (Ahmet Fidancı) Tel: Milas Unlu Mamuller BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I 356 ÜRETİM İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ ŞİRKETİN ADI YERİ KONUSU Fortuna Tas.Mob.Dek.İml.İth.İhr.San.Tur. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Mobilya Dekorasyon Galipoğulları Mer.Mad.İnş.Taah.Tur.İth. ve İhr. San. Tic. Ltd. Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Günlük Tarım Ür.İnş.Taah.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Gümüşdoğa Su Ürünleri Ür.İhr. ve İth. A.Ş. Tel: Milas Balık Üretimi Gündoğ Plastık Kapı Pen.Doğ.Sis.Ür.Paz.İnş.Taah.Tur.Tic.İth. ve İhr. Ltd Şti Tel: Bodrum PVC Doğrama *Geli İşletme Müdürlüğü Tel Yatağan Linyit Kömürü Gümüş Mermer Org.Mustafa Muğlalı Cad.No.31/A Tel Muğla Mermer Üretimi Gürbüz Madencilik Tel Güllük Milas Feldspat Gözde mermer Kerestecilik San. Mehmet ZOR Milas-Bodrum yolu Kemikler Köyü Mevkii Milas Mermer 1 6 Gezginciler Kereste Ticareti M.Sadık Gezginci Mezarlık Karşısı Milas Kereste (Kalip-Doğrama- Rabıta) Güller Dağı Tur.İşl.Ltd.Şti. Datça Zeytinyağı, Yağlı Prina 2 7 Gülka Tic. Muğla Kum, Çakıl, Agrega Üretimi 2 7 Gümüşkesen Kontini Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı Prina Güven Motor Yenileme Koll.Şti. Y.San.Sit.No.297 Muğla Motor Yenileme Gür Koçar Mekanik Bujiteri San.Tic.Ltd.Şti. Yeni San.Sit. Muğla Optik Yan..Buj.Düğme -- --

357 Gökova Kağıt Ürünlleri San ve Tic Ltd.Şti Marangözlar Sit. Tel: Muğla Peçetelik Kağıt, Tuvalet Kağıdı Gürgüç Zeytin Sıkma (Pres) Tesisi Yatağan Zeytinyağı Prina Hakkı usta Oğulları Zeytinyağı ve Süt Ürünl.San.Tic.Ltd.Şti. Bodrum Zeytinyağı Prina 1 4 Hisar Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka -- 6 Kesilmiş, Parlatılmış Plaka Helmersan Mermer ve Granit San.A.Ş. Tel Yatağan Mermer 2 22 Hasan Ali Özcan Kontini Sistem Zeytin sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı Prina Hatba Deniz Ürünleri Ltd.Şti. Bodrum Balık Üretimi Hakan Yem Sanayi Milas Bodrum Koru Köyü Tel Milas Karma Yem 5 25 Hamit Müştü Bodrum Ahşap Ağaçtan Yat Hüdaverdi Gıda Tarım Paz.Ltd.Şti. Tel Köyceğiz Ambalajlama Hilmi Mutlu Zeytinyağı Fab. Milas Z.Yağı-Prina -- Hak-Su Su ürünleri Tur Tic Ltd.Şti Kumbahçe mh.içmeler cd. İçmeler Mevkii Tel: Bodrum İçme ve Kullanma Suyu 4 7 Ha-Kan Komandit Şirketi-Halıl Gümüşel ve Ortağı Tel: Milas Balık Yemi Hamdi Kavaklı Zeytinyağı Fab. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Has Çalışkanlar Zirai Ürün.Nak.San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina _ 5 Hasan Tokgöz -Tokgöz Makine Tel: Milas Torna -Kaynak İşleri Harput Mot.Araç.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Muğla Motorsiklet Redüktör BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ 357 ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ Harput Mak.San. ve Dış Ticaret Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Motorsiklet Montaj Hayrullah Özkan Zeytinyağı Fabrikası Tel: Selimiye/Milas Zeytinyağı/Prina -- 6 Hama İmalat San. ve Tic. (Ali Şen) Tel: Yatağan Port. Şemsiye Masa Elb Ask Hat Çimento Mineral Katkılar San.İnş.ve Tic. Ltd.Şti. Yatağan Uçucu Kül Hıdır Fabrikatör (Hıdır Yiğitkaya) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina -- 6 Hüseyin Tireli Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina Halil Özcan Milas Zeytinyağı/Prina İts İleri Tek.Sis.İth.İhr. ve Paz.Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Mıcır İşl İntest Doğal Taş İnş.Müh.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Yatağan Mermer İnanç Zeytinyağı Fabrikası (Eyüp İnanç) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina -- --

358 İsmer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer İzmir Ekmek ve Unlu Mam. (Zeki Geyik) Tel: Bodrum Unlu Mamuller İbrahim Besler Kontini Sistem Zeytinyağı Tesisi Milas Zeytinyağı, Prina İnan Optik San.ve Tic.A.Ş. Yeni San.Sit.Karabağlar Cad.No.38 Tel Muğla Metal Gözlük Çerç., Gözlük Mendezer, Gözlük İçi Blok, Selülozik Asetat İsmet Demirci Zeytinyağı Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı/Prina İlkcan Gıda Tarım Hay.Su ürünleri San.Tic.İth.İhr.Ltd.Şti. Dalaman Ham Krema, Sade Kaymaklı Yoğurt, Sade Beyaz Peynir, Kaşar 3 2 İncili Mad.Tur.San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka İzmersan Tur.İnş..Ltd.Şti. 19 Mayıs Bul.No.48 Milas İşlenmiş Mermer 2 10 Kar Madencilik Ltd.Şti. Muğla Linyit Kömürü Kemal Yüksel Ltd.Prina Yağı Fab.İşl.İth.İhr.Tic.San.Ltd.Şti. Milas Prina yağı 2 12 Kömürcü Koll.Şti. Milas Yoğurt-Ayran-B.Peynir-Kaşar Pey-Teneke Tulum Pey-T.Yağ 3 9 *Köye Yönelik Hizmetler Müdürlüğü ULA Mıcır-Beton Çakıl-Büz Kaplan Hafriyat İnş.Tur.Tic.Paz.Ltd.Şti. Köyceğiz Kırılmış, Elenmiş ve Sınıflandırılmış Kum ve Çakıl -- 6 Karmaden Mermer Merdivenli Kömür İşl.İnönü Bul. Helvacıoğlu Apt. Kat.1 Tel Yatağan Mermer Kıyıkışlacık Zeytinyağı San.Tic.Koll.Şti. Milas Zeytinyağı Prina Kahraman Zeytinyağı Fab. Yatağan Zeytinyağı Prina Karabulut Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 2 3 Köytaş Köy Tarım San.Mak.San.Tic.A.Ş. Dalyan Yolu Üzeri Ortaca Araç Üstü Ekipman Kaptan İbrahim Faysal Şakar Bodrum Yat Yapım Karaca Matbaacılık San ve Tic. Ltd.Şti. U.Mumcu Bulv Yeni san sit Eski Trafo yanı Tel: Muğla Ofset baskı 1 11 Kazım Serin Tic. Erenli Köyü Selimiye Tel: Milas Zeytinyağı 1 6 Kocapınarlı Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 6 Karabayır Mer. Cum Cd.M.Sinan Sk.Tel Muğla Plaka mermer 1 9 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ 358

359 Karapınarlı Zeytinyağı Fabrikası Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina *Kemerköy Termik Santralı Milas Enerji Kenan Çolakoğlu Mermer ve Mozaik İşletmesi Yatağan Koç Mermer San..Tic.Ltd.Şti.Mustafa Dağıstanlı Sok.No.2/A Tel Yatağan 359 Yıkanmış ve Parlatılmış Mermer 3 15 Koçar Mermer San. ve Tic.A.Ş. Çayboyu Köyü Kavaklıdere Mermer 3 34 Kombassan Makas Mermer&Madencilik San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer plaka Koçar İnş.San.ve Tic.Ltd.Şti.Yeni San.Sit.No.63 Tel Muğla Blok Mermer Üretimi Kalsipar End Hammad. ve Mak.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla FırınTaşı-Mıcır-TaşTozu Karataş Zeytinyağ Ür.İnş.ve Tur.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yerkesik/Muğla Zeytinyağı Prina Kartal Ekmek Fırını ve Un Tic. (İsmail Kartal) Tel Milas Unlu Mamuller Kayalılar Beton Nak.Tic. ve Mad.Ltd.Şti. Tel: Ortaca Kum Çakıl-Hazır Beton Kaymer Mer. ve Yapı Mal.İnş.ve Met.Taş.Tur.San.ve.Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Mermer Kayrak İnş.Tur.Mad. ve Soğ.Hav.Dep.San.Tic.İhr.Ltd.Şti. Tel: Milas Yıkanmış Kum-Çakıl Malz Kaymakçı İnş.Tur. ve Un Mam.Gıda San.Ltd.Şti. Tel: Milas Kayrak Taşı-Taş Kap.İşl Kırcı Mer.Mad.İnş.Nak.Akary.Ür.Orm.Ür.İth.İhr.Tur.Tic. ve San. Ltd. Şti. Tel: Yatağan Plaka ve Blok Mermer Kılıç Deniz Ürünleri Ür.İhr.İth ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Balık Üretimi Kılıç Hayv.Yem Ür.İhr.İth.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Karma Balık Yem Ür Köroğlu Mermer End.Taş San.Tur.İnş.Nak.Hayv.Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer -- 5 Kurtoğulları Un Değirmeni (Salih Kurt) Tel: Fethiye Un-Kepek Üretimi Lütfullah Kitapçı Mad. Tel Milas Zımpara Madeni Merdivenli Toprak San.ve Tic.A.Ş. Salihpaşalar Tel Muğla Tuğla Üretimi Muğla Kireç.A.Ş. Karabağlar Yolu Hamursuz Dağı Eteği Tel Muğla Sönmemiş Topak Kireç Söndürülmüş Toz Torba Kireç Söndürülmüş Hamur Kireç Muslular San.Tic.Tur.Ltd.Şti. Dalaman Kum - Çakıl Mahmut Özdemir Ticarethanesi Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 6 Mesil Plastik İnş.Tur.İth.İhr.Tic.Ltd.Şti. Muğla Plastik Top 1 6 Milas Zeytinyağı ve Çırçır ve Sabun Fab. Milas Çırçır, Z.Yağı, Sabun Muğla Kırca San.A.Ş. Muğla Kireç Mustafa Yüksel Halefleri Tic.San.Koll.Şti. Çamiçi Kasabası Tel Milas Z.Yağı-Prina Merdivenli Orman Ür.San.ve Tic.A.Ş. Merdivenli Mevkii Akçaova Tel Muğla Kereste İmalatı -- --

360 Milsan Kerestecilik San.Tic.Ltd.Şti.Milas-İzmir Karayolu 3.Km Tel Milas Kereste ve Rabıta -- 8 Modern Yiğit Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 6 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Mehmet Ehya Erkan Köyceğiz Pamuk Çırçırlama Mehmet Uğur Zeytinyağı Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 6 Mehmet Önel Zeytinyağı imalathanesi Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 1 7 Mopak A.Ş. Dalaman Selüloz Kağıt Karton -- İSTİHDAM VASIFSIZ Menteşe Tic.San. Ağaçlıhöyük Köy Yolu Fab.Durağı Tel Milas Reçel 4 12 Muğla Toprak San.Nak.Tic.Ltd.Şti. Muğla Blok mermer 4 17 Mustafa Çetok Un ve Zeytinyağı Fab. Mumcular Bodrum Z.Yağı, Prina, Un, Kepek 1 6 Mehmet AKKAŞ Kayaönü Köyü Tel: Milas Zeytinyağı Marka Mad.Mer.Tur.San.Tic.A.Ş. Tel Bayır/Muğla Mermer Plaka Manavlar Gıda San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Dalaman Bal-Tahin-Pekmez-Reçel Mastori Gemi İnş. ve Dizayn Tur.Basın Yay.Pet.Teks.Gıda Tar.Reklam Su Ürünleri İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Yat İmalatı Mehmet Özdemir Zeytinyağı Pamuk Çırçır Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı Prina Mendoz Gıda ve İhtiyaç Mad.Paz. (Burhanettin Tuna) Tel: Fethiye Lokum ve Üretimi -- 5 Melis İth.İhr.San.Tur.Tic.Ltd.Şti. Tel: Köyceğiz Kekik-Ada Çayı-Defne Yağı Mikroman Mad.San. ve Tic. Ltd.Şti. Tel: Yatağan Kuvarsit-Feldispat Kırma Muğla Mer.Tur.İnş.Nak.İhr.İth.San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Plaka -- 5 Muğla Akmermer İth.İhr.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer Mozaik -- 5 Mustafa Yüksel Kum Çakıl Kırma Eleme ve Bet.Sant.Tes.İşl. Tel: Milas Hazır Beton Mustafa Koyuncu Ticarethenesi Tekeliler Çırçır Fab. Tel: Fethiye Çırçır Mustafa Can Tel: Bodrum Zeytinyağı Prina Mutlular Tar.Ür.İth.İhr.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina -- 5 Nazar Unlu Mamuller Gıda Paz.Tur. Ve Tic.A.Ş. Tel: Muğla Unlu Mamuller Nazmi Doğru Tel: Milas Zeytinyağı Prina Neta Marina Tekne İm.Yat.Taş.Tur.San. ve Tic.İth.İhr.A.Ş. Tel: Bodrum Yat İmalatı

361 Nezih Mermer Mad.İnş.Yapı Elm.Mak.Tur.Sey.Gıd.Tar.Or.San.ve Tic. A. Ş. Tel: Kavaklıdere Dekorasyon İşleri -Mermer Noordzee Su Ür.İhr.İth.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Güllük/Milas Balık İşleme-Buz İm Nadir Demirtaş Muğla Kum-Çakıl Numune Zeytinyağı Fab. Turgut Yatağan Zeytin Yağı 2 4 Nursel Yüksel Tic. Çamiçi Kasabası Milas Prinayağı Nihat Zeki Bora Çimento Orman Ür.Tic Milas İşl.Kereste Rabıta -- 8 Otaş Mermer Mad.San.ve Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka Osmanoğulları Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka 1 10 Ozan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka Oruç Ot.Su İst.San.Tic.Ltd.Şti. Ula Kum, Çakıl 1 6 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ 361 ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Orhan Kılıç Bodrum Balık Üretimi Orpak Mermer A.Ş. Tel Bayır-Muğla Mermer Oruçoğlu Mer. Muğla-Aydın yolu Üzeri Tel Bayır-Muğla Mermer Özege Mersan Çayboyu Köyü Tel Kavaklıdere Mermer Örnek Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Kavaklıdere İşlenmiş Mermer 1 4 İSTİHDAM VASIFSIZ Özyaman Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka 2 12 Özalp Ekmek Fab. Milas Ekmek-Pide 1 9 Özaltın Yağ San.Ltd.Şti.(1-2) Yatağan Zeytinyağı Prina Özçakım Mermer San.İth.İhr.Nak.Taah.Tur.Tic.Ltd.Şti. Kavaklıdere Blok Mermer 1 15 Özen Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi ( 1-2 ) Yatağan Zeytinyağı Prina Özen Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı Prina Öztürk Kerestecilik Yeni San.Sit. Tel Muğla Her çeşit Kereste Özen İnşaat ve Mühendislik (Uğur Özen) Tel: Milas Zeytinyağı Prina Öz-Bir Mad.Taş.Oto İnş.Müh.Tur.Pet.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Feldspat Üretimi Özcan Ticaret (Halil Özcan) Tel: Milas Zeytinyağı Prina -- 5 Özdemir Çırçır Fab. (Mehmet Özdemir) Tel: Milas Zeytinyağı Prina Özsoylar Tarım ve End.Ür.Tic.Ltd.Şti. Dağdibi Köyü Tel: Yerkesik/Muğla Zeytinyağı Prina -- 6 Tanker Kamyon ve Damacana Polat Gıda Tur.İnş.Taah.San.İth.İhr.Ltd.Şti. Kavaklıdere Dolumu 3 3

362 Poyrazlar Tarım Ür.Turz.San.ve Tic.Ltd.Şti. Feyyaz Özsoy Cad. No:33 Tel: Yerkesik-Muğla Zeytin ve Z.Yağı Paşalı Otomotiv Paz. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Oto Bakım Onarım Pelin Pastanesi (Vedat Zorer) Tel: Milas Unlu Mamuller Pınar Petrol Tar.Su Ür.Hay.San.Tur. Ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina Polmer Mermer İnş.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Plaka ve Blok Mermer Recai İlhan Tel: Bodrum Zeytinyağı Prina Refik Sarı Zeytinyağı Fab.İşl. (Refik Sarı) Tel: Milas Zeytinyağı Prina Ramazan Akbey Alabalık Üretim Havuzu Köyceğiz Balık Üretimi Seç Mermer Madencilik San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer Plaka 9 49 Sinoplu Kardeşler Mermer Nakliyat Tic.Ltd.Şti. Yatağan Kesilmiş, Parlatılmış Mermer -- 6 Sertaş Mermer Kızılyaka Köyü Tel Ula Mermer Şenoğlu Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Peynir -- 6 Sağıroğlu Koll.Şti. Milas Z.Yağı Prina Saçhan Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan Blok Mermer 1 15 Saffet Lülecioğlu Atatürk Cad. No.166 Yatağan Römork İmalatı Sağlam Kereste San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel Muğla Kereste ve Doğrama Sağlıcaklar Kerest.SanTic.Ltd.Şti Kışla Cd.No.56 Tel: Milas İnş. Kereste 1 11 Salman Turz.Tic.Ltd.Şti.Köyceğiz yolu Tel: Ula Ahşap Doğr. - Kereste 3 19 Sami Soyman Pres Sistem Zeytinyağı Fabrikası Yatağan Zeytinyağı Prina BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI Sedat Pak Pres Sistem Zeytinyağı (Örnek) Sıkma tesisi Yatağan Zeytinyağı Prina Seher Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina 2 4 S.S.Muğla Bölgesi Ormancılık Koop.Birliği Akçaova/Muğla Kereste ve Doğrama S.S.Gündoğanlar Tevzi Kooperatifi Bodrum Gıda Tic S.S.Pinar ve Çev.Tar.Kal.Koop.Pinar Köyü Tel Milas Bal-Bal Peteği-Kereste S.S.Fethiye Tarımsal Kalkınma Koop. Fethiye Bal Üretimi İSTİHDAM VASIFSIZ S.S.DALKO Dalyan Su Ür.Koop. Köyceğiz Balık Yumurtası Semkay Hazır Beton San Tic Ltd.Şti Yokuşbaşı Mh. Tel: Bodrum Hazır Beton-Dolomit

363 Sem Madencilik San Tic Ltd.Şti Yokuşbaşı mh.milas yolu cd. Tel: Bodrum Dolomit S.S.Yeşilyurt Tarımsal Kalkınma Koop. Tel: Yeşilyurt/Muğla Zeytinyağı Prina -- 6 S.S.Ören Kemerdere Tarımsal Kalkınma Koop. Ören Tel: Milas Zeytinyağı Prina Sağlık Tekstil Gıda Yatırımı A.Ş. Tel: Fethiye Ham ve Sızma Z.Yağı Ür Sekli Zeytinyağı Fab.İşl. (Sadık Sekli) Tel Milas Zeytinyağı Prina -- 6 Serinler Çırçır ve Zeytinyağı Fab.İşl. (Mustafa Serin) Tel: Milas Zeytinyağı-Prina-Pamuk Suar Sondaj Mühendislik Müş. San ve Tic Ltd Şti Tel: Yatağan Plaka ve Blok Mermer -- 5 Sunmer Mermer İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Sunay Yiğit Ticarethanesi (Sunay Yiğit) Tel: Milas Zeytinyağı Prina Şentaş Mermer Tur.İnş.Taş.İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Plaka Şen Yılmaz Gıda Ziraii Ür.İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Milas Z.Yağı, Yağlı prima -- 5 *Toprak Mahsulleri Genel Müd Milas Ajans Müd. Tel: Milas Tarım Ürünü 4 3 Tuyika Gemi İnşaatı San.ve Tic. A.Ş. İskele Meydanı No.8 Bodrum Yat Yapımı Tek-Mar Mermer-Granit san.tic.a.ş. Kavaklıdere Mermer Toprak İzalatör San. Milas-Söke Yolu 4.Km.Tel Milas Feldspat, Kuvars, Ortokl Taşkıran Ziraat Aletleri San. Ve Tic. Yeni San.Sit.No.209 Tel: Muğla Su Tankı Römork 2 9 Teknik İş Madeni Eşya ve İnce Mekanik San.Tic.A.Ş. Orhaniye Mah. Tel Muğla Gözlük Parçası Tiryakioğulları Sayım San.ve Tic.Koll.Şti. Milas Zeytinyağı Prina Toksay Tarım Ür.Tic.San.Ltd.Şti. Milas Pamuk, Çiğit, Z.Yağı, Prina Yağı Toprak Seniteri ve İzalatör San.ve Tic.A.Ş. Milas Endüstriyel, Hammadde Kırma, Eleme, Öğütme Tan Tekstil Ltd.Şti. Söke Yolu Üzeri 15.Km. Tel Milas Gecelik-Pijama Tulum Tirsay Tarımsal Ürünler San.ve Tic.Ltd.Şti. Milas Pamuk, Cığıt, Z.Yağı, P.Yağı 3 22 Toktaş A.Ş. Ortaca Ağaç Doğrama Tan Ekmek Fırını (Base Tan) Tel: Milas Unlu Mamuller Tarhanlar İnşaat Taahhüt Yatırım ve Tic.A.Ş Yatağan Maden Suyu Tamayteks Tur.Teks.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Tekstil İmalatı BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ 363

364 Temizel Mermer San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Mermer Topuzlar Harita İnş.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Beton Parke-Bordür Turgut Fabrikatör Mehmet Turgut Ak Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı Prina -- 6 Ufuk Mermer.San.Tic.Ltd.Şti.Tel Milas Feldspat-Mermer Uzarlar Dış Ticaret Ltd.Şti. Tel: Muğla Tatlı/Unlu Mamulleri Üçtaş Mer.İnş. ve Nak.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer Ümit Küçük Zeytinyağı Fab. (Ümit Küçük) Tel: Milas Zeytinyağı Prina Uğur Çırçır Fab. (Nuri Temiz) Ortaca Pamuk Çırçır ve Presleme Üçler Çırçır Fab. Erkan İlhan Merkez Mah. Atatürk Cd. No.11 Ortaca Pamuk Çırçır Uzay Mermer San.İth.İhr.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka 5 19 Üç-As İnş.Taah.San.Tic.Ltd.Şti. Tel Düğerek/Muğla Çakıl-Kum Malz. 1 9 Urantaş Uranlar Turz.San. ve Tic.A.Ş. Eren Beleni mevki Günlükbaşı Tel: Fethiye Hazır Beton-Kum Çakıl Ümit Günay Hafriyat Fethiye Yıkanmış Elenmiş, Kum- Çakıl Malzeme 3 2 *Yatağan Termik Santralı Tel: Yatağan Enerji *YEAŞ Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müd. Tel: Milas Enerji *Yeniköy Linyitleri İşl.Müd. Tel Milas Linyit Üretimi Yenitaş Mermer Maden San.Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka 7 15 Yükseller Mermer San. Kavaklıdere Blok Mermer 3 23 Yüksel Toprak San.Ltd.Şti. Milas-Söke Asfaltı Üzeri Tel Milas Blok Tuğla Yıldız Mermer Tel Salkım Köyü Kavaklıdere Mermer Yiğit Nakliyat Akyol Köyü Milas Z.Yağı-Prina 1 7 Yılmaz Kerestecilik Muğla Kereste-Doğrama Yufkacılar Pres Sistem Zeytinyağı Fab. Yatağan Z.Yağı,Y.Prina 3 5 Yücel Kerestecilik Or.ve Tic.A.Ş. Akçaova Köyü Muğla Kereste İmalat 9 36 Yatağan Yem San.İç ve Dış Tic. A.Ş. Yatağan Karma Yem Yatağan Süt ve Mam.İşl.Müd. Yatağan Süt ve Süt Ürünleri Yarbay İnşaat Nak. ve Tur.İşl.Tic.Ltd.Şti. Tel: Datça Hazır Beton Yavuzlar Mad.San.ve Tic.Ltd.Şti Tel: Milas Feldispat Yavaşoğlu Ekmek Fırını Milas Unlu Mamuller Yersan Maden San.ve Tic.A.Ş Bayır/Muğla Plaka ve Blok Mermer Yeda İnş.Mal.Taah.San. ve Tic. A.Ş. Bayır/Muğla Mermer Zeybekler Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina Zeytinyağı İmalatçısı (Ali İhsan Yıldırım) Milas Zeytinyağı Prina

365 Zafer Mermer Tel Bayır/Muğla Mermer Nolu Fethiye Pamuk Tarım Satış Koop. Fethiye Pamuk, Çiğit Nolu Milas Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Koop. Tel Milas Z.Yağı, Yağlı Prina 9 30 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER I ŞİRKETİN ADI YERİ ÜRETİM KONUSU İSTİHDAM VASIFLI İSTİHDAM VASIFSIZ 129 Nolu Fethiye Damperli Taşıyıcılar Koop. Fethiye Kum, Çakıl Nolu Ortaca Pamuk Tarım Satış Koop. Ortaca Pamuk Nolu Milas Pamuk Tarım Satış Koop. Hacıabdi Mah.Kışla Sk Milas Pamuk BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 365 Kullanılan Enerji Cinsi Arıtma Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Af Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Kavaklıdere Maden Sanayii X X Akmaden Mad.San.Tic.A.Ş. Yatağan-Çine Yolu 5.Km Yatağan Feldspat X X Ak Mermer İth.ve İhr.Tur.San.Ltd.Şti. Kavaklıdere İşlenmiş, Ebatlan. Mermer X X Akmer Mermercilik Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Merkez Mermer Plaka X X Almerpa San.Yat.Paz.İhr.A.Ş. Yatağan Mermer Plaka X X Anmasan Özanadolu Mad.San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer Plaka X X Arafa Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Yeşilbağcılar Beldesi Tel Yatağan Linyit Kömürü X X Ayancıklı Şen Kardeşler Mermer Nakl.İnş.Taah.İth. Muğla Plaka Mermer X X Ayhan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. M. Dağıstanlı Sok.No.2/B Tel Yatağan Plaka Mermer X X Akmersan Tel Kavaklıdere Mermer X X Abdullah Akçakır Zeytinyağı Fab.İşl.(Abdullah Özçakır) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Acarlar Tic.San.ve Tur.A.Ş. Ortaca Toptan Gıda X -- Ağanlar Tersanesi Paz.Tic. ve San.A.Ş. Tel: Bodrum Ahşap Tekne İmalatı X X

366 Ahmet Çakır Zeytinyağı Fabrikası Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Akdeniz Kum (Süleyman Korkut) Tel: Ortaca Kum Çakıl X X Akın Hazır Beton İnş.San.ve Tic.A.Ş Tel: Bodrum Hazır Beton X X Arslan Teneke Halil İbrahim Arslan Gülağzı Köyü Ula Teneke Kutu İmali X -- Altın Damla Müh.Sulama Sis.Tarım ve Bah.Ekip.Gıda Tur.Tic.Ltd.Şti. Milas Zeytinyağı/Prina X X Ankaralı Ekmek Fırını (Şenol Ankara) Tel: Milas Unlu Mamuller X -- Arar Zeytinyağı Fab. (Recep Arar) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X As Şömine Dekorasyon Ali Çatalak Tel: Ula Dekorasyon Mal.İma./Taş Mer. Kesim/Antik Beton X -- Atak Beton Asfalt İnş.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Sıcak Asfalt X X Aydın Mad.İnş.Haf.Taah.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Linyit Kömürü X X Abidin Bertan Tic. Milas Z.yağı-Prina-Un-Kepek X X Azka Gıda ve Ambalaj San Tic Ltd.Şti H.Apti Mh. Kırcağız Köyü Yolu Tel: Milas Lab.pat.su0,5,Lab.pat.su1, X -- Abdullah Özdemir Alabalık Havuzu Fethiye Balık Üretimi X -- Akça Fab. (Ali Akça) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Aksu Ekmek Fabrikası (Fikret Çakal) Milas Un-Kepek Üretimi X -- Ak-Yapı İnş.Taah.Beton Elemanları San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Prefre.Beton Boru, Parke X X Alaşan Zeytinyağı Fab. (Mustafa Alaşan) Tel: Fethiye Zeytinyağı/Prina X X AL/KU Değirmencilik Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Un-Kepek Üretimi X -- Ali Kaya Zeytinyağı Fab. (Ali Kaya) Tel : Milas Zeytinyağı/Prina X X Alifer Helvacıoğlu Ticarethanesi (Alifer Helvacıoğlu) Tel: Milas Tahin-Lokum İmalatı X -- Aydın Süt Ürünleri San.Tic.Ltd.Şti. Milas Süt, Yoğurt, Peynir X -- Altaş Ltd.Şti. Karasörcüler Sok. No.9 Tel Muğla Çelik Konsrüksiyon X -- Deniz Ürünleri Askon İnş.San.ve Tic.A.Ş. Marmaris Yetiştiriciliği X -- BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 366 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Alpay Mermer Mad.İnş.Taah.Nak.İth.İhr. ve San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Plaka ve Blok Mermer X X Alpler Buz ve Soğuk Hava Tesisleri San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Fethiye Zeytinyağı/Prina X X Arıtma Tesisi

367 Ağantur Yatçılık San.Tic.A.Ş. Bodrum Tekne-Yat X X Altıntaş Mermer San ve Tic A.Ş.Köklük Mevki Tel: Yatağan Blok mermer X X Argos Grafit Tic.A.Ş. Milas Ofset Baskı Altyapısı, Transfer Baskı, Transfer Şapka Baskı, Polyester Üzerine Pvc, Riso Ofset X -- Aymersan Madencilik Mermer İnş.Tur.Nak.San. ve Tic.Ltd.Şti.Tel: Fethiye Blok Mermer X X Ayyıldız Mad.Mermer San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mermer Plaka X X *Akyaka Gökova Güçbirliği A.Ş. Akyaka Belediyesi Tel: Ula Parke Taşı X -- Bağyaka Mad.Suyu ve Kap.İşl.Turz. Tic.A.Ş. Tel Yatağan Maden Suyu Şişelemesi X -- Bilginer Mad. İnş.Ltd.T.Reis Cd. Tel Muğla Grafit Madeni X X Başak Tarım Ür.Gıda San.Tur.Tic.Ltd.Şti. Fethiye Helva, Sade Tahin, Lokum X -- Başer Gıda San.ve Tic.A.Ş. Bozarmut Köyü Tel Faks : Yatağan Yağ Rafinasyon X -- X X Batı Karadeniz Mermer İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mermer X X Barbaros Petrol (Abdurrahim Barbaros) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Barışay Day.Tük.Malları Diş Prot.Bobin.Elek.İnş.Taah.Tur.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Mobilya X X Besler Ticaret (İbrahim Besler) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Besim Ticarethanesi (Besim Çırak) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Biler Kırmataş Bet.Mad.İnş.Tur.Pet.Paz.San. ve Tic.Ltd.Şti.Tel: Bodrum Kırmataş X X Bozkurt Zeytinyağı Fab. (Mehmet Bozkurt) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Bodrum Sağlam Buz Tic. ve San. A.Ş. Tel: Bodrum Kalıp-Kristal Buz İmalatı X -- Bafa Tarım Ürünleri San.Ltd.Şti. Söke Asfalt Üzeri Çamiçi Tel: Milas Zeytin Yağı Prina X X Birlik Mermer Granit San.ve Tic.Ltd.Şti. Çayboyu Beldesi Tel: Kavaklıdere Plaka Mermer X X Buram Bal Dalaman 1kg.Bal, 2kg.Bal, 3kg.Bal, 5kg.Bal, 380g.Ballı Çerez, 700g.Ballı Çerez, 1000g.Ballı Çerez, 380g.Cezeryağ, 700g.Cezeryağ, 1000g.Cezeryağ X X Bağcı Su Ürünleri Üretimi San.Tic.A.Ş. Köyceğiz Balık Üretimi X -- Bilginler Ltd.Şti. Milas Hazır Beton X X Beşer Orman Ürünleri Turz.Taah.Ltd.Şti. Düğerek Muğla Kereste-Doğrama X X Bilge Römork San. Emek Mah. San.Sit. 2.Cad.No.6 Tel Milas Damperli Römork İmalatı X X Bodas Bodrum Ağaç Ürünleri San.ve Tic.Ltd.Şti. Bodrum Ağaç Ürünleri X X 367

368 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Baykara Amb.ve Gıda San.Tic.Ltd. Cumhuriyet Cad. Tel Bilgin İnş.Mad.San.Tic.Ltd.Şti. Çamlı Köyü Belgeler 368 Kullanılan Enerji Cinsi Arıtma Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Plastik Amb. ve Kabı, Yerkesik/Muğla Köşeli Kutu X -- Hazır Beton Beton Büz, Marmaris Bordür, Yap.Ele X X Binlik Turizm ve Tic.A.Ş. Atatürk Cad. No.25 Tel Dalaman Yat İmalatı X -- Bodrum Su Ürünleri Üretim ve Paz.Ltd.Şti. Yatağan Süt-Peynir-T.Yağ X -- Bozkan Mermer Maden San Tic Ltd.Şti Göktepe Köyü Tel: Muğla Blok Mermer X X Cemer Mermer Tel Bayır-Muğla Blok Mermer X X Çayboyu Mermer San.Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka X X Çobanlar Mermer Madencilik Tur.Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka X X Çolakoğlu Mermer Yatağan Mermer Plaka X X Çağdaş İnş Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Kırmataş/Hazır Beton X X Çatalbaşlar Tur.Tic.İth.ve İhr.Ltd.Şti. Tel: Marmaris Unlu Mamuller X -- Can Su Ürünleri Yetiştiriciliği Milas Balık Üretimi X -- Cumhur Turz.Ltd.Şti. Yerkesik/Muğla Zeytinyağı/Prina X X Çengelciler Kontini Sistemi Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı/Prina X X Cengiz Römork San.Sit.4.Cad.. No.44 Tel Milas Römork X -- Didim Mermer Tic.Ltd.Şti. Burgaz Mah.Suçum Mevki Söke-Milas yolu 5.Km Tel Milas Blok Mermer X X Demircioğlu İki Mermer Oto Alım Sat.İnş.Taah. Tur.Paz.San. ve Tic.Ltd.Şti Tel Kavaklıdere Mermer X X Demirci Kardeşler Un Fab. Tel: Fethiye Kepek-Un X -- Dere Römork San.Sit.6.Cad.No.26 Milas Römork İmalatı X -- Doğrular Tur.Tarım Hayvancılık Tic.Ltd.Şti. Milas Tarım-Hayvancılık X -- Dolkar inş.taah.san.tic.ltd.şti. Bodrum Kırma Taş, Hazır Beton X X Dalmaksan San.Tic.Ltd.Şti.Altıntaş mh. Seka Lojm. Şehit Gülbey Sk. Tel: Dalaman Hidrolik Pompa X X

369 Dalko-Dalyan Su ürünleri Kooperatifi A.İhsan Kalmaz Cd. No:3 Tel: Köyceğiz Balık Yumurtası X -- Dalkar İnş.Taah.San Tic Ltd.Şti Kıbrıs Şeh.Cd. Y.Çağlar İş Merk. Tel: hat Bodrum Yat İmalatı X X Demircioğlu Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Blok Mermer X X Demirtaş Ticarethanesi (Abdullah Demirtaş) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Dilek Pastanesi (Burhanettin Ulaş) Tel: Milas Unlu Mamuller X -- Dumanlar Mermer İhr.İth.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Plaka ve Blok Mermer X X Dünya Maden. ve İnş.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Blok Mermer X X Durtaş Mermer San.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 369 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal *Dalyan Belediyesi Tel: Dalyan/Ortaca Beton Parke-Bordür X -- Ege Maden San.ve Tic.A.Ş. Yatağan Blok Mermer Üretimi X X Egamin Mineral Maden End. ve Ham.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Köyceğiz Olivin İmalatı X X Ege Yat Hiz.Tur.San. ve Tic.A.Ş. Bodrum Yat İmalatı X -- Er Madencilik Paz.İth. ve İhr.San.Ltd.Şti. Tel Milas Dolomit X X Erdal Kozak Zeytinyağı Fab. (Erdal Kozak) Tel : Milas Zeytinyağı/Prina X X Erler İnş.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Dondurulmuş Gıda X -- ESM İth.İhr.Tic.Taş.Mermer ve San.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer X X Esenkaya Ticarethanesi (Mustafa Esenkaya) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Ermersan Mer.San.İth.İhr.Nak.Hayv. Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Plaka ve Blok Mermer X X Ege Özmer San.ve Madencilik A.Ş. Kavaklıdere İşlenmiş Mermer, Ebatlanmış X X Egesan Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka, İşlenmiş Ebat X X Ermaş Mad.Tur.San.Tic.A.Ş. Köprübaşı Mah.Kızlan Mevkii Tel Ula Blok Mermer Kesimi, Üretimi X X Esan Eczacıbaşı End.Hammad. San.ve Tic.A.Ş. Milas Söke Yolu Üzeri 3.Km. Tel Milas Na Feldspat X -- X X *Eti Elektrometalurji A.Ş. Üçköprü Mad.İşl.Göcek Tel: Fethiye Krom Madeni X X Arıtma Tesisi

370 *Etibank Bigadiç Maden İşl.,Müessesi Milas Maden Müd. Tel: Milas Diasporit-Diasporit ebatlı- Zımpara X X *Etibank Bigadiç Mad.İşl.Mües.Üçköprü Mad.İşl.Müd Tel Göcek/Fethiye Krom Madeni X X Ege Nurtaş Mer.San. Tic.A.Ş. (Alpay Mermer) Salihpaşalar Köyü Tel Bayır/Muğla Mermer Üretimi X X Entaş Mermer San.Tic.A.Ş.Tel Bayır-Muğla Mermer X X Esenboya Ticaret Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Ege Süt Ürünleri Ltd.Şti. Yatağan Süt-Yoğurt-Peynir X X Römork Damper Sac Ekip Ltd.Şti. Yeni San.Sit. 10.Bl. No.5 Tel Muğla Kesim X X Efeoğlu Zeytinyağı Fab. Bodrum Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Emin YÜKSEL Şenköy Tel: Milas Zeytin Yağı X X Esin Gıda Mer.Nak.Tur.Tic.Ltd.Şti. Yeşilbağcılar Yatağan Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Ege İzmir Su Ür.Tic.A.Ş. Fethiye İşlenmiş Alabalık,Yılanbalığı X -- Erkan Tic (Erkan Kurtuluş) Uğurlu köyü Kemer Tel: Fethiye Pamuk-Çığıt X X Eti Üçköprü Maden İşl.Md. Fethiye Extra Roş, Roş, Jig Fındık Roş, Jig Kons.Jntre, Toz Konsantre X X Fazilet Mermer İnş.Tur.Tic.Ltd.Şti. Fethiye Plaka Mermer X X Fabrikatör Sadettin Yaşar Zeytinyağı Fab.Kızılca Köyü Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 370 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Fethiye Mermer (Salih Bülbül) Tel: Fethiye Blok Mermer X X Fema Mad.Müh.İnş.Tur.Keres.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Ula Kay.Taş İşl./Dekor.Ür. İm X -- Fevzi Sekli Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Fidancı Kardeşler Ekmek Fırını (Ahmet Fidancı) Tel: Milas Unlu Mamuller X -- Fortuna Tas.Mob.Dek.İml.İth.İhr.San.Tur. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Mobilya Dekorasyon X X Galipoğulları Mer.Mad.İnş.Taah.Tur.İth. ve Mermer İhr.San.Tic.Ltd.Şti.Tel: Bayır/Muğla X X *Geli İşletme Müdürlüğü Tel Yatağan Linyit Kömürü X X Arıtma Tesisi

371 Gümüş Mermer Org.Mustafa Muğlalı Cad. No.31/A Tel Muğla Mermer Üretimi X X Gürbüz Madencilik Tel Güllük Milas Feldspat X X Gözde Mermer Kerestecilik San. Mehmet ZOR Milas-Bodrum yolu Kemikler Köyü Mevkii Milas Mermer Kereste X X Gezginciler Kereste Ticareti M.Sadık Gezginci Mezarlık Karşısı Milas Kereste (Kalip-Doğrama - Rabıta) X X Güller Dağı Tur.İşl.Ltd.Şti. Datça Zeytinyağı/Prina X X Kum, Çakıl, Agrega Gülka Tic. Muğla Üretimi X X Gümüşkesen Kontini Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı/Prina X X Güven Motor Yenileme Koll.Şti. Y.San.Sit.No.297 Muğla Motor Yenileme X X Gür Koçar Mekanik Bujiteri San.Tic.Ltd.Şti. Yeni San.Sit. Muğla Optik Yan..Buj.Düğme X -- Gürgüç Zeytin Sıkma (Pres)Tesisi Yatağan Zeytinyağı/Prina X X Gökova Kağıt Ürünlleri San ve Tic Ltd.Şti Marangözlar Sit. Tel: Muğla Peçete Kağıt Küp Şeker X -- Günlük Tarım Ür.İnş.Taah.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Gümüşdoğa Su Ürünleri Ür.İhr. ve İth. A.Ş. Tel: Milas Balık Üretimi X -- Gündoğ Plastık Kapı Pen.Doğ.Sis.Ür.Paz.İnş.Taah.Tur.Tic.İth. ve İhr.Ltd Şti Tel: Bodrum PVC Doğrama X -- Ha-Kan Komandit Şirketi-Halıl Gümüşel ve Ortağı Tel: Milas Balık Yemi X -- Helmersan Mermer ve Granit San.A.Ş. Tel Yatağan Kesilmiş, Parlatılmış Mermer Plaka X X Hilmi Mutlu Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı/Prina X X Hıdır Fabrikatör (Hıdır Yiğitkaya) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Hüseyin Tireli Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Halil Özcan Milas Zeytinyağı/Prina X X Hasan Ali Özcan Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı/Prina X X Hatba Deniz Ürünleri Ltd.Şti. Bodrum Balık Üretimi X -- Hakan Yem Sanayi Milas Bodrum Koru Köyü Tel Milas Karma Yem X -- Hamit Müştü Bodrum Ahşap Ağaçtan Yat X -- Hamdi Kavaklı Zeytinyağı Fab. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X Has Çalışkanlar Zirai Ürün.Nak.San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X 371

372 BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 372 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Hasan Tokgöz -Tokgöz Makine Tel: Milas Torna -Kaynak İşleri X -- Harput Mot.Araç.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Muğla Motorsiklet Redüktör X -- Harput Mak.San. ve Dış Ticaret Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Motorsiklet Montaj X -- Hayrullah Özkan Zeytinyağı Fabriukası Tel: Selimiye/Milas Zeytinyağı/Prina X X Hama İmalat San. ve Tic. (Ali Şen) Tel: Yatağan Port. Şemsiye Masa Elb Ask X -- Hat Çimento Mineral Katkılar San.İnş.ve Tic. Ltd.Şti. Yatağan Uçucu Kül X -- Hüdaverdi Gıda Tarım Paz.Ltd.Şti. Tel Köyceğiz Ambalajlama X -- Hakkı usta Oğulları Zeytinyağı ve Süt Ürünl.San.Tic.Ltd.Şti. Bodrum Zeytinyağı, Prina X X Hisar Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka X X Hak-Su Su ürünleri Tur Tic Ltd.Şti Kumbahçe mh.içmeler cd. İçmeler Mevki Tel: Bodrum İçme ve Kullanma Suyu X -- İbrahim BESLER Kontini Sistem Zeytinyağı Tesisi Milas Zeytinyağı, Prina X X İts İleri Tek.Sis.İth.İhr. ve Paz.Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Mıcır İşl X -- İntest Doğal Taş İnş.Müh.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Yatağan Mermer X X İnanç Zeytinyağı Fabrikası (Eyüp İnanç) Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X X İsmer Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer X X İzmir Ekmek ve Unlu Mam. (Zeki Geyik) Tel: Bodrum Unlu Mamuller X -- İnan Optik San.ve Tic.A.Ş. Yeni San.Sit.Karabağlar Cad.No.38 Tel Muğla Metal Gözlük Çerçeve, Gözlük Mendezer, Gözlük İçi Blok, Selülozik Asetat X -- İsmet Demirci Zeytinyağı Sıkma Tesisi Milas Zeytinyağı/Prina X X İlkcan Gıda Tarım Hay.Su ürünleri San.Tic.İth.İhr.Ltd.Şti. Dalaman Ham Krema, Sade Kaymaklı Yoğurt, Sade Beyaz Peynir, Kaşar X -- İncili Mad.Tur.San.Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka X X İzmersan Tur.İnş..Ltd.Şti. 19 Mayıs Bul.No.48 Milas İşlenmiş Mermer X X Kar Madencilik Ltd.Şti. Muğla Linyit Kömürü X X Karabayır Mer. Cum Cd.M.Sinan Sk.Tel Muğla Plaka Mermer X X Karapınarlı Zeytinyağı Fabrikası Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Arıtma Tesisi

373 *Kemerköy Termik Santralı Milas Enerji X X Kenan Çolakoğlu Mermer ve Mozaik İşletmesi Yatağan Mermer Plaka X X Koç Mermer San..Tic.Ltd.Şti.Mustafa Dağıstanlı Sok.No.2/A Yıkanmış ve Parlatılmış Tel Yatağan Mermer X X Koçar İnş.San.ve Tic.Ltd.Şti.Yeni San.Sit.No.63 Tel Muğla Blok Mermer Üretimi X X Kombassan Makas Mermer&Madencilik San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer Plaka X X Kemal Yüksel Ltd.Prina Yağı Fab.İşl.İth.İhr.Tic.San.Ltd.Şti. Milas Prina Yağı X X Kırılmış, Elenmiş ve Kaplan Hafriyat İnş.Tur.Tic.Paz.Ltd.Şti. Köyceğiz Sınıflandırılmış Kum-Çakıl X -- BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 373 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Karmaden Mermer Merdivenli Kömür İşl.İnönü Bul.HelvacıoğluApt.Kat.1 Tel Yatağan Mermer X X Kıyıkışlacık Zeytinyağı San.Tic.Koll.Şti. Milas Zeytinyağı Prina X X Koçar Mermer San. Ve Tic.A.Ş. Çayboyu Köyü Kavaklıdere Mermer X X Kahraman Zeytinyağı Fab. Yatağan Zeytinyağı/Prina X X Kalsipar End Hammad. ve Mak.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Muğla Fırın Taşı-Mıcır-Taş Tozu X -- Karataş Zeytinyağ Ür.İnş.ve Tur.Tic.Ltd.Şti. Tel: Yerkesik/Muğla Zeytinyağı Prina X X Kartal Ekmek Fırını ve Un Tic. (İsmail Kartal) Tel Milas Unlu Mamuller X -- Kayalılar Beton Nak.Tic. ve Mad.Ltd.Şti. Tel: Ortaca Kum Çakıl-Hazır Beton X -- Kaymer Mer. ve Yapı Mal.İnş.ve Met.Taş.Tur.San.ve.Tic.Ltd.Şti Muğla Mermer X X Kayrak İnş.Tur.Mad. ve Soğ.Hav.Dep.San.Tic.İhr.Ltd.Şti. Tel: Milas Yıkanmış Kum-Çakıl Malz X -- Kaymakçı İnş.Tur. ve Un Mam.Gıda San.Ltd.Şti. Tel: Milas Kayrak Taşı-Taş Kap.İşl X -- Kırcı Mer.Mad.İnş.Nak.Akary.Ür.Orm.Ür.İth.İhr.Tur.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Plaka ve Blok Mermer X X Kılıç Deniz Ürünleri Ür.İhr.İth ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Balık Üretimi X -- Kılıç Hayv.Yem Ür.İhr.İth.San. ve Tic.A.Ş. Tel: Milas Karma Balık Yem Üretimi X -- Köroğlu Mermer End.Taş San.Tur.İnş.Nak.Hayv.Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer X X Arıtma Tesisi

374 Kurtoğulları Un Değirmeni (Salih Kurt) Tel: Fethiye Un-Kepek Üretimi X -- Karabulut Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prima X X Köytaş Köy Tarım San.Mak.San.Tic.A.Ş. Dalyan Yolu Üzeri Ortaca Araç Üstü Ekipman X X Kaptan İbrahim Faysal Şakar Bodrum Yat Yapım X -- Kömürcü Koll.Şti. Milas Yoğurt, Ayran, B.Peynir, Kaşar Pey, Teneke Tulum Pey, T.Yağ X -- Karaca Matbaacılık San ve Tic. Ltd.Şti U.Mumcu Bulv Yeni san sit Eski Trafo yanı Tel: Muğla Ofset baskı X -- Kazım Serin Tic Erenli Köyü Selimiye Tel: Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Kocapınarlı Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X *Köye Yönelik Hizmetler Müdürlüğü ULA Mıcır-Beton-Çakıl-Büz X -- Lütfullah Kitapçı Mad. Tel Milas Zımpara Madeni X X Mahmut Özdemir Ticarethanesi Milas Zeytinyağı,Yağlı Prina X X Mesil Plastik İnş.Tur.İth.İhr.Tic.Ltd.Şti. Muğla Plastik Top X X Milas Zeytinyağı ve Çırçır ve Sabun Fab. Milas Çırçır, Z.Yağı, Sabun X X Muğla Kırca San.A.Ş. Muğla Kireç X X Mustafa Yüksel Halefleri Tic.San.Koll.Şti. Çamiçi Kasabası Tel Milas Z.Yağı-Prina X X Merdivenli Orman Ür.San.ve Tic.A.Ş. Merdivenli Mevkii Akçaova Tel Muğla Kereste İmalatı X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 374 Kullanılan Enerji Cinsi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Milsan Kerestecilik San.Tic.Ltd.Şti.Milas-İzmir Karayolu 3.Km Tel Milas Kereste ve Rabıta X X Modern yiğit Z.yağı fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prima X X Merdivenli Toprak San.ve Tic.A.Ş. Salihpaşalar Tel Muğla Tuğla Üretimi X X Muğla Kireç.A.Ş. Karabağlar Yolu Hamursuz Dağı Eteği Tel Muğla Sönmemiş Topak Kireç Söndürülmüş Toz Torba Kireç Söndürülmüş Hamur Kireç X X Muslular San.Tic.Tur.Ltd.Şti. Dalaman Kum - Çakıl X X Mehmet Ehya ERKAN Köyceğiz Pamuk Çırçırlama X X Arıtma Tesisi

375 Mehmet Uğur Zeytinyağı Milas Z.Yağı,Yağlı Prina X X Mehmet Önel Zeytinyağı imalathanesi Milas Z.Yağı,Yağlı Prina X X Menteşe Tic.San. Ağaçlıhöyük Köy Yolu Fab.Durağı Tel Milas Reçel X -- Muğla Toprak San.Nak.Tic.Ltd.Şti. Muğla Blok Mermer X X Mustafa Çetok Un ve Zeytinyağı Fab. Mumcular Bodrum Z.Yağı, Prina, Un, Kepek X X Mehmet Akkaş Kayaönü Köyü Tel: Milas Zeytinyağı/Prina X -- Marka Mad.Mer.Tur.San.Tic.A.Ş. Tel Bayır/Muğla Mermer Plaka X X Manavlar Gıda San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Dalaman Bal-Tahin-Pekmez-Reçel X -- Mastori Gemi İnş. ve Dizayn Tur.Basın Yay.Pet.Teks.Gıda Tar.Reklam Su Ürünleri İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Yat İmalatı X -- Mehmet Özdemir Zeytinyağı Pamuk Çırçır Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Mendoz Gıda ve İhtiyaç Mad.Paz. (Burhanettin Tuna) Tel: Fethiye Lokum ve Üretimi X -- Mopak A.Ş. Dalaman Selüloz-Kağıt-Karton X -- X -- Melis İth.İhr.San.Tur.Tic.Ltd.Şti. Tel: Köyceğiz Kekik-Ada Çayı-Defne Yağı X -- Mikroman Mad.San. ve Tic. Ltd.Şti. Tel: Yatağan Kuvarsit-Feldispat-Kırma X X Muğla Mer.Tur.İnş.Nak.İhr.İth.San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Plaka X X Muğla Akmermer İth.İhr.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer Mozaik X X Mustafa Yüksel Kum Çakıl Kırma Eleme ve Bet.Sant.Tes.İşl. Tel: Milas Hazır Beton X -- Mustafa Koyuncu Ticarethenesi Tekeliler Çırçır Fab. Tel: Fethiye Çırçır X -- Mustafa Can Tel: Bodrum Zeytinyağı Prina X X Mutlular Tar.Ür.İth.İhr.Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Nazar Unlu Mamuller Gıda Paz.Tur. Ve Tic.A.Ş. Tel: Muğla Unlu Mamuller X -- Nazmi Doğru Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Neta Marina Tekne İm.Yat.Taş.Tur.San. ve Tic.İth.İhr.A.Ş. Tel: Bodrum Yat İmalatı X -- Nezih Mermer Mad.İnş.Yapı Elm.Mak.Tur.Sey.Gıd.Tar.Or.San.ve Tic.A. Ş. Tel: Kavaklıdere Dekorasyon İşleri -Mermer X -- Noordzee Su Ür.İhr.İth.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Güllük/Milas Balık İşleme-Buz İm X -- Nadir Demirtaş Muğla Kum-Çakıl X X Numune Zeytinyağı Fab. Turgut Yatağan Zeytin Yağı X -- Nursel Yüksel Tic. Çamiçi Kasabası Milas Prina Yağı X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Kullanılan Arıtma 375

376 Belgeler Enerji Cinsi Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Nihat Zeki Bora Çimento Orman Ür.Tic Milas İşl.Kereste Rabıta X X Orpak Mermer A.Ş. Tel Bayır-Muğla Mermer X X Oruçoğlu Mer. Muğla-Aydın yolu Üzeri Tel Bayır-Muğla Mermer X X Özege Mersan Çayboyu Köyü Tel Kavaklıdere Mermer X X Özyaman Mer.San.Tic.Ltd.Şti.Muğla Şb. Tel Bayır/Muğla Mermer X X Özen İnşaat ve Mühendislik (Uğur Özen) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Öz-Bir Mad.Taş.Oto İnş.Müh.Tur.Pet.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Yatağan Feldspat Üretimi X X Özcan Ticaret (Halil Özcan) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Özdemir Çırçır Fab. (Mehmet Özdemir) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Özsoylar Tarım ve End.Ür.Tic.Ltd.Şti. Dağdibi Köyü Tel: Yerkesik/Muğla Zeytinyağı Prina X X Orhan Kılıç Bodrum Balık Üretimi X -- Özalp Ekmek Fab. Milas Ekmek-Pide X X Özaltın Yağ San.Ltd.Şti.(1-2) Yatağan Zeytin ve Z.yağı X X Özçakım Mermer San.İth.İhr.Nak.Taah.Tur.Tic.Ltd.Şti. Kavaklıdere Blok Mermer X X Özen Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi ( 1-2 ) Yatağan Zeytin ve Z.yağı X X Özen Kontini Sistem Zeytin Sıkma Tesisi Milas Zeytin ve Z.yağı X X Öztürk Kerestecilik Yeni San.Sit. Tel Muğla Her Çeşit Kereste X X Oruç Ot.Su İst.San.Tic.Ltd.Şti. Ula Kum, Çakıl X X Osmanoğulları Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Muğla Mermer Plaka X X Ozan Mermer San.ve Tic.Ltd.Şti. Yatağan Mermer Plaka X X Otaş Mermer Mad.San.ve Tic.A.Ş. Kavaklıdere Mermer Plaka X X Örnek Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Kavaklıdere İşlenmiş Mermer X X Poyrazlar Tarım Ür.Turz.San.ve Tic.Ltd.Şti. Feyyaz Özsoy Cad.No:33 Tel: Yerkesik-Muğla Zeytin ve Z.yağı X X Polat gıda tur.inş.taah.san.ith.ihr.ltd.şti. Su dolumu Tanker Kamyon ve Damacana Dolumu X X Paşalı Otomotiv Paz. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Oto Bakım Onarım X -- Pelin Pastanesi (Vedat Zorer) Tel: Milas Unlu Mamuller X -- Pınar Petrol Tar.Su Ür.Hay.San.Tur. Ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Polmer Mermer İnş.İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Plaka ve Blok Mermer X X Recai İlhan Tel: Bodrum Zeytinyağı Prina X X Refik Sarı Zeytinyağı Fab.İşl. (Refik Sarı) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Ramazan Akbey Alabalık Üretim Havuzu Köyceğiz Balık Üretimi X -- Sertaş Mermer Kızılyaka Köyü Tel Ula Mermer X X 376

377 Şenoğlu Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Sağıroğlu Koll.Şti. Milas Z.Yağı Prina X X Saçhan Mermer San.Tic.Ltd.Şti. Yatağan Blok mermer X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 377 Kullanılan Enerji Cinsi Arıtma Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Saffet Lülecioğlu Atatürk Cad. No.166 Yatağan Römork İmalatı X X Sağlam Kereste San.ve Tic.Ltd.Şti. Tel Muğla Kereste ve Doğrama X X Sağlıcaklar Kerest.SanTic.Ltd.Şti Kışla Cd.No.56 Tel: Milas İnş.Kereste X X Salman Turz.Tic.Ltd.Şti.Köyceğiz yolu Tel: Ula/Muğla Ahşap Doğr. - Kereste X X Sami Soyman Pres Sistem Zeytinyağı Fabrikası Yatağan Zeytinyağı Prina X X Sedat Pak Pres Sistem Zeytinyağı (Örnek) Sıkma tesisi Yatağan Zeytinyağı Prina X X Seher Zeytinyağı Fab. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X S.S.Muğla Bölgesi Ormancılık Koop.Birliği Akçaova/Muğla Kereste ve Doğrama X X S.S.Gündoğanlar Tevzi Kooperatifi Bodrum Gıda Tic X -- S.S.Pinar ve Çev.Tar.Kal.Koop.Pinar Köyü Tel Milas Bal X -- S.S.Fethiye Tarımsal Kalkınma Koop. Fethiye Bal Üretimi X -- Sinoplu Kardeşler San ve Tic.Ltd.Şti. Akyol Mh. Aydın Yolu Yatağan Plaka Mermer X X S.S.DALKO Dalyan Su Ür.Koop. Köyceğiz Balık Yumurtası X -- S.S.Yeşilyurt Tarımsal Kalkınma Koop. Tel: Yeşilyurt/Muğla Zeytinyağı Prina X X S.S.Ören Kemerdere Tarımsal Kalkınma Koop. Tel: Ören/Milas Zeytinyağı Prina X X Sağlık Tekstil Gıda Yatırımı A.Ş. Tel: Fethiye Ham ve Sızma Z.Yağı Ür X X Sekli Zeytinyağı Fab.İşl. (Sadık Sekli) Tel Milas Zeytinyağı Prina X X Serinler Çırçır ve Zeytinyağı Fab.İşl. (Mustafa Serin) Tel: Milas Zeytinyağı-Prina-Pamuk X X Semkay Hazır Beton San Tic Ltd.Şti Yokuşbaşı mh. Tel: Bodrum Hazır Beton-Dolomit X X Sem Madencilik San Tic Ltd.Şti Yokuşbaşı mh. Milas yolu cd. Tel: Bodrum Feldspat X X Şen Yılmaz Gıda Ziraii Ür.İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Milas Zeytinyağı, Yağlı Prina X X Seç Mermer Madencilik San.Tic.A.Ş. Muğla Mermer plaka X X Suar Sondaj Mühendislik Müş. San ve Tic Ltd Şti Tel: Yatağan Plaka ve Blok Mermer X X Sunmer Mermer İth.İhr.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer X X

378 Sunay Yiğit Ticarethanesi (Sunay Yiğit) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Şentaş Mermer Tur.İnş.Taş.İth.İhr.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Bayır/Muğla Mermer Plaka X X Tan Ekmek Fırını (Base Tan) Tel: Milas Unlu Mamuller X -- Tarhanlar İnşaat Taahhüt Yatırım ve Tic.A.Ş Yatağan Maden Suyu X -- Tamayteks Tur.Teks.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Tekstil İmalatı X -- Temizel Mermer San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Bodrum Mermer X X Topuzlar Harita İnş.Tur.San. ve Tic.Ltd.Şti. Tel: Milas Beton Parke-Bordür X -- Turgut Fabrikatör Mehmet Turgut Ak Zeytinyağı Fab.İşl. Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Tek-Mar Mermer-Granit san.tic.a.ş. Kavaklıdere Mermer X X Toprak İzalatör San. Milas-Söke Yolu 4.Km.Tel Milas Feldspat, Kuvars, Ortokl X X *Toprak Mahsulleri Genel Müd Milas Ajans Müd. Tel: Milas Hububat X X Toksay Tarım Ür.Tic.San.Ltd.Şti. Milas Pamuk, Çiğit, Zeytinyağı Prima Yağı X X BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Toprak Seniteri ve İzalatör San.ve Tic.A.Ş. Belgeler 378 Kullanılan Enerji Cinsi Arıtma Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Endüstriyel, Hammadde Milas Kırma, Eleme, Öğütme X -- X X Tan Tekstil Ltd.Şti.Milas Söke Yolu Üzeri 15.Km. Tel Milas Gecelik-Pijama-Tulum X -- Pamuk, Cığıt, Z.yağı, Tirsay Tarımsal Ürünler San.ve Tic.Ltd.Şti. Milas P.yağı X X Toktaş A.Ş. Ortaca Ağaç Doğrama X X Taşkıran Ziraat Aletleri San. Ve Tic. Yeni San.Sit.No.209 Tel: Muğla Su Tankı Römork X X Teknik İş Madeni Eşya ve İnce Mekanik San.Tic.A.Ş. Orhaniye Mah. Tel Muğla Gözlük Parçası X -- Tuyika Gemi İnşaatı San.ve Tic. A.Ş. İskele Meydanı No.8 Bodrum Yat Yapımı X X Tiryakioğulları Sayım San.ve Tic.Koll.Şti. Milas Zeytinyağı Prina X X Urantaş Uranlar Turz San ve Tic A.Ş. Eren Beleni mevki Günlükbaşı Tel: Fethiye Hazır Beton-Kum Çakıl X -- Uzay Mermer San Ltd.Paşapın Mevkii Tel: Bayır-Muğla İşlenmiş Plaka Mermer X X Ufuk Mermer.San.Tic.Ltd.Şti.Tel Milas Feldspat-Mermer X X Uzarlar Dış Ticaret Ltd.Şti. Tel: Muğla Tatlı/Unlu Mamulleri X -- Üçtaş Mer.İnş. ve Nak.San.Tic.Ltd.Şti. Tel: Kavaklıdere Mermer X X

379 Ümit Küçük Zeytinyağı Fab. (Ümit Küçük) Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Üç-As İnş.Taah.San.Tic.Ltd.Şti. Tel Düğerek Muğla Çakıl-Kum Malz X -- Uğur Çırçır Fab. (Nuri Temiz) Ortaca Pamuk Çırçır ve Preslm X X Üçler Çırçır Fab. Erkan İlhan Merkez Mah. Atatürk Cd. No.11 Ortaca Pamuk Çırçır X X Yıkanmış Elenmiş, Kum- Ümit Günay Hafriyat Fethiye Çakıl Malzeme X X *Yatağan Termik Santralı Tel: Yatağan Enerji X X *YEAŞ Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Genel Müd.Tel: Milas Enerji X X *Yeniköy Linyitleri İşl.Müd. Tel Milas Linyit Üretimi X X Yükseller Mermer San. Kavaklıdere Blok Mermer X X Yüksel Toprak San.Ltd.Şti. Milas-Söke Asfaltı Üzeri Tel Milas Blok Tuğla X X Yenitaş Mer.Mad.San. Tic.A.Ş. Tel Kavaklıdere Mermer X X Yıldız Mermer Tel Salkım Köyü SalkımKöyü Mermer X X Yarbay İnşaat Nak. ve Tur.İşl.Tic.Ltd.Şti. Tel: Datça Hazır Beton X -- Yavuzlar Mad.San.ve Tic.Ltd.Şti Tel: Milas Feldispat X X Yavaşoğlu Ekmek Fırını Milas Unlu Mamuller X -- Yersan Maden San.ve Tic.A.Ş Bayır/Muğla Plaka ve Blok Mermer X X Yeda İnş.Mal.Taah.San. ve Tic. A.Ş. Bayır/Muğla Mermer X X Yiğit Nakliyat Akyol Köyü Milas Zeytinyağı Prina X X Yılmaz Kerestecilik Muğla Kereste-Doğrama X -- Yufkacılar Pres Sistem Zeytinyağı Fab. Yatağan Zeytinyağı Prina X X Yücel Kerestecilik Or.ve Tic.A.Ş. Akçaova Köyü Muğla Kereste İmalat X X Yatağan Yem San.İç ve Dış Tic. A.Ş. Yatağan Karma Yem X -- BAŞLICA KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TESİSLERİ *İşaretli olanlar Kamu Sektörü, diğerleri Özel Sektördür TESİSLER II Şirketin Adı Belgeler 379 Kullanılan Enerji Cinsi Arıtma Tesisi Sanayi İmalat LPG D.Gaz Elektrik Diğer Biyolojik Kimyasal Yatağan Süt ve Mam.İşl.Müd. Yatağan Süt ve Süt Ürünleri X -- Zafer Mermer Tel Bayır/Muğla Mermer X X Zeybekler Tic. ve San.Ltd.Şti. Tel: Milas Zeytinyağı Prina X X Zeytinyağı İmalatçısı (Ali İhsan Yıldırım) Milas Zeytinyağı Prina X X 519 Nolu Fethiye Pamuk Tarım Satış Koop. Fethiye Pamuk, Çiğit X X

380 153 Nolu Milas Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Koop. Tel Milas Z.Yağı, Yağlı Prina X X 129 Nolu Fethiye Damperli Taşıyıcılar Koop. Fethiye Kum, Çakıl X X 235 Nolu Ortaca Pamuk Tarım Satış Koop. Ortaca Pamuk X X 152 Nolu Milas Pamuk Tarım Satış Koop. Hacıabdi Mah.Kışla Sk Milas Pamuk X X 380

381 K.5.Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı İlimiz sanayisinde özellikle mermer ocak üretimi, mermer plaka levha üretimi ve zeytinyağı üretimi sanayilerinde ileri teknoloji kullanılmaktadır. İlimizde mevcut sanayi için gerekli hammadde kaynakları yöremizden temin edilmektedir. K.6.Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler K.6.1.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 8.maddesine göre mesken ve sanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin minimum düzeyde tutulabilmesi için Çevre İl Müdürlüğü, Sağlık İl Müdürlüğü ve Muğla belediyesinden oluşturulan denetim ekipleri bu konuda ilde denetim yapmaktadır. İlçelerde denetim ise İlçe sağlık grup başkanlığı ve İlçe Belediyeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Bilindiği üzere sanayi tesislerden, evlerden atmosfere atılan toz, gaz, duman ve koku hava kirliliğine neden olmaktadır. Dalaman İlçesi nde bulunan MOPAK Kağıt Fabrikasının emisyon izin çalışmaları devam etmektedir. K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği İlimizde bulunan termik santrallerden çıkan kirli atık sular su tasfiye havuzuna gönderilmektedir. Havuzdan çıkan sular ya doğrudan alıcı ortama yada oluşturulan kül tepelerini sulamada kullanılmaktadır. İlimizde bulunan Mermer Fabrikalarına Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile arıtma tesisi kurma zorunluluğu getirilmiştir. K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği İlimiz sınırları içerisinde faaliyet gösteren Yatağan Termik Santrali, Kemerköy Termik Santrali ve Yeniköy Termik Santrallerinden kaynaklanan toprak kirliğinin tespiti amacıyla Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü çalışmalar yapmaktadır. K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar Kavaklıdere ilçesindeki mermer fabrikaları atıklarını,ilgili kurumlar tarafından belirlenen alana bırakmaktadır. Termik santraller katı atıklarının kül barajına dökmektedir.yatağan ve bayırda bulunan mermer ocaklarından çıkan atıklar dolgu alanlarına verilmekte ya da kendi arazileri içerisine biriktirilmektedir. 381

382 K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. KAYNAKLAR -Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (APK Kurulu Başkanlığı) -İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü 2009verileri -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2009 L.ALTYAPI,ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1.Altyapı Ortaca İlçesinde kanalizasyon sistemi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Dalyan Beldemiz Özel Çevre Koruma Bölgesi olduğundan, altyapı yapımı 1999 yılı sonlarında Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığınca ihale edilmiş olup, 2002 yılı sonlarında I. Etap kanalizasyon projesi tamamlanıp faaliyete geçirilmiştir yılı Kasım ayı itibariyle kanalizasyon 2. Etabın metresi tamamlanmıştır. L.1.1.Temiz Su Sistemi İl merkezimizde; km ishale hattı, 136 km şebeke hattı bulunmaktadır. Şehrimize içme suyu, Bahçeyaka derin kuyuları ve membalardan sağlanmaktadır. TABLO L.1.İl Köy Hizmetleri Müdürlüğünden alınan bilgilere göre İlimizde açılan sondaj kuyuları: İlçesi Ünitesi Açıldığı Yıl Açan/ Açtıran Kurum Derinlik (m) St.Sv. (m) Dn.Sv. (m) Verim (Lt/Sn) Mevcut Durum Marmaris Bozburun ,6 4 İçilir Merkez Yeniköy İçilir Marmaris Söğüt-Taşlıca gr İçilir Bodrum Akyarlar , İçilir Marmaris Bayır Kuru Kuru Merkez Kıran Kuru Kuru Bodrum Kızılağaç-Çiftlik gr İçilir Milas Danişment İçilir Yatağan Akgedik İçilir Milas Balcılar-Hasanlar gr İçilir Milas Kuzukaya İçilir Milas Hacıahmetler İçilir Milas İçme İçilir Milas Çamköy İçilir Bodrum Konacık Kuru Kuru Merkez Dutçuluk Tes Kuru Kuru Datça Sındı Kuru kuru Bodrum Güvercinlik Kuru Kuru Bodrum Ortakent 90 Muhtarlık 100 İçilir Datça Emecik İçilmez 382

383 Datça Yaka Kuru Kuru Marmaris Turunç Kuru Kuru Ula Kızılağaç İçilir Bodrum Sazköy gr İçilir Milas Kısırlar ,5 İçilir Marmaris Osmaniye İçilir Merkez İkizce Kuru Bodrum Güvercinlik Kuru Bodrum Peksimet 91 Özel İdare İçilir Milas Çandır 91 Özel İdare 44 Milas KHZ Kırcağız Bak.evi İçilir Ula KHZ Gökova Bak.evi İçilir Merkez Kıran Kuru Bodrum Çömlekçi İçilir Bodrum Dağbelen Bodrum Türkbükü Bodrum Yaka Bodrum Yeniköy Dalaman Şerefler 91 Muhtarlık 36 Marmaris Hisarönü Marmaris Osmaniye İçilir Milas Beçin İçilir Milas Kazıklı Kuru Milas Kazıklı Milas Kırsılar gr. 91 Muhtarlık 112 Yatağan Karakuyu Marmaris Karacaköy-Söğüt İçilir Bodrum Ağaçlı Merkez Kiraz Kuru Milas Çiftlik Kuru Milas Kandak İçilir Milas Kayaönü Kuru Milas Köşk Kuru Milas Ekizköy İçilir Milas Ulaş ,4 İçilir Ula Portakallık Merkez Paşapınarı Bodrum Gündoğan İçilir Ula Elmalı Milas Karapınar Milas Ulaş ,4 İçilir Köyceğiz Kürkçüler İçilir Fethiye Saklıkent İçilir Fethiye Saklıkent İçilir Merkez Çakmak Kuru Merkez Gazeller İçilir Merkez Yörükoğlu İçilir Dalaman Kapıkargın

384 Fethiye Çatlılar Kuru Fethiye Sarıyer İçilir Datça Yaka 93 Muhtarlık Marmaris Bayır Kuru Milas Etrenli İçilir Milas Gökçeler İçilir Milas Menteş Kuru Merkez Kıran Kuru Merkez Ortaköy İçilir Milas Kapıkırı Ula Armutçuk Kuru Dalaman Kapıkargın 94 Muhtarlık İçilmez ve boru yrd. Ula Kızılağaç 94 Muhtarlık İçilir ve boru Bodrum Bahçeyaka 94 Muhtarlık 140 ve boru Merkez Yenice İçilir Milas Menteş Kuru Bodrum İslamevleri Kuru Fethiye Temel Kuru Fethiye Çukurincir-İzzettin gr Kuru Merkez Derinkuyu İçilir Merkez Yeniköy İçilir Bodrum Dereköy İçilir Fethiye Doğanlar İçilir,inşaatı devam. Fethiye Temel İçilir Fethiye Yayla-Atlıdere İçilir,inşaat Boğalar devam. Marmaris Osmaniye Kuru Milas Boğaziçi İçilir K.dere Nebiler Kuru Ula Turgut İçilir Ula Ataköy İnşaatı devam Ortaca Dereköy İçilir Milas Pınarcık Merkez Emlakdere 96 Özel idare İçilir Köprübaşı Kazaklı gr. 96 Özel idare İçilir Bodrum İslamevleri Kuru Bodrum Yahşi İçilir K.dere Kurucaova İçilir Milas Dörttepe İçilir Milas Kemikler Kuru Milas Kızılcakuyu İçilir Milas Menteş ,8 İçilir Milas Ulaş 95 İhale ,5 İçilir Marmaris Orhaniye-Keçibükü 96 Özel idare Marmaris Bayır 96 Özel idare 140 Kuru 384

385 Datça Yazıköy Tortu Merkez Akçaova İçilir Bodrum İslamevleri İçilir Datça Karaköy İçilir,inşaatı devam Ula Yeşilova İçilir Yatağan Bozarmut İçilir Datça Yaka Kuru Datça Yaka Kuru Ula Armutçuk İçilir Merkez Kıran İçilir Milas Akçalı İçilir Milas Aslanyakası İçilir Milas Bahçeburun İçilir Milas Karacaağaç Kuru Milas Çamköy İçilir Bodrum Yalıkavak-Gökçebel Kuru Projesi yok Merkez Kafaca Datça Hızırşah ,5 İçilir Milas Çamova-Bağcılar Mh ,2 Kuru Ortaca Karadonlar İçilir, inşaatı devam Ortaca Yeşilyurtlar Ula Kıyra-Oyrualanı Mh İçilir, inşaatı devam Yatağan Bahçeyaka İçilir Milas Narhisar Tortulu Ula Çörüş İçilir Merkez Çiftlik ,3 Program ödeneği var. Merkez İkizce içilir Yatağan Kavak 2000 Özel idare İçilir Yatağan Çakırlar 2000 Özel idare Bodrum Bahçeyaka 2000 Özel idare İçilir Bodrum Dağbelen 2000 Özel idare 170 Tortulu, proje yapılacak Marmaris Yeşilbelde 2000 Özel idare 36 1, Ödeneği yok Milas Kalınağıl 2000 Özel idare ,5 Yetersiz Marmaris Hisarönü Özel idare içilir Değirmenyanı Milas Kıyıkışlacık-kazıklı gr 2000 Özel idare 160 İçilir Milas Çökertme 2000 Özel idare 145 Kuru Milas Günlük 2000 Özel idare Projesi yok Bodrum Dereköy 2000 Özel idare 114 Bodrum Çamlık Kuru Datça Yaka Kuru Milas Hasanlar İçilir Milas B.Dibekderesi ,5 İçilir Datça Cumalı İçilir Marmaris Çamlıyurt İçilir 385

386 Milas Günlük Kuru Projesi yok Milas Gürçamlar Projesi yapılacak Milas Kapıkırı İçilir Ortaca Gökbel İçilir Bodrum Mazı Milas Koru Milas Epçe İçilir, projesi yok Merkez Çiftlik Projesi yok Bodrum Dağbelen Projesi yok Marmaris KHZ İçmeler Tes Projesi yok Milas İkizköy Milas Kayabükü Kuru Yatağan Gökpınar İçilir,inşaatı devam Ula Yeşilçam Kuru Köyceğiz Sultaniye Projesi yok Milas Karahayıt , Projesi yok Merkez Kuzluk 2001 Özel idare İçilir Marmaris Taşlıca 2001 Özel idare 158 Susuz Datça Emecik 2001 Özel idare 150 Susuz Marmaris Söğüt 2001 Özel idare 120 Susuz Milas Alatepe 2001 Özel idare 160 Susuz Datça Yaka 2001 Özel idare 128 Susuz Merkez Kıran-Turnalı ,5 K.dere Çamlıyurt Projesi yapılacak Yatağan Doğanköy Projesi yapılacak Fethiye Boğziçi-Dodurga gr susuz Milas Eğridere Projesi yapılacak Milas Gürçamlar Projesi yapılacak Milas Kafaca Milas Kayabükü Ortaca Osmaniye Susuz Ula Şirinköy Marmaris Karacasöğüt Dalaman Hava Meydan Kom Projesi yapılacak Milas Kızılcayıkık 2002 Özel idare İçilir Milas Kısırlar 2002 Özel idare ,5 İçilir Yatağan Elmacık 2002 Özel idare ,5 3 Projesi yapılacak Fethiye Uzunyurt Marmaris Söğüt Susuz Milas Kafaca İçilir Bodrum Çölekçi İçilir Milas Çamovalı

387 Milas Çomakdağ-Kızılağaç Susuz Milas Sarıkaya Susuz Fethiye Gölbent İçilir Fethiye Dodurga İçilir Merkez 11.P.Tug.73.P.A.A2P Susuz Tb. Milas Menteş İçilir Fethiye; tüketime sunulan içme ve kullanma suyu, Ören-Çaygözü Mevkisinden membağ suyu olarak temin edilmektedir. 36 km. uzunluğundaki ishale hattı üzerinde her türlü kirlenmelere karşı, Karaçulha daki m 3 lük ana dağıtım su deposuna gelen içme suyu, burada tam otomatik olarak klorlama cihazı ile klorlanmaktadır. İçme suyu debisi 500 lt/sn. Datça Belediyesi sınırları içerisinde içme suyu hattı bulunmakta olup, içme suyu Kızlan Köyü nde 4 adet ve Karaköy Köyü nde 1 adet olmak üzere toplam 5 adet kuyudan sağlanmaktadır. İçme suyu, kuyulardan elektrikle çalışan dinomalarla çıkarılarak Reşadiye Mahallesi Dörtyol Mevkiinde bulunan pompalarla Reşadiye ve İskele Mahallerinde bulunan su depolarına pompalanmakta ve buradan şebekelere dağıtılmaktadır. Ortaca; İlçemiz merkezi içme suyu 3 adet kuyudan sağlanmaktadır ve içme suyu dağıtımı şebeke sistemi ile yapılmaktadır. Dalyan Beldesinde içme suyu olmayan konut veya tesis yoktur. Ancak ishale hattının yetersiz oluşu nedeniyle yeterli miktarda şehir içme suyu basılmadığı için bilhassa turizm sezonunda yer yer içme suyu sıkıntısı çeken bölgeler olduğundan ayrı ayrı yerlere artezyen ve motopomp tesisi kurularak bu sorun giderilmiştir. Ula; ilçe merkezi ve köylerinde temiz içme ve kullanma suyu 2 adet derin kuyu pompasından sağlanmaktadır.16lt/sn olan kuyulardan diğeri 70lt/sn kapasitelidir. 16lt/sn olan kuyu ihtiyacı karşılamakla birlikte diğer kuyu şebeke basıncı düşünce devreye girmektedir. Dalaman İlçesi: 250 km içme suyu şebekesi, 2 adet depo, 6 adet su kuyusundan sağlanmaktadır. Datça İlçesi: ilçenin içme suyu 5 adet derin kuyudan sağlanmakta olup 200m 3 ve 100m 3 lük depolara aktarılarak şebekeye verilmektedir. Şehir içi isale hattı şebeke uzunluğu 100 Km dir. Ancak yaz aylarında artan ihtiyaç nedeniyle 5 kuyudan çekilen 65lt/sn su yeterli olmayıp İller Bankasına 7 adet kuyu daha açtırılmış ve kuyulardan da 90lt/sn verim alınması hedeflenmektedir. Bodrum: İlçede içme suyu yenileme çalışmaları halen İller Bankası kontrolörlüğünde ve Atilla YÜCEKAYA firması tarafından yapılmaktadır. Su sistemi %80 oranında tamamlanmış olup, Belediye hizmet sınırlarının 90 ına su verilmektedir adet su abonesi mevcuttur. İlçenin su ihtiyacı Mumcular Beldesi Kemer Köyü yakınında bulunan içme suyu arıtma tesisinden karşılanmaktadır. Arıtma Tesisinin su ihtiyacı Mumcular Barajı ndan sağlanmaktadır. Ayrıca Ortakent te bulunan 2 adet su takviyesi yapılmaktadır. İçme suyu arıtma tesisi zorunluluk halinde devre dışı kaldığından aynı yerde bulunan 11 adet kuyudan İlçenin su ihtiyacı karşılanmaya çalışılmaktadır. İçme suyu Arıtma Tesisi, Bodrum ana isale hattı Ø 600 m. çelik boru olup, 30 km civarında uzunluğu vardır. Toplam 9 adet su deposu mevcuttur. Şebekede çeşitli çap ve cinslerde yaklaşık 150 km civarında su borusu mevcuttur. Yalıkavak Beldesi nde İller Bankası İçme suyu projesi yılında onaylanmıştır yılında geçici kabulü yapılmış, bağlantıları Belediyece tamamlanıp içme suyu temini yaz ayından itibaren tamamı sağlanacaktır. Şu anda Belediyenin içme suyu temini çoğunluğu artezyen kuyularından sağlanmaktadır. 24 adet artezyen kuyusu mevcuttur. 25 ve 40 tonluk iki depo Geriş Köyü nde, 250 ton luk bir adet depo da Gökçebel Köyü nde bulunmaktadır. Otomatik klorlama sistemi bulunan ve 400 ton luk iki depo içme suyu projesi tamamlandığında devreye girecektir. Klorlama, belediye elemanlarınca yapılmaktadır. Bitez Beldesi nde şebeke suyu kullanılmaktadır. Konacık Belediyesi sınırları dahilinde 11 adet çalışan pompa ile şebekelere direk olarak su verilmektedir. Mevcut olan tüm yerleşim yerlerine şebeke ile ulaşabilmekte ve Beldenin tüm su ihtiyacı Konacık Belediyesi nce 387

388 karşılanmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin su sistemi DSİ tarafından yapılan tesislere ilave olarak Göltürkbükü Belediyesi tarafından da yapılarak %80 90 oranında tamamlanmıştır. Yalı Beldesi nde şebeke suyu kullanılmaktadır. Gündoğan Beldesi nde su temini derin artezyen kuyularından sağlanmaktadır. Gümüşlük Beldesi nde şebekeden sağlanmaktadır. Mumcular; şebeke 41 Km., Ø 200 isale hattı metre, Ø lük isale hattı m. dir. Yatağan İlçesi: Yatağan ilçesinin su ihtiyacı karşılandığı yer %70 asartpe, %30dipsiz kaynaklarıdır. Marmaris İlçesi; 2 adet kaynak suyu, 7 adet kaynak kuyusu ve Marmaris İçme Suyu Barajı, İçme Suyu Arıtma Tesisi ve dağıtım sisteminden oluşmaktadır. Armutalan Beldesi nde km lik kanal şebekesi mevcuttur. İçmeler Beldesi nde derin su kuyuları vasıtasıyla sağlanmakta olup, 33 adet kuyu, 6 adet kaynak suyu mevcuttur. Turunç: su sistemi 1 adet 200 tonluk kullanma suyu deposu, 1 adet 50 tonluk içme suyu deposu ve Dereözü Mahallesi nde 120 tonluk içme suy deposu ve toplam 10 Km. şebeke ağı hattı ile ihtiyaçlara cevap vermeye çalışmaktadır. Bozburun Beldesi: Beldede su sistemi, tamamen kaynak suyu ve sondaj kuyuları vasıtasıyla çıkarılan suların depolarda toplanması ve su şebekesine verilerek evlere dağıtılması şeklindedir. Bozburun Beldesi su kalitesi ve kaynaklar aşağıdaki gibidir: Adı Türü Yeri Kalitesi (S.K.K.Y.) Sağlık Ocağı Kaynak Yeşilova Mahallesi İçilebilir ve Kullanılabilir. Kargı Kaynak İskele Mahallesi İçilemez ve Kullanılamaz. Mağarönü Kaynak Kapakkıyı İçilebilir ve Kullanılabilir. Arıkyer Kaynak Avlana Mahallesi İçilemez ve Kullanılamaz. Avlana Kaynak Avlana Mahallesi İçilemez ve Kullanılamaz. L.1.2.Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi Muğla Merkez de, henüz kanalizasyon sistemi yapılmamış olup, fosseptik kullanılmaktadır. Yatağan: Yatağan ilçesinde %90 oranında altyapı çalışmaları bitmiş durumdadır. Ortaca; İlçede atık su arıtma tesisi inşaatına 2009 yılının ilk ayı başlanacaktır. Dalyan Beldesinde atık su sistemi, kanalizasyon ve arıtma tesisi bulunmaktadır. Akyaka İlçesi: Belde de komple kanalizasyon şebekesi altyapısı tamamlanmış olup arıtma tesisinin yapımına başlanmıştır. Dalaman: 103 km şebeke ağı, kişilik kapasiteli atık su tesisi bulunmaktadır. Dalyan; Altyapı 1999 yılında ihale edilmiş olup 2002 yılı sonlarında tamamlanmıştır. Kanalizasyon hektar alan olarak kabul edilmiştir. Atık su arıtma tesisleri Türk-Alman mali işbirliği çerçevesinde finanse edilmiştir. Kanalizasyon hattı m.uzunluğundadır. Fethiye; Belediye tarafından imalatı yapılan eski ve yeni hatlar dahil tarihi itibari ile km kanalizasyon hattı imaları yapılmıştır. 388

389 Belediyeye ait atık su arıtma tesisi proje değerleri sezon içi metreküp, sezon dışı metreküp kapasite ile çalışmaktadır. Günlük metreküp atık su arıtılmakta olup çıkış suyu (UV) dezenfeksiyon ile temizlenmektedir. Arıtma tesisi otomasyon sistemi ile çalışmakta ayrıca 2 adet koku giderme ünitesi mevcuttur. Arıtma tesisinden çıkan çamur çöp sahasına gönderilmektedir. 4 adet terfi istasyonu mevcut olup günlük debileri evsel bağlantılara paralel olarak artış yaşanmaktadır. İkinci etap kanalizasyon çalışmaları devam etmektedir. İmalatı bitirilen kanalizasyon hatlarına evsel bağlantıları belediye tarafından yapılmaktadır. Datça; Atıksu sistemi olarak kanalizasyon şebekesi döşenmiş olup, arıtma sistemi tesisleri inşaatı devam etmektedir. Ula, ilçede atık sular fosseptik çukurlarda biriktirilmekte olup, Akyaka-Gökova Beldeleri nde bulunan Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığınca yaptırılmakta olan kanalizasyon şebekesi altyapısı ve arıtma sistemi bitme aşamasındadır. Bodrum İlçe merkezinde kanalizasyon tesisi adet terfi merkezi ve bir adet m3/gün kapasiteli arıtma tesisi ile 110 km şebeke hattı, 45 km basınçlı hattan oluşmaktadır. Bir adet m3/gün kapasiteli atık su arıtma tesisi İçmeler Mevkiinde çalışır durumdadır. Bir adet kişi eşdeğer nüfuslu arıtma tesisinin Gümbet mah. İnceburun mevkiinde yapılması planlanmaktadır. Ayrıca, Torba Mah.nde terfi merkezi, kanalizasyon hattı döşenmesi ve atık su arıtma tesisi yapımına İller Bankası yükleniminde Kaya Müh. Ltd. Şti tarafından devam edilmektedir. Yalıkavak Beldesi nde kanalizasyon projesi İller Bankası nca tamamlanmış ancak inşaatına başlanmamıştır. Beldede yaygın olarak fosseptik sistemi kullanılmaktadır. Belediyeye ait 2 vidanjör ve özel çalışan vidanjörlerle çekilen atıklar belediyenin belirlediği bir alana deşarj etmektedirler. Sitelerde, oteller ve tatil köylerinde yaz aylarında arıtma tesisi kullanılmaktadır. Bitez Beldesi nde kanalizasyon ve Arıtma Sistemi Beldenin Yalı kısmında tamamen atık su sistemi mevcut olup, köy içinde kanalizasyon sistemi döşenmiş ve mevcut arıtma tesisinde arıtılmakta ve dağa deşarj edilmektedir. Konacık Belediyesi Turgutreis karayolundan başlayan Anadolu Lisesi-Çataltepe-Trafo cad. Hamza Sadi Sok. Özbek Cad. ve Konacık Belediyesi boyunca uzanan 3300m lik güzergahta Q 400mm. çapında kanalizasyon ana arter tamamlandı ve bağlantıları eksiksiz olarak yapılmıştır. Sadece 1 mahallede (Çataltepe) toplama çukuru bulunmaktadır. Yaklaşık 350 adet hane bu çukura bağlanmıştır. Su anda da Beşkuyular Mahallesi ne 1 adet toplama çukuru yapımına başlanmıştır. Turgutreis Beldesi nde kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin altyapı sorunu %50 60 oranında tamamlanmıştır. Göltürkbükü Beldesi nin Türkbükü yerleşiminin Atıksu Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi büyük bir kısmında tamamlanarak vatandaşların hizmetine sunulmuştur. Gündoğan; sahil şeridinde yapılan kanalizasyon şebekesinde toplanan atıksular 1000 m3/gün kapasiteli biyolojik arıtma tesisinde arıtılmaktadır. Gümüşlük; 2.konut alanlarında başlıca büyük sitelerin arıtma tesisleri ve kanalizasyon ağına katılımlarla çözülmektedir.yerleşik alanda ise fosseptiklerle toplanarak vidanjörle komşu belde arıtmasına taşınmaktadır.ayrıca yerleşik alanda yapılması planlanan kişi/gün kapasiteli arıtma tesisi ve kanalizasyon şebekesi projesi tamamlanmış olup onay aşamasındadır.mumcular; kanalizasyon sisteminin 1.kademesinin % 70 lik bölümü hizmet vermektedir.kanalizasyon ağına ait arıtma tesisi yoktur. Marmaris İlçesi: Atıksu sistemi 5 adet pompa terfi merkezi, arıtma tesisi (aktif çamur arıtma projesi), derin deniz deşarj hattı ve arka kanalizasyon şebekesinden oluşmaktadır. Armutalan Beldesi nde km. lik kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. İçmeler Beldesi: 1 adet pompa terfi merkezi ile ilçe merkezi arıtma tesisi derin deniz deşarj hattı ve ana kanalizasyon şebekesinden oluşmaktadır. Turunç Beldesi: Beldede atıksu sistemi, kanalizasyon ve arıtma tesisi ile çözülmüştür. Turunç ta % 95 kanalizasyon sistemi, % 5 i fosseptiktir. Bozburun Beldesi: Sızdırmasız ve Sızdırmalı fosseptik çukurlarıyla bertaraf edilmektedir. Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Sistemi yoktur. 389

390 Köyceğiz İlçesi: sızdırmasız plastik kökenli 200 ile 500 mm arasında değişen çaplarda toplam 42 km boru hattının döşendiği sistemde bir tane de terfi istasyonu bulunmaktadır. Nüfusun yoğunluklu olarak yerleştiği %702lik kısmının atık sularını arıtma tesislerine ileten şebeke bu aşamaya 4,55 milyon Euro ya gelmiştir. Köyceğiz İlçesinde Atık Su arıtma Tesisi, iki etapta eşdeğer nüfusa hizmet verebilecek şekilde projelendirilmiş tesisin birinci etapta eşdeğer nüfusa hizmet veren bölümü tamamlanmıştır. Tesis bu aşamaya kadar 3,17 milyon Euro ya mal olmuştur. Köyceğiz arıtma tesisi, Köyceğiz Belediyesi yanı sıra yakın zamanda kanalizasyon hattının tamamlanması ile birlikte Toparlar Beldesi nin de atık sularını arıtacaktır. L.1.3.Yeşil Alanlar Muğla Merkez de m 2 yeşil alan bulunmaktadır. Köyceğiz İlçesi nde; Köyceğiz İmar Planına göre kişi başına düşen yeşil alan 7.00 m 2 dir. Ortaca İlçesi: Dalyan Beldesinde m² yeşil alan düzenlenmiştir. Ula İlçe; Akyaka Beldesi nde kişi başına 14 m 2, Gökova Beldesi nde m 2 dir.yazılıtaş mahallesinde m 2 olarak ayrılmış park alanı mevcut olup uygulamaya henüz geçmemiştir.1/1000 uygulama imar planında kişi başına düşen yeşil alan miktarı 14 m 2 dir. Dalaman İlçesi: Toplam yeşil alan metrekaredir. Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi içinde bulunan bölgeye göre kıyasla doğal yapısı nedeni ile yeşil alan yönünden zengindir. Ayrıca belediyenin rekreasyon alanları yaratma çalışmaları da hızla devam etmektedir. Küdür Yarımadası doğal sit alanı olarak korunmaktadır. Bitez Beldesi nde çevre düzenlemesi tamamlanmış 14 adet yeşil alan ve park bulunmaktadır. Ayrıca, Beldenin ekolojik, ekonomik ve sosyal kültürel yapısına uygun olarak, projesi tamamlanmış ve uygulama aşamasına gelmiş 7 adet yeşil alan bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin mevcut olan İmar Planları Koruma Amaçlı Revize İmar Planları yaptırılarak uygulanmaya başlanmıştır. Yaptırılan İmar Planlarında yeteri kadar yeşil alan bırakılmış ve düzenlenerek vatandaşların hizmetine sunulmaya başlanılmıştır. Mumcular; m 2 dir. Marmaris İlçesi: Marmaris Belediyesi sınırları içerisinde yaklaşık m 2 hizmete sunulmuş yeşil alan bulunmaktadır. İçmeler Belediyesi nde yaklaşık m 2 lik yeşil alan bulunmaktadır. Turunç Beldesi: 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planında m 2 yeşil alan ayrılmıştır. Bozburun Beldesi: Park çevresi ve oturma alanları olarak düzenlenen yeşil alana ve plaj arkası, park alanı şeklinde 2 adet yeşil alan mevcuttur. L.1.4.Elektrik İletim Hatları 2009 yılı Yatım Programında 45 adet köy şebekeleri projesine YTL,,3 adet Kırsal Dağıtım Tesisleri projesine YTL, 24 adet şehir şebekesi projesine YTL, olmak üzere toplam YTL ayrılmış olup, Aralık ayı sonu itibarıyla yapılan kesin harcama miktarı YTL dir. 2009yılı sonu itibari ile İl Müdürlüğü sorumluluk alanları içersinde; AG hattı uzunluğu OG hattı uzunluğu OG+AG elektrik direği OG/AG (muhtelif güçte) trafo : km. : km. : adet : adet 390

391 Kayıp-Kaçak oranı : 8.61% MENDAŞ İl Abone Sayısı : İlimizde enerji iletimini sağlayan 1.041,328 km 154 Kv lık enerji İletim Hattı ve 335,254 km 380 Kv lık enerji iletim hattı mevcuttur. İlimiz sınırları içerisindeki Elektrik İletim Hatları Bilgileri: 154 kv.enerji İletim Hattı 1 1-Fethiye-Eşen II EİH 2-Fethiye-Fenike EİH 3-Finike-Dalaman EİH 4-Muğla-Dalaman EİH 5-Marmaris-Datça EİH 6-Muğla-Marmaris EİH 7-Kemerköy-Muğla EİH 8-Yatağan-Muğla-Marmaris EİH 9-Yeniköy-Kemerköy EİH 10-Yeniköy-Bodrum EİH 11-Milas-Bodrum EİH 12-Yatağan-Yeniköy EİH 13-Milas-Bodrum EİH, Bodrum TM İRT 14-Milas-Akbük EİH 15-Yatağan-Milas EİH 16-Yatağan-Aydın EİH 17-Yatağan-Germencik EİH 18-Yatağan-Denizli EİH 380 kv.enerji İletim Hattı 2 1-Yatağan-Denizli EİH 2-Kemerköy-Yatağan EİH 3-Yeniköy-Yatağan EİH 4-Yeniköy-Kemerköy EİH 5-Yatağan-İzmir II EİH 6-Yeniköy-Uzundere (İzmir IV) 154 kv.trafo Merkezi 3 1-Fethiye TM 2-Muğla TM 3-Datça TM (2 adet) 4-Marmaris TM (2 adet) 5-Akbük (2 adet) 6-Milas (2 adet) 7-Bodrum TM Not: 1)154 kv lık kırmızı ile gösterilen hatlar 2)380 kv lık saiyah ile gösterilen hatlar 3)154 kv ve 380 kv hatların güzergahında noktsal gösterimler 391

392 HARİTA 5. İletim Hatlarını Gösteren Harita MENDERES EDAŞ MUĞLA İL MÜDÜRLÜĞÜ 2009 YILI TÜKETİMLERİ ABONE GRUBU ABONE ADEDİ Aktif Enerji KWH TUTAR RESMİ DAİRE BELEDİYE BELEDİYE SK. AYD ,24 KÖY SK ,21 AYDINLATMASI ÖZEL İDARE CAMİ AYDINLATMASI ,31 MÜFTÜLÜK KİT ,63 MESKENLER ,10 TİCARETHANE ,94 SANAYİ ,75 TARIMSAL SULAMA ,00 ŞANTİYE ,40 KAÇAK ,06 ARITMA TESİSİ ,64 İÇME SUYU ,16 ÇEŞİTLİ ,60 TEDAŞ İŞL. BİNALARI ,94 GENEL TOPLAM

393 TEDAŞ Genel Müdürlüğü Muğla Dağıtım Müessesi; 6,3-15,8 ve 31,5 KV işletme gerilimine sahip orta gerilim tesisleriyle, alçak gerilim şebekelerinin işletilmesini ve bakımını yapmaktadır. Kurumun sorumlulukları alanında halen Km orta gerilim (havai hatlı) enerji nakil hattı ile Km alçak gerilim şebekesi bulunmaktadır. Ağaç, demir ve beton direkli OG ve AG hatlarının büyük bir bölümü, ilimizin %67 sini oluşturan orman alanlarında kalmaktadır. ENH ve diğer elektrik tesislerinin zorunlu olan bu konumu, ilimiz genelindeki ilçe, belde ve köy yerleşimlerinin büyük bir bölümünün orman alanlarıyla iç içe bulunmasından kaynaklanmaktadır. L.1.5.Doğal Gaz Boru Hatları İlimizde doğal gaz boru hatları bulunmamaktadır. Ancak, doğal gaz kullanımının yurt çapında yaygınlaştırılması kapsamında 3 bölüm halinde ihale edilen ve ilk iki bölümünde çalışmalara başlanılan Konya-İzmir doğalgaz iletim hattının üçüncü bölümü olan Nazilli-İzmir doğalgaz boru hattının ihalesine çıkılmış olup, ihale süreci devam etmektedir. Söz konusu hattan alınacak bir branşman ile Muğla İli nin de doğalgaz ihtiyacının karşılanası hedeflenmektedir. Söz konusu branşman hattının ihale çalışmaları devam etmektedir. Ekim 2003 de yapılan potansiyel tespit çalışması sonuçlarına göre; İlimiz konut sektörü doğal gaz talebinin 11 milyon m 3 ile başlayıp, 2020 yılı sonunda 31 milyon m 3 e ve sanayi sektör doğalgaz talebinin 112 milyon m 3 ile başlayıp, 2020 yılı sonunda 174 milyon m 3 e ulaşması öngörülmektedir. L.2.ULAŞIM L.2.1.Karayolları L Karayolları Genel Sitesinden alınan bilgilere göre Muğla İli nin komşu illere mesafesi, Muğla-Aydın 99 km, Muğla-Denizli, Muğla-Burdur 242 km, Muğla-Antalya arası 313km. dir. İl merkezinin ilçelere mesafesi ise; Bodrum 111 km, Dalaman 86 km.,datça 124km., Fethiye 129 km., Kavaklıdere 53 km., Köyceğiz 58km., Marmaris 55 km., Milas 63 km., Ortaca 76 km., Ula 14 km., Yatağan 28 km. dir. TABLO L ve 26.Şube Müdürlüklerine bağlı yollara ait bilgiler; 131.Şube Şefliği 26.Şube Şefliği Otoyol - - Devlet Yolu İl Yolları Mevcut Yol Uzunluğu MERKEZ İLÇE GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ KM 2 İLÇE 12 AD BELDE 49 AD 393

394 KÖY 396 AD BAĞLI MAHALLE 508 AD TOPLAM ÜNİTE 904 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL % KM TESVİYELİ YOL %9 342 KM HAM YOL %1 35 KM TOPLAM YOL AĞI 4063 KM BODRUM İLÇESİ GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ KM 2 BELDE 4 AD KÖY 49 AD BAĞLI MAHALLE 58 AD TOPLAM ÜNİTE 107 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL % KM TESVİYELİ YOL %11 69 KM HAM YOL %1 8 KM TOPLAM YOL AĞI 641 KM BODRUM GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ 656 KM 2 BELDE 10 AD KÖY 19 AD BAĞLI MAHALLE 22 AD TOPLAM ÜNİTE 41 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL %9 24 KM TESVİYELİ YOL %2 4 KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 255 KM DALAMANGENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ 622 KM 2 BELDE AD KÖY 16 AD BAĞLI MAHALLE 41 AD TOPLAM ÜNİTE 57 AD ASFALT YOL %37 92 KM STABLİZE YOL % KM TESVİYELİ YOL %7 18 KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 248 KM DATÇA GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ 476 KM 2 394

395 BELDE AD KÖY 9 AD BAĞLI MAHALLE 12 AD TOPLAM ÜNİTE 21 AD ASFALT YOL %90 79 KM STABLİZE YOL %10 9 KM TESVİYELİ YOL KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 88 KM FETHİYE İLİ GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ KM 2 BELDE 12 AD KÖY 71 AD BAĞLI MAHALLE 128 AD TOPLAM ÜNİTE 199 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL % KM TESVİYELİ YOL %10 92 KM HAM YOL %2 21 KM TOPLAM YOL AĞI 942 KM KAVAKLIDERE GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ 318 KM 2 BELDE 3 AD KÖY 8 AD BAĞLI MAHALLE 6 AD TOPLAM ÜNİTE 14 AD ASFALT YOL %56 50 KM STABLİZE YOL %36 32 KM TESVİYELİ YOL %8 7 KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 89 KM KÖYCEĞİZ İLİ GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ KM 2 BELDE 2 AD KÖY 18 AD BAĞLI MAHALLE 41 AD TOPLAM ÜNİTE 59 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL %32 94 KM TESVİYELİ YOL %19 55 KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 292 KM 395

396 MARMARİS GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ 878 KM 2 BELDE 5 AD KÖY 13 AD BAĞLI MAHALLE 25 AD TOPLAM ÜNİTE 38 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL %15 32 KM TESVİYELİ YOL %5 10 KM HAM YOL KM TOPLAM YOL AĞI 215 KM MİLAS GENEL BİLGİLERİ YÜZÖLÇÜMÜ KM 2 BELDE 5 AD KÖY 114 AD BAĞLI MAHALLE 75 AD TOPLAM ÜNİTE 189 AD ASFALT YOL % KM STABLİZE YOL % KM TESVİYELİ YOL %8 58 KM HAM YOL %1 6 KM TOPLAM YOL AĞI 709 KM Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi; Yalıkavak-Bodrum, Yalıkavak-Gümüşlük, Yalıkavak- Gündoğan anayolları dışında ki belde içinde bulunan imar yolları belediye tarafından projelendirilmekte, açılmakta, bakım ve onarımları yapılmaktadır. Bitez Beldesi sınırları içinde karayolu bulunmaktadır. Marmaris İlçesi, sınırlarında Karayolarının sorumluluğunda 83 Km. Devlet, 33 Km il yolu olmak üzere toplam 116 Km. yolu vardır. Hepsi Sathi Kaplama asfalttır. İlçe Muğla 55 Km, Köyceğiz İlçesi ne 60 Km., Datça İlçesi ne 71 Km. dir. Dalaman Belediyesi: Toplam 18 km dir. Yatağan: Muğlayı aydın ve izmire bağlayan D-550 karayolu ile Muğla İl Merkezini Bodrum ve Milas İlçe Merkezine bağlayan D-330karayolu Yatağan kent merkezinden geçmektedir. Ortaca İlçesi: ilçe sınırları içersinde karayolları asfalt olup stablize yol bulunmamaktadır. İlçe sınırları içersinde yaklaşık olarak 20 km2lik şehirlerarası yol geçmektedir. L Ulaşım Planlaması 396

397 İlde günlük olarak hareket eden insan sayısı hakkına şimdiye kadar bir çalışma yapılmamıştır. Her kentte olduğu gibi trafik yoğunluğu (insan hareketleri) sabah iş başlangıcı ve akşam iş dönüşü saatlerinde fazla olmaktadır. Ayrıca turizm sezonunun başlamasıyla beraber bir turizm şehri olmasından dolayı, yoğunlukta gözle görülür bir artış söz konusudur. İnsan hareketleri sırasında araç olarak otobüs, özel araçlar ve motosiklet kullanılmaktadır. Ula; ilçe merkezinde günlük yaklaşık kişi hareket halindedir. Taşımada yolcu kapasiteli ve her yarım saatte eden toplu taşıma araçları kullanılmaktadır. Köylerde günlük olarak çalışan minibüs dolmuşları vardır. Ayrıca Uladan Muğla merkez ve Marmaris ilçesine kadar mçalışna ve öğrenci hareketi olmaktadır. Bodrum: kara, deniz ve hava yollarıyla ulaşım sağlanmaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir ve Konya gibi büyük şehirlerden Bodrum a her gün doğrudan otobüs seferleri yapılmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde 1 adet şehirler arası otobüs terminali bulunmaktadır. Bu terminalden Bodrum, Geriş/Gümüşkaya ve Siteler/Yukarı Gökçebel güzergahları doğrultusunda seferler yapılmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nden diğer Beldelere ve ilçeye ulaşım imar yollarından sağlanmaktadır. Ortaca: İlçede bir ulaşım planı bulunmamamktadır. Marmaris: Ulaşım planlaması onanlı 1/5.000 Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Uygulama İmar Planı ile çizilmiştir. İçmeler Belediyesi: 1/1.000 ve 1/5.000 ölçekli planlar ile çizilmiştir. L Toplu Taşıma Sistemleri Kent içi toplu taşımacılığında Özel Halk Otobüsleri kullanılmaktadır. Köyceğiz: Toplu taşıma sistemi yoktur. Ancak, Belediyeye ait 2 adet otobüs bulunmaktadır. Ayrıca, özel minibüsler vasıtasıyla toplu taşımacılık yapılmaktadır. Datça; ulaşım karayolu olarak, Marmaris üzerinden yapılmaktadır. Toplu taşıma sistemi olarak özel halk otobüsleri şehir içi ulaşımı sağlamaktadır. Ula; Belediye tarafından Ula-Muğla arasında çalışan toplu taşıma ve minibüs servis araçları mevcuttur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde belediye otobüsleriyle Yalıkavak-Bodrum, Yalıkavak- Geriş/Gümüşkaya ve Yalıkavak-Siteler/Yukarı Gökçebel seferleri yapılmaktadır. Ayrıca kooperatife bağlı minibüsler Yalıkavak-Bodrum arasında ulaşımı sağlamaktadır. Bitez Beldesi nden Bodrum merkezle ulaşımı sağlayan Bitez Belediyesi ne ait 1 adet minibüs ile beldedeki minibüs kooperatifi dolmuşları ile ulaşım sağlanmaktadır. Göltükbükü Beldesi sakinlerinin özel araçları ve dolmuşlarla sağlanmaktadır. Yalı Beldesi ile Bodrum merkeziyle ulaşımı sağlayan dolmuşlar vardır. Mumcular; Bodrum ve Milas merkezleri ile dolmuşlarla ulaşım sağlanmaktadır. Ortaca İlçesi: Belediye Otogarından karşılıklı olarak taşımacılık yapan otobüs firmaları tarafından Muğla il merkezi veya diğer ilçe ve beldelere ulaşım ise Ortaca 23 nolu Minibüs Kooperatifine ve Ortaca Otobüsçüler Kooperatifine ait ulaşım araçları ile yapılmaktadır. İlçemiz merkezinde toplu taşıma ile ulaşım yapılmamaktadır. Çevre köyler ile beldelere ulaşım S.S. 48 nolu Dalyan Minibüs Kooperatifi, S.S. 103 nolu Sarıgerme Minibüs Kooperatifinde faaliyet gösteren ulaşım araçları ile yapılmaktadır. Marmaris İlçesi, Turunç Beldesi: Belediyeye ait toplu taşıma aracı mevcut olup, S.S. Turunç Kooperatifi tarafından karadan 40 adet minibüs ile yapılmaktadır. 397

398 ARAÇ CİNSİ İL MERKEZİ BODRUM MİLAS YATAĞAN MARMARİS KÖYCEĞİZ ORTACA DALAMAN FETHİYE DATÇA TOPLAM L Kentiçi Yollar Köyceğiz İlçesi:kent içi yolların büyük bölümü stabilize, şehir merkezi ve ana yolların büyük bir bölümü parke taşı ile kaplıdır. Ortaca İlçesi:: kent içi yollar parke taşı veya asfalt kaplıdır. Ancak asfalt kaplama yapılması gereken yaklaşık olarak 125 km stabilize yol bulunmaktadır. Datça; şehir içi yolların büyük kısmı açılmış durumdadır. Açık olan bo yollar parke ve asfalt kaplı olup, bir kısmı stabilize yoldur. Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi içinde bulunan imar yolları belediye tarafından projelendirilmekte, açılmakta, bakım ve onarımları yapılmaktadır. Bitez Beldesi içinde mevcut imar planı ile belirlenmiş olan yolların %75 i asfaltlanarak hizmete sunulmuştur. Mumcular; 5 Km.parke, 12 Km. asfalt ve stabilize yoldur. Marmaris: Kentiçi yolların toplam uzunluğu 80 km. dir. Ula İlçesi: Beldemiz araçları Fethiye Muğla Karayollarını kullanmaktadır. Dalaman İlçesi: Toplam 240 km dir. L Araç Sayıları TRF.TES.DENT.ŞB.MD. S.NO 1 Motosiklet Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Traktör Çekici Özel Amaçlı Araç Tanker Arazi Taşıtı Yarı Romork TOPLAM

399 Bodrum İlçesi Yalıkavak Belediyesi ne ait ulaştırma hizmetlerinde kullanılan 5 adet otobüs, su işlerine bağlı su arıza aracı, 2 adet damperli kamyon, 2 adet vidanjör, iki adet çöp toplama aracı, 1 adet greyder, 1 adet kepçe, 2 adet traktör, 1 adet cenaze aracı, 3 adet otomobil ve 1 adet makam arabası bulunmaktadır. Mumcular; Belediyeye ait minibüs, 14 adet kooperatife ait minibüs vardır. Marmaris İlçesi, Turunç Belediyesi ne ait 7 adet araç mevcuttur. L.2.2.Demiryolları İlimiz sınırları içerisinde demiryolları bulunmamaktadır. L Kullanılan Raylı Sistemler İlimiz sınırları içerisinde raylı sistemler kullanılmamaktadır. L Taşımacılıkta Demiryolları İlimiz sınırları içerisinde taşımacılıkta demiryolları kullanılmamaktadır. L.2.3.Deniz,Göl,Nehir Taşımacılığı Ortaca İlçesi: dalyan beldesinde turizm amaçlı göl taşımacılığı yapılmaktadır. 399

400 Fethiye İlçesi, liman sınırları içerisinde Çalış-Fethiye arasında deniz yolu ile yolcu taşımacılığı yapılmaktadır. Köyceğiz;göl kıyısında olması nedeni ile tekne ile taşımacılık yapılmaktadır. Datça; Yaz aylarında Bodrum-Datça arası karşılıklı olarak feribot seferleri yapılmaktadır. Yine yaz aylarında Yunanistan ın Rodos ve Sömbeki Adaları ile deniz otobüsü seferleri vardır. Ula; ilçeye bağlı Akyaka Beldesi nde yaz aylarında gezi amaçlı küçük tur tekneleri mevcut olup, deniz kirliliğine sebep olmamaktadır. Bodrum Liman Başkanlığı nca tescilli ve tescilsiz araçlar bağlamasında deniz aracı kayıtlı olup, göl ve nehir taşımacılığı mevcut değildir. Liman denetim sınırları içerisinde günübirlik çalışan tur tekneleri ve mavi yolculuk yapan yatlar turizm faaliyeti göstermektedir. Ayrıca, Bodrum/Kos-Kos/Bodrum arasında düzenli sefer yapan feribotlar ile Bodrum İlçesi ne transit olarak uğrayan yabancı bayraklı yolcu gemileri mevcuttur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde 1 adet balıkçı barınağının yanı sıra inşaatı devam eden uluslar arası giriş yapabilecek olan yat limanı bulunmaktadır. Marmaris İlçesi, Turunç Beldesi nde deniz taşımacılığı teknelerle yapılmaktadır L Limanlar Fethiye İlçesi nde Fethiye Liman Başkanlığı nca tescilli ve tescilsiz araçlar bağlamasına kayıtlı toplam adet deniz aracı bulunmaktadır. Fethiye Liman Başkanlığı sorumluluk sınırları içerisinde, Fethiye İskelesi mevcut olup, Fethiye Belediyesi tarafından işletilmektedir. Kapasitesi aynı anda 2 gemidir. Liman sınırları içerisinde yat yanaşma yeri ve barınma yeri olarak Ecesaray Marina&Resort Ece Marina mevcut olup, Ecetaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilmektedir. Söz konusu marinanın kapasitesi 228 dir. Fethiye Limanı sınırları içerisinde faaliyet gösteren balıkçı tekneleri, özel ve ticari yatlar, yolcu motorları ile limanı ziyaret amacıyla gelen yerli ve yabancı bayraklı yatlar, iskelenin doğusunda yer alan rıhtımlara yanaşmaktadırlar. Fethiye de; Otel Likya, Yeni Yat Motel, Yes Marina, Otel Mediterren, Letonia Tatil Köyü, Hıll Side Tatil Köyü, Şovalye Adası, Robinson Tatil Köyü ve Tuana Tatil Köyü tesis işletmelerinin önlerinde, kendi müşterilerine ait deniz araçlarının bağlanabileceği küçük iskeleler mevcuttur. Datça İlçesi nde yükleme ve boşaltma amaçlı liman ve iskele bulunmamaktadır. Ancak yatların yanaşabileceği Datça Merkez, Hayıtbükü ve Ak-Tur Sitesi İskeleleri ve Palamutbükü ve Karaköy Körmen Balıkçı barınakları bulunmakta olu, Karaköy Körmen Balıkçı Barınağından Mayıs-Ekim ayları süresince günde 2 sefer Bodrum a feribot seferleri düzenlenmektedir. Datça merkezde yaz aylarında düzenli günlük tur yapan 15 adet yat ve yolcu motoru bulunmakta günde yaklaşık adet Mavi Tur kapsamında limana giriş çıkış yapan yatlar ve Ak-Tur Sitesi nde 6-8 adet günlük tur yapan yolcu motoru ve Datça Liman Başkanlığı na kayıtlı 470 adet yat, yolcu motoru ve balıkçı teknesi vardır. Bodrum İlçesinde; Bodrum Yat Limanı, Bodrum Marina, Ören (kemerköy) Termik Santral İskelesi, Gökova İskelesi, Akyarlar Balıkçı Barınağı, Ortakent Balıkçı Barınağı, Bitez Balıkçı Barınağı, Yalıçiftlik Balıkçı Barınağı, Ören Balıkçı Barınağı mevcut olup, liman denetim alanı, Halikarnas Paşatarlası Mevkiinde yapılacak olan Gemi Yanaşma İskelesinin ihalesi tamamlanmıştır. 400

401 Marmaris İlçesi: Marmaris Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait 1 adet Uluslararası Liman bulunmaktadır. Turunç Beldesi nde yolcu tekneleri ve yatların bağlandığı yat yanaşma yeri ve rıhtım mevcuttur.bozburun Beldesi: Liman mevcut değildir. Ancak, yaz aylarında liman vazifesi gören 50 yat kapasiteli Balıkçı Barınağı şeklinde tekne yanaşma yeri mevcuttur. L Taşımacılık Köyceğiz; taşımacılık çoğunlukla karayolu ile sağlanmaktadır. Datça; İlçede Aydın, İzmir, İstanbul ve Ankara arasında şehirler arası yolcu taşımacılığı faaliyeti gösteren 5 adet turizm seyahat firması, İlçe ile Marmaris Muğla arasında hergün düzenli olarak yolcu taşımacılığı yapan S.S.133 Nolu Datça Otobüscüler Kooperatifine bağlı 15 adet araç, S.S.183 Nolu Palamutbükü Motorlu Taşıyıcılar Otobüscüler Kooperatifi 8 adet 27 kişilik otobüsler ile ilçeye bağlı Yazı Köyü, cumalu Köyü, Yaka ve Sındı Köyleri ile Datça arasında düzeli olarak sefer yapmaktadır. S.S.134 Nolu Minibüscüler Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi 26 adet araç ile ilçe merkeziyle Emecik Köyü, Özil, Ak-Tur Sitesi, Kızlan Köyü, Karaköy, Hızırşah ve Mesudiye Köyleri arasında her gün düzenli sefer yapmaktadır. İlçe merkezinde faaliyet gösteren S.S.153 Nolu Motorlu Taşıyıcılar Taksiciler Kooperatifi 51 adet Ticari Taksi ile 4 durak halinde hizmet vermektedir. Bodrum İlçesi, Göltürkbükü Beldesi nde 1 adet minibüs durağı, 1 adet taksi durağı olmakla birlikte, minibüs durağından 29 adet minibüs, taksi duraklarından 23 adet taksi ile hizmet verilmektedir. Marmaris İlçesi, İçmeler Belediyesi; Beldede taşımacılık 2 adet belediye otobüsü, minibüs taşıyıcılar kooperatifi bünyesindeki minibüsler ve deniz yolu ile olmaktadır. Ortaca: İlçede havaalanı ve liman bulunmadığından, hava ve deniz taşımacılığı yoktur. Taşımacılık kara taşımacılığı ile sağlanmaktadır. Bu amaçla çeşitli yük ve yolcu taşıma kooperatifi ve şirketler kurulmuş ve faaliyetlerine devam etmektedirler. İlçe merkezinde, Sarıgerme Köyünde ve Dalyan Beldesinde olmak üzere toplam 6 adet Taksi Kooperatifi mevcuttur. L.2.4.Havayolları İlimiz sınırları içerisinde Dalaman İlçesi nde Uluslar arası havalimanı, Milas İlçesi nde de Bodrum-Milas Havaalanı bulunmaktadır. L.3.Haberleşme Muğla il Telekom Müdürlüğüne bağlı Bodrum, Bodrum, Milas, Marmaris ve Fethiye Telekom Müdürlüğü olmak üzere toplam 4 adet Telekom Müdürlüğü bulunmaktadır. Toplam 251 adet telefon santrali vardır. Toplam santral kapasitemiz olup abone sayısı tür. Şehirlerarası iletişim Fiber Optik Kablo ile sağlanmaktadır. İlimizde; F/O Kablo Uzunluğu :1.700 km. Yeraltından geçen kablo uzunluğu:%25,82 Havai kablo uzunluğu:%78,18 İlimizde çalışan abone sayısı 2009 yılında adettir. Köyceğiz: haberleşme ilçede telefon ve Belediyeye ait telsiz sistemi ile gerçekleştirilmektedir. 401

402 Ortaca: Telefon fax ve internet ile sağlanmaktadır. Datça İlçesi; Mevkisi Çalışan Abone Sayısı Kapasitesi Datça Merkez Ak-Tur Cumalı Karaköy Kızlan Mesudiye Özil Palamutbükü TOPLAM Datça merkez ve çevrede toplam 8 adet santral bulunmaktadır. L.4.İlin İmar Durumu PLAN LİSTESİ 1/ ölçekli Aydın Muğla Denizli Çevre Düzeni Planı İlimizde yer alan 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Listesi Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Datça Bozburun Çevre Düzeni Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Gökova Çevre Düzeni Planı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı Gökova Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı Milas Didim Güllük Akbük Çevre Düzeni Planı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı Fethiye Dalaman Çevre Düzeni Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye Dalaman Çevre Düzeni Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Köyceğiz Dalyan Çevre Düzeni Planı Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylı Ortaca Dalaman Çevre Düzeni planı Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylı Bodrum Yarımadası Dalaman Çevre Düzeni planı(uygulanmıyor) Marmaris Milli Park Uzun Devreli Gelişme Planı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı Kaş Finike Kumluca Çevre Düzeni Planı(uygulanmıyor) Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı Milas Bodrum Su Ürünleri Gelişme Planı Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylı Fethiye Erendağı Çevre Düzeni Planı İlimizde yer alan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli İmar Planları Listesi Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Çetibeli köyü imar planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Köyceğiz Ekincik İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Marmaris Söğüt İmar Planı ( Uygulanmıyor) 402

403 Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Marmaris Orhaniye İmar Planı ( Uygulanmıyor) Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Çandır İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Akçapınar İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Gökçe İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Marmaris Turgut İmar Planı( Uygulanmıyor) Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Datça Palamutbükü İmar Planı( Uygulanmıyor) Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye Kocaçalış İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye Kayaköy İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye Kargı İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye Yanıklar İmar Planı Merkez AkçaovaKöyü İmar Planı Merkez Gülağzı Köyü İmar Planı Özel Çevre Koruma Başkanlığınca onaylı Fethiye İnlice İmar Planı İlimizdeki belli başlı planlar 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planı, Kentsel Sit Alanı Koruma İmar Planı, Karabağlar Yaylası Koruma İmar Planı ve çeşitli uygulama imar planlarından oluşmaktadır.( Kaynak: Muğla Belediye Başkanlığı) İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünden alınan bilgilere göre; 3194 sayılı İmar Kanunu ve ilgili Yönetmelikleri hükümlerine göre Belediye ve mücavir alan dışında planı olan bölgelerde plan kararları ve plan notları doğrultusunda, planı bulunmayan alanlarda ise Plansız Alanlar Yönetmeliği hükümlerine göre uygulama yapılmaktadır. Ortaca: ilçe snırları içersinde yaklaşık 1600 ha lık alan imar planı içersindedir. Datça; Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilmiş olan ilçede 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanmıştır. 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı; İskele Mah. Uygulama İmar Planı, Kargı Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Burgaz Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Dadya Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Reşadiye mah. Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Gebekum Mevkii Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı onaylı olup, Karaincir Mevkii Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı onay aşamasındadır. Köyceğiz; Köyceğiz Özel Çevre Koruma Kurumunca yapılan İmar Planı Çalışmaları mevcuttur Ula İlçesi: 5 Şubat 1993 tarihinde onaylanan 1/1000 Gökova Uygulama İmar planı mevcuttur. 19 Eylül 1989 tarihinde onaylanan 1/ Gökova Özel Çevre Koruma Projesi Çevre Düzeni Planı mevcuttur. Halen Çevre Düzeni Planı ilgili olarak revizyon çalışmaları devam etmektedir. Dalaman İlçesi: toplam ticaret alanı 5km 2, konut alanı 60km 2, tarımsal alan 5 km 2 2dir TABLO L.5.Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi ÖLÇEK PLAN ADI ONAY TARİHİ KAPSAMI GEREKÇESİ VE KULLANIM DEĞİŞİMİ 1/25000 Çevre Düzeni Planı Fethiye-Göcek ÖÇKB 1984 Onaylı HALİHAZIR REVİZYON VE DEĞİŞİKLİK TEK. 403

404 1/25000 Çevre Düzeni Planı d3 Paftası Hassas A Zonu tanımlandı. 1/5000 Karagedik Karagedik Mevkii İlk Plan 1/5000 Karagedik Kurul sonrası kesin onay 1/5000 Yanıklar Çayağzı Kurul sonrasıkesin onay 07a ve 06b 1/5000 Yanıklar a,02d ve 01c paftaları 1/5000 Yanıklar Kesin onay 02a,02d ve 01c paftaları 1/5000 Kargı İlk Plan 1/5000 İnlice b-05b ve 021b-10c paftaları 1/5000 Patlangıç c 13b 14d 1/5000 Ovacık-Hisarönü c 18b 19a 1/5000 Ovacık-Hisarönü c ilave 1/1000 Fethiye I.Etap Pafta Revizyonu (I) 1/1000 Fethiye I.Etap Sınır genişletmesi 26 pafta Revizyonu (I) 1/1000 Fethiye I.Etap Kesin onama 24 pafta Revizyonu (I) 1/1000 Fethiye II.Etap Pafta Revizyonu (I) 1/1000 Fethiye Kıyı Kesimi Kıyı kesimi ortak paftalar Revizyonu (I) 27 pafta 1/1000 Fethiye I.II. Etap Lejand+Plan hükümleri 8 Revziyonu (I) pafta 1/1000 Karagedik Kesin onama 26 pafta 1/1000 Kargı İlk plan 18 pafta 1/1000 Kocaçalış İlk plan 19 pafta 1/1000 Çatalarık Islah İmar Planı 1/1000 Karaçulha Revizyon 15 pafta 1/1000 İnlice Kesin onama 1/1000 Patlangıç İlk plan 19 pafta 1/1000 Ovacık-Hisarönü İlk plan 19 pafta 1/1000 Göcek I.Etap pafta 1/1000 Çiftlik İlk plan+kargı revizyonu 1/1000 Belceğiz Revizyon 6 pafta ÇDP nin revizyonu Halihazır revizyon harita yapımı ve 1/5.000 revizyon N.İ.P. ve 1/1.000 revizyon U.İ.P. TABLO L.6.Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi 404

405 ÖLÇEK PLAN ADI ONAY KAPSAMI TARİHİ 1/25000 Çevre Düzeni Planı Bakanlar kurulunca tarih ve 90/1117 sayılı karar ile ilan edilmiş olan Datça-Bozburun Ö.Ç.K.B. 1/25000 Çevre Düzeni Planı Datça-Bozburun Datça Bozburun Ö.Ç.K.B. nin Revizyonu tarih ve 5576 sayılı İzmir II.Numaralı K.T.V.K.K. Kararında belirlenen sit alanlarına göre revizyon Nazım İmar Planı Datça İlçesi, İskele Mahallesi Nazım İmar Planı Datça İlçesi, İskele Mahallesi Revizyonu Nazım İmar Planı Datça İlçesi, Kızlan Mevkii Nazım İmar Planı Datça İlçesi, Kızlan Mevkii (uygun görüş için Revizyonu Nazım İmar Planı Revizyonu Nazım İmar Planı Nazım İmar Planı Nazım İmar Planı Nazım İmar Planı Nazım İmar Planı Nazım İmar Planı K.T.V.K.K. na sunulan plan ve revizyon istendi.) Datça İlçesi,Kızlan Mevkii (K.T.V.K.K. ndan uygun görüş gecikmesi üzerine sit sınırları onama sınırı dışında tutularak Kesin onaması yapılan plan Datça İlçesi, Murdala Köyü Datça İlçesi, Mesudiye Köyü Marmaris İlçesi,Turgut Köyü Marmaris İlçesi, Orhaniye Köyü Datça İlçesi, Yazıköyü-Palamutbükü Mevkii (Uygun görüş için K.T.V.K.K. na gönderildi ve revizyon istendi.) Nazım İmar Planı Datça İlçesi, Dadya Mahallesi Koruma Amaçlı Plan 1/5000 Nazım İmar Planı Marmaris İlçesi, Söğüt Köyü Koruma Amaçlı Planı tamamlanmış olup,itirazlar değerlendirilmektedir. Uygulama İmar Datça İlçesi,İskele Mahallesi Planı Uygulama İmar Datça İlçesi, İskele Mahallesi Planı İlave+Revizyon Uygulama İmar Datça İlçesi, İskele Mahallesi Planı Revizyon Uygulama İmar Datça İlçesi, İskele Mahallesi Planı Değişiklikleri Uygulama İmar Datça İlçesi, İskele Mahallesi,Burgaz Mevkii Planı Revizyon Uygulama İmar Datça İlçesi, İskele Mahallesi, Kargı Mevkii (uygun Planı Revizyon görüş için Muğla K.T.V.K.K. na gönderildi.) Uygulama İmar Datça İlçesi, Kızlan Mevkii (uygun görüş için Planı K.T.V.K.K. na sunulan plan ve revizyon istendi) Uygulama İmar Datça İlçesi, Kızlan Mevkii (Sit sınırları onama sınırları Planı dışında tutularak kesin onaması yapılan plan) 405

406 Uygulama İmar Planı Revizyon Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Mevzii Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Uygulama İmar Planı Datça İlçesi, Kızlan Mevkii Datça İlçesi, Mesudiye Köyü Datça İlçesi, Yazıköyü-Palamutbükü Mevkii (uygun görüş için K.T.V.K.K. na gönderildi ve revizyon istendi.) Datça İlçesi, Murdala Köyü Datça İlçesi, Dadya Mahallesi Koruma Amaçlı Plan (askıya çıkan) Datça İlçesi, Reşadiye Mahallesi Koruma Amaçlı Plan (askıya çıkan) Marmaris İlçesi, Orhaniye Köyü Marmaris İlçesi, Turgut Köyü Marmaris İlçesi, Söğüt Köyü Koruma Amaçlı Planı tamamlanmış olup, itirazlar değerlendirilmektedir. TABLO L.7.Köyceğiz-Dalyan Bölgesi 406

407 YERLEŞİM ADI PLAN ONAMA AÇIKLAMA ÖLÇEĞİ TARİHİ Köyceğiz,Dalyan ÖÇKB 1/ (Revizyon) Bölge sınırlarında olan genişleme doğrultusunda ilave revizyon çalışmaları Özel Çevre Koruma kurumunca sürdürülmektedir. Toparlar Beldesi ne ait kent makroformu tarihinde onaylanmıştır. Köyceğiz,Dalyan 1/ Onaylı 1/5000 ölçekli Nazım Planları yok yılında hazırlanan protokoller çerçevesinde kurumun mali katkısı ile Belediyelerince hazırlanmış olup, askı sürecindedir. Toparlar 1/ Revizyon çalışmaları İller Bankası nca sürdürülüyor. Beyobası 1/ Çandır 1/ Köyceğiz 1/ Dalyan 1/ Toparlar 1/ Beyobası 1/ Çandır 1/ Ekincik 1/ TABLO L.8.Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi ÖLÇEK ONAY KAPSAMI TARİHİ 1/25000 Çevre tarih ve 88/13109 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi (ilk onaylanan plan) Düzeni Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesinin tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile genişletilmesinden dolayı revizyon Planı Çalışması yapılmıştır tarihinde onaylanmıştır Akyaka Nazım İmar Planı (Özel Çevre Koruma Kurumunca ilk onaylanan plan) 1/ Akyaka Nazım İmar Planı (Muğla K.T.V.K.K. nun onayının alınmasından sonraki son onayı) Nazım İmar Gökova Nazım İmar Planı Planları Akçapınar Nazım İmar Planı Akçapınar Nazım İmar Planı (Muğla K.T.V.K.K. nun onayının alınmasından sonraki son onayı) Gökçe Nazım İmar Planı (Özel Çevre Koruma Kurumunca ilk onaylanan plan) Gökçe Nazım İmar Planı (Muğla K.T.V.K.K. nun onayının alınmasından sonraki onayı) Akyaka Uygulama İmar Planı (İller Bankası nca tarihinde onaylanan planın revizyonu) 1/ Akyaka Uygulama İmar Planı Revizyonu Uygulama Akyaka-İskele Mevkii Uygulama İmar Planı (Özel Çevre Koruma Kurumunca ilk onaylanan plan) İmar Planları Akyaka-İskele Mevkii Uygulama İmar Planı Revizyonu 407

408 L.5.İldeki Baz İstasyonları Sayısı Akçapınar Uygulama İmar Planı (Özel Çevre Koruma Kurumunca ilk onaylanan plan) Gökçe Uygulama İmar Planı (Özel Çevre Koruma Kurumunca ilk onaylanan plan) Gökçe Uygulama İmar Planı Revizyonu Ortaca İlçesi: İlçe merkezinde 7 adet, Dalyan Beldesinde 6 adet, Köy sınırları içerisinde 9 adet olmak üzere toplam 22 adet Baz İstasyonu bulunmaktadır. Ula İlçesi: Belde içinde baz istasyonu bulunmamaktadır. Dalaman İlçesi: 8 adet baz istasyonu bulunmaktadır. İlimizde kayda giren toplam baz istasyonu sayısı 637 dir. Bu istasyonlardan 54 ü meskun mahal dışında bulunmaktadır. Telekomünikasyon Kurumu İzmir Bölge Müdürlüğü tarafından Geçici Güvenlik Sertifikası verinle istasyon sayısı 190, Kesin Onay verilen istasyon sayısı ise 340 dır. Baz istasyonları ile ilgili şikâyetler Telekomünikasyon Kurumu İzmir Bölge Müdürlüğü ne iletilmektedir. KAYNAKLAR -Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (APK Kurulu Başkanlığı) -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü -Köyceğiz Özel Çevre Koruma Kurumu Md. - -Muğla Türk Telekom Md.2009 yılı verileri -İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü -Muğla Belediye Başkanlığı -İl Emniyet Müdürlüğü -İl Köy Hizmetleri Müdürlüğü -Fethiye Kaymakamlığı -Köyceğiz Kaymakamlığı -Bodrum Kaymakamlığı -Datça Kaymakamlığı -Karayolları 26. ve 131. Şube Şefliği -Ula Kaymakamlığı -Marmaris Kaymakamlığı M.YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 408

409 M.1.Kentsel ve Kırsal Planlama Datça Yarımadası 1990 yılında 383 nolu Kanun Hükmünde Kararname ile Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilmiş olup, 1983 yılında İller Bankası tarafından hazırlanan İmar Planları iptal edilmiştir. Ö.Ç.K.K. yarımadanın tamamının 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı nı 1994 yılında onaylamıştır yılında İskele Mahallesi 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları onaylanmıştır. Reşadiye ve Datça Mahallesi 3.Derece Kentsel Sit alanı içinde kalmakta olup, 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları 2003 yılında onaylanmıştır. Kızlanaltı Bölgesi Datça Belediyesi mücavir alanında kalmakta olup, 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları 2000 yılında onaylanmıştır. Bu bölgenin tamamı turistik tesis alanına ayrılmıştır. Datça Belediyesi mücavir alanı dışında kalan Palamutbükü ve Mesudiye Uygulama İmar Planları onaylanmış, Karaköy İmar Planları hazırlama aşamasındadır. Bodrum İlçesi, Turgutreis Beldesi nde kentsel alanlar 450 ha. dır. Gümüşlük; kentsel alanlar 80 hektar dır. Dalaman İlçesi: toplam kentsel alan 60km 2 dir. M.1.1.Kentsel Alanlar M Doğal Özeliklerin Kent Formuna Etkileri Muğla Merkez de Kentsel Sit Alanı Ev, III. Derece Doğal ve Kentsel Sit Alanları bulunmaktadır. Bu alanlarla ilgili Koruma Amaçlı İmar Planları yapılmıştır. Ula; Beldemizin ilk yerleşimi, şimdiki belde merkezinin kuzeyinde kalan yamaç ve kayalık, şu anda tamamına yakını, I. Derece Arkeolojik S it alanı olan bölgedir. Daha düz bir topografya ya sahip olan şimdiki belde merkezi ve güneyine doğru bir gelişme beldemizde görülmektedir. Dalaman İlçesi: Toplam 20 km 2 dir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi, turizm bölgesi olduğundan deniz kenarları turizm+2.konut olarak planlanmıştır. Ticaret ve konut alanları merkezde ve Gökçebel anayolu üzerinde yoğunlaşmıştır. Gökçebel, Geriş ve Dağbelen Köyleri nde sit alanları dışındaki bölgeler kırsal yerleşim deseni korumaya çalışılmıştır. Marmaris: belediye sınırları içindeki alanın tamamı imar planları doğrultusunda oluşmuş kentsel alanlardır. İçmeler Belediye sınırları içindeki alanın tamamı imar planları doğrultusunda oluşmuş kentsel alanlardır. Turunç ta kent dokusunun oluşmasında topografyanın büyük etkisi olmuştur. Kentsel alanın yoğun olduğu yerler topografyanın düz olduğu yerlerdir. M Kentsel Büyüme Deseni 409

410 Ula; Belediyede bulunan yerleşim birimlerinde imar planına uygun gelişme olmaktadır. Konut alanları seçilirken tarımsal alanların çok kullanılmamasına ve zeminin sağlamlığına bağlı olarak seçilmektedir. Bodrum: yıl öncesine kadar yerleşim alanıdır. İlk yerleşme eskiden Zephyria Adası olarak bilinen, bugünkü Kale nin bulunduğu yerde olmuştur. İlk yerleşimlerin antik kalıntıları kalenin temelleri altında kalmıştır. Karya uygarlığından günümüze kadar farklı uygarlıkların yerleşim alanı olmuştur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nin kentsel büyümesi yerleşimin kuzey yönüne doğru gelişim göstermektedir. M Planlı Kentsel Gelişme Alanları İl merkezimizdeki planlı kentsel gelişme alanları; -Muğla Merkez Uygulama İmar Planı -Ortaköy Uygulama İmar Planı -Kötekli-Yeniköy Uygulama İmar Planı -Akçaova Uygulama İmar Planı Ula; ilçede bulunan yerleşim birimlerinde imar planına uygun gelişmekte olmaktadır. Konut alanları seçilirken tarımsal alanların çok kullanılmamasına ve zeminin sağlamlığına bağlı olarak seçilmektedir. Beldede mevcut yapılaşmaya ilave olarak imar planında öngörülen bir şekilde sağlanmaktadır. Belde merkezinde ana merkezimizdeki ana caddenin her iki tarafı ticaret, bunun dışında tamamı konut bölgesidir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Belediyesi tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ndan onaylanan 1/ lik Çevre Düzeni Planını uygulamaktadır. 1/5.000 lik planlar Belediye Meclisince onaylanmıştır. 1/1.000 lik planları da hazırlama aşamasındadır. Bitez Beldesi nde planlanmış bulunan 80 ha. lık kentsel gelişme alanı bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin planlı gelişme alanı ha dır. M Kentsel Alanlarda Yoğunluk İl merkezimizde kentsel yoğunluk genellikle orta yoğun gelişme alanlarından oluşmaktadır. Ula; beldenin temel nüfusu 2140 kişidir. Kozlukuyu ve Yazılıtaş olmak üzere iki mahallesi, vardır. Daha geniş bir alanda kurulduğu için konut ve nüfus yoğunluğu Kozlukuyu mahallesinde bulunmaktadır. Dalaman İlçesi: km 2 ye 400 kişi düşmektedir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde kentsel alanlarda yoğunluk %50 ticaret, %20 kentsel alanlardan oluşmaktadır. Bitez Beldesi nde bulunan planlanmış kentsel alanların %60 ı tamamlanmış bulunmaktadır. Turgutreis Beldesi nde yoğunluk %60 dır. Göltürkbükü Beldesi nde %30 40 oranında yoğunluk bulunmaktadır. Yalı Beldesi nde yoğunluk %30 oranındadır. Gümüşlük; yoğunluk %30 dur. Mumcular da yoğunluk %40 dır. M Kentsel Yenileme Alanları 410

411 Ula İlçesi nde 1/1000 Gökova Uygulama Planında I. Arkeolojik Sit Alanın olarak ayrılmış bölgelerimiz vardır. Tarihi kent dokusunun korunması amacı ile yapılan bir koruma imar koruma planı yoktur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde 1/5.000 lik planlar Belediye Meclisince onaylanmıştır. 1/1.000 lik planları da hazırlama aşamasındadır. M Endüstri Alanlarda Yer Seçimi Dalaman İlçesi: Sanayi alanı 20 ha dır. M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar İl merkezimizde; Muğla Merkez, Kentsel Sit Alanı; Karabağlar Yaylası ve Mobolla Kalesi tarihi, kültürel, arkeolojik ve turistik özellikli alanlarımızdır. Ula; I. Derecede arkeolojik sit alanı içinde kalan kaya mezarlarının bulunduğu tarihi, kültürel arkeolojik ve turizm açısından değerli bir bölgemiz bulunmaktadır. Buralarda yapılan restorasyon ve yenileme çalışmaları yoktur. Dalaman İlçesi: İncebel, Sarsala, Tigem hizmet binası, Gökdağ- Arap mezarlığı, Kocagöl bulunmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi turistik özelliği olan yerleşim alanı olduğundan deniz kenarları turizm amaçlı imar özelliğindedir. Beldede, arkeolojik olarak Dağbelen Köyü nün tamamı 1. ve 3.derece arkeolojik sit, Gökçebel Köyü 1.derece arkeolojik sit, Geriş Köyü 1.derece arkeolojik sit, Küdür Yarımadası 1. ve 3.derece doğal sit, Kızılburun Mevkii nde tescilli kaya mezarları bulunmaktadır. Beldenin ilk yerleşim alanı Sandıma, terk edilmiş bir köy olarak dönemin mimari yapısının korunduğu güzel bir örnektir. Bitez Beldesi nde Şapel adı altında eski bir kilise kalıntısı bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin hektarı Arkeolojik ve Doğal Sit alanları olup, bu alanların içinde yer yer tarihi ve kültürel alanlar bulunmaktadır. Yalı Beldesi nde Thjangela ve Syangela bulunmaktadır. Bodrum Kalesi: İlk çağda Zephyra ismi ile bilinen bir ada olup M.S.I.y.y.da kara ile birleşen yarımada üzerine St.Lean Şövalyeleri tarafından önceki tarihlerde inşa edilmiş bir Türk Kalesi üzerine yapılmıştır. Bu, Türk Kalesi yılları arasında Menteşe Beyliği ne bağlı denizciler tarafından inşa edilmiştir. Daha sonra 1403 yılında yapılan Ankara Savaşı ndan sonra St. Jean Şövalyeleri Mehmet ÇELEBİ den İzmir de yıkılan kalelerine karşılık yeni bir kale yapmak üzere yer istemişlerdir. Mehmet ÇELEBİ de bir kale yapma iznini St. Jean Şövalyelerine vermiştir. Kale karaya yakın planlıdır. 180*185 m. ölçülerindedir. En yüksek yeri deniz seviyesinden 47.5 m. yükseklikte Fransız Kulesi dir. Kaleye kuzeybatı köşesindeki ilk kapıdan geçilerek girilir. İç kaleye kadar7 kapı vardır. Kalenin kuzey ve batı yüzü çift duvarlıdır. Kuzey ve batı hendekleri Şövalyeler döneminde asma köprü ile aşılmaktaydı. Kalenin batı tarafındaki kalın duvarlı çatısı eğimli büyük yapı top korugalıdır. 411

412 Batı hendeği üstündeki asma köprü kontrol kulesi dış duvarında II. Mahmut un Tuğrası gardın üzerinde Hicri 1235 tarihli okunmaktadır. VI. kapı üzerinde Latince bir yenilikle Şövalyeler Tanrı nın kendilerini korumalarını diler. VII. kapıdan iç kaleye girilmektedir. İç kalede 14 sarnıç bulunur. Anadolu da gotik tarzda, yıllarında yaptırılan ve yılları arasında İspanyol Şövalyeleri tarafından onarılan tek Nefli Şapel bulunmaktadır. Güney duvarına bitişik Türk Hamamı, kalenin hapishane olarak kullanıldığı döneme aittir yılında yapılmıştır. Bodrum Kalesi nin kuleleri ünlüdür. İngiliz Kulesi kalenin kuzey-doğu köşesindedir. 3 katlıdır. Kuzeyde ve batıda iki girişi bulunmaktadır. Kulenin yapımına İngilizlerin parasal desteğiyle Kral IV. Henry ( ) zamanında başlanmıştır. Bu kule, İngilizlerin İngiltere dışındaki en büyük anıtıdır. Fransız ve İtalyan Kuleleri, tavanı çapraz tonozlu bir bölümle birleştirilmiştir. Alman Kulesi ve İspanyol Kulesi ile şövalyelerin yemek yedikleri bugün Cam Salonu olarak kullanılan bir mekan Ortaçağ yapıları arasında sayılmaktadır. Kulelerde ve kapıların üzerinde şövalyelere ait çeşitli armalar ve yazıtlar bulunmaktadır. 5 Ocak 1523 de Kanuni Sultan Süleyman ın Rodos Seferi sırasında Bodrum Kalesi Osmanlıların eline geçmiştir. Daha sonraları 1895 de Osmanlı İmparatorluğu nun en ünlü hapishanesi olarak düzenlenmiştir yılındaki bombardımandan sonra terkedilmiş 1964 yılında Müze Müdürlüğü olarak hizmete girmiştir. Mavsolein: Bugün müze olarak düzenlenmiştir. İçeri girildiğinde Bodrum tipi bir ev görülmektedir. Solda görülen uzun yapı içinde Mavsoleion la ilgili kabartmalar, maket ve bazı çizimlerle yapıya ait mimari parçalar sergilenmektedir. Dünyanın yedi harikasından biri diye adlandırılan Mavsoleion un yükseldiği yer, bugün bir çukur görünümündedir. Antik Tiyatro: Klasik çağ Bodrum unun günümüze gelmiş anıtsal eseri Tiyatrosudur. Tiyatro antik geleneğe uygun olarak Göktepe nin güney yamacına yaslanmıştır.3 bölümden oluşmuştur. Göktepe: Antik Tiyatronun güney yamacına yaslandığı Göktepe nin üst bölümlerinde kaya içine oyulmuş yüzlerce mezar bulunmaktadır. Çoğunluğu Helenistik ve Roma devrine tarihlendirilen bu mezar odalarının çok azında yer yer fresk izlerine rastlanılmaktadır. Mindos Kapısı: Halikarnassos şehir sularının en önemli yeri Mindos Kapısıdır. Kapıya şehrin batı çıkışında bulunan Türk Mezarlığının yanındaki eski Gümbet yoluyla ulaşılır. Çevrede Hellenistik ve Roma devrine ait tonozlu mezarlar da bulunmaktadır. Yöresel adı Diktiri dir. Marmaris: Kent merkezinde 1 adet kentsel sit, İyiliktaşı ve Karşı Tepesi, 1. ve 3. derece Arkeolojik Sit. Ve Asardibi 1.derece Arkeoljoik Sit Alanı ve Adaköy 3.derece Doğal Sit bölgesidir. Marmaris Belediye sınırları turizm alanı kapsamında kalmamaktadır. İçmeler Beldesi; belde sınırları içinde 1 adet 1.derece Arkeolojik Sit alanı bulunmakta olup, belde turizm alanı kapsamında kalmaktadır. Turunç Beldesi nde Asarcık Mevkii nde tarihi Arkeolojik Amos Kalesi mevcuttur. Ortaca İlçesi: Sarıgerme Pisilis Antik Kent Harebeleri vardır. Turistik özellikli Sarıgerme ve İztuzu plajları dünyaca ünlüdür. Ayrıca Dalyan Kanalında tekne gezintisi ve çamur banyoları ile halı ve kilim dokuma yerleri sayılabilir. 412

413 MÜZELER MUĞLA MÜZESİ 1992 yılı sonlarında Özlüce Köyü Kaklıcatepe'de yapılan kazılar sonucunda birçok hayvan ve bitki fosili çıkartılmıştır. Bu kazılarda çıkarılan fosillerin 1994 Şubat ayında sergilenmeye başlamasıyla Muğla Müzesi ziyarete açılmıştır. Sergilenen fosiller günümüzden 9-5 milyon yıl önce yaşamış olan canlılara aittir. Bu canlılar, Doğu Asya'dan İspanya'ya kadar uzanan geniş bir alanda yaşayan canlılara ait fosiller, ilk defa İspanya'nın Tervel Havzası nda bulunduğundan, bu döneme Turolian denilmektedir. Kazılarda zürafagiller, boynuzlugiller, gergedangiller, hortumlu memeliler, domuzgiller, atgiller ve etçillere ait fosiller ile aynı alanda çok sayıda bitki fosilleri de bulunmuştur. Bunların bir kıs-mı Doğa Tarihi Bölümü'nde sergilenmektedir. Muğla Müzesi'nde, ziyarete açık olan ikinci bölümde Etnoğrafya Salonu'dur. Muğla'nın çeşitli yörelerinden giyim kuşam ve günlük kullanım eşyaları bu bölümde sergilenmektedir. Muğla Müzesi'nde Arkeolojik mezar buluntuları da Arkeoloji Salonunda sergilenmektedir. FETHİYE MÜZESİ 1982 yılında yapımı tamamlanan müze Nisan 1987 tarihinde ziyarete açılmıştır. Sergilenen eserlerin çoğu Fethiye ve çevresinden derlenmiştir. Etnoğrafya ve arkeoloji salonlarının bulunduğu müzede arkeoloji salonunda M.Ö. 3. binden başlayarak Bizans Dönemi sonuna kadar tarihlenen heykel, seramik ve sikkeler, kronolojik bir sıra içerisinde ziyaretçilere sunulmaktadır. Bu salonda ayrıca Likçe nin çözümlenmesine yardımcı olan Tringual Stel önemli eserler arasındadır. Etnoğrafya salonunda ise, yöreye has folklorik eserler sergilenmektedir. Bu salonda bölgemizde dokunan Üzümlü Dastarı'nın dokunduğu tezgah çalışır durumda ziyaretçilere sunulmaktadır. Müzenin bahçesinde açık teşhirde, Psidia tipi lahit mezarlar ile Likya Kültürü nün önemli bir eseri olan Izraza Mezar Anıtı önemli eserler arasında sayılabilir. BODRUM SUALTI ARKEOLOJİ MÜZESİ tarihleri arasında inşa edilen St. Jean Şövalyeleri nin kalesi, kare planlı, 180 x 185 m. ölçülerindedir. İç kale içinde değişik ülke adları verilmiş kuleler bulunmaktadır. En yüksek kule deniz seviyesinden m. yükseklikteki Fransız Kulesi dir. Bu kuleden başka; İtalyan, Alman, Yılanlı ve İngiliz kuleleri de bulunmaktadır. Kalenin doğu duvarı dışında kalan bölümleri çift beden duvarları olarak takviye edilmiştir. İç kaleye 7 kapı geçilerek ulaşılır. Kapılar üzerinde armalar bulunmaktadır. Armalar üzerinde haçlar, düz veya yatay bantlar, ejder ve aslan figürleri bulunmaktadır. Bodrum Kalesi, 19. yüzyıl sonunda hapishane olarak kullanılmıştır. Kale bugün Sualtı Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmaktadır. Müze koleksiyonlarında bulunan eserler Türk hamamı, Amphora sergilemesi, Doğu Roma Gemisi, Cam Salonu, Cam Batığı, Sikke ve Mücevherat Salonu, Karyalı Prenses Salonu, İngiliz Kulesi, Tunç Çağı Batıkları, İşkence ve Katliam Odaları ve Alman Kulesi nde sergilenmektedir. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi 1995 yılında Avrupa 'da Yılın Müzesi Yarışması Özel Övgü ödülünü almıştır. Müzede yaşayan müzecilik anlayışı içinde modern sergilemelerden örnekler görmek mümkündür. MİLAS MÜZESİ Milas Müzesi ilk kez 1983 yılında bakanlık onayı ile Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi nden devredilen eserler ile ilçe sınırları içerisindeki kazılardan çıkan eserlerin bir araya toplanmasıyla oluşturulmaya başlanmış ve tarihinde ziyarete açılmıştır. Müze bahçesinde kurtarma kazıları temel hafriyatları ve yüzey araştırmalarında bulunan mermer eserler sergilenmektedir. Teşhir 413

414 salonundaki vitrinlerde ise kronolojik bir sıra içerisinde Eski Tunç Çağı ndan Bizans Devri ne kadar seramik, cam, bronz ve altın eserler ile mermer heykel başları ve gövdeleri sergilenmektedir. MARMARİS MÜZESİ Marmaris Müzesi, tarihi Marmaris Kalesi'ne hizmet vermektedir. Herodot, Marmaris te ilk surların M.Ö. 3. binde yapıldığını yazmıştır. Marmaris yat limanı arkasında yüksek bir noktada yer alan tarihi Marmaris Kalesi'nin yapım tarihi ile ilgili çeşitli görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri kalenin Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1522 yılında Rodos seferi sırasında yaptırıldığı Sultan ve ordusunun sefer sırasında burada konakladığıdır. Kalenin önemli bir kısmı, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1914 yılında bir Fransız savaş gemisinin top atışlarıyla yıkılmıştır. Kale yılları arasında restore edilmiş ve 1991 yılında Marmaris Müzesi olarak hizmete açılmıştır. Salonlarda ve bahçede bölgeden toplanan taş eserler, Hellenistik Roma ve Bizans çağlarına ait Amphoralar ve Knidos, Burgaz, Hisarönü kazılarında açığa çıkarılan pişmiş toprak kandiller, çeşitli kaplar, cam eserler, ok uçları, sikkeler ve süs eşyaları sergilenmektedir. Etnoğrafya salonunda ise Osmanlı dönemi sonuna tarihlenen günlük yaşamla ilgili dokuma, halı kilim, mobilya, bakır mutfak eşyaları, silahlar ve süs eşyaları sergilenmektedir. Bu salonlar dışında diğer mekânlar sanat galerisi, büro ve depo olarak kullanılmaktadır. İLİMİZDEKİ ÖNEMLİ ÖRENYERLERİ MUĞLA MERKEZ SEDİR ADASI Ula İlçesi sınırları içerisinde, Gökova Körfezi'nde yer alan Sedir Adası (Kedriai) arkeolojik doğal yapısı ile yöremizin kültür turizminin en yoğun yaşandığı yerlerden biridir. Sedir Adası na Gökova-Akyaka Beldesi nden ya da Çamlıköy den teknelerle ulaşılabilir. Çok sayıda kulesi ile sur duvarları, Apollon Tapınağı ve onun yerinde sonradan yapılan kilisesi, iyi korunmuş tiyatrosu, izleri görülebilen agorası ile arkeolojik değerler sunan Sedir Adası'nın antik liman kalıntıları da görülebilmektedir. Sedir Adası nda, ender sayılabilecek kumların oluşumu dikkat çekicidir. Deniz suyuna karışan karbonatça zengin tatlı sulardaki karbonat, ince bir kum tanesi etrafında halkalar halinde birikerek oolit ve pizolit denilen kumları oluşturmaktadır. Kalsiyum karbonat, dalga hareketleriyle, ufak kırıntılar üzerinde birikmekte ve dalga hareketiyle yuvarlanan taneler giderek çevrelerine daha fazla karbonat almaktadır. Bu oluşum, Anadolu iklim kuşağında ve denizlerinde rastlanmayan bir oluşumdur ve dünyada başka örneği yoktur. Mısır Kraliçesi Kleopatra nın güzelliğini bu kumlara borçlu olduğu söyle-nir. Bu nedenle adaya Kleopatra Adası da denir. STRATONİKEİA Stratonikeia Antik Kenti, Yatağan İlçesi'nin 6-7 km. batısındaki Yatağan-Milas karayolu üzerindeki terkedilmiş Eskihisar Köyü içerisindedir. Kent, İ.Ö. 3. yüzyılda kurulmuş. Suriye Kralı I. Seleukos eşi Stratonike'yi oğlu Antiokhos'la evlendirmiş; Antiokhos, önce üvey annesi sonra eşi olan Stratonike adına kenti kurmuştur. Strabon'a göre, çok güzel yapılarla donatılan kent, bilinmeyen bir tarihte Rhodos'a armağan edilmiştir. Rhodos bu kenti yine bilinmeyen bir tarihte kaybetmiş. İ.Ö. 197 de tekrar ele geçirmiştir. İ.Ö. 167 de Roma Senatosu nca Karia nın bağımsızlığına karar verilince, Rhodos egemenliği sona ermişitir. Kent İ.Ö. 88 de Mithriadates in eline geçmiş. İ.Ö. 40 da da Labienus Partlar ın başında kenti ele geçirmeye çalışmıştır. Kazılarda ele geçirilen sikkelerden, Stratonikeia nın Rhodos tan 414

415 bağımsızlığını kazandığı, İ.Ö. 167 den itibaren basılmaya başlandığı ve Gallienus (İ.S ) zamanına dek devam ettiği anlaşılıyor. Kentin akropolü güneydeki dağın tepesindedir. Kentin kuzey kenarında açılan ana giriş kapısı büyük bloklardan, geniş ve ince taş duvarcılığı ile örülmüştür. Kapı iki girişlidir. İki kapı girişi arasında Nymphaion vardır. Kapıdan sonra sütunlu bir alanın ve yolun varlığı görülmektedir. Kentin tam ortasında, antik kent meclisinin toplandığı Bouleterion bulunmaktadır. Bouleterion un kuzeye bakan dış duvarında Diokletianus'un fiyat listesi ve bunun uygulanmasına ilişkin giriş kısmı Latince yazılmıştır. Agora nın bouleterion un batısında olduğu söylenirse de, kuzey duvarındaki fiyat listesi ve yapılan kazıyla ortaya çıkarılan sütunlu caddesine bakılarak, Agora nın Bouleterion un çevresinde olduğu düşünülebilir. Kentin batısında, Antik çağlarda gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitildikleri, spor etkinliklerinde bulundukları Gymnasion denilen yapı bulunmaktadır. LAGİNA Lagina Hekate Kutsal Alanı, Yatağan ilçesi'ne bağlı Turgut Beldesi sınırları içerisinde yer alır. Yatağan-Milas karayolu üzerindeki Termik Santralın yanından sağa ayrılan asfalt yoldan 9 km. gidilerek Lagina ya varılır. Karialılar'ın önemli kült merkezi olan Lagina Kutsal Alanı'nın ünü zamanımıza dek gelmiş olup, bu yöre halen Leyne ismi ile de tanınır. Son yapılan araştırmalar, yörenin eski Tunç Çağı'ndan (İ.Ö. 3000) günümüze dek kesintisiz bir yerleşime sahip olduğunu göstermektedir. Seleukos kralları büyük imar çalışmaları ile Lagina Kutsal Alanı'nı dini merkez ve buraya 11 km. uzaklıktaki Stratonikeia yı da bölgenin siyasi merkezi yapmışlardır. Lagina'da ve Stratonikeia Bouleterion u duvarlarında halen var olan yazıtlardan öğrendiğimize göre; bu iki kent birbirlerine kutsal bir yol ile bağlanmıştır. Lagina'nın tanrıçası Hekate, güneş soylu Titanlar'dan Kaios ve Phoibe'nin torunudur. Babası Perses, annesi Asterie'dir. Asterie ile Leto ikiz kardeştirler. Böylece, akrabalık zincirinde Apollon, Artemis ve Hekate kardeş çocukları olmaktadır. Lagina Kutsal Alanı'nda: Propylon, bu kapıya bağlanan kutsal yol Altar, Peribolos, Dorik Stoalar ve Hekate Tapınağı vardır. Lagina Kutsal Alanı'nda yapılan arkeolojik kazılar, Türk bilim adamları tarafından yürütülen ilk kazılar olması açısından önem taşımaktadır. Bu kazıları Osman Hamdi Bey ve Halit Ethem Bey yürütmüştür yılında Arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları Mimar Arkeolog Prof. Ahmet Tırpan'ın bilimsel başkanlığında başlatılmıştır. Tapınağın frizleri Osman Hamdi Bey tarafından İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne götürülmüştür ve şimdi aynı müzede sergilenmektedir. FETHİYE İLÇESİ GEMİLE ADASI Fethiye ye yaklaşık 9 km. uzaklıkta, Kayaköy den sonra Gemile Koyu ndan deniz yoluyla ulaşılır. Ortaçağda Sybola adıyla bilinen Ölüdeniz Havzası içinde yer alan Gemile veya Aya Nikola Adası İ.S. 5. yüzyıldan itibaren dinsel içerikli yerleşimlerin oluşmasıyla önemli bir konuma gelmiştir. Avrupa ve Doğu Akdeniz ülkelerinin ticaret ve seyahat gemilerinin uğrak yeri haline gelerek bir hac merkezi olmuştur. Birçok kilise ve şapel yanında din eğitimi veren okullar da açılmıştır. Bir önemli Nikolas, bu Adada yaşamıştır. Ancak kimliği henüz belli değildir. Bu açıdan adanın önemi önümüzdeki yıllarda da tartışılacaktır.1990 yılından beri Japonlar tarafından yüzey araştırması yapılan ada ve çevresinde 11 kilise belirlenmiştir. Bunlardan dördü Gemiler, biri Karacaören Adası nda, diğerleri ise Ölüdeniz ve Karaören Koyu civarındadır. Adanın kayalık olması nedeniyle, kilise ve evlerin temelleri kaya içine oyulmuştur. Deniz dibinde de kalıntılar devam etmektedir. 415

416 KADYANDA Fethiye ye 24 km. uzaklıkta olup, Üzümlü Kasabası ndan sonra 8 km. lik stabilize bir yolla ulaşılır. Likçe kitabelerde ismi Kadawanti olarak okunan Kadyanda nın ismindeki -ND takısı nedeniyle, kuruluş tarihinin İ.Ö.3. binlere indiği söylenebilir. Ancak antik kentten günümüze ulaşan yüzeydeki en eski kalıntılar İ.Ö. 5. yüzyıldan daha eskiye gitmez. Kadyanda Örenyeri nde kenti çevreleyen sur duvarlarının bir bölümü, kaya mezarları ve bazı kitabeler en erken dönemlere tarihlenen kalıntılardır. Roma Dönemi nde de onarılan Hellenistik tiyatro, hamam, koşu pisti, agora, hangi tanrıya ait olduğu bilinmeyen tapınak kalıntısı ve sivil yapı izleri Kadyanda da antik dönemde de yaşanıldığını belgelemektedir. Tiyatro alanına dayanak olan poligonal sur duvarı Hellenistik Dönem e ait olup kaliteli bir işçilik göstermektedir. Tapınağın doğu kesiminde geniş bir alanın altında inşa edilmiş, birbirine geçmeli dört büyük sarnıç, kentin antik dönemde su sorununun ne denli etkili olduğu, belki de bu sorun nedeniyle terkedilmiş olabileceğini akla getirmektedir. Kadyanda da izlenen yapı kalıntılarının büyük çoğunluğu Roma Dönemi ne aittir. Kent İ.S. 7. yüzyıla dek yerleşime sahne olmasına karşın geç döneme ait kalıntılar fazla yoğun olarak hissedilmez. KAUNOS VE KAYA MEZARLARI Köyceğiz İlçesi sınırlarındadır. Antik kente Ortaca İlçesi, Dalyan Kasabası'ndan karayolu ile ve ayrıca deniz yolu ile de ulaşılabilir. Antik çağ şairi Ovidius un anlattığı bir mitolojik öyküye göre; Miletos un ikiz çocukları Kaunos ve Byblis birlikte büyür. Byblis ikizini öyle çok sever ve beğenirmiş ki, her an onunla birlikte olmak istermiş. Bu sevginin doğa dışı olduğunu bilen Byblis, aşkını bir mektupla Kaunos a bildirince bu durumu öfke ve tiksintiyle karşılayan efsanevi kral, ikizini bir daha görmemek için Milet ten kaçıp Karya ile Likya sınırına gelerek Kaunos Kenti ni kurmuştur. Strabon Kent kapatılabilen bir limana ve tersanelere sahiptir. diyerek Kaunos un antik çağdaki konumunu bize açıklamaktadır. Ancak antik dönemde Anadolu kıyılarında bulunan pek çok liman kenti gibi bugün Kaunos da kıyıdan içeride kalmıştır. Antik kentte dikkat çeken kalıntılar, kayalara oyulmuş kral mezarlarıdır. Büyük ve görkemli olanlar cepheden inantis planlı İyon tapınak yapılarını hatırlatmaktadır. En doğudaki yarım bırakılmış kaya mezarı bu tür eserlerin yapım aşamasını göstermesi açısından hayli ilginç bir örnektir. Kentte dikkati çeken diğer bir alan yukarı akropoldür. Güney yamacı tamamen sarp olan akropolün zirvesinde kulelerle desteklenmiş ortaçağdan kalma bir sur duvarı bulunmaktadır. KAYAKÖY Fethiye ye 8 km. uzaklıktadır. Kayaköy ün geçmişi filolojik açıdan İ.Ö. 3. binlere dek gitmesine karşın, antik dönem kalıntılarından günümüze İ.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen, az sayıda lahit ve kaya mezarları ulaşmıştır. Kentin yamaçlarında izlediğimiz yapıların tamamı, Osmanlı İmparatorluğu nun geç dönemlerinde, azınlıklara tanınan haklarla, 19. yüzyılın 2. yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yerleşen Rumlar tarafından yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş yıllarında bölgede yaşayan Rumlar'ın, Batı Trakya daki Türkler ile değiş tokuş edilmesi sonucu kent boşaltılmıştır. Kentteki yapılar, kapı, pencere ve üst örtü sisteminin doğal etkenlerle yok olmasıyla, hayalet kent görünümü almıştır. Terk edilen kentte, kullanıldığı dönemde, her biri 50 m2. den büyük olmayan, manzara ve ışık açısından birbirinin önünü kapatmayan, genellikle alt katları kiler olan ikişer katlı, girişte çatıdaki yağmur sularının toplandığı zemin altı sarnıçların olduğu, 350 ila 400 konut bulunmaktadır. Konutların yanı sıra evlerin arasına serpiştirilmiş çok sayıda şapel, iki büyük kilise, okul binası ve bir gümrük binası yer almaktadır. 416

417 LETOON Fethiye - Kaş karayolunun 65. km. sinden güneye sapılan yoldan yaklaşık 3 km. gidildiğinde Letoon Antik Kenti ne ulaşılır. Şair Ovidius un anlattığı bir efsaneye göre, Zeus tan hamile kalan tanrıça Leto, ikiz çocukları Artemis ve Apollon u Delos ta doğurur. Sonra Xantos Nehri nin denize ulaştığı yere gelip, nehir boyunca Leto Tapınağı nın bugünkü bulunduğu yerdeki kaynağa varıncaya dek yürür. Kaynakta çocuklarını yıkamak isteyen, fakat yerli halk tarafından engellenen tanrıça, yöre halkını, izin vermemeleri sonucu kızarak kurbağaya çevirir. İşte Letoon Örenyeri nin kuruluşu bu mitolojiye dayanmaktadır. Letoon Örenyeri nde 30 yıldır yapılan kazılarda ele geçen buluntulara göre ilk yerleşim İ.Ö. 7. yüzyıla dek gider. Buradaki kalıntılar ve ele geçen kitabeler Letoon un Likya Birliği döneminde politik ve dini bir merkez olduğunu göstermektedir. Antik kent merkezinde, yan yana dizilmiş üç tapınak bulunmaktadır. Bunlardan en batıdaki İyon düzeninde olup Leto ya, daha küçük olan ve ortada yer alan tapınak Artemis e, en doğuda, Dor düzenindeki tapınak ise Apollon a aittir. Apollon Tapınağı yakınındaki Hellenistik çöplük alanı içinde bulunarak bugün Fethiye Müzesi nde sergilenen üç dilli yazıt çok büyük bir önem taşımaktadır. Likçe, Aramice ve Grekçe ile yazılmış olan yazıt, Likya dilinin çözülmesinde çok büyük bir rol oynamıştır. Tapınakların güneybatısında, Nymphae kültüne adanmış çeşme binası ile bu çeşmenin doğu kenarında, erken hristiyanlık dönemine ait kilise yer almaktadır. Örenyeri içerisinde ayrıca, bir stoa ve Hellenistik dönem tiyatro da görülmeye değer kalıntılar arasında yer alırlar. Halen Fransızlar tarafından bilimsel kazı ve restorasyon çalışmaları yapılmaktadır. PINARA Fethiye ye 40 km. uzaklıkta, Fethiye-Kaş karayolu üzerinde, Minare köyü yakınındadır. Köyden 2 km. stabilize bir yolla ulaşılmaktadır. Antik çağ yazarlardan Stephanos Byzantion Menekrotes den alıntı yaparak Xanthos un nüfusu çok artınca yaşlılardan bir grup, Kragos dağının yüksek olan tepesinde bir kent kurup adına da yuvarlak anlamına gelen Pınara ismini verdiler diyerek kentin kuruluşunu anlatmaktadır. Kentin erken döneme ait kalıntıların bulunduğu yukarı akropolün gerçekten yuvarlak bir şekilde olması bu mitolojiye gerçeklik payı kazandırmaktadır. Kentin ismi Likçe kitabelerde Pinale olarak okunmaktadır. Günümüzde ise antik kentin yakınında bulunan köyün ismi Pınara yı çağrıştırır bir değişimle Minare olarak söylenmektedir. Antik kente doğru yaklaşıldığında, yukarı akropolün sarp olan doğu yamacında bir dantela gibi oyulmuş yüzlerce kaya mezarları dikkati çekerler. Yukarı akropol kısa sürede yetersiz kalınca, ulaşımın daha kolay sağlandığı aşağı akropol yerleşime açılmıştır. Aşağı akropolün yamaçları geçit vermeyecek derecede dik olmasına karşın, gerek terasın oluşturulması, gerekse sağlamlaştırmak açısından yer yer sur duvarı ile desteklenmiştir. Surun güneyindeki kapıdan geçerek kenti dolaştığımızda, arkasını yamaca dayamış Odeon ve önündeki düz alanda Agora, kentin odağını oluşturmaktadır. Sur duvarlarının dışında Roma dönemi bir hamam kalıntısı; Akropol ve hamamın karşısında yer alan, arkasını doğal yamaca dayamış tiyatro bulunmaktadır. TELMESSOS (AMYNTHAS KAYA MEZARI) Telmessos antik kenti tarihinin, filolojik belirlemelere göre İ.Ö. 3. binlere dek gitmesine karşın, bunu kanıtlayacak somut eserlere henüz ulaşılmış değildir. Suidas ın kentin kuruluşu ile ilgili olarak anlattığı bir mitolojiye göre, Troya Savaşı'nın başladığı dönemden Atinalılar dan elçi olarak gelen Odysseus ile Menelaosu evine kabul eden Antenor un kızına aşık olarak, köpek kılığına girip ilişki kuran Apollon dan olma çocuğa Telmessos adı verilir. Bu çocuğun adıyla bağınıtılı olarak, Likya sınırlarında Telmessos kenti kurulur. Böylece Apollon çocuğunu bu yeni kente kâhin olarak atar. 417

418 Her el değiştirmede yakılıp yıkılan ve depremlerle hayli tahrip olan antik kentten günümüze, kaya mezarları ile birkaç lahit mezarın dışında pek kalıntı ulaşmamıştır. Tiyatro Hellenistik dönem özelliklerini yansıtmasına karşın günümüze ulaşan kalıntılar daha çok Roma dönemine aittir. Tiyatro İ.S yüzyılda arenaya dönüştürülmüştür. Antik kentten günümüze ulaşan en eski kalıntı kaya mezarlarıdır. Bunlardan en önemlisi doğu ante duvarı orta bölümündeki Hermapios oğlu Amynthas yazısı nedeniyle Amynthas mezarı olarak isimlendirilen kaya mezarıdır. Mezarın cephesi tümüyle bir İyon tapınak cephesini hatırlatmaktadır. Bu mezarın doğu yönündeki yamaçta bir grup kaya mezarı daha dikkati çeker. Bunlardan iki tanesi tıpkı Amynthas mezarında olduğu gibi tapınak cephelidir. Biri tamamlanmadan yarım bırakılmıştır. TLOS Fethiye ye 40 km. uzaklıkta, Yaka Köyü ndedir. Tlos un, İ.Ö. 14. yüzyıldaki Hitit metinlerinde, Lukka topraklarındaki Dlawa, daha sonraki dönemde Likçe yazıtlarda geçen Tlawa ile Grekçe metinlerdeki Tlos kentinin aynı kent olduğu ve kuruluşunun İ.Ö. 2. binlere dek gittiği kabul edilmektedir. Dik yamaçlarla doğal açıdan korunaklı akropol tepesinin çevresi yer yer sur duvarları ile desteklenerek sağlamlaştırılmıştır. Akropolün kuzey-doğu yönündeki sur duvarlarıyla kaya mezarları Likya kültürünün örneklerindendir. Daha çok doğu ve güneydoğu kesiminde izlenen sur duvarları ise Roma döneminde inşa edilmiştir. Bizans döneminde, birçok yapı, bazı lahitlerin malzemesi kullanılarak onarılmıştır. En üstte devşirme taşlarla yapılan geç dönem yapılar, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu nca görevlendirilmiş bir Bey'in yerleşimine ait duvarlardır. Akropolün doğu yamacında özenle işlenmiş Roma dönemi sur duvarlarının dayandığı alanda, sur duvarlarına paralel devam eden bir stadyum bulunmaktadır. Stadyum karşısındaki yapılar Agora ve bölümlerine ait olmalıdır. Bu alanın güney kesiminde izlediğimiz kalıntılar Gymnasium, Palestra ve hamam yapılarına aittir. Roma dönemine ait bir tiyatro bulunmaktadır. BODRUM İLÇESİ Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesinde arkeolojik olarak; Dağbelen Köyü nün tamamı 1. ve 3.derece arkeolojik sit, Gökçebel Köyü 1.derece arkeolojik sit, Geriş Köyü 1.derece arkeolojik sit, Küdür Yarımadası 1. ve 3.derece doğal sit, Kızılburun Mevkii nde tescilli kaya mezarları bulunmaktadır. Beldenin ilk yerleşim alanı Sandıma, terk edilmiş bir köy olarak dönemin mimari yapısının korunduğu güzel bir örnektir. Bitez Beldesi nde Şapel adı altında eski bir kilise kalıntısı bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin hektarı Arkeolojik ve Doğal Sit alanları olup, bu alanların içinde yer yer tarihi ve kültürel alanlar bulunmaktadır. Yalı Beldesi nde Thjangela ve Syangela bulunmaktadır. BODRUM KALESİ: İlk çağda Zephyra ismi ile bilinen bir ada olup M.S.I.y.y.da kara ile birleşen yarımada üzerine St.jean Şövalyeleri tarafından önceki tarihlerde inşa edilmiş bir Türk Kalesi üzerine yapılmıştır. Bu, Türk Kalesi yılları arasında Menteşe Beyliği ne bağlı denizciler tarafından inşa edilmiştir. Daha sonra 1403 yılında yapılan Ankara Savaşı ndan sonra St.Jean Şövalyeleri Mehmet ÇELEBİ den İzmir de yıkılan kalelerine karşılık yeni bir kale yapmak üzere yer istemişlerdir. Mehmet ÇELEBİ de bir kale yapma iznini St.Jean Şövalyelerine vermiştir. 418

419 Kale karaya yakın planlıdır. 180*185 m. ölçülerindedir. En yüksek yeri deniz seviyesinden 47.5 m. yükseklikte Fransız Kulesi dir. Kaleye kuzeybatı köşesindeki ilk kapıdan geçilerek girilir. İç kaleye kadar7 kapı vardır. Kalenin kuzey ve batı yüzü çift duvarlıdır. Kuzey ve batı hendekleri Şövalyeler döneminde asma köprü ile aşılmaktaydı. Kalenin batı tarafındaki kalın duvarlı çatısı eğimli büyük yapı top korugalıdır. Batı hendeği üstündeki asma köprü kontrol kulesi dış duvarında II. Mahmut un Tuğrası gardın üzerinde Hicri 1235 tarihli okunmaktadır. VI. kapı üzerinde Latince bir yenilikle Şövalyeler Tanrı nın kendilerini korumalarını diler. VII. kapıdan iç kaleye girilmektedir. İç kalede 14 sarnıç bulunur. Anadolu da gotik tarzda, yıllarında yaptırılan ve yılları arasında İspanyol Şövalyeleri tarafından onarılan tek nefli Şapel bulunmaktadır. Güney duvarına bitişik Türk Hamamı, kalenin hapishane olarak kullanıldığı döneme aittir yılında yapılmıştır. Bodrum Kalesi nin kuleleri ünlüdür. İngiliz Kulesi kalenin kuzey-doğu köşesindedir. 3 katlıdır. Kuzeyde ve batıda iki girişi bulunmaktadır. Kulenin yapımına İngilizlerin parasal desteğiyle Kral IV. Henry ( ) zamanında başlanmıştır. Bu kule, İngilizlerin İngiltere dışındaki en büyük anıtıdır. MAUSOLEİON Dünyanın 7 harikasından biri olan Mavsoleion antik adı Halikarnassos olan Bodrum da bulunmaktadır. Karyalı Pers Satrabı Mavsolos tarafından (İ.Ö.350) inşaatına başlanmış; Mavsolos un ölümü üzerine kız kardeşi ve aynı zamanda karısı olan Artemisia tarafından bitirilmiştir. Anıt, 105 X 242 m. boyutundaki bir teras üzerine yapılmıştır. Antik çağ yazarları bu anıtın mimarının Pytheos olduğunu yazarlar. Anıtı süsleyen kabartmaların da o dönemde yaşamış olan heykelcilerden Leokhares, Bryakuis, Skopas ve Timotheos tarafından yapıldığı zamanın antik yazarlardan öğrenilmektedir. Anıtın temelleri yerli kayaya oyulan yaklaşık 5 m. derinlikteki bir çukur içine açılmıştır. Antik kaynaklara göre, tepedeki basamaklı çatıyla birlikte yaklaşık 50 m. yüksekliğindeydi. Anıtın yukarı kısmında dört yanı çevreleyen 36 sütundan (9x11) oluşmuş bir sütun sırası bulunmaktaydı. Tepede 24 basamaklı bir çatı, en üstte de 4 atlı 1 araba, arabanın içinde de Mavsolos ile Artemisia nın heykelleri yer almaktaydı. Çatının en alt basamağı üzerinde koruyucu aslan heykelleri bulunduğu belirtilmektedir. Sütunlar arasında heykeller bulunmaktadır. Sütun sırasının altındaki yapının gövdesi üzerinde de ünlü Amazon Frizi yerleştirilmişti. Anıtın tamamı yeşil taş bloklarla inşa edilmiş, dış yüzü beyaz mermer ve mavimsi kireç taşıyla kaplanmıştır. Uzun yıllar doğa ve insan tahribatına karşın ayakta duran mezar anıtını, İ.S yılında, tüm Batı Anadolu'yu sarsan deprem yıkmıştır da Lord Stratford un, yılları arasında Newton un sürdürdüğü kazılarda ortaya çıkan eserlerle, 19. yüzyıl başlarında St. Jean Şövalyeleri nin kaleyi yaparken duvarda kullandığı eserler, Newton tarafından İngiltere deki British Museum e götürülmüştür. Frizinden iki orjinal parçası da Mavsoleion mezar anıtı alanındaki müzededir yılları arasında Danimarka Aarhus Üniversitesinden Prof. Dr. Kristian Jeppesen başkanlığındaki Danimarkalı kazı kurulu burada bilimsel arkeolojik kazılar yapmıştır. Prof. Dr. Kristian Jeppesen in bilimsel ve maddi katkılarıyla bu alanda küçük bir müze yapısı oluşturulmuştur. Müze 1982 yılında ziyarete açılmıştır. ANTİK TİYATRO: Klasik çağ Bodrum unun günümüze gelmiş anıtsal eseri, tiyatrosudur. Tiyatro antik geleneğe uygun olarak Göktepe nin güney yamacına yaslanmıştır.3 bölümden oluşmuştur. 419

420 GÖKTEPE: Antik Tiyatronun güney yamacına yaslandığı Göktepe nin üst bölümlerinde kaya içine oyulmuş yüzlerce mezar bulunmaktadır. Çoğunluğu Helenistik ve Roma devrine tarihlendirilen bu mezar odalarının çok azında yer yer fresk izlerine rastlanılmaktadır. MİNDOS KAPISI: Halikarnassos şehir sularının en önemli yeri Mindos Kapısıdır. Kapıya şehrin batı çıkışında bulunan Türk Mezarlığının yanındaki eski Gümbet yoluyla ulaşılır. Çevrede Hellenistik ve Roma devrine ait tonozlu mezarlar da bulunmaktadır. Yöresel adı Diktiri dir. MİLAS İLÇESİ GÜMÜŞKESEN MEZAR ANITI Milas merkezdedir. İ.S. 2.yüzyıla tarihlenmektedir. Anıt mezar, dikdörtgen bir mezar odası ile bu odanın üzerindeki paye ve sütunların taşıdığı piramit gibi gittikçe daralan bir örtüden ibarettir. Anıt, iki basamaklı bir krepis üzerindedir. Mezar odasına bir kapı ile girilmektedir. Odanın içinde üst katın döşemesini destekleyen dört paye vardır. Üst katın tabanında yer alan bir delikten aşağıda yatan ölünün üzerine şarap döküldüğü tahmin edilmektedir. Açık bir sütun dizisi ile çevrili olan üst katın her köşesinde birer kare sütun, bunların arasında ikişer oval sütun yer almaktadır. BEÇİN Milas ın 5 km. güneyindeki ovada birdenbire 200 metre yükselen platonun kenarına Menteşeoğullar'ı tarafından kurulmuş bir Ortaçağ kentidir. Antik çağlarda önemli bir yerleşim yeri olmamasına karşın, Beçin Kalesi nin duvarlarında antik çağ yapı kalıntıları devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Kalenin iç kapısının sağ tarafındaki duvar, bir tapınağın altı basamaklı mermer krepisi üzerine oturmaktadır. Kentin ismi Ortaçağ İtalyan kaynaklarında Pezona, Türk ve İslam metinlerinde Barçın, yakın zamanda ise Peçin olarak geçer. Bugünkü söylenişi Beçin şeklindedir. 17. yüzyılda Evliya Çelebi nin Seyahatnamesi nde; Beçin, kale içinde 20 evden ibaret Milas a bağlı bir nahiye idi. diye yazar. 13. yüzyılın ikinci yarısında bölgeyi ele geçiren Menteşoğulları başlangıçta Milas ı başkent yapmışlardır. 14. yüzyılın başlarında savunması kolay olduğu için hükümet merkezini Beçin e taşımışlardır. Beçin, Tacettin Ahmet Gazi nin hükümdarlığı süresince beyliğin başkenti olarak kalmıştır. Bu kişinin 1391 de ölümünden sonra yöre, Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katılınca hükümet merkezi Balat a (Milet) taşınmıştır. Kentte günümüze ulaşan yapı kalıntıları, Milas ovasına bakan iç kalede, surlarla çevrili dış kalede, surların dışında güneydeki Kepez ve Siğmen mevkilerinde yoğunlaşmaktadır. EUROMOS Milas İlçe merkezine 10 km uzaklıkta, İzmir karayolu üzerinde yer alan Euromos, antik çağda Mylasa dan sonra yörenin en önemli kentiydi, Kentin adı İ.Ö. 5. yüzyılda Kyramos ya da Hyramos biçiminde karşımıza çıkıyor. Yunanca da Güçlü anlamına gelen Euromos, Mausolos un Hellenleştirme politikası sonucu kullanılmaya başlanmıştır. Kent kalıntıları çok yıpranmış olmalarına karşın, Asya nın en iyi korunmuş yarım düzine tapınağından biri de Euromos daki Zeus Tapınağı dır. İ.S. 2. yüzyıldan kalma yapı cephelerinde 6, yanlarında 9 sütunlu ve Korinth düzeninde yapılmıştır. Yapının kuzey kenarındaki üç sütun ile güney batı köşesindeki sütunun yivsiz oluşundan süsleme işinin yarıda bırakıldığı anlaşılıyor. Kuzeye ve batıya bakan yüzlerdeki sütunların tümünde adak yazıt taşıyan panolar vardır. Tiyatro ovanın hemen üzerindeki yamacın girintisi içinde yer almaktadır. Düz bir alan üzerindeki Agora yı çevreleyen Stoa nın birkaç sütunu görülmektedir. Daha batıda bir başka Stoa daha vardır. 420

421 Zeus Tapınağı ve çevresinde 1970 li yıllarda Prof. Ümit SERDAROĞLU tarafından kazı ve restorasyon çalışmaları yapılmıştır. LABRANDA Zeus Labrandos un kutsal alanı olan Labranda, Milas ın 14 km. kuzey doğusunda yer almaktadır. En eski buluntular yaklaşık İ.Ö. 600 yılına aittir. İ.Ö. 6. ve 5. yüzyılda kutsal alan, sonradan tapınak terası olarak kullanılan küçük yapay bir düzeltiden oluşuyordu. İ. Ö. 497 de kutsal alanda bir savaş yapılır ve Karia ordusu müttefikleri Miletliler le birlikte Pers ordusuna yenilirler. İ.Ö. 4. yüzyıl tapınağın en önemli devridir. Mausolos (İ.Ö ) ve Idrieus (İ.Ö ) adlı satraplar zamanında burası yeni bir görünüm kazanır. İ.Ö. 355 de Labranda daki yıllık kurban şöleninde Mausolos kendisine yapılan bir suikastten son anda kurtulduğu için burada bir dizi yapay teraslar, küçük bir Dor bina, anıtsal merdiven, iki geniş ziyafet salonu (Andronlar), sundurmalı yapı (Oikoi), stoa ve etrafı sütunlu Zeus Tapınağı gibi geniş çapta inşaatlar yapılmıştır. İ.Ö. 344 de İdrieus un ölümüyle imar faaliyetleri son bulmuştur. Kutsal alanın kült yeri olarak kullanılması İ.S. 4. yüzyılda meydana gelen büyük yangın felaketiyle son bulmuştur. Labranda daki kutsal alana Mylasa dan başlayan ve 8 m. genişliğinde olan kutsal yol ile ulaşılırdı. Propylon bölgesi, kuzeyde, üzerindeki dört geniş geçitle uzun odalara açılan bir duvarla sınırlanır. Bu uzun odalar depo veya hazine odalarıdır. 12 metre genişliğindeki merdivenle orta terasa ulaşılır. Mausolos un Andronu (Andron B) burada yer almaktadır. En üst terasta yer alan Zeus Tapınağı doğuya dönüktür. En eski evresi İ.Ö. 4. yüzyıla tarihlenir. Tapınağın güney batısında ve yakınında İdrieus un Andronu (Andron A) bulunmaktadır. Oikoi, antreler arasında yer alan iki dikdörtgen odadan oluşmaktadır. Bu bina muhtemelen hem kutsal alanın arşivi hem de rahiplerin çalışma yeri ve kutsal ziyafetler için kullanılmıştır. Kutsal alanın kuzeyinde dik bir yokuş yer alır. Bunun güney yamacında tapınağın üzerinde 15 m. uzunluğunda bir mezar yer almaktadır. Kutsal alanın 200 m. batısında stadyum bulunmaktadır. Labranda kazısı 1948 yılında İsveç Uppsala Üniversitesi nden A.W. PERSSON tarafından başlamış, kazılar P. HELLSTRÖM tarafından yürütülmektedir. HERAKLEİA Herakleia ya Milas - Söke karayolu üzerindeki Çamiçi Beldesinden ayrılan bir yolla ulaşılır. Kent Kapıkırı Köyü içerisinde kalmaktadır. Milas a 39 km. uzaklıktadır. Kent, antik çağda Ege Denizi nin bir uzantısı olan Latmos Körfezi ne sahipti. Ancak Menderes Nehri nin getirdiği alüvyonlarla dolması sonucu körfez bugünkü Bafa Gölü ne dönüşmüştür. Kent adını ünlü mitoloji kahramanı Herakles ten almıştır. İ.Ö. 8. yüzyılda adı Latmos iken Persler zamanında Karya Satrabı Mausolos un eline geçmiştir. İskender in Asya seferi sonucu İskender İmparatorluğu nun, daha sonra Seleukoslar ın egemenliğine bağlanmıştır. İ.Ö. 1.yüzyılda denizle ilişkisinin kesilmesi üzerine eski önemini kaybeden Herakleia ulaşımdaki güçlük nedeniyle Hıristiyan keşişlerin bir gizlenme yeri olmuştur. Çok engebeli ve kayalık bir arazi üzerine kurulan antik kentin etrafı 65 kule ile takviye edilen 6.5 km. uzunluğunda sur ile çevrilmiştir. Düzgün dikdörtgen ve kare taş işçiliği gösteren sur duvarları Hellenistik dönemde yapılmıştır. Hippodamos şehir planına göre iskan edilen Herakleia, birbirini dik kesen ızgara biçimli parsel ve sokak planının iyi uygulandığı örneklerden biridir. Athena Tapınağı kentin en iyi korunmuş yapılarından biridir. Hellenistik Çağ yapısıdır. Athena Tapınağı nın doğusunda yer alan Agora iki katlı olup, birinci katı ayakta kalmıştır. Agora nın doğusundaki U plânlı yapı Bouleterion dur. Tiyatro kentin kuzey doğusunda yer alır. Kentin sahiline ve adalara giden yolun kenarında Endymion Kutsal Alanı yer almakatadır. Mitolojiye göre Ay Tanrıçası Selene Latmos Dağları nda çobanlık yapan güzel delikanlı Endymion a aşık olur ve onu ebedi uykuya mahkum eder. 421

422 Bafa Gölü içerisinde yer alan adacıklarda ve Latmos Dağı kayalıklarında birçok manastır yer alır. Sina Yarımadası ve Yunanistan dan gelen rahipler M.S. 7. yüzyılda ilk manastırı kurmuşlardır. 13 manastır bulunmaktadır. Bunların en ünlüleri Yediler, Stylos, Soteros, Menet Adası, İkizce Adalar ve Kahve Asar Adası manastırlarıdır. Ayrıca manastırlar etrafına yayılmış keşişlerin tek başına yaşadığı pek çok mağara veya çilehane vardır. Manastırlara yakın olanların içi zengin fresklerle süslüdür. Bu çilehanelerin tavanlarını ve duvarlarını süsleyen freskler İsa nın hayatını, Meryem i ve azizleri tasvir eder. Herakleia Antik Kenti nde Alman Anneliese PESCHLOW tarafından yapılmakta olan yüzey araştırmasına her yıl devam edilmektedir. İASOS Milas a 28 km. uzaklıktaki Kıyıkışlacık Köyü içindeki üç tarafı denizle çevrili bir yarımada üzerine kurulmuştur. Mitolojiye göre Argos tan gelenler tarafından kurulduğu ve ismini kolonistlerin başı Iasos tan aldığı söylenmektedir. İ.Ö. 5. yüzyıla dek Iasos hakkında eski kaynaklarda bilgi yoktur. Kentin kurulduğu alan önceleri bir ada iken daha sonra adanın denizle birleştiği berzah dolmuş ve ada, yarımada haline dönmüştür. Antik kente ait önemli yapılar bu yarımada üzerinde yer almaktadır. Büyük sur, su kemerleri, mezarlar ile balık pazarı olarak adlandırılan yapı ise sur dışında yer almaktadır. Iasos da yapılan kazılarda kentteki en eski yerleşimin İ.Ö. 3. bin sonuna dek uzandığı belirlenmiştir. İskender in İ.Ö. 334 te Miletos u kuşatması üzerine Iasos, kente yardım etmeye çalışan Pers donanmasına bir gemi bağışında bulundu. On yıl sonra Ekbatan da İskender in silah deposu komutanlığında Gorgos adlı bir Iasoslu bulunuyordu. İskender in ilgisini çeken bir başka Iasoslu da yunus tarafından sevilme gibi garip bir yazgıya sahip olan erkek çocuktu. Iasos ta erkek çocukların Gimnasiumda çalıştıktan sonra denizde yıkanmaları bir gelenekti. Bu sırada kıyıya yanaşan yunus, çocuklardan birini sırtına alıp, açıklara götürüyor ve sonra yeniden kıyıya bırakıyordu. Bir anlatıya göre bu öyküyü duyan İskender, çocuğu Babil e getirtip deniz tanrısı Poseidon un rahibi yapmış. Iasoslular bu olaydan, İ.Ö. 3. yüzyılda çıkarılan madeni paralarında, kolunu yunusun sırtına atmış biçimde yüzen çocuk betimlemesine yer verecek kadar etkilenmişlerdir. Agora ya kemerli bir kapıdan geçilerek girilir. Agora nın güney batısında Bouleterion yapısı yer alır. Agora nın doğu köşesinde 17 x 13 m. boyutlarındaki önü sütunlu dikdörtgen plânlı yapı Caesareon olarak tanımlanır. Agora nın güney batı köşesindeki geniş düzlükte Artemis Astias Tapınağı bulunlmaktadır. Tiyatro, kentin ortasındaki yükseltinin kuzey doğu yamacında kurulmuştur. Orta Çağ kalesi kentin en yüksek kesiminde ve tam ortasında yer alır. Liman, yarımada ile kara arasında yaklaşık 850 m. uzunluğundadır. Liman ağzında yer alan kule mendirek kulesi olup, bir Orta Çağ yapısıdır. Bunun karşısındaki diğer kule yıkılmıştır. Kullanıldıkları çağlarda her iki kule arasına zincir gerilmek suretiyle istenmeyen tekneler limana alınmazdı. Kent içindeki Agora, Arkaik Çağ mezarlığı olarak kullanılmıştır. Roma Devri mezarlığının batısındaki yamaçlarda kayaya oyulmuş kaya mezarları ile bina şeklinde yapılmış mezarlar yer alır. Kentteki en ünlü mezar ise halk arasında Balık Pazarı olarak bilinen Roma Dönemi ne ait anıt mezardır. Balık Pazarı anıt mezarı Kültür Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmeleri Merkez Müdürlüğü nce sağlanan ödenekle 1993 yılı sonunda restore edilmeye başlanmış. Restorasyon sonucunda, Iasos kazılarında bulunan mimari parçalar ve eserler, galeriler içerisinde teşhir edilerek, Balık Pazarı Açıkhava Müzesi olarak 11 Ağustos 1995 tarihinde açılmıştır. Iasos kazıları 1960 yılında Prof. Doro LEVİ başkanlığındaki İtalyan Arkeoloji Heyeti tarafından başlatılmış olup, halen Dr. Fede BERTİ tarafından devam ettirilmektedir. 422

423 DATÇA İLÇESİ KNİDOS Datça İlçesi, Yazı Köyü sınırları içindedir. Datça ya 35 km. dir. Deniz yolu ile ulaşım turizm sezonu boyunca gezi tekneleri ve yatlarla yapılmaktadır. Bölgenin Pers egemenliğinde olduğu yıllarda (İ.Ö.360), Knidoslular kentlerinden ayrılarak, yarımadanın en uç noktasında Hippodamos plânında yeni bir Knidos kenti kurmuşlardır. Strabon, Knidos un teraslar üzerine kurulduğunu, bir tiyatro gibi kıyıdan akropolise yükseldiğini, hem kara ve hem de ada yerleşimi ile Çift kent görünümünde olduğunu yazmıştır. Kentin güneyinde Ticaret Limanı yer almaktadır. Kentin kuzeydoğusunda yer alan küçük limanın girişi koridor şeklindedir. En dar yerinde karşılıklı, yuvarlak plânlı iki kontrol kulesi bulunmaktadır yıllarında Charles T. NEWTON, yıllarında Prof. Dr. Iris Cornelia LOVE tarafından kazı çalışmaları yapılmıştır yılından sonra, Prof. Ramazan ÖZGAN başkanlığında arkeolojik kazılar yapılmaktadır. Knidos ta doğu batı yönünde uzanan bir cadde ve bu yolun altında ve üstünde, kamu yapıları, aşağı ve yukarı tiyatrolar, Demeter Kutsal Alanı, küçük bir Odeon, Aphrodite Tapınağı, Korinth Tapınağı, Roma Mezarı, Agora, Anıtsal Yapı, Hellenistik Stoa, Dionisos Mabedi ve Bizans Kilisesi, Roma Dönemi Bouleuterionu, Propylon ve basamaklı cadde gibi yapı kalıntıları yer almaktadır. Knidos Antik Kenti içinde yer alan kült yapılarından en ünlüsü, zamanında Knidos Aphroditi nin korunduğu varsayılan yuvarlak plânlı tapınaktır. DÜZENLENMEMİŞ ÖRENYERLERİ MUĞLA MÜZESİNE BAĞLI ÖRENYERLERİ ÖRENYERİ 1-MOBOLLA 2-PİSYE 3-THERA 4-KYLLANDOS 5-KOLONA 6-PLADASA 7-İDYMA 8-PANAMARA 9-KORANZA 10-KYS 11-HYLLARİMA BULUNDUĞU YER MERKEZ YEŞİLYURT YERKESİK DOĞANKÖY YENİKÖY SARNIÇ GÖKOVA BAĞYAKA TURGUT DOKUZÇAM DEREBAĞ MARMARİS MÜZESİNE BAĞLI ÖRENYERLERİ ÖRENYERİ 1-SERÇE LİMANI 2-LORYMA 3-PHONİX 4-SARANDA 5-THYSANOS 6-SYRNA 7-HYDOS 8-BYBASSOS 9-COSTABUS 10-ERİNE 11-CENNET ADASI 12-EUTHENA 13-PHYSKOS 14-GALLİPOLİS BULUNDUĞU YER TAŞLICA TAŞLICA TAŞLICA SÖĞÜT SÖĞÜT BAYIR TURGUT SARNIÇ HİSARÖNÜ HİSARÖNÜ İÇMELER BAYIR MERKEZ ÇAMLI 423

424 15-TYMNOS (THYSONOS) SÖĞÜT 16-PARTAKİS KIZILADA 17-TRİOPİON YAKAKÖY 18-ACANTHUS KIZLAN 19-BİBASSOS EMECİK 20-ESKİ DATÇA BURGAZ FETHİYE MÜZESİNE BAĞLI ÖRENYERLERİ ÖRENYERİ BULUNDUĞU YER 1-BALBURA ÇOBANİSA 2-TERMESSUS KINIK 3-TELANDRUS ARPACIK 4-DEADALA KERTMEÇ 5-OINOANDA ANBARKAVAK 6-ARAXA ÖREN 7-TELMESSOS MERKEZ 8-ALOANDA KABAAĞAÇ 9-KARMLASSOS KAYAKÖY 10-TERSANE ADASI GÖCEK 11-DOMUZ ADASI GÖCEK 12-ARSADA KORUBÜKÜ 13-SİDYMA BOĞAİÇİ 14-PYDNEE GAVURAĞILI 15-ŞOVALYE ADASI MERKEZ 16-PSİLİS SARIGERME 17-KALYNDA KARGINKÜRE 18-OCTOPOLİS KIZILYAKA 19-ALYCANDA ŞEREFLER 20-CYRA KAPUKIRGAN 21-LİSİA KAPIDAĞ 22-LYDAE KAPIDAĞ BODRUM MÜZESİNE BAĞLI ÖRENYERLERİ ÖRENYERİ BULUNDUĞU YER 1-HALİKARNASSOS MERKEZ 2-CARYANDA TÜRKBÜKÜ 3-BADEM ADASI GÖLTÜRKBÜKÜ 4-MYNDOS GÜMÜŞLÜK 5-TELMİSOS GÜRECE 6-TERMERA TURGUTREİS 7-TERMERİON AKYARLAR 8-ARCOMESUS KARAADA 9-PEDASA KONACIK 10-SYANGELA ÇİFTLİKKÖY 11-THANGELA ÇİFTLİKKÖY 12-URANİOM BURGAZKALE 13-MADNASA GÖLTÜRKBÜKÜ 14-SİDE-SİBDA GÖLTÜRKBÜKÜ MİLAS MÜZESİNE BAĞLI ÖRENYERLERİ ÖRENYERİ 1-PİDASA BULUNDUĞU YER EĞRİDERE 424

425 2-OLYMOS BAHÇEBURUN 3-OMBİANOS ORTAKÖY 4-HYDAİ DAMLIBOĞAZ 5-ALAGÜN ZEYTİNLİKUYU 6-PASSALA GÜLLÜK 7-BARGİLYA BOĞAZİÇİ 8-CİNDYA KEMİKLER 9-KASOSSOS ÇAMKÖY 10-KİLDARA KUZYAKA 11-HAYDİSOS KARACAHİSAR 12-GÜVEDAĞ ÇAMLICA 13-CERAMOS ÖREN 14-KHALKETOR KARAKUYU Muğla İli ile ilgili tarihi, kültürel, arkeolojik ve turistik özellikli bölümler geniş olarak kitabın F ve G bölümlerinde sunulmuştur. M.1.2.Kırsal Alanlar Eğer plansız alanda ise; Plansız Alanlar Yönetmeliğine göre Köy Yerleşik Alanı tespiti yapılmakta, yerleşik alanda köy halkının ihtiyacını karşılamaya yönelik konut, tarım ve hayvancılık amaçlı yapılar ile müştemilat binalarının projelerinin fen ve sağlık kurallarına uygun olduğuna dair Valilik görüşü alınmasından sonra, Muhtarlıkça izin verilmesi ve bu izne uygun olarak yapının yapılması şarttır. Yerleşik alan dışında tüm yapılar Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İznine tabidir. M Kırsal Yerleşme Deseni Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde Geriş, Gökçebel, Dağbelen kırsal yerleşimlerinde oluşturulan imar uygulamaları kırsal alan yerleşim düzenine uygun olarak yapılmaktadır. Bitez Beldesi genellikle narenciye bahçesi ve seralık alanlarla kaplıdır. Göltürkbükü Beldesi nin kırsal alanı yaklaşık ha. dır. M Arazi Mülkiyeti İl merkezimizdeki; arazi mülkiyeti genelde özeldir. Ayrıca Hazine ve Orman a ait mülkiyetler bulunmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde şahıs, Vakıf ve Hazine olarak görülmektedir. Bitez Beldesi nde arazi mülkiyetinin % 90 şahıs arazisidir. Göltürkbükü Belde sınırları içinde arazilerin mülkiyeti orman, Hazine ve şahıslar adına olmak üzere kayıtlıdır. Yalı Beldesi nde genellikle şahıs arazileri bulunmaktadır. Mumcular: Genellikle şahıs arazileridir. Ortaca İlçesi: İlçede %80 Özel Mülkiytet diğer %20 kamu mülkiyetindir. Marmaris İlçesi, İçmeler Beldesi nde belde içinde kadastro çalışmaları tamamlanmış olup, mülkiyetler tapulu arazilerdir. Turunç Beldesi nde mülkiyet önemli oranda bölüntülere uğramıştır. Parsel büyüklükleri 200 m 2 lere kadar düşmüştür. Yerleşmede mülkiyet sahibi çoğunlukla yerli halktır. M.2.Altyapı İl merkezimizdeki alt yapı çalışmaları; projeleri yapılmış olup, kaynak bulunduğu takdirde yapılacaktır. 425

426 Bodrum İlçesi Yalıkavak yerleşim merkezinde kanalizasyon mevcut değildir. Yalıkavak ta kanalizasyon kanalizasyon projesi İller Bankası nca tamamlanmış, ancak inşaatına başlanılmamıştır. Belde de yaygın olarak fosseptik sistemi kullanılmaktadır. Belediyeye ait 2 adet vidanjör ve özel çalışan vidanjörlerle çekilen atık sular belediyenin belirlediği alana deşarj etmektedirler. Siteler, oteller ve tatil köylerinde arıtma tesisleri kullanılmaktadır. İller Bankası içme suyu projesi tarihinde onaylanmıştır yılında geçici kabulü yapılmış, proje bağlantıları Belediyece tamamlanıp içme suyu temini yaz ayından itibaren tamamı sağlanacaktır. Şu anda belediyenin içme suyu temini çoğunluğu artezyen kuyularından sağlanmaktadır. 24 adet artezyen kuyusu mevcuttur. 25 ve 40 tonluk 2 depo Geriş Köyü nde, 250 ton luk 1 adet depo da Gökçebel Köyü nde bulunmaktadır. Otomatik klorlama sistemi bulunan ve 400 ton luk 2 depo içme suyu projesi tamamlandığında devreye girecektir. Klorlama, belediye elemanlarınca yapılmaktadır. Konacık Belediyesi sınırları dahilinde altyapı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. Sadece 1 mahallede (Çataltepe) toplama çukuru bulunmaktadır. Yaklaşık 350 adet hane bu çukura bağlanmıştır. Su anda da Beşkuyular Mahellesi ne 1 adet toplama çukuru yapımına başlanmıştır. Turgutreis Beldesi nde kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nin altyapı sorunu %50-60 oranında tamamlanmıştır. Göltürkbükü Beldesi nin Türkbükü yerleşiminin Atıksu Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi büyük bir kısmında tamamlanarak vatandaşların hizmetine sunulmuştur. Gündoğan; Belde de kanalizasyon bulunmamakta olup, atıksular fosseptikte toplanmaktadır. Ortaca İlçesi: İlçe merkezinde kanalizasyon sistemi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Dalyan Beldemiz Özel Çevre Koruma Bölgesi olduğundan, altyapı yapımı 1999 yılı sonlarında Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığınca ihale edilmiş olup, 2002 yılı sonlarında I. Etap kanalizasyon projesi tamamlanıp faaliyete geçirilmiştir yılı Kasım ayı itibariyle kanalizasyon 2. Etabın metresi tamamlanmıştır. İlçemiz merkezinde atık su arıtma tesisi inşaatına 2009 yılının ilk ayı başlanacaktır. Dalyan Beldesinde atık su sistemi, kanalizasyon ve arıtma tesisi bulunmaktadır. Marmaris İlçesi: Atıksu sistemi 5 adet pompa terfi merkezi, arıtma tesisi (aktif çamur arıtma projesi), derin deniz deşarj hattı ve arka kanalizasyon şebekesinden oluşmaktadır. Turunç Beldesi: Beldede atıksu sistemi, kanalizasyon ve arıtma tesisi ile çözülmüştür. Turunç ta % 95 kanalizasyon sistemi, % 5 i fosseptiktir. Bozburun Beldesi: Sızdırmasız ve Sızdırmalı fosseptik çukurlarıyla bertaraf edilmektedir. Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Sistemi yoktur. M.3.Binalar ve Yapı Çeşitleri M.3.1.Kamu Binaları İlimiz merkezindeki kamu binaları; Bölge Müdürlükleri, İl Müdürlükleri, Belediye ve buna bağlı hizmet binaları v.b. binalardan oluşmaktadır. Orman Bölge Müdürlüğüne ait 27 idare binası, 403 lojmanı, 90 yangın mücadele ekip binası 179 diğer binalar olmak üzere toplam 691 binası mevcuttur. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait hizmet binalarının projelendirilmesi ve yapım esnasındaki fenni sorumluluğu İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne aittir. Köyceğiz İlçesi kamu binaları; Hükümet Konağı bünyesinde (Kaymakamlık, Belediye Başkanlığı, S.S.K Sağlık İstasyonu, Mal Müdürlüğü, Emniyet Amirliği, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Sağlık Grup Başkanlığı, Kadastro Şefliği, Müftülük, TEDAŞ, Dış Ticaret, Nüfus Müdürlüğü ve Tapu Sicil Müdürlüğü), Adliye Binası, Vergi Dairesi, Orman İşletme Müdürlüğü, Tarım İlçe Müdürlüğü, 426

427 Halk Eğitim Müdürlüğü, Özel İdare Müdürlüğü, Polis Karakolu, Ö.Ç.K.K.Müdürlüğü, Askerlik Şubesi, Jandarma Bölük Komutanlığı, P.T.T., Turizm Müdürlüğü, Meteoroloji Müdürlüğü, İlçe Spor Müdürlüğü, T.H.K., Karayolları Bakımevi, İtfaiye Amirliği, TEDAŞ Arıza, Halk Bankası, Ziraat Bankası, İş Bankası binalarıdır. Datça İlçesi kamu binaları: Hükümet Konağı, Meteoroloji Müdürlüğü, Liman Başkanlığı, Gümrük Müdürlüğü, Ziraat Bankası, Türkiye İş Bankası ve Belediye Başkanlığı, İlçe Jandarma Komutanlığı, Hava Radar Mevzi Komutanlığı dır. Ula İlçesi nde İlköğretim okulu, lise, sağlık ocağı, belediye jandarma karakol komutanlığı, PTT, bölge trafik istasyonu, 112 acil servis istasyonu ve tarım kredi koopreratifi ve kalkınma kooperatifi tesisleri mevcuttur. Dalaman İlçesi: hükümet konağı, Belde hizmet binası, adliye, Jandarma binası bulunmaktadır. Fethiye İlçesi nde kamu kurum ve kuruluşları bulunmaktadır. Bodrum İlçesi nde kamu kurum ve kuruluşlarını binaları bulunmaktadır. Yalıkavak Beldesi nde; Belediyeye ait Hizmet Binası, 1 adet Kademe Amirliği Binası, 1 adet İtfaiye Binası, Halk Bankası, TEDAŞ Hizmet Binası, PTT, Merkez Jandarma Karakol Binası, Gökçebel Jandarma Karakol Binası, Gümüşkaya Jandarma Karakol Binası bulunmaktadır. Bitez Beldesi nde Belediye, Karayolalrı Şantiye ve Sağlık Evi bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nde 1 adet Belediye Binası, 1 adet Zabıta Binası mevcuttur. Gündoğan; Belediye Hizmet Binası ve PTT Binası bulunmaktadır. Mumcular: Ziraat Bankası, Belediye binası, Tarım Kredi Kooperatifi, Karakol. Marmaris İlçesi nde kamu kurum ve kuruluşları binaları bulunmaktadır. Armutalan Beldesi nde 6 adet kamu binası mevcuttur. İçmeler Belediyesi ne ait hizmet binası ile çeşitli kurumlara ait kamplar ve sosyal tesisler bulunmaktadır. Turunç Beldesi nde 1 adet Belediye Binası, 1 adet Telekom Binası mevcuttur. Ortaca İlçesi: İlçede binalar betonarme ve yığma tuğla yapılmaktadır. M.3.2.Okullar Hizmet binalarının projelendirilmesi ve yapım esnasındaki fenni sorumluluğu İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne aittir. sitesindeki yılı verilerine göre İlimizde bulunan okulların dağılımı aşağıda tablolar halinde açıklanmıştır. 1-) İlimiz Dâhilindeki Okullar. OKUL TÜRÜ OKUL SAYISI Okul Öncesi(Ana Okulu) 11 İlköğretim Okulu 352 Genel Lise 8 Fen Lisesi 1 427

428 Anadolu Lisesi 26 Anadolu Öğretmen Lisesi 4 Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi 1 Meslek Liseleri 21(17 Meslek Lisesi+4 Sağlık Meslek lisesi) Öğretmen evi 12 Mesleki Eğitim Merkezi 8 Halk Eğitim Merkezi 12 TOPLAM ) İlçelere Göre İlköğretim Okulları Okul-Öğrenci sayıları İLÇE ADI OKUL SAYISI ÖĞRENCİ SAYISI Merkez Bodrum Dalaman Datça Fethiye Kavaklıdere Köyceğiz Marmaris Milas Ortaca Ula Yatağan TOPLAM ) İlimiz Dahilin de ki Özel Okullarımız OKUL TÜRÜ OKUL SAYISI ÖĞRENCİ SAYISI İlköğretim Okulu Orta Öğretim Okulu ) İlimiz Dahilin de Faaliyet Gösteren Özel Öğrenci Yurtları OKUL TÜRÜ OKUL SAYISI ÖĞRENCİ SAYISI Özel Ortaöğrt. Öğrenci Yurdu Özel Yükseköğrtm Öğren Yur M.3.3.Hastaneler ve Sağlık Tesisleri İl merkezinde bulunan hastaneler ve sağlık tesisleri; Devlet Hastanesi, Sigorta Hastanesi, Yücelen Hastanesi, Sağlık ocakları ve Dispanserlerden oluşmaktadır. Hizmet binalarının projelendirilmesi ve yapım esnasındaki fenni sorumluluğu İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne aittir. Köyceğiz İlçesi nde; 1 hastane (yeterli uzman doktoru yok), 1 sağlık ocağı ve 1 adet S.S.K.Sağlık İstasyonu bulunmaktadır. 428

429 Datça İlçesi: Devlet Hastanesi ve Merkez Sağlık Ocağı Tabipliği bulunmaktadır. Ula İlçesi; merkezde 1, köylerde 5 olmak üzere toplam 6 tane sağlık ocağı vardır. İlçeye bağlı köylerde 7 adet sağlık evi vardır. İlçeye bağlı 1 tane 112 Acil Yardım İstasyonu, 1 adet SSK Sağlık Dispanseri vardır. Dalaman İlçesi: 30 yataklı Devlet Hastanesi, 2 adet sağlık ocağı bulunmaktadır. Bodrum İlçesi: 1 Devlet Hastanesi, 2 Özel Hastane, 10 Sağlık Ocağı, 40 Sağlık Evi bulunmaktadır. Yalıkavak Beldesi nde 1 adet Sağlık Ocağı ve 1 adette özel poliklinik bulunmaktadır. Turgutreis Beldesi nde 1 adet sağlık ocağı bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nde 1 adet Sağlık Ocağı bulunmaktadır. Gündoğan; 1 adet Sağlık Ocağı bulunmaktadır. Gümüşlük; 1 adet Sağlık Ocağı vardır. Mumcular: 1 adet Sağlık Ocağı. Marmaris İlçesi nde 1 Devlet Hastanesi, 2 Özel Hastane, 10 Sağlık Ocağı vardır. Armutalan Beldesi nde 1 adettir. İçmeler Beldesi nde 1 adet sağlık ocağı, 1 adet özel poliklinik, bulunmaktadır. Turunç Beldesi: 1 adet Sağlık Ocağı mevcuttur. Ortaca İçesi:; 1985 yılında Sağlık Merkezi olarak kurulup, 1986 yılında Devlet Hastanesi adını alan 50 yataklı Hastane ve 4 Sağlık Ocağı vasıtasıyla verilmektedir. Merkez Sağlık Ocaklarına bağlı 5 Sağlık Evi, Köy Sağlık Ocaklarına bağlı 5 Sağlık Evi olmak üzere toplam 10 Sağlık Evi bulunmaktadır. M.3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler İl merkezimizde bulunan tesisler; -İskender Alper Kültür Merkezi -Kültür Evi -Kışla Parkı -Karabağlar Yaylası Kahveleri -Kadın Dayanışma Evi Köyceğiz İlçesi nde; Belediyeye ait 1 adet kışlık düğün salonu ve çeşitli sanat ve etkinliklerin düzenlendiği Halk Eğitim Merkezi Salonu bulunmaktadır. Datça İlçesi; Meteoroloji Lojmanları, Emniyet Müdürlüğü Lojmanları, Hava Radar Mevzi Komutanlığı Lojmanları, İlçe Jandarma Komutanlığı Lojmanları ve Sağlık Ocağı Lojmanları ile Öğretmenevi ve Milli Eğitimi Dinlenme Tesisleri bulunmaktadır. Ayrıca Datça da İskele Mahallesi, Esenada Mevkiinde 1 adet Açık Anfitiyatro mevcuttur. Ula: 1 adet tiyatro salonu, 1 adet kapalı spor salonu ve 1 adet Maliye Bakanlığı na bağlı dinlenme tesisi vardır. Dalaman İlçesi: 1 adet kapalı spor salonu, 1 adet kültür merkezi, 1adet stadyum Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde Belediyeye ait 1 Kültür Salonu, Belediye Düğün Salonu, Sanat Galerisi olarak restore edilmiş 1 su sarnıcı, Sadıma Köyü ne yerleşen bir ressam ve heykeltraşın restore ederek işlettiği 1 adet sanat evi, Yalıkavak Marinası nda inşaatı devam eden 1 Anfi 429

430 Tiyatro ve spor salonu bulunmaktadır. Bitez Beldesi nde Belediyeye ait 2 adet sosyal tesis bulunmaktadır. Turgutreis Beldesi nde Belediyeye ait 1 tane, Jandarmaya 1 adet tesis bulunmaktadır. Gündoğan; 1 adet kütüphane bulunmaktadır. Gümüşlük; 1 adet Belediye ve 1 adet Jandarma Binası bulunmaktadır. Mumcular: 4 adet çocuk oyun grubu, 1 Halısaha, 1 Futbol sahası, 2 Park. M.3.5.Endüstriyel Yapılar İl merkezinde; Muğla Kireç Sanayi A.Ş. bulunmakta olup, şehir merkezinden uzaktadır. Bodrum İlçesi, Mumcular Beldesi nde 2 adet un değirmeni, 4 adet kontinü sistem Zeytinyağı fabrikası. Dalaman İlçesi: Mopak kâğıt fabrikası, 2 adet zeytinyağı tesisi Ula İlçesi: ilçe içersinde endüstriyel yapı mevcut değildir. M.3.6.Göçer ve Hareketli Barınaklar İl merkezinde, Köyceğiz, Ula ve Fethiye İlçelerinde göçer ve hareketli barınaklar bulunmamaktadır. M.3.7.Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar İl merkezimizde 6 adet özel mülkiyete ait oteller bulunmaktadır. Yatırımcı tarafından hazırlanan mimari ve diğer projeler 3194 sayılı İmar Kanunu, plan koşulları ve ilgili Yönetmelik hükümleri uyarınca İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü tarafından incelenmekte, Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma izinleri düzenlenmektedir. Dalaman İlçesi: 7 adet otel, 1 adet konaklama tesisi TURİZM İŞLETME BELGELİ TESİSLERİN TÜRLERİNE VE İLÇELERİNE GÖRE DAĞILIMI TABLO M.5 İLÇE TÜRÜ TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI Bodrum 5 Yıldızlı Tatil Köyü Bodrum 4 Yıldızlı Tatil Köyü Bodrum 5 Yıldızlı Otel Bodrum 4 Yıldızlı Otel Bodrum 3 Yıldızlı Otel Bodrum 2 Yıldızlı Otel Bodrum 1 Yıldızlı Otel Bodrum Apart Bodrum Pansiyon Bodrum Lokanta Bodrum Eğlence Merkezi

431 Bodrum Özel Tesis Bodrum Toplamı Marmaris 5 Yıldızlı Tatil Köyü Marmaris 4 Yıldızlı Tatil Köyü Marmaris 5 Yıldızlı Otel Marmaris 4 Yıldızlı Otel Marmaris 3 Yıldızlı Otel Marmaris 2 Yıldızlı Otel Marmaris 1 Yıldızlı Otel Marmaris Apart Marmaris Pansiyon Marmaris Lokanta Marmaris Kamping Marmaris Özel Tesis Marmaris Toplam Fethiye 5 Yıldızlı Tatil Köyü Fethiye 4 Yıldızlı Tatil Köyü Fethiye 4 Yıldızlı Otel Fethiye 3 Yıldızlı Otel Fethiye 2 Yıldızlı Otel Fethiye 1 Yıldızlı Otel Fethiye Pansiyon Fethiye Kamping Fethiye Toplam Ortaca 4 Yıldızlı T.K Ortaca 4 Yıldızlı Ortaca 2 yıldızlı Ortaca Toplam Ortaca/Dalyan 3 Yıldızlı Otel Ortaca/Dalyan 2 Yıldızlı Otel Ortaca/Dalyan 1 Yıldızlı Otel Ortaca/Dalyan Pansiyon Ortaca/Dalyan Apart Otel Dalyan Toplam Ula 4 Yıldızlı Otel Ula 3 Yıldızlı Otel Ula Lokanta Ula Toplam Datça 5 Yıldızlı Tatil Köyü Datça 3 Yıldızlı Otel Datça 2 Yıldızlı Otel Datça 1 Yıldızlı Otel Datça Pansiyon Datça Lokanta Datça Toplam Milas 4 Yıldızlı Otel Milas 3 Yıldızlı Otel Milas 2 Yıldızlı Otel

432 Milas Pansiyon Milas Toplam Köyceğiz 5 Yıldızlı Köyceğiz 4 Yıldızlı Köyceğiz 2 Yıldızlı Köyceğiz Lokanta Köyceğiz Toplam Merkez 3 Yıldızlı Merkez Lokanta Merkez toplam TURİZM YATIRIM BELGELİ TESİSLERİN TÜRLERİNE VE İLÇELERİNE GÖRE DAĞILIMI TABLO M.6. İLÇE TÜRÜ TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI Bodrum 5 Yıldızlı Tatil Köyü Bodrum 4 Yıldızlı Tatil Köyü Bodrum 5 Yıldızlı Otel Bodrum 4 Yıldızlı Otel Bodrum 3 Yıldızlı Otel Bodrum 2 Yıldızlı Otel Bodrum 1 Yıldızlı Otel Bodrum Pansiyon Bodrum Diğer Bodrum Toplam Marmaris 5 Yıldızlı Tatil Köyü Marmaris 4 Yıldızlı Tatil Köyü Marmaris 4 Yıldızlı Otel Marmaris 3 Yıldızlı Otel Marmaris 2 Yıldızlı Otel Marmaris 1 Yıldızlı Otel Marmaris Pansiyon Marmaris Diğer Marmaris Toplam Fethiye 5 Yıldızlı Tatil Köyü Fethiye 4 Yıldızlı Tatil Köyü Fethiye 4 Yıldızlı Otel Fethiye 3 Yıldızlı Otel Fethiye 2 Yıldızlı Otel Fethiye 1 Yıldızlı Otel Fethiye Pansiyon Fethiye Diğer Fethiye Toplam Ula 3 yıldızlı otel Ula 1 Yıldızlı Otel Ula Pansiyon Ula Lokanta Ula Diğer

433 Ula Toplam Dalyan 4 Yıldızlı T.K Dalyan 3 Yıldızlı otel Dalyan 2 Yıldızlı otel Dalyan 1 Yıldızlı otel Dalyan Pansiyon Dalyan Toplam Ortaca 5 Yıldızlı T.K Ortaca 4 Yıldızlı Otel Ortaca 3 Yıldızlı Otel Ortaca 2 Yıldızlı Otel Ortaca Pansiyon Ortaca Toplam Köyceğiz 3 Yıldızlı Otel Köyceğiz 2 Yıldızlı Otel Köyceğiz 1 Yıldızlı Otel Köyceğiz Pansiyon Köyceğiz Toplam Datça 5 Yıldızlı Tatil Köyü Datça 4 Yıldızlı Otel Datça 3 Yıldızlı Otel Datça Pansiyon Datça Diğer Datça Toplam Milas 4 Yıldızlı Tatil Köyü Milas 5 Yıldızlı Otel Milas 4 Yıldızlı Otel Milas 3 Yıldızlı Otel Milas 2 Yıldızlı Otel Milas 1 Yıldızlı Otel Milas Pansiyon Milas Milas Toplam Dalaman 5 Yıldızlı Tatil Köyü Dalaman 5 Yıldızlı Otel Dalaman 2 Yıldızlı Otel Dalaman Lokanta Dalaman Toplam MUĞLA İLİNDE BULUNAN İŞLETME BELGELİ TESİSLERİN YILDIZLARINA GÖRE SAYISI TABLO M.7. TÜRÜ TESİS SAYISI YATAK SAYISI 5 Yıldızlı Tatil Köyü Yıldızlı Tatil Köyü Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel

434 2 Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Apart Pansiyon Lokanta,Özel Tesis TOPLAM MUĞLA İLİNDE BULUNAN YATIRIM BELGELİ TESİSLERİN YILDIZLARINA GÖRE SAYISI TABLO M.8. TÜRÜ TESİS SAYISI YATAK SAYISI 5 Yıldızlı Tatil Köyü Yıldızlı Tatil Köyü Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Pansiyon Kamp ve Eğt.Uy TOPLAM Belediye Belgeli Tesislerin sayısı olup, toplam yatak kapasitelidir. TURİZM SEYAHAT ACENTALAR AG A B C TOPLAM YAT İŞLETMELERİ YAT İŞLETME SAYISI YAT SAYISI YATAK SAYISI Muğla İli Yatak Sayısı: İşletme Belgeli Yatak Sayısı : Yatırım Belgeli İşletmeye Açık olan (205) : Yatırım Belgeli İnşaat Devam Eden (214) : Belediye Belgeli Yatak Sayısı : Yat İşletmeleri Yatak Sayısı : TOPLAM :

435 M.3.8.Bürolar ve Dükkânlar İl merkezimizde adet büro ve dükkan bulunmaktadır. Ula İlçesi nde 2adet akaryakıt istasyonu, 2 adet pide salonu, 1 adety günü birlik tesis, 2 adet süt toplama tesisi, 2 adet tamirhane, 2 adet oto elektrikçisi, 2 adet tüp depolama tesisi, 2 adet kum çakıl tesisi, 2 adet berber, 1 adet veteriner, 1 adet tavukçu, 1 adet pastane, 1 adet emlak ofisi, 1 adet fırın, 1 adet market, a1 adet harita mühendislik bürosu, 1 adet kurye, 1 adet hediyelik e1 adet kırtasiye bulunmaktadır. Dalaman İlçesi: 950 adet mevcuttur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde 118 adet lokanta, market, cafe v.b. gibi işyerleri bulunmaktadır. Bitez Beldesi nde küçük ve büyük çaplı büro ve dükkanlar mevcuttur. Turgutreis Beldesi nde 600 adet büro ve dükkan bulunmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nde 7 adet büro, 151 adet dükkan olup, dükkanlar (restaurant, büfe, market, marangozhane, demirci, berber v.b.) şekilde hizmet vermektedir. Yalı Beldesi nde küçük esnaf işletmeleri bulunmaktadır. Gümüşlük; 75 adet büro ve dükkan bulunmaktadır. Mumcular; küçük esnaf işletmeleri bulunmaktadır. Marmaris Belediyesi sınırları içerisinde adet işyeri bulunmaktadır. İçmeler Beldesi nde 850 adet işyeri bulunmaktadır. Turunç Beldesi nde 90 adet çeşitli nitelikte dükkân bulunmaktadır. Ortaca İlçesi: 3500 adet kayıtlı işyeri mevcuttur. M.3.9.Kırsal Alanda Yapılaşma Eğer plansız alanda ise; Plansız Alanlar Yönetmeliğine göre Köy Yerleşik Alanı tespiti yapılmakta, yerleşik alanda köy halkının ihtiyacını karşılamaya yönelik konut, tarım ve hayvancılık amaçlı yapılar ile müştemilat binalarının projelerinin fen ve sağlık kurallarına uygun olduğuna dair Valilik görüşü alınmasından sonra, Muhtarlıkça izin verilmesi ve bu izne uygun olarak yapının yapılması şarttır. Yerleşik alan dışında tüm yapılar Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İznine tabidir. Köyceğiz İlçesi nde, kırsal alanlarda aşırı yapılaşma yoktur. Yapılaşma genelde şehir merkezindedir. Datça kırsal alanında yapılar, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planına göre yapılmakta olup, Belediye sınırı ve Belediye Mücavir Alanı sınırı içinde Belediye, bu sınırlar dışında ise İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü kontrolünde binalar yapılmaktadır. Bodrum İlçesi, Bitez Beldesi nde kırsal alanda yerleşim az miktardadır. Göltürkbükü Beldesi nde yer yer yapılaşmalar olmuştur. Ortaca İlçesi: İlçemizde genel olarak kırsal alan yapılaşması %15 dir. Kaçak yapılaşma Eskkiöy, Gökbel, Sarıgerme, Akıncı, Güxelyurt, Yeşilyurt köylerine enderde olsa bulunmkatadır. M.3.10.Yerel Mimari Özellikler İl merkezimizde; Geleneksel Muğla Evi ve Rum Evi yerel mimari tür içinde öne çıkmaktadır. Köyceğiz İlçesi, Özel Çevre Koruma Bölgesi olması nedeniyle İmar Planı hükmü gereği yapılan binalarda Muğla Mimarisi hakimdir. 435

436 Datça İlçesi; Reşadiye ve Datça Mahalleleri 3.Derece Kentsel Sit Alanı olarak ilan edilmiş olup, bu mahallelerde yerel mimari özelliklerinde taş yapı kullanılmaktadır. Ula: beldemizde çoğu zaman eski köy evleri mevcuttur. Yöreye özgü mimari doku yoktur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde Bodrum mimari yapı özelliği kullanılmaktadır. Bitez Beldesi nde de Bodrum mimari özellikleri kullanılmaktadır. (genellikle taş ve çatılı bina). Göltürkbükü Beldesi nde yapılar 2 katlı, düz çatı olup, geleneksel Bodrum Mimarisi özelliği taşımaktadır. Marmaris: yapılaşma turizme yönelik mimari özellik sergilenmektedir. İçmeler Beldesi: yapılaşmada turizme yönelik mimari özellik tercih edilmektedir. Fethiye ve çevresinde; yapılar mimari açıdan iki türlü karakter taşımaktadır. Bunların birincisi ahşap-bağdadi sistemle yapılmış taş duvarlı, avlulu Türk Evleri, İkincisi ise kesme taştan yapılan ve sokakla bütünleşen Rum evleridir. Her iki türlü yapıda genellikle iki katlıdır. Ortaca İlçesi: Genel olarak betonarme çatılı evler mevcuttur. M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller İl merkezimizde; geleneksel bina yapımında, bağdadi türün özelliklerini taşıyan ahşap, tuğla ve taş malzemeler kullanılmaktadır. Köyceğiz İlçesi nde; bina yapımında genelde Denizli veya Söke den getirilen çimento, Namnam ve Dalaman Çaylarından alınmış,elenerek çakıl ve kum, demir, seramik, doğramalarda ahşap, alüminyum ve PVC, kireç, badana ve plastik boya malzemeleri kullanılır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde bina yapımında kullanılan materyaller kesme taş, kırma taş, kayraktaşı dır. Bitez Beldesi nde bina yapımlarında yöresel taşlar kullanılmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nde yöreye ait doğal taşlar kullanılmaktadır. Dalaman İlçesinde; elenmiş çakıl, kum, taş bina yapımında kullanılmaktadır. Marmaris İlçesi ve bağlı beldelerde; bina yapımında kullanılan yerel materyaller, taş ve ahşaptır. Ula İlçesi: Yöreye özgü bir yapı malzemesi yoktur. Muğlanın geleneksel mimari materyali ola, otantik Muğla bacası, beldemizde de mevcut uygulanmaktadır. Ayrıca kaplama malzemesi olarak gene Muğla ya has bir malzeme olan kaynak taşı da kullanılmaktadır. Ortaca İlçesi: İlçemiz sınırları içersinde bulunan Dalaman Çayından alınan kum hazırlanan beton ile inşaatlar yapılmaktadır. M.4.Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1.Göçler İl merkezinde dışarıya zorunlu kalınmadıkça (tayin, hastalık v.b.) göç olayı yaşamamaktadır. Köyceğiz İlçesi nde de göç olayı bulunmamaktadır. Datça İlçesi, turistik bir bölge olduğundan göç 436

437 kabul eden bir ilçe konumundadır. Ula; genç nüfus eğitim için dışarıya göç etmektedir. İlçe genelinde turizm alanında çalışmaya gelen ve çalışma bölgelerinde ev bulamayan insanlar göç etmektedir. Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi nde Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden beldeye gelip yerleşen ve burada iş imkanları arayan çok sayıda kişinin yanı sıra emekli olduktan sonra kalıcı ikametgah olarak Yalıkavak a yerleşen İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerden gelen aileler de bulunmaktadır. Ula İlçesi: Belde halkının üretim araçları tarım ve hayvancılık olduğundan genç nüfus dışarıya açılmaktadır. Marmaris Aksaz deniz üssünde çalışıp belde de ikamet eden insanlar bulunmaktadır. Ortaca İlçesi: İlçe göç alan bir konumdadır.. iklimi doğal yapısı ve iş imkanları bunda etkin olmaktadır. M.4.2.Göçebe İşçiler (Mevsimlik) İl merkezinde ve ilçelerimizde mevsimlik işlerde (turizm, inşaat v.b.) çalışmak üzere işçiler gelmektedir. Köyceğiz İlçesi nde göçebe işçi bulunmamaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde mevsimlik işçi olarak çalışan kişiler vardır. İnşaat sezonunun açılmasıyla inşaatlarda çalışmak üzere, yazın turizm sezonunun açılmasıyla turistik işletmelerde çalışmak üzere eleman alımları yapılmaktadır. Göltürkbükü Beldesi nde inşaat sezonunda çalışmak üzere mevsimlik işçiler çalışmaya gelmektedir. Ortaca ilçesinde ise doğu bölgelerden işçiler gelmekte çoğu yerleşerek hayatını burada devam ettirmektedir. M.4.3.Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı Kent toprağı Merkez İlçede genelde özel mülkiyettir. Köyceğiz İlçesi nde; Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde toprak genel olarak şahıs mülkiyetinde olup, çok az miktarda Belediye, bir kısmı Hazine ve bir kısmı da davalı durumdadır. Datça İlçesi nde; kent toprağının mülkiyet dağılımı olarak, şahıslar mülkiyeti bulunduğu gibi Maliye Hazinesi adına kayıtlı mülkiyetlerde mevcuttur. Ula İlçesi nde; kent toprağının büyük bölümü özel mülkiyettir. Hazine arazileri imar planında genelde yeşil alan olarak düzenlenmiştir.. Dalaman İlçesi nde %30 kamu, %70 özel mülkiyet bulunmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde şahıs, vakıf ve Hazine olarak görülmektedir. Göltürbükü Beldesi; Hazine, orman ve şahıs arazisi şeklindedir. Mumcular; şahıs malıdır. M.4.4.Konut Yapım Süreçleri İl merkezimizde; genel olarak tamamlanmaktadır. inşaat ruhsat süresinin ilk 5 yılı içinde yapılar Köyceğiz İlçesi nde; İmar Kanununa göre ruhsat alındıktan sonra inşaata başlama süresi 2 yıl, başladıktan sonra bitirme süresi 5 yıldır. Köyceğiz Belediyesi ve mücavir alan sınırları içerisinde inşaatların bitiminin büyük bölümü süre içerisinde gerçekleşmektedir. Datça İlçesi; inşaatlar 3194 sayılı İmar Kanununa göre İnşaat Ruhsatı alındıktan sonra 2 yıl içinde temel atıp, 5 yıl içinde bitirmek zorunluluğu vardır. 437

438 Ula; ilçede beldenin konut ihtiyacı imar planında ayrılan yerlerdeki uygulamarla çözülmektedir. Konut üretim girişimleri ile ilgili çalışmalr devam etmektedir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde projelendirme ve Belediye izinlerinden sonra inşaat ruhsatı alındıktan en geç 2 yıl içinde su basman seviyesine gelinmelidir. 5 yıl içinde bina başlanmazsa ruhsat yenilenmesi yapılmalıdır. Turgutreis Beldesi nde konut yapım süreci 1 yıldır.göltürkbükü Beldesi, ruhsat süreleri içinde (5 yıl) bitirilmektedir. Gümüşlük; 2 yıldır. M.4.5.Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri İl merkezimizde; ıslah imar planı ve gecekondu önleme bölgeleri mevcut olup, yürürlükteki İmar Planı hükümlerine göre gelişimleri sağlanmaktadır. Köyceğiz İlçesi nde; gecekondu ıslah ve önleme bölgesi bulunmamaktadır. Datça İlçesi nde; gecekondu ıslah ve önleme bölgesi bulunmamaktadır. Ula İlçesi; ilçede gecekondulaşma görülmez. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde gecekondu gölgesi mevcut değildir. Ortaca İlçesi; İlçe Merkezinde üç ayrı bölgede gecekondu ıslah ve önleme bölgesi bulunmkatadır. M.5.Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1.Binalarda Ses İzolasyonu Köyceğiz İlçesi nde; İmar Planı gereği ilçedeki yapılaşma genelde ayrık nizam olduğundan, ses izolasyonu yapılmamakta, ancak bitişik yapılarda izolasyon yapılmaktadır. Datça İlçesi nde; binalarda ses izolasyonu sağlanmaktadır. Ula İlçesi: Bu konuda mevcut yapı gereçlerinden başka alınan özel önlemler bulunmamaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde konut olarak inşa edilen binalarda ses izolasyonu şahısların isteğine bağlı olarak yapılmaktadır. Bar, gece kulübü, disko v.b. gibi binalarda ruhsat aşamasında ses izolasyonu yapılması dikkate alınmaktadır. Marmaris İlçesi ve bağlı Belediyelerde: Binalarda, ses izolasyonunda Yönetmeliklere uygunluk sağlanmaktadır. M.5.2.Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. M.5.3.Ticari ve Endüstriyel Gürültü İl merkezinde Kireç Sanayi A.Ş. şehir merkezinden uzakta kurulmuştur. 438

439 Ula İlçesi: Ticari ve endüstriyel kullanımlardan kaynaklanan gürültünün engellenmesi, gürültü kirliliği ölçümleri çevre müdürlüğü ekipleri ile yapılmakta ve gerekli düzenlemeler sağlanmaktadır. Köyceğiz İlçesi nde gürültülü fabrika ve işyeri bulunmamaktadır. Ancak yerleşim merkezinde 10 adet hızar atölyesi bulunmaktadır. Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi nde yaz aylarında faaliyet gösteren bar, disko v.b. gibi binalardan çok yüksek düzeyde olmayan gürültü mevcuttur. M.5.4.Kentsel Atıklar İl merkezimizde; evsel katı atıklar kısa adı YEKAP olan ve gönüllü ev kadınlarınca desteklenen yeniden kazanım projesi kapsamında kaynağında ayrılarak toplanmaktadır. Kalan atıklar ise deponiye gönderilmektedir. Köyceğiz İlçesi nde; toplanan atıklar Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı nca yaptırılan Köyceğiz ve Ortaca sınırı olan Kocabel Mevkiindeki katı atık çöp döküm alanında bertaraf edilmektedir. Fethiye Katı Atık Düzenli Depolama Alanı: Belediyesince uygulama projelerinin tamamlanmasına müteakip Kurumumuz tarafından ihale edilecektir. Ula İlçesi: Belde de kentsel atıklar mevcut çöp araçları ile toplanmakta ve imha edilmektedir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde alt yapı olmadığından dolayı fosseptiklerin deşarjın meydana gelen atıklar ile katı atık atıklar mevcuttur. Göltürkbükü ; Belediyeye ait araçlarla Bodrum Çöplüğüne taşınmaktadır. Mumcular; vahşi depolama yapılmaktadır. M.5.5.Binalarda Isı Yalıtımı İl merkezinde; İnşaat ruhsatı aşamasında yapılacak binalarla ilgili ısı yalıtımı hesapları aranmaktadır. Köyceğiz İlçesi:Akdeniz İklimi hakim olduğundan çok az sayıda binada ısı yalıtım sistemi yapılmıştır. Ula İlçesi: binalarda ısı yalıtımının yapılması için inşaat ruhsatı aşamasında ruhsat eki olarak ısı yalıtım projesi yaptırılmaktadır. Yönetmelik hükmü gereği kontrolü fenni mesulünce yapılmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde konut olarak inşa edilen binalarda ısı yalıtımı şahısların isteğine bağlı olarak yapılmaktadır. Göltürkbükü; kısmen vatandaşlar tarafından binalarda yaptırılmaktadır. Marmaris İlçesi ve bağlı beldelerde: Binalarda ısı yalıtımı, Yönetmelikler doğrultusunda uygulanmaktadır. M.6.Nüfus M.6.1.Nüfusun Yıllara Göre Değişimi İllere göre il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu

440 TABLO M.9 Nüfusun Yıllara Göre Değişimi İLÇE 1990 (1) 2009 Yıl.Nüfus Artış Hızı (%) Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Merkez Bodrum Dalaman Datça Fethiye Kavaklıdere Köyceğiz Marmaris Milas Ortaca Ula Yatağan TOPLAM M.6.2.Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 2009 Yılı Nüfus Sayımı göre; TABLO M.10. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı TOPLAM ŞEHİR NÜFUSU KÖY NÜFUSU İLÇE Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Merkez Bodrum Dalaman Datça Fethiye Kavaklıdere Köyceğiz Marmaris Milas Ortaca Ula Yatağan TOPLAM İLÇE FETHİYE: (2009 Yılı) YAŞ GRUBU TOPLAM NÜFUS 0-4 Yaş Yaş Yaş Yaş

441 20-24 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş GENEL TOPLAM İLÇE KÖYCEĞİZ:(2009:) YAŞ GRUBU TOPLAM NÜFUS 0-4 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş GENEL TOPLAM İLÇE: ULA(2009) YAŞ GRUBU TOPLAM NÜFUS 0 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş

442 45-49 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş GENEL TOPLAM İLÇE: MARMARİS (2009) YAŞ GRUBU TOPLAM NÜFUS 0-4 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş GENEL TOPLAM

443 M.6.3.İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 2009 Yılı Nüfus Sayımına göre; TABLO M.11. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları İLÇE ŞEHİR NÜFUSU KÖY NÜFUSU YÜZÖLÜÇÜMÜ (Km 2 ) NÜFUS YOĞUNLUĞU Merkez Bodrum Dalaman Datça Fethiye Kavaklıdere Köyceğiz Marmaris Milas Ortaca Ula Yatağan TOPLAM yılında ilin nüfus yoğunluğu; km 2 de 59 dur. M.6.4.Nüfus Değişim Oranı. Köyceğiz:geçen yıla göre nüfus değişim %202 dir. Bodrum: Nüfus değişim oranı %00.67 dir. M.6.5.Yer Değiştirme Olayları Fethiye İlçesi nde; Yer Değiştirme olay sayısı 130 dur. Köyceğiz İlçesi nde, Yer Değiştirme olay sayısı 124 dür. Bodrum İlçesi nde, yer değiştirme olayları tarihi itibaren kaldırılmıştır. Marmaris İlçesi nde yer değiştirme olay sayısı 22 dir. M.6.6.Turizm ve Seyahat 443

444 Muğla ilinin uzun bir kıyı şeridine sahip olması ve Ülkemizin turizm bakımından can damarı olması nedeniyle, turizm sezonunda nüfusta değişmeler olmaktadı 2009 YILINDA YABANCI GİRİŞİ TABLO M.12.Muğla İli Hudut Kapılarından Giriş Yapan Turist Sayısı (2009) AYLAR MARMA BODRUM TURGUT FETHİYE DATÇA GÜLLÜ DALAMAN BODRUM AYLARIN GENEL RİS REİS K MİLAS TOPLAM ARTIŞ % Ocak %294 Şubat %285 Mart %340 Nisan %88 Mayıs %66 Haziran %47 Temmuz %36 Ağustos %31 Eylül %27 Ekim %26 Kasım %26 Aralık Toplam M.6.7.İşsizlik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Muğla İl Müdürlüğü nden alınan bilgilere göre İlimizdeki işsizlik oranı yılı itibariyle; İl Müdürlüğüne kayıt yaptıranların sayısı :9142 Hakiki İşsizler :8024 KAYNAKLAR -Türkiye İş Kurumu Muğla İl Müdürlüğü 2009 yılı çalışmaları -Muğla Üniversitesi Rektörlüğü Öğrenci İşleri İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü -Muğla Belediye Başkanlığı -İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü -Fethiye Kaymakamlığı -Köyceğiz Kaymakamlığı -Ula Kaymakamlığı -Datça Kaymakamlığı -Bodrum Kaymakamlığı -Marmaris Kaymakamlığı 444

445 -Devlet İstatistik Enstitüsü Denizli Bölge Müdürlüğü N.1.Evsel Katı Atıklar N.ATIKLAR İl merkezimizde; geri kazanımı mümkün olan kağıt,karton,plastik,cam,metal, v.b. gibi atıklar kısa adı YEKAP olan ve gönüllü ev kadınlarınca desteklenen yeniden kazanım projesi kapsamında kaynağında ayrılarak toplanmaktadır. Kalan evsel nitelikli atıklar ise vahşi depolama merkezine gönderilmektedir. Özel Çevre Koruma Kurumunun yaptığı ve devam eden Katı Atık Düzenli Depolama tesisleri; Katı Atık Düzenli Depolama Alanı Tamamlanan Faaliyetler 1-Göcek Katı Atık Düzenli Depolama Alanı (Tamamlandı). Göcek Çöp Depolama Sahası 2-Ortaca Düzenli Katı Atık Depolama Tesisi: İlçe merkezinde evsel atıklar, Ortaca Belediyesi ekipleri tarafından konteynırlar aracılığıyla ve sıkıştırmalı çöp kamyonları ile düzenli olarak alınıp, Köyceğiz- Dalyan Çevre Koruma Birliğine ait Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Tesisine ücreti mukabilinde götürülmektedir. Dalyan Beldesi evsel katı atıkları ise Dalyan Belediyesi çöp arabalarıyla toplanarak Gölbaşı Köyü Kocabel mevkii ndeki Katı Atık Düzenli Depolama sahasına götürülmektedir. Dalyan Beldesinde yıllık yaklaşık 2.936,48 ton evsel katı atık çıkmaktadır.. 3-Datça Düzenli Katı Atık Depolama Alanı: 2006 Eylül ayında inşaatı bitmiş olup, yer teslimi yapılarak işletmeye alınmıştır. 445

446 Ortaca Çöp Depolama Sahası Devam Eden Faaliyetler 1-Datça Katı Atık Düzenli Depolama Alanı inşaatı: İhalesi yapıldı. İnşaat aşamasındaki çalışmaları devam etmektedir. 2-Akyaka-Gökova Katı Atık Düzenli Depolama Alanı: Etüd çalışmaları devam etmektedir. 3- Fethiye Katı Atık Düzenli Depolama Alanı: Belediyesince uygulama projelerinin tamamlanmasına müteakip Kurumumuz tarafından ihale edilecektir. Fethiye Katı atık geri kazanım projesi 2000 yılında başlatılmış olup, pilot bölgeler halinde geliştirilmektedir. Amacı cam, metal, plastik, kağıt-karton vb. atıkların kaynağında ayrı olarak biriktirilmesi, toplanması ve tekrar kullanılmasının sağlanmasıdır. Proje kapsamında son 2 yıl içinde aylık ortalama 45 ton atık geri kazanılmıştır. Öncelikle eğitim-tanıtım çalışmalarına ağırlık verilmiştir. 250 adet geri kazanım konteynerimiz ve bu projeye tahsis edilmiş 1 adet geri kazanım aracımız bulunmaktadır. Toplama için kullanılan bu materyallerimiz yetersiz kalmaktadır. Ula İlçesi: Belediye bulunan yerleşim birimlerinde katı atıklar çöp araçları ile toplanmakta ve toplama alanlarında biriktirilmektedir. Atıkların %80 i konutlardan %20 si işyerlerinden toplanmaktadır ve yaz sezonunda atık miktarı artmaktadır. 154 Nolu MÇK alınan karar gereği: Bodrum Belediyeler Birliği tarafından İlimiz Bodrum İlçesi, Ortakent Beldesi, Yaka Köyü, Küçük Çilek Mevkiinde tapunun N18c-4c paftasında, mülkiyeti Orman Genel Müdürlüğü ne ait , 78 m2 lik alanda yapılması planlanan Katı Atık Kompost Tesisi yer seçiminin uygun görülerek çalışmalara başlanılmasına karar gereği etüd çalışmalarına başlanmıştır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde kış aylarında günde 16 ton, yaz aylarında günde 50 ton civarında çöp toplanmaktadır. Mevcut çöplerin büyük bir oranı organik çöp, geriye kalanı kağıt, plastik v.b. gibi geriye dönüşümlü inorganik maddelerdir. Göltürkbükü Beldesi; Belediye imkanlarıyla Bodrum çöplüğünde bertaraf edilmektedir. Gündoğan; Belde çöplük alanında kısmen ayrıştırılmakta olup, kalan kısmının üzeri toprakla örtülmektedir. Gümüşlük; açık alanda düzenli olarak toplanıp, depolanarak ayrıştırılıp bertaraf edilmektedir. Mumcular; katı atıklar vahşi depolanmaktadır. Dalaman İlçesi nde oluşan katı atıklar Belediye Başkanlığı tarafından kapalı çöp toplama araçları toplanarak, Belediye çöplüğüne götürülmektedir. 446

447 Marmaris İlçesi nde katı atıklar, katı atık düzenleme sahasında bertaraf edilmektedir. Köyceğiz İlçesi: köyceğiz- dalyan özel çevre koruma bölgesinde Köyceğiz/Dalyan Özel Çevre Koruma Projesi kapsamında Ortaca İlçesi, Kocabel Mevkiine yapılan düzenli katı atık depolama tesisinin inşaatına 2003 yılında başlanmış olup, 2009 yılı mayıs ayı itibari ile alana çöp alınmaya başlanmıştır. N.2.Tehlikeli ve Zararlı Atıklar İlimizde tehlikeli ve zararlı atıklar ile ilgili çalışma yapılmamaktadır. N.3.Özel Atıklar N.3.1.Tıbbi Atıklar İl merkezimizde; tıbbi atıklar kısmen ayrı toplanmakta ve ayrı bir çukurda kireç ile muamele edilerek gömülmektedir. Datça İlçesi nde; her sağlık kurum ve kuruluşuna Belediye tarafından hazırlanarak verilen tıbbi atık bidonları aracılığıyla diğer çöplerden ayrı olarak toplanıp, ayrı olarak bertaraf edilmektedir. Ula İlçesi nde; Belde de sağlık ocağından alınan tıbbı atıklar (enjektör gibi) ayrıca toplanmakta ve imha edilmekte. Dalaman İlçesi nde 10kg/gün miktarında tıbbi atık oluşmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde; 1 adet Sağlık Ocağı ve 1 adet özel poliklinik bulunduğundan çok fazla tıbbi atık oluşmaktadır. Mevcut çöp döküm alanında ayrı bir yer ayrılmadığından bu güne kadar diğer çöplerle beraber toplanmaktaydı, ilgili sağlık kuruluşlarıyla irtibata geçilerek tıbbi atıkların ayrı toplanması çalışmaları başlanmıştır. Bitez Belediyesi ne ait 2 çöp aracı hizmet yapmakta olup, düzenli bir şekilde evsel katı atıklarının toplanmasına sağlanmaktadır. Bu çöpler toplanıp şehir merkezi dışında bulunan Belediye çöplüğünde toplanmakta olup orada imha edilmektedir. Ayrıca, katı atık olarak çıkartılan şişeler Belediyece düzenlenen cam konteynırı getirtilmiş olup, şişelerin tekrar kullanılması için cam konteynırları toplayan bir şirket olup değerlendirilmiştir. Göltürkbükü; sağlık kurumlarında teslim edilerek özel olarak imha edilmektedir. Mumcular; az orandadır. Marmaris Belediyesi sınırları içindeki tüm tıbbi atık üreten kurum ve kuruluşlar ve özel işletmelerle tıbbi atık sözleşmesi imzalanmış ve uygulama bu bağlamda yapılmaktadır. İçmeler Beldesi nde haftada 2 gün özel araçlarla toplanmaktadır YILI OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN MARMARİS BELEDİYESİ 1097, , , , , ,660 TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOPLAM 3179, , , , , , , YILI OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TIBBİ ATIK 4,240 3,560 3,500 3,520 4,360 5,540 TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOPLAM 5,840 4,760 5,160 8,840 4,760 6,820 60,

448 Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi Marmaris Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü tarafından 2009 yılı içerisinde toplam ,96 ton Evsel nitelikli Katı Atık toplanmıştır. Ayrıca Marmaris Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü tarafından 2009 yılı içerisinde toplam 60,9 ton, sağlık kuruluşlarından Tıbbi Atık toplanmıştır. Dalaman İlçesi: Belediye tarafından evsel atıklardan ayrı toplanarak bertaraf edilmektedir. Yatağan İlçesi: haftada 2 gün ve birikim oranına göre daha sık olarak ayrı araç ve ekiple toplanarak çöplükte açılan çukura gömülmek suretiyle bertaraf edilmektedir. Ortaca İlçe merkezinde tıbbi atıklar, hizmet alımı yolu ile tedarik edilen tıbbi atık toplama aracıyla tüm atık üreticilerinden düzenli olarak alınıp Köyceğiz-Dalyan Çevre Koruma Birliğine ait olan Katı Atık Bertaraf Tesisinde bertaraf edilmektedir. Dalyan Beldesinde tıbbi atıklar, Aldemirler Hayvan Ürünleri Gıda Mad. Day. Tük. Zirai Orm. Ür. Med. Tem. Akar. Özel. Güv. Taş. Acen. İth. İhr. Tic. Tur. San. Ltd. Şti. tarafından tıbbi atıklara özel araçla alınıp Kocabel mevkii ndeki depo sahasına götürülmektedir. Dalyan Beldesinde yıllık ortalama ton tıbbi atık çıkmaktadır. N.3.2.Atık Yağlar İl merkezimizde, İl merkezimizde ve tüm ilçelerde tüm atık yağ çıkaran tesisler denetlenerek, firmaların ve işyerlerinin atık yağlarını Valiliğimiz İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden alacakları Ulusal Atık Taşıma Formları ile Bakanlığımızın taşıma ve bertaraf için lisans verdiği yetkili firmalara teslim etmeleri tutanakla istenmiştir. Teslim edilen yağlara ait Ulusal Atık Taşıma Formları düzenli olarak Müdürlüğümüze gönderilerek kayıtlara işlenmekte ve Bakanlığımıza bildirilmektedir. Ortaca İlçe merkezinde atık yağlar, atık üreticileri tarafından Yönetmeliğe uygun yöntemlerle bertaraf tesislerine teslim edilmektedir. Dalyan Beldesinde bitkisel atık yağlar, Ulusal Bitkisel Atık Yağ Toplama Nakliyat Tic. Ltd. Şti. tarafından toplanmaktadır N.3.3.Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar Dalaman ilçesi nde 50kg/gün bitkisel yağ oluşmaktadır. N.3.4.Pil ve Aküler İl merkezimizde, Merkez İlçe ve tüm ilçelerde bulunan resmi dairelerde, okullarda, atık piller, kullanılmış aküler TümAküder ve Aküder tarafından toplanarak bertaraf edilmektedir. Marmaris: kaynağında ayrılma metoduyla toplanıp, değerlendirilmektedir. Ortaca İlçesinde kaynaklanan atık piller; kamu kurum ve kuruluşları, alışveriş merkezleri, okullar ve belediye de bulunan toplama noktalarında biriktirilip, bertaraf tesislerine gönderilmektedir. N.3.5.Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller İl merkezimizde deponiye götürülmektedir. Dalaman: evsel atıklarla birlikte toplanmaktadır. N.3.6.Tarama Çamurları İl merkezimizde tarama çamuru yoktur. 448

449 N.3.7.Elektrik ve Elektronik Atıklar İl merkezimizde elektrik ve elektronik atıklar kaynağında ayrıştırılarak bertaraf edilmektedir. Ortaca İlçesinde Mevcut elektrik şebekesinden, eskidiği veya ihtiyaca hitap etmemesi nedeniyle sökülen bakır ve aliminyum iletkenler, porselen izalatörler, demir direk ve diğer demir aksamlar, yeraltı ve yerüstü kullanılan kablolar açık ambar yerinde biriktirilerek AYDEM Muğla İl Müdürlüğü ambarına gönderilmektedir. Muhtelif yerlerden sökülen beton, demir ve ağaç direklerin kullanılabilecek sağlamlıkta olanları tekrar montaj edilmekte, diğerleri AYDEM Muğla İl Müdürlüğü açık ambarına gönderilmektedir. Abonelerden sökülen ve damga ayardan RED gelen elektrik sayaçları da Muğla ambarında toplanıp MKE ye gönderilmektedir. Ayrıca elektrik ve elektronik atıklar, atık üreticisi konumundaki işyerlerinden, belirli periyotlarla toplanıp bertaraf veya geri dönüşüm tesislerine gönderilmektedir. N.3.8.Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar İl merkezimizde; hurda raporu tutulup, trafikten kayıtları silinmekte ve araçlarda MKE hurdasına satılmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde kullanım ömrü bitmiş araçlar çöp döküm alanına gelmemektedir. Küçük çaplı gelen aletler çöp ayıran şahıslar tarafından toplanmaktadır. N.4.Diğer Atıklar N.4.1.AmbalajAtıklar Ortaca İlçe merkezinde ambalaj atıkları, ambalaj atıklarının kontrolü yönetmeliğine uygun olarak hazırlanan yönetim planına uygun olarak toplanacaktır. Şu anda yönetim planı hazırlık aşamasındadır. Dalyan Beldesinde ambalaj atıkları, Kar Amb. Top. Ayr. Ger. Dön. Ltd. Şti. tarafından işletilen, Kocabel mevkii ndeki Ambalaj Atıklarını Ayırma Tesisine verilmektedir.. N.4.2.Hayvan Kadavraları İl Merkezi nde Kadavralar, yağ yakma sistemi ile ya da diğer kimyasal maddeler ile muamele edilip imha edilmektedirler. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde çok sayıda hayvan ölümü olmadığından, bu tip durumlarda kadavralar çöp döküm alanının yakınında ki bir bölgeye gömülmektedir. Marmaris İlçesi, İçmeler Beldesi nde hayvan kadavraları gömülerek imha edilmektedir. Ortaca İlçesi: hayvan kadavraları genelde tarım arazilerinde kullanılmakta, yakılıp veya gömülerek imha edilmektedir. N.4.3.Mezbaha Atıkları 449

450 İl merkezinde, mezbaha atıklarının bir kısmı uygun koşullarda yapılmış fosseptik sistemiyle çözülmekte bir kısmı ise römorklarla imha bölgesine taşınmaktadır. Ula İlçesi: Belediyeye ait mezbahada ilçe merkezi ihtiyacını karşılayacak nitelikte kesim yapılmakta, çıkan sıvı atıklar fosseptikte, katı atıklar ise belediye çöp aracı ile toplanmaktadır. Bodrum İlçesi, Bitez Belediyesi nde mezbaha yeri ufak olduğundan dolayı sadece kurban kesimi yapıldığından dolayı o zamanki atıklar toplanıp gömülerek imha edilmektedir. Ayrıca Bitez Beldesi nde bulunan kasapların Büyükşehir Belediye mezbahalarında çalışma yapmaktadırlar. Dalaman: kalan atıklar çukurlarda kompost edilmek suretiyle gübreye dönüştürülmektedir. 50kg/gün mezbaha atıkları oluşmaktadır. Marmaris, İçmeler Beldesi: Günlük özel çöp arabası ile katı atık merkezine gönderilmektedir. Ortaca: Gömülerek imha edilmektedir. N.5.Atık Yönetimi Her türlü atık ve artığın çevreye zarar verecek şekilde, doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesi, depolanması, taşınması, uzaklaştırılması ve benzeri faaliyetlerin yasaklanması, çevreyi olumsuz yönde etkileyebilecek olan tüketim maddelerinin idaresini belli bir disiplin altına alarak, havada, s da ve toprakta kalıcı etki gösteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doğal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi bozmasının önlenmesi ile buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi, uygulanması ve geliştirilmesidir. N.6.Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu İl Merkezinde; katı atıklar aylık kış dönemi: ton, yaz döneminde ton dur. Datça; ilçe genelinde Nisan 2009 döneminde ortalama olarak tespit edilen atık miktarları: Toplam Çöp Miktarı : 8-9 ton Kağıt : 53 Kg. Plastik :52 Kg. Kutu Kola :5 Kg. Pet Şişe :20 Kg. Cam Şişe :45 Kg. Çocuk Bezi :62 Kg. Metal :20 Kg. Datça İlçesi ndeki bu miktarlar kış aylarında azalmakta, yaz aylarında artmaktadır. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde kış aylarında 16 ton, yaz aylarında günde 50 ton civarında çöp toplanmaktadır. Mevcut çöplerin büyük bir oranı organik çöp, geriye kalanı kağıt, plastik v.b. gibi geriye dönüşümlü inorganik maddelerdir. Bitez Belediyesi çöp hizmetlerinde 2 araç çalışmakta olup, kışın tek araç çalıştığı için günlük 20 ton, yazın ise araçların ikisi de çalıştığından dolayı 60 ton katı atık toplanmaktadır. Gündoğan; kış sezonunda 6 ton, yaz sezonunda 15 ton katı atık oluşmaktadır. 450

451 Marmaris: aylık 170 ton katı atık oluşmaktadır. Armutalan Beldesi nde günlük 50 ton katı atık oluşmaktadır. Turunç Beldesi: yaz aylarında her gün 2 çöp kamyonu, kış aylarında 1 çöp kamyonu ile toplanarak Marmaris Çöp Deponi Alanına götürülmektedir. Yatağan: ilçede ortalama yıllık ton civarında katı atık toplanmaktadır. Toplanan katı atıklar çöplükte biriktirilerek zaman zaman üzereleri toprakla örtülmektedir. N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer İstasyonları İl merkezinde, katı atıklar konteyner ve çöp saatlerinde poşetlenerek kaldırıma bırakılması ile toplanmaktadır. Transfer istasyonu bulunmamaktadır. Ula İlçesi: Belde de biriktirme ve toplama işlerini Belediye temizlik ekiğpleri yapmaktadır. Çöp toplama merkezinde ayrıştırılan çöplerin geri kazanımı ve imha edilmesi sağlanmaktadır. Bodrum İlçesi Yalıkavak Beldesi nin katı atıkları 1987 yılından bu yana Bodrum-Yalıkavak anayolu üzerinde Kara Kuzu Mevkii, 136 Ada, nolu parsellerde düzensiz olarak depolanmaktadır. Çöp alanından düzgün ayrıştırma yapılmamakta sadece çöp taşıyan şahıslar tarafından geri dönüşümlü bazı inorganik maddeler ayrıştırılmaktadır Aralık Ayı içinde Sağlık Grup Başkanlığı, Yalıkavak Jandarma Komutanlığı, İlçe Tarım Müdürlüğü tarafından çöp döküm alanının çevreye verdiği zararlar dolayısıyla bulunduğu yerden kaldırılması bildirilmiştir. Çevre sağlığı ekipleri, İl Tarım Müdürlüğü yetkilileri ve Yalıkavak Belediyesi Fen İşleri görevlilerinden oluşturulan heyet tarihinde çöp döküm alanı için keşif yapmışlardır. Yalıkavak Kara Kuzu Mevkii 215 Ada, nolu parseller ve Ortakent Yaka Mevkii 115 Ada, nolu parsellerde şahıslara ait olanlar için, Kaymakamlık tarafından kamulaştırma işlemleri başlatılması istenmiştir. Belediye, bu konuda gerekli yazışmalara başlamıştır. Marmaris: Mariç Belbir e ait balı katı atık depolana tesisinde biriktirilmektedir. N.8.Atıkların Bertaraf Yöntemleri İl merkezinde; kaynağında ayrılan ve geri kazanımı mümkün atıklar fabrikalara gönderilmektedir. Kalan atıklar ise deponiye taşınmaktadır. Datça İlçesi nde; atıkların ayrıştırılarak toplanması ve yerinde ayrıştırılması işlemleriyle mevcut ilçe çöplüğü ıslah edilmeye çalışılmakta olup, geri kazanım için değişik renk ve çeşitteki konteynır kullanılmakta, aynı zamanda yeni çöp deponi alanı ile ilgili projelendirilme çalışmaları devam etmektedir. Marmaris: Mariç Belbir e ait katı atık depolama tesisinde biriktirilmektedir. İçmeler Beldesi nde katı atıklar düzensiz depolama şeklinde bertaraf edilmektedir. Bölge; belediyeler birliğinin çöplerin toplanması ve ayrıştırılması projesi güncelleşmektedir. Ayrıştırma ve geriye dönüşüm işlemleri yapılması planlanmaktadır. Ortaca İlçesi: Özelliklerine göre gömülerek, toplanarak çöp depolama merkezine götürülerek imha edilmektedir. N.8.1.Katı Atıkların Depolanması İl merkezinde; düzensiz depolanmaktadır. 451

452 Datça İlçesi nde; atıkların ayrıştırılarak toplanması ve yerinde ayrıştırılması işlemleriyle mevcut ilçe çöplüğü ıslah edilmeye çalışılmakta olup, geri kazanım için değişik renk ve çeşitteki konteynır kullanılmakta, aynı zamanda yeni çöp deponi alanı ile ilgili projelendirilme çalışmaları devam etmektedir. Ula İlçesi nde belendin çöp toplama merkezi belde merkezinden 3.5 km uzaklıkta olup imha edilmektedir. Dalaman ve Ortaca ilçelerine ait düzenli depolama alanı mevcuttur. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi; yeni çöp döküm alanı olarak seçilen bölgede, diğer belediyelerin de katı atıklarının toplanıp, enerji üretimi sağlayacak çöp arıtma tesisi kurulması planlanmaktadır. O zamana kadar olan süre içinde çöpler, düzensiz depolanacaktır. Turgutreis Beldesi nde katı atıklar açık alanda düzenli olarak toplanıp, ayrıştırılarak bertaraf edilmektedir. Mumcular; vahşi depolanmaktadır. N.8.2.Atıkların Yakılması İl merkezinde; atıklar yakılmamaktadır. Ula İlçesi: Belde de geri kazanım tesisi yoktur. Ortaca İlçesi: Çöp depolama alanında ayrıştırılmaktadır. N.8.3.Kompost İl merkezimizde, kompost çalışması yoktur. N.9.Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi İl merkezinde; atıklar geri kazanılıyor ve değerlendiriliyor. Fethiye İlçesi nde; Katı Atık Geri Kazanım Projesi 2000 yılında başlatılmış olup, pilot bölgeler halinde geliştirilmektedir. Amacı; cami metal, plastik, kağıt-karton v.b. atıkların kaynağında ayrı olarak biriktirilmesi, toplanması ve tekrar kullanılmasının sağlanmasıdır. Proje kapsamında son iki yıl içinde aylık ortalama 45 ton atık geri kazanılmıştır. Öncelikle eğitim-tanıtım çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Fethiye Belediye Başkanlığı na ait 250 adet geri kazanım konteynırı ve bu projeye tahsis edilmiş 1 adet Geri Kazanım Aracı bulunmaktadır. Toplama için kullanılan bu materyaller yetersiz kalmaktadır. Datça İlçesi nde; atıkların ayrıştırılarak toplanması ve yerinde ayrıştırılması işlemleriyle mevcut ilçe çöplüğü ıslah edilmeye çalışılmakta olup, geri kazanım için değişik renk ve çeşitteki konteyner kullanılmakta, aynı zamanda yeni çöp deponi alanı ile ilgili projelendirilme çalışmaları devam etmektedir. Bodrum İlçesi, Yalıkavak Beldesi nde atıklar bazı noktalarda cam ürünleri ve kağıt ayrıldıktan sonra çöp döküm alanına gelir. Ancak, bu ayrıştırma şahısların çabaları sonucu oluştuğundan yeterli olmamaktadır. Mumcular; ayıklama işi özel sektörce yapılmaktadır. Dalaman: çöplükteki atıklar şahıslar tarafından içindeki demir, teneke, cam, şişe gibi maddeler ayrıştırılmaktadır. 452

453 A Y L A R Marmaris Belediyesi Çevre Vakfı ile birlikte lisanslı özel firma tarafından değerlendirilmektedir. N.10.Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri Atıkların, düzenli olarak depolanmaması, arıtma sistemlerinin geliştirilememesi ve belirlenen standartlar üzerinde alıcı ortamlara (atmosfere, suya, toprağa) bırakılması halinde, canlı ve cansız varlıklar üzerinde kalıcı ve olumsuz etkilere sebep olmaktadır. İlimizde katı atıklarla ilgili hemen hemen tüm yerleşim birimlerinde sorunlar yaşanmaktadır. Bununla ilgili olarak Belediyeler birliği oluşturulmuş ve Marmaris İlçesi nde katı atık deponi alanı oluşturulmuş ve faaliyete alınmıştır. Bodrum İlçesi nde yer seçimi yapılmış olup, ÇED süreci tamamlanmış ve faaliyete alınması çalışmaları devam etmektedir. Ortaca, Dalaman, Köyceğiz ilçelerinde ortak bir deponi alanı seçilmiş ve faaliyete alınması aşamasındadır. Fethiye İlçesi nde ise yer seçimi yapılmış olup, çalışmaları sürmektedir. Sıvı atıklarla ilgili olarak; İşletmeye alınmış Merkezi Arıtma Sistemleri: Bodrum (İçmeler-Bitez-Göltürkbükü) Marmaris (Merkez, Turunç) Dalaman, Ortaca, Sarıgerme, Köyceğiz (Merkez) Fethiye (Merkez) İnşaatı devam edenler; Datça (Merkez) Ula-Akyaka Fethiye-Göcek Milas Fethiye-Ölüdeniz İhalesi yapılacak olan merkezi arıtma sistemleri Bodrum-Gümbet Merkezi Atıksu Arıtma tesislerinin deşarj izinleri ve periyodik atıksu analizleri takibi yapılmaktadır. Ayrıca merkezi arıtma sistemlerine uzak veya henüz çalışma başlatılmamış olan yörelerde denize deşarj yapılmaması kaydıyla, (deşarjı bahçe, yol ve çiçek sulamasında kullanılacak durumda) müstakil arıtma sistemleri kurdurulmuş olup, denetimleri sürekli yapılmaktadır. Bununla beraber deniz araçlarının atık sularını ve sintine sularını alıcı ortama (deniz) doğrudan vermelerinin meydana getirdiği sorunların çözümüne yönelik çalışmalara ait Mahalli Çevre Kurulu Kararlarının uygulanması çalışmaları sürmektedir. Hava Kalitesinin korunmasına yönelik olarak kirletici etkisi bulunan tesislere Emisyon İzinleri verilmekte, Mahalli Çevre Kurulu komisyonunda ısınma amaçlı kullanılacak yakıtlarla ilgili kararlar alınması sağlanarak, kullanılan yakıtların denetlemesi yapılmaktadır. İl Çevre Koruma Vakfı tarafından yapılan atık su analiz gelen numune sayısı; İLÇELER 453

454 KÖYCEĞİZ DATÇA MARMARİS MİLAS DALYAN ORTACA BORDRUM FETHİYE KAVAKLIDERE DALAMAN TOPLAM OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS 1 1 HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOLAM KAYNAKLAR -Köyceğiz Özel Çevre Koruma Kurumu Md. Çalışmaları -Çevre ve Orman İl Md. (Çevre Yönetimi Şube Md.) -Muğla Belediye Başkanlığı -Fethiye Kaymakamlığı -Datça Kaymakamlığı -Ula Kaymakamlığı -Bodrum Kaymakamlığı -Dalaman Kaymakamlığı -Marmaris Kaymakamlığı O.1.Gürültü O.GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM Gürültü, gelişigüzel bir yapısı olan bir ses spektrumudur ki, sübjektif olarak, istenmeyen ses biçiminde tanımlanır. O.1.1.Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü 454

455 Sanayi, Yol ve İnşaat Makineleri, Karayolları Taşıtları, Havayolları, Demiryolları Taşıtları. İlimizde trafik gürültüsüyle ilgili herhangi bir düzenlemeye gidilmemiştir. Ancak, Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirlenen değerler ise; TABLO O.1. Taşıtların Gürültü Değerleri Taşıt Türü Üst Gürültü Seviyesi (dba) Otomobil 75 Otobüs (Kent İçi) (Kent Dışı) Ağır müteharrik (araç kabininde) ve Kamyon 85 Lokomotif içi (dizel motorlu tam güçte ve yüke çalışırken hız 80 km/h ve pencereler 85 kapalı iken) Elektrikli tren lokomotiflerinde 80 Vagonların içinde 70 Ortaca İlçesinde trafik gürültüsü yoğun olarak bulunmamaktadır fakat refüjlerde ve diğer alanlarda yeşillendirme çalışmalarıyla gerekli olan önlemler alınmaktadır. O Endüstri Gürültüsü Değişik gürültü kaynakları ve bu kaynaklardan yayılmasına izin verilen maksimum gürültü seviyeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu ses seviyelerinden daha yüksek gürültü çıkaran araçların gerekli tedbirler almadan çalıştırılması, hizmete sokulması, kullanılması yasaktır. İlimizde çevreyi rahatsız edecek gürültülü endüstriyel tesisler bulunmamaktadır. Sadece İl Merkezinde bulunan tek endüstri kuruluşu Muğla Kireç Fabrikası olup, bu da yerleşim yerinden uzak olduğu için sorun teşkil etmemektedir. İlimiz merkez ve ilçelerinde yeni gelişmekte olan mermer sanayi ve küçük sanayi siteleri yerleşim alanlarından uzak, açık alanlarda kurulduğundan gürültü sorunu yaşanmamaktadır. İlimiz Merkez ilçe sınırları içinde rekreasyon ve eğlence yerleri hakkında Çevresel Gürültü şikayetleri yok denecek kadar az olup, Çevresel Gürültü Ölçüm ve Değerlendirme konusunda işlemler yetki devri yapıldığı için Muğla Belediyesi tarafından yapılmaktadır. Yetki Devri almamış belediyelerin sınırları içinde bulunan ve belediye sınırları dışında bulunan yerlerde çevresel gürültü ölçümleri Valiliğimiz İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce A Tipi Sertifika eğitimi almış olan teknik personeller tarafından yapılmaktadır. İlçeler bazında çevresel gürültü ölçüm yetki devri verilmiş olan belediyeler şunlardır: Marmaris, Bodrum, Ölüdeniz, Marmaris-Armutalan (Müracat yapacak) İşyerleri içinde iş makinelerinden kaynaklanan gürültü ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Ancak, işçilerin gürültüden kurtulmak için koruyucu malzeme kullanmadıkları görülmektedir. TABLO O.2 İş Makineleri Gürültü Değerleri GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI GÜRÜLTÜ SEVİYESİ Leq dba Yük araçları (7.5 m. de) 85 Yolcu taşıtları (7.5 m. de) 85 Motosiklet (7.5 m. de) 80 Lokomotifler (30 RNA. de) 90 Dizel Motorlu skreyper ve buldozer ( kw)

456 Dizel motorlu paletli kepçeler (40-60 kw) 110 Dizel motorlu ekskavatör (45-80 kw) 105 Havalı beton kırıcı (36 kg) 110 Dizel motorlu paletli vinç 105 Dizel motorlu damperler ( ton) 100 Dizel motorlu titreşimli silindir (2-75 kw) 110 Beton karıştırıcı 115 Beton pompası 115 Greyder 120 Kaya delgi tabancası 125 Kompresör (sabit) 115 Traktör 120 Yükleyici 115 Dişliler 95 Elektrik motorları (300 hp hız 1200 dev/dak) 105 Pompalar (300 hp hız dev/dak) 120 Fanlar (eksenel ve radyal, 1 m 3 /s 4 cm H 2 O) (Kanal profili, 1 m 3 /s 4 cm H 2 O) Otomatik torna 85 Ark kaynağı 85 Delik İşleme tezgahı 95 Havalı matkap 95 Tahta planya makinesi 95 Torna tezgahı 95 Çelik levha düzleyicisi 95 Hamdemir veya çelik şerit çekicisi 95 Freze tezgahı 95 Perçin açma makinesi 95 Oluk açma makinesi 95 Ahşap perdahlama makinesi 95 Otomatik diş açma tezgahı 95 Çelik levha kesicisi 95 Elektrikli düz kaynak 95 Boru kaynak makinesı 95 Elektrikli gazlı fırın veya yağlı fırın 105 Dövme çekici 105 Havalı çekiç 105 Çelik tel çemberleme makinesi 105 Sarsıntılı sıkıştırma makinesi 105 Havalı pres 105 Hava perçinleme tabancası 105 Perçinleme çekici 105 Metal veya ahşap kesmek için dairesel testere 105 Havalı anahtar 105 Dökümler için havalı çapak alıcı 115 Otomatik vurmalı çekiç 115 İçten yanmalı motor testi 115 Çivileme makinesı

457 Mekikli dokuma tezgahı 95 Ortaca İlçesinde küçük ve orta büyüklükteki tesislerden kaynaklanan gürültü ile ilgili gereken önlemlerin alınması sağlanmaktadır O İnşaat Gürültüsü Şantiye gürültüsünün seviyeleri; çevrede bulunan gürültüye hassas yapıların 1 metre uzaklığında aşağıdaki Tablo O.3. de verilen kabul edilebilir değerleri aştığı takdirde Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirlenen yetkililerce şantiye çalışma saatlerinin azaltılması, yapının durdurulması tedbirleri alınır. İlimizde inşaatlardan kaynaklanan gürültü oluşmaktadır. Turizm beldelerinde Turizm Bakanlığı Genelgesi ve İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı gereğince 30 Nisan-31 Ekim tarihleri arasında inşaat yasağı getirilmiştir. Yerleşim yerleri ve yakınlarındaki gürültü ile ilgili olarak çalışma saatleri kısıtlamasına gidilmektedir. Ayrıca yeni kurulacak faaliyetler için Gürültü Kontrol Yönetmeliği gereğince gürültü kontrolü taahhüdü istenmektedir. TABLO O.3.İnşaat Gürültü Değerleri GÜRÜLTÜ KAYNAĞI -Endüstri Gürültüleri -Sürekli -Ani -Şantiye Gürültüleri -Bina yapımı (sürekli) -Yal yapımı (geçici) -Darbe Gürültüleri O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler Leq (dba) Gündüz ( ) Gece ( ) (Lmax) Yerleşim alanlarında trafik gürültüsü için temel kriterler 35 dba-45 dba aralığında seçilir. Yerleşme yerine ve gün içindeki zaman dilimine bağlı olarak Tablo O.4. e göre düzeltmeler yapılır TABLO O.4. Yerleşim Alanlarındaki Gürültü Değerleri BÖLGE TANIMI TEMEL KRİTER Leq=35 dba-45 DBA I.Bölge Şehir dışı konut alanı (trafikten uzak) 0 II.Bölge Şehir kenarı konutları Şehir konut alanı (trafik akımına 100 m.uzaklıkta) Şehir konut alanı,işyerleri (trafik akımına 60 m. uzaklıkta) III.Bölge Şehir merkezi konut alanı,anayolları iş yerleri (trafik akımına 20.m.uzaklıkta) IV.Bölge Endüsti bölgesi veya ağır vasıta ve otobüslerin geçtiği anayollar Yerleşim alanı içinde bulunan yapı tiplerine göre kabul edilebilir iç mekan ses basıncı seviyeleri Tablo O.5. de verilmiştir

458 TABLO O.5. Yapı Tiplerine Göre Gürültü Değerleri KULLANIM ALANI Dinlenme Alanları -Tiyatro Salonları -Konferans Salonları -Otel yatak odaları -Otel restoran KABUL EDİLEBİLİR SES BASINCI DÜZEYİ Leq (dba) Sağlık Yapıları -Hastaneler 35 Konutlar -Yatak odaları (şehir) -Oturma odaları (şehir) -Oturma odaları (şehir kenarı) -Oturma odaları (şehir) -Servis bölümleri (mutfak,banyo) Eğitim Yapıları Ticari Yapılar Endüstri Yapıları -Derslikler,laboratuarlar -Spor salonu, yemekhane -Özel Büro (uygulamalı) -Genel Büro (yazı,hesap bl.dükkan) -Fabrikalar (küçük) -Fabrikalar (geniş kapsamlı) Yapıların mimari projelerin hazırlanmasında esas alınmak üzere yapılar içindeki gürültüye hassas faaliyet alanları ile gürültü kaynağı olan faaliyet alanları Tablo O.6. dadır. Tablo O.6. Yapılar İçindeki Gürültü Değerleri KULLANIM ALANI Dinlenme Alanları -Tiyatro Salonları -Konferans Salonları -Otel yatak odaları -Otel restoran KABUL EDİLEBİLİR SES BASINCI DÜZEYİ Leq (dba) Sağlık Yapıları -Hastaneler 35 Konutlar -Yatak odaları (şehir) -Oturma odaları (şehir) -Oturma odaları (şehir kenarı) -Oturma odaları (şehir) -Servis bölümleri (mutfak,banyo) Eğitim Yapıları Ticari Yapılar Endüstri Yapıları -Derslikler, laboratuarlar -Spor salonu, yemekhane -Özel Büro (uygulamalı) -Genel Büro (yazı,hesap bl.dükkan) -Fabrikalar (küçük) -Fabrikalar (geniş kapsamlı)

459 Yapıların mimari projelerin hazırlanmasında esas alınmak üzere yapılar içindeki gürültüye hassas faaliyet alanları ile gürültü kaynağı olan faaliyet alanları Tablo O.6. dadır. Tablo O.7 İnsanların Maruz Kaldıkları Gürültülü Alanlar YAPI TİPLERİ Konutlar Okullar Hastaneler GÜRÜLTÜYE DUYARLI FAALİYET ALANI Yatak odaları, oturma, yemek, çalışma, müzik odaları, doktor evlerinde muayene ve bakım odaları, dinlenme terasları ve avlular. Sınıflar, okuma odaları, konferans salonları, idare hacimleri revir ve bakım odaları, laboratuarlar, ana okullarında uyuma hacimleri Hasta yatak odaları, bekleme hacimleri, ameliyathane, özel bakım yerleri, dinlenme alanları koridor ve GÜRÜLTÜ KAYNAĞI OLAN FAALİYET ALANI Sirkülasyon ve tesisat alanları, otoparklar, garajlar, çamaşırlık, asansörler, hidrofor, merdivenler, ev atölyeleri, müzik çalışma odaları, çocuk bahçeleri, spor alanları Avlular ve oyun yerleri, spor salonları, atölyeler, müzik stüdyoları, mutfak ve tesisat hacimleri,otoparklar Tesisat merkezleri, asansör ve mutfak ve servis alanları, otoparklar ve garajlar idare odaları İdare yapıları Özel çalışma hacimleri Gürültülü çalışma alanları, bilgisayar merkezleri, tesisat merkezleri, sirkülasyon alanları, kafeterya, mutfak ve diğer servis alanları, garaj ve otoparklar Ticaret Oteller Özel bürolar, satış alanları, kreşler, teşhir yerleri ve lokantalar Yatak odaları, dinlenme salonları, toplantı salonları, yemek odaları, idare hacimleri, manzara terasları, dinlenme avlu ve bahçeleri O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü Gürültülü satış alanları oyun mahalleri, kafeteryalar, otopark ve garajlar, tesisat hacimleri v.d.servisler Tesisat hacimleri, mutfak ve servis alanları, otopark ve garajlar açık lokantalar, diskotek, düğün salonu ve diğer gürültülü eğlence ve spor alanları Yeni havaalanı yapımı veya mevcut havaalanlarının geliştirilmesinde ilgili kuruluşlarca gürültü faktörü göz önünde bulundurulur. Havaalanı ve yakın çevresinde hava aracı gürültüsünün değerlendirilmesinde kullanılan ve Uluslar arası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından öngörülen bir birimdir ve uçak tiplerini, gürültünün spektrumunu, uçağın geçiş süresini, günlük uçuş yoğunluğunu hesaba katmaktadır. ECPNL :Gündüz ECPNL (07-22) 459

460 ECPNL :Gece ECPNL (22-07) S :Mevsimsel ayarlama faktörü (-5 ile +5 dba arasındadır) EPNL :Efektif gürültü seviyesi, n :Gürültü olay sayısı T :Değerlendirme Periyodu To,to :Ölçüm özelliklerine göre belirlenen sabitler O.1.2.Gürültünün Çevreye Olan Etkileri Vibrasyonun insan sağlığı, performansı ve konforu üzerinde oluşturduğu hareket hastalığı gibi fizyolojik ve psikolojik etkilerle yapılarda hastaların başlama sınırlarıdır ki, vibrasyonun hızı, ivmesi,genliği, frekansları veya süresi ile ortaya konulmuş kriterlerdir. O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri Gürültü fiziki çevrede sert yüzeyli malzemeler üzerinde çınlamalar yapmaktadır. Deniz kenarında ortaya çıkan gürültüler bazı canlı türlerini rahatsız ederek kaçmaktadır. O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri İnsanların gürültüden rahatsız olmaları sonucu ruh hastalıklarına yol açmaktadır. Düzenli ve yeterli istirahat önlenmektedir. Bu da iş verimi azalmalarına yol açmaktadır. Ayrıca insanlar üzerinde baskı oluşmaktadır. O.1.3.Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri Tablo O.7 de verilen gürültü seviyesinin üzerindeki değerlerde olumsuz etkileri bulunmamaktadır. Tablo O.8 İnsanların Maruz Kaldığı Gürültü Seviyesi GÜRÜLTÜYE MARUZ KALINAN SÜRE MAKSİMUM GÜRÜLTÜ SEVİYESİ (dba) (sa/gün) /8 115 Darbe gürültülerinin üst seviyesi (140 dba ı aşamaz) O Fiziksel Etkileri Gürültünün, işitme duyusunda oluşturduğu geçici ve kalıcı olumsuz etkilerdir. O Fizyolojik Etkileri 460

461 Kas gerilmesi, stres, kan basıncında artış, kalp atışlarının ve kan dolaşımının değişmesi, gözbebeği büyümesi ve uykusuzluktur. O Psikolojik Etkileri Sinir bozukluğu, stres, korku, rahatsızlık, tedirginlik, yorgunluk, ve zihinsel etkilerde yavaşlamadır. O Performans Etkileri O.2.Titreşim İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması gibi etkileri Genellikle katı ortamlarda yayılan ve dokunma duygusu ile hissedilen alçak frekanslı ve yüksek genlikli mekanik hareketlerdir. KAYNAKLAR -Muğla Çevre ve Orman Müdürlüğü P.1.Afet Olayları P.1.1.Depremler P.AFETLER Muğla İli I. derece deprem kuşağında yer almaktadır. İlimizde 2 önemli deprem bölgesi bulunmaktadır. Kerme körfezi-köyceğiz bölgesi ve Rodos-Fethiye körfezi Bölgesidir. Kerme körfezi-köyceğiz bölgesi: Bu bölge kuzeyde Bodrum yarımadası ile Muğla nın güneyinde yükselen dağlar ve Sandras dağı, Güneyde Reşadiye yarımadasındaki mesozoik formasyonlar tarafından sınırlanmıştır. Çukurluk batıdan doğuya doğru Kerme Körfezi, Gökova alçak arazisi ve Köyceğiz havzasından ibarettir. Çukurluğun güney kenarında (Muğla Marmaris yolunda) mezozoik kalkerlerinin körfeze doğru çok dik eğimli olduğu görülür. Körfezin kuzey kenarı oldukça diktir ve kalker duvarına benzer. Burada 750m. ye kadar yükselen kalkerler, Gökova da 50m. seviyesindedir. Körfezin derinliği hesaba katılırsa, buradaki dikey atım 1300m. dir. Bu fay, bir çok sıcak ve soğuk maden suyu kaynakları tarafından işaretlenmiştir. Körfezin ağzında, ancak çok genç bir devirde sönmüş olan volkanik Nisiros adası vardır. Bölgenin en önemli olan üst merkezi, körfez önünde bulunan İstanköy adasıdır. Tarihsel ve aletsel dönem içeren deprem katalogları ve bölgenin aktif fay hareketleri incelendiğinde bölgede sık sık büyük depremlerin olduğu anlaşılmaktadır. İlimizde meydana gelen depremler aşağıda belirtilmiştir. TARİH MEVKİİ ŞİDDETİ M.S.127 Rodos-Muğla-Fethiye Muğla

462 1941 Muğla Rodos-Muğla-Fethiye Köyceğiz Marmaris Marmaris Gökova Körfezi 5.4 HARİTA

463 HARİTA 6. P.1.2.Heyelan ve Çığlar İlimiz, yaşlı dağlar grubunda değerlendirilen Hisardağı ve Kızıldağ eteklerinde kurulmuş olup, bu yaşlı dağlarda zaman zaman kopma, göçme ve kaymalar olmaktadır. İlimiz sınırları içerisinde lokal olarak oluşan heyelan Dalaman İlçesi (Şerefler Köyü), Marmaris İlçesi ( Turunç Belediyesi), Merkez İlçe (Bozarmut Belediyesi, Yemişendere Köyü)de görülmüş olup, yollarda hasar meydana getirmiş, genel hayatı etkileyen boyutta değildir. Marmaris İlçesi, Söğüt Köyü nde kaya düşmesine maruz bölgede kaya ıslahı ihalesi yapılarak, bölge ıslah edilmiştir. P.1.3.Seller İl Sivil Savunma Müdürlüğünden alınan bilgilere göre; İlkbahar ve Sonbahar aylarındaki şiddetli yağışlar sonucu Eşme ve Dalaman Çaylarının taşması nedeniyle Fethiye, Dalaman, Ortaca ve Marmaris İçmelerde küçük çaplı seller meydana gelip özellikle tarım arazileri zarar görmektedir. İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünden alınan bilgilere göre ise; Milas, Bodrum, Marmaris İlçeleri nde aşırı yağışlardan dolayı genel hayatı etkilemeyecek sel afeti tarım alanlarına, seralara ve alt yapıya zarar vermiş olup, hasar tespiti yapılarak ilgili kurum ve kuruluşlara bildirilmiştir.. 463

464 P.1.4.Orman ve Otlak Yangınları P.1.DOĞAL AFETLER P.1.4 Bir yerde görülen orman yangınının yarattığı olumsuzlukları o ülke ya da bölgeyle sınırlamak mümkün değildir. Çünkü ormanlar, Dünya'nın ortak malıdır ve dünya ekosistemi ve iklim sistemi içinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle bir yerde görülen orman yangınının dünyasal boyutta olumsuz etkileri olduğu bir gerçektir. Şüphesiz, görüldüğü yerde çok daha büyük can ve mal kayıpları ile, ekonomik ve sosyal sorunlara neden olmaktadır. Orman yangınlarının yarattığı olumsuzluklar sayısız denecek kadar fazla olmakla beraber, bunları aşağıdaki ana başlıklar altında gruplandırmak mümkündür. Biyolojik çeşitlilik büyük zarar görür.ormanlarda yaşayan canlıların yaşam alanları yok olur.canlı ve cansız örtünün yok olmasıyla aşağıdaki doğal afetlerin sayısında ve hızında artma görülür. Erezyon, Sel-taşkın, Hava Kirliliği İklim sisteminde (aşağıdaki meteorolojik değişkenlere doğrudan etki ederek) bozulmalar görülebilir. Sıcaklık, Rüzgâr, Nem ve Yağış Orman ve orman ürünlerine dayalı aşağıdaki ekonomik ve sosyal faaliyetler olumsuz yönde etkilenir. Turizm, Sağlık, Spor Orman yangınlarının etkileri, orman örtüsünün tabiatına ve yangının şiddetine bağlıdır. Orman yangınları, küçük zararlardan tutun da, ormanın hem koruyucu ve hem de iktisadi faydalarını gelecek nesillere taşıyacak şekilde tamamen tahribine kadar büyük zararlar meydana getirebilir. Orman yangınlarının çoğuna insanlar bilerek veya bilmeyerek neden olur: Hava şartları ise yangınlarda önemli bir çevre ve tetik faktörüdür. YANGINLA MÜCADELE STRATEJİMİZ Orman yangınlarıyla mücadelede 3 temel stratejimiz: 1) Yangın çıkmasına mani olmak (Eğitim ve bilinçlendirme) 2) Erken uyarı, hızlı ve etkin müdahale 3) Yanan alanların hızla ağaçlandırılması 38 P1.5. Biyotik ve abiyotik zararların başında orman yangınları ilk sırayı almaktadır Koruma ve Yangınla Mücadele Daire Başkanlığının iş ve işlemlerini yürütmektedir. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü bulunduğu coğrafi konum, bitki örtüsü, kırık ve engebeli arazi yapısı, Kuşadası ndan başlayarak Kaş a kadar uzanan sahil şeridi, ülkemizin en büyük turizm merkezlerine ulaşım sağlayan ve ormanlık alanlardan geçen 1000 Km.lik karayolu ağı ve orman içi ve kenarındaki köylerde yaşayan nüfusla birlikte bölge nüfusunun 1, kişi olduğu bir alanı kapsamaktadır. Yangına en hassas Bölge Müdürlüklerimizin başında gelmektedir. 464