LKÖ RET M DERS K TABI. Mehmet B LG Ç Uzm. Dr. Özgün KARACA

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "LKÖ RET M DERS K TABI. Mehmet B LG Ç Uzm. Dr. Özgün KARACA"

Transkript

1 LKÖ RET M FEN VE TEKNOLOJ 8 DERS K TABI Mehmet B LG Ç Uzm. Dr. Özgün KARACA Bu kitap, Millî E itim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun tarih ve 222 say l Kurul Karar ile ö retim y l ndan itibaren 5 (befl) y l süreyle ders kitab olarak kabul edilmifltir. KOZA Yay n Da t m Sanayi ve Ticaret Afi Cevat Dündar Cad. No.: 139 Ostim ANKARA tel.: (0312) belgeç: (0312)

2 lkö retim Fen ve Teknoloji 8. S n f Ders Kitab Editör: Dil uzman : Görsel uzman : Program gelifltirme uzman : Rehberlik uzman : Ölçme de erlendirme uzman : Yay nc sertifika No.: ISBN: Gönül BAYRAM Ahmet KAPULU Ziya Harun ERGENÇ Dilflat Ünal Necdet Dönmez Sat Özdemir KOZA Yay n Da t m Sanayi ve Ticaret Afi Bu eserin bütün haklar sakl d r, yay nevine aittir. Eserdeki metin, soru, görsel unsurlar yay nevinin yaz l izni olmadan tümüyle ya da k smen ço alt lamaz, yay mlanamaz ve ticari amaçla kullan lamaz. Bask : KOZA Yay n Da t m Afi, Ankara, 2013 KOZA Yay n Da t m Sanayi ve Ticaret Afi Cevat Dündar Cad. No.:139 Ostim ANKARA tel.: (0312) belgeç: (0312)

3 ST KLÂL MARfiI Korkma, sönmez bu flafaklarda yüzen al sancak ; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak ; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu fliddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl... Hakk d r, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaflad m, hür yaflar m. Hangi ç lg n bana zincir vuracakm fl? fiaflar m! Kükremifl sel gibiyim, bendimi çi ner, aflar m. Y rtar m da lar, enginlere s mam, taflar m. Garb n âfâk n sarm flsa çelik z rhl duvar, Benim iman dolu gö süm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nas l böyle bir iman bo ar, Medeniyet! dedi in tek difli kalm fl canavar? Arkadafl! Yurduma alçaklar u ratma, sak n. Siper et gövdeni, dursun bu hayâs zca ak n. Do acakt r sana va detti i günler Hakk n... Kim bilir, belki yar n, belki yar ndan da yak n. Bast n yerleri toprak! diyerek geçme, tan : Düflün alt ndaki binlerce kefensiz yatan. Sen flehit o lusun, incitme, yaz kt r, atan : Verme, dünyalar alsan da, bu cennet vatan. Kim bu cennet vatan n u runa olmaz ki fedâ? fiühedâ f flk racak topra s ksan, flühedâ! Cân, cânân, bütün var m als n da Huda, Etmesin tek vatan mdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, lâhi, fludur ancak emeli : De mesin mabedimin gö süne nâmahrem eli. Bu ezanlar-ki flahadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder - varsa - tafl m, Her cerîhamdan, lâhi, boflan p kanl yafl m, F flk r r ruh- mücerred gibi yerden na fl m ; O zaman yükselerek arfla de er belki bafl m. Dalgalan sen de flafaklar gibi ey flanl hilâl! Olsun art k dökülen kanlar m n hepsi helâl. Ebediyen sana yok, rk ma yok izmihlâl : Hakk d r, hür yaflam fl, bayra m n hürriyet ; Hakk d r, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 3

4 ATATÜRK ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur! 4

5 Mustafa Kemal ATATÜRK 5

6 İçindekiler Ders Kitabı nızda Ne, Nedir? Laboratuvar Güvenliği ÜN TE HÜCRE BÖLÜNMES VE KALITIM 13 A. MİTOZ M TOZUN EVRELER M TOZUN CANLILAR Ç N ÖNEM B. KALITIM KALITIM NED R? MENDEL N KALITIM LE LG L ÇALIfiMALARI NSANLARDA GÖRÜLEN KALITSAL HASTALIKLAR AKRABA EVL L N N SAKINCALARI C. MAYOZ MAYOZUN EVRELER I. Mayoz II. Mayoz MAYOZLA M TOZ ARASINDAK FARKLAR Ç. DNA VE GENETİK BİLGİ DNA NIN YAPISI VE ÖZELL KLER GENET K MÜHEND SL Gen Klonlama (Gen Kopyalama) Gen Tedavisi Islah Çal flmalar D. ADAPTASYON VE EVRİM ADAPTASYON EVR M ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI ÜN TE KUVVET VE HAREKET 51 A. KALDIRMA KUVVETİ SIVILAR C S MLERE KALDIRMA KUVVET UYGULAR B. YÜZME VE BATMA BAZI C S MLER YÜZER, BAZI C S MLER BATAR ARfi MET LKES GAZLAR DA KALDIRMA KUVVET UYGULAR MI? C. KUVVET BASINÇ OLUŞTURUR BASINÇ ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

7 3. ÜN TE MADDEN N YAPISI VE ÖZELL KLER 79 A. PERİYODİK SİSTEM ELEMENTLER SINIFLANDIRMAK NEDEN ÖNEML D R? PER YOD K S STEMDE GRUPLAR VE PER YOTLAR METALLER, AMETALLER VE YARI METALLER B. KİMYASAL BAĞLAR METALLER N VE AMETALLER N ELEKTRON ALIP VERME ÖZELL KLER ANYONLAR VE KATYONLAR YON K VE KOVALENT BA C. KİMYASAL TEPKİMELER B LEfi KLER N FORMÜLLER N YAZALIM B LEfi KLER ADLANDIRALIM B LEfi K FORMÜLLER NDEK ELEMENT ATOMLARININ SAYISINI HESAPLAYALIM K MYASAL TEPK ME K MYASAL TEPK ME DENKLEMLER N DENKLEfiT REL M YANMA TEPK MELER Ç. ASİTLER - BAZLAR BES N MADDELER N ACI VEYA EKfi YAPAN MADDELER AS T VE BAZ ÇÖZELT LER N N ELEKTR K LETKENL ÇÖZELT LER NE KADAR AS D K VEYA NE KADAR BAZ KT R? AS T VE BAZLARIN ÖNEM AS TLER VE BAZLAR ETK LEfi RSE NE OLUR? AS T VE BAZ ÇÖZELT LER N N OLUMLU VE OLUMSUZ ETK LER AS T YA MURLARI SULARI, HAVAYI VE TOPRA I K RLETEN K MYASALLAR D. SU ARITIMI SULARIN SINIFLANDIRILMASI SULARDA SERTL K NASIL G DER L R? SULARIN ARITIMI ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI ÜN TE SES 135 A. ÇEVREMİZDEKİ SESLERİ AYIRT EDELİM T TREfiEN C S MLER VE SES DALGASI SES N ÖZELL KLER MÜZ K ALETLER NDEN ÇIKAN SESLER Müzik ve nsan Sa l B. SESİN YAYILMASI VE ETKİLERİ SES B R ENERJ TÜRÜDÜR SES M HIZLI, IfiIK MI HIZLI? ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

8 5. ÜN TE MADDEN N HÂLLER VE ISI 153 A. ISI VE SICAKLIK ISI VE SICAKLIK AYNI MIDIR? ISI AKTARIMI ISI VE KÜTLE TERMOMETRE YAPALIM B. ISI ALIŞ VERİŞİ ISI VE D ER ENERJ TÜRLER HER MADDE AYNI MI ISINIR? ISI ALIfi VER fi VE HÂL DE fi M Erime - Donma Is s Buharlaflma - Yo uflma Is s Is t lan ve So utulan Maddelerde S cakl k - Zaman liflkisi ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI ÜN TE CANLILAR VE ENERJ L fik LER 177 A. BESİN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI BES N Z NC R FOTOSENTEZ SOLUNUM B. MADDE DÖNGÜLERİ DO ADA ENERJ AKIfiI DO ADA MADDE DÖNGÜSÜ Su Döngüsü Karbon Döngüsü Azot Döngüsü Oksijen Döngüsü C. GERİ DÖNÜŞÜM, YENİLENEBİLİR VE YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI ENERJ KAYNAKLARIMIZ YEN LENEB L R ENERJ KAYNAKLARI Günefl Enerjisi Rüzgâr Enerjisi Su Enerjisi Jeotermal Enerji Biyokütle Enerjisi YEN LENEMEZ ENERJ KAYNAKLARI Maden Kömürleri Petrol Do al Gaz GER DÖNÜfiÜM ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

9 7. ÜN TE YAfiAMIMIZDAK ELEKTR K 204 A. ELEKTRİK AKIMININ MANYETİK ETKİSİ B R MIKNATIS YAPALIM B. ELEKTRİK ENERJİSİNİN DİĞER ENERJİ TÜRLERİNE DÖNÜŞÜMÜ ELEKTR K ENERJ S N N HAREKET ENERJ S NE DÖNÜfiÜMÜ HAREKET ENERJ S N N ELEKTR K ENERJ S NE DÖNÜfiÜMÜ ELEKTR K ENERJ S N N ISI ENERJ S NE DÖNÜfiÜMÜ Elektrik Ak m ndan Kaynaklanan Is Her Zaman Faydal m d r? ELEKTR K ENERJ S N N IfiIK ENERJ S NE DÖNÜfiÜMÜ ELEKTR K ENERJ S N B L NÇL KULLANALIM ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI ÜN TE DO AL SÜREÇLER 226 A. EVREN VE DÜNYA MIZ NASIL OLUŞTU? EVREN N OLUfiUMU DÜNYA NIN OLUfiUMU B. YER KABUĞUNU NE DEĞİŞTİRİYOR? LEVHA HAREKETLER DEPREMLER VOLKANLAR (YANARDA LAR) C. HAVA OLAYLARI VE İKLİM HAVA DURUMUNUN GÖZLEMLENMES RÜZGÂRLAR HAVANIN NEM VE YA IfiLAR SICAKLIK DE fi MLER N N SEBEB HAVA OLAYI VE KL M N KARfiILAfiTIRILMASI ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI SÖZLÜK KAYNAKÇA

10 Ders Kitabı nızda Ne, Nedir? Günümüzde, her alanda h zl de iflme ve geliflmeler gözlenmektedir. Özellikle bilimsel ve teknolojik geliflmeler, yaflam m z önemli ölçüde de ifltirmifltir. Atatürk, bizlere uygarl k yolunda baflar l olmay hedef olarak göstermifltir. Bunun koflulu bilim ve teknolojiyi yaflam n tüm alanlar nda kullanabilmektir. Bu nedenle sizlerin de bilim ve teknolojiden yararlanman z zorunlu hâle gelmifltir. flte, fen ve teknoloji dersinde ö renecekleriniz bu yolda ilerlerken size rehber olacakt r. Ders Kitab n z, Ö renci Çal flma Kitab ile birlikte kullanmal s n z. Ancak o zaman konular tam olarak ö renirsiniz ve ö rendikleriniz kal c olur. Afla da Ders Kitab n zda neler bulundu u gösterilmektedir. Bu bölümleri dikkatlice inceleyerek Ders Kitab n z yak ndan tan y n z. Ünite Ad Kitaptaki 8 ünitenin her birinin ad verilmifltir. Ünitenin Bölümleri Her ünitede yer alan bölümlerin adlar belirtilmifltir. A. M TOZ 1. M TOZUN EVRELER 2. M TOZUN CANLILAR Ç N ÖNEM B. KALITIM 1. KALITIM NED R? 2. MENDEL N KALITIM LE LG L ÇALIfiMALARI 3. NSANLARDA GÖRÜLEN KALITSAL HASTALIKLAR 4. AKRABA EVL L N N SAKINCALARI C. MAYOZ 1. MAYOZUN EVRELER 1.1. I. Mayoz 1.2. II. Mayoz 1. ÜN TE HÜCRE BÖLÜNMES VE KALITIM Ünite Rengi Kitapta, 8 ünitenin her biri farkl bir renkte verilmifltir. Ünite Logosu Kitapta 8 ünitenin her biri farkl bir logo ile gösterilmifltir. Konular Her bölümde ifllenecek konular göstermektedir. 2. MAYOZLA M TOZ ARASINDAK FARKLAR Ç. DNA VE GENET K B LG 1. DNA NIN YAPISI VE ÖZELL KLER 2. GENET K MÜHEND SL 2.1. Gen Klonlama (Gen Kopyalama) 2.2. Gen Tedavisi 2.3. Islah Çal flmalar D. ADAPTASYON VE EVR M 1. ADAPTASYON 2. EVR M Üniteye Haz rl k 1. Hangi özellikleriniz annenize ya da baban za benziyor? Bu benzerliklerin sebebini nas l aç klars n z? 2. Çok hücreli bir canl n n büyüyüp geliflmesi ile hücre say s aras nda nas l bir iliflki vard r? 3. Sizce kutup ay lar n n di er ay - lardan farkl renkte olmas n n yaflad - klar ortamla bir iliflkisi var m d r? Üniteyi bitirdikten sonra Üniteye Haz rl k sorular n yeni ö rendi iniz kavramlar kullanarak tekrar cevaplay n z. Konular ö renmeden önce sorulara vermifl oldu unuz cevaplarla ö rendikten sonra verdi iniz cevaplar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikleri bulunuz. Üniteye Haz rl k Ünitede ifllenecek konularla ilgili ön bilgilerinizi yoklayacak, düflünmenizi sa layacak, inceleme ve araflt rma yapman z gerektirecek, güncel yaflamla iliflkili haz rl k sorular ndan oluflmaktad r. 13 Çözelim fllenen konuyla ilgili bilgileri kullanarak çözebilece iniz sorular sorulmufltur. Buradaki sorular, edinilen bilgilerin yeni durumlarda kullan lmas n sa lamaya yöneliktir. ETK NL K Bu bölümlerde konularla ilgili deney etkinliklerine yer verilmifltir. Bu etkinliklerle, deney yaparak t pk bir bilim insan gibi çal flman z amaçlanm flt r. Etkinlikler; malzeme listesi, yap l fl basamaklar, sorular ve sonuç bölümlerinden oluflmufltur. Çözelim Yandaki flekilde A, B ve C cisimlerinin bir s v daki durumlar verilmifltir. B cisminin yo unlu u 1,2 g/cm 3 oldu una göre A ve C cisimleri ile s v n n yo unlu u hakk nda ne söylenebilir? fiimdi afla daki etkinli i yaparak kald rma kuvvetinin cismin batan k sm n n hacminden baflka neye ba l oldu unu araflt ral m. 4. ETK NL K: S v Yo unlu u De iflince Ne Olur? Malzeme listesi S v ya, etil alkol, su, dinamometre (0-5 N), 0,5 kg l k kütle, peçete, üç adet beherglas veya kap. Etkinli in yap l fl Beherglaslardan birine su, di erine etil alkol, üçüncüsüne de s v ya koyunuz. Kütleyi dinamometreye as n z ve a rl n hava ortam nda ölçünüz. Beherglaslardaki s v lar n bafllang çtaki yükseklik de erlerini belirleyerek not ediniz. Kütleyi önce su dolu beherglasa dald r p dinamometrenin gösterdi i de eri ve de iflen s v seviyesini okuyarak defterinize not ediniz. Sonra sudan ç kar p peçete ile kurulay n z. Yukar daki ifllemi s ras yla etil alkol ve s v ya için tekrarlay n z. S v lara bat rd n z kütlenin tafl rd s v miktarlar n hesaplay n z. Afla daki tablolar defterinize çizerek ölçüm sonuçlar n 1. tabloya kaydediniz. Gerekli hesaplamalar yaparak 2. tabloyu tamamlay n z. 1. tablo Cismin havadaki a rl (N) 2. tablo Suyun uygulad kald rma kuvveti (N) Cismin sudaki a rl (N) Etil alkolün uygulad kald rma kuvveti (N) Sorular 1. Suyun, s v ya n, etil alkolün yo unluklar s ras yla 1 g/cm 3, 0,9 g/cm 3 ve 0,8 g/cm 3 tür. Buna göre cismin tafl rd (yerini de ifltirdi i) s v lar n a rl klar büyükten küçü e do ru nas l s ralan r? 2. S v n n yo unlu u ile kald rma kuvveti aras nda nas l bir iliflki vard r? Bu etkinlikten elde etti iniz sonuç nedir? Defterinize yaz n z. fl fi 57 Cismin etil alkoldeki a rl (N) S v ya n uygulad kald rma kuvveti (N) Cismin s v ya daki a rl (N) Do adaki farkl beslenme flekilleri nedeniyle bir besin zincirinde bulunan bir canl n n farkl besin zincirlerindeki bitki ve hayvanlarla da beslendi i görülür. Bu flekilde bir canl n n birden fazla besin zincirinde yer almas yla iç içe geçmifl besin zincirleri oluflur. ç içe geçmifl besin zincirleri de besin a lar n oluflturur. ÖÇK s. 114 ve 115 1, 2 ve 3. etkinlikler Güvenlik Uyar lar Etkinliklerin güvenli bir biçimde yap labilmesi için gereken uyar lar gösteren logolar kapsamaktad r. ÖÇK Konuyla ilgili olarak Ö renci Çal flma Kitab nda yap lacak etkinlikleri göstermektedir. 10

11 Acaba Biliyor muyum? B Acaba Biliyor muyum? KALITIM Bulal m Bu bölümde konuya haz rlanman z sa layacak sorulara yer verilmifltir. Derse ilginizi çekecek flekilde düzenlenmifl bu sorular üzerinde arkadafllar n zla tart fl - n z. Sorularla ilgili resimlerden ç - kar mlarda bulununuz. Araflt ral m Araflt ral m etkinlikleri, konular derinlemesine ö renmenize katk sa lar. Okuyarak, gözlemleyerek Ders Kitab da dâhil çeflitli kaynaklardan ( nternet, uzman kifliler vb.) bilgi edinmenize ve bunlar sunma becerinizi gelifltirmenize yard mc olur. 1. Ço umuzun yak n akrabalar m zla (teyze, day, amca, hala vb.) benzer yanlar m z vard r. Yak n akrabalar m zla olan benzerliklerimizin ve farkl l klar m z n nedenleri ne olabilir? 2. nsanlar n d fl görünüflleri neden birbirlerinden farkl d r? 3. Baz ikizler birbirine tamamen benzerler. Bu benzerli in sebebi ne olabilir? 1. KALITIM NEDİR? Yeryüzünde yaflayan binlerce farkl canl türü, baz özellikleri ile birbirlerine benzerken birçok özellik bak - m ndan da birbirlerinden farkl l k gösterir. Çevrenizdeki insanlar gözlemleyiniz. Ailenizi, s n f arkadafllar n - z düflününüz. Ne kadar çok insan n oldu unu fark ediyor musunuz? Bu kadar çok insan n birbirine benzememesi ilginç de il mi? Ailenizdeki kiflilerle ne gibi benzerlikleriniz ve farkl l klar n z var? Örne in, saç flekliniz, göz renginiz veya burun yap n z anne, baba ve kardefllerinizle benzer özellikte oldu u gibi farkl da olabilir (Foto raf 1.3). Sizce bu benzerliklerin ve farkl - l klar n ortaya ç kmas n neler sa l yor olabilir? Foto raf 1.3: Resimdeki çocuklar saç rengi, saç Aile bireyleri aras ndaki benzerlikleri ve farkl l klar flekli, göz rengi, ten rengi gibi özellikleriyle annebabalar na benzemektedirler. belirlemek için bir etkinlik yapal m. Bulal m Kifli Kendim Annem Babam Kardeflim Kendi saç, göz, ten renginizi; Özellik saç fleklinizi ve kan grubunuzu Saç rengi aile bireylerinizle karfl laflt r n z. Saç flekli Bu karfl laflt rma sonucunda benzer ve farkl yönlerinizi gösteren, yandakine benzer bir tab- Ten rengi Göz rengi lo haz rlay n z. Kan grubu Sorular 1. Yapt n z karfl laflt rmada anne-baban zla hangi özellikleriniz benzerlik gösterdi? 2. Yapt n z karfl laflt rma sonuçlar na göre çocuklar n anne-babayla tamamen ayn özelliklere sahip oldu unu söyleyebilir misiniz? Neden? Canl lara ait özelliklerin kromozomlar yoluyla yavru bireylere aktar lmas olay na kal t m ad verilir. Bulal m etkinli i sonuçlar n dikkate ald n zda ailede çocuklar ile anne, baba ve kardefller aras nda benzerlikler ve farkl l klar oldu unu söyleyebilirsiniz. Örne in, göz renginiz annenize, saç n z n flekli ve rengi baban za benzeyebilir. Kan grubunuz anne ya da baban zla ayn olabilir. Kardeflinizle göz renginiz ya da saçlar n z n flekli farkl l k gösterebilir. O hâlde yavrular n baz özelliklerinin anne-babaya benzedi ini ama onlar n t pat p ayn s olmad n söyleyebiliriz. 21 Araflt ral m Ansiklopedi, nternet vb. kaynaklardan do ada oksijen, karbon ve azot döngülerinin ortak özelliklerinin neler oldu unu araflt r n z. Araflt rman z n sonucunu poster hâlinde s n fta arkadafllar n za sununuz. Bulal m etkinliklerinde Ders Kitab ndan edindi iniz bilgilerle kendi gözlem ve deneyimlerinizi kullanarak çözebilece iniz sorular sorulmufltur. Buradaki sorular edinilen bilgilerin yeni durumlarda kullan lmas n sa lamaya yöneliktir. Bu sayede bilgi transferi yapabilecek, farkl zamanlarda ve konularda ö rendiklerinizi de iflik problemlerin çözümünde kullanabileceksiniz. Sorular elefltirel düflünme, problem çözme, karar verme ve yorumlama gibi becerilerinizi gösterebilece iniz özellikte düzenlenmifltir. Bunlar Biliyor muydunuz? Bunlar Biliyor muydunuz? Denizlerdeki canl lar için gerekli oksijenin kayna, burada yaflayan ve fotosentez yapabilen algler ve bitki özelli ine sahip mikroskobik canl lar (fitoplanktonlar)d r. Bu bölümde, ifllenen konu ile ilgili ilginç bilgiler ve konuda çal flm fl bilim insanlar hakk ndaki bilgiler ele al nm flt r. Kendimizi De erlendirelim Kendimizi De erlendirelim bölümündeki sorular, konular ile ilgili neler ö rendi inizi ölçmeye yönelik haz rlanm flt r. Kendimizi De erlendirelim 1. Afla da verilen sorular cevaplay n z. a. Üreticilerden III. derece tüketicilere do ru gidildikçe bir üst basama a aktar lan enerji miktar neden azal r? b. Canl l n devam ile madde döngüsü aras ndaki iliflki nedir? c. Yanma olaylar n n hangi madde döngüsüne, nas l katk s vard r? ç. Azot döngüsünde hangi canl ve cans z unsurlar görev al r? d. Su döngüsüne insanlar n katk s var m d r? Nas l? e. Karbon ve oksijen döngüsünü birlikte gösteren bir flekil çiziniz. 2. Afla daki ifadelerin do ru D veya yanl fl Y oldu una karar verilerek ilerlendi inde kaç numaral ç k fla ulafl laca n bulunuz. 4. Solunum s ras nda maddeler karbon dioksitle yak la- 1. ç k fl D Y 2. ç k fl 2. Enerji ak fl her rak enerji elde edilir. D zaman üreticilerden 5. Karbon, canl lar n yap s n oluflturan 3. ç k fl tüketicilere do ru Y D tek yönlüdür. 1. Besin piramidinin üst basa- temel maddelerden biridir. Y 4. ç k fl D maklar na do ru ç k ld kça aktar - 6. Atmosferde en 5. ç k fl Y 3. Ayr flt r c lar besin zincirinin sadece azottur. Y 6. ç k fl D lan enerji miktar fazla bulunan gaz D azal r. ilk basama nda bulunur. 7. ç k fl Y 7. Atmosferdeki su buhar yo uflarak sadece ya mur fleklin- D Cevap: Y ç k fl de yeryüzüne düfler. 195 Ölçme ve De erlendirme Her ünitenin sonunda ö renilen konularla ilgili çeflitli ölçme ve de erlendirme çal flmalar na yer verilmifltir. 1. ÜNİTE A. Afla daki sorular cevaplay n z. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI 1. Mitoz hangi canl larda üremeyi sa lar? Neden? 2. Anne - baban n fenotipinde görünmeyen bir özellik yavrular nda hangi durumda ortaya ç kar? 3. Bir ailenin ilk çocuklar k z ise ikinci çocuklar n n da k z olma ihtimali nedir? 4. Mayoz ile kal tsal çeflitlilik aras ndaki iliflki nedir? 5. DNA kendini nas l efller? Tart flal m Bu bölümde s n fta konu ile ilgili yap lacak tart flmalara yer verilmifltir.! Uyar amaçl bilgilerin verildi i yerleri göstermektedir. B. Afla daki ifadelerden do ru olanlar n bafl na D, yanl fl olanlar nkine Y harfi yaz n z. (...) 1. Mitoz, üreme hücrelerinde gerçekleflir. (...) 2. Mitoz sonucunda kromozom say s de iflmez. (...) 3. Mitoz s ras nda ilk önce sitoplazma, daha sonra çekirdek bölünür. (...) 4. Genlerle sonraki nesillere tafl nan özelliklere kal tsal özellikler denir. (...) 5. Bask n özellikler büyük harflerle gösterilir. (...) 6. Bal k pulluluk, hem erkeklerde hem de diflilerde görülebilir. (...) 7. Mayoz sonucunda dört tane hücre oluflur. (...) 8. Parça de iflimi mitozda gözlenir. (...) 9. DNA çift ipliklidir. (...) 10. Genlerde meydana gelen ani de ifliklikler modifikasyon olarak adland r l r. (...) 11. Do al seçilim sonucu baz canl lar n nesilleri tükenir. C. Afla daki cümlelerde bofl b rak lan yerlere, verilen kelime ve kelime gruplar ndan uygun olanlar yaz n z. Tart flal m S n f n zda 4 grup oluflturunuz. Grupça klonlama, gen tedavisi, türlerin slah edilmesi ve geneti i de ifltirilmifl canl lar konular ndan birini seçiniz. Seçti iniz konuda yap lan son çal flmalar ile ilgili araflt rma yap n z. Araflt rma sonuçlar n z arkadafllar n zla paylafl n z. Genetik mühendisli indeki geliflmelerin insan yaflam na olumlu etkilerini tart fl n z Gen Klonlama (Gen Kopyalama) Klonlama, DNA n n belirli bir bölümünün ya da tamam n n kopyas n yapmak için kullan lan bir yöntemdir. stenilen bir proteinin ya da ürünün üretimini flifreleyen genin klonlanmas için ilk önce özel yöntemlerle bu genler kesilip ç kar l r. Daha sonra bir tafl y c DNA yla birlefltirilerek al c bir hücreye akta- Yiyeceklerde besin içeriklerinden baflka, onlara koku ve lezzet veren maddeler de bulunur. Bu maddelerden baz lar asit, baz lar ise baz olarak s n fland r l r. Asit olarak s n fland r lan maddeler g da maddesine ekfli tat, baz olarak s n fland r lan maddeler ise ac tat verebilir. Acaba asitlerin ve bazlar n özellikleri nelerdir? 6. ETK NL K: Asitler ve Bazlar Malzeme listesi Limon suyu, sirke, deterjanl su, sabunlu su, çamafl r sodas çözeltisi, kireç suyu, aspirin çözeltisi, 7 adet beherglas, mavi ve k rm z turnusol kâ d, etiket, baget.! Bilinmeyen maddeler tehlikeli olabilir. Bu nedenle g da maddeleri d fl ndaki maddelere aksi belirtilmedi i sürece dokunmamal y z ve tatlar na bakmamal y z. Etkinli in yap l fl Beherglaslara etiket yap flt r p her birinin üzerine s ras yla limon suyu, i k d j l b l d ki i i fenotip hemofili mitoz fosfat akraba kal t m fleker melez organik baz üreme kromozom slah genotip evrim 1. Ayn özellikte iki hücrenin oluflmas... gerçekleflir. 2. nsanda bulunur. 3. Anne ve babadan yavrulara aktar lan özellikleri,... bilimi inceler. 4. Bir canl n n d fl görünüflünde ortaya ç kan özelliklerine... denir. 5. Saf bask n bir özellik ile ayn özelli in saf çekinik genotipi çaprazlan rsa... genotipli bireyler ortaya ç kar

12 Laboratuvar Güvenliği Etkinlikler fen ve teknoloji dersinin en önemli bölümünü oluflturur. Etkinliklerin güvenli bir biçimde yap labilmesi güvenlik kurallar na uymakla sa lan r. Etkinliklerinizi güven içinde yapabilmeniz için kitab n zda güvenlik kurallar n hat rlatan sembollere yer verilmifltir. Bu kurallara uymaya özen gösteriniz. Cam eflyalar kullanmadan önce kontrol ediniz. K r k ya da çatlak olan cam eflyalar kullanmay n z. Zarar görmüfl eflyalar ö retmeninize bildiriniz. Cam eflyalar kulland ktan sonra gerekti i gibi temizleyiniz ve sa lam olarak yerine koyunuz. Çeflitli kimyasal maddelerle, ateflle ya da gözünüze zarar verebilecek herhangi bir madde ile çal fl rken laboratuvar gözlü ü kullan n z. B çak, bisturi, makas, i ne, çivi, tel gibi kesici ve delici nesnelerle çal fl rken dikkatli olunuz. Sizin ya da arkadafllar n z n bir yeri kesilirse hemen ö retmeninize haber veriniz. Ateflle çal fl rken dikkatli olunuz. Atefle çok yaklaflmay n z; koruyucu gözlük, eldiven, mafla gibi araçlar kullan n z. Laboratuvarda bir fley s tmak isterseniz s ya dayan kl cam malzemelerden seçiniz. Is tma s ras nda cam malzemeyi mafla ile tutunuz, cam eflyan n a z n kendinizden ve arkadafllar n zdan farkl yöne do ru çeviriniz. Elektrikli araçlar kullan rken arac n kablolar n kontrol ediniz ve dikkatli olunuz. Islak ellerinizle bu tip araçlara dokunmay n z ve fifllerini tak p ç karmay n z. Kimyasal ya da zehirli maddelerle çal fl rken dikkatli olunuz. Bu maddeler bir yerinize s çrarsa bu bölgeyi sabun ve bol su ile y kay n z. Bitkilere zarar vermeyiniz. Kulland n z bitkiler yiyecek maddesi dahi olsa asla yemeyiniz. Kalan bitkilerin sa lam olanlar n yeniden topra a dikiniz. Onlarla ifliniz bitince ellerinizi sabun ve bol su ile y kay n z. Hayvanlara zarar vermeyiniz. fliniz bitince ellerinizi sabun ve bol su ile y kay n z. Çal fl rken eldiven kullan n z. fliniz bitince ellerinizi sabun ve bol su ile y kay n z. 12

13 A. M TOZ 1. M TOZUN EVRELER 2. M TOZUN CANLILAR Ç N ÖNEM B. KALITIM 1. KALITIM NED R? 2. MENDEL N KALITIM LE LG L ÇALIfiMALARI 3. NSANLARDA GÖRÜLEN KALITSAL HASTALIKLAR 4. AKRABA EVL L N N SAKINCALARI 1. ÜN TE HÜCRE BÖLÜNMES VE KALITIM C. MAYOZ 1. MAYOZUN EVRELER 1.1. I. Mayoz 1.2. II. Mayoz 2. MAYOZLA M TOZ ARASINDAK FARKLAR Ç. DNA VE GENET K B LG 1. DNA NIN YAPISI VE ÖZELL KLER 2. GENET K MÜHEND SL 2.1. Gen Klonlama (Gen Kopyalama) 2.2. Gen Tedavisi 2.3. Islah Çal flmalar Üniteye Haz rl k 1. Hangi özellikleriniz annenize ya da baban za benziyor? Bu benzerliklerin sebebini nas l aç klars n z? 2. Çok hücreli bir canl n n büyüyüp geliflmesi ile hücre say s aras nda nas l bir iliflki vard r? 3. Sizce kutup ay lar n n di er ay - lardan farkl renkte olmas n n yaflad - klar ortamla bir iliflkisi var m d r? D. ADAPTASYON VE EVR M 1. ADAPTASYON 2. EVR M Üniteyi bitirdikten sonra Üniteye Haz rl k sorular n yeni ö rendi iniz kavramlar kullanarak tekrar cevaplay n z. Konular ö renmeden önce sorulara vermifl oldu unuz cevaplarla ö rendikten sonra verdi iniz cevaplar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikleri bulunuz. 13

14 A MİTOZ Acaba Biliyor muyum? 1. Vücudunuzda bir kesik oldu unu varsay n z. Bu kesik iyileflinceye kadar kesikte ne gibi de ifliklikler oluflur? 2. Canl lar n büyüdü ünü ve geliflti ini gösteren olaylara örnekler veriniz. 3. Tek hücreli bir canl nas l ürüyor olabilir? 1. MİTOZUN EVRELERİ Vücudumuzda oluflan baz yaralar n bir süre sonra kendili inden iyileflti ini ve ço u kez yaradan iz bile kalmad n gözlemlemiflsinizdir. Peki, bu yaralar n iyileflmesini sa layan nedir, hiç düflündünüz mü? Yaran n üzerindeki kabuk, yeni deri hücrelerinin olufltu unu gösterir mi? Acaba yeni hücreler nas l olufluyor? Yeni hücrelerin nas l olufltu unu bir etkinlik yaparak gözlemleyelim. 1. ETK NL K: So an Kökünde Gerçekleflen Mitoz Malzeme listesi Mikroskop, lam, lamel, kuru so an, asetokarmen (yoksa metilen mavisi veya iyot çözeltisi), çay barda, petri kab, tüp maflas, ispirto oca, kibrit, jilet veya bisturi. Ön haz rl k ki - üç gün önceden çay barda na su doldurup kuru so an dip k sm suya gelecek flekilde barda a yerlefltirerek köklendiriniz. Etkinli in yap l fl So an n 2 cm boyunda olan genç köklerinin birkaç tanesinin ucundan (5-6 mm lik k sm ndan) jilet veya bisturi ile kesitler alarak bir petri kab na koyunuz. 14

15 Petri kab ndaki kök ucu kesitlerinin üstüne asetokarmen dökünüz (Asetokarmen, hücreyi boyayarak hücrenin mikroskopta daha kolay incelenmesini sa lar.). Boyad n z kök ucu kesitlerinden birini düz olarak lam üzerine koyunuz ve lamelle üzerini kapat p mikroskopta inceleyiniz. Özellikle kesitteki kök hücrelerinin çekirdeklerini gözlemlemeye çal fl n z. Kibrit yard m ile ispirto oca n yak n z ve petri kab n tüp maflas ile tutarak 5 dakika kadar s - t n z (Petri kab ndaki s v n n kaynamamas na dikkat ediniz.). Is tt n z kök uçlar ndan birisini bir lam üzerine koyunuz ve ucundan (sivri taraf ndan) 2-3 mm lik k sm jiletle keserek ay r n z (Jiletle mümkün oldu u kadar küçük parçalar almaya çal fl n z.). Lam üzerinde kalan parçaya bir damla asetokarmen boyas damlat n z. Parçan n üzerine bir lamel kapat n z ve mikroskopta inceleyiniz. Hücre çekirdeklerindeki de ifliklikleri gözlemlemeye çal fl n z. Gözlemledi iniz flekilleri aflama aflama defterinize çiziniz. Sorular 1. Birinci incelemede gözlemledi iniz hücrelerin çekirdeklerinde ne gibi de ifliklikler gördünüz? 2. kinci inceleme sonucunda gözlemledi iniz hücrelerin flekilleri ile birinci inceleme sonucunda gözlemledikleriniz aras nda ne gibi farkl l klar gördünüz? Bu etkinlikten elde etti iniz sonuç nedir? Defterinize yaz n z. Bulal m Amip Yanda verilen A ve B hücreleri, ayn canl ya ait olup farkl büyüklüktedir. Bu hücrelere bölünme için gerekli flartlar sa land nda B hücresinin A hücresinden daha önce bölündü ü gözleniyor. B hücresinin A hücresinden daha önce bölünmesinin nedenleri neler olabilir? A B Bulal m etkinli inde belirtildi i ve 1. Etkinlik te gözlemledi iniz gibi birçok hücre uygun flartlarda bölünerek ayn özelliklere sahip yeni hücreler oluflturur. Bir hücreden kendisiyle ayn özelli e sahip iki yavru hücre oluflmas na mitoz ad verilir. Hücre bölünmesi tüm canl larda görülen bir olayd r. Bir hücrenin bölünmesi için yapt n z etkinlikte de gözlemledi iniz gibi önce belirli bir büyüklü e ulaflmas gerekir. Hücreler belirli bir büyüklü e erifltiklerinde hücre zar ndan madde al fl verifli zorlafl r. Bu durumda hücreler canl l k faaliyetlerini daha kolay yerine getirebilmek için bölünmeye bafllar. Bunun sonucunda hücre ço almas gerçekleflmifl olur. Pek çok canl n n büyümesini sa layan mitoz; amip, öglena gibi bir hücreli canl lar n da üremesini sa lar. ÖÇK s ve 2. etkinlikler 15

16 Mitoz geçiren bir hücrede çekirdek bölünmesiyle bafllayan çeflitli bölünme evreleri gözlenir. Mitoz, sitoplazma bölünmesi ile tamamlan r. Mitoza haz rlanan bir hücrede enerji üretiminin ve protein sentezinin h zland gözlenir. Çekirdekte canl n n kal tsal özelliklerini tafl yan ipliksi yap lar bulunur. Bu yap lar hücre bölünmesi s ras nda 1. etkinlikte de gözlemledi iniz gibi k sal p kal nlaflarak kromozom ad verilen yap lara dönflürler. Sentriyol Çekirdekçik iplikleri Kromozomlar c Kromozomlar n kromatitlere ayr lmas d Çekirdek kromatit iplikler Çekirdek zar a ki yavru hücre oluflumu Sitoplazma bölünmesi fiekil 1.1: Mitozun aflamalar (a, b, c, ç, d, e) f Sentriyollerin kutuplara hareketi ç b Kromozomlar n ekvator düzlemine dizilmesi e fiekil 1.1 de 4 kromozomlu bir hayvan hücresinde (fiekil 1.1 a) gerçekleflen mitoz gösterilmifltir. fiimdi bu flekilleri inceleyerek, yapt m z etkinlikteki gözlemlerimiz ve çizimlerden yararlanarak hücre bölünmesi s - ras nda gerçekleflen de ifliklikleri ve nedenlerini ö renelim. Kal tsal maddenin kendini efllemesi ile hücre mitoza haz rlan r. Mitoza haz rlanan hücrenin çekirdek zar n n erimeye bafllad gözlemlenir. Çekirdek zar ile çekirdekçik kaybolur, kromozomlar belirginleflmeye bafllar (fiekil 1.1 b). Sentriyoller taraf ndan i iplikleri oluflturulur (fiekil 1.1 c). Kromozomlar, hücrenin ekvator düzlemine dizilirler (fiekil 1.1 ç). ipliklerine ba l kromozomlar, kromatitlerine ayr larak z t kutuplara do ru hareket ederler (fiekil 1.1 d). Kutuplara ulaflan kromozomlar n ba l oldu u i iplikleri kaybolur, çekirdekçik ve çekirdek zar tekrar oluflur. Böylece çekirdek bölünmesi tamamlan r. Çekirdek bölünmesi tamamlanan hücrede sitoplazma bölünmesi bafllar. Sitoplazma bölünmesi s ras nda sitoplazma ortadan ikiye bo umlan r (fiekil 1.1 e). Sitoplazma bölünmesinin de tamamlanmas yla bir ana hücreden ayn kal tsal özelli- e ve kromozom say s na sahip iki yavru hücre meydana gelir (fiekil 1.1 f). Bu yavru hücrelerin her biri 4 kromozoma sahiptir. 3, ÖÇK s. 14 ve 15 4 ve 5. etkinlikler Araflt ral m Mitoz sonucu oluflan hücrelerin ayn kal tsal özelli e ve kromozom say s na sahip olmas nas l aç klanabilir? Araflt r n z. Ulaflt n z sonuçlar rapor hâlinde s n f n za sununuz. 16

17 Bitki ve hayvan hücresinde bölünme evreleri ayn olabilir mi? Bunun için yandaki flekli inceleyelim. Bitki hücresinde gerçekleflen mitoz s ras nda hücre zar ve çekirdek zar erir (fiekil 1.2 a). Bitki hücresinde setriyol bulunmad ndan serbest kalan kromozomlar hücrenin ekvator bölgesinde toplan r ve sitoplazmadaki özel proteinlerin oluflturdu u i ipliklerine ba lan r (fiekil 1.2 b). Kromozomlar kromatitlerine ayr - larak i ipliklerinin de yard m yla hücrenin kutuplar na do ru hareket eder (fiekil 1.2 c). Sitoplazma bo umlanmaya bafllar ve ara lamel oluflur (fiekil 1.2 ç). Sitoplazma bölünmesi tamamlan r ve ara lamel, hücre duvar oluflturur. Böylece bir bitki hücresinden iki bitki hücresi oluflur (fiekil 1.2 d). Hücre bölünmesi tüm canl larda görülen bir olayd r. Bu olay n amac yeni hücrelerin oluflmas n sa lamakt r. Mitoz sonunda birbirine tamamen benzeyen iki yavru hücre oluflur. Bitki hücrelerinde, hayvan hücrelerinden farkl olarak hücre bölünmesi s - ras nda bo umlanma gözlenmez. Ara lamel oluflur. Böylece bir hücreden meydana gelen iki hücrenin hücre duvarlar tamamlanm fl olur. Oluflan yeni hücrelerde kromozom say lar korunur. Tüm canl lar n kromozom say lar ayn m d r? Kromozom say lar ile organizman n büyüklü ü ve karmafl kl aras nda nas l bir iliflki olabilir? Bu sorulara yan t bulabilmek için afla daki Bulal m etkinli ini yapal m. a c d fiekil 1.2: Bitki hücresinde mitozun aflamalar (a, b, c, ç, d) b ç Bulal m Afla daki tabloda çeflitli canl türlerinin vücut hücrelerindeki kromozom say lar verilmifltir. Tür Kromozom say s Tür Kromozom say s nsan Keçi Moli bal So an Kurtba r bitkisi Fare Köpek Yuvarlak solucan Kurba a E relti otu Tabloyu inceleyerek afla daki sorular cevaplay n z. 1. Tabloda ayn kromozom say s na sahip olan canl türleri hangileridir? Bu canl lar n benzer özellikte olduklar söylenebilir mi? Neden? 2. Kromozom say s artt kça canl lar n geliflmiflli inin de artt söylenebilir mi? Neden? Canl lar n kromozom say lar canl türlerine göre farkl l k gösterebilir. Ancak ayn canl türündeki tüm sa l kl bireylerde ayn say da kromozom bulunur. Örne in, sa l kl her insanda 46 tane kromozom bulunmaktad r. Yukar daki tabloda inceledi iniz gibi farkl türdeki canl lara ait kromozom say lar ayn olabilir. Buna ra men bu canl lar birbirinden farkl d r. Bunun nedeni, farkl canl lar n hücrelerindeki kromozomlar n dizilifllerinin ayn olmamas d r. Tablodaki de erlerde gördü ünüz gibi kromozom say lar ile canl n n büyüklü ü ve geliflmifl- ÖÇK s. 16 li i aras nda herhangi bir iliflki yoktur. 6 ve 7. etkinlikler 17

18 2. MİTOZUN CANLILAR İÇİN ÖNEMİ Deniz y ld z n n, kopan parçalar n yenileyebildi ini biliyor musunuz? Vücudumuzda meydana gelen kesik ve yaralar kendi kendine nas l iyilefliyor? Tart fl n z. Derimizde bir kesik olufltu unda veya bir kemi imiz k r ld nda, kesik deri ve k r k kemik bir süre sonra iyileflir. Bir bitkinin büyük bir parças kesilse bile bitki yaflamaya devam eder. Hatta baz bitkiler budand kça daha fazla büyür ve geliflir. Amip, bölünerek kendisine benzeyen yeni bir amip oluflturabilir. Bir kertenkele, kopan kuyru unu yenileyebilir. Bütün bu örneklerdeki iyileflme, yenilenme ve ço alma olaylar mitoz ile gerçekleflir. Mitoz, çok hücreli canl larda büyümeyi ve yenilenmeyi, tek hücreli canl larda ise ço almay sa lar. Afla daki etkinlik ile çok hücreli canl larda mitozun önemini inceleyelim. 2. ETK NL K: Menekflem Nas l Gelifliyor? Malzeme listesi Menekfle yapra, su barda, içi toprakla dolu saks, su. Etkinli in yap l fl Su barda n yar ya kadar su ile doldurunuz. Menekfle yapra n, sap suya de ecek flekilde barda n içine yerlefltiriniz. Suda bekletilen yaprakta ne gibi de ifliklikler olabilece ini tahmin ediniz. Tahminlerinizi defterinize yaz n z. Do rudan günefl fl n n gelmedi i bir yerde barda üç hafta bekletiniz. Üç haftan n sonunda yaprakta meydana gelen de ifliklikleri gözlemleyerek tahminlerinizle karfl laflt r n z. Menekfle yapra n, içi toprakla dolu saks ya dikiniz. Üç hafta boyunca bitkideki geliflmeleri gözlemleyiniz. Sorular 1. Yapra n suya temas eden bölümünde meydana gelen de ifliklikler nas l aç klanabilir? 2. Suda bekletilen menekfle yapra, topra a dikildi inde yeni yapraklar oluflturuyor. Bu bir üreme çeflidi olabilir mi? Neden? Cevab n z evet ise bu üreme fleklini nas l adland rabilirsiniz? Bu etkinlikten elde etti iniz sonuç nedir? Defterinize yaz n z. Menekflem Nas l Gelifliyor? etkinli inde de görüldü ü gibi canl lar n büyümesini ve geliflmesini sa layan temel olay mitozdur. Bir bakterinin bölünerek üremesinden, anne karn ndaki bir bebe in birçok doku ve organ n n geliflerek büyümesine kadar pek çok de iflikli in oluflmas nda mitozun rolü vard r. Bakteriler gibi tek hücreli canl lar n bölünerek üremesi efleysiz üreme olarak adland r l r. Efleysiz üreme sonucunda ana canl yla ayn özelliklere sahip canl lar oluflur. Efleysiz ürümenin de iflik flekilleri vard r. Bunlar; a. Bölünerek ço alma, b. Tomurcuklanma, c. Vejetatif üreme, ç. Yenilenmedir ÖÇK s. 17 etkinlik

19 a. Bölünerek ço alma Bakteriler gibi tek hücreli canl lar n ço unda görülen bir efleysiz üreme fleklidir. Bölünerek ço alma; amipte ve bakterilerde her yönde, paramesyumda enine, öglenada ise boyuna olur (fiekil 1.3). Bölünerek ço alma sonunda ana canl ya tamamen benzeyen yavru canl lar oluflur. a b. Tomurcuklanma Ana canl üzerinde hücre büyümesiyle oluflan bir ç k nt n n geliflerek yeni bir yavru oluflturdu u üreme fleklidir. Oluflan yavru, ana canl n n tüm özelliklerini tafl r. Bira mayas ve hidra gibi canl larda görülür (fiekil 1.4). fiekil 1.3: Bölünerek üreme (a. Amip, b. Öglena, c. Paramesyum) b c Çekirdek Tomurcuk Tomurcuk a b fiekil 1.4: Tomurcuklanma ile üreme (a. Bira mayas, b. Hidra) c. Vejetatif üreme Genellikle çiçekli bitkilerde görülen bir üreme fleklidir. A açlar n dallar ndan al nan çubuklar n baflka dallara afl lanmas ya da baz bitki yapraklar n n nemli toprakta köklendirilmesi ile bir bitkiden çok say - da yeni bitki gelifltirilmesi vejetatif üreme örneklerindendir (Foto raf 1.1). Vejetatif üreme s ras nda geliflen yap lar mitoz ile oluflur. Bitkilerde vejetatif üremeye çevrenizden örnekler verebilir misiniz? Foto raf 1.1: Vejetatif üreme 19

20 ç. Yenilenme Baz canl lar n kesilen ya da kopan parçalar ndaki hücreler mitoz geçirerek kendilerini onar rlar (Foto raf 1.2). Buna yenilenme ad verilir. Örne in, kertenkelenin kopan kuyru unun ve denizy ld z n n kopan kollar n n yeniden oluflmas yenilenmedir. nsanlarda k r lan kemiklerin onar lmas, yaralar n zamanla iyileflmesi de yenilenmeye örnek olarak verilebilir. Foto raf 1.2: Yenilenme (denizy ld z ) Ayr k otu gibi baz bitkilerden kopan her bir parça, toprakta yeni bir bitki oluflturur. Bu da yenilenmeyle üremeye örnek verilebilir. ÖÇK s. 18 ve 19 9, 10 ve 11. etkinlikler Bunlar Biliyor muydunuz? Rudolf Virchow Rudolf Virchow (Rudolf Virflov), 13 Ocak 1821 tarihinde do mufl Alman doktordur. T p ve biyoloji ile ilgili çeflitli araflt rmalar yapm flt r y l nda anatomik patoloji profesörü olarak Berlin Üniversitesinde çal flmaya bafllam flt r. Bu y llarda özellikle mikroskopla yapt incelemelerle hücrelere ait çeflitli özellikleri ortaya ç karm flt r y l nda yapt incelemeleri sonuçland rarak her hücrenin bir atas n n bulundu unu ve bir hücrenin baflka bir hücrenin bölünmesi sonucu olufltu unu ilk aç klayan bilim insan olmufltur. Bu aç klama hâlen hücre teorisinde de yer almaktad r. Hücre bölünmesiyle ilgili gerçekleri ortaya ç karmas yla an lan Virchow, 1902 y l nda Berlin de vefat etmifltir. Kendimizi De erlendirelim 1. Bitki hücresindeki mitoz ile hayvan hücresindeki mitoz aras nda hangi farklar vard r? 2. Mitoz sonucunda neler olur? 3. fiekilde verilen hücre mitoz geçirmektedir. Bu hücrede mitoz s ras nda hangi de ifliklikler gözlenmektedir? 4. Hücrenin mitoza bafllayabilmesi için neler gereklidir? 5. Sadece kromozom say s na bakarak canl türünü tespit edebilir miyiz? Neden? 20

Türkçe. 6. Sınıf. Ali PEHLİVAN. Okula Yardımcı, Sınavlara Hazırlık. Konu Anlatımı Konu Etkinlikleri Konu Testleri Yazılıya Hazırlık Çalışmaları

Türkçe. 6. Sınıf. Ali PEHLİVAN. Okula Yardımcı, Sınavlara Hazırlık. Konu Anlatımı Konu Etkinlikleri Konu Testleri Yazılıya Hazırlık Çalışmaları Okula Yardımcı, Sınavlara Hazırlık 6. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı Konu Etkinlikleri Konu Testleri Yazılıya Hazırlık Çalışmaları Ali PEHLİVAN PALME YAYINCILIK Ankara, 2014 1 PALME YAYINLARI: 904 6. Sınıf

Detaylı

HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM

HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM Mitoz Bölünme Hücreler neden mitoz bölünme geçirir? 1 Büyüme ve gelişme için 2 Yıpranan doku ve organların onarılması için 3 Eşeysiz üreyen canlılarda üremenin sağlanması için.

Detaylı

Aşağıda mitoz bölünme safhaları karışık olarak verilmiştir.

Aşağıda mitoz bölünme safhaları karışık olarak verilmiştir. 2015/2016 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ ÖRNEK 8.SINIFLAR 1.DÖNEM 1.YAZILI Adı Soyadı : No: Sınıf: Resimdeki türlerin bazı hücrelerindeki kromozom sayılarını yazınız. (4x2p) Aşağıda mitoz bölünme

Detaylı

8. Sınıf Fen ve Teknoloji

8. Sınıf Fen ve Teknoloji Canlı vücudunu oluşturan karakterleri üremeyle nesilden nesile aktarılmasını inceleyen kalıtım birimine genetik denir. Anne ve babadan gelen eşey hücreleri zigotu oluşturur. Bu hücrelerle birlikte gelen

Detaylı

L K Ö R E T M. temel1 kaynak MUTLU. Matematik Türkçe Hayat Bilgisi

L K Ö R E T M. temel1 kaynak MUTLU. Matematik Türkçe Hayat Bilgisi temel1 kaynak MUTLU Matematik Türkçe Hayat Bilgisi L K Ö R E T M Muhsin ÇET N Ayfle ÇET N Kitab n Ad : Temel Kaynak Kitab 1 Yazar : Muhsin ÇET N - Ayfle ÇET N Her hakk sakl d r. Mutlu Yay nc l k a aittir.

Detaylı

YÖK MÜFREDATINA UYGUN. TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI

YÖK MÜFREDATINA UYGUN. TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI I ÜN VERS TELER Ç N YÖK MÜFREDATINA UYGUN TÜRK D L C LT I TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI M. Baki GÖKÇE II Yay n No : 1816 Genel

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF KNU ANLATIMLI 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KNU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 2 2. Ünite 4. Konu 3. A rl k Merkezi - Kütle Merkezi A nn Çözümleri su 1. BM fiekil I fiekil

Detaylı

KILAVUZ SORU ÇÖZÜMLERİ Fen ve Teknoloji

KILAVUZ SORU ÇÖZÜMLERİ Fen ve Teknoloji MİTOZ -. Ünite 6. Deniz yıldızının kopan parçasının yenilenmesi (onarım), ağaç gövdesinin büyümesi (büyüme) ve zigotun embriyoya dönüşmesi mitoz bölünme ile gerçekleşirken insanlarda yumurta hücresinin

Detaylı

Editör Reyhan KAYA. Dil Uzmaný Rabia Eda ÖZDEMÝR. Görsel Tasarýmcý Özlem KAYMAZ. Program Geliþtirme Uzmaný Nihal AHÝOÐLU

Editör Reyhan KAYA. Dil Uzmaný Rabia Eda ÖZDEMÝR. Görsel Tasarýmcý Özlem KAYMAZ. Program Geliþtirme Uzmaný Nihal AHÝOÐLU 1. Kitap Editör Reyhan KAYA Dil Uzmaný Rabia Eda ÖZDEMÝR Görsel Tasarýmcý Özlem KAYMAZ Program Geliþtirme Uzmaný Nihal AHÝOÐLU Ölçme Deðerlendirme Uzmaný Murat AKYILDIZ Rehberlik Süleyman AYHAN ATATÜRK'ÜN

Detaylı

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 :

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : K MYA K MYASAL TEPK MELER VE ESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : ÖRNEK : X ile Y tepkimeye girdi inde yaln z X Y oluflturmaktad r. Tepkimenin bafllang c nda 0, mol X ve 0, mol Y al nm flt r. Bu tepkimede X ve Y ten

Detaylı

YÖK MÜFREDATINA UYGUN. TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI

YÖK MÜFREDATINA UYGUN. TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI I ÜN VERS TELER Ç N YÖK MÜFREDATINA UYGUN TÜRK D L C LT II TÜRK D L, EDEB YATI, KÜLTÜRÜ, HALKB L M MET NLER ve NCELEMELER ; KOMPOZ SYON ÇALIfiMALARI, UYGULAMALARI M. Baki GÖKÇE II Yay n No : 1817 Genel

Detaylı

Bunları Biliyor musunuz? MİTOZ

Bunları Biliyor musunuz? MİTOZ MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER 31 BU ÜN TEN N AMAÇLARI Bu üniteyi çal flt n zda; Karbon hidratlar n genel yap lar n, adland

Detaylı

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa

Detaylı

KES RLER. Bunlar biliyor musunuz? Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi.

KES RLER. Bunlar biliyor musunuz? Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi. KES RLER Bunlar biliyor musunuz? Bütün: Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi. Yar m: Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Kesir: Bir bütünün bölündü ü eflit parçalar n birini veya

Detaylı

6 MADDE VE ÖZELL KLER

6 MADDE VE ÖZELL KLER 6 MADDE VE ÖZELL KLER TERMOD NAM K MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER MODEL SORU 2 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER 1. Birbirine temasdaki iki cisimden s cakl büyük olan s verir, küçük olan s al r. ki cisim bir

Detaylı

TEOG -1 FEN ve TEKNOLOJİ DERSİ DENEME SINAVI 1-) Aşağıdakilerden hangisi mitoz bölünmenin özelliklerinden biri değildir?

TEOG -1 FEN ve TEKNOLOJİ DERSİ DENEME SINAVI 1-) Aşağıdakilerden hangisi mitoz bölünmenin özelliklerinden biri değildir? TEOG -1 FEN ve TEKNOLOJİ DERSİ DENEME SINAVI 1-) Aşağıdakilerden hangisi mitoz bölünmenin özelliklerinden biri değildir? A) Büyüme, gelişme için gereklidir. B) Kromozom sayısı yarıya iner C) Vücut hücrelerinde

Detaylı

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) Sürtünmesiz piston H (g) He Yukar daki üç özdefl elastik balon ayn koflullarda bulunmaktad r. Balonlar n hacimleri eflit oldu una göre;. Gazlar n özkütleleri. Gazlar

Detaylı

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki

Detaylı

ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m. Basit Kesirler

ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m. Basit Kesirler . ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m Basit Kesirler. Afla daki flekillerde boyal k s mlar gösteren kesirleri örnekteki gibi yaz n z. tane............. Afla daki flekillerin belirtilen kesir

Detaylı

Konu: Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme

Konu: Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme Konu: Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülen ortak bir özelliktir. Hücre büyüyüp gelişirken madde ve enerji gereksinimleri artar. Sitoplâzma hücre zarına oranla daha hızlı

Detaylı

3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir?

3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir? 1) 3) Aşağıda verilen ifadelerden hangisi mayoz bölünmenin sebep olduğu faydalardan değildir? A) Genetik yapısı aynı hücreler oluşur. B) Tür içi çeşitliliğin ortaya çıkmasını sağlar. C) Eşeyli üreme için

Detaylı

Aç ve Aç Ölçüsü. Üçgen, Kare ve Dikdörtgen. Geometrik Cisimler. Simetri. Örüntü ve Süslemeler

Aç ve Aç Ölçüsü. Üçgen, Kare ve Dikdörtgen. Geometrik Cisimler. Simetri. Örüntü ve Süslemeler MTEMT K ç ve ç Ölçüsü Üçgen, Kare ve ikdörtgen Geometrik Cisimler Simetri Örüntü ve Süslemeler Temel Kaynak 4 ç ve ç Ölçüsü ÇI VE ÇI ÖLÇÜSÜ ç lar n dland r lmas C Resimde aç oluflturulan yerlerin baz lar

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

GEOMETR K fiek LLER. Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey. Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan.

GEOMETR K fiek LLER. Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey. Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan. GEOMETR K fiek LLER Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey yüzey Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan. yüzey Küre: Tek yüzeyli cisim. Küp: Birbirine eflit alt yüzeyi

Detaylı

MATEMAT K. Hacmi Ölçme

MATEMAT K. Hacmi Ölçme Hacmi Ölçme MATEMAT K HACM ÖLÇME Yandaki yap n n hacmini birim küp cinsinden bulal m. Yap 5 s radan oluflmufltur. Her s ras nda 3 x 2 = 6 birim küp vard r. 5 s rada; 5 x 6 = 30 birim küp olur. Bu yap n

Detaylı

LKOKUL DERS K TABI OKUMA YAZMA Ö REN YORUM. 1. S n f 1. K TAP. YAZARLAR Doç. Dr. Sabri S DEKL Dr. Emine BALCI DEVLET K TAPLARI

LKOKUL DERS K TABI OKUMA YAZMA Ö REN YORUM. 1. S n f 1. K TAP. YAZARLAR Doç. Dr. Sabri S DEKL Dr. Emine BALCI DEVLET K TAPLARI LKOKUL DERS K TABI OKUMA YAZMA Ö REN YORUM 1. S n f 1. K TAP YAZARLAR Doç. Dr. Sabri S DEKL Dr. Emine BALCI DEVLET K TAPLARI Bu yay n n her hakk sakl olup, tüm fikrî mülkiyet haklar Sebit E itim ve Bilgi

Detaylı

1. KONU. Geometrik Cisimler ve Şekiller. 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz.

1. KONU. Geometrik Cisimler ve Şekiller. 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz. 1. KONU Adı - Soyadı:... Numarası:.. Sınıfı:. Ön Çalışma 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz. SALÇA + 11 2. Afla daki nesnelerden koni, prizma ve küreye

Detaylı

İSTİKLÂL MARŞI. Mehmet Akif Ersoy

İSTİKLÂL MARŞI. Mehmet Akif Ersoy İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban

Detaylı

256 = 2 8 = = = 2. Bu kez de iflik bir yan t bulduk. Bir yerde bir yanl fl yapt k, ama nerde? kinci hesab m z yanl fl.

256 = 2 8 = = = 2. Bu kez de iflik bir yan t bulduk. Bir yerde bir yanl fl yapt k, ama nerde? kinci hesab m z yanl fl. Bölünebilme B ir tamsay n n üçe ya da dokuza tam olarak bölünüp bölünmedi ini anlamak için çok bilinen bir yöntem vard r: Say - y oluflturan rakamlar toplan r. E er bu toplam üçe (dokuza) bölünüyorsa,

Detaylı

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 :

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : CO RAFYA DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : K rk nc paralel üzerindeki bir noktan n hangi yar mkürede yer ald afla dakilerin hangisine bak larak saptanamaz? A) Gece-gündüz süresinin

Detaylı

HÜCRE BÖLÜNMESİ A) MİTOZ BÖLÜNME a) Hazırlık evresi:

HÜCRE BÖLÜNMESİ A) MİTOZ BÖLÜNME a) Hazırlık evresi: HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülen ortak bir özelliktir. Hücre büyüyüp gelişirken madde ve enerji gereksinimleri artar. Sitoplâzma hücre zarına oranla daha hızlı büyümesinden dolayı,

Detaylı

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER 1. Patates ve sütün miktar nas l ölçülür? 2. Pinpon topu ile golf topu hemen hemen ayn büyüklüktedir. Her iki topu tartt n zda bulaca n z sonucun ayn olmas n bekler misiniz?

Detaylı

Fevzi Pafla Cad. Dr. Bar fl Ayd n. Virgül (,) 2. Baz k saltmalar n sonuna konur.

Fevzi Pafla Cad. Dr. Bar fl Ayd n. Virgül (,) 2. Baz k saltmalar n sonuna konur. 2. Baz k saltmalar n sonuna konur. Dr. Bar fl Ayd n Fevzi Pafla Cad. 3. Say lardan sonra s ra bildirmek için konur. Sonucu ilân ediyorum: 1. Ali, 2. Kemal, 3. Can oldu. Hepsini tebrik ederim. Virgül (,)

Detaylı

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim 3.2 Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim Zihinden Toplayal m ve Ç karal m 1. Afla da verilen ifllemleri zihinden yaparak ifllem sonuçlar n yaz n z. 50 YKr + 900 YKr = 300 + 300 = 998 100

Detaylı

FEN ve TEKNOLOJİ / KALITIM KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

FEN ve TEKNOLOJİ / KALITIM KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 1 Kalıtım : Bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayına kalıtım denir. Genetik: Canlı soyları arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını

Detaylı

ALIfiTIRMALAR VE PROBLEMLER

ALIfiTIRMALAR VE PROBLEMLER 4.. BÖLME filem ALIfiTIRMALAR VE PROBLEMLER U E F S 5 5 0 7 5 5 K M Ü T 99 9 7 8 0 A 84 L 9 7 R 88 Yukar daki ifllemleri yaparak sonuçlar na karfl l k gelen harfleri kutulara yerlefltiriniz. Hiç unutmamam

Detaylı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI 2015-2016 8.SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1 2015-2016 8.SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1 FEN VE TEKNOLOJİ Adı ve Soyadı :... Sınıfı :... Öğrenci Numarası :... SORU SAYISI : 20

Detaylı

Sınıf ; Çalışma yaprağı 4

Sınıf ; Çalışma yaprağı 4 Öğrencinin Adı ve soyadı ; Sınıf ; Çalışma yaprağı 4 F.8.2.2. Kalıtım Önerilen Süre: 10 ders saati Konu / Kavramlar: Gen, genotip, fenotip, saf döl, melez döl, baskın, çekinik, çaprazlama, cinsiyet, akraba

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

UZUNLUKLARI ÖLÇEL M. Çubuk yedi birim. Oysa flimdi 5 birim görülüyor. 7-5 = 2 boyanacak. Çubuk kareli kâ tta = 7 görülmektedir.

UZUNLUKLARI ÖLÇEL M. Çubuk yedi birim. Oysa flimdi 5 birim görülüyor. 7-5 = 2 boyanacak. Çubuk kareli kâ tta = 7 görülmektedir. UZUNLUKLARI ÖLÇEL M Burada bir çubuk üzerine ay c n resmi konmufltur. Çubuk kayd r ld kça çubuklar n boyu eksik kal yor. Eksik k sm boyayarak tamamlay n z. Her kareyi bir birim kabul ediniz. 3 Çubuk kareli

Detaylı

Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları

Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları A. Mayoz Bölünme Mayoz ve Eşeyli Üreme Biyoloji Ders Notları Eşeyli üremenin temelidir. Eşey ana hücrelerinden (2n), eşey hücrelerini (n) oluşturan özelleşmiş bölünme şeklidir. Mayoz I ve II olarak birbirini

Detaylı

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur.

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur. SES DALGALARI 1. Kesik koni biçiminde k vr lm fl bir mukavvan n dar k sm kula a tutuldu unda sesin daha iyi duyulmas sesin mukavvan n yüzeyinde çarp p yans mas n n bir sonucudur. Di erleri sesin iletimi

Detaylı

ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER

ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER 3.1. ORGAN K K MYANIN TAR HÇES VE KONUSU 3.2. ORGAN K MADDELERDE C, H, O ve N ARANMASI a. Organik Maddelerde C ve H Aranmas b. Organik Maddelerde N Aranmas

Detaylı

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik BAS T ELEKTR K DEVRES Devrede Ampullerin n Nas l De ifltirebiliriz? Basit bir elektrik devresinde pil ampul anahtar ba lant

Detaylı

Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu

Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu Çiçeğin Yapısı Tohumlu bitkilerin eşeyli üreme organı çiçektir. Açık tohumlu bitkilerin çiçeklerine kozalak adı verilir. Erkek kozalaklarda

Detaylı

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Kesirlerle Toplama, Ç karma ve Çarpma fllemi Oran ve Orant

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir.

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir. CO RAFYA KONUM ÖRNEK 1 : Aralar nda 1 lik fark bulunan iki paralel aras ndaki uzakl k de iflmezken, aralar nda 1 lik fark, bulunan iki meridyen aras ndaki uzakl k Ekvator dan kutuplara gidildikçe azalmaktad

Detaylı

Dr. Kemal Akkan BATMAN

Dr. Kemal Akkan BATMAN Dr. Kemal Akkan BATMAN (Komisyon Başkanı) Dr. Ayer BURKE Diren CİVA GÜNER Mevhibe B. HOCAOĞLU Salih SARPTEN Ömer ÖZKAN Bu kitap, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim Terbiye Dairesi tarafından ortaokullarda

Detaylı

Fen ve Teknoloji. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z.

Fen ve Teknoloji. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z. Ad : Soyad : S n f : 5. SINIF Nu. : Canl lar Dünyas n Gezelim, Tan yal m TEST 86 1. Afla da verilen flemaya, canl gruplar ile ilgili bildi iniz örnekleri yaz n z. Canl lar Uygulamal Etkinlik Bitkiler Hayvanlar

Detaylı

Is Büzüflmeli Ürünler 3

Is Büzüflmeli Ürünler 3 Is Büzüflmeli Ürünler 3 3.1 CTW-602 2:1 Is ile Daralan Makaron...20 3.2 HSR 2:1 Renkli Is ile Daralan Makaron...21 3.3 MDT-A Is ile Daralan Yap flkanl Hortum...22 3.4 HDT-A Is le Daralan Yap flkanl Hortum...23

Detaylı

S cakl k ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r

S cakl k ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r ZZZ D\DWP]IHQ FRP FEN VE TENOOJ 8 addenin Halleri ve 5. Ünite ISI VE SICAI ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r aynamakta olan su elimizi yakar

Detaylı

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R ÜN TE III S L ND R 1. S L ND R K YÜZEY VE TANIMLAR 2. S L ND R a. Tan m b. Silindirin Özelikleri 3. DA RESEL S L ND R N ALANI a. Dik Dairesel Silindirin Alan I. Dik Dairesel Silindirin Yanal Alan II. Dik

Detaylı

8.SINIF HEDEF VE KAZANIMLAR

8.SINIF HEDEF VE KAZANIMLAR 8.SINIF HEDEF VE KAZANIMLAR 8.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ ÜNİTELERİ : ÜNİTE 1 : Hücre Bölünmesi ve Kalıtım ÜNİTE 2 : Kuvvet ve Hareket ÜNİTE 3 : Maddenin Yapısı ve Özellikleri ÜNİTE 4 : Ses ÜNİTE 5 : Maddenin

Detaylı

ÖĞRENME ALANI: Canlılar ve Hayat 1.ÜNİTE: Hücre bölünmesi ve Kalıtım. Bir hücreden, birbirinin aynısı iki hücre oluşur.

ÖĞRENME ALANI: Canlılar ve Hayat 1.ÜNİTE: Hücre bölünmesi ve Kalıtım. Bir hücreden, birbirinin aynısı iki hücre oluşur. ÖĞRENME ALANI: Canlılar ve Hayat 1.ÜNİTE: Hücre bölünmesi ve Kalıtım Üreme: Canlıların kendilerine benzer bireyler oluşturarak nesillerini devam ettirmeleri olayı üreme olarak adlandırılır. Üreme olayı;

Detaylı

Bir çiftin dört çocuğunun kan grubu yukarıdaki gibidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi anne ve babanın kan gruplarından olamaz?

Bir çiftin dört çocuğunun kan grubu yukarıdaki gibidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi anne ve babanın kan gruplarından olamaz? 4) İnsanlarda kahverengi gözlülük yeşil gözlülüğe baskındır.aşağıda verilen göz genotiplerinden hangisine sahip olan aileden, yeşil gözlü çocuk olma ihtimali yoktur? 1) Himalaya tavşanı, tüyü kazınıp buz

Detaylı

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR GUATR NED R? Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Tiroid bezi Guatr Tiroid

Detaylı

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42 F Z BASINÇ ÖRNE : ÇÖZÜ : Özdefl iki tu lan n I, II, III konumlar ndayken yere uygulad klar toplam bas nç kuvvetleri, iki tu lan n a rl klar toplamlar na eflittir. Bu nedenle F = F = F olur. yer I II III

Detaylı

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar Kazand ran Güç Mercedes-Benz orijinal ya lar arac n z üreten uzmanlar taraf ndan, gelifltirilmifltir. Mercedes-Benz in dilinden en iyi Mercedes-Benz

Detaylı

TEST 10. Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli...

TEST 10. Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli... TEST 10 Tamamlama Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli... 2.... Dünya ya s ve fl k verir. 3. Uzayda insan n yaflad bilinen tek gök cismi... d r. 4.

Detaylı

kesri 3 tane Bu kesri yedide üç fleklinde okuruz. Yukar daki bütün 7 efl parçaya ayr lm flt r. Buna payda denir. 3

kesri 3 tane Bu kesri yedide üç fleklinde okuruz. Yukar daki bütün 7 efl parçaya ayr lm flt r. Buna payda denir. 3 Temel Kaynak Kesirler KES RLER kesri tane dir. Bu kesri yedide üç fleklinde okuruz. Yukar daki bütün efl parçaya ayr lm flt r. Buna payda denir. payda Bütünden al nan ya da belirtilen parça say s na ise

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı

BAŞLARKEN Okul öncesi yıllar çocukların örgün eğitime başlamadan önce çok sayıda bilgi, beceri ve tutum kazandığı, hayata hazırlandığı kritik bir dönemdir. Bu yıllarda kazanılan bilgi, beceri ve tutumlar

Detaylı

MITOZ. Çözüm. Kazanımlar 4. Kazanımlar HÜCRE BÖLÜNMESİ. Örnek -1 <$> Bu bölümü bitirdiğimde; 1.1 Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi

MITOZ. Çözüm. Kazanımlar 4. Kazanımlar HÜCRE BÖLÜNMESİ. Örnek -1 <$> Bu bölümü bitirdiğimde; 1.1 Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi MITOZ Kazanımlar 4 Bu bölümü bitirdiğimde; 1.1 Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini, öğrenmiş olacağım. HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücreler büyüyüp gelişirken madde ve enerji gereksinimleri

Detaylı

1.1. Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar.

1.1. Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar. 1.1. Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar. 1.2. Mitozu, çekirdek bölünmesi ile başlayan ve birbirini takip eden evreler olarak tarif eder. 1.3. Mitozda kromozomların

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

Düzlem - Do ru - Nokta - Aç - Üçgen - Kare - Dikdörtgen - Çember - Simetri - Örüntü ve Süslemeler

Düzlem - Do ru - Nokta - Aç - Üçgen - Kare - Dikdörtgen - Çember - Simetri - Örüntü ve Süslemeler Geometri Düzlem - Do ru - Nokta - Aç - Üçgen - Kare - Dikdörtgen - Çember - Simetri - Örüntü ve Süslemeler ncele, bul flekilleri Çemberleri, üçgenleri, Resimdeki kareleri. Dikdörtgen hangileri? C S MLER

Detaylı

SIVILARI ÖLÇME. Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir.

SIVILARI ÖLÇME. Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir. S v lar Ölçme MATEMAT K SIVILARI ÖLÇME Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir. Baflka hangi ürünleri litreyle al rs n z? S v lar ölçme birimi litredir. Litre = L Arda, evlerindeki

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler,

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Bu araştırmada Fen Bilgisi sorularını anlama düzeyinizi belirlemek amaçlanmıştır. Bunun için hazırlanmış bu testte SBS de sorulmuş bazı sorular

Detaylı

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM D YABETLE YAfiAMAK Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Diyabet,

Detaylı

K MYA GAZLAR. ÖRNEK 2: Kapal bir cam kapta eflit mol say s nda SO ve NO gaz kar fl m vard r. Bu kar fl mda, sabit s - cakl kta,

K MYA GAZLAR. ÖRNEK 2: Kapal bir cam kapta eflit mol say s nda SO ve NO gaz kar fl m vard r. Bu kar fl mda, sabit s - cakl kta, K MYA GAZLAR ÖRNEK 1 : deal davran fltaki X H ve YO gazlar ndan oluflan bir kar fl m, 4,8 mol H ve 1,8 mol O atomu 4 8 içermektedir. Bu kar fl m n, 0 C ve 1 atm deki yo unlu u,0 g/l oldu una göre, kütlesi

Detaylı

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI:

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI: 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI A 1. Plastik bir tarak saça sürtüldü ünde tara n elektrikle yüklü hale gelmesinin 3 sonucunu yaz n z. 2. Katot fl nlar nedir? Katot fl

Detaylı

CO RAFYA AKARSULAR. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir.

CO RAFYA AKARSULAR. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir. CO RAFYA AKARSULAR ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir. K ÖRNEK 2 : Bir nehrin deltas ndan, on y ll k bir biriktirme kesiti al narak incelenmifltir. Bu inceleme sonucunda

Detaylı

Solunum Sistemi. Anahtar Kavramlar alveol diyafram bronş bronşçuk. Soluk al p verme olay s ras nda hava vücudumuzda nas l bir yol izler?

Solunum Sistemi. Anahtar Kavramlar alveol diyafram bronş bronşçuk. Soluk al p verme olay s ras nda hava vücudumuzda nas l bir yol izler? Solunum Sistemi Anahtar Kavramlar alveol diyafram bronş bronşçuk Soluk al p verme olay s ras nda hava vücudumuzda nas l bir yol izler? Mert, televizyonda deniz altı dünyasını tanıtan bir belgesel izliyordu.

Detaylı

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km .2 Uzunluklar Ölçme Kilometre 1. Grafik: Servis Arac n n Ald Yollar 1. Yandaki grafik, okul servis arac n n bir hafta boyunca ald yolu (km) göstermektedir. Grafi e göre afla daki sorular cevaplay n z.

Detaylı

CO RAFYA. TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER

CO RAFYA. TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER CO RAFYA TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER ÖRNEK 1 : 1990 nüfus say m na göre nüfus yo unluklar Türkiye ortalamas n n alt nda olan afla daki illerin hangisinde, nüfus yo unlu unun azl yüzey flekillerinin

Detaylı

Bileflikler ve Formülleri

Bileflikler ve Formülleri Bileflikler ve Formülleri Anahtar Kavramlar bileşik formül içbir şey hatırlamıyorum. Ben kimim? Nasıl oluştum? Biz oluşturduk seni. Tuz Nasıl olur? Ben size hiç benzemiyorum, hatta siz de birbirinize hiç

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI 10. Sınıf 1) Hücre döngüsünün interfaz evresini yeni tamamlamış bir hücre ile bu hücrenin döngü sonunda oluşturduğu yeni hücrelerde; I. DNA miktarı II. Gen Sayısı III. Gen

Detaylı

10.Sınıf Biyoloji. Genetik. cevap anahtarı

10.Sınıf Biyoloji. Genetik. cevap anahtarı 10.Sınıf Biyoloji 4 Genetik cevap anahtarı 4 1 KALITIM Canlı bireylere ait olan özelliklerin, yavru bireylere aktarılmasını inceleyen bilim dalına kalıtım denir. Aristo m.ö. 350 yılında kalıtımın kan yoluyla

Detaylı

X +5 iyonunda; n = p + 1 eflitli i vard r. ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 15: ÖRNEK 16:

X +5 iyonunda; n = p + 1 eflitli i vard r. ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 15: ÖRNEK 16: A ÖRNEK 15: I. X +5 iyonunun proton say s, nötron say s ndan 1 eksiktir II. 14 Y 2 iyonunun elektron say s, X +5 iyonunun elektron say s ndan 6 fazlad r Buna göre X elementinin izotopunun atom ve kütle

Detaylı

Tablo 3.3. TAKV YES Z KANAL SAC KALINLIKLARI (mm)

Tablo 3.3. TAKV YES Z KANAL SAC KALINLIKLARI (mm) 3. KANAL KONSTRÜKS YONU Türk Standart ve fiartnamelerinde kanal konstrüksiyonu üzerinde fazla durulmam flt r. Bay nd rl k Bakanl fiartnamesine göre, bas nç s - n fland rmas na ve takviye durumuna bak lmaks

Detaylı

MATEMAT K. Oran ve Orant ORAN VE ORANTI

MATEMAT K. Oran ve Orant ORAN VE ORANTI Oran ve Orant MATEMAT K ORAN VE ORANTI K z Kulesi nin foto raf n çeken Aylin çekti i foto raf farkl oranlarda büyütüp küçülterek ço alt p arkadafllar na da tt. Ço altt foto raflar n kenar uzunluklar n

Detaylı

KEND M Z DE ERLEND REL M 5

KEND M Z DE ERLEND REL M 5 A LEDE KURALLAR Okulda ve s n fta nas l davranmam z gerekti ini ö rendik. Bunlara okulun kurallar diyoruz. Okul gibi evimizin de kurallar vard r. Bu kurallar aile büyükleri koymufl olabilir. Baz kurallara

Detaylı

Tema Sonu De erlendirme. erlendirme. A.3.1, B.3.13, B.3.31, C.3.5 kazan mlar. Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, 11 ders saati EL ELE, HEP B RL KTE

Tema Sonu De erlendirme. erlendirme. A.3.1, B.3.13, B.3.31, C.3.5 kazan mlar. Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, 11 ders saati EL ELE, HEP B RL KTE Ü N T E L E N D R L M fi Y I L L I K P L A N ARAÇ GEREÇLER, YÖNTEM VE Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, proje ve performans formlar, resim kâ - d, boya, sözlük, yaz m k lavuzu Gözlem ve inceleme, tart

Detaylı

1. Afla daki flekillerin boyal k s mlar n bütün, yar m ve çeyrek olarak belirtiniz.

1. Afla daki flekillerin boyal k s mlar n bütün, yar m ve çeyrek olarak belirtiniz. Ad : Soyad : S n f : 2. SINIF Nu. : Kesirler 53 Uygulamal Etkinlik 1. Afla daki flekillerin boyal k s mlar n bütün, yar m ve çeyrek olarak belirtiniz. 4. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay

Detaylı

fleklinde okuruz. Pay paydas ndan büyük veya eflit olan kesirlere bileflik kesirler denir.

fleklinde okuruz. Pay paydas ndan büyük veya eflit olan kesirlere bileflik kesirler denir. Kesirler MATEMAT K KES RLER pay kesir çizgisi payda kesri tane tir. Bu kesri beflte iki ya da iki bölü befl fleklinde okuruz. kesrinde, bütünün ayr ld parça say s n gösterir. Yani paydad r. ise al nan

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN SAYLAR Do al Say lar Parças ve fl n 6. SNF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YLLK PLAN Süre/ KAZANMLAR Ders AÇKLAMALAR 1. Do al say larla ifllemler yapmay gerektiren problemleri çözer ve kurar. Do al say

Detaylı

MATEMAT K. BÖLME filem

MATEMAT K. BÖLME filem Do al Say larla Bölme fllemi MATEMAT K BÖLME filem 12 çile i 3 taba a eflit olarak paylaflt rd m zda bir taba a kaç çilek düfler? Tabaklara çilekleri birer birer paylaflt ral m. Üç tabak oldu u için çilekler

Detaylı

ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ

ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ ATOMLARDAN KUARKLARA ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ 1. Parçac klar spinlerine göre Fermiyonlar ve Bozonlar olmak üzere iki gruba ayr l r. a) Fermiyonlar: Spin kuantum say lar 1/2, 3/2, 5/2... gibi olan parçac

Detaylı

NTERNET ÇA I D NAM KLER

NTERNET ÇA I D NAM KLER Mustafa Emre C VELEK NTERNET ÇA I D NAM KLER www.internetdinamikleri.com STANBUL-2009 Yay n No : 2148 letiflim Dizisi : 55 1. Bas m - stanbul - Haziran 2009 ISBN 978-605 - 377-066 - 4 Copyright Bu kitab

Detaylı

STRATEJÝK PLANI 2011-2014

STRATEJÝK PLANI 2011-2014 i i T.C. KARABÜK VALÝLÝÐÝ TEKNÝK VE ENDÜSTRÝ MESLEK LÝSESÝ E n d ü s t r i M e s e v KARABÜK l e k k L n s k e T K a r a b k ü s i e STRATEJÝK PLANI 0-04 KARABÜK - 00 ÝSTÝKLÂL MARÞI Korkma, sönmez bu þafaklarda

Detaylı

5.3. Çevre Uzunlu u. Düzlemsel fiekillerin Çevre Uzunlu u

5.3. Çevre Uzunlu u. Düzlemsel fiekillerin Çevre Uzunlu u 5.3 Çevre Uzunlu u Düzlemsel fiekillerin Çevre Uzunlu u Etkinlik Döner Metre Yapal m Araç ve Gereç: daire fleklinde nesneler (kavanoz kapa, tekerlek vb.), makas, kalem, raptiye, tahta çubuk 1) Daire fleklindeki

Detaylı

Saymak San ld Kadar Kolay De ildir

Saymak San ld Kadar Kolay De ildir Saymak San ld Kadar Kolay De ildir B ir matematikçinin bir zamanlar dedi i gibi, saymas n bilenler ve bilmeyenler olmak üzere üç tür insan vard r Bakal m siz hangi türdensiniz? Örne in bir odada bulunan

Detaylı

ZARLARLA OYNAYALIM. Önden = = + = Arkadan = = + + = = + + =

ZARLARLA OYNAYALIM. Önden = = + = Arkadan = = + + = = + + = ZARLARLA OYNAYALIM Zar kullanarak toplama ve ç karma ifllemleri yapabiliriz. Zarda karfl l kl iki yüzdeki say lar n toplam daima 7 dir. Zarda 2 gözüküyorsa karfl s ndaki yüzeyin 7 2 = 5 oldu unu bulabilirsiniz.

Detaylı

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI:

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: Bu formun ç kt s n al p ço altarak ö rencilerinizin ücretsiz Morpa Kampüs yarıyıl tatili üyeli inden yararlanmalar n sa layabilirsiniz.! ISBN NUMARASI: 65482464 ISBN NUMARASI: 65482464! ISBN NUMARASI:

Detaylı